De positie van sectoren in hun cyclus - Amazon Web...

ABN AMRO SectorScopeDe positie van sectoren in hun cyclus

December 2010

�� ABN AMRO ziet in 2011 groeivertraging Nederlandse bedrijfsleven

�� Afnemende exportgroei remt omzetontwikkeling industrie

�� Detailhandel en Horeca zullen profiteren van toename consumentenbestedingen

ABN AMRO SectorScope December 2010

Inhoudsopgave

Inleiding 1

Voedingsmiddelenindustrie 3

Industrie 4

Bouw 5

Retail 6

Autohandel 7

Horeca 8

Transport en Logistiek 9

Zakelijke dienstverlening 10

Appendix 11

Colofon 13


INLEIDING

Groeivertraging in 2011 meeste sectoren in herstel, maar verschillen zijn groot

In de vorige SectorScope (september) kondigden wij aan dat een groeivertraging

onvermijdelijk was; deze lijkt zich nu met stelligheid te gaan voltrekken. Maar daar

blijft het dan ook bij in ons basisscenario; net als een kwartaal geleden achten wij

een dubbele dip niet het meest waarschijnlijke scenario.

De wereldeconomie blijft er één van verschillende snelheden. Na een enorm sterke

groei van de wereldhandel neemt deze wat in tempo af; tijdelijke effecten als

voorraadopbouw en stimuleringsmaatregelen zijn uitgewerkt en daarmee gaat de

groei van de wereldhandel meer normale proporties aannemen. Daarmee zal de

exporttoename van een aantal eurolanden – w.o. Nederland – ook in een wat

rustiger vaarwater terecht komen. Voor de eurozone speelt ook nog mee dat de

euro sinds medio dit jaar duurder is geworden, wat een remmend effect kan

hebben op de uitvoer. Binnenlandse effecten spelen ook een rol: de

bezuinigingsmaatregelen van de diverse overheden zullen hun effect op de

economie niet missen.

Financiële markten blijven nerveus

De bezuinigen zijn nodig om de begroting en schuldpositie van landen weer in het

lood te krijgen, niet in het minst om vertrouwen te blijven genieten van de

financiële markten. Want die zijn daar blijkens o.a. een toegenomen impliciete

renteopslag op staatsobligaties van een aantal landen momenteel niet gerust op.

Bij de nervositeit die de financiële markten vertonen, zijn de verwachtingen voor de

reële economie met meer dan normale onzekerheden omgeven. In het basisscenario

gaan wij er vanuit dat de reële economie geen schok vanuit het financiële systeem

zal ondervinden.

Groeivertraging Nederlandse economie

Het herstel van de Nederlandse economie is op de gebruikelijke manier op gang

gekomen: dankzij een krachtige opleving van de uitvoer. Vanaf de zomer van 2009

is de economie drie kwartalen behoorlijk gegroeid. Dit voorjaar trok de groei zelfs

aan tot 0,9% k-o-k. De voorraadvorming leverde een heel forse bijdrage aan die

groei. Ook de investeringen lieten voor het eerst in zeven kwartalen weer een

(flinke) stijging zien. In de zomer sloeg de expansie echter verrassend om in een

minieme krimp, mede doordat nu op voorraden werd ingeteerd. Ook de

investeringen daalden, maar de winst van het tweede kwartaal ging niet helemaal

verloren. Toch wijzen voorlopende indicatoren op een aanhoudende groei. Volgens

de Nederlandse inkoopmanagersindex was in oktober en november sprake van een

stevig herstel bij de (export)orders. Verder lijkt de consumptie wat meer teken van

leven te vertonen. Jaar-op-jaar zien we een geleidelijk hogere groei van de

detailhandelsverkopen en van de totale particuliere consumptie. Over het gehele

jaar bezien, neemt de consumptie - net als in 2009 - minder toe dan het reëel

beschikbaar inkomen. Er wordt duidelijk meer gespaard. Daardoor is er in potentie

ruimte voor meer uitgaven. Als het vertrouwen van de consument wat verder

toeneemt, kan deze in 2011 wat meer uitgeven ondanks de daling van zijn

koopkracht. De uitvoer zal dankzij de expansie van de wereldhandel blijven

toenemen, terwijl er ook wat meer zal worden geïnvesteerd. Omdat het

machinepark nog lang niet geheel wordt benut, is de investeringsgroei wel

bescheiden. Ten slotte zal de economische groei worden afgeremd door

bezuinigingen van de overheid, die in 2011 gestalte zullen krijgen.

Verschillen tussen sectoren groot

Branches in de industrie waren de eersten die konden profiteren van het

economische herstel dat in het buitenland inzette. In de chemie en machine-

industrie konden bedrijven de capaciteit weer beter benutten door de vraag uit het

buitenland. In eerste instantie zorgde het weer aanvullen van de voorraden voor

vraag naar grondstoffen en halffabrikaten, maar met name in Azië nam ook de

eindvraag toe. In een aantal branches in de industrie is de klap als gevolg van het

instorten van de wereldeconomie weer goedgemaakt.

1


Inmiddels neemt de omzettoename in de industrie af. De sector bevindt zich nog

wel in het kwadrant expansie. Onder invloed van de toenemende wereldhandel en

industriële activiteiten profiteert de sector transport & logistiek. Bedrijven die zich

met internationaal transport bezig houden doen het goed, maar meer op het

binnenland gericht vervoer heeft nog last van de geringe vraag van de consument

en de malaise in de bouw. Vandaar ook, dat in deze sector de omzet zich nog niet

op trendniveau bevindt.

