Controlevragen in vragenlijsten in...

UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE

ACADEMIEJAAR 2009 – 2010

Controlevragen in vragenlijsten in marktonderzoek

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van

Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen

Hannelies Slabbynck

onder leiding van

Prof. dr. P. Van Kenhove

Vertrouwlijkheidsclausule PERMISSION

Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding.

Hannelies Slabbynck

I

Woord vooraf

Het schrijven van een masterproef is geen sinecure. Ik kon dan ook rekenen op de steun van

verschillende mensen die ik hier graag zou willen bedanken.

Eerst en vooral zou ik graag mijn promotor Prof. dr. Patrick Van Kenhove willen bedanken

voor de vele hulp gedurende het volledige traject met de grootste geduldigheid en zijn

motiverend enthousiasme.

Daarnaast wil ik graag ook mijn ouders en mijn zus bedanken voor het helpen met het

creatieve denkwerk en het vele naleeswerk.

Tot slot bedank ik graag ook mijn vriendinnen Kim De Vits en Delphine Rosseneu voor het

afnemen van de schriftelijke enquête.

II

Inhoudstafel Algemene inleiding ............................................................................................. 1

I. Literatuurstudie ........................................................................................... 3

1. Inleiding .......................................................................................................................3

2. ‘Satisficing behaviour’ ..................................................................................................4

2.1. Omschrijving ....................................................................................................................4

2.2. Soorten ‘satisficing behaviour’ .........................................................................................5

2.3. Beïnvloedende factoren ...................................................................................................5

2.3.1. Factoren volgens Krosnick ........................................................................................5

2.3.2. ‘Elaboration likelihood model of persuasion’ ............................................................6

2.3.3. Gemanipuleerde variabelen .....................................................................................7

2.4. Controlevragen ................................................................................................................8

2.5. ‘Instructional manipulation check’ ................................................................................. 10

2.6. Gaten in de literatuur .................................................................................................... 11

3. Gemanipuleerde variabelen .......................................................................................12

3.1. Betrokkenheid bij het onderwerp .................................................................................. 12

3.1.1. Omschrijving .......................................................................................................... 12

3.1.2. Operationalisering ................................................................................................. 13

3.2. Neiging tot nadenken .................................................................................................... 13

3.2.1. Omschrijving .......................................................................................................... 13


3.2.3. Gaten in de literatuur ............................................................................................. 15

3.3. Verantwoordelijkheidsgevoel ........................................................................................ 15

3.3.1. Omschrijving .......................................................................................................... 15



III

3.4. Sociale wenselijkheid ..................................................................................................... 18

3.4.1. Omschrijving .......................................................................................................... 18


3.5. Beloning ........................................................................................................................ 20

3.5.1. Omschrijving .......................................................................................................... 20


3.6. Antwoordkwaliteit ......................................................................................................... 22

3.6.1. Omschrijving .......................................................................................................... 22


4. Samenvatting van de hypothesen ..............................................................................23

II. Empirische studie ....................................................................................... 24

1. Inleiding .....................................................................................................................24

2. Methodologie van het onderzoek ..............................................................................25

2.1. Ontwikkeling van de vragenlijst ..................................................................................... 25

2.1.1. Pretest interesse .................................................................................................... 25

a) Proces en steekproef .................................................................................... 25

b) Resultaten .................................................................................................... 25

2.1.2. Pretest vertaling..................................................................................................... 26

a) Proces en steekproef .................................................................................... 26

b) Resultaten .................................................................................................... 26

2.1.3. Mondelinge vragenlijst ........................................................................................... 27

2.1.4. Schriftelijke vragenlijst ........................................................................................... 27

2.2. Definitief onderzoek ...................................................................................................... 28

2.2.1. Proces en steekproef.............................................................................................. 28

2.2.2. Methode gegevensverzameling .............................................................................. 29

3. Gegevensanalyse en resultaten..................................................................................31

3.1. Hypothese 1: Naargelang de mate van interesse in het onderwerp van de vragenlijst groter is, wordt er minder gefaald op de IMC ................................................................. 34

3.2. Hypothese 2: Naarmate de ‘need for cognition’ groter is, wordt er minder gefaald op de IMC ................................................................................................................................ 34

3.3. Hypothese 3: Naarmate het verantwoordelijkheidsgevoel groter is, wordt er minder gefaald op de IMC .......................................................................................................... 35

IV

3.4. Hypothese 4: Vrouwen falen minder op de IMC dan mannen......................................... 37

3.5. Hypothese 5: Naargelang de sociale wenselijkheid hoger is, wordt er minder gefaald op de IMC ........................................................................................................................... 37

3.6. Hypothese 6: De beloning heeft geen effect op het al dan niet falen op de IMC. Eens men deelneemt aan de enquête, valt het effect van de beloning weg.................................... 38

3.7. Hypothese 7: De antwoordkwaliteit is lager wanneer er gefaald wordt op de IMC ......... 38

3.8. Additionele verbanden .................................................................................................. 39

III. Conclusies, beperkingen en aanbevelingen ................................................ 41

1. Conclusies ..................................................................................................................41

2. Beperkingen en aanbevelingen ..................................................................................47

Bibliografie

Bijlagen

V

Gebruikte afkortingen

ELM: ‘elaboration likelihood model of persuasion’

IMC: ‘instructional manipulation check’

IMC1: de eerste ‘instructional manipulation check’ in het experiment

IMC2: de tweede ‘instructional manipulation check’ in het experiment

NFC: ‘need for cognition’

VI

Lijst van tabellen

Tabel 1: Overzicht van de geslaagden en niet-geslaagden op de twee IMC's 31

Tabel 2: Overzicht van de geslaagden en niet-geslaagden op de twee IMC's voor de respondenten die zowel aan de mondelinge als schriftelijke enquête deelgenomen hebben 32

Tabel 3:Overzicht gegevensanalyse voor alle gemanipuleerde variabelen uitgezonderd beloning en geslacht 33

Tabel 4: Verschillen in verantwoordelijkheid tussen mannen en vrouwen 39

Tabel 5: Vergelijking antwoordpatronen geslaagden en niet-geslaagden op vragen 11 en 12 42

Tabel 6: Verdeling van de geslaagden en niet-geslaagden op de IMC1 over 3 groepen binnen interesse 43

Tabel 7:Verdeling van de geslaagden en niet-geslaagden op IMC2 over 3 groepen binnen interesse 44

Lijst van figuren

Figuur 1: De vier componenten van verantwoordelijkheid volgens Mergler, Spencer en Patton (2007). 16

Figuur 2: Onderverdeling sociale wenselijkheid volgens Paulhus (1984). 19

Figuur 3: Schematisch overzicht van de te onderzoeken verbanden 32

Figuur 4: Percentage van de respondenten die slaagde binnen elk van de verschillende interessegroepen voor zowel de IMC1 als de IMC2 45

VII

Lijst van bijlagen Bijlage 1: Overzicht van de resultaten van de 16 geteste onderwerpen van de eerste

pretest

Bijlage 2: Vertaling van de originele items van de verantwoordelijkheidsschaal naar het Nederlands

Bijlage 3: Factoranalyse originele verantwoordelijkheidsschaal

Bijlage 4: Vergelijking van de originele en uiteindelijk overgehouden items voor het meten van de verantwoordelijkheid

Bijlage 5: De mondelinge vragenlijst

Bijlage 6: De schriftelijke vragenlijst (versie lage beloning)

Bijlage 7: Correlaties tussen de gemanipuleerde variabelen

Bijlage 8: Factoranalyse verantwoordelijkheid

Bijlage 9: Verdeling niet-geslaagden (code 0) en geslaagden (code 1) volgens geslacht

Bijlage 10: Verdeling niet-geslaagden (code 0) en geslaagden (code 1) over de kleine (code 0) en grote (code 1) beloning

Bijlage 11: Toevoeging covariaten aan het effect van de IMC1 op het open laten van vragen

Bijlage 12: Toevoeging ‘need for cognition’ als covariaat aan het effect van de IMC1 op het open laten van vragen

Bijlage 13: T-test IMC2 vragen 11 en 12

Bijlage 14: Gemiddelden en standaardafwijkingen op vragen 11 en 12 voor de geslaagden (code 1) en niet-geslaagden (code 0) op de IMC2

Bijlage 15: Verschil in resultaten van de IMC1 en IMC2 (niet geslaagd ‘code 0’, geslaagd ‘code 1’) voor de ‘need for cognition’ (van lage NFC ‘1’ tot hoge NFC ‘3’)

1

Algemene inleiding

In marktonderzoek moet men zich veelal richten tot respondenten voor het verzamelen van

de nodige gegevens. Het probleem is echter dat de deelnemers aan het onderzoek niet altijd

de antwoorden geven die hun eigenlijke gedachten of meningen weerspiegelen. De validiteit

van het onderzoek kan hierdoor aangetast worden.

Het is bekend dat factoren zoals ‘satisficing behaviour’ of sociale wenselijkheid dit

antwoordgedrag kunnen beïnvloeden. In deze masterproef ‘controlevragen in vragenlijsten

in marktonderzoek’ zal dieper ingegaan worden op ‘satisficing behaviour’ en meer in het

bijzonder een heel zware vorm hiervan: het ongeïnteresseerd tot zelfs volledig willekeurig

invullen van de vragenlijst door de respondent.

In dit werk zal specifiek gebruik gemaakt worden van de ‘Instructional Manipulation Check’

(IMC) om dit afwijkend invulgedrag te meten (Oppenheimer, Meyvis, Davidenko, 2009).

Deze controletechniek onderscheidt zich van de klassieke controlevragen door aan de

respondent te vragen iets te doen of net niet te doen. Het al dan niet opvolgen van de

instructie geeft aan of de respondent wel leest wat van hem gevraagd wordt. De techniek is

echter wel heel recent, waardoor het reeds gevoerde onderzoek en de ervaringen

hieromtrent uitermate beperkt zijn.

