Duurzaamheidsverslag Zuidas 2013

VOORWOORD

Voor de tweede maal presenteren Dienst Zuidas, Green Business Club Zuidas en Hello Zuidas u met trots het Duurzaamheidsverslag Zuidas!

Drie organisaties die samen werken aan de duurzame ontwikkeling van de Zuidas; eigenlijk is dat heel bijzonder. De verschillende invalshoeken om samen te werken zijn dat ook. Dienst Zuidas, Green Business Club Zuidas en Hello Zuidas streven als organisaties naar een gebied waarin mensen zich prettig voelen, de economie alle kansen krijgt en de groei zich voltrekt binnen de grenzen van de ecologie en de gezondheid. Dat klinkt heel vanzelfsprekend, maar dat is het, zoals het duurzaam-heidsverslag aangeeft, niet.

In het discours over duurzaamheid strijden in 2013 de termen circulaire economie (ook wel de circulaire stad) en transitie om de aandacht. Professor Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam, hield op 13 februari de Zuiderkerklezing in Amsterdam. Volgens Rotmans leven we in een kantelperiode: samenleving, technologie en economie veranderen, alle drie tegelij-kertijd. Dat gebeurt volgens hem zelden in de geschiedenis. “De oude wereld”, zei hij, “was ooit verticaal, centraal en top-down geordend. Ze wordt nu horizontaal, decentraal en bottom-up. Een totale omkering.” Hij pleit voor veel meer ruimte voor initiatieven van onderop. En alles moet weer veel dichter bij de mensen worden georganiseerd. Het perspectief van mensen is holistisch. Beleid moet daarom licht en holistisch zijn, met oog voor de menselijke maat. “Alle succesvolle steden volgen deze beweging,” stelde hij, “en ze houden hieraan vast. Hieruit,” beloofde hij, “zal weer een nieuw soort solidariteit voortkomen, geen tweedeling.” Hij riep daarom het lokale bestuur en haar ambtenaren op niet meer alles te willen organiseren, maar vooral mogelijk te maken dat mensen het zelf doen.

Is dat niet de tendens die we, terugkijkend, binnen Zuidas waarnemen? Zowel Hello Zuidas als de Green Business Club Zuidas zijn initiatieven van onderop. Zij zoeken juist de samenwerking om de verandering in de ontwikkelingen mogelijk te maken. En Dienst Zuidas van de Gemeente Amsterdam speelt hierbij veelal een facilite-rende rol.

In het duurzaamheidsverslag 2013 worden de ontwikkelingen en de hoogtepunten van het afgelopen jaar geschetst. In dit verslag hebben we, net als in de eerste editie, duurzaamheid in Zuidas ingevuld aan de hand van enkele thema’s die teza-men een integrale aanpak vormen. Nieuw dit jaar is het thema water: het Polderdak Zuidas is een schoolvoorbeeld van duurzame omgang met water ter voorkoming van natte voeten. Voor de inleiding is supervisor Zuidas Ton Schaap uitgebreid geïnterviewd over zijn visie op Zuidas als circulaire stad.

We wensen u (weer) veel leesplezier!

Timo HuismanGreen Business Club Zuidas

Olivier OttenHello Zuidas

Klaas de BoerDienst Zuidas

INHOUD

INTRODUCTIE 3

INLEIDING 4

01 MOBILITEIT 802 OPENBARE RUIMTE 1203 GEBOUWEN 16

LED IN DELOITTE 24

04 ENERGIE 2605 WATER 3006 COMMUNITY 34

COLOFON 40

2 Jaarverslag duurzaamheid #2 . Zuidas 2013

INTRODUCTIE

Ontwikkeling van Zuidas

Wie begin jaren ’50 van de vorige eeuw langs de Zuidelijke Wandelweg van de Amstel naar het Olympisch Stadion liep, had niet kunnen vermoeden dat daar een halve eeuw later een skyline te vinden zou zijn. De aanleg van de ringweg A10 en het treinstation Amster-dam Zuid waren begin jaren zestig de eerste mijlpalen voor een succesvol en bereikbaar stedenbouwkundig project. Met de opleve-ring in 1973 van het hoofdgebouw van de Vrije Universiteit (VU) was kennisontwikkeling in Zuidas gegarandeerd. Het zakencentrum vond zijn oorsprong met de opening van het World Trade Center in 1985. Vanaf de jaren negen-tig werd Zuidas de trekpleister die planologen voor ogen hadden, en toen in 1999 ook ABN AMRO zich vestigde, raakten de ontwikke-lingen in een stroomversnelling. Inmiddels is Zuidas uitgegroeid tot een stedelijk dynamisch centrum waar internationaal zakendoen en kennisontwikkeling hand in hand gaan. Anno 2013 telt Zuidas bijna 700 bedrijven, waarvan 30% internationaal.

Waar 15 jaar geleden begonnen werd met het ontwikkelen van een internationale toploca-tie voor kenniscentra en bedrijven, werden vanaf 2006 de eerste lofts en appartementen opgeleverd. Waar nieuw zuid nu 600 wonin-gen telt, zullen dat er uiteindelijk zo’n 8.000 zijn. Naast luxe penthouses worden er ook studenten- en starterswoningen gebouwd en komen er steeds meer horecagelegenheden, winkels, kinderopvang en sportclubs. Door het aantrekken van culturele evenementen zoals het Grachtenfestival en met het Museumplein op steenworp afstand, wordt Zuidas meer en meer een culturele plek in Amsterdam. Een wijk waar moderne architectuur wordt afge-

wisseld met voldoende groen. Gelegen tussen de groene zones van het Amsterdamse Bos, Nieuwe Meer en de Amstel wil Zuidas gaan behoren tot de top-tien van duurzaamste stedelijke centra van Europa.

Het project Zuidasdok

In februari van 2012 bereikten Rijk, gemeen-te Amsterdam, Stadsregio Amsterdam en de provincie Noord-Holland overeenstemming over het project Zuidasdok. De A10 wordt verbreed en deels ondergronds gebracht en het snelst groeiende station van Nederland krijgt een forse impuls. Momenteel doen per dag circa 75.000 mensen Station Amsterdam Zuid aan; in 2030 zijn dat er naar schatting ruim 250.000. Met de uitbreiding van het station, de aansluiting op het wegennet en de ligging van Schiphol op steenworp afstand, wordt Zuidas in de toekomst het belangrijkste knooppunt van de noordelijke Randstad.

3

Ton Schaap is supervisor bij Dienst Zuidas en houdt zich bezig met de integrale ontwikkeling van het gebied. Dit doet hij niet alleen, want zoals Schaap aangeeft: “een integrale kijk veronderstelt eigenlijk dat je alles weet. Dat is natuurlijk onmogelijk, en daarom ben ik afhankelijk van specialisten.”

Schaap: “Zuidas zie ik in de eerste plaats als een bijdrage aan de duurzaamheid van Amsterdam als geheel. Deze stad kan nog langer doorbestaan doordat er nu een internationaal zakenmilieu is toegevoegd, dat eerst deels in de binnenstad zat, maar daar niet verder kon groeien. Zo heeft in Amsterdam niet alleen het toerisme, de haven, onderwijs en dienstensector een plek, maar vindt ook het internationale zakendoen hier plaats. Dat dit blijft voortbestaan vind ik heel duurzaam.”

Daar zag het niet altijd naar uit: “Veel mensen trokken in de afgelopen decennia de stad uit, bijvoorbeeld naar Almere. Een stad die qua oppervlakte net zo groot is als Amsterdam maar waar een kwart van het aantal mensen woont. Niet echt duurzaam te noemen omdat men zich daar voor bijna alles met de auto moet verplaatsen. In Amsterdam is alles op fietsafstand. We hebben daardoor een fietsenprobleem, maar dat is eigenlijk een luxeprobleem waar andere grote steden in de wereld jaloers op zijn.”

INLEIDING

Zuidas als stadspoort van Amsterdam“Zuidas ligt precies op een grensgebied in de stad en is hiermee een soort stadspoort met aan de ene kant een hele goede auto-bereikbaarheid en aan de andere kant een goede OV bereikbaarheid. In fietsers is eigenlijk tot nu toe niet veel geïnvesteerd; die vinden hun weg vanzelf en komen hier steeds meer. Dat zie je bijvoorbeeld aan de Vrije Universiteit: die wil graag bij de stad horen, maar ligt niet in een fietsgebied en daarmee op een uitdagende locatie. De VU wil graag bij de fietsstad horen. Reden voor de gemeente om te proberen om het hier allebei voor elkaar te krijgen: zowel de fietsstad als de autostad.”

Stedenbouw en mobiliteitSchaap is heel stellig over het aspect waar hij invloed op kan uitoefenen als het aankomt op duurzaamheid: “dat is de stedenbouw, en niet de klimaatverande-ring. Ik accepteer dat die klimaatverande-ring er is en dat er iets aan moet gebeuren, maar ik daag specialisten uit om daar iets aan te doen. Uiteraard kan ik op gebouwni-veau kijken naar de energieopgave, en dat


is zeker interessant, maar vooral de taak van architecten en adviesbureaus.

Als ik op stedenbouwkundige schaal kijk naar de energieopgave, gaat dat vooral over fietsen en auto’s, over het vervoer. Hoe richt je dat in, daar zit voor mij de grootste uitdaging in. Heel concreet is de uitdaging op dit moment de nieuwe open-baar vervoer terminal, die moet een centra-le plek krijgen en ligt nu heel duidelijk op de grens van de autostad en de fietsstad, die daar als het ware bij elkaar komen. Voor auto’s was altijd veel aandacht met bijvoorbeeld de aanleg van parkeergara-ges, nadenken over opstelvakken, en het maken van verkeersmodellen. Nu we gaan nadenken over de invulling van Station Amsterdam Zuid merken we dat de fiets z’n aandacht eist. De andere uitdaging is de eerder genoemde locatie van de VU. Die ligt duidelijk in de autostad en moet naar de fietsstad toe.” Zuidas circulair?Met het begrip circulair is Schaap weinig vertrouwd. Hij kent de term wel in de bete-

kenis van autarkisch. Schaap: “een stad is per definitie niet zelfvoorzienend en heeft altijd een symbiotische relatie gehad met de omgeving eromheen. Je had het tuin-bouwgebied en de stad. Uit het tuinbouw-gebied bracht men voedsel naar de stad en men nam de goederen die in de stad werden vervaardigd weer mee terug naar het land. De gedachte van een autarkische stad vind ik dan ook een hele wonderlijke gedachte.”

Efficiency in stromenSchaap vervolgt: “waar je naar op zoek moet gaan is efficiency in stromen. Neem nu het voorbeeld van de garnalen die eerst naar Marokko gaan om daar te worden gepeld en vervolgens weer naar Neder-land getransporteerd, dan ben je toch wel in een rare situatie verzeild geraakt. Dan vraag je je toch af of dat niet anders kan.

Die efficiency in stromen is er op heel veel manieren en dan kom ik weer terug bij het verkeer: het gaat ook hier over auto’s, fiet-sers, openbaar vervoer en Schiphol natuur-lijk. Hoe zet je het zo in dat je geen energie

5

verknoeit. Voor de stedenbouw is dat echt een kernopgave. De stad bestaat vanwege de effectiviteit van het bij elkaar zitten van zoveel mensen. Die hebben daar voordeel aan, anders zouden ze er niet wonen en dat voordeel moet dus opwegen tegen het nadeel van het zo dicht op elkaars lip zitten. Dat voordeel zit in die efficiency van die stromen, dat je sneller contact hebt met andere mensen en dan niet alleen per e-mail en telefoon maar ook door elkaar op te zoeken, te voet. Dat is iets wat je echt in Zuidas ziet.

