Waarom duurzaamheid op de Waarom duurzaamheid op de agenda? agenda?

Erik ParedisErik ParedisCentrum voor Duurzame Ontwikkeling (UGent)Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (UGent)

http://www.cdo.UGent.behttp://www.cdo.UGent.be

Studiedag VVBAD Focus op duurzame bibliotheken en archievenUniversiteit Antwerpen – 20 september 2012

De uitdaging van duurzame ontwikkeling De uitdaging van duurzame ontwikkeling

DO: goed leven binnen grenzenDO: goed leven binnen grenzen

Aanzet tot operationalisering: kwaliteitsvol leven (HDI: welvaart, gezondheid, onderwijs) binnen een eerlijk aarde aandeel

Peru

Cuba

België

VS

D.O. als normatieve constructieD.O. als normatieve constructie De basisbegrippen van D.O. zijn in essentie waarde-geladen, normatief. En De basisbegrippen van D.O. zijn in essentie waarde-geladen, normatief. En

kunnen dus verschillende invullingen krijgen:kunnen dus verschillende invullingen krijgen:

Levenskwaliteit / behoeften: welke behoeften? Wiens behoeften?: welke behoeften? Wiens behoeften?

Rechtvaardigheid / verdeling: wie krijgt wat op basis waarvan?: wie krijgt wat op basis waarvan?

Draagkracht / schaal: welke impact is aanvaardbaar voor wie en voor welk doel?: welke impact is aanvaardbaar voor wie en voor welk doel?

Macht / democratische organisatie: welke organisatie, voor wie, waarvoor? : welke organisatie, voor wie, waarvoor?

Is dat een probleem?Is dat een probleem?

Interpretaties van de D.O.-uitdagingInterpretaties van de D.O.-uitdaging

Uit: Hopwood (2005)

Geen fundamentele verandering nodig aan structuren, machtsrelaties, houdingen

Ontwikkeling = groei, maar met hoge eco-efficiëntie

Markten, bedrijven, technologie centraal

Voor Zuiden: technologietransfer, groei, capaciteitsopbouw

Oplossing binnen huidige structuren, mits grote verandering in beleid en levensstijlen

Centrale rol voor overheden in sturen van het proces, globaal tot lokaal

Hervorming markten en overheidsstructuren. Grote rol technologie en globale monitoring

Internationale samenwerking met Marshall Plan voor Zuiden (tech., bevolking, econ. Hervorming)

Fundamentele verandering in machtstructuren en wereld- en mensbeelden

Sociale rechtvaardigheid, lokale controle over middelen en processen.

Lokale levensstijlen die op lokale mogelijkheden bouwen

Efficiëntie én sufficiëntie; nieuwe modellen van kwaliteitsvol leven. Groeimodel onhoudbaar.

Vier strategieën voor duurzaamheidVier strategieën voor duurzaamheid

Matigheid en selectieve consumptie:Matigheid en selectieve consumptie: hoge levenskwaliteit met minder materiële hoge levenskwaliteit met minder materiële

consumptieconsumptie

Herverdeling en compensatie:Herverdeling en compensatie: Herverdeling wint aan belang in Herverdeling wint aan belang in

begrensde wereldbegrensde wereld

Dematerialisatie en eco-efficiëntie:Dematerialisatie en eco-efficiëntie: Factor 4 tot 10, ‘meer doen met minder’Factor 4 tot 10, ‘meer doen met minder’

Inbedding en inperking marktenInbedding en inperking markten: : Nieuw evenwicht markten, publieke Nieuw evenwicht markten, publieke

diensten, collectieve voorziening, diensten, collectieve voorziening, zelfvoorzieningzelfvoorziening

D.O. als normatieve constructieD.O. als normatieve constructie DO is niet te vatten in één definitie, met DO is niet te vatten in één definitie, met

ondubbelzinnige doelstellingen en strategieën. ondubbelzinnige doelstellingen en strategieën. Is dat Is dat een probleem?een probleem?

2 Basisantwoorden:: Ja,Ja, maakt beleid en gezamenlijke agenda’s moeilijk. Zie klimaatbeleid. maakt beleid en gezamenlijke agenda’s moeilijk. Zie klimaatbeleid.

Gevaar van ‘greenwashing’.Gevaar van ‘greenwashing’.

NeenNeen, levert een mogelijkheid tot minimale consensus voor een , levert een mogelijkheid tot minimale consensus voor een gezamenlijk handelengezamenlijk handelen

Het boeiendste antwoord:: NeenNeen, DO kan als kader functioneren om de fundamentele keuzes te , DO kan als kader functioneren om de fundamentele keuzes te

bediscussiëren waar een maatschappij / de mensheid voor staat. bediscussiëren waar een maatschappij / de mensheid voor staat.

Toekomstbeelden landbouw en voeding (Consentsus)Toekomstbeelden landbouw en voeding (Consentsus)

marktinbeddings-strategie

2010 2050

Eco-efficiëntie strategie

Genoeg-strategie

“Bestaan” deze werelden? Alleszins in hoofden van DO-actoren, zo blijkt uit Q-methodologie

Industrie, technologie, wetenschapGlobale markt binnen voetafdrukPrecisie-landbouw Convenience food, Novel protein foodsGlobale, homogene cons. cultuur

Lokale overheden en gemeenschapBio, regionaal, seizoensgebondenLokale voedselhub en WGWeinig bewerkt voedsel, weinig vleesRegionale consumentencultuur

Lokale en stadslandbouwMarkten op basis van behoeften en gebruikswaardeKoken als kunst, zintuiglijk genietenDivers menu, beperkt vlees en exotischEvenwichtig hedonisme