Het doel van deze scriptie is de invloed van bepaalde parameters op dit ongeïnteresseerd

antwoorden na te gaan om hier in de toekomst beter en meer op te kunnen anticiperen.

Concreet wordt nagegaan wanneer en bij wie dit ‘satisficing’ gedrag optreedt. Onderzocht

wordt of de variabelen betrokkenheid bij het onderwerp van de vragenlijst en beloning

enerzijds, en geslacht, neiging tot nadenken, verantwoordelijkheidszin en sociale

wenselijkheid anderzijds, een invloed hebben op het al dan niet slagen op de IMC. Tot slot

wordt gecontroleerd op verschillen in de kwaliteit van de antwoorden naargelang de

respondent al dan niet ‘satisficing behaviour’ vertoont.

In dit onderwerp komen zowel marketing (marktonderzoek in het bijzonder) als psychologie

aan bod. Deze combinatie, gezien mijn grote interesse voor beide, is mijn grootste motivatie

geweest bij de keuze voor dit onderwerp.

2

Deze scriptie is opgebouwd uit drie delen: een literatuurstudie, een empirische studie en de

conclusies, beperkingen en aanbevelingen.

In het eerste deel, de literatuurstudie, wordt aan de hand van secundaire bronnen meer

duidelijkheid gebracht rond ‘satisficing behaviour’, de ‘instructional manipulation check’ en

de variabelen waarvan het effect op de IMC nagegaan wordt in het experiment. Vanuit deze

literatuurstudie worden verwachtingen opgebouwd en de verschillende hypothesen

opgesteld.

In het tweede deel, de empirische studie, worden de vooropgestelde hypothesen getoetst.

Om een zo realiteitsgetrouw mogelijk beeld te krijgen van de invloeden van de

gemanipuleerde variabelen op de IMC, is het essentieel het onderzoek op te splitsen in twee

secties. Dit is immers een grote beperking geweest in voorgaande studies, waar deze

onderverdeling niet werd gemaakt. Een eerste bevraging gebeurt mondeling en dient om de

nodige informatie van de respondenten te weten te komen. Een tweede deel betreft een

schriftelijke enquête waarin de respondenten gecontroleerd worden aan de hand van een

IMC. Beide onderdelen worden achteraf aan elkaar gelinkt om de respondentkenmerken te

kunnen linken aan het slagen of niet slagen op de controlevraag. De empirische studie wordt

afgerond met de analyses die gevoerd worden op de uiteindelijk verzamelde data en een

toelichting van de eruit volgende resultaten.

In een laatste deel worden de vaststellingen besproken, de tekortkomingen aan deze studie

uiteengezet en aanbevelingen voor verder onderzoek gegeven.

3

I. Literatuurstudie

1. Inleiding

In een eerste deel van de literatuurstudie wordt meer duidelijkheid gebracht rond enkele

theorieën en definities. Er wordt gestart met een toelichting van de notie ‘satisficing

behaviour’. Hierbij komen zowel Krosnick (1991) als Petty en Cacioppo (1986) met hun

‘elaboration likelihood model of persuasion’ (ELM) aan bod. Beiden waren immers een

inspiratie bij de keuze van de te manipuleren variabelen. Krosnick (1991) omdat hij een lijst

opstelde met testbare factoren die een invloed zouden hebben op ‘satisficing behaviour’.

Enkele daarvan worden in deze scriptie ook onderzocht. Daarnaast het ELM van Petty en

Cacioppo (1986) omdat ze er de variabelen die een invloed hebben op de al dan niet

grondige verwerking van informatie behandelen. Aangezien een goede verwerking van

informatie het falen op de ‘instructional manipulation check’ uitsluit, worden in dit

onderzoek ook enkele van deze variabelen gecontroleerd op het al dan niet doorstaan van

de IMC.

Het eerste deel van de literatuurstudie wordt afgesloten met een vermelding van de

tekorten in de literatuur en een uitleg over wat de ‘instructional manipulation check’

eigenlijk inhoudt. Deze specifieke techniek van controlevragen verdient immers extra

aandacht aangezien hiermee gewerkt wordt in de empirische studie. Zoals in de algemene

inleiding reeds vermeld, is de IMC een zeer recent ontwikkelde controlemethode waardoor

de ervaringen en toepassingen ervan beperkt zijn. Deze literatuurstudie is dan ook

voornamelijk gericht op de invloedsfactoren op willekeurig antwoorden die we in de

empirische studie aan de hand van de IMC willen nagaan.

In het tweede deel wordt elk van de gemanipuleerde variabelen apart onder de loep

genomen. Die gemanipuleerde variabelen zijn de selectie aan variabelen die tijdens het

experiment geëvalueerd worden op hun invloed op de IMC. Voor elke variabele wordt

uitgelegd wat het precies inhoudt en welke relevante zaken er al over gezegd en bewezen

zijn. Daarnaast worden telkens ook hypothesen opgesteld die tijdens het verder onderzoek

proefondervindelijk nagegaan worden.

4

Afhankelijk van de variabele worden ten slotte ook de schaal waarmee die in de

methodologie van dit werk gemeten wordt en eventuele gaten in de literatuur met

betrekking tot de variabele, behandeld.

2. ‘Satisficing behaviour’

2.1. Omschrijving

Het woord ‘satisficing’ werd voor het eerst gebruikt door Herbert Simon (1957). De

samenstellende woorden ‘satisfy’ en ‘suffice’ geven de betekenis aan. De term wordt

gebruikt ter aanduiding van het idee dat mensen door de beperking van hun cognitieve

mogelijkheden of de beperking van hun cognitieve inspanningen nalaten voor de optimale

oplossing te gaan en genoegen nemen met een aanvaardbare oplossing. ‘Satisficing’ is

anders gezegd een beslissingsstrategie waarbij men geneigd is een redelijke, en dus niet

meer een optimale keuze te maken. (Oppenheimer, Meyvis, Davidenko, 2009; Krosnick,

1991; Krosnick, Narayan, Smith, 1996).

Het nemen van aanvaardbare beslissingen komt vaak voor in de manier waarop

respondenten vragenlijsten invullen. Idealiter doorloopt een respondent vier verschillende

cognitieve stappen vooraleer een vraag te beantwoorden (Sudman, Bradburn, Schwarz,

1996; Krosnick, Narayan, Smith, 1996; Krosnick, 1991):

de betekenis van de vraag volledig correct interpreteren,

op zoek gaan in zijn geheugen naar alle relevante informatie,

deze informatie zorgvuldig vertalen in beknopte uitspraken, en ten slotte

antwoorden op een dergelijke manier dat de betekenis van deze uitspraken zo

duidelijk en precies mogelijk is.

Aangezien de mens echter slechts een beperkt cognitief vermogen heeft, zal de respondent

een of meerdere van deze stappen minder grondig uitvoeren of zelfs volledig laten vallen.

Hierdoor vervalt men in ‘satisficing behaviour’ (Krosnick, 1991).

5

2.2. Soorten ‘satisficing behaviour’

‘Satisficing behaviour’ is niet onder één enkele noemer te brengen. Zowel zwakke als sterke

vormen kunnen onderscheiden worden.

Bij zwak ‘satisficing behaviour’ worden de vier hoger besproken cognitieve stappen nog

steeds allemaal doorlopen (Krosnick et al., 1996). Dit gebeurt echter wel op een minder

diepgaande manier dan dat er nodig zou zijn voor een optimale verwerking van informatie.

Krosnick (1991) ziet zowel het aanduiden van het eerst aanvaardbare alternatief als het

akkoord gaan met om het even welke bewering, als zwakke vormen van ‘satisficing’.

Erger zijn vormen waarbij stappen van het antwoordproces simpelweg niet meer uitgevoerd

worden. De vragen worden slechts zeer oppervlakkig behandeld; men antwoordt zonder

verband met de eigen interesse, noch in relatie tot de eigen overtuiging. Het akkoord gaan

met de bestaande en vertrouwde status quo, het voortdurend geven van dezelfde rang aan

verschillende items in een batterij van vragen, het aanduiden van de antwoordmogelijkheid

‘ik weet het niet’ en volledig at random invullen, worden door Krosnick (1991) allemaal

geclassificeerd onder sterke vormen van ‘satisficing behaviour’.

In dit werk wordt de nadruk gelegd op één van de zwaarste vormen van ‘satisficing’,

namelijk het volledig willekeurig invullen van de vragenlijst. Deze antwoordmethode is

problematisch aangezien ze de validiteit van de resultaten grondig kan aantasten (Baer,

Ballenger, Berry, Wetter, 1997; Greene, 1991). Er worden antwoorden gegeven die volledig

los staan van de inhoud van de vraag (Graham, 1993).

2.3. Beïnvloedende factoren

2.3.1. Factoren volgens Krosnick

Volgens Krosnick (1991) zijn er drie hoofdfactoren die dit ‘satisficing’ gedrag kunnen

beïnvloeden. Een eerste is de moeilijkheidsgraad van de vragen. Het gebruik van lange,

dubbelzinnige, of moeilijk interpreteerbare vragen, niet veel voorkomende woorden… leidt

er toe dat mensen veeleer overgaan tot ‘satisficing behaviour’.

6

Daarnaast zouden volgens hem ook de mogelijkheden en het vermogen van de respondent

zelf een rol spelen. Ten eerste hebben zij die het gewoon zijn geconfronteerd te worden met

het uitvoeren van complexe mentale operaties, een grotere kans hun antwoorden te

optimaliseren. Krosnick zijn motief hiervoor is dat zij, gezien hun ‘training’, het immers

gemakkelijker hebben om tijdens het invullen van de vragenlijst in hun geheugen te graven

en hun gedachten verbaal neer te schrijven of om te zetten in een van de

antwoordmogelijkheden. Ook respondenten die vertrouwd zijn met, of reeds een mening

over het onderwerp van de vragenlijst hebben, zouden minder snel geneigd zijn tot

‘satisficing behaviour’.