Zuidas speelt in het hele idee van effici-ency in stromen een enorm belangrijke rol. In heel Nederland zie je de bedrijventer-reinen langs de snelweg waar mensen in de file naar toe gaan en geen enkele sfeer heerst. Zuidas is hier het antwoord op; het is de enige plek in Nederland waar in je zulke dichtheden kunt werken en wonen en waar je elkaar zo gemakkelijk kunt


vinden. Als je ook om je heen kijkt naar al die mensen die hier rondlopen, aller-lei talen spreken en hier zijn om elkaar te ontmoeten, anders dan per telefoon, dan is dat zeer interessant. Amsterdam is natuur-lijk ook een toeristenstad waar toeristen komen om te wandelen, de stad te bekijken en musea te bezoeken. Maar hier in Zuidas komen mensen om te werken en kennis uit te wisselen. Hier is een community.”

Energieopwekkende gevelsEfficiency in stromen is natuurlijk letter-lijk terug te zien in de energiestromen in het gebied, Zuidas is aangesloten op de stadswarmte, maakt gebruik van warmte-koudenetwerken en wekt energie op met zonnepanelen. Op het gebied van ener-gie staat innovatie niet stil: het WTC doet bijvoorbeeld onderzoek naar de moge-lijkheid om ramen te kunnen benutten als zonnepanelen. Ton Schaap: “kijk naar net geopende station Rotterdam Centraal waar

de daken bestaan uit glazen elementen die tegelijk functioneren als zonnepanelen. Ik denk sowieso dat glas een materiaal van de toekomst is met nieuwe mogelijkheden op het gebied van energieopwekking die de architectuur van Zuidas zeker niet hoeven te bijten. Omdat Zuidas geen traditioneel Amsterdams straatbeeld heeft met bakste-nen gevels en keurige kozijnen zijn we vrij om te experimenteren. Dat is een groot voordeel. Je ziet in de architectuur van de gebouwen van Zuidas de handtekening van de architect. Het zou een erg mooie uitdaging zijn om een gebouw in Zuidas te realiseren met energie-opwekkende gevels. Dat past ook goed bij het gevoel dat Zuidas een gebied is dat de toekomst omarmt, dat nog vol verwachting is en waar ruimte is voor experiment.”

Robuust watersysteemDoor Zuidas stroomt ook letterlijk het water. Schaap: “in Zuidas is het water nog een zwak ontwikkeld onderdeel. Ik zie het als een opgave om te zorgen voor een watersysteem in Zuidas dat robuust is: een continu stelsel van watergangen van voldoende afmeting. Op dit moment is er nog geen doorlopend systeem en zijn op diverse plaatsen fontein-tjes nodig om het water van voldoende zuur-stof te voorzien. Dat is weinig duurzaam. De opgave voor 2014 is om een dusdanig robuust watersysteem te ontwerpen dat alle dode eindjes verdwijnen. In 2013 zijn we hier al mee begonnen door binnen het VU-kwartier een doorlopend waterstelsel in te tekenen.”

Duurzaam wonen in hoge dichthedenTot slot wil Ton Schaap nog graag meege-ven dat het toevoegen van veel wonen ontzettend belangrijk is voor een duurzame ontwikkeling van Zuidas. “En gelukkig gaat dat steeds meer vanzelf: de plannen blijven binnen komen. Wat je over een paar jaar zult zien is dat het wonen in Zuidas in heel hoge dichtheden plaatsvindt, en dat is heel goed voor de duurzaamheid. De bewoners zullen nog wel een auto hebben, maar zullen steeds meer doen met de fiets of te voet. Er blijft doelgroep die zich hiertoe aangetrok-ken voelt en het bijzonder vindt om hier te wonen. Er is per slot van rekening maar één Zuidas!”

7

Begin 2013 heeft een aantal grote bedrijven de handen ineen geslagen en als Taskforce Bereikbaarheid een convenant Bereikbaar-heid ondertekend. Op 15 februari 2013 gaven CBRE/WTC Amsterdam, Goldstar B.V., ABN AMRO, VU, VUmc, Amsterdam RAI, ORAM en Gemeente Amsterdam (Dienst Zuidas) aan zich in te gaan zetten voor duurzame bereikbaarheid. Onder begeleiding van Verkeer advies heeft elke organisatie in 2013 een Plan van Aanpak uitgewerkt met concrete acties. Zo wil men onder andere onderzoeken hoe effectiever kan worden omgegaan met parkeerruimte om de huidige en toekomstige parkeerca-paciteit beter te benutten.

Op 17 oktober 2013 werd het met veel persaandacht het nieuwe deelautocon-cept ‘Audi Shared Fleet’ van Greenwheels en Audi Nederland gelanceerd in WTC Amsterdam. De aanwezige minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu was zeer te spreken over het initiatief dat medio 2012 door Green Business Club Zuidas (GBC Zuidas) en Verkeer advies is gestart. Ze noemde carsharing in Zuidas een prima voorbeeld voor andere gebie-den. Uit onderzoek blijkt dat een deelauto maar liefst vijftien auto’s kan vervangen. Dat scheelt niet alleen CO2-uitstoot, maar ook heel wat parkeerruimte.

AkzoNobel, dat naast WTC Amsterdam een bijdrage leverde aan de totstandko-ming van het concept, meldde zich als eerste bedrijf aan om gebruik te maken van de Audi’s. Begin januari 2014 hebben zestien bedrijven zich ingeschreven.

Deelautoconcept

Weet u het nog? De Amsterdamse Zuidas is na onderzoek door Jones Lang LaSalle in juni 2013 opnieuw uitgeroepen tot de beste kantoorlocatie van Nederland, mede vanwege de goede bereikbaarheid via intercitytreinen en snelwegen. Dat is iets om trots op te zijn: niet voor niets staat Zuidas bekend als een internationale toplocatie voor wonen, werken en recreëren. Of je nu met trein, bus of metro, auto, fiets of lopend komt: Zuidas is goed bereikbaar. De infrastructuur ligt er, maar het gebruik ervan kan beter. In ieder geval door in alles rekening te houden met het duurzame karakter van reizen. Daar hebben is het afgelopen jaar dan ook veel aandacht besteed. Met resultaat.

01 MOBILITEIT

Anders reizen

Dertien werkgevers van de projectgroep Mobiliteit van de GBC Zuidas hebben zich het afgelopen jaar ingezet voor onder andere meer gebruik van de fiets, elektri-sche auto’s, deelauto’s en/of het OV. Uit de verkeersstudie Zuidas 2013 blijkt dat de

Carsharing/WTCWTC Amsterdam is één van de grote trekkers van het deelautoproject geweest. Volgens Chris-tiaan Huijg, Managing Director van het WTC, hoeft men voor een zakelijk ritje niet per se met de auto naar Zuidas te komen. ”Zelfs als een klein percentage van de ongeveer 4.000 medewerk-ers in het WTC gaat autodelen, scheelt het al de nodige verkeersopstoppingen.” Meer informatie en de mogelijkheid om aan te melden is te vinden op sharedfleet.nl.


http://www.sharedfleet.nl

modal split van 32% auto, 43% OV en 25% fiets ten opzichte van 2012 onveranderd is gebleven. De ambitie is echter om het reguliere autogebruik nog verder terug te dringen.

Voor wat het terugdringen van dat auto-gebruik betreft is in 2013 in het Mobiliteit Lab het project “Verbeteren OV gebruik Noord- Holland Noord” opgezet. De GBC Zuidas heeft samen met ORAM voorbe-reidingen getroffen voor een lobby om de bereikbaarheid tussen Noord-Holland-Noord en Zuidas te verbeteren. Het doel is een aanvulling in de huidige spoorin-frastructuur met de zogenaamde Rieker-polderboog. Nu is het treintraject nog te omslachtig en duurt het lang, waardoor de auto vaak in het woon-werkverkeer nog de voorkeur geniet. Ook op andere manieren is aandacht besteed aan gedragsverande-ring: tijdens de jaarlijkse Dag van de Duur-zaamheid op 10 oktober leverden ruim 700 werknemers hun autosleutels in om te ervaren hoe je anders kunt reizen.

Wist u dat...

u Zuidas live kunt bekijken en dan niet alleen de gebouwen

maar ook de A10? Zo ziet u bijvoorbeeld of u een file kunt

verwachten, of soepel door kunt rijden. Kijk hiervoor op

http://zuidas.webcam.nl/

Low Car Diet, 10 oktober 2013Tien dagen lang je eigen autosleutels inruilen en gebruik maken van (elektrische) deelauto’s, de trein, bus, tram, metro, OV-fiets, taxi en werken vergaderfaciliteiten op stations. Ook Accenture ging duurzaam reizen. Met dertien werknemers. Een daarvan is Annemarie Vanhommerig: “Ik was gewend standaard de auto te pakken, totdat ik voor het Low Car diet tien dagen lang een alter-natieve mobiliteitskeuze bij mijn planning moest maken. Nu bedenk ik ‘s avonds al hoe ik de vol-gende ochtend ga reizen.” Bij de start van het Low Car Diet leverde ook country managing di-rect Manon van Beek van Accenture Nederland haar autosleutels in bij Marjan Minnesma van initiatiefnemer Urgenda (foto). Bekijk een com-pilatiefilmpje van het Low Car Diet op http://www.youtube.com/watch?v=cZg0TofFuoc

9

http://zuidas.webcam.nl/

http://www.youtube.com/watch?v=cZg0TofFuoc

Elektrisch vervoer

Werk aan weg en spoor

Het elektrisch vervoer kreeg het afgelopen jaar een flinke boost. Zo rijdt Taxi Electric nu ook in Zuidas. De elektrische taxi’s dragen bij aan het verbeteren van de luchtkwali-teit in Amsterdam. Naast elektrisch vervoer op afroep wordt het in Zuidas ook steeds gemakkelijker om elektrische auto’s op te laden bij oplaadpunten.

Het afgelopen jaar hebben er voor het spoorproject OV SAAL (traject Schiphol, Amsterdam, Almere en Lelystad) grote werkzaamheden plaatsgevonden bij de Schinkel en Riekerpolder voor de aanleg van twee extra sporen tussen Schiphol/Rieker-polder en station Duivendrecht. Alles om de bereikbaarheid met de trein te verbete-ren. Tijdens de zomermaanden is eveneens intensief aan de weg gewerkt. Op de De Boelelaan (tussen de Amstelveenseweg en de Buitenveldertselaan), aan beide open afritten A10/s108 met kruisingen Amstel-veenseweg en op de Europaboulevard is hard gewerkt om de doorstroming te verbe-teren, de waterleidingen te vernieuwen of om asfalt en verkeerslichten te vervangen.

De komende jaren verbreedt Rijkswaterstaat de snelwegen tussen Schiphol, Amsterdam en Almere (SAA). Tijdens de werkzaamhe-den hebben weggebruikers te maken met verkeershinder. Rijkswaterstaat verschaft bedrijven in Zuidas via Narrowcasting infor-matie over de actuele verkeerssituatie en reisalternatieven om de hinder voor de automobilist zoveel mogelijk te beperken. Daarvoor is er nu ook een update op de app van de VerkeersInformatieDienst (VID) die een VID-alert afgeeft op het moment dat er vertraging ontstaat op een vooraf inge-stelde route. De app geeft ook een melding wanneer het verkeer weer doorrijdt. De app is te downloaden via http://vid.nl/app.html

Voor fietsers is er in 2013 ook een en ander veranderd. Door de bouw van de nieuwe kantoren van AkzoNobel en Stibbe is de fietsroute die door het Beatrixpark liep, omgelegd. Sinds juli loopt de route tijdelijk via de Prinses Irenestraat, ten noorden van het St. Nicolaaslyceum. Na de afronding van de bouwwerkzaamheden komt er volwaar-dig fietspad terug.