Industriële landbouwMondiale netwerken Aankoop in supermarkt Bewerkt voedselHoge vleesconsumptie

Er is geen reden tot wanhoopEr is geen reden tot wanhoop

Rio+20 Rio+20 veranderde nauwelijks ietsveranderde nauwelijks iets, , maarmaar is één van de strijdmomenten is één van de strijdmomentenVan strikt Rio+20Van strikt Rio+20 Interpretatie van ‘groene economie’ voor milieu en armoedeInterpretatie van ‘groene economie’ voor milieu en armoede Institutionele doorwerking en inbedding van DOInstitutionele doorwerking en inbedding van DO

Naar ruimere vragenNaar ruimere vragen InhoudelijkInhoudelijk: wat is ‘ontwikkeling’, ‘een goed leven’? Wat zijn relevante politieke doelen? Ook: : wat is ‘ontwikkeling’, ‘een goed leven’? Wat zijn relevante politieke doelen? Ook:

wat zijn interessante wetenschappelijke vragen?wat zijn interessante wetenschappelijke vragen? ProcesProces: waar begint verandering? Wie zijn veranderingsgezinde actoren?: waar begint verandering? Wie zijn veranderingsgezinde actoren?

Wereldwijde maatschappelijke evoluties zullen sowieso leiden tot Wereldwijde maatschappelijke evoluties zullen sowieso leiden tot diepgaande veranderingen (diepgaande veranderingen (transitiestransities))

draagkracht instabiliteitontwikkeling

Niet ‘Niet ‘ofof’ maar ‘’ maar ‘op welke manierop welke manier’ en ‘’ en ‘welk beeldwelk beeld’ voor die transities’ voor die transities

Een rol voor bibliotheken en archieven ?Een rol voor bibliotheken en archieven ? De rechttoe rechtaan optie: duurzaamheid in de De rechttoe rechtaan optie: duurzaamheid in de

bedrijfsvoeringbedrijfsvoering Energiegebruik, mobiliteit, voeding, aankoopbeleid, personeelsbeleid, Energiegebruik, mobiliteit, voeding, aankoopbeleid, personeelsbeleid,

watergebruik…watergebruik… Belangrijk voor daling van de impact, voorbeeldfunctie voor publiek, Belangrijk voor daling van de impact, voorbeeldfunctie voor publiek,

leerproces bij personeelleerproces bij personeel

De uitdagende optie: duurzaamheid in de kerntakenDe uitdagende optie: duurzaamheid in de kerntaken Kerntaak: opbouwen en ontsluiten van informatie voor een breed publiek Kerntaak: opbouwen en ontsluiten van informatie voor een breed publiek

“aangepast aan de hedendaagse noden”“aangepast aan de hedendaagse noden” Toegang tot informatie en leren cruciaal voor DOToegang tot informatie en leren cruciaal voor DO

Open Source / Open AccessOpen Source / Open Access Gericht toeleiden naar informatieGericht toeleiden naar informatie Kritisch denken over het statuut van informatie en kennisKritisch denken over het statuut van informatie en kennis

Ruimte voor deliberatie over duurzaam burgerschap en politiekRuimte voor deliberatie over duurzaam burgerschap en politiek Actieve inschakeling van de bib in deliberatieve democratie: als neutrale Actieve inschakeling van de bib in deliberatieve democratie: als neutrale

ruimte waar over de grote vraagstukken van onze tijd gedacht kan wordenruimte waar over de grote vraagstukken van onze tijd gedacht kan worden

Op zoek naar conclusiesOp zoek naar conclusies We zitten op een moeilijk We zitten op een moeilijk kruispuntkruispunt in onze geschiedenis. Een oriëntatie in onze geschiedenis. Een oriëntatie

van wereldwijde evoluties naar DO is noodzakelijk.van wereldwijde evoluties naar DO is noodzakelijk.

Vanzelf zal dat niet gaan. Een transitie gaat in tegen gevestigde Vanzelf zal dat niet gaan. Een transitie gaat in tegen gevestigde belangenbelangen en ingegroeide en ingegroeide gewoontesgewoontes. .

Het DO-kader opent een Het DO-kader opent een discussieruimtediscussieruimte om na te denken over om na te denken over fundamentele oriëntaties: levenskwaliteit, ecologische draagkracht, fundamentele oriëntaties: levenskwaliteit, ecologische draagkracht, rechtvaardigheid, democratische organisatierechtvaardigheid, democratische organisatie

Er zijn dus meerdere toekomsten mogelijk. DO is een politiek-Er zijn dus meerdere toekomsten mogelijk. DO is een politiek-maatschappelijk maatschappelijk zoekproceszoekproces, waar individuele en collectieve keuzes , waar individuele en collectieve keuzes verschil kunnen maken.verschil kunnen maken.

Bibliotheken en archieven kunnen hierin een rol spelen:Bibliotheken en archieven kunnen hierin een rol spelen: In hun In hun bedrijfsvoeringbedrijfsvoering In de manier waarop ze niet enkel informatie ontsluiten, maar In de manier waarop ze niet enkel informatie ontsluiten, maar

fungeren als fungeren als deliberatieve ruimtedeliberatieve ruimte voor duurzaam burgerschap en voor duurzaam burgerschap en beleidbeleid

Uitsmijter: er waren meerdere hedens mogelijk Uitsmijter: er waren meerdere hedens mogelijk

Matigheid en selectieve consumptie:Matigheid en selectieve consumptie:

Herverdeling en compensatie:Herverdeling en compensatie: Dematerialisatie en eco-efficiëntie:Dematerialisatie en eco-efficiëntie:

Inbedding marktenInbedding markten: :