De motivatie van de respondent is de derde bepalende factor. Deze wordt gevormd door de

graad van neiging tot nadenken (of de ‘need for cognition’ (NFC) zoals verder toegelicht

onder 3.2), de mate waarin het onderwerp (of ‘topic involvement’, uitgewerkt onder 3.1) en

het onderzoek zelf belangrijk geacht worden, het gedrag van de interviewer, de lengte van

het onderzoek en ten slotte ook de ‘accountability’ (i.e. de mate waarin respondenten

voelen dat ze verantwoording moeten afleggen voor hun antwoorden) (Lerner & Tetlock,

1999).

2.3.2. ‘Elaboration likelihood model of persuasion’

Petty en Cacioppo (1986) ontwikkelden het ‘elaboration likelihood model of persuasion’

(ELM) met de bedoeling de onderliggende processen van overtuiging te achterhalen. Door

overtuiging doen zich immers vaak wijzigingen in de attitudes voor, waardoor ook

beslissingen en gedragingen beïnvloed worden.

Hoewel deze theorie geen rechtstreeks verband heeft met ‘satisficing behaviour’, is ze er

toch op van toepassing. Met ‘elaboration’ wijst men immers op de mate waarin nagedacht

wordt over de relevante argumenten in een overtuigende communicatie. Het model

beschrijft dus eigenlijk hoe mensen informatie zullen verwerken. Volgens Petty en Cacioppo

(1986) kunnen twee mogelijke routes gevolgd worden bij het omgaan van informatie. Een

eerste is de centrale route. Hierbij worden de voorgelegde argumenten nauwgezet

onderzocht, en de verkregen informatie wordt zorgvuldig doorgenomen. Toegepast op de

IMC die nagaat of alles wel gelezen wordt tijdens het invullen van vragenlijsten (zie 2.5), sluit

7

een verwerking van informatie via de centrale route de mogelijkheid op falen op de IMC uit.

Bij een tweede route, de perifere route, is dit niet het geval. Hier kan men zelfs nauwelijks

over een verwerking van informatie spreken, bewust nadenken komt er niet aan te pas. Op

te merken is dat men de informatie noch uitsluitend via de centrale, noch enkel via de

perifere route verwerkt. Het ‘elaboration' continuüm reikt immers van een lage naar een

hoge ‘elaboration likelihood’.

De motivatie enerzijds, en het vermogen of de mogelijkheden van de persoon anderzijds,

zijn voorwaarden voor een uitgebreide verwerking van de informatie of voor het volgen van

de centrale route. Beide factoren stemmen overeen met deze van Krosnick. De

onderverdeling ervan wordt echter anders gezien. De belangrijkste variabelen die een

invloed uitoefenen op de mogelijkheden van de respondent zijn volgens Petty en Cacioppo

afleiding en herhaling. Voor de motivatie zijn dat persoonlijke belangrijkheid of relevantie

(‘topic involvement’), verantwoordelijkheid en ‘need for cognition’. Het ELM biedt dus, naast

de beïnvloedende factoren volgens Krosnick, ook afleiding en verantwoordelijkheid aan als

alternatieve variabelen die een effect kunnen hebben op het verwerkingsproces van

informatie.

2.3.3. Gemanipuleerde variabelen

De twee bovenstaande modellen vormden de basis bij de selectieprocedure van de

variabelen waarvan de invloed op ‘satisficing behaviour’ nagegaan wordt in het experiment.

Van zowel Krosnick (1991) als Petty en Cacioppo (1986) worden de variabelen ‘need for

cognition’ en interesse in het onderwerp of persoonlijke belangrijkheid ontleend. De mate

van verantwoordelijkheid, een derde variabele die gemanipuleerd wordt in de empirische

studie, komt van het ELM model.

Daarnaast worden ook de variabelen sociale wenselijkheid, beloning en antwoordkwaliteit

gemanipuleerd. Deze komen in geen van beide modellen voor, maar de overtuiging heerst,

zoals later ook vermeld in de tekortkomingen van de literatuur onder 2.6, dat de bepalende

factoren volgens beide theorieën niet exhaustief zijn.

Elk van deze gemanipuleerde variabelen wordt onder 3 individueel behandeld.

8

2.4. Controlevragen

‘Satisficing behaviour’ in vragenlijsten kan zowel de validiteit als de betrouwbaarheid van

een onderzoek aantasten. Daarom is het belangrijk ze op te sporen. Dit kan aan de hand van

controlevragen. In dit werk wordt met de term controlevragen verwezen naar het geheel

van de controlemethodes die gevoerd worden met als doel na te gaan of de respondent de

vragenlijst wel met voldoende aandacht invult.

De meest gebruikte techniek om dergelijk gemakzuchtige respondenten op te sporen, is de

consistentie van de antwoorden na te gaan door herhaling van een reeds eerder gestelde

vraag in een al dan niet gewijzigde vorm (De Pelsmacker & Van Kenhove, 2002; Van Meurs,

Van Ossenbruggen, Nekkers, 2009). Hierbij moet aandacht geschonken worden aan het feit

dat de vragen enkel in bewoording verschillen en niet in betekenis. De beide varianten van

de vraag moeten onderling dus hoog correleren (Litwin, 1995). Deze techniek is een

inhoudelijke controle op de antwoorden van de respondenten. Ze is echter minder geschikt

voor het onderzoek van deze scriptie. De doelstelling is immers te typeren welke

invloedsfactoren er zijn op het willekeurig invullen van vragenlijsten. Bij deze methode van

controle wordt echter niet zuiver dit at random antwoorden gemeten omdat niet

consistente antwoorden ook andere oorzaken kunnen hebben. Opgespoorde inconsistente

antwoorden kunnen immers ook te wijten zijn aan het opzettelijk liegen in vragenlijsten door

respondenten (De Pelsmacker & Van Kenhove, 2002). Dit is veelal het geval wanneer het

onderwerp van de vragenlijst gevoelig ligt bij de respondent (Tourangeau, 2000). Daarnaast

kan het ook wijzen op interviewerfraude (De Pelsmacker & Van Kenhove, 2002). Een tweede

nadeel is dat het gevaar bestaat dat zij die de vragenlijst wel goed invullen, hun gedrag

zullen aanpassen. Zij zullen immers opmerken dat ze gecontroleerd worden, waardoor de

kans bestaat dat ze per se consistent willen antwoorden. Dit zorgt ervoor dat ze hun

spontaniteit verliezen en rationeler beginnen antwoorden. Dit is natuurlijk absoluut te

vermijden.

Een andere vorm van controle is het inbouwen van een timer die meet hoeveel tijd men

nodig heeft voor het invullen van de vragenlijst. Dergelijke vormelijke controle kan een

onderscheid maken tussen respondenten die de vragenlijst au sérieux nemen en zij die

ongeïnteresseerd antwoorden aangezien deze laatste groep veel minder tijd nodig heeft om

9

de vragenlijst in te vullen (Oppenheimer, Meyvis, Davidenko, 2009). Voor het lezen en

beantwoorden van vragen is immers een minimale tijd vereist. Vanaf het moment dat onder

deze tijd gegaan wordt, kunnen twijfels ontstaan over de manier waarop de vragen

beantwoord werden (Van Meurs et al. 2009). Ook Bassili en Fletcher (1991) zagen dat de

mate waarin over vragen nagedacht moet worden en de antwoordtijd met elkaar in verband

staan. Het nadeel bij deze techniek lijkt echter dat ‘randgevallen’ moeilijk te classificeren

zijn. Het is niet eenvoudig een bepaalde grens vast te stellen vanaf wanneer men ‘satisficing

behaviour’ vertoont.

Naast deze eerste twee technieken hebben Van Meurs et al. (2009) frauduleuze antwoorden

ook willen opsporen aan de hand van ‘straight lining’, kenmerken van antwoorden op open

vragen zoals lengte en inhoud, het aanduiden van ‘ik weet het niet’ en screeningvragen. De

eerste, ‘straight lining’ of het telkens opnieuw kiezen van hetzelfde antwoord, zou

bijvoorbeeld een manier van respondenten kunnen zijn om snel door de vragenlijst te gaan.

Bij de techniek ‘open vragen’ wordt gekeken naar de manier waarop open vragen

beantwoord worden. Volgens Van Meurs et al. (2009) gebeurt deze controle idealiter op vlak

van inhoud. Daarnaast wordt ook gedacht dat respondenten die in ‘satisficing’ vervallen, uit

gemakzucht vaker de antwoordmogelijkheid ‘ik weet het niet’ aanduiden. Ten slotte gaan ze

ervan uit dat frauduleuze respondenten een ander antwoordpatroon zouden hebben op de

screeningvragen. Verwacht wordt dat door hen in het begin meer ‘ja’ aangeduid wordt om

te vermijden uit te screening te vallen, op het einde zou meer ‘nee’ aangeduid worden om

bijkomende vragen te ontlopen.

Maar ook deze controletechnieken gebruikt door Van Meurs et al. (2009) zijn echter minder

geschikt voor ons onderzoek. Bij deze vier methodes kunnen de antwoorden die zogezegd

kenmerkend zijn voor fraudeurs, ook gegeven worden door respondenten die de vragenlijst

wel correct invullen. Ze meten immers veeleer de antwoordkwaliteit en lijken geen echte

controlevragen te zijn. Hun resultaten gaven dit zelf eigenlijk ook al aan: er werd namelijk

geen parallelliteit gevonden tussen de verschillende indicatoren. Het was dus niet omdat

bijvoorbeeld de ‘straight lining’ bij een bepaalde respondent hoog was, dat diezelfde

respondent ook vaak ‘ik weet het niet’ aanduidde. Het is dus bedenkelijk of hiermee wel

echt het frauderen gemeten wordt.