Sectorscope december 2010*

Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research

* op basis van seizoensgecorrigeerde omzetcijfers

Zo goed als het gaat in de industrie en delen in de sector transport & logistiek, zo

moeilijk hebben bedrijven het in sectoren die afhankelijk zijn van de vraag van de

Nederlandse consument. Door onzekerheid over het inkomen nu en in de toekomst,

is de consument en masse aan het oppotten, ondanks de geringe rentevergoeding

die daar tegenover staat. Met name in de op wonen gerelateerde branches

(meubelen, keukens, doe-het-zelf) gaat het nog ronduit slecht. De

‘woongerelateerde’ detailhandel heeft onder invloed van de stagnerende

woningmarkt en de nog steeds krimpende activiteiten in de bouw nog weinig

florissante vooruitzichten, hoewel we verwachten dat er in 2011 na een lange

periode van krimp toch een kleine positieve stap kan worden gemaakt. In een

aantal branches (o.a. elektronica) is de omzetontwikkeling al weer positief; in de

auto-retail zelfs erg goed, waardoor er in de omzetontwikkeling van de detailhandel

toch voor het eerst sinds tijden weer een kleine plus kon worden genoteerd.

De zakelijke dienstverlening heeft als totaal de omslag naar herstel gemaakt. Met

name uitzendbureaus (toename industriële activiteiten), schoonmaakbedrijven en

marktonderzoeksbureaus maken een goede omzetontwikkeling door. In 2011 zal de

zakelijke dienstverlening naar verwachting verder herstellen, waarbij er onderling

forse verschillen zijn. Alle op de overheid gerichte bedrijvigheid moet rekening

houden met de effecten van bezuinigingen.

De situatie en vooruitzichten voor de Bouw zijn zorgelijk. Na een krimp van 10% in

2010 voorzien wij in 2011 een krimp van 4%. De bouwactiviteiten worden verder

teruggeschroefd als gevolg van o.a. leegstand in de kantorenmarkt, bezuinigingen

van gemeenten op volkshuisvesting en stadsvernieuwing en een woningmarkt die

helemaal op slot zit. De stimuleringsmaatregelen van de overheid helpen gelukkig

(tijdelijk) om erger te voorkomen.

2


VOEDINGSMIDDELENINDUSTRIE

Omzetontwikkeling Voedingsmiddelenindustrie

(index 2005=100)

Bron: CBS

Sectorscope voedingsmiddelenindustrie*



Omzetontwikkeling in de Voedingsmiddelenindustrie

Branche 2009 2010* 2011*

Vlees en zuivel -5% 7% 7%

Dranken -2% 2% 1%

Overige

voedingsmiddelen -9% -2% 2%

Voedingsmiddelen (incl.

dranken) -7% 2% 3%

* verwachting


Dieptepunt gepasseerd in omzetontwikkeling

Sinds maart 2010 klimt de omzet van de

voedingsmiddelenindustrie uit het dal. Enerzijds wordt dit

gedragen door de aantrekkende export van veel

voedingsmiddelen, anderzijds door de hogere prijzen voor de

producten. De export profiteert van de gunstige economische

ontwikkelingen in Duitsland, ons belangrijkste exportland.

Daarnaast levert de zwakkere euro, met name ten opzichte van

het Britse pond, de Russische roebel en de Poolse zloty een

belangrijke bijdrage aan de exportstijging. Bij een aantal

producten trekt vooral de export naar een aantal Oost-Europese

landen zoals Rusland en Polen aan. Grote oogsten en een

afnemende export hebben in 2009 geleid tot lage prijzen voor

veel agrarische producten. In de loop van 2010 trekken veel

prijzen aan door een kleiner aanbod en een grotere vraag. Dit

prijseffect heeft een positieve uitwerking op de omzet. Op de

langere termijn laat de omzet een trendmatige groei zien van

ongeveer 2,5% per jaar. Hoewel de omzetontwikkeling zich nog

onder de trendlijn bevindt, beweegt de omzet zich wel in de

richting van de trendlijn.

Mondiaal herstel in de vraag naar zuivelproducten

De export is van groot belang voor de verschillende sectoren in

de voedingsmiddelenindustrie. Sinds het begin van 2010 zit de

export van zuivelproducten in de lift. De toename van de export

vindt vooral plaats bij kaas, boter (incl. boterolie) en mager

melkpoeder. De exportgroei kan worden toegeschreven aan het

mondiale herstel van de vraag naar zuivel, vooral uit Azië (China

en India) en uit Rusland. Daarnaast hebben de hogere

zuivelprijzen op de wereldmarkt een extra impuls gegeven aan de

zuivelexport naar waarde. De export van vlees en vleesproducten

blijft achter bij de export van andere voedingsmiddelen. De

export van varkensvlees naar Duitsland laat nauwelijks groei

zien, doordat de binnenlandse productie in Duitsland stijgt en

Duitsland een netto exporteur van varkensvlees is geworden. Het

Verenigd Koninkrijk neemt in 2010 wel meer bacon uit Nederland

af. De export van koffie, thee, specerijen en veevoeder laten in

de eerste drie kwartalen van 2010 een dubbelcijferige groei zien.

Verder herstel van de omzet in 2011

In 2011 zal de omzet in het segment dierlijke producten verder

aantrekken. De omzet in de vleessector zal sterk stijgen. Het

aantal slachtingen zal een beperkte toename laten zien, terwijl de

gemiddelde prijs in 2011 op een hoger niveau zal uitkomen. De

zuivelsector zal in 2011 een beperkte bijdrage leveren aan de

omzetstijging. De melkproductie zal in de meeste landen beperkt

groeien. De consumptie zal verder toenemen door aantrekkende

economieën in Azië. In de drankensector hebben de bedrijven in

2010 kunnen profiteren van het mooie weer in de zomer. Naar

verwachting zal de sector in 2011 een bescheiden positieve

bijdrage halen uit economische ontwikkelingen. De

omzetontwikkeling bij de overige voedingsmiddelen zal in 2011

een positieve impuls krijgen uit de toename van de export naar

Rusland, het Verenigd Koninkrijk en enkele landen in de euro-

zone. De export kan verder stijgen door de zwakke koers van de

euro en door de gunstigere economische ontwikkelingen in

enkele landen in de euro-zone. Per saldo resteert een stijging van

de omzet in de voedingsmiddelenindustrie van circa 3%.

