Het signaleringsplan

/safety plan

en

crisiskaart

Eigen regie is de beste remedie

Jouw signaleringsplan

Het plan is bedoeld om voor jou, en jouw omgeving, een hulpmiddel te zijn omgezondheidssignalen te herkennen en – de voor jou passende – acties tebeschrijven. Het is een persoonlijk document dat jou doorheen jeherstelproces kan ondersteunen in zelfzorg, het omgaan met kwetsbareperioden en momenten van crisis of ontreddering.

Het opstellen van dit plan is een proces; je hoeft het dus niet meteen volledigklaar te hebben. Neem tijd om zelf en samen met anderen stil te staan bij deverschillende onderdelen.

Jouw omgeving kan hierin een waardevolle rol spelen: bij hen kan jeafchecken wat zij opmerken in de contacten met jou. Waaraan merken zijbijvoorbeeld dat jij goed in je vel zit? Aan welke uiterlijke signalen herkennenzij dat je uit je evenwicht lijkt te raken? Deze dialoog is ook belangrijk met hetoog op de meest moeilijke momenten en wat je dan van jouw omgeving wenst,kan vragen en verwachten. Wat wensen zij voor jou te kunnen betekenen alsje in nood bent? Hulp krijgen van jouw ondersteunend netwerk kan op zo’nmomenten echt een verschil maken. Deze wederzijdse afstemming maken, omin tijdens van crisis ook goed samen te kunnen werken, gebeurt beter op eenrustig moment, wanneer je je goed voelt.

Er zullen misschien ook hulpverleners zijn die nog een tijdje met jou mee opweg gaan. Ook zij kunnen met jou mee nadenken tijdens de opbouw van jesignaleringsplan. Misschien hebben zij jou zien herstellen van eencrisismoment en kunnen zij informatie toevoegen? Of misschien kunnen zijideeën, die voor anderen gewerkt hebben, voorstellen om uit te proberen?

Anderen betrekken kan dus zeker wel een meerwaarde bieden. De matewaarin je dat doet, en welke personen, zijn keuzes die je zelf mag maken.

Bekijk jouw plan regelmatig en pas het aan waar en wanneer jij dat nodigvindt.

De crisiskaart

De crisiskaart is opgemaakt in een handig formaat om gemakkelijk bij je tehouden, bijvoorbeeld in je portefeuille. Op de kaart kan essentiële informatieingevuld worden die belangrijk is te communiceren in tijden van nood. Op diemomenten kan het helpend zijn niet alles te moeten verwoorden en hulp tevragen via (het overhandigen van) jouw crisiskaart. Zo maak je ook meteenduidelijk aan de ander wat jouw wensen en ervaringen zijn als het gaat overcrisisinterventies. Op deze manier behoud je zelf ook een stuk de regie, ook alheb je echt wel hulp van anderen nodig.

Waarschuwingssignalen

Het signaleringsplan bestaat uit 3 grote delen: ook wel de groene, de oranjeen de rode zone genoemd. Elke zone staat voor een tijdelijke toestandwaarin je kan verkeren, gekenmerkt door ervaringen op vlak van denken,voelen en gedragen (signalen). Deze worden hierna nog verder beschreven.

Hoe kan het signaleringsplan nu concreet jouw herstelprocesondersteunen?

Bij het opstellen van het plan ga je kennis en inzichten rondwaarschuwingssignalen opbouwen en verzamelen. Jij en jouw omgevingkunnen tekenen (leren) herkennen die voor jou vaak samen gaan met goedvoelen, met last hebben, met ontregeling…

Daarnaast kan herkenning mogelijk maken dat je actie kan ondernemenom erger te voorkomen. Welke acties zijn voor jou (en je omgeving)helpend en wenselijk? Ook deze concrete hulpmiddelen krijgen een plaatsin het signaleringsplan.

Meestal kom je niet meteen in de rode zone terecht. Hoewel het soms snelkan gaan – kwestie van dagen of uren zelfs – toch bestaat er een opbouwvan klachten en last en kan je dingen doen in functie van jouw zelfzorg enevenwicht. Ook wanneer je opmerkt dat je in het rood zit, kan je voor jezelfzorgen door rust en afleiding, contacten en hulp van anderen op te zoeken.

Actie Actie

Groene zone Oranje zone Rode Zone

Jouw signaleringsplan opstellen

1. De Groene zone

In deze zone voel je je goed. Je functioneert naar jouw mogelijkheden. Je voeltje over het algemeen stevig genoeg en evenwichtig in je schoenen staan.

Zelf kan je dit vaststellen op verschillende domeinen:- Jouw denken, bvb.: het lukt je meestal om jouw gedachten op een rijtje te

zetten, dingen te plannen en de verschillende stappen te organiseren,ervaringen en gedachten te verwerken, je te concentreren, naaroplossingen te zoeken…

- Jouw gevoelens en emoties, bvb.: je ervaart emoties die passen bij dedingen die je dagdagelijks meemaakt en kan deze ook volgens je eigenmanier verwerken, bvb. in een grappige situatie voel je je blij; na een ruzievoel je je misschien boos of verdrietig…

- Jouw handelen, bvb.: het lukt je om die dingen te doen die voor jou vanbelang zijn, die bijdragen tot je levenskwaliteit, de dingen waar je voorkiest. Het lukt je ook om eventuele verplichtingen na te komen (met ofzonder hulp), met anderen te communiceren, af te spreken…

Wanneer je je goed voelt, straalt dit vaak ook van je af of toont dit zich aan debuitenkant. De mensen in jouw omgeving gaan dit dus ook vaststellen. Pols ookeens bij familie, vrienden, buren… bij het opstellen van je signaleringsplan.Waaraan merken zij vooral op dat je goed in je vel zit? Het zou best kunnen dathier zaken uit naar voor komen die jou zelf niet zo opvallen.