10

Een heel recente techniek ten slotte, is zoals eerder aangekondigd de ‘instructional

manipulation check’. Het is eveneens een vormelijke controle en wordt in het onderzoek van

dit werk gebruikt. Hieronder wordt ze verder toegelicht.

2.5. ‘Instructional manipulation check’

De ‘instructional manipulation check’ (IMC) is een techniek ontwikkeld door Oppenheimer et

al. (2009), gericht op het controleren van respondenten. Meer specifiek kan men uit deze

test afleiden of respondenten wel effectief lezen wat in de vragenlijst staat. Een heel sterke

vorm van ‘satisficing’ kan hiermee dus ontdekt worden. Dit gebeurt aan de hand van

bepaalde ‘instructies’ die men moet opvolgen. Het al dan niet opvolgen van de richtlijnen

geeft aan of men vervalt in het volledig at random antwoorden of niet. Enkele voorbeelden

kunnen meer duidelijkheid bieden:

Middenin een batterij van vragen kan bijvoorbeeld de volgende instructie

staan: ‘Gelieve hier antwoordmogelijkheid B aan te duiden’. Zij die deze

richtlijn niet gelezen hebben en hierdoor bijvoorbeeld willekeurig antwoord

C aanduiden, hebben de vragen duidelijk niet met voldoende aandacht

gelezen en vertonen een zware vorm van ‘satisficing behaviour’.

De IMC kan zich ook in de instructies boven de vraag zelf bevinden. Zo

vroegen Oppenheimer et al. (2009) in een van hun onderzoeken aan het

einde van de instructies of men de antwoordmogelijkheden eronder wou

negeren en ‘Ik heb de instructies gelezen’ wou neerschrijven.

Verschillende mogelijkheden en varianten zijn dus denkbaar. De essentie komt echter altijd

op hetzelfde neer: aan de respondent wordt een instructie gegeven iets te doen of net niet

te doen, waardoor achteraf nagegaan kan worden of de respondent wel leest wat van hem

gevraagd wordt.

Tot dusver hebben enkel Oppenheimer et al. (2009) specifiek hierop gebaseerd onderzoek

gevoerd. In totaal hebben ze twee studies uitgevoerd. Een eerste had als doel vast te stellen

in welke mate het falen of slagen voorkwam bij verschillende populaties: gemotiveerde

studenten, ongemotiveerde studenten, ongemotiveerde studenten onder controle en

11

niet-universiteit respondenten. De ‘instructional manipulation check’ bevond zich, zoals

hierboven al vermeld in het tweede voorbeeld, net na een lange vraaginstructie. In totaal

waren maar liefst 19,9% van de respondenten niet in staat de instructies van de IMC op te

volgen. Dit wijst er op dat bijna 1 op de 5 respondenten zelfs niet las wat precies gevraagd

werd. Bij de niet-gemotiveerde groep is dit cijfer zelf significant hoger tegenover zowel de

gemotiveerde als de gecontroleerde groep met 28,7% die faalt op de IMC. Wanneer men dus

gemotiveerd is of gecontroleerd wordt, is falen op de IMC minder waarschijnlijk.

In een tweede studie is nagegaan of het opsporen en elimineren van de antwoorden van

respondenten die ‘satisficing’ gedrag vertonen, het experiment ook effectief kracht kunnen

bijzetten. Bovendien zijn ook eventuele verschillen nagegaan tussen de respondenten die

falen en slagen op de IMC op vlak van demografische informatie, ‘need for cognition’,

invultijd en zelfgerapporteerde motivatie. De IMC hield deze keer in om niets op de

Likertschaal aan te duiden, maar enkel en alleen op een blauw en subtiel aangebracht

bolletje onder de vraag te klikken. Een opmerkelijk hoog percentage van de respondenten,

46%, slaagde hier niet in.

Dit tweede onderzoek bevestigde dat de antwoorden van zij die de IMC niet doorstaan

ervoor zorgen dat het onderzoek aan validiteit moet inboeten; de resultaten zijn meer valide

wanneer de frauduleuze respondenten uit de populatie verwijderd worden. Van leeftijd,

geslacht, aard van de beloning (geld of credit) of zelfgerapporteerde motivatie ging geen

invloed uit op de IMC. Het effect van de NFC was wel significant; een hogere graad van

neiging tot nadenken leidt tot een beter invullen van de vragenlijst. Bovendien was ook de

tijd nodig om de vragenlijst in te vullen, significant verschillend in beide groepen: zij die de

IMC niet correct opvolgden, hadden minder tijd nodig dan de andere.

2.6. Gaten in de literatuur

Zoals hierboven besproken schreef Krosnick (1991) ‘satisficing behaviour’ toe aan

welbepaalde factoren. Geen enkele van deze factoren werden door hem echter getest.

Krosnick stelde dus enkel hypothesen en heeft nog niets aangetoond. Bovendien kan niet

uitgesloten worden dat er geen andere variabelen een invloed hebben op het

ongeïnteresseerd antwoorden. Zijn lijst mag dus niet als eindig beschouwd worden.

12

Het ELM biedt andere mogelijke variabelen aan die een invloed hebben op de manier

waarop informatie verwerkt wordt. Daarmee is wel nog niet met zekerheid gezegd dat deze

variabelen ook een invloed hebben op ‘satisficing behaviour’, en al helemaal niet op het al

dan niet doorstaan van de ‘instructional manipulation check’. Bovendien kan hier opnieuw

niet uitgesloten worden dat ook andere variabelen zouden meespelen.

Een laatste beperking betreft de diverse technieken om de antwoorden van respondenten te

controleren. Elk hebben ze hun toepassingsgebied: herhaling van vragen voor de

consistentie van de antwoorden, tijdsmeting voor waardecontrole, en de vier

controltechnieken toegepast door Van Meurs et al. (2009) voor de antwoordkwaliteit. Ze zijn

a priori wel minder geschikt om te typeren welke invloedsfactoren er zijn op het willekeurig

invullen van vragenlijsten.

De IMC techniek is wel aangewezen, maar zoals al aangegeven, zijn hiermee nog maar

weinig specifieke onderzoeken gebeurd.

3. Gemanipuleerde variabelen

3.1. Betrokkenheid bij het onderwerp

3.1.1. Omschrijving

Met deze variabele wordt gewezen op de mate waarbij de respondent zich betrokken voelt

bij het onderwerp van de vragenlijst, de mate waarin men er interesse voor heeft. Het wordt

ook aangeduid met de term ‘topic involvement’. Mensen met een hoge ‘topic involvement’

voor een bepaald subject, achten dit subject dus persoonlijk belangrijk of zijn er in

geïnteresseerd.

Door verschillende onderzoekers is reeds een verband aangetoond tussen de graad van

betrokkenheid bij het onderwerp en de mate waarin of de manier waarop informatie

verwerkt wordt (Van Kenhove, Wijnen, De Wulf, 2002). De persoonlijke relevantie van het

onderwerp wordt dan ook vaak gezien als de belangrijkste variabele die een effect heeft op

de factor motivatie van het ELM (Petty & Cacioppo, 1986). Bij een hogere betrokkenheid is

13

men sneller geneigd informatie via de centrale route te verwerken gezien de grotere

motivatie. De vragenlijst wordt beter of nauwkeuriger ingevuld. Bij een lage betrokkenheid

zal de informatieverwerking veelal via de perifere route gebeuren (Petty, Cacioppo,

Goldman, 1981). Bovendien komt de interesse ook bij Krosnick (1991) terug als een

bepalende factor voor de motivatie. ‘Satisficing’ zou volgens hem minder vaak optreden bij

een hoge betrokkenheid.

Daarbij komt dat respondenten met een grote motivatie de vragenlijst beter lezen en

beantwoorden dan ongemotiveerde deelnemers (Oppenheimer et al., 2009; Krosnick,

Narayan, Smith, 1996; Krosnick, 1991).

Uit dit alles volgt de verwachting dat naargelang de mate van interesse groter is, de IMC

sneller doorstaan wordt. Dit is meteen de eerste hypothese.

3.1.2. Operationalisering

Meerdere schalen zijn gericht op het meten van de mate van betrokkenheid. In het

onderzoek van deze scriptie wordt gebruik gemaakt van de schaal van Mittal (1995). Het is

een opvolger van de ‘personal involvement inventory’ (PII) van Zaichokowsky die dateert van

1985. Mittal zijn schaal is een 7-punt semantische differentiaal en telt 20 items. Aan de hand

van deze schaal kan gemeten worden in welke mate een object relevant geacht wordt door

een persoon.

3.2. Neiging tot nadenken

3.2.1. Omschrijving

Cacioppo & Petty (1982) hebben heel wat onderzoek verricht naar de ‘neiging tot nadenken’

of ‘need for cognition’ (NFC). Ze definieerden het als de neiging om graag na te denken, om

te genieten van cognitieve inspanningen. Kenmerkend voor mensen met een hoge graad van

NFC is dat zij de informatie waaraan ze blootgesteld worden, veel grondiger evalueren en er

veel meer over nadenken dan zij met een lage NFC. Hierdoor zouden deze twee groepen

andere attitudes en oordelen hebben en vormen.

14

Zij met een hoge NFC vertonen een sterke motivatie bij het zich toeleggen op cognitieve

inspanningen (Cacioppo, Petty, Feinstein, Jarvis, 1996). ‘Need for cognition’ kan dan ook als

een operationalisering van de factor motivatie in het ‘elaboration likelihood model of

persuasion’ gezien worden (Petty & Cacioppo, 1986), en wordt weer ook door Krosnick

(1991) verondersteld een effect te hebben op ‘satisficing behaviour’ vanuit de factor

motivatie.

Cacioppo et al. (1996) wijzen er duidelijk op dat NFC niet gezien mag worden als een maat

van algemene intelligentie, er is hoogstens een lichte correlatie tussen ‘need for cognition’

en verbale intelligentie. Tussen de NFC en het opleidingsniveau bestaat wel een positief

verband (Spotts, 1994). Daarnaast is de variabele geslachtsneutraal (Cacioppo et al., 1996).