Oplaadpunten Van DoorneMarion Verbunt, Van Doorne: “wij wilden graag en-kele oplaadpalen plaatsen om het gebruik van elek-trisch vervoer te stimuleren. Het verkrijgen van ver-gunningen bleek nog best een gedoe. We hebben de Green Business Club Zuidas gevraagd ons hierbij te helpen, met de gedachte dat er vast meerdere bedrijven tegen dezelfde zaken zijn aangelopen. Zij hebben ons gekoppeld aan Amsterdam RAI, die al behoorlijk wat ervaring heeft met oplaadpalen. Mede door hun handige tips hebben we nu zonder al te veel moeite twee oplaadpunten kunnen plaatsen!”


http://vid.nl/app.html

Wist u dat...

naast het deelautoconcept vorig jaar ook bikesharing op de agenda stond? Dit project heeft in Zuidas in 2013

helaas (nog) geen voortgang gekend, maar diende wel als inspirator voor een ander gebied: Schiphol Group

ontwikkelde het concept Your SchipholBIKE; een deelfiets voor werknemers op Schiphol. Hiervoor worden duurzame

houten designfietsen en stadsfietsen met een gerecycled frame gebruikt.

Nieuwe elektrische oplaadpunten op Parkeerlocaties VU-VUmcHet Parkeerbedrijf VU/VUmc heeft in 2013 in het kader van de duurzaamheidsvisie VU/VUmc de verschillende parkeerlocaties voorzien van oplaad-punten voor elektrische en plug-in hybride auto’s. De 25 oplaadplekken, waarvan 20 in de P2-garage onder het ACTA gebouw, zijn met een universele laadpas toegankelijk voor medewerkers en bezoekers.

Narrowcasting-Actuele reisinformatie-NautaDutilhAls een van de eerste bedrijven in Zuidas nam ad-vocatenkantoor NautaDutilh op 29 oktober een TV scherm voor Narrowcasting in gebruik. Daarop wordt voor Zuidas op maat gemaakte reisinformatie voor de weg en het openbaar vervoer getoond. Carlo Cozijn van NautaDutilh is enthousiast: “De reacties zijn posi-tief, medewerkers en bezoekers werpen bij het verla-ten van het pand toch even een blik op het scherm. Op die manier hebben ze de mogelijkheid hun reis aan te passen of uit te stellen.”

TAXI-E en ABN AMROTAXI Electric won in 2012 de Mobility award voor het beste bedrijfsconcept binnen de categorie Elektrisch Vervoer. In samenwerk-ing met ABN AMRO realiseerde TAXI Elec-tric midden in Zuidas een eigen standplaats. Daarmee is ze voor de bank de preferred sup-plier. Deze partijen werden met succes aan elkaar gekoppeld tijdens een Mobiliteit Lab van GBC Zuidas. “Bedrijven kunnen helpen de marktontwikkeling van duurzaam taxiver-voer te versnellen door afspraken te maken met vernieuwende bedrijven, aldus Pieter Brommelcamp, Senior Vice President, van ABN AMRO. “Maar de gebruikers bepalen het uiteindelijke succes!” Kijk ook op www.taxielectric.nl

11

http://www.taxielectric.nl

Groen Verharding Objecten Onkruid Zwerfvuil

7,0

6,6

6,2

6,7

20122013

02Bewoners, reizigers, werkenden, studenten, bezoekers: iedereen is een gebruiker van de openbare ruimte van Zuidas. Dan is het fijn als er een gevoel van veiligheid is, er geen fietsen rondslingeren en de stoep er netjes en schoon bij ligt.

Daarnaast wordt er ook nog volop gebouwd. Want Zuidas is nog lang niet af: de komende tijd zullen er nog vele woningen en kantoormeters bij komen en over enkele jaren begint de aanleg van de tunnels van de A10. Ook dat is een aandachts-punt: want tijdens de bouw moet de openbare ruimte gewoon door blijven functioneren

Station Amsterdam Zuid wordt een steeds belangrijker verkeersknooppunt. Nu al maken dagelijks 65.000 mensen gebruik van het station en dit aantal groeit naar verwachting de komende tien jaar met circa 10% per jaar.

OPENBARE RUIMTE

Bovenstaande factoren maken het tot een uitda-ging om de openbare ruimte in Zuidas op de juiste wijze te ontwikkelen zodat het ook in de toekomst prettig is om in Zuidas te verblijven. Of het nu gaat om tijdelijke of definitieve inrichting, de beste kwaliteit is altijd het streven.

Schouw Zuidas: meten van kwaliteit in de openbare ruimte

De verschillende bouwprojecten in Zuidas leiden tot aanpassingen aan de openbare ruimte in de omgeving van dat project. Bij het herinrichten van de openbare ruimte zijn er voor de bewoners en gebruikers steeds meer mogelijkheden om wensen kenbaar te maken. Het afgelopen jaar heeft de gemeente over een aantal plan-nen gesproken met bewoners in en rond Zuidas, werkenden, studenten en reizigers: de herinrichting van het Mahlerplein, het Beatrixpark en de plannen rondom het project Zuidasdok.

Meepraten over de inrichting op straat

In het duurzaamheidsverslag van 2012 zijn de resultaten gepresenteerd van een enquête van Hello Zuidas waarin werd gevraagd naar verbeterpunten op straat. Twee concrete resultaten waren behoefte aan meer voorzieningen om fietsen te stal-len en foutparkeerders aan te pakken en behoefte aan meer aandacht voor sociale veiligheid in het gebied buiten kantoor-uren. Hieronder leest u wat er in 2013 aan is gedaan.

Fietsvoorzieningen en Veiligheidsplatform

SchouwDrie maal per jaar vindt er een schouw plaats in opdracht van de Gemeente Amsterdam. Experts buigen zich dan op vaste meetpunten in het gebied over de staat van het groen, verharding (de bestrating), objecten (zoals bankjes en kunstwerken), onkruid en zwerfvuil. De resultaten worden weergegeven op een schaal van 1 tot 10. Op basis van de zomerschouw 2013 kan gesteld worden dat het percentage van de buitenruimte dat gemiddeld een 8 scoort is gestegen van 61% naar 72%. Een van de belangrijkste verbeteringen is dat er veel minder drijfvuil in het water is.


Interactie herinrichting Mahlerplein en FietsparkeergarageIn 2016 opent een nieuwe fietsparkeergarage onder het Mahlerplein. Voor de aanleg van de fietsparkeer-garage moet het Mahlerplein worden opgebroken. Dat biedt kans om het plein opnieuw in te richten met meer kwaliteit en ruimte voor wensen uit de omgev-ing. Afgelopen zomer is er intensief contact geweest met de omgeving over zowel de bouwfase als over het ontwerp van het Mahlerplein. Belangrijk aandachtspunt is ‘kwaliteit in elke fase’: goede bereikbaarheid van kantoren en voorzieningen, veiligheid van voetgangers en fietsers en zo min mogelijk hinder tijdens de bouw. Voor het ontwerp is gevraagd goed te kijken naar: een logisch fietsen voetgangersnetwerk, parkeerplaatsen voor scooters en bakfietsen en de materiaalkeuze voor bankjes en bestrating. Deze punten neemt de gemeente mee in de uitwerking van het definitief ontwerp.

Co-creatie BeatrixparkIn 2013 is het definitieve ontwerp van het nieuwe gedeelte van het Beat-rixpark gepresenteerd. Bijzonder is dat het ontwerp voor de loca-tie waar het oude St. Nicolaas Lyceum stond is gemaakt in samen-werking met bewoners, gebruikers, leerlingen en de vereniging Vrienden van het Beatrixpark. Er komen onder andere een ligweide, waterpartij en een nieuwe speel-plek. Een belangrijk on-derdeel van het ontwerp is de fietsroute langs het nieuwe hart van het park en de Kapel en het Con-vict. Deze verbinding brengt dit deel van het Beatrixpark tot leven. Er worden inheemse plant-en gebruikt in de aanleg van een park, waarbij gestreefd wordt naar een afwisselend beeld. De uitvoering vindt gefa-seerd plaats tussen 2014 en 2017.

AmbitiedocumentZuidasdokIn 2013 is gewerkt aan de kaders en ambities van het project Zuidas-dok. Deze zijn verwoord in het Ambitiedocument Zuidasdok (voorheen Masterplan). In decem-ber 2012 en januari 2013 heeft brede consulta-tie over inhoudelijke thema’s uit het master-plan plaatsgevonden (onder andere via een online peiling). In sep-tember 2013 is het con-cept besproken met vertegenwoordigers van bewoners, bedrijven en belangengroepen. Verschillende stakehold-ers hebben schriftelijk op het concept gerea-geerd. Al deze reacties zijn voor zover mogelijk verwerkt in het huidige document. In 2014 wordt de definitieve versie van het Ambitiedocument Zuidasdok vastgesteld door de ambtelijke op-drachtgevers van pro-ject Zuidasdok.

Extra parkeervoorzieningenIn 2013 zijn aan de noordzijde van Station Amsterdam Zuid 400 nieuwe dubbellaags fiet-sparkeerplekken en ruim 50 stallingsplaatsen voor brommers, scooters en bakfietsen toegevoegd. Op de Parnassusweg zijn 200 extra fietsplek-ken geplaatst. Om de omgeving van Station Amsterdam Zuid leef-baar en veilig te houden is begin 2013 een besluit genomen om het park-eren van brommers en fietsen buiten de rekken aan te pakken. Daar is actief op gehandhaafd en het foutparkeren is drastisch verminderd. Het fietspunt RAI heeft in 2013 de openingsti-jden verruimd om beter aan te sluiten op de tre-intijden.

Veiligheidsplatform Hello ZuidasSinds begin 2013 is het Veiligheidsplatform Hello Zuidas actief. Bin-nen dit platform werken hoofdbeveiligers, facili-tair managers, Stadsdeel Zuid en de politie nauw samen om informatie met elkaar te delen. De deelnemers houden elkaar op de hoogte van trends, verdachte situat-ies en maken elkaar me-deverantwoordelijk voor problemen in het ge-bied. Een van de acties van het platform was het in kaart brengen van de ontruimingslocaties van de verschillende kantor-en. Zo kunnen bedrijven onderling afstemmen dat de verzamelplaatsen zoveel mogelijk versp-reid liggen, om bij een eventuele ontruiming onoverzichtelijke situa-ties voor te zijn.

13

3

2

6

3D gebiedskaartOp de cover van dit duurzaamheidsver-slag is een gebiedskaart van Zuidas in 3D te zien. Landschapsarchitect Gloria Font heeft de kaart in 2013 ontworpen: ‘Ik heb op een speelse en vrolijke manier aangeven hoeveel er gebeurt in Zuidas. Naast de herk-enbare weergave van de grote gebouwen zijn ook de winkels, cafés en restaurants in Zuidas goed vindbaar. Daarnaast toont deze kaart hoeveel groen er op loopaf-stand bereikbaar is vanaf de kantoren en woningen, zoals het Beatrixpark. En hoe makkelijk stadscentrum en Schiphol bereik-baar zijn per openbaar vervoer, auto en fiets.’

In 2014 is deze kaart ook buiten te zien: dan worden op acht locaties in Zuidas grote borden geplaatst. Op de voorzijde van de borden is een traditionele plattegrond te zien; op de achterzijde staat de 3D kaart van Zuidas. Deze is met name nuttig voor (nieuwe) bezoekers die zich liever visueel oriënteren dan via voor hen onbekende straatnamen

De kaart is ook beschikbaar als poster en af te halen bij het kantoor van Hello Zuidas in het WTC. Op verzoek kan de kaart worden aangepast om bijvoorbeeld de weg te vinden naar een specifiek kantoor of hotel.


