Cultuur van de Burgerij

Beeldende kunst in de Nederlanden van de 17e eeuw

De Gouden Eeuw:

De Gouden Eeuw:

De Gouden Eeuw:

De 17de eeuw noemen we in Nederland de Gouden Eeuw, omdat Nederland in deze periode een van de rijkste en machtigste landen was. Dit kwam met name door de snel groeiende handel.

De Gouden Eeuw:

De 17de eeuw noemen we in Nederland de Gouden Eeuw, omdat Nederland in deze periode een van de rijkste en machtigste landen was. Dit kwam met name door de snel groeiende handel.

De Gouden Eeuw:

De 17de eeuw noemen we in Nederland de Gouden Eeuw, omdat Nederland in deze periode een van de rijkste en machtigste landen was. Dit kwam met name door de snel groeiende handel.

De Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), opgericht in 1602, was de grootste handels- en transportonderneming ter wereld. Door de groeiende welvaart kwam ook de cultuur tot grote bloei.

De Gouden Eeuw:

De 17de eeuw noemen we in Nederland de Gouden Eeuw, omdat Nederland in deze periode een van de rijkste en machtigste landen was. Dit kwam met name door de snel groeiende handel.

De Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), opgericht in 1602, was de grootste handels- en transportonderneming ter wereld. Door de groeiende welvaart kwam ook de cultuur tot grote bloei.

De Gouden Eeuw:

De 17de eeuw noemen we in Nederland de Gouden Eeuw, omdat Nederland in deze periode een van de rijkste en machtigste landen was. Dit kwam met name door de snel groeiende handel.

De Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), opgericht in 1602, was de grootste handels- en transportonderneming ter wereld. Door de groeiende welvaart kwam ook de cultuur tot grote bloei.

Veel schilders die werkzaam waren in de Gouden Eeuw zijn tegenwoordig wereldberoemd, onder wie Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer en Jan Steen.

Kunst voor de burgerij

Kunst voor de burgerij

Kunst voor de burgerij

Nederland was een welvarende natie van handelaars en zeelieden geworden. De Nederlanders ontwikkelden zulk een smaak voor schilderkunst dat er voor de schilders genoeg te doen bleef, al konden ze dan niet meer voor de kerken werken. Vooral portretten van zichzelf en hun levenswijze genoten veel bijval.

Kunst voor de burgerij

Nederland was een welvarende natie van handelaars en zeelieden geworden. De Nederlanders ontwikkelden zulk een smaak voor schilderkunst dat er voor de schilders genoeg te doen bleef, al konden ze dan niet meer voor de kerken werken. Vooral portretten van zichzelf en hun levenswijze genoten veel bijval.

Het waren vooral stedelijke functionarissen, rijke schutters- en ambachtsgilden en regenten van liefdadige instellingen die schilderijen bestelden. Ook rijke koopmansfamilies behoorden tot de belangrijkste opdrachtgevers.

Kunst voor de burgerij

Nederland was een welvarende natie van handelaars en zeelieden geworden. De Nederlanders ontwikkelden zulk een smaak voor schilderkunst dat er voor de schilders genoeg te doen bleef, al konden ze dan niet meer voor de kerken werken. Vooral portretten van zichzelf en hun levenswijze genoten veel bijval.

Het waren vooral stedelijke functionarissen, rijke schutters- en ambachtsgilden en regenten van liefdadige instellingen die schilderijen bestelden. Ook rijke koopmansfamilies behoorden tot de belangrijkste opdrachtgevers.

Hierdoor kwam het dat de schilders zich gingen specialiseren in één bepaald onderwerp zoals het portret, het schutterstuk, het stilleven, het landschap, ...

Specialisaties

Specialisaties

Kenmerkend voor schilderkunst in de 17de eeuw is de specialisatie in onderwerpen, bijvoorbeeld landschappen of stillevens.

Specialisaties

Kenmerkend voor schilderkunst in de 17de eeuw is de specialisatie in onderwerpen, bijvoorbeeld landschappen of stillevens.