Het invullen van een vragenlijst eist van de respondenten dat zij hun cognitief vermogen

gebruiken (Sudman et al., 1996; Krosnick, 1991). Hierboven werd reeds gesteld dat zij met

een hoog NFC-niveau gemotiveerder zijn om na te denken over de vragen dan zij die hun

mentale mogelijkheden niet of minder graag op de proef stellen. Daarbij genomen dat het

bij gemotiveerde respondenten minder waarschijnlijk is dat zij falen op de IMC

(Oppenheimer et al., 2009; Krosnick et al., 1996; Krosnick 1991), kan een tweede hypothese

afgeleid worden.

Naarmate de ‘need for cognition’ groter is, wordt er minder gefaald op de ‘instructional

manipulation check’.


De originele schaal bevat 34 items en werd ontwikkeld door Cacioppo en Petty (1982).

Daarna werd ze herzien en gereduceerd tot een 18-item-schaal (Cacioppo, Petty, Kao, 1984).

Pieters, Verplanken en Modde (1987) ontwikkelden hier ook een verkorte Nederlandstalige

versie van. In deze vijf-punt Likertschaal gaan de numerieke ankerpunten samen met verbale

ankerpunten die gaan van ‘dit is helemaal niet kenmerkend voor mij’ tot ‘dit is zeer

kenmerkend voor mij’. Ze bestaat uit 15 items en wordt gebruikt in de methodologie van

deze scriptie.

15

3.2.3. Gaten in de literatuur

In vorige onderzoeken is het verband tussen de ‘need for cognition’ en ‘satisficing behaviour’

al nagegaan. Krosnick et al. (1996) vonden dat zij met een hoge graad voor NFC significant

consistenter antwoorden dan zij met een lage ‘need for cognition’. Nog specifieker vonden

Oppenheimer et al. (2009) zelf een significant verschil in het al dan niet slagen op de

‘instructional manipulation check’ tussen hoge en lage niveaus van NFC.

De manier waarop beide experimenten gebeurden, lijken echter niet waterdicht. In beide

gevallen werden de schalen voor het testen van de ‘need for cognition’ in de vragenlijst met

de controlevraag verwerkt. Het probleem dat zich hierbij stelt, is dat wanneer respondenten

de vragenlijst ongeïnteresseerd invullen en de controlevraag niet doorstaan, hun gedrag

hoogstwaarschijnlijk niet zullen aanpassen bij het beantwoorden van de NFC-schaal. Zo is

het onmogelijk te weten of de aangegeven graad van ‘need for cognition’, wel een

weerspiegeling is van de werkelijke. Dit werd ook al door Oppenheimer et al. (2009) zelf als

tekortkoming aangegeven.

3.3. Verantwoordelijkheidsgevoel

3.3.1. Omschrijving

Verantwoordelijkheid werd lange tijd gezien en omschreven als ‘accountability’, het

verantwoordelijk zijn voor de eigen acties tegenover zowel zichzelf als anderen. Ruyter

(2002) zag een verantwoordelijk persoon als iemand die de noden en het welzijn van

anderen opmerkt en ze tegemoet probeert te komen. Zijn definitie verschilt van de vorige in

die zin dat verantwoordelijkheid ook inhoudt iets te doen en iets te willen bereiken. Het

duidt niet meer enkel op het opnemen van verantwoordelijkheid voor iets dat men al

gedaan heeft of had moeten doen. Mergler, Spencer en Patton (2007,p.7) omschreven

persoonlijke verantwoordelijkheid als volgt:

“The ability to regulate one’s own thoughts, feelings and behaviour, along with a willingness

to hold oneself accountable for the choices made and social and personal outcomes

generated”.

16

Volgens hen kon het begrip dus opgesplitst worden in vier verschillende componenten,

weergegeven in Figuur 1 hieronder.

Figuur 1: De vier componenten van verantwoordelijkheid volgens Mergler, Spencer en Patton (2007).

Ook de verantwoordelijkheid heeft een effect op de factor motivatie van het ELM en kan de

motivatie voor het verwerken van informatie opdrijven (Petty & Cacioppo, 1986). Ingham,

Levinger, Graves, en Peckham (1974) tonen dit aan met behulp van het Ringelmann-effect,

gevolgen die ontstaan wanneer men in groep moet werken. Een eerste gevolg is ‘social

loafing’, mensen spannen zich minder in wanneer ze in groep moeten presteren dan

wanneer ze er alleen voor staan. Daarnaast doet zich ook een verlies in coördinatie voor

tegenover een individuele taak. Dit Ringelmann effect schreven ze toe aan een daling van de

motivatie die optreedt wanneer men in groep, of bij een lager niveau van

verantwoordelijkheid, taken moet verrichten.

Daarbij genomen dat een grotere motivatie leidt tot een beter lezen en invullen van

vragenlijsten, wordt tot een derde hypothese gekomen (Oppenheimer et al., 2009; Krosnick

et al., 1996; Krosnick, 1991):

Naarmate de verantwoordelijkheid groter is, wordt er minder gefaald op de ‘instructional


Verantwoordelijkheid

1. Een bewustzijn van, en een controle over de eigen gedachten en

gevoelens.

2. Een bewustzijn van, en een controle over de

keuzes gemaakt omtrent het eigen gedrag.

3. Een bereidheid om zichzelf verantwoordelijk te stellen voor het eigen

gedrag en de resulterende uitkomst.

4. Een bewustzijn en het aangaan van de impact van het eigen gedrag op

anderen.

17

Bovendien doet zich hier een verschil voor bij mannen en vrouwen. Het gevoel van zorg en

verantwoordelijkheid zou bij vrouwen veel uitgesprokener zijn (Chung & Monroe, 2003). Ze

vallen immers meer terug op deontologische normen en waarden. Vrouwen zouden ook veel

meer moeite hebben dan mannen om hun eigen belangen eerst te stellen en zijn veel

bezorgder om het welzijn van anderen (Boeije & Van Doorne-Huiskes, 2003; Chung &

Monroe, 2003). Van Meurs et al. (2009) vonden dan ook een licht verschil in ‘satisficing’

gedrag tussen mannen en vrouwen. De mannen zouden hun controlevragen iets minder

goed doorstaan hebben. Oppenheimer et al. (2009) hebben het verband tussen het falen op

de IMC en geslacht nagegaan, maar vonden geen relatie. Desondanks verwachten we toch

dat er een effect uitgaat van het geslacht op de IMC. Daarom wordt het opnieuw getest in

het experiment.

De vierde hypothese is dat vrouwen minder snel falen op de IMC dan mannen.


Volgens Mergler et al. (2007) werd in het verleden te weinig aandacht geschonken aan de

variabele verantwoordelijkheid. Daarom vonden zij het ook nodig om, naast het formuleren

van een duidelijke definitie, een schaal te ontwikkelen die de verantwoordelijkheid meet. In

deze scriptie wordt ze als basis gebruikt voor het meten van de verantwoordelijkheidszin.

De schaal is een vier-punt Likertschaal en bestaat uit twee deelconstructen, namelijk ‘self

control of emotion and thoughts’ en ‘self control of behaviour’. De eerste factor

weerspiegelt componenten één en vier van Figuur 1, en bevat items die gericht zijn op het

bewustzijn van de eigen gedachten en gevoelens waardoor proactieve keuzes gemaakt

worden. ‘Self control of behaviour’ stelt componenten twee en drie voor, en meet de mate

waarin men het eigen gedrag bepaalt en de bereidheid zichzelf verantwoordelijk te stellen

voor dat gekozen gedrag.

18


De verantwoordelijkheidszin is reeds onder uiteenlopende noemers geclassificeerd. Mergler

et al. (2007) hebben hierin al meer duidelijkheid willen brengen door het definiëren van een

eenduidige definitie. Daarnaast hebben ze ook een schaal ontwikkeld die dat

verantwoordelijkheidsgevoel meet. De validiteit van deze schaal werd door de ontwikkelaars

reeds getest, maar slechts bij één populatie. De validiteit van hun schaal is dus geen

onbetwistbare zekerheid.

Bovendien werd nog in geen enkele studie onderzoek gedaan naar een verband tussen het

gevoel voor verantwoordelijkheid en ‘satisficing behaviour’.

3.4. Sociale wenselijkheid

3.4.1. Omschrijving

‘Sociale wenselijkheid’ of ‘social desirability’ is een maat voor de behoefte aan sociale

goedkeuring en aanvaarding. Men heeft de neiging om zichzelf overdreven positief voor te

stellen (Paulhus, 2002). In vragenlijsten vertaalt zich dat in het sociaal wenselijk antwoorden

op de vragen, of anders geformuleerd, om te antwoorden volgens algemene normen en

waarden (Verstraete, 2008).

Volgens Paulhus (1984) bestaat de sociale wenselijkheid uit twee dimensies (zie Figuur 2).

Een eerste is ‘self-deception’ of ‘zelf-misleiding’. Hier gelooft de respondent zijn eigen

overdreven positieve voorstelling van zichzelf. De persoon in kwestie creëert te hoge

verwachtingen van toekomstig succes en minimaliseert de kans op mislukking (Zerbe,

Paulhus, 1987).

Een tweede dimensie is ‘impression management’, waarbij men bij anderen in een positief

daglicht wil staan (Paulhus, 1984). Men heeft de neiging om het eigen sociaal onwenselijk

gedrag te reduceren of zelfs te ontkennen en sociaal wenselijk gedrag te overdrijven (Zerbe,

Paulhus, 1987).

19

Figuur 2: Onderverdeling sociale wenselijkheid volgens Paulhus (1984).