51

4

2

Lex van DeldenbrugDe Lex van Deldenbrug, vernoemd naar de in 1988 overleden Amsterdamse componist, verbindt Zuidas en Buitenveldert op een bijzondere manier: de brug is niet alleen een verbinding voor voetgangers en fiet-sers tussen de Boelelaan en het Gershwin-plein, maar dient ook als ontmoetingsplek. ‘Tafeltjes en stoeltjes en bewoners die een glaasje wijn drinken in de avondzon. Dat is wat ik voor me zie.’ aldus architecte Liesbeth van der Pol.

Amsterdam EXPOheeft in korte tijd een plek in de top 10 van meest bezochte attracties van Amsterdam weten te veroveren. De tentoonstelling Toe-tanchamon, zijn graf en zijn schatten trok bijna 180.000 bezoekers, Pixar: 25 years of animation trok meer dan 100.00 bezoekers. 68% van deze bezoekers kwam van buiten de Randstad. Tijdens de Touring Exhibitions Meeting, een netwerk van internationale venue-houders en promotors, in Berlijn werd Amsterdam EXPO gekozen tot Venue én Promoter van het jaar. ‘Volgens internation-ale collega’s is Amsterdam EXPO dé thuisba-sis voor exposities van wereldklasse. En daar zijn we zeer trots op!’ Aldus Peter Tabernal, CEO van Amsterdam EXPO.

Beeldenroute Art ZuidTrok tussen mei en september ruim 380.000 bezoekers naar Amsterdam Zuid en Zuidas.

Postzegelparkje tramlusOp de hoek van de Buitenveldertselaan en de De Boelelaan wordt de tramlus van lijn 16 en 24 nieuw ingericht. Het bijzondere is dat het door de nieuwe inrichting niet alleen een OV-punt is, maar ook een groene verbli-jfsplek, die bovendien zon technisch gezien uitstekend ligt.

BomentuinTijdens de nationale Boomfeestdag op 20 maart is in het oosten van Zuidas op feesteli-jke wijze een bomentuin geopend. In de bo-mentuin groeien bomen die later in Zuidas een laanstructuur gaan vormen. Tijdens de kweekperiode maken schoolkinderen en be-zoekers kennis met groen. Eén ontmoeting-splaats is vooral informatief ingericht, op een andere plek kunnen kinderen zich uitleven op natuurlijke speelelementen. In de bomen-tuin staan klimaatbestendige boomsoorten en bomen en struiken met vruchten.

Tijdelijke moestuinenDit jaar zijn de tijdelijke moestuinen in het centrumgebied van Zuidas opgeheven van-wege de start van bouwwerkzaamheden. Bij de bomentuin is een nieuwe plek gevonden voor tijdelijke moestuintjes vanaf 2014.

SchoolwerktuinenAan de Kalfjeslaan in Stadsdeel Zuid zijn nieuwe schoolwerktuinen aangelegd omdat de huidige dr. Alma Schoolwerktuinen naast SC Buitenveldert plaats moeten maken voor nieuwbouw van de VU.

1

3

5

4

6

7

15

3.30 m

wonenwerken

BREEAM staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method. De toevoeging NL geeft aan dat het om de Nederlandse versie gaat. Er zijn vijf classificaties: Pass, Good, Very Good, Excellent en Outstanding. Onderwerpen waarop in de BREEAM systematiek wordt beoordeeld zijn onder andere materiaal-gebruik, toepassing duurzame energie, verlichting, natuurlijke ventilatie, afvalmanagement en hergebruik regen-water. Dit is echter slechts een deel van de mogelijke onderwerpen waar duurzaamheidsbesparingen kunnen worden behaald.

Na eeuwen ontvolking van het platteland leven nu meer mensen in steden dan daarbuiten, en daarmee ligt de sleutel van duurzaamheid voortaan vooral in de stad. Dus wat te doen in Zuidas? Duurzaamheid is deels een kwestie van leefstijl en dat valt natuurlijk niet direct met stedenbouw te sturen. Maar we kunnen wel een omgeving creëren waar duurzame leefstijlen kansrijk zijn. Zoals een omgeving waar het complete spectrum van wonen, werk en scholing, cultuur en ontspanning, natuur en stedelijkheid te vinden is. En dat op loopafstand bij elkaar. Zuidas krijgt er steeds meer functies bij en is zo goed op weg om een duurzaam stuk stad te worden. Zo zijn er in het gebied bijvoorbeeld niet alleen kantoren en woningen maar ook kappers, tandartsen, kinderopvang, sportscholen, cafés, restaurants, stomerijen en een reisbureau te vinden.

Een multifunctioneel gebied begint bij een multifunctioneel gebouw. Vanaf grote afstand zijn ze al te zien: de gebouwen van Zuidas, veelal ontworpen door inter-nationaal toonaangevende architecten. Aan deze architectonische hoogstandjes is een complex rekenproces voorafgegaan. De gemeente Amsterdam stelt namelijk verschillende eisen aan de te ontwikkelen gebouwen in Zuidas.

De drie belangrijkste eisen zijn:

GEBOUWEN03

Duurzaamheidsclassificatie BREEAM-NL “Excellent” Een kantoorgebouw in Zuidas moet minimaal voldoen aan de BREEAM-NL duurzaamheidseis “Excellent” (zie kader). Een gebouw dat aan een dergelijke hoge duur-zaamheidseis voldoet is vanzelf-sprekend zeer energiezuinig en be-hoeft minimale toevoer van energie van buitenaf. Voor woongebouwen geldt dat ze energieneutraal moe-ten worden gebouwd.

Flexibele indeling door minimale verdiepingshoogte van 3,30 meter. Zo kan een gebouw met bestem-ming kantoren vrij eenvoudig worden aangepast om het geschikt te maken om te wonen en ander-som.

Voorzieningen op de begane grond van gebouwen in stadsstraten. Bezoekers van de voorzieningen op de begane grond van gebouwen zorgen voor meer levendigheid op straat. Een gebouw wordt zo mul-tifunctioneel in plaats van mono-functioneel.


O|2 Op 25 januari is de eerste steen gelegd voor het nieuwe Onderzoeksgebouw van VU en VUmc op de VU Campus. Josja van der Veer, directeur Facilitaire Campus Organisatie (VU): “ Dit is een belangrijke stap in de noodzakelijke vernieuwing van de VU Campus in Zui-das. De nieuwbouw is zo duurzaam mo-gelijk ontwikkeld; super flexibele labo-ratoria voor een unieke samenwerking tussen bèta- en medisch onderzoek.”

Het gaat goed met de bezetting van de gebouwen in Zuidas. In 2013 is het leeg-standpercentage in het kantooraanbod met 1,4% gedaald van 7,9% eind 2012 naar 6,5% eind 2013. In het WTC is de bezettingsgraad nog beter: daar is eind 2013 een leegstandspercentage bereikt van 2,5%. Er is dus weer vraag naar ruimte en wie het afgelopen jaar regelmatig buiten heeft rondgekeken, kan het groeiende aantal bou-wkranen in Zuidas niet zijn ontgaan. In 2013 zijn zeven projecten in aanbouw gegaan, zowel kantoren als woningen en voorzieningen.

Een overzicht:

Ontwikkelingen in 2013

1 5

2 6

3 7

4

RAI AmtriumOp de hoek van het Scheldeplein is Amsterdam RAI gestart met de ontwik-keling van multifunctioneel congres/kantoorgebouw Amtrium. Het ontwerp van Benthem Crouwel Architecten heeft in december een 4 sterren BREEAM-NL Nieuwbouw Ontwer-pcertificaat (Excellent) behaald. RAI Amtrium is het eerste congrescentrum in Nederland dat langs de duurzame meetlat is gelegd. Opvallend element is de verticale kas voor ‘cityfarming’. Zo levert het gebouw straks de eigen groenten en kruiden voor restaurant Roast dat op de begane grond komt.op de begane grond komt.

StibbeOp 27 november is het startsein ge-geven voor de nieuwbouw van het hoofdkantoor van Stibbe. Het gebouw is een ontwerp van Jo Coenen Archi-tects en Urbanists en zal begin 2016 worden opgeleverd. Het pand heeft bewust grote vloeroppervlakten zodat collega’s teamgericht en flexibel kun-nen samenwerken. Daarnaast krijgt het gebouw een groen dak.

AkzoNobelNa het graven van de parkeerbak is in juli de bouw van AkzoNobel gestart. Het lichte, transparante gebouw met twee atria en zonnepanelen op het dak heeft een oppervlakte van ruim 15.000 m2 en is een ontwerp van Group A. Oplevering is in 2015.

ROCvA VMBO Horeca Op 4 december is de eerste paal gesla-gen van deze nieuwe horecaschool waar de Hubertus Vakschool en De Berkhoff samengaan. Het gebouw waar toekomstige bakkers en koks les krijgen, is een ontwerp van Ector Hoogstad architecten en telt drie ver-diepingen. Op de begane grond komt een bakkerswinkel.

900 MahlerOp 21 november is de eerste paal gesla-gen van dit nieuwe woongebouw aan de Mahlerlaan. In het 22 verdiepingen tellende woongebouw komen 127 huur- en koopappartementen. Het ontwerp is van Inbo Architecten, gevestigd in Zuidas. Het duurzame ontwerp doet denken aan New York met de donker-bruine bakstenen gevels en de terug-liggende torenbekroning. Oplevering is naar verwachting in 2016.

Handel Amsterdam In oktober is de bouw van drie kantoor-paviljoens in de Fred. Roeskestraat van start gegaan. Het gebouw van 2.100 m2 is een ontwerp van Gent & Monk Architecten. De paviljoens zijn via een gemeenschappelijke corridor met elkaar verbonden. Oplevering is naar verwachting augustus 2014.

17

De Bewuste BouwerOok in het verduurzamen van de bouw-plaats valt winst te behalen. Stichting Be-wuste Bouwers beoordeelt bouwplaatsen op een vijftal criteria die verband houden met ‘bewust bouwen’ in de breedste zin van het woord: bewust, veilig, verzorgd, milieu en sociaal. Het project 900 Mahler en 1000 Mahler heeft in november als 500e bouwplaats het certificaat van Be-wuste Bouwers in ontvangst mogen ne-men. Daarnaast hebben nog twee bou-wplaatsen in Zuidas het certificaat al in handen: OPZUID (BAM) en Deloitte/AKD (G&S Bouw). Zuidas heeft de ambitie om het aantal bouwplaatsen met deze certifi-cering te vergroten.

Broedplaats Old SchoolWethouder Maarten van Poelgeest heeft op 30 oktober de eerste broedplaats in Zuidas geopend. Broedplaats Old School biedt onderdak aan diverse ondernemers, een restaurant, kinderopvang en heeft een podium/aula voor een gevarieerde pro-grammering. Old School is gevestigd in het pand van het voormalig ROC aan de Gaas-terlandstraat en opgezet door ondernem-ers Maarten de Wolff, Waldy Brewster en Gerben Mienis in samenwerking met Bureau Broedplaatsen en Dienst Zui-das. Bij Old School staan duurzaamheid, creativiteit en ondernemerschap cen-traal. Het broedplaatsdeel heeft in totaal zo’n 40 huurders met daaronder CAWA-kunstenaars. Dit zijn kunstenaars die via de Commissie voor Ateliers en (Woon)Werkpanden Amsterdam een ruimte toe-gewezen hebben gekregen in Old School. De ondernemers hebben de ambitie om de komende vijf jaar ervoor te zorgen dat dit oude gebouw klimaatneutraal wordt en willen dit gaan realiseren met behulp van de huurders van het pand.