Met de stijgende welvaart in de 17de eeuw steeg ook de vraag naar schilderijen onder rijke kooplieden en burgers. Ze kochten werken bij de schilder zelf of gingen naar een handelaar of de markt. Veel schilders, onder wie Frans Hals, handelden in kunst. 

Specialisaties

Kenmerkend voor schilderkunst in de 17de eeuw is de specialisatie in onderwerpen, bijvoorbeeld landschappen of stillevens.

Met de stijgende welvaart in de 17de eeuw steeg ook de vraag naar schilderijen onder rijke kooplieden en burgers. Ze kochten werken bij de schilder zelf of gingen naar een handelaar of de markt. Veel schilders, onder wie Frans Hals, handelden in kunst. 

Vanwege het grote aanbod van schilders was het belangrijk om ergens in uit te blinken, zodat kopers voor jouw werk kozen.  Veel 17de-eeuwse kunstenaars specialiseerden zich daarom in een bepaald onderwerp en een stijl, een manier van schilderen.

Specialisaties

SpecialisatiesHistoriestukken

SpecialisatiesHistoriestukken

Stillevens

SpecialisatiesHistoriestukken

Stillevens

Landschappen

SpecialisatiesHistoriestukken

Stillevens

Landschappen

Portretten

SpecialisatiesHistoriestukken

Stillevens

Landschappen

Portretten

Genrestukken

Historiestukken

Historiestukken

Historiestukken

Historiestukken

Rembrandt van Rijn, 1626 Tobias en Anna met het bokje

Historiestukken

Rembrandt van Rijn, 1626 Tobias en Anna met het bokje

Schilderijen met voorstellingen uit de bijbel, geschiedenis of de mythologie, verhalen uit de Griekse en Romeinse tijd worden historiestukken genoemd. 

De kunstenaar moest van alle markten thuis zijn en zowel goed mensen kunnen schilderen als landschappen. Bovendien moest hij de fantasie hebben om een verhaal uit te kunnen beelden.

Historieschilderkunst is de moeilijkste van de vijf specialisaties en stond daarom het hoogst in aanzien.

Historiestukken

Stillevens

Stillevens

Stillevens

Willem Claesz. Heda, 1635 Stilleven met vergulde bokaal

Stillevens

Willem Claesz. Heda, 1635 Stilleven met vergulde bokaal

Voor het maken van een stilleven zette de kunstenaar een aantal niet bewegende voorwerpen, zoals bloemen, wijnglazen of dode vissen, bij elkaar op een tafel. Vervolgens schilderde hij alles zo precies mogelijk ‘naar het leven’ na. Vandaar de naam ‘stil-leven’.

Stillevens

Willem Claesz. Heda, 1635 Stilleven met vergulde bokaal

Voor het maken van een stilleven zette de kunstenaar een aantal niet bewegende voorwerpen, zoals bloemen, wijnglazen of dode vissen, bij elkaar op een tafel. Vervolgens schilderde hij alles zo precies mogelijk ‘naar het leven’ na. Vandaar de naam ‘stil-leven’.

Dit soort schilderijen was zo populair onder rijke burgers dat kunstenaars zich beperkten tot één soort stilleven, bijvoorbeeld bloemstukken of gedekte tafels. Een kunstenaar specialiseerde zich bijvoorbeeld in landschappen, een ander werd specialist in het  weergeven van mensen. Die specialisatie ging soms zo ver dat aan één schilderij verschillende mensen werkten: dan zorgde de één voor het landschap en de ander gaf de mensen weer in het landschap.

Landschappen

Landschappen

Landschappen

Jan van Goyen, 1625 Zomer

Landschappen

Jan van Goyen, 1625 Zomer

Vóór de 17de eeuw schilderden kunstenaars alleen fantasielandschappen.Daarna gaven ze de omgeving weer zoals ze die in het echt zagen met het vlakke land, boerderijen, bomen en stadjes. Toch schilderden ze nog niet echt helemaal volgens de werkelijkheid. Ze maakten namelijk buiten tekeningen van onderdelen, die ze later in het atelier samenvoegden tot een geheel.