Een onderscheid tussen beide subdelen werd vroeger vaak gemaakt op basis van bewustzijn

(Steenkamp, de Jong, Baumgarter, 2010): ‘self-deception’ werd verondersteld onbewust te

gebeuren, ‘impression management’ opzettelijk. Recent maakt men de onderverdeling

veelal anders (Steenkamp et al., 2010). ‘Self-deception’ zou ‘egoistic response tendencies’

weerspiegelen waardoor ze verbonden zou zijn met eigenschappen zoals dominantie,

assertiviteit, autonomie, macht, status, onafhankelijkheid… ‘Impression management’ wordt

gelinkt met ‘moralistic response tendencies’; wat dan weer zou samengaan met liefde,

verbondenheid, erbij horen, goedkeuring…

Hoewel zowel Krosnick (1991) als Petty en Cacioppo (1986) niets vermelden over de ‘social

desirability’, wordt in deze scriptie toch verondersteld dat hiervan een invloed uitgaat op het

falen of slagen op de IMC.

Een vijfde hypothese is dat mensen met een hoge graad van sociale wenselijkheid minder

snel geneigd zijn over te gaan tot ‘satisficing behaviour’.

De mening van anderen is voor hen immers belangrijk. Aangezien algemeen verwacht wordt

dat de vragenlijst aandachtig gelezen en beantwoord wordt, heerst de veronderstelling dat

zij geneigd zijn dit ook te doen.

Ook hier doet zich een geslachtsverschil voor. Er is immers aangetoond dat sociale

wenselijkheid veel frequenter voorkomt bij vrouwen dan bij mannen (Bernardi, Guptill,

2008; Chung, Monroe, 2003; Verstraete, 2008). Van hieruit vallen we weer terug op

hypothese 4 die zegt dat vrouwen minder snel ‘satisficing behaviour’ vertonen.

Sociale wenselijkheid

Self-deception

Imression management

20


Een veel gebruikte schaal voor het meten van de sociale wenselijkheid - de schaal van

Marlowe en Crowne die reeds dateert van 1960 - is ondertussen een verouderde schaal en

dus niet meer zo representatief. Veel representatiever is de ‘Balanced inventory of desirable

responding’ van Paulhus (1984, 1988). Bovendien wordt in deze schaal, in tegenstelling tot

de Marlowe en Crowne schaal, een onderscheid gemaakt tussen de items die de factoren

‘self-deception’ en ‘impression management’ meten (Steenkamp et al, 2010). Elk van beide

factoren wordt gemeten aan de hand van 20 items. Het is een vijf-punt Likert schaal waarvan

de verbale ankerpunten gaan van ‘helemaal niet akkoord’ tot ‘volledig akkoord’ en die ook

vertaald werd naar het Nederlands.

3.5. Beloning

3.5.1. Omschrijving

Vaak wordt aan de respondent een beloning gegeven of beloofd voor het invullen van de

vragenlijst. Over het algemeen wordt immers beweerd dat de beloning een positief effect

heeft op de prestatie en de mate van motivatie (Luman, Oosterlaan, Sergeant, 2005).

Meerdere malen is aangetoond dat beloningen positieve effecten met zich meebrengen

voor de respons (Dillman, 2000; Church, 1993; Yu, Cooper, 1983). Dillman (2000) legde dit

uit aan de hand van de ‘social exchange theorie’: mensen zouden gemotiveerder zijn om

inspanningen te leveren wanneer ze een beloning in ruil krijgen.

Aan de andere kant is aangetoond dat beloningen een negatief effect hebben op de kwaliteit

van de antwoorden (Hansen, 1980). Het zou leiden tot minder en kortere antwoorden op

open vragen en een algemeen lagere kwaliteit van de antwoorden. Het is te verklaren vanuit

de ‘self-perception theorie’ die zegt dat mensen naar hun eigen gedrag kijken om zo hun

attitudes hieraan aan te passen (Bem, 1972). Gelijklopend met deze theorie zouden

respondenten minder toewijding tot de taak voelen en hierdoor een lagere kwaliteit van

antwoorden leveren wanneer een beloning verbonden is aan het invullen van de vragenlijst.

Ze zouden de beloning immers zien als de reden waarom men aan het experiment

deelneemt, en niet hun motivatie. Deutskens, Wetzels, Oosterveld (2004) zagen dan weer

geen invloed uitgaan van de beloning op de antwoordkwaliteit.

21

Gezien deze tegenstrijdige literatuur omtrent beloningen is de zesde hypothese niet zo

vanzelfsprekend. Na het lezen, vergelijken en samenleggen van vele papers heerst de

veronderstelling dat in het onderzoek van dit werk geen effect uitgaat van de beloning. Zoals

verder in de methodologie onder 3.2.2 ook wordt aangegeven, zitten alle

respondentstudenten in het experiment in een gedwongen situatie waarin ze dus min of

meer verplicht zijn de vragenlijst in te vullen. Het positieve effect van de beloning op de

motivatie, dat vaak gelinkt wordt aan de responsgraad, wordt hierdoor dus verondersteld

weg te vallen. Daarnaast valt door dezelfde reden ook het negatieve effect weg. Niet-

gemotiveerde studenten zullen immers niet overhaald worden toch mee te doen aan het

experiment als gevolg van de beloning. Er wordt verwacht dat de beloning een effect heeft

op het al dan niet meedoen aan het experiment; maar dat eens men aan het onderzoek

meedoet, de beloning geen effect meer heeft.

De zesde hypothese veronderstelt dus dat bij gedwongen experimenten geen invloed uitgaat

van de beloning op ‘satisficing behaviour’ of de kwaliteit van de antwoorden.


Vele onderzoeken werden reeds opgezet om het verband tussen beloning en de motivatie

van de respondenten na te gaan. Het onderscheid tussen de motivatie om deel te nemen

aan een experiment en de motivatie om het experiment tot een goed einde te brengen,

wordt echter niet gemaakt of wordt niet genoeg naar voor gebracht. Vaak wordt uiteindelijk

enkel gefocust op het effect op de responsgraad en wordt ‘satisficing’ volledig buiten

beschouwing gelaten.

22

3.6. Antwoordkwaliteit

3.6.1. Omschrijving

De kwaliteit van de antwoorden kan via verschillende wegen opgespoord worden. Het op

korte tijd antwoorden of het niet beantwoorden van bepaalde vragen, het geven van korte

antwoorden op open vragen, het vaak aanduiden van ‘ik weet het niet’, een hoge

variabiliteit in de antwoorden… zijn allemaal indicatoren voor een lage antwoordkwaliteit

(Galesic & Bosnjak, 2009; Deutskens et al., 2004).

Er is reeds aangetoond dat naarmate de vragen zich meer op het einde van de vragenlijst

bevinden, de kwaliteit van de antwoorden daalt (Galesic & Bosnjak, 2009). Te verwachten is

dat de stijgende vermoeidheid en dalende motivatie naar het einde van de vragenlijst toe,

hierin meespelen. De motivatie speelt dus ook bij de kwaliteit van de antwoorden een grote

rol. Bovendien is aangetoond dat ook het aantal at random antwoorden stijgt naarmate men

het einde van de vragenlijst nadert (Berry, Wetter, Baer, Widiger, Sumpter, Reynolds,

Hallam, 1991). Hierdoor wordt een positieve relatie verwacht tussen de antwoordkwaliteit

en deze sterke vorm van ‘satisficing’.

Daarnaast beweerden Van Meurs et al. (2009) dat een slechte antwoordkwaliteit niet enkel

aan de respondenten te wijten kan zijn, maar dat de oorzaak ook bij de vragenlijst zelf kan

liggen. Deutskens et al. (2004) toonden ten eerste aan dat naarmate de vragenlijst langer is,

vaker de keuzemogelijkheid ‘ik weet het niet’ aangeduid wordt en meer afgehaakt wordt

middenin de vragenlijst. Daarnaast beïnvloedt de mate van visualiteit volgens hen ook het

aantal keren aanduiden van ‘ik weet het niet’. Van de beloning ging geen effect uit op de

antwoordkwaliteit, in tegenstelling tot wat Hansen (1980) beweerde.

De laatste hypothese is dat de antwoordkwaliteit van de enquêtes waarin men gefaald heeft

op de IMC lager is dan bij de andere vragenlijsten.

23


In de methodologie wordt de antwoordkwaliteit gemeten aan de hand van:

- het aantal keer dat ‘geen mening’ aangeduid wordt, - de lengte van het antwoord op de open vraag, - het aantal vragen dat niet ingevuld wordt en dat men gewoon openlaat, en - het aantal keer een eigen inbreng gedaan wordt bij de antwoordmogelijkheid

‘andere:………’.

4. Samenvatting van de hypothesen

De reeds hierboven aangehaalde hypothesen die in de empirische studie worden nagegaan,

zijn hier in een kort overzicht terug te vinden:

H1: Naargelang de mate van interesse in het onderwerp van de vragenlijst groter is, wordt er minder gefaald op de IMC.

H2: Naarmate de ‘need for cognition’ groter is, wordt er minder gefaald op de IMC.

H3: Naarmate het verantwoordelijkheidsgevoel groter is, wordt er minder gefaald op de IMC.

H4: Vrouwen falen minder op de IMC dan mannen.

H5: Naargelang de sociale wenselijkheid hoger is, wordt er minder gefaald op de IMC.

H6: De beloning heeft geen effect op het al dan niet falen op de IMC. Eens men deelneemt aan de enquête, valt het effect van de beloning weg.

H7: De antwoordkwaliteit is lager wanneer er gefaald wordt op de IMC.

24

II. Empirische studie

1. Inleiding

Het hoofddoel van deze studie is onderzoeken of het al dan niet slagen op de IMC toe te

schrijven is aan bepaalde factoren. Na de literatuurstudie is een selectie gemaakt aan

variabelen waarvan de invloed wordt nagegaan. Ze worden gegroepeerd in type respondent,

motivatie van de respondenten, en antwoordkwaliteit.