Opening nieuwe daktuin VUDe nieuwe VU-daktuin op het VU Hoofdgebouw werd in mei 2013 geopend en is met 800m2 één van de grootste van Amsterdam. Hij wordt gebruikt als proef-tuin voor onderzoek. Een ander gedeelte is beplant met sedum, bomen en heesters. De tuin - waar ook een drinkwatertappunt van Stichting Join the Pipe staat - is een initiatief van VU-studenten. De groene ontmoetingsruimte is ook een natuurlijke waterbuffer die de belasting van de on-dergrondse waterinfrastructuur vermin-dert.


Duurzame campus VU en VUmc Duurzaam samenwerken in gebouwen

Duurzame daken

Tijdelijke invulling van gebouwen

VU en VUmc bouwen samen aan een duur-zame Campus waar studenten, medewer-kers en bezoekers zich thuis voelen, met veel groen en flexibele gebouwen. Ook wordt beperking van automobiliteit ten gunste van openbaar vervoer en fiets gestimuleerd met een OV-businesscard en een fietsenplan, De nieuwe gebouwen worden zo ontwikkeld dat zij voldoen aan BREEAM-NL Excellent niveau. Maar ook de duurzaamheid van bestaan-de gebouwen wordt beeld gebracht: in het OZW-gebouw en het VU Hoofdgebouw wordt BREEAM-NL In-Use gerealiseerd. BREEAM-NL In-Use is een monitoringsinstrument waar-mee de duurzaamheidprestatie van bestaan-de bouwwerken gemonitord kan worden. Het keurmerk beoordeelt de gebouweigenschap-pen én het beheer en gebruik ervan met als doel ‘blijvende verduurzaming van de Neder-landse gebouwde omgeving’.

De duurzaamheid van een gebouw gaat verder dan het ontwerp, de bouwmaterialen en het bouwproces. Ook de gebruikers van de gebouwen kunnen op allerlei manieren bijdra-gen aan een duurzaam pand.

Een aantal voorbeelden:

» AkzoNobel zet niet alleen in op afval scheiden, maar ook op het creëren van minder afval. Zo is het beleid hier niet papier-arm, maar papier-vrij.

» Accenture heeft het voor elkaar gekregen dat het afval dat zij gescheiden inzamelen op hun kanto-ren ook door verhuurder Artona gescheiden wordt aangeboden aan de afvalverwerker. Hierdoor hebben hun inspanningen op de werkvloer ook daadwerke-lijk effect aan het einde van de keten. Ricco Groene-veld, Workplace Manager NL van Accenture: “Ons bescheiden idee over het veranderen van ons eigen afvalproces had grote impact. In samenwerking met de gebouwbeheerder van de ITO-toren is het gelukt om het contract voor het gehele afvalproces in het hele gebouw aan te passen.”

» Loyens & Loeff is uit duurzaamheidsoverwegin-gen overgestapt op digitale loonstroken en beoor-delingsformulieren om het papiergebruik verder te verminderen.

Vanaf de straat minder goed zichtbaar, maar een plek waar veel winst valt te behalen op het gebied van duurzaamheid is het dak van een gebouw. Op het WTC staan bijvoorbeeld windturbines. Ook is er ruimte voor zonnepa-nelen en groen. Op de foto van deelgebied Mahler zijn de groene daken goed te zien. Sommige kantoren hebben hier zelfs een daktuin gecreëerd. Nieuw is dat een dak ook kan bijdragen aan de officiële waterbergings-opgave. Dit jaar is op broedplaats Old School (zie verderop in dit hoofdstuk) het Polderdak Zuidas aangelegd. Bij het hoofdstuk ‘Water’ is daar meer informatie over te vinden [p. 32].

De afgelopen jaren is de ontwikkeling van Zuidas doorgegaan, maar wel in een iets lager tempo dan in de jaren voorafgaand aan de economische crisis. Dienst Zuidas heeft samen met haar partners voor de jaren 2010-2015 een extra pakket acties geformuleerd, genaamd ‘15 by 15’: 15 acties die Zuidas vóór 2015 wil realiseren, bij voorkeur in samen-werking met andere partijen. Deze acties zijn vooral gericht op het creëren van meer levendigheid in Zuidas, zoals levendige plin-ten, bouwkavels met bijzondere tijdelijke initi-atieven, wonen in Zuidas, evenementen op de pleinen en gevarieerde kunstinitiatieven. Een van de successen is Broedplaats Old School.

Gebouwen voor het goede doel

Gebouwen kunnen ook worden ingezet om bij te dragen aan het goede doel. Op zaterdag 26 oktober vond de negende VU gebouwen-loop plaats. Bijna 900 deelnemers, waaron-der artsen en verpleegkundigen van VUmc en AMC-ers, een lid van de raad van bestuur, een winnaar uit het OLVG, hardlopers in rode jurken, eentje van vier jaar en iemand van 75 liepen samen de VUmc Gebouwenloop onder het motto ‘Loop hard voor het hart’. Samen haalden zij ruim 7.000 euro op voor de afde-ling cardiologie.

19

Wist u dat...

u de bouw van AkzoNobel en Stibbe door Dura Vermeer live kunt volgen via een webcam op het dak van het

WTC? Kijk eens op http://zuidas.webcam.nl/stibbe/

WTC AmsterdamAfval scheiden is duurzaam én lucratief: in WTC Amsterdam ligt het percentage restafval momenteel op 65%. De beheer-maatschappij van WTC Ams-terdam heeft de ambitie dit percentage terug te dringen tot 25% door afval beter te schei-den. In 2013 hebben de beheer-maatschappij zelf en huurder BNY Mellon een pilot gedraaid met het scheiden van papier, gft afval, glas, plastic en chemisch afval. De pilot was een suc-ces en WTC Amsterdam gaat daarom het scheiden van afval voor alle huurders faciliteren. Aangezien gescheiden afval gerecycled kan worden, wordt dit afval gratis opgehaald. Daarnaast kijkt WTC Amster-dam kritisch naar zijn leveranci-ers. Ieder jaar laat WTC Ams-terdam de leveranciers een vragenlijst invullen met vragen over hun duurzaamheidsbeleid, bijvoorbeeld op het gebied van transport en productie. Het zorgt ervoor dat leveranciers kritischer naar hun eigen bedri-jfsprocessen gaan kijken en de uitkomsten van de vragenlijst spelen een rol in het aangaan van grote contracten. ‘Het hebben van een duurzaam DNA kan de doorslag geven bij het maken van een keuze tus-sen leveranciers’, aldus Facility Director Frank Folkers.

21

http://zuidas.webcam.nl/stibbe/

70%energiebesparing sensor

individuele afstemming door smartphone

Op het raakvlak van gebouw en energie

LED IN DELOITTE


43%

social @ work

In het BREEAM Outstanding kantoor “The Edge” in Zuidas is Deloitte in zee gegaan met Philips om een totaal vernieuwend LED-verlichtingsconcept toe te passen. Een interview met Erik Ubels (Director Information Technology & Workplace Services bij Deloitte Nederland).

Ubbels: ‘Normaalgesproken levert een transi-tie van TL- naar LED-verlichting ongeveer 30% energiebesparing op. De kosten van LED zijn nog relatief hoog, vandaar dat niet alle bedrij-ven die investering doen. We verwachten met dit nieuwe concept tot wel 70% te bespa-ren aan energieverbruik. Hoe dit mogelijk is? Door drie extra sensoren (naast de stan-daard aanwezigheid- en daglichtsensoren) in de lampen kan er veel nauwkeuriger gemeten worden of iemand in de buurt is en dus of het licht moet branden of niet. Daarnaast commu-

niceren de temperatuur-, luchtvochtigheid- en CO2-sensoren met het klimaatplafond en -systeem. Dit zorgt ervoor dat ook de verwar-ming/koeling en de luchtverversing alleen aan staat daar waar het nodig is. Maar er zijn meer voordelen: iedere werk-nemer kan vanaf zijn of haar smartphone de eigen voorkeuren voor licht en verwarming instellen. Daardoor kunnen we het licht en de verwarming op lagere beginwaardes zetten en mensen kunnen zelf in actie komen als zij meer koelte, warmte of licht nodig hebben. Dit zorgt voor een extra besparing en geeft de werknemers tegelijkertijd ook een gevoel van autonomie. Zo creëer je een prettige werkom-geving voor ieder individu. Of al die verschil-lende voorkeuren niet gaan botsen? Er moet natuurlijk geen tien graden verschil zitten in voorkeuren van werknemers die bij elkaar in de buurt zitten. Maar de sensoren zijn afge-stemd op 18m2 nauwkeurig - ongeveer een werkplek - en een maximaal temperatuurver-schil ten opzichte van de standaardwaarde van +/- twee graden Celsius.

Deloitte is het eerste bedrijf waar de nieuwe LED techniek wordt geïnstalleerd. Andere bedrijven hebben inmiddels ook interesse getoond. Ubels: ‘De komende vijf jaar gaan we met Philips monitoren en data verzame-len. Alle huidige apparatuur in kantoren is afgesteld op een inschatting van de bewegin-gen van mensen. In deze periode van vijf jaar hebben wij veel beter inzicht in hoe mensen zich echt bewegen en gedragen op kantoor. Dan kunnen we steeds betere algoritmes toepassen op de systemen en nog betere instellingen en verdere besparingen realise-ren alsmede het comfort voor onze mensen verbeteren’. Het innovatieve karakter van dit concept past goed bij de filosofie van “The Edge” in Zuidas. Ubels: “Een kantoor is allang niet meer de plaats waar mensen iedere dag heen gaan om te werken. Werken kun je tegenwoordig over-al en op allerlei tijdstippen met verschillende soorten apparatuur. Een kantoor wordt steeds meer een ontmoetingsplek waar je klanten en collega’s ontmoet. Social @ Work noemen we dit. En als je dan op kantoor bent, heb je dus ook steeds meer vrijheid om je omgeving zo in te richten dat jij je er prettig voelt. Innovatie en duurzaamheid op meerdere fronten dus.’

25

Ook stadswarmte, afkomstig van de ener-giecentrale in Diemen en soms ook van de VU-VUmc Centrale, wordt in Zuidas gebruikt. De warmte is het afvalproduct dat ontstaat bij het opwekken van elektri-citeit. Door deze warmte te gebruiken en niet weg te gooien, wordt de energie effi-ciënter gebruikt. Dat scheelt in ieder geval CO2.

Daar waar energie moet worden ingekocht, doen bedrijven dat zoveel mogelijk samen. Onderwerp van gesprek met de leveran-ciers is dan om te kijken of en zo ja, hoe vergroening van het energieaanbod tot stand kan komen.

Het onttrekken van koud water uit de Nieuwe Meer is naast de WKO een ander voorbeeld van een circulaire en natuurlijke bron.

In Zuidas wordt ten noorden van de A10 nog geen gebruik gemaakt van stadskoeling uit de Nieuwe Meer. Er is wel voldoende koude beschikbaar, maar de infrastruc-tuur hiervoor is nog niet is aangelegd. De Green Business Club Zuidas heeft samen met enkele van haar participanten onder-zocht of de energiesystemen van stadsver-warming en stadskoeling en WKO en de onderlinge samenwerking verder geoptima-liseerd konden worden. Uit het onderzoek bleek dat het de komende tien jaar niet rendabel is om te investeren in de uitbrei-ding van het koudenet, omdat verschillen-de bedrijven (recent) andere koelingssyste-men hebben aangeschaft. Na deze periode wordt er opnieuw gekeken naar een manier om meer gebruik te maken van natuurlijke bronnen in het gebied en een verdere slag te slaan in de verduurzaming van Zuidas.