100

110

120

130

sep-09 dec-09 mrt-10 jun-10 sep-10

3


INDUSTRIE

Omzetontwikkeling per maand

Bron: CBS

Sectorscope industrie*



Omzetontwikkeling 2010 en 2011

3

8

5

5

6

2-13

9

19

-2

6

28

2

1

14

-4

0

5

-20 -10 0 10 20 30

voedingsmiddelen

chemie

rubber &

kunststof

metaalproducten

machines

transportmiddelen

bouw materialen

meubels

INDUSTRIE

%-groei (j-o-j)2010 2011

Bron: ABN AMRO Sector Research

Omzetgroei industrie vertraagt

Na een forse daling in 2009 (-20,3%) neemt de industrieomzet in

2010 weer toe. In de periode jan - sept 2010 stijgt de omzet met

14%. Wel vertraagt de omzetgroei in het derde kwartaal van-

wege het wegvallen van voorraadeffecten en stimuleringsmaat-

regelen van de overheid. De transportmiddelenindustrie werd het

meest geraakt in 2009. Vooral de verkoop van bedrijfswagens

moest het ontgelden als gevolg van de investeringsstop bij

afnemers. De chemische industrie nam de tweede plaats in onder

de dalers in 2009. Het omzetherstel van deze branche stak

echter in 2010 met kop en schouders uit boven de rest van de

industrie (jan-sept ’10: + 30,5%). Vanwege de positie vooraan

in de waardeketen profiteert deze branche in grote mate van de

oplevende economie. Terwijl de omzet van de meeste branches

in 2010 verbetert, blijft die van de bouwmaterialenindustrie

afnemen. De voortdurende daling van de bouwproductie is hier

debet aan.

Machine-industrie loopt voorop

Van de totale industrie en enkele branches is weergegeven waar

zij zich per september 2010 in de cyclus bevonden. De hierboven

aangehaalde vertraging van de omzetgroei heeft er toe geleid dat

de industrie maar moeilijk boven zijn trend uitkomt. De sector

bevond zich daardoor net in expansie. Pas wanneer de eindvraag

(= particuliere consumptie) substantieel gaat stijgen, zal de

industrie verder boven zijn trend komen te liggen.

De positie van de onderliggende branches verschilt nogal van

elkaar. Zo is de omzet van de bouwmaterialenindustrie ver onder

zijn trend geraakt door de voortdurende daling van de

bouwproductie. Ook de metaalproductenindustrie heeft last van

de bouwmalaise. Daarnaast vertonen afnemers een uiterst

voorzichtig ordergedrag. De beste positie wordt ingenomen door

de machine-industrie. Deze sector profiteert van toenemende

investeringen door het bedrijfsleven in materiële vaste activa. De

toegenomen investeringsbereidheid hangt vooral samen met een

stijgende bezettingsgraad onder de afnemers. Daarnaast speelt

het positieve sentiment over de economische ontwikkeling een

belangrijke rol.

Niveau van voor de crisis wordt nog niet bereikt

De bouwmaterialenindustrie zal over geheel 2010 de grootste

omzetdaling laten zien. Omdat de bouwproductie in 2011 verder

zal dalen, zal de bouwmaterialenindustrie de omzet verder zien

afnemen, zij het in een gematigder tempo. Ook de omzet van de

metaalproductenindustrie zal in 2010 afnemen. In 2011 zal deze

branche eindelijk weer een omzetgroei realiseren, daarbij vooral

profiterend van de toenemende bedrijvigheid in het belangrijke

exportland Duitsland. De omzet van de meubelindustrie laat een

marginale stijging in 2010 zien. Een substantiële verbetering in

2011 zit er niet in. De onzekere economische ontwikkeling, de

stagnerende woningmarkt en de verwachte druk op de

koopkracht zullen de bereidheid van consumenten beperken om

grote aankopen te verrichten. Net als in 2010 zullen de chemie

en de machine-industrie in 2011 de grootste omzetstijging

realiseren, zij het in een gematigder tempo dan in 2010. De

export van deze branches zal profiteren van het verdere herstel

van de wereldhandel. Al met al zal de omzetgroei van de

industrie in 2011 een vertraging ondergaan, waardoor het niveau

van voor de crisis nog niet wordt bereikt.

-60%

-40%

-20%

0%

20%

40%

60%

07 08 09 10

INDUSTRIE chemietransportmiddelen bouwmaterialen

4


BOUW

Omzetontwikkeling bouw per kwartaal (j-o-j)

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

mrt-08 sep-08 mrt-09 sep-09 mrt-10 sep-10

Bron: CBS

Sectorscope bouw*



Omzetverwachting in de bouw

2009 2010 2011

Bouw -4,5% -10% -4%

- Burgerlijke en utiliteitsbouw -7,5% -13% -4%

- Grond-, weg- en waterbouw 4,0% -8% -2%

- Bouwinstallatiebedrijven -7,0% -5% -3%


Daling omzet nog niet ten einde

De omzet in de bouw kromp in het derde kwartaal van 2010 voor

het zesde kwartaal op rij. De omzet daalde in het tweede en

derde kwartaal wel minder dan het eerste kwartaal van 2010. De

omzetdaling in het eerste kwartaal werd versterkt doordat er

vanwege het slechte winterweer minder gewerkt kon worden. De

burgerlijke en utiliteitsbouw (B&U) is het hardst getroffen door de

crisis, terwijl de grond-, weg- en waterbouw (GWW) lange tijd

buiten schot leek te blijven. Sinds het eerste kwartaal van 2010

daalt echter ook de omzet in de GWW.

Bouw blijft in contractie

De orderportefeuilles van bouwbedrijven zijn ten opzichte van het

dieptepunt van november 2009 slechts licht verbeterd. In oktober

2010 hadden bouwbedrijven maar voor gemiddeld 6 maanden

werk in de boeken. Dit heeft verschillende oorzaken. De woning-

markt blijft in het slop ondanks dat de hypotheekrenteaftrek

voorlopig ongemoeid blijft. Voor veel starters blijven nieuw-

bouwwoningen onbereikbaar vanwege het hoge prijsniveau.