Ten eerste gaan we na wie of welk type respondenten faalt op de IMC. Meer specifiek wordt

de invloed onderzocht van geslacht, ‘need for cognition’, sociale wenselijkheid en

verantwoordelijkheidsgevoel.

Ten tweede wordt onderzocht of de mate waarin de respondenten gemotiveerd zijn een

invloed heeft op het doorstaan van de IMC. Dit resulteert in volgende twee specifieke

onderzoeksvragen:

- Is er een verschil bij hoge of lage interesse in het onderwerp van de vragenlijst?

- Heeft de grootte van de beloning een effect?

Ten derde wordt nagegaan of de kwaliteit van de antwoorden verschilt naargelang de

respondenten de ‘instructional manipulation check’ doorstaan of niet doorstaan.

Om het onderzoek te laten slagen, is veel aandacht besteed aan de opmaak van de

vragenlijsten. We starten de empirische studie dan ook met een toelichting over hoe de

verschillende vragenlijsten tot stand zijn gekomen. De vragenlijsten dienen de te

manipuleren variabelen zo precies mogelijk te meten en de ‘instructional manipulation

check’ te integreren. Om de variabelen meetbaar te maken, is het noodzakelijk om

verschillende beproefde meetschalen op te nemen in de vragenlijsten en hieraan de nodige

aanpassingen te doen en voorbereidende testen op uit te voeren.

Dit wordt gevolgd door de opzet van het definitieve onderzoek die, zoals in de algemene

inleiding al aangegeven, bestaat uit 2 delen: een mondelinge en een schriftelijke enquête.

Voor beide onderdelen wordt de methode voor het verzamelen van de gegevens ook dieper

uitgewerkt.

25

Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een analyse van de verzamelde data aan de hand van de

geformuleerde hypothesen. De resultaten worden telkens ook kort besproken.

2. Methodologie van het onderzoek

2.1. Ontwikkeling van de vragenlijst

2.1.1. Pretest interesse

a) Proces en steekproef

In totaal worden twee pretesten uitgevoerd. Een eerste pretest dient om een gepast

interessedomein te vinden. In het definitieve onderzoek wordt namelijk ook nagegaan of de

mate van interesse in het onderwerp van de vragenlijst een invloed heeft op het al dan niet

ongeïnteresseerd antwoorden. Aan de hand van deze pretest worden onderwerpen gezocht

waarvan de mate van interesse of betrokkenheid een normale verdeling en een grote

spreiding heeft en bovendien geslachtsonafhankelijk is. 16 uiteenlopende onderwerpen

worden getest (bijlage 1).

Deze eerste pretest wordt afgenomen bij 55 personen: 21 mannen en 34 vrouwen.

Aangezien de steekproef in het eigenlijke onderzoek uit derde bachelor studenten economie

en bedrijfskunde bestaat, kan de pretest niet bij om het even wie afgenomen worden.

Verondersteld wordt dat economiestudenten een ander interessedomein hebben dan een

willekeurige andere populatie. Hierdoor wordt de pretest enkel afgenomen bij studenten in

een hogere studie economie, met uitzondering weliswaar van de derde bachelor studenten

om herkenning te vermijden in het eigenlijke onderzoek.

b) Resultaten

Het merendeel van de 16 interessedomeinen, hoewel gekozen met het oog op het hebben

van een grote spreiding en bovendien ook geslachtsneutraal te zijn, voldoet niet aan beide

condities (bijlage 1). ‘Sport als vak in het hoger onderwijs (in een niet op sport gerichte

opleiding)’ beantwoordt wel aan de vooropgestelde voorwaarden. Het is het onderwerp met

de grootste standaardafwijking (1,30), een min of meer normale verdeling en is niet

geslachtsgebonden. Dit onderwerp wordt dan ook geselecteerd voor het experiment van het

eigenlijke onderzoek.

26

2.1.2. Pretest vertaling

a) Proces en steekproef

In het uiteindelijk experiment wordt de impact van de verantwoordelijkheidszin op de IMC

nagegaan. Omdat we de verantwoordelijkheid zullen meten aan de hand van de schaal van

Mergler et al. (2007), is een tweede pretest nodig om de validiteit van de vertaling van de

Engelse versie te controleren. Elk van de Engelstalige items wordt hiervoor vertaald naar het

Nederlands en in een vragenlijst gegoten die wordt voorgelegd aan 38 respondenten (bijlage

2). De keuze van de respondenten gebeurt deze keer willekeurig aangezien het type

respondent hier geen invloed heeft op de antwoorden.

b) Resultaten

In de originele schaal van de verantwoordelijkheidszin worden twee verschillende

deelfactoren onderscheiden: ‘self control of emotion and thoughts’ en ‘self control of

behaviour’. Een factoranalyse wijst echter uit dat de vertaalde items niet de twee factoren

meten zoals Mergler et al. (2007) dit voorschreven (bijlage 3). Sommige items laden op geen

van beide factoren hoog. Hierdoor zouden deze items geen enkele van de twee aspecten van

verantwoordelijkheid meten. Andere hebben net een hoge score op beide factoren

waardoor geen onderscheid gemaakt kan worden tussen ‘self control of emotion and

thoughts’ en ‘self control of behaviour’. Ten slotte zijn er ook items die net de andere factor

meten dan volgens Mergler et al.

Om die reden worden enkele van de items aangepast of zelfs volledig weggelaten en

vervangen (bijlage 4). Ook de twee subfactoren ‘self control of emotion and thoughts’ en

‘self control of behaviour’ blijken niet stand te houden waardoor besloten wordt deze

opsplitsing niet te maken. Zoals verder ook uitgewerkt onder 3.3, maken we voor de analyse

van de gegevens wel een nieuwe onderverdeling in subfactoren binnen

verantwoordelijkheidszin.

27

2.1.3. Mondelinge vragenlijst

De vragenlijst voor het interview wordt opgesteld aan de hand van de schalen aangegeven in

de literatuurstudie (bijlage 5). Elk van deze schalen wordt wel ingekort en/of aangepast in

vergelijking met de originele versie. De 15 items van de NFC-schaal van Pieters, Verplanken

en Modde (1987) worden gereduceerd tot 9 items, de sociale wenselijkheidschaal van 40 tot

11 items. Bij de verantwoordelijkheidsschaal worden, zoals reeds vermeld onder pretest

vertaling 2.1.2, sommige items zelfs aangepast en wordt bovendien in plaats van met een 4-

punt Likertschaal, met een 5-punt Likertschaal gewerkt. Daarnaast wordt ook gepolst naar

de interesse van de respondenten in ‘sport als een keuzevak in het hoger onderwijs’. Uit de

eerste pretest bleek dit onderwerp immers het meest geschikt te zijn. Voor het meten

hiervan worden slechts 3 items van de schaal van Mittal gebruikt.

De schalen zijn voorzien van zowel positief als negatief gerichte items. De negatieve items

dienen dus omgedraaid te worden voor het uitvoeren van de analyse.

2.1.4. Schriftelijke vragenlijst

De inhoud van de vragen van de schriftelijke enquête zijn eigenlijk van ondergeschikt belang

(de volledige vragenlijst is terug te vinden in bijlage 6). Wat echt over de respondenten

geweten wil worden, wordt immers in het mondelinge gedeelte gevraagd (3.2.1 voor meer

details). Wel wordt de vragenlijst zodanig opgesteld dat het achteraf mogelijk is de

antwoordkwaliteit na te gaan.

Daarnaast handelt ze over ‘sport als vak in het hoger onderwijs’. Hiervoor geven de

respondenten immers ook hun interesse voor weer in het mondelinge deel. Door de

verbinding van de twee delen is geweten wie van de geslaagden en niet-geslaagden

geïnteresseerd is in het onderwerp van de vragenlijst. Zo kan het effect van ‘topic

involvement’ nagegaan worden.

Tot slot is het ook belangrijk dat de respondenten tijdens het invullen van deze vragenlijst

aan een ‘instructional manipulation check’ worden onderworpen. In dit experiment worden

hun zelfs twee controles voorgelegd. Omdat bij de latere evaluatie van de resultaten blijkt

dat de aard van de IMC belangrijk is, wordt hier uitgewijd over de eigenschappen van de

28

gebruikte IMC’s. Een eerste controle (IMC1) bevindt zich op het einde van een lange

vraaginstructie (zie bijlage 6 vraag 9). De respondenten krijgen de instructie de vraag niet te

beantwoorden en enkel een kruisje voor de vraag te plaatsen. Een tweede check (IMC2) is

opvallender geplaatst en staat in een batterij van vragen. In een van de items wordt na een

korte stelling de instructie gegeven een kruisje voor de vraag zelf te zetten en niets te

beoordelen op de Likert-schaal (zie bijlage 6 vraag 12, 3e laatste item). (Beide IMC’s worden

in de bijlage nog eens extra aangeduid met een pijl).

Merk op dat in dit onderzoek belang gehecht wordt aan het feit dat de respondenten iets

specifieks moeten doen; iets wat ze in een andere situatie sowieso niet zouden doen. Zo

wordt bijvoorbeeld de instructie om een welbepaalde antwoordmogelijkheid aan te duiden,

uitgesloten. De willekeurig invullende respondenten kunnen deze antwoordmogelijkheid

immers ook toevallig aanduiden. Hetzelfde geldt wanneer gevraagd wordt de vraag over te

slaan zonder bijkomende instructie. De respondenten die regelmatig vragen oningevuld

laten, worden dan gezien als geslaagden op de IMC terwijl dit niet het geval is.

2.2. Definitief onderzoek

2.2.1. Proces en steekproef

In het eigenlijke onderzoek wordt het effect van verschillende variabelen op het al dan niet

falen op de ‘instructional manipulation check’ nagegaan. Geslacht, interesse, ‘need for

cognition’, mate van verantwoordelijkheidsgevoel, sociale wenselijkheid, beloning en

antwoordkwaliteit worden gemanipuleerd. Hiervoor wordt een experimenteel onderzoek

opgezet.