De Nieuwe Meer als natuurlijke koeling

Zon als energiebron

Net als de meeste stedelijke gebieden is Zuidas voor het grootste deel afhankelijk van energiebronnen buiten het gebied. In Zuidas worden de ‘natuurlijke’ bronnen zoveel mogelijk benut. Een circulaire wijze van omgaan met energie is het gebruik van Warmte Koude Opslag. Een goed voorbeeld van deze opslag is te zien bij het OZW gebouw op de VU-campus:

04 ENERGIE

Tegenwoordig wordt steeds meer elektrici-teit met behulp van de zon opgewekt, maar afgezet tegen het grote elektriciteitsver-bruik, blijft de bijdrage zeer bescheiden.

Uitbreiding Warmte Koude Opslag OZW-gebouwOp de VU Campus bevindt zich in de bodem onder het OZW-gebouw een lange termijn Warmte Koude Opslag (WKO). Deze WKO is een hele duurzame en goedkope methode die ge-bruik maakt van de temperatuurverschillen tus-sen de seizoenen. Het in de zomer opgewarmde water wordt in de winter gebruikt om het gebouw te verwarmen. Het afgekoelde water wordt ver-volgens op 150 meter diepte in de grond opgesla-gen en in de zomer gebruikt om het gebouw te koelen. Belangrijk bij het ontwerp is de opslag-capaciteit van de bronnen. Ook is het van bel-ang te voorkomen dat deze elkaar beïnvloeden en daarmee uit balans raken. De installatie is in 2013 uitgebreid met een droge koeler om extra koude in de winter te laden om de temperatuur van de ondergrond stabiel te houden. Om de en-ergetische voordelen te optimaliseren is ook de monitoring verbeterd.


Grotere stappen zouden kunnen worden gemaakt als de voornemens worden waar-gemaakt om meer energie te besparen dan bijvoorbeeld in het SER-Energieakkoord is afgesproken.

Tijdens de Zuidas Solar Week in april konden particulieren in Zuidas kennisma-ken met de mogelijkheden om thuis elek-triciteit op te wekken, mogelijk zelfs met subsidie. Bij bedrijven is de belangstelling minstens zo groot. Het WTC had al eerder onderzoek gedaan naar het benutten van het dakoppervlak en ook bij ABN AMRO en Accenture liggen zonnepanelen. RAI nam het besluit om het dak van de Holland Hal vol te leggen met zonnepanelen, mede aangezet door de Green Business Club Zuidas.

Nieuwe Meer als koelingElf grootverbruikers in Zui-das maken gebruik van duurzame koude uit de Nieuwe Meer. Dit gebeurt via een koudefabriek met een capaciteit van 75 Mega-watt. Uit dit natuurlijke meer wordt van grote diepte koud water naar de fabriek gepompt en van daar in het koudenet van Zuidas ge-distribueerd. Deze koeling veroorzaakt 75% minder CO2 uitstoot dan tradi-tionele airconditioning.

27

Windenergie

Energie in beeld

Zuidas als landmark tijdens Earth Hour

Er staan op enkele daken in Zuidas klei-ne windmolens (onder andere op WTC Amsterdam). Grote windturbines zijn in Zuidas niet mogelijk wegens de aanvlieg-route van Schiphol. De windturbines van WTC Amsterdam betreffen een pilot en wekken nu zo’n 4.505 kWh op. De pilot draait nog twee jaar en dan verwacht men voldoende meetgegevens te hebben om een afgewogen keuze tussen wind- en zonne-energie te kunnen maken.

Netbeheerder Liander heeft bekeken langs welke weg het energieverbruik van Zuidas in beeld kan worden gebracht. Door te meten in het hoogspanningsstation Zorg-vlied kon de ‘dip’ van Earth Hour (verder-op in dit hoofdstuk) goed worden vastge-legd. Liander heeft ook de mogelijkheden met het programma ‘Energie in beeld’ om gedetailleerder in een gebied het verbruik inzichtelijk te maken. In Zuidas wordt nage-dacht over attractieve manieren om het verbruik zichtbaar te maken en gebruikers te stimuleren om zuiniger met energie om te gaan. Veel bedrijven doen dat al.

Het is al bijna traditie dat Zuidasbedrij-ven meedoen. Het licht gaat uit om meer bewustzijn te creëren over het gebruik van licht. Er deden afgelopen jaar zoveel bedrijven in Zuidas mee aan Earth Hour dat de organisatie besloot om de Green Business Club Zuidas en dan vooral het cluster van deelnemende gebouwen tot ‘landmark’ uit te roepen. Net zoals bijvoor-beeld de Domtoren in Utrecht. Zuidas was zo een voorbeeld voor anderen.

Zonnepanelen op het WTCIn 2011 had WTC Amsterdam 55 zonnepan-elen op het dak van de A-toren staan. Het resultaat bleek met bijna 16.000 kWh goed voor een CO2 besparing van ruim 7,5 ton en een terugverdientijd van 12,5 jaar. Daarom zijn er in 2012 nog eens 92 panelen bijgelegd op de A, B, C en D-toren (26.000 kWh met een CO2 besparing van ruim 18 ton). Eind 2013 is WTC Amsterdam een nieuw experiment ge-start. Er zijn 113 panelen, gericht op het zuiden, verticaal geplaatst. De komende jaren wordt getest of het verwachte rendement van 17.600 kWh wordt behaald. De verwachting is dat op korte termijn deze verticale zonnepanelen ook transparant gemaakt kunnen worden. Dat betekent dat ramen als zonnepanelen ge-bruikt kunnen worden.

Zonnepanelen op Amsterdam RAIMet de plaatsing van 1.632 zonnepanelen is eind 2013 op Hal 8 van Amsterdam RAI het grootste zonnedak van Amsterdam ger-ealiseerd. De zonnepaneleninstallatie levert 360.000 kilowattuur, en is vergelijkbaar met de jaarlijkse elektriciteitsvoorziening van 140 Amsterdamse huishoudens. De zonnepanelen zorgen voor een CO2-reductie van zo’n 150 ton per jaar.

ABN AMROABN AMRO heeft in 2013 haar medewerkers een monitoringssysteem aangeboden om het privé-energieverbruik te monitoren en dit ver-bruik te vergelijken met collega’s. De slimme meter die hierbij hoort, betaalden werk-nemers zelf. Daarnaast bood de bank me-dewerkers aan om voordelig zonnepanelen of LED-verlichting aan te schaffen. Het monitor-ingssysteem bleek uiteindelijk het populairst. In zeven maanden hebben zich zeker 600 mensen hiervoor ingeschreven.

Uitbreiding Energiecentrale VU/VUmcVU en VUmc hebben een eigen energievoor-ziening om de stroomvoorziening voor de kwetsbare onderdelen van de organisatie, zoals operatiekamers en lasercentrum, te al-len tijde te garanderen. Dat biedt de mogeli-jkheid de gehele keten te verduurzamen. Bij het Energiecentrum wordt hard gewerkt aan de uitbreiding en modernisering van de ener-giecentrale (oplevering 2014) voor de opwek-king van noodstroom, elektriciteit, warmte en koude. Met de moderne installatie wordt met minder aardgas meer energie opgewekt, met een hoger rendement en tegen lagere kosten en een lagere milieubelasting. De nieuwe in-stallatie realiseert een forse reductie op de uitstoot van CO2 en NOx (stikstofoxiden) ten opzichte van de oude situatie: een CO2 reductie van 1.900 ton per jaar (vergelijkbaar met 360.000 autokilometers) en een reductie van de NOx-uitstoot van 48 ton per jaar (een verbetering van 43%).


Wist u dat...

u zelf uw zonnepanelen kunt toevoegen op de kaart van Amsterdam?

Dat kan als particulier, bedrijf of zelfs als VvE. Ook kunt u zien waar in

Amsterdam al zonnepanelen liggen.

Ga daarvoor naar:http://www.zonopdekaart.amsterdam.nl

29

http://www.zonopdekaart.amsterdam.nl

In een stedelijk gebied in ontwikkeling als Zuidas is de ruimte boven- en ondergronds schaars. Bovendien hebben veel werk-zaamheden effect op de watersystemen van Zuidas, terwijl deze voortdurend goed moeten blijven functioneren. Denk hierbij aan werkzaamheden als: » het graven en dempen van oppervlaktewater

om ruimte te maken voor nieuwbouw » de aanleg van ondergrondse constructies zoals

parkeergarages » de toename van verhard oppervlak door de

inrichting van de openbare ruimte

Het blijvend laten functioneren van de watersystemen tijdens alle werkzaamhe-den is een belangrijke taak voor de over-heid. In 2013 zijn op het gebied van water de volgende projecten uitgevoerd of is de uitvoering gestart: » Nieuw water bij de synagoge » Aanleg duikers en hoofddrinkwaterleiding

Verder heeft Waternet afgelopen zomer een nieuwe hoofddrinkwaterleiding aange-legd onder de open afritten van de S109 en een deel van de Amstelveenseweg. Dit is gecombineerd met andere werkzaamhe-den die ook al op de planning stonden om zo min mogelijk overlast te veroorzaken.

Water maken in Zuidas

Het watersysteem van Zuidas

Water speelt een grote rol in de ontwikkeling van een gebied: bij de ontwikkeling van vastgoed, wordt grond verhard. Dit heeft gevolgen voor de afvoer van het water bij grote buien en voor het niveau van het grondwater. Daarom bedenkt Zuidas oplossingen om dit water in goede banen te blijven leiden.

Een watersysteem vormt de basis voor de omgang met water. Watersystemen reguleren grondwaterstanden, bieden waterberging en zorgen voor afvoer van hemelwater en transport naar het gemaal. Zuidas ligt in vier afgescheiden watersystemen:

» De Amstellands Boezem (NAP -0,40m) » De Rijnlandse Boezem (NAP -0,60m) » De Binnendijkse Buitenveldertse Polder (NAP -2,00m) » Begraafplaats Buitenveldert (NAP -2,00m)

Het is niet waar je meteen aan denkt bij Zuidas, maar ook in Zuidas staan gemalen die het water wegpompen naar hoger gelegen watersystemen, zodat het water uiteindelijk in de rivieren terecht komt die het water afvoeren richting zee.

05 WATER


De afgelopen jaren heeft Dienst Zuidas samen met Waternet gezocht naar de “Zuidasspecifieke randvoorwaarden” voor het water in Zuidas. Kaders zijn waar mogelijk flexibel benaderd en het inzicht in mogelijke oplossingen is de afgelopen jaren enorm gegroeid. In deze Zuidasspecifieke randvoorwaarden zijn de lessen van de afgelopen jaren verwerkt, evenals de ambi-ties van Zuidas en de eisen van het Hoog-heemraadschap. Ze vormen de basis voor de huidige, integrale werkwijze rond water in Zuidas.

Naast de samenwerking tussen Dienst Zuidas en Waternet is er in 2013 ook een unieke samenwerking tussen bedrijven in Zuidas tot stand gekomen. Op initiatief van Green Business Club Zuidas zijn bedrij-ven met verschillende expertises bij elkaar gebracht om na te denken over oplossin-gen voor verschillende uitdagingen en de mogelijke rol die private partijen kunnen spelen bij het watervraagstuk in Zuidas. Samen met De Dakdokters en Waternet is het idee ontstaan om het eerste ‘Polder-dak’ in Zuidas aan te leggen.

Samen werken aan water Gemalen in ZuidasIn de Fred. Roeskestraat staat een klein gemaaltje dat het water uit Begraafplaats Buitenveldert 1,6 meter omhoog pompt naar het Zuideramstelkanaal in de Amstellands Boezem. Ten oosten van Zuidas, bij begraaf-plaats Zorgvlied, staat gemaal Stadwijck uit 1923. Dit gemaal is gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School en pompt het water eveneens zo’n 1,6 meter omhoog van de Bin-nendijkse Buitenveldertse Polder in de Am-stellands Boezem.