Tegelijkertijd verkopen huizenbezitters eerst hun bestaande

woning alvorens zij een nieuwe woning kopen. Hierdoor blijft de

vraag naar woningen laag. Bovendien bouwen woningcorporaties

minder woningen. Historisch gezien financierden zij nieuwbouw

met de verkoop van bestaande huurwoningen. Sinds de aanvang

van de crisis is de verkoop van huurwoningen echter gestokt

waardoor deze bron van financiering is opgedroogd. Hierdoor

nemen de nieuwbouwactiviteiten van woningcorporaties nood-

gedwongen af. Investeringen in utiliteitsgebouwen zijn sinds de

crisis sterk teruggelopen doordat ondernemers nieuwbouw-

projecten hebben geschrapt of uitgesteld. Vooral nieuwbouw-

projecten voor kantoren en combinatie bedrijfshallen zijn sterk

teruggelopen. De waarde van de afgegeven vergunningen van

deze gebouwsoorten zijn sinds de aanvang van de crisis met circa

55% % gedaald. Door de sterke terugval in de B&U worden er

minder terreinen bouwrijp gemaakt waardoor er ook minder werk

is voor GWW-bedrijven. Bovendien nemen de investeringen van

lokale overheden in infrastructuur af doordat zij als gevolg van de

crisis sterk moeten bezuinigen. De omzet van bouwinstallatie-

bedrijven is sinds de aanvang van de crisis minder gedaald dan de

B&U en GWW. Dit komt omdat bouwinstallatiebedrijven een

groter deel van hun omzet uit onderhoud en renovatiewerkzaam-

heden halen. Deze werkzaamheden zijn minder gevoelig voor

conjuncturele veranderingen dan nieuwbouw. Alle segmenten

binnen de bouw bevinden zich in september 2010 in de contrac-

tiefase.

Geen omzetherstel in 2011 verwacht

Vooruitkijkend naar 2011 zien wij nog geen verbetering. De

woningbouw zal negatief worden beïnvloed doordat gemeenten

de komende twee jaar flink gaan bezuinigen op volkshuisvesting

en stadsvernieuwing waardoor de nieuwbouwproductie onder

druk blijft staan. Ook zullen de perikelen op de grootste deelmark-

ten van de utiliteitsbouw aan blijven houden. De productie van

kantoren, combinatiebedrijfshallen en hallen en loodsen zal in

2011 blijven dalen. Hierdoor daalt de omzet in de burgerlijke en

utiliteitsbouw in 2011 met 4%. In de GWW zal de omzet even-

eens licht dalen. Door bezuinigingen van gemeenten op volks-

huisvesting en stadsvernieuwing en de aanhoudende productie-

krimp in de B&U zal de omzet in de GWW in 2011 eveneens licht

afnemen.

5


RETAIL

Omzetontwikkeling Detailhandel

Bron: CBS

Sectorscope Retail*



Omzetverwachting in de Detailhandel


Voor meer informatie over de Retail, zie de Sectormonitor Retail

Omzet detailhandel bezig met positieve omslag

Op kwartaalbasis laat de detailhandel al ruim anderhalf jaar

een negatieve omzetontwikkeling zien. In het derde kwartaal

was echter eindelijk weer omzetgroei te zien (1,4%) en is de

sector weer op weg richting meer structurele omzetgroei. Ook

in de maandcijfers tekent zich al langer een voorzichtig herstel

af. Zowel volume als prijs heeft bijgedragen aan deze

hernieuwde omzetgroei, hoewel beide nog dicht bij de nullijn

liggen. Tijdens de recessie drukten vooral de afnemende

volumes op de omzet, terwijl de prijs een neutrale factor was

geworden. Winkeliers hebben door de malaise lange tijd niet

de mogelijkheid gehad om hun prijzen te verhogen. Eerder het

tegenovergestelde was het probleem: door het verlagen van

prijzen hoopten winkeliers in sommige branches, zoals

elektronica en wonen, hun omzet met meer volumes nog

enigszins te redden. Nu de volumes zich voorzichtig herstellen,

ontstaat er dus ook iets meer ruimte voor winkeliers om hun

prijzen te verbeteren.

Meeste branches zijn eind 2010 in herstelfase beland

Eind 2010 zijn alle branches in de detailhandel in de

herstelfase aangekomen en elektronica zelfs in de

expansiefase. Alleen de supermarkten vallen weer enigszins

terug, na een sterke zomer met relatief goed weer en grote

evementen als het WK Voetbal. De prijsconcurrentie laait dit

jaar weer wat op. Jumbo zet zich nadrukkelijker in de markt

als nieuwe landelijke keten met lage prijzen. Hoewel

supermarkten op jaarbasis omzetgroei boeken, blijven zij toch

onder hun groeipotentieel. Tijdens de recessie en begin 2010

hebben vooral de non-food branches sterk te lijden gehad

onder de afnemende bestedingen van de consument. Eind

2010 laat non-food een relatief herstel zien: op maandbasis

wordt soms weer omzetgroei behaald. De maand augustus had

bijvoorbeeld een aantal stevige groeicijfers voor onder meer

kleding (7,5%), elektronica (9,4%) en woonzaken (3,1%).

Elektronica is de enige branche die momenteel de stap naar

expansie heeft gemaakt: consumenten lopen warm voor

nieuwe produkten als smartphones en tablets.

Verschillen in omzetontwikkeling worden kleiner

Was 2009 al een lastig jaar voor de detailhandel, 2010 heeft

op jaarbasis voor de meeste branches nog geen herstel

gebracht. De consumentenbestedingen zijn achtergebleven

door aanhoudende onzekerheid over de economie en de

werkgelegenheid. Voor 2011 verwacht ABN AMRO een

sterkere groei van de bestedingen door een licht dalende

werkloosheid. En consumenten zullen een deel van hun

aangevulde spaargelden toch gaan aanspreken om extra

uitgaven te doen. Toch is er blijvende onzekerheid over de

economische ontwikkelingen.