Portretten

Portretten

Portretten

Frans Hals, ca. 1630-1635 Portret van Nicolaes Hasselaar

Portretten

Frans Hals, ca. 1630-1635 Portret van Nicolaes Hasselaar

De specialisatie van portretschilderkunst stond minder hoog in aanzien, maar werd wel veelgevraagd. Het aantal portretten dat in de 17de eeuw in Holland is geschilderd, is enorm. Levensgrote portretten, kleine formaten, alleen een gezicht of ten voeten uit. De rijke burgers lieten zich graag portretteren, alleen, als echtpaar met een hele groep zoals de schutterijen.

Er zijn drie manieren om mensen op een schilderij weer te geven. Ten eerste tot de borst, ‘borststuk’ genoemd, ten tweede tot de knie, ‘kniestuk’, en als laatste ‘ten voeten uit’. Hoe meer er van het lichaam te zien was hoe duurder het schilderij.

Er zijn drie manieren om mensen op een schilderij weer te geven. Ten eerste tot de borst, ‘borststuk’ genoemd, ten tweede tot de knie, ‘kniestuk’, en als laatste ‘ten voeten uit’. Hoe meer er van het lichaam te zien was hoe duurder het schilderij.

Er zijn drie manieren om mensen op een schilderij weer te geven. Ten eerste tot de borst, ‘borststuk’ genoemd, ten tweede tot de knie, ‘kniestuk’, en als laatste ‘ten voeten uit’. Hoe meer er van het lichaam te zien was hoe duurder het schilderij.

Er zijn drie manieren om mensen op een schilderij weer te geven. Ten eerste tot de borst, ‘borststuk’ genoemd, ten tweede tot de knie, ‘kniestuk’, en als laatste ‘ten voeten uit’. Hoe meer er van het lichaam te zien was hoe duurder het schilderij.

Op een portret kun je iemand in drie verschillende houdingen laten zien.

De eerste houding is en profil, dat betekent van de zijkant,

de tweede en face, recht van voren.

Als laatste geeft de term en trois-quart, driekwart, aan dat iemand schuin

van voren zoals op een pasfoto is afgebeeld.

In de 17de eeuw zijn bijna alle portretten en trois-quart.

Op een portret kun je iemand in drie verschillende houdingen laten zien.

De eerste houding is en profil, dat betekent van de zijkant,

de tweede en face, recht van voren.

Als laatste geeft de term en trois-quart, driekwart, aan dat iemand schuin

van voren zoals op een pasfoto is afgebeeld.

In de 17de eeuw zijn bijna alle portretten en trois-quart.

Op een portret kun je iemand in drie verschillende houdingen laten zien.

De eerste houding is en profil, dat betekent van de zijkant,

de tweede en face, recht van voren.

Als laatste geeft de term en trois-quart, driekwart, aan dat iemand schuin

van voren zoals op een pasfoto is afgebeeld.

In de 17de eeuw zijn bijna alle portretten en trois-quart.

Op een portret kun je iemand in drie verschillende houdingen laten zien.

De eerste houding is en profil, dat betekent van de zijkant,

de tweede en face, recht van voren.

Als laatste geeft de term en trois-quart, driekwart, aan dat iemand schuin

van voren zoals op een pasfoto is afgebeeld.

In de 17de eeuw zijn bijna alle portretten en trois-quart.

Echtparen lieten zich vaak afzonderlijk van elkaar schilderen. Volgens de traditie hing het portret van de man links en dat van de vrouw rechts. Hun hoofden waren in elkaars richting gedraaid. Het licht op een portret komt bijna altijd van linksboven. Het valt bij de mannen meestal op hun rechterwang en bij de vrouwen recht in hun gezicht.

Echtparen lieten zich vaak afzonderlijk van elkaar schilderen. Volgens de traditie hing het portret van de man links en dat van de vrouw rechts. Hun hoofden waren in elkaars richting gedraaid. Het licht op een portret komt bijna altijd van linksboven. Het valt bij de mannen meestal op hun rechterwang en bij de vrouwen recht in hun gezicht.