Nieuw water bij de synagogeIn het oosten van Zuidas is in 2011 de Syna-goge van de Liberaal Joodse Gemeenschap opgeleverd. Uiteindelijk komt deze synagoge op een soort ‘schiereiland’ te staan. Aan de oostzijde van de synagoge was al eerder wa-ter gegraven. In november van dit jaar is ge-start met het graven van water aan de west-zijde van de synagoge. Dit levert in totaal 800 m2 nieuw oppervlaktewater op.

Aanleg duikers en hoofddrinkwaterleidingAfgelopen zomer is onder de kruising Buiten-veldertselaan/De Boelelaan een grote duiker aangelegd om de watergang langs de A.J. Ernststraat te verbinden met de Boelegracht. Het water tussen deze duiker en de A.J. Ernststraat wordt in 2015 aangelegd. Op dit moment staan daar nog fietsenrekken van de VU. De verbinding tussen de A.J. Ernststraat en de Boelegracht zorgt onder andere voor een betere doorstroming van het water in de A.J. Ernststraat. Dit is goed voor de water- kwaliteit. Nu loopt de Boelegracht nog dood bij de Buitenveldertselaan, vandaar dat daar een fontein in het water is aangelegd.

Water in balansProjectmanager water Anja Wanningen (Dienst Zuidas): “Door alle ontwikkelingen in Zuidas zal tot aan 2030 ca. 110.000 m2 water verdwijnen. Hiervoor wordt ook weer 110.000 m2 water gemaakt. Dit staat qua oppervlakte gelijk aan ongeveer 22 voetbalvelden. De ontwikkeling van deze ‘watermetrages’ wordt bijgehouden in een zogenaamde water-balans.”

31

Het blauw/groene Polderdak Zuidas is een innovatief concept voor waterberging op daken in dichtbebouwde gebieden. De Green Business Club Zuidas heeft het initi-atief genomen en de betrokken partijen bij elkaar gebracht. Dakdokters B.V. heeft het Polderdak ontwikkeld samen met Dienst Zuidas en Waternet.

Het dak van Broedplaats Old School houdt het water vast op het groene dak en kan het vertraagd (regelbaar) afvoeren. Via een watervergunning levert deze alternatieve vorm van waterberging in de private ruimte een bijdrage aan de waterbergingsboek-houding van Zuidas. Het Polderdak is een vorm van micromanagement van hemel-water in de stedelijke omgeving. Dit wordt steeds belangrijker omdat het klimaat verandert: de zomers worden warmer en stortbuien heftiger. In de stedelijke omge-ving vraagt dit om samenhangende water-oplossingen in de private en publieke ruim-te, waar het Polderdak een optimale basis voor vormt.

UNIEKE SAMENWERKING BRACHT EERSTE POLDERDAK NAAR ZUIDAS

Het realiseren van waterberging is tradi-tioneel een opgave voor de gebieds-ontwikkelaar. In Zuidas is de Gemeente Amsterdam hiervoor verantwoordelijk die dit realiseert door oppervlaktewater in de schaarse, beschikbare ruimte aan te leggen. De kosten hiervoor worden via de grondprijs doorbelast aan gebouwontwik-kelaars. Door water op te vangen op het dak, geeft een gebouwontwikkelaar mede invulling aan deze opgave. In dichtbe-bouwde stedelijke gebieden zijn de bouw-kosten van een vierkante meter Polderdak goedkoper dan de kosten voor traditionele watercompensatie. Dit creëert een inno-vatieve win-win situatie voor gebieden gebouwontwikkelaar. Ook voor de gebrui-ker van het gebouw en de maatschappij als geheel zijn er voordelen. Voor de gebruiker zullen de exploitatiekosten lager uitvallen. Afhankelijk van de situatie en gebouwcon-ditie is naar verwachting een besparing van 10 tot 30% op de energielasten mogelijk. Hoeveel het precies is, wordt de komende tijd gemeten. De maatschappelijke baten


Ook individuele bedrijven denken steeds meer na over innovatief en efficiënt gebruik van water. Zo kan een gebouwbeheerder zorgen dat het hemelwater (grijs water) wordt opgevangen en gebruikt voor het doorspoelen van de toiletten of, zoals bij Loyens & Loeff, het verzorgen van de plan-ten in de kantoren. Gebruikers van gebouwen kunnen zelf ook duurzamer met water omgaan. Veel bedrij-ven schenken nog bronwater, terwijl er heerlijk drinkwater uit de kraan komt. ABN AMRO is in 2013 een pilot gestart om geen bronwater meer te schenken, maar kraan-water uit leuke flesjes te serveren.

Wees je bewust van je watergebruikzijn minder ‘smart’ te kwantificeren. In het algemeen biedt een groen dak kansen voor biodiversiteit, voedselproductie, het dempen van geluid, koeling van stedelijke hitte en het afvangen van fijnstof. Daarbij levert Polderdak Zuidas direct een zichtba-re en aantrekkelijke buitenruimte met flora en fauna op.

Polderdak Zuidas is in 2013 in de top-3 van de landelijke Waterinnovatieprijs geëindigd. “De jury verwacht dat er in de toekomst meer mogelijkheden voorkomen en dat de waarde van groen-blauwe daken in stedelijk gebied in het veranderend klimaat sterk zal toenemen.” De Wereldbank is inmiddels op bezoek geweest en er zijn opnames gemaakt voor het documentair programma Tegenlicht op Nederland 2.

Wist u dat...

een fles bronwater een circa 1350 keer hogere CO2 uitstoot heeft? ...dit gelijk staat aan 1 km rijden in een Hummer?

...een fles bronwater bijna 100% duurder is dan een fles leidingwater?

Met “little big things” maken we een groot verschil.’

33

2013

Verbondenheid tussen mensen is een voorwaarde voor een aantrekkelijke Zuidas, maar geen vanzelfsprekendheid voor een gebied dat nog wel eens geassocieerd wordt met een jachtige levensstijl. Daarom werken verschillende partijen actief aan een Zuidas gemeenschap. Zo heeft Dienst Zuidas levendigheid opgenomen als een van de speerpunten in het programma ’15 by 15’: 15 acties die Zuidas vóór 2015 wil realiseren. Ook Stichting Hello Zuidas - met ruim 140 participanten, waaronder gebouwbeheerders, huurders, winkeliers, hotels, restaurants en de gemeente Amsterdam - heeft levendigheid benoemd als een van de vier pijlers van de organisatie. Stichting Hello Zuidas organiseert en steunt verschillende evenementen en initiatieven in het gebied.

Hoewel Zuidas momenteel vooral bekend staat als kantoorlocatie, wordt er ook gestudeerd en gewoond. Nu zijn er pas een paar honderd bewoners in Zuidas, maar dit worden er in de toekomst enkele duizen-den. Deze bewoners, de studenten en het toenemende aanbod van evenementen en horeca zorgen voor steeds meer dynamiek in Zuidas, ook buiten kantooruren. Dat de Zuidas community in rap tempo groeit blijkt uit het feit dat zes jaar geleden nog geen enkel initiatief uit dit hoofdstuk was gestart. Ten opzichte van vorig jaar zijn er zeven nieuwe initiatieven bijgekomen. De meeste hiervan hebben een blijvend karak-ter.

06 COMMUNITY

Terugkerende evenementenEvenementen krijgen vaste voet aan de grond in Zuidas en aan aantal hiervan keert jaar-lijks terug. Zuidas Culinair & Concert en de Zuidas Run vierden afgelopen jaar zelfs hun eerste lustrum:

Zuidas Culinair & Concert met de vaste medewerk-ing van de horeca in Zuidas en het VU-Orkest, bracht opnieuw muziekliefhebbers, fijnproevers, werkenden en bewoners bij elkaar.

= nieuw in 2013


Voor de Zuidas Run zamelden de 3200 lopers tijdens deze lustrumeditie geld in voor twee goede doelen: Stichting Semmy, die zich inzet voor de strijd tegen hersenstamcelkanker bij kinderen, en het VUmc Cancer Center Amsterdam. De organisaties ontvingen cheques ter waarde van € 26.000.

De Nieuwe PoortEen nieuwkomer in Zuidas is De Nieuwe Poort, dat is voortgekomen uit Zinge-ving Zuidas, een project van Ruben van Zwieten. De Nieuwe Poort is een ont-moetingsplek waar men kan filosoferen over levensvragen en waar mensen re-flecteren op hun rol in de samenleving. Centraal staat de ontmoeting tussen mensen. De Nieuwe Poort profileert zich als de eerste sociaal-maatschap-pelijke instelling in Zuidas, maar is daarnaast ook een plek voor informele samenkomst in het Grand Café. Tot de in het oog springende activiteiten van De Nieuwe Poort behoort de Meester-preek tijdens de lunchbreak. Tijdens de lunch bespreekt een topbestuurder zaken als leiderschap, concurrentie, verbinding of rechtvaardigheid. Tevens is dankzij de Nieuwe Poort de lezingen-reeks Filosofie op de Zuidas, na een korte periode van afwezigheid, weer neergestreken in Zuidas.

Old SchoolIn het voormalig pand van het ROC aan de Gaasterlandstraat in het oosten van Zuidas is de eerste broedplaats van het gebied geopend: Old School. De komende vijf jaar biedt het ruimte aan ideeën, initiatieven, synergie en ondernemerschap met een duurzame inslag. In het pand zijn flexibele werkplekken, een restaurant, kinderopvang en een open podium gevestigd. Zo heeft Zuidas er weer een nieuwe geëngageerde ontmoetingsplek bij, wat past binnen het beeld dat Zuidas zich ‘stapje voor stapje ontwikkelt tot een nieuw stuk stad binnen een stad’, aldus wethouder Maarten van Poel-geest tijdens de opening.

35

Op het gebied van sport is naast de Zuidas Run met name voetbal popu-lair. Jaarlijks worden er drie toernooien georgan-iseerd: de Zuidas Cup, WTC Indoor Soccer en het Toernooi Zingeving Zuidas.

In het Toernooi Zingeving Zuidas vormen de young professionals van Zuidas een team met leerlingen van het Calvijn met Jun-ior College uit Amster-dam Nieuw-West. Zo vin-den twee verschillende werelden elkaar op het voetbalveld.


Voor de tweede maal werd het dak van het hoofgebouw van de VU omgebouwd tot een openluchtbioscoop tijdens het On the Roof Film Festival, een samenwerking tussen VU Connected en CineVille. Vier avonden lang genoten de be-zoekers van inspirerende speel-films en documentaires over de natuur met als extraatje het prachtige uitzicht over Amster-dam.

Waar in het verleden bij evenementen de nadruk lag op de ontmoeting tussen Zuidassers onder-ling, worden nu steeds meer evenementen geor-ganiseerd waarbij bedrijven actief de verbinding opzoeken met de omgeving en sociale betrokken-heid laten zien.

Een voorbeeld hiervan is de grootschalige in-zamelingsactie voor de Voedselbank Amsterdam Zuid. Door het succes en enthousiasme in 2012 deden in 2013 nog meer bedrijven en bewoners van Zuidas mee aan de actie. Het resultaat was overweldigend met een opbrengst van 195 kratten (80 in 2012), goed voor een jaar lang extra onder-steuning van de Voedselbank Amsterdam Zuid. Om aandacht te genereren voor de inzameling-sactie vond er op 16 oktober een grote lunch plaats midden op het Gustav Mahlerplein in een grote tent. Medewerkers van bedrijven gevestigd in Zuidas en klanten van de Voedselbank genoten samen van een lunch verzorgd door Resto Van-Harte en ondersteund door vrijwilligers vanuit de betrokken bedrijven. Een oproep via region-ale radio en televisie zorgde ervoor dat buurtbe-woners hun bijdrage voor de Voedselbank langs kwamen brengen in Zuidas. De Voedselbank in Amsterdam Zuid kan deze ondersteuning goed gebruiken. De organisatie kampt met een enorme groei aan klanten. Begin 2012 waren er nog 121 huishoudens die een beroep moesten doen op de Voedselbank in Zuid, dat waren er eind 2013 maar liefst 214. Een stijging van 40%. Onder deze klanten bevinden zich eind 2013 218 kinderen, ten opzichte van 174 kinderen in het jaar daarvoor. Positief is dat ongeveer 50 % van de klanten in Amsterdam Zuid binnen een jaar weer uitstroomt.