ABN AMRO verwacht daarom voor 2011 slechts een licht

herstel van de sector detailhandel. Wel is waarschijnlijk dat de

meeste branches boven de nullijn zullen uitkomen, met een

omzetgroei van 1-2 %. Het grote verschil in

omzetontwikkeling tussen de branches in 2010 zal hiermee

verdwijnen. Hoewel de detailhandel dus geen krachtig herstel

laat zien volgend jaar, komt de sector na twee dramatische

jaren wel weer in rustiger vaarwater.

-10-9-8-7-6-5-4-3-2-101234

jan 09 mei 09 sep 09 jan 10 mei 10 sep 10

gro

ei j

-o-j in

%

Omzet Prijs Volume

-12%

-10%

-8%

-6%

-4%

-2%

0%

2%

4%

Woonzaken Elektronica Kleding DHZ Supermarkten

2009 2010 verw achting 2011 verw achting

6


AUTOHANDEL

Omzetontwikkeling per kwartaal (j-o-j)

*3e kwartaal 2010 verwachting ABN AMRO Sector Research

Bron: CBS

Sectorscope autohandel*



Autoretail

2009 2010 2011

Aantal nieuwverkopen 387.215 485.000 485.000

Omzet autoretail -13,2% 7% 3%


Positieve omzetontwikkeling in 2010

Na twee jaar negatieve omzetontwikkeling, zal de autohandel over

2010 een plus noteren van circa 7%. Een prima resultaat met de

kanttekening dat dit de slechte jaren 2008 (-4,4%) en 2009

(-15,9%) slechts ten dele compenseert. De autobranches hebben

zich in 2010 op verschillende wijze ontwikkeld. Hoe meer een

branche afhankelijk is van nieuwverkopen, hoe volatieler de

omzetontwikkeling de afgelopen drie jaar is geweest. Aan de

andere kant beperken onderhoud en reparatie activiteiten juist deze

volatiliteit. Zo volgen de importeurs in hun omzetontwikkeling bijna

naadloos de nieuwverkopen, omdat hun omzet nagenoeg uitslui-

tend voortkomt uit nieuwverkopen. Het omzetherstel in de auto-

retail kwam goed op gang in het tweede kwartaal van 2010. Hoe-

wel de autoverkopen in 2010 circa 25% stijgen, zal het omzet-

verlies van ruim 13% in 2009 maar beperkt worden goedgemaakt.

Sectorscope: Onderhoud en reparatie blijven achter

Uitgezonderd onderhoud en reparatie zijn de autobranches onder

impuls van de sterk gestegen nieuwverkopen het afgelopen jaar in

het kwadrant expansie van de Sectorscope beland. De importeurs,

die aan het begin van de keten zitten, maken de grootste sprong.

In 2009 bedroeg de omzetdaling 27%. Na negen maanden hebben

de importeurs in 2010 een cumulatieve omzetontwikkeling die ruim

16% hoger ligt dan in 2009. Qua omzetgroei steken zij daarmee

boven de rest uit. De onderhouds- en reparatiebranche is de minst

cyclische tak in de autohandel; onderhoud en reparatie zijn ook in

tijden van crisis in veel gevallen noodzakelijk en niet uit te stellen.

Na negen maanden in 2010 laat de omzet bij onderhouds- en

reparatiebedrijven nauwelijks herstel zien; de omzet stabiliseert

j.o.j. Dit wordt veroorzaakt door de sterke concurrentie op de after-

salesmarkt, de verjonging van het occasionpark, de langere garan-

tieregelingen op nieuwverkopen en het feit dat auto’s steeds

minder onderhoud behoeven. Hierdoor blijft de onderhouds- en

reparatiebranche in de contractiefase van de Sectorscope hangen.

ABN AMRO verwacht stabilisering nieuwverkopen in 2011

De nieuwverkopen hebben zich in 2010 sterk hersteld en zullen

uitkomen rond het langjarig gemiddelde van 485.000. De zakelijke

markt lijkt eind 2010 het omslagpunt naar herstel te hebben

bereikt. Momenteel krimpt het leasepark nog minimaal, maar mede

op basis van de groeicijfers van nieuwe leaseregistraties,

verwachten wij daadwerkelijk herstel in 2011. Dit herstel wordt

mede gedragen door een inhaalvraag uit aflopende leasecontracten

die vernieuwd gaan worden en waarvan ten tijde van de crisis de

leasetermijn is verlengd. Een ander positief punt voor de sector is

dat het kabinet heeft besloten de stimuleringsmaatregelen voor de

aankoop van milieuvriendelijke auto’s voort te zetten. Wel zullen de

door de overheid aangekondigde bezuinigingen invloed hebben op

de koopkracht en het al broze consumentenvertrouwen aantasten.

Per saldo verwacht ABN AMRO voor 2011 een stabilisering van de

nieuwverkopen, die rond de 485.000 zullen uitkomen. In ons

scenario zullen daarbij de verkopen aan particulieren licht dalen

doordat de inhaalvraag van het slecht jaar 2009 uit de markt aan

het verdwijnen is. Dit zal gecompenseerd worden door volumegroei

in de zakelijke markt. Deze volumegroei op de zakelijke markt zal

ook een positieve invloed hebben op de marges en de omzet.

Auto’s afgezet op de zakelijke markt worden over het algemeen

verkocht met meer marge tegen een hogere prijs.

7

-40%

-30%

-20%

-10%

0%

10%

20%

30%

40%

2008 2009 2010

AUTOHANDEL auto-importeursautoretail onderhoud en reparatienieuwverkopen


HORECA

Omzetontwikkeling horeca (j-o-j)

Bron: CBS

Sectoscope horeca*



Omzetverwachting in de horeca


Horeca in de plus

De afzwakking van de omzetkrimp in het tweede kwartaal van

2010, heeft zich vertaald in een licht herstel in het derde

kwartaal. Na acht kwartalen van omzetdaling, is de omzet van de

horeca in het derde kwartaal met 0,9% gestegen ten opzichte

van dezelfde periode in 2009. Deze lichte omzetgroei in het

derde kwartaal is geheel toe te schrijven aan een toename van de

prijzen. De omzetontwikkeling bij cafés en de fastservice hangt

vooral af van de ontwikkeling van de bestedingen van de

particuliere consument. De restaurants en hotels zijn zowel

afhankelijk van de bestedingen van de particuliere als de zakelijke

markt. Hierbij heeft het topsegment vooral baat bij het

aantrekken van de zakelijke markt. Over de gehele linie zijn de

bestedingen van zowel particuliere consumenten als de zakelijke

markt weer aangetrokken, wat een positieve invloed heeft gehad

op de omzetontwikkeling van de horeca.