Belangrijk is om in deze fase maximaal in te zetten op zelfzorg. Wat heb jijnodig om je goed te blijven voelen? En wat kunnen bijvoorbeeld ook anderendoen om jou hierin te helpen?

2. De Oranje zone

De zon kan en hoeft ook niet iedere dag even fel te stralen. Regelmatigkrijgen we te maken met stressfactoren die ons evenwicht lichtjes, dan welwat steviger uitdagen. Deze laatste worden ook wel uitlokkende factoren oftriggers genoemd. Het is handig om voor jezelf te weten welke deze voorjou zijn. De meeste mensen zullen zich waarschijnlijk minder weerbaar ofveerkrachtig voelen na een slapeloze nacht, tijdens of na ziekte, bij eenbelangrijk verlies, een onverwachte tegenslag, een grote verandering…Daarnaast heeft elk van ons ook zijn of haar individuele gevoeligheden, dievaak samenhangen met je levenservaringen, je geschiedenis. Plaatsen,situaties, personen, prikkels die voor jou moeilijk liggen en jou mogelijksuit je evenwicht halen wanneer je ermee te maken krijgt.

Aan welke signalen merken jij en/of je omgeving dat je je niet helemaal okévoelt?- Jouw denken, bvb.: je piekert al wat meer en je gedachten worden

negatiever, het is moeilijker om je aandacht ergens bij te houden, jegeheugen laat je in de steek, het wordt moeilijker om hoop vast tehouden…

- Jouw gevoelens en emoties, bvb.: je wordt sneller emotioneel, en komtmoeilijker terug tot rust. Minder zin om dingen te gaan doen of mensente zien. Ook lichaamssignalen als moeilijker slapen, eten, energieverlies,pijn, lichamelijke onrustgevoelens… kunnen opspelen.

- Jouw handelen, bvb.: je twijfelt om een stap te zetten of gaat ermisschien juist impulsiever in duiken, je kan meer geld uitgeven, je gaatje misschien meer terugtrekken, meer alcohol of andere middelengebruiken, veranderingen in je gewoontes…

Binnen de oranje zone is het vooral belangrijk dat je actie kan ondernemen.Welke zaken kan je zelf doen en/of afspreken met anderen in je omgevingom terug naar de groene zone te kunnen gaan?

3. De Rode zone: Mijn safety plan

Je komt terecht in de Rode zone wanneer de situatie voor jou echtoverdonderend is. Ondanks de pogingen tot herstel van evenwicht heb jehet niet kunnen keren. Dan is het belangrijk om heel concrete informatievoor handen te hebben. Wanneer emotie de overhand neemt, wordt het zogoed als onmogelijk om nog helder na te denken en te beredeneren wat ernodig is. Dit deel van het signaleringsplan is bedoeld om in tijden van noodjouw persoonlijke hulpbronnen te kunnen raadplegen.

Waar heb je last van wanneer je in deze toestand – die ook wel als crisisbeschreven wordt – terecht bent gekomen?- Jouw denken, bvb.: je kan alleen nog maar de problemen zien, en ziet

weinig of geen oplossingen in de verdere toekomst, je gedachten komenheel traag of net heel snel en chaotisch…

- Jouw gevoelens en emoties, bvb.: emoties kunnen zeer intens aanwezigzijn of misschien net verdoofd voelen, en eventueel snel wisselen. Jekan je zeer onveilig voelen bij anderen, bij jezelf, bij bepaalde plaatsenof situaties. Tot rust komen in emoties, gedachten, lichaamservaringlukt niet meer. Een hopeloos gevoel kan heel erg aanwezig zijn.

- Jouw handelen, bvb.: jouw gedrag wordt meer gestuurd door emotiesals angst, kwaadheid, onveiligheidsgevoel, wanhoop…

Wat heb je geleerd voor jezelf over wat er werkt in tijden van nood?Welke hulpmiddelen zijn belangrijk om naar terug te kunnen grijpen? Opwelke manier kunnen mensen in jouw omgeving ondersteunen, eventueeliets tijdelijk uit handen nemen, zodat jij je energie beter kan richten op hetdoorkomen en herstellen van deze moeilijke situatie?

Verbinding met andere personen in jouw leven kan sterk ondersteunen.Wie kan er langskomen om jouw hart tegen te luchten? Wie gaat er meevoor zorgen dat je niet 24/24 uur binnen blijft maar ook nog naar dewinkel gaat of een wandeling maakt? Wie is die persoon die jou wel eenseen opbeurend bericht kan sturen? De persoon die de hoop vasthoudtwanneer jij het niet mee ziet? Wie kan jou helpen om praktische dingen inorde te brengen? …

Het signaleringsplan

= een persoonlijk document

= een zelfhulpinstrument dat inzicht geeft en handvaten aanreikt

= jouw stem in noodsituaties

Stel je plan op

Samen denken lukt beter dan alleen… een naaste of hulpverlener kan hierbij helpen

Bekijk je plan regelmatig… en pas hetaan volgens wat jij nodig hebt

en bouw actief aan je herstel…steen voor steen!