Feest in het BeatrixparkHet Beatrixpark vierde dit jaar twee bij-zondere feesten. In de eerste plaats werd er ter gelegenheid van de troonswisseling een nieuwe Koningslinde geplant in het park. Kinderen strooiden bloemzaadjes om de boom heen zodat deze binnen enkele weken omringd werd door kleurrijke bloe-men. Nog groter was het feest ter ere van het 75-jarige bestaan van het Beatrixpark tijdens de Nationale Dag van het Park. De hele dag vonden er tal van festiviteiten plaats in het park. Tijdens het goedbezochte evene-ment kreeg het park ook enkele cadeaus. Joep Blaas, Wethouder bij Stadsdeel Zuid, opende het nieuw parkgebouw met daarin een kiosk en ruimtes voor de stichting Vrienden van het Beatrixpark en het Stads-deel. Ook werd een bijenhotel en de ver-nieuwde bloemenkransbrug feestelijk geo-pend.

37

Brainstorm Circular City Voor de Rotterdam School of Management, onderdeel van de Erasmus Uni-versiteit uit Rotterdam, was 2013 het eerste volledige jaar in Zuidas. Een van de evenementen die werd georganiseerd was een brainstormbijeenkomst met als thema ‘Circular City’ over Zuidas als zelfvoorzienend duurzaam stukje stad. Er werd door zo’n veertig aanwezige professionals van bedrijven in Zuidas nagedacht over hoe onder andere vervoer en het gebruik van elektriciteit en water zo circulair mogelijk geregeld kunnen worden. Edwin Stoop van Sketching Maniacs maakte tijdens bijeenkomst een mindmap.

Verborgen Talentenmarkt De centrale hal van het WTC werd in feb-ruari door de WTC Business Club Amster-dam en de alumnivereniging VU Connected omgebouwd tot een ontmoetingsplek tussen topstudenten en net afgestudeerden ener-zijds en het bedrijfsleven anderzijds. Vijftig jongeren troffen tijdens speeddates vijftig bedrijven die op zoek zijn naar het talent van de toekomst. Audilla Voorn, masterstudent Culture, Organization and Management aan de Vrije Universiteit was een van de deelne-mers. ‘Na enkele speeddates vond ik mijn ‘match’ in Hello Zuidas. Na een kort, krachtig, informatief en ontspannen gesprek was ik in-eens een parttime baan in Zuidas rijker. Sinds april maak ik deel uit van het Hello Zuidas team als Social Media Expert en evenement-organisator.’

Voor de derde maal streek het Grachtenfestival neer in Zuidas. Naast de gratis toegankelijke lunchconcerten sprong dit jaar met name de productie Butter-fly in het oog, een bewerking van Puccini’s opera Madame Butter-fly voor kamerorkest in het Hilton Hotel, met uitzicht op de torens van Zuidas.


Net als in 2011 was Zuidas in 2013 onderdeel van beelden-route Art Zuid. In Zuidas werden zeven kunstwerken werden ten-toongesteld, waaronder een werk van de Chinese kunstenaar en dissident Ai Weiwei in de Kunstkapel.

Uitstapje Concertgebouw Eenzaamheid is een van de grootste sociale problemen van Stadsdeel Zuid. Daarom organiseert de Green Business Club Zuidas jaarlijks een uitstapje naar een lunchconcert in het Concertgebouw. Deze middag brengt ouderen uit Zuid, klanten van de Voedselbank en werknem-ers van Zuidas met elkaar in con-tact om samen een leuke middag te beleven.

Bezoek burgemeester aan moestuinenBurgemeester Van der Laan kwam op vrijdag 5 juli 2013 op bezoek bij Restaurant Bolenius om kennis te nemen van positieve initiatieven in Zuidas. Voor deze ontmoeting waren vrijwilligers van de moes-tuinen van Bolenius en de pluktuin en participanten van de Green Business Club Zuidas uitgenodigd. Na een leuk, informeel gesprek over de verschillen-de sociale activiteiten en projecten kreeg de burge-meester samen met zijn gasten een rondleiding door de moestuinen achter Bolenius en werden er verse groentes geproefd.

39

COLOFON

Dienst Zuidas (DZ) is onderdeel van de Gemeente Amsterdam en werkt aan de ontwikkeling van Zuidas: een internationale toplocatie voor wonen, werken en recreëren, in Amsterdam op enkele minuten van Schiphol. http://www.amsterdam.nl/zuidas

Green Business Club Zuidas (GBCZ) brengt bedrijven, gemeenten en maatschappelijke organisaties om duurzame projecten te initiëren en te implementeren, om zo gezamenlijk de impact van de projecten te maximaliseren.http://www.greenbusinessclub.nl/nl/zuidas

Hello Zuidas (HZ) is de organisatie voor gebiedsmanagement van Zuidas en zet zich samen met bedrijven, vastgoed-eigenaren, Gemeente Amsterdam, winkeliers en horecapartijen bij het realiseren van een internationale toplocatie. www.hellozuidas.com

TekstMarjolein van Lingen (DZ), Nic Frederiks, Melanie van der Horst, Eline Kik (GBCZ), Olivier Otten, Bram Kortekaas (HZ), Marc Vervoort, Bernette Venema, Charita Plet (Verkeer advies)

BeeldBas Uterwijk, Yorick Meijdam, Simone de Greef, Johannes Abeling, Beeldleveranciers, Dienst Ruimtelijke Ordening, Wouter van Ierssel, Eric Dix, Gloria Font, EGM architecten, Martijn Buskermolen, Gent&Monk Architecten, Group A, Inbo, Jo Coenen, Benthem Crouwel, Too van Velzen, Anne de Buck, Doriann Kransberg, Dura Vermeer, Green Business Club Zuidas, Peter Elenbaas, Amsterdam RAI, OGA, Sigrid Karsten, Janus van den Eijnden, Marlies Pennings, Ali El Yahiaoui, Nicky Maas, Miryam Faken, Eline Kik, Edwin Stoop, Co Broerse.

Hoofd- en eindredactieMarjolein van Lingen (DZ)

Grafisch ontwerp + infographicsField Factors

Grafisch ontwerp coverGloria Font

DrukwerkMulticopy WTC Amsterdam

Met dank aanAlle bedrijven en organisaties die een bijdrage aan dit jaarverslag hebben geleverd.De medewerkers van het PBL (Planbureau voor de Leef-omgeving) voor hun reflectie op dit jaarverslag en hun input.


mobiliteit

water

gebouwen

community

openbare ruimte

energie

uidasin

januari & februari Toetanchamon, zijn graf en zijn schatten

10 januari 2013Hello Zuidas Beheeroverleg

10 januari 2013Zuidas Business Borrel

10 januari WTC Lunchcon-cert, Wals het nieuwe jaar in!

15 januari – februariCity Dust

27 februariWTC Business Club, ‘Verborgen talenten’-markt

17 maart en zondag 21 aprilRondleidingen in het Beatrixpark

23 maartEarth Hour 2013

28 maart Bijeenkomst ZuidKas

2 aprilPresentatie Duurzaamheidsverslag Zuidas

7 maart 2e Kennissessie Warmte en Koude Green Business Club Zuidas

20 juniDuurzaam horeca overleg – Green Business Club Zuidas

21 maartThe Grand Get Together

27 maartPaasverhaal

Ruben van Zwieten

29 maart - 1 aprilEuro Hockey League

11 aprilVeiligheidsplatform Hello Zuidas

8 t/m 12 aprilZuidas Solar Week Green Business Club Zuidas

30 aprilKingsland Festival

23 april 2013Workshopmiddag Voedselbank Amsterdam Zuid (besloten)

13 meiHello Zuidas Beheergroep

27 september Zuidascup 2013

14 - 18 oktoberInzamelingsactie Voedselbank A’dam zuid – Green Business Club Zuidas

17 oktoberLancering Audi Shared Fleet Zuidas

26 oktoberVUmc Gebouwen-loop

26 oktoberNacht van de nacht

Elke donderdag vanaf 10 oktober -

28 novemberWTC Indoor

Football Tournament

16 oktoberGrootschalige Lunch rondom inzamelings-actie Voedselbank – Green Business Club Zuidas

20 oktober TCS Amsterdam Marathon

24 oktoberOpening blauw-groen Polderdak op Old school

30 oktoberEnergie Lab – Green Business Club Zuidas

8 novemberBenefietfeest voor onderzoek naar MS

14 novemberTitanic: The Artifact Exhibition

13 novemberViering van het hoogste punt van het nieuwe onderzoeks-gebouw O|2

29 novemberProgrammaraad Jaarplan 2014 – Green Business Club Zuidas

5 decemberVeiligheidsplatform Hello Zuidas

11 decemberBijeenkomst Project-groep Mensen – Green Business Club Zuidas

12 decemberKerstborrel participanten Hello Zuidas

20 decemberKerstfeest

12 decemberWTC kerstmarkt

22 septemberARTZUID International Sculpture Route

28 augustusProjectgroep Mensen – Green Business Club Zuidas

1 septemberOpening De Nieuwe Poort

12 septemberVeiligheids-platform Hello Zuidas

14 septemberBosbaanswim

zomer 2013Architectuur-wandeling Zie Zuidas!

31 augustusFlame Games Amsterdam & Amsterdam Open

11 - 15 septemberViva la naturisteacion!

16 oktoberGrootschalige Lunch rondom inzamelingsactie Voedselbank – Green Business Club Zuidas

22 septemberComedy under the Stars

22 september, 13 & 27 oktoberFiets De Wereld van Berlage in

2 juniZuidasRun

15 mei & 12 juni SLIM ETEN Tuin

31 meiMobiliteit Lab Car Sharing – Green Business Club Zuidas

26 meiBeatrixpark 75 jaar

23 meiHakkenPakken-Run

22 mei t/m 22 septemberARTZUID

16 meiBijeenkomst Water & Daken – Green Business Club Zuidas

26 juniUitstapje ouderen uit Zuid & Klanten Voedselbank Zuid

26 juniZuidas Culinair & Concert

21 juniMidZomerNacht Diner

21 juniProgrammaraad – Green Business Club Zuidas

13 juniVeiligheids-platform Hello Zuidas

12 juniEnergie Lab – Green Business Club Zuidas

2 juniPure Markt 11.00 – 18.00

19 - 25 augustusGrachtenfestival

23 juli - 7 septemberCyrano de Bergerac in het Amsterdamse Bos

13 juliA Day At The Park

12 juliFilosofietafel

Kafka

5 juliParticipanten-bijeenkomst Hello Zuidas (besloten)

3 juliWorkshop Voedsel-bank A’dam zuid – Green Business Club Zuidas

25 januari 2013VU Alumnibijeen-komst 2013

18 januariParticipantenverga-dering Hello Zuidas (besloten)

7 februariBijeenkomst Project-groep Mensen Green Business Club Zuidas

15 februariProgrammaraad agenda 2013 - Green Business Club Zuidas

13 februariWorkshop Green Finance Lab – Green Business Club Zuidas

9 februariValentijnsdag; voor je het weet, heb je een date!

26 septemberHello Zuidas

Beheergroep

23 septemberBijeenkomst Circular City

Duurzaamheidsverslag Zuidas 2013

Documents

Transcript of Duurzaamheidsverslag Zuidas 2013