Herstel bij restaurants minder krachtig

Terwijl fastservice, cafés en hotels al bijna 4 opeenvolgende

maanden een omzetgroei kunnen realiseren, hebben restaurants

nog steeds met omzetdaling te maken. Na 24 maanden is de

daling in omzet echter wel aan het afvlakken. Hierdoor maken de

restaurants een relatief minder snel herstel mee dan de andere

branches in de horeca. De zakelijke en de particuliere

bestedingen in restaurants zijn tijdens de economische crisis

sterk afgenomen. De gevolgen van de afname van de zakelijke

bestedingen in 2008 en 2009 hebben relatief zwaar gedrukt op

de omzet van restaurants in het topsegment. Een krimp waarvan

de branche maar moeizaam herstelt. De restaurantbranche heeft

vastgehouden aan een verhoging van prijzen, die gemiddeld

hoger lagen dan de inflatie. Deze prijsverhoging kan worden

verklaard door een doorberekening van hogere kosten aan de

consument of een verruiming van de marges. Dit in tegenstelling

tot de hotelbranche, die juist een prijsverlaging moest doorvoeren

op de kamerprijzen, om zodoende het volume nog op een

acceptabel niveau te houden. De hotelbranche noteert in het

derde kwartaal een omzetgroei van 4,5%, waarmee zij de

grootste omzetgroei laat zien in vergelijk met de andere branches

in dezelfde periode. Met name door het aantrekken van de

zakelijke markt in 2010, kon het aantal hotelovernachtingen

weer enigszins toenemen. Ook de kamerprijs was in staat om te

herstellen, maar door de forse daling in 2009 ligt het huidige

kamerprijsniveau nog steeds ver onder het niveau van 2004.

Omzetgroei voor alle branches in de horeca in 2011

De omzetontwikkeling van de horeca heeft nagenoeg hetzelfde

groeipatroon als de economische groei. De omzetontwikkeling is

sterk gerelateerd aan macro-economische indicatoren zoals

consumentenvertrouwen. De omzetontwikkeling van de

hotelbranche is daarbij ook afhankelijk van de internationale

economische ontwikkelingen, aangezien een deel van de vraag

naar hotelovernachtingen vanuit het buitenland komt. ABN

AMRO verwacht dat in 2011 zowel de vraag vanuit de zakelijke

als de particuliere markt zal aantrekken. Ondanks de verwachte

daling in koopkracht zal de particuliere consument meer gaan

uitgeven in 2011. Deze verwachtingen vertalen zich door naar

een voorzichtige omzetgroei in 2011 voor restaurants, cafés en

fastservice. Voor hotels verwacht ABN AMRO een relatief hogere

omzetgroei dan de andere branches in de horeca, vanwege de

hogere groeiverwachting voor de internationale reismarkt.

-10%

-8%

-6%

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

2007 2008 2009 2010

Omzet Prijs Volume

3%

-4%

-1%

1%

3%

2%

2%

2%

-1%

2%

-5% -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% 3% 4%

Hotels

Restaurants

Café's

Fastservice

HORECA

%-groei j.o.j.2010 2011

8


TRANSPORT & LOGISTIEK

Omzetontwikkeling transportbedrijven (index 2005=100)

Bron: CBS

Sectorscope Transport en Logistiek *



Omzetontwikkeling en verwachting Transport & Logistiek


Voor meer informatie over deze sector, zie de Sectormonitor Transport

en Logistiek

Omzet Transport & Logistiek herstelt van terugslag

In de loop van 2010 heeft de sector Transport en Logistiek de

economische recessie van zich af weten te schudden. Vanaf het

tweede kwartaal was er na ruim een jaar omzetkrimp weer

omzetgroei in de sector. En deze ontwikkeling heeft zich in het

derde kwartaal voortgezet met een plus van 4,6%. Toch is niet in

alle onderliggende modaliteiten de trend overwegend positief te

noemen. Waar in de lucht- en zeevaart het herstel vooruitliep op

de rest van de sector, komt het herstel in het wegvervoer pas

vanaf het derde kwartaal echt op gang. En bovendien betekent

omzetgroei nog lang niet dat de sector met al zijn verschillende

modaliteiten de klap van de recessie echt te boven is gekomen. In

bepaalde modaliteiten en deelsegmenten van de markt bestaat

nog een zekere mate van overcapaciteit. Veel bedrijven kampen

als gevolg van de recessie met een verslechterde financiële

situatie. Bovendien is er in de binnenvaart en het wegvervoer nog

geen uitzicht op een zodanig sterke omzetgroei dat rendementen

weer een optimistisch perspectief bieden op de toekomst.

Meeste transportbranches in herstelfase

Eind 2010 zijn alle transportmodaliteiten in de herstelfase beland.

In het wegvervoer is het herstel langzaam op gang gekomen,

maar versnelt in het derde kwartaal. De tarieven zijn in dit

kwartaal voor het eerste in lange tijd weer duidelijk toegenomen.

De overcapaciteit in het vervoer over de weg lijkt nu geen grote

belemmering meer te zijn. In de binnenvaart bestaat nog wel

overcapaciteit, maar ontstaan verschillende initiativen om de

markt te verbeteren. Ook in deze branche zijn de tarieven weer

aan het stijgen. De zee- en luchtvaart zaten al langer in de

herstelfase, omdat ze hebben geprofiteerd van de sterke opleving

van de wereldhandel dit jaar. De zeevaart valt aan het eind van

een sterk hersteljaar zelfs wat terug. Een daling van de Baltic Dry

Index geeft aan dat de tarieven wat aan het teruglopen zijn. Van

alle branches zitten opslag en de luchtvaart praktisch in de

expansiefase. Alle transportbranches hebben de recessie achter

zich gelaten, maar de meeste zitten nog wel onder hun trend.