Hollandse Meesters:

Hollandse Meesters: Rembrandt van Rijn (1606 - 1669)

Hollandse Meesters: Rembrandt van Rijn (1606 - 1669)

Johannes Vermeer (1632 - 1675)

Hollandse Meesters: Rembrandt van Rijn (1606 - 1669)

Johannes Vermeer (1632 - 1675)

Frans Hals (1580 - 1666)

Hollandse Meesters: Rembrandt van Rijn (1606 - 1669)

Johannes Vermeer (1632 - 1675)

Frans Hals (1580 - 1666)

Gerard van Honthorst (1632 - 1675)

Hollandse Meesters: Rembrandt van Rijn (1606 - 1669)

Johannes Vermeer (1632 - 1675)

Frans Hals (1580 - 1666)

Gerard van Honthorst (1632 - 1675)

Melchior de Hondecoeter (1636 - 1696)

Rembrandt

Rembrandt

Rembrandt Harmensz. van Rijn 1606 – 1669

De badende Bathsebaolieverf op doek

(142 × 142 cm) — 1654Musée du Louvre, Parijs

Rembrandt Harmensz. van Rijn 1606 – 1669

Simson vertelt een raadsel op zijn feestolieverf op doek

(126 × 172 cm) — 1638Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden

Rembrandt Harmensz. van Rijn 1606 – 1669

De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulpolieverf op doek

(169,5 x 216,5 cm) — 1632Mauritshuis, Den haag

Johannes Vermeer

Johannes Vermeer

Johannes Vermeer 1632 – 1675

Het Melkmeisjeolieverf op paneel

(45,5 × 41cm) — 1658Rijksmuseum, Amsterdam

Johannes Vermeer 1632 – 1675

Allegorie op de schilderkunst

olieverf op paneel(120 x 100 cm) — ca. 1662 - 1668

Kunsthistorisches Museum, Wenen

Johannes Vermeer 1632 – 1675

Het meisje met de parel olieverf op paneel

(46,5 × 40cm) — ca. 1665 - 1667Mauritshuis, Den Haag

Johannes Vermeer 1632 – 1675

Allegorie op de schilderkunst

olieverf op paneel(120 x 100 cm) — ca. 1662 - 1668

Kunsthistorisches Museum, Wenen

Frans Hals

Frans Hals

Frans Hals werd tussen 1581 en 1585 in Antwerpen geboren en groeide op in Haarlem. Daar werd hij opgeleid door de Vlaamse kunstenaar Karel van Mander.

Frans Hals

Frans Hals werd tussen 1581 en 1585 in Antwerpen geboren en groeide op in Haarlem. Daar werd hij opgeleid door de Vlaamse kunstenaar Karel van Mander.

In 1610 vestigde hij zich als zelfstandig schilder en nam hij leerlingen en assistenten aan.

Frans Hals

Frans Hals werd tussen 1581 en 1585 in Antwerpen geboren en groeide op in Haarlem. Daar werd hij opgeleid door de Vlaamse kunstenaar Karel van Mander.

In 1610 vestigde hij zich als zelfstandig schilder en nam hij leerlingen en assistenten aan.

Zijn losse manier van werken, maakte hem erg beroemd en werd door zijn tijdgenoten de 'ruwe stijl' genoemd. Frans Hals stierf in 1666.