Vooruitzicht 2011 is gematigd positief

Het klassieke herstelpatroon van de sector Transport en Logistiek

verloopt via de industrie (export) naar de detailhandel en de bouw

(consumptie). Waar in 2010 een opleving van de wereldhandel

voor herstel binnen de sector Transport & Logistiek heeft

gezorgd, zal deze factor komend jaar in belang gaan afnemen.

Daarnaast zal de retail slechts een matige groei boeken en daalt

opnieuw de bouwproductie. In het huidige economische herstel

kan de transportsector de klassieke overgang naar de verladers in

de detailhandel en bouw dus nog niet goed maken. Daarom zal

ook in 2011 nog niet de hele sector volledig hersteld zijn van de

recessie. Wel nemen voor alle modaliteiten de vrachtvolumes toe;

alleen bestaan er onderlinge verschillen. De zee- en luchtvaart

hebben het in 2010 relatief goed gedaan, maar de groei van deze

modaliteiten zwakt af komend jaar. De binnenvaart profiteert van

de export en doorvoer naar Duitsland, maar kampt ook in 2011

met capaciteitsproblemen. Het wegvervoer leunt komend jaar wat

meer op een opleving in de detailhandel. Beide modaliteiten

profiteren ook nog van een herstel van de tarieven, een voordeel

wat bij overige modaliteiten dit jaar al is opgetreden. De

expediteurs en opslagbedrijven zijn afhankelijk van de groei in de

modaliteiten en zien hun omzetgroei in 2011 dan ook iets dalen.

Luchtvaart Expediteurs

Opslag

Totaal

Wegvervoer

Zeevaart

B innen

vaart

-25%

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

2009 2010 2011

-15

-10

-5

0

5

10

kw1

07

kw3

07

kw1

08

kw3

08

kw1

09

kw3

09

kw1

10

kw3

10

groei in %

9


ZAKELIJKE DIENSTVERLENING

Omzet- en prijsontwikkeling zakelijke dienstverlening

Bron: CBS Noot: dienstenprijsontwikkeling 2010-3 = raming ABN AMRO

Sectorscope zakelijke dienstverlening*



Omzetverwachtingen naar branches zakelijke dienstverlening


Na vijf kwartalen krimp, eindelijk weer omzetgroei

Terwijl de economische sentimentindicator voor de diensten-

sector in de eurozone (Services PMI) al geruime tijd op groei

staat, herstelt de dienstensector in Nederland maar relatief moei-

zaam. In het derde kwartaal van 2010 heeft de sector voor het

eerst weer omzetgroei gerealiseerd, waarmee een lange periode

van vijf opeenvolgende kwartalen van krimp achter de rug is. De

omzet nam toe met 0,4%, als resultante van een groei in afzet en

in tarieven. In Nederland zien we over vrijwel de gehele linie dat

ondernemers overwegend meer positief gestemd zijn op thema’s

als omzetverwachtingen, economisch klimaat en de tarieven.

Alleen op het gebied van de personeelssterkte is het oordeel nog

licht negatief. Dit komt grotendeels overeen met de werkgelegen-

heidsverwachtingen van het EIM, die uitgaat van een daling van

1,5% in 2010, en een lichte groei van 0,1% in 2011. In Europees

verband zijn ondernemers uit de dienstensector echter een stuk

minder optimistisch over toekomstige personeelssterkte.

Zakelijke dienstverlening herstelt zich

De aantrekkende bedrijvigheid in de uitzendbranche heeft een

goede bijdrage geleverd aan de groei van de hele dienstensector,

waardoor de totale sector in de herstelfase is gekomen. De sterke

opmars in de uitzendbranche is vooral te danken aan de opleving

in de industrie. Bij adviesbureaus blijft de omzet krimpen tot en

met het derde kwartaal, wat verband houdt met de bezuinigingen

in de publieke sector. Ook bij accountancy is de omzet nog in de

krimpfase, wat te wijten is aan zowel een daling van de

uurtarieven als een afname in orders. Het reclamewezen komt uit

een diep dal (met zeven kwartalen krimp), en heeft (geheel

dankzij marketingcampagnes van het bedrijfsleven tijdens het WK

en de Olympische Spelen) tot en met het derde kwartaal een

sterke opleving in omzet gerealiseerd. De basis blijft echter fragiel

en 2011 zal (zonder eenmalige impulsen van grote evenementen)

met enige moeite het herstel vast kunnen houden.

Marktonderzoekbureaus hebben zich indrukwekkend hersteld met

een omzetgroei van 5,1% in het derde kwartaal. Deze branche,

maar ook bijvoorbeeld de schoonmaakbranche, heeft slechts

kortstondig te maken gehad met omzetkrimp.

Groeiperspectieven voor 2011 geven optimistisch beeld

In de dienstensector tonen de verschillende branches een wisse-

lend beeld in de jaarlijkse omzetontwikkeling, waarbij branches in

rechtsbijstand, schoonmaak, beveiliging, accountancy en markt-

onderzoek relatief minder conjunctuur gevoelig zijn gebleken. ABN

AMRO gaat uit van een omzetkrimp van 1% voor de hele sector

in 2010, waarbij 5 branches nog in omzet dalen. De advies-

bureaus hebben het hierbij het zwaarst te verduren. In 2011 ver-

wacht ABN AMRO echter omzetgroei in vrijwel alle branches van

de zakelijke dienstverlening, maar ook hier hebben we te maken

met een gevarieerd beeld. Vooral uitzendbureaus en rechtskun-

dige dienstverleners zullen hoge ogen gooien. De groei bij uit-

zendbureaus zal vooral voortkomen uit de aantrekkende bedrijvig-

heid in de industrie en de techniek. De eindvraag in deze sector

zal in 2011 kunnen profiteren van een verbetering in de buiten-

landse vraag naar Nederlandse industriële en technische produc-

ten, waarbij Duitsland een voorname rol zal spelen. De overheid

zal in 2011 noodgedwongen rustiger aan doen vanwege de aan-

staande bezuinigingsrondes, waar vooral de adviesbureaus hinder

van zullen ondervinden, waardoor de omzet beperkt zal groeien.

10

0,4

%

-8%

-4%

0%

4%

8%

12%

2007-1

2007-2

2007-3

2007-4

2008-1

2008-2

2008-3

2008-4

2009-1

2009-2

2009-3

2009-4

2010-1

2010-2

2010-3

-2%

-1%

0%

1%

2%

3%

Omzet (l.as; %-groei, j.o.j.)

Dienstenprijsindex (r.as; %-groei, j.o.j.)Afzet in dienstverlening (l.as; %-groei, j.o.j.)

8

4

3

4

6

5-1

1

3

-1

-9

-1

1

-1

-1

9

6

5

-10 -5 0 5 10

Rechtskundige diensten

Accountantskantoren

Managementadviesbureaus

Reclamebureaus

Markt- en opinieonderzoek

Schoonmaakbedrijven

Uitzendbureaus

Beveiliging en opsporing

Zakelijke dienstverlening

%-groei (j-o-j)2010 2011

Zakelijke dienstverlening

ABN AMRO SectorScope

Appendix:

Methodologie De sectorscope is gebaseerd op dezelfde “business cycle tracer” methodiek als de conjunctuurklok van het CBS. ABN AMRO Sector Research gebruikt de methodiek om voor elke sector of branche de cyclus te bepalen en al deze cycli tegen elkaar af te zetten. Hieronder zullen kort de stappen worden besproken die worden gevolgd om tot de sectorscope grafieken te komen. 1. Sectoren en branches worden met elkaar vergeleken op basis van geïndexeerde omzet. Er wordt gebruik gemaakt van maand- of kwartaalcijfers, maar maandcijfers genieten de voorkeur. De gehele historie van een datareeks wordt gebruikt bij bepaling van de conjunctuurcyclus van een sector of een branche.

406080

100120140160

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Omzet

2. De geïndexeerde omzetreeksen worden gecorrigeerd voor seizoensinvloeden met behulp van een door het US Census Bureau ontwikkelde computerprogramma, genaamd X12 Arima. Dit programma is de standaard voor seizoenscorrectie.

406080

100120140160

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Omzet Omzet SA

3. Van de seizoengecorrigeerde omzetindex reeks wordt een gewogen gemiddelde berekend, om ruis uit de data te filteren. Hiervoor wordt de Henderson gewogen gemiddelde gebruikt.

406080

100120140160

2001 20022003 20042005 20062007 20082009Omzet SA Henderson trend cycle

4. Voor elke datareeks wordt een lange termijn trend berekend met behulp van een Hodrick Prescott filter. De seizoensgecorrigeerde omzetindex dient hiervoor als input. De Hodrick Prescott filter heeft een parameter instelling (lambda) die de trend uitvlakt.

40

60

80

100

120

140

160

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Hodrick Prescott trend Henderson trend cycle

11

ABN AMRO SectorScope

5. Het verschil tussen de Henderson gewogen gemiddelde en de Hodrick Prescott trend geeft de cyclus van een sector of branche weer. In 2002 en 2008 bevond de onderstaande datareeks zich circa 8 indexpunten boven de lange termijn trend, en in 2004 ongeveer 8 punten onder de lange termijn trend.

-10,0-7,5-5,0-2,50,02,55,07,5

10,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Cycle

6. De positie van elke sector of branche wordt berekend in de sectorscope door het verschil tussen het gewogen gemiddelde en de trend als y-coördinaat te nemen en de periode op periode (m-o-m of k-o-k) verandering in de cyclus als de x-coördinaat.

-10

-5

0

5

10

-1,0 -0,5 0,0 0,5 1,0

7. Hieronder is te zien welk kwadrant welke fase van de cyclus vertegenwoordigt. Door voor een matrix te kiezen zoals gedaan is in de sectorscope kunnen sectoren, maar ook branches overzichtelijk geplot en met elkaar vergeleken worden.

12


Colofon De ABN AMRO SectorScope is een publicatie van ABN AMRO Sector Research in samenwerking met ABN AMRO Sector

Advisory. Voor inhoudelijke vragen of opmerkingen kunt u contact opnemen met Sector Research.

Economisch Bureau | Sector Research Hoofd Sector Research Jacques van de Wal tel: +31 20 628 0499 [email protected]

Agrifood Thijs Pons tel: +31 20 628 6437 [email protected]

Industrie Eric Huliselan tel: +31 20 628 2138 [email protected]

Energie Tim Boon von Ochssee tel: +31 20 343 4679 [email protected]

Bouw Otto Schell tel: +31 20 383 2694 [email protected]

Autoretail Theo de Kort tel: +31 20 628 0489 [email protected]

Retail Sien Tennekes tel: +31 20 628 0497 [email protected]

Horeca Sien Tennekes tel: +31 20 628 0497 [email protected]

Transport & Logistiek Hans Arendshorst tel: +31 20 628 0496 [email protected]

Zakelijke dienstverlening Casper Burgering tel: +31 20 383 2693 [email protected]

Eindredactie Nadia Menkveld

Theo de Kort

Adresgegevens ABN AMRO Bank NV

Economisch Bureau | Sector Research

Gustav Mahlerlaan 10

1082 PP Amsterdam

Postbus 283

1000 EA Amsterdam

Telefoon: 0900 – 0024 (EUR 0,10 per minuut)

Website: www.abnamro.nl/sectoren

E-mail: [email protected]

Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd.

Teksten zijn afgesloten op 13 december 2010

© ABN AMRO, december 2010 Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van ABN AMRO.

13

De positie van sectoren in hun cyclus - Amazon Web...

Documents

Transcript of De positie van sectoren in hun cyclus - Amazon Web...