Frans Hals 1580 – 1666

Malle Babbeolieverf op paneel

(75 x 64 cm) — ca. 1629 - 1630Gemäldegalerie, Berlijn

Frans Hals 1580 – 1666

De officieren en onderofficieren van de Sint Jorisschutterij in Haarlemolieverf op doek

(218 x 421 cm) — ca. 1639Frans Hals Museum, Haarlem

Frans Hals 1580 – 1666

De regentessen van het oudemannenhuysolieverf op doek

(172,5 x 256 cm) — ca. 1654Frans Hals Museum, Haarlem

Frans Hals 1580 – 1666

Nar met luitolieverf op doek

(62 x 70 cm) — ca. 1623 - 1624Musée du Louvre, Parijs

Frans Hals 1580 – 1666

Portret van René Descartresolieverf op doek

(69 x 78 cm) — ca. 1649Musée du Louvre, Parijs

Frans Hals 1580 – 1666

De vrolijke drinkerolieverf op doek

(81,5 x 66,5 cm) — ca. 1628 - 1630Rijksmuseum, Amsterdam

Gerard Hermansz. van Honthorst

Gerard Hermansz. van Honthorst

Gerard Hermansz. van Honthorst

Gerard Hermansz. van Honthorst 1592 – 1656

De tandartsolieverf op doek

(147 x 219 cm) — ca. 1662Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden

“Carravaggist”

“Carravaggist”

In de 17de eeuw was het gebruikelijk om een Rome-reis te maken. Daar konden de Antieken bestudeerd worden en de kunst van de renaissance.

“Carravaggist”

In de 17de eeuw was het gebruikelijk om een Rome-reis te maken. Daar konden de Antieken bestudeerd worden en de kunst van de renaissance.

Rond 1610 vertrokken enkele jonge schilders, onder wie Gerard van Honthorst naar het zuiden.

“Carravaggist”

In de 17de eeuw was het gebruikelijk om een Rome-reis te maken. Daar konden de Antieken bestudeerd worden en de kunst van de renaissance.

Rond 1610 vertrokken enkele jonge schilders, onder wie Gerard van Honthorst naar het zuiden.

Zij lieten zich niet alleen door de oude kunst inspireren maar ook door de schilderijen van Caravaggio. Dienst eigenzinnige stijl maakte grote indruk op de kunstenaars.

“Carravaggist”

In de 17de eeuw was het gebruikelijk om een Rome-reis te maken. Daar konden de Antieken bestudeerd worden en de kunst van de renaissance.

Rond 1610 vertrokken enkele jonge schilders, onder wie Gerard van Honthorst naar het zuiden.

Zij lieten zich niet alleen door de oude kunst inspireren maar ook door de schilderijen van Caravaggio. Dienst eigenzinnige stijl maakte grote indruk op de kunstenaars.

Terug in Nederland lieten zij zich leiden door zijn werk, zij worden de Utrechtse Caravaggisten genoemd.

Gerard Hermansz. van Honthorst 1592 – 1656

De aanbidding van Jezus door de herdersolieverf op doek(147 x 219 cm) — ca. 1622Wallraf Richartz Museum, Keulen

Gerard Hermansz. van Honthorst 1592 – 1656

De terugkeer van de verloren zoonolieverf op doek(125 x 176 cm) — ca. 1623Wallraf Richartz Museum, Keulen

Gerard Hermansz. van Honthorst 1592 – 1656

De koppelaarsterolieverf op doek(71 x 104 cm) — ca. 1625Centraal Museum, Utrecht

Melchior de Hondecoeter

Melchior de Hondecoeter

Melchior de Hondecoeter

Melchior de Hondecoeter 1636 – 1695

Het concert der vogelsolieverf op doek(147 x 219 cm) — ca. 1670Palas Dorotheum, Wenen

Melchior de Hondecoeter 1636 – 1695

De menagerieolieverf op doek(135 x 116,5cm) — ca. 1660 -1695Rijksmuseum, Amsterdam

Melchior de Hondecoeter 1636 – 1695

Het drijvende veertjeolieverf op doek(159 x 144 cm) — ca. 1680Rijksmuseum, Amsterdam

Melchior de Hondecoeter 1636 – 1695

Een hen met pauwen en een kalkoenolieverf op paneel(134 x 174,5 cm) — ca. 1660 - 1695Rijksmuseum, Amsterdam

Melchior de Hondecoeter 1636 – 1695

Het drijvende veertjeolieverf op doek(159 x 144 cm) — ca. 1680Rijksmuseum, Amsterdam