Om de invloed van al deze factoren op de IMC te kunnen achterhalen, wordt beslist het

experiment op te splitsen in twee delen. In een eerste mondelinge deel wordt geprobeerd

meer te weten te komen over de studenten zelf: geslacht, mate van

verantwoordelijkheidsgevoel, ‘need for cognition’, graad van sociale wenselijkheid en

interesse in ‘sport als vak in het hoger onderwijs’. Het tweede deel is een enquête die de

‘instructional manipulation check’ bevat en waarin ook het effect van de beloning en de

invloed op de antwoordkwaliteit worden gecontroleerd.

29

De opsplitsing van het onderzoek in twee fasen is uitermate belangrijk. De schalen die de

kenmerken van de respondenten meten enerzijds, en de controlevraag anderzijds, mogen

immers niet in dezelfde vragenlijst worden opgenomen. Wordt dit toch gedaan, dan kan

geen onderscheid meer gemaakt worden tussen correcte en at random antwoorden op de

schalen. Zij die de IMC niet doorstaan, hebben namelijk ook een grote kans om willekeurige

antwoorden te geven op deze schalen. Hierdoor zouden eventueel gevonden verbanden

tussen de variabelen en de IMC noch valide, noch betrouwbaar zijn. Krosnick (1996) en

Oppenheimer et al. (2009) hadden dit niet in rekening gebracht in hun onderzoek naar het

verband tussen ‘need for cognition’ en ‘satisficing behaviour’. Dit tast de waarde van hun

resultaten ongetwijfeld aan. In deze studie willen we dit voorkomen.

Beide onderdelen worden afgenomen bij derde bachelor studenten economie en

bedrijfskunde aan de universiteit Gent om een grote overeenstemming te hebben in de

steekproeven van beide ondervragingen. De twee onderdelen worden immers, zonder het

medeweten van de studenten zelf, aan elkaar gelinkt aan de hand van hun stamnummers

die ze in beide onderdelen moeten invullen om in aanmerking te komen voor de beloning.

Door het linken van deze twee onderdelen kunnen de effecten van de manipulatievariabelen

achterhaald worden.

2.2.2. Methode gegevensverzameling

Zoals reeds gesteld, is het in het eerste deel uitermate belangrijk dat zo weinig mogelijk

‘satisficing behaviour’ optreedt zodat de werkelijke graad van verantwoordelijkheid, ‘need

for cognition’, sociale wenselijkheid en interesse in het onderwerp van de respondenten

achterhaald wordt. Daarom is het in dit onderdeel een vereiste dat ook zij met een sterke

neiging tot ‘satisficing’, de vragen correct beantwoorden.

Om dit te bereiken, is expliciet geopteerd om de studenten voor dit eerste deel mondeling te

enquêteren. Uit een onderzoek van Green, Krosnick en Holbrook (2001) is immers gebleken

dat men in ‘face-to-face’ interviews veel minder willekeurig antwoordt dan bij telefonische

of schriftelijke vragenlijsten. Enkel naar de sociale wenselijkheid wordt niet rechtstreeks

gevraagd. De vragen over deze variabele moeten de respondenten schriftelijk invullen onder

30

toezicht en daarna deponeren. Mondelinge ondervragingen zijn immers gevoelig voor het

optreden van sociale wenselijkheid (Green et al., 2001).

Dit interview gaat door in het consumentenlabo bij 141 studenten. Door hun deelname aan

het experiment kunnen ze een credit verdienen. Dit beloningssysteem zorgt ervoor dat ook

de minder gemotiveerde studenten, die een grotere waarschijnlijkheid hebben om de IMC

niet te doorstaan, bereid zijn tot in het labo te komen.

Het tweede deel bestaat uit een schriftelijke enquête (bijlage 6). Hier is het, in tegenstelling

tot het eerste gedeelte, belangrijk dat een situatie gecreëerd wordt waarbij de kans op

‘satisficing’ groot is; zodanig dat in de analyse ook een voldoende grote groep studenten

vertegenwoordigd is die faalt op de IMC. Door dit onderdeel schriftelijk af te nemen in grote

groep, namelijk in het auditorium, is de controle op de respondenten beperkt. Hierdoor zou

de neiging tot het minimaliseren van de inspanning groter zijn (Lerner & Tetlock, 1999).

De manipulatie van de variabele beloning gebeurt ook in dit gedeelte. De ondervraagde

groep wordt in twee gedeeld. De linkerkant van het auditorium (77 studenten) krijgt de

‘kleine beloning’, i.e. het kans maken op één cinematicket dat verdeeld worden onder de

deelnemers van het experiment. De rechterkant van de aula (142 studenten) krijgt de

vragenlijst waar een ‘grote’ beloning aan verbonden is. Men maakt hierbij kans op 1 van de 5

duotickets voor de cinema.

Tot slot wordt ook nagegaan of de respondenten die falen op de IMC en zij die hem

doorstaan, verschillen vertonen qua antwoordkwaliteit. Dit wordt gecontroleerd aan de

hand van het aantal keren aanduiden van ‘geen mening’, het niet invullen van bepaalde

vragen, de lengte van de antwoorden op de open vraag en de frequentie waarmee men zelf

een inbreng doet bij de antwoordmogelijkheid ‘andere:…………..’.

Op te merken is dat dit gedeelte door een andere interviewer wordt afgenomen dan degene

die het mondelinge gedeelte afneemt. De respondenten mogen immers niet weten dat het

om hetzelfde onderzoek gaat; dit zou argwaan kunnen opwekken.

31

3. Gegevensanalyse en resultaten

Van de 219 studenten die de schriftelijke enquête invulden, faalden op de eerste

‘instructional manipulation check’ maar liefst 106 studenten (48,4%) tegenover 113

geslaagden. Voor de tweede controle ligt het aantal frauduleuze respondenten opvallend

veel lager: 28 respondenten (12,8%) slaagden er niet in de instructies op te volgen.

Opmerkelijk is dat wanneer men op de tweede ‘instructional manipulation check’ faalde,

men meestal eveneens niet in staat was de instructies van de eerste op te volgen. Een

overzicht is hieronder in Tabel 1 terug te vinden.

IMC2

Niet geslaagd Geslaagd

TOTAAL

IMC1 Niet geslaagd

Geslaagd

26 80

2 111

106

113

TOTAAL 28 191 219

Tabel 1: Overzicht van de geslaagden en niet-geslaagden op de twee IMC's

De resultaten van deze 219 respondenten worden gebruikt in de analyses van hypothesen 6

en 7 betreffende de beloning en de antwoordkwaliteit.

Mondeling werden 141 enquêtes afgenomen. In totaal is er een overlap van de mondeling

en schriftelijk ondervraagden van 90 respondenten. Enkel van deze studenten zijn dus de

gegevens van beide onderdelen gekend. Hun verdeling van het slagen of niet slagen op de

twee testen wordt hieronder weergegeven in Tabel 2.

32

TEST NIET GESLAAGD GESLAAGD TOTAAL

IMC1

IMC2

39

20

51

70

90

90

Tabel 2: Overzicht van de geslaagden en niet-geslaagden op de twee IMC's voor de respondenten die zowel aan de mondelinge als schriftelijke enquête deelgenomen hebben

Voor het nagaan van de effecten van type respondent en mate van betrokkenheid bij het

onderwerp van de vragenlijst op het al dan niet slagen, kan enkel gebruik gemaakt worden

van de antwoorden gegeven door deze 90 respondenten.

Hieronder zullen de verschillende uitgevoerde analyses (schematische weergave Figuur 3) op

de verzamelde data en de resultaten hiervan (zie Tabel 3 voor kort overzicht), besproken

worden in volgorde van de geformuleerde hypothesen.

Figuur 3: Schematisch overzicht van de te onderzoeken verbanden

33

Tabel 3: Overzicht gegevensanalyse voor alle gemanipuleerde variabelen uitgezonderd beloning en geslacht

34

3.1. Hypothese 1: Naargelang de mate van interesse in het onderwerp van de

vragenlijst groter is, wordt er minder gefaald op de IMC

De drie items van Mittal die de interesse in het keuzevak sport meten, worden met een

Cronbach α van 0,95 samengenomen in één gemiddelde interesse per respondent.

Aangezien de afhankelijke variabele, hier de IMC, dichotoom is, wordt een logistische

regressie-analyse uitgevoerd om het effect van de interesse op de IMC na te gaan. Uit deze

toets blijkt dat zowel voor de eerste controle als de tweede, het verschil in betrokkenheid

tussen diegenen die slagen en zij die falen niet significant is (pIMC1= 0,40; pIMC2= 0,43)

(Tabel 3). Hierdoor kan de nulhypothese niet verworpen worden.

De eerste hypothese kan niet bevestigd worden.

3.2. Hypothese 2: Naarmate de ‘need for cognition’ groter is, wordt er minder

gefaald op de IMC

De items die de neiging tot nadenken meten, hebben een Cronbach α-waarde van 0,77. Het

gemiddelde van deze items vormt een algemene score voor ‘need for cognition’. Vooraleer

de test die het verband tussen de NFC en IMC nagaat uit te voeren, wordt een aanpassing

gedaan aan de variabele ‘need for cognition’. Ze correleert immers met de sociale

wenselijkheid (r= 0,24; p< 0,01) (bijlage 7). Een hoge sociale wenselijkheid gaat samen met

een hoge ‘need for cognition’. Blijkbaar wilden de respondenten die gevoelig zijn voor

sociale wenselijkheid zichzelf tijdens het mondelinge interview dus positiever voorstellen en

gaven ze een hogere graad van ‘need for cognition’ dan de werkelijke aan.

De vertekening door sociale wenselijkheid wordt uit de ‘need for cognition’ gezuiverd via

een regressie-analyse waarbij een ‘unstandardized residual’ aangemaakt wordt die de

zuivere NFC, vrij van de invloeden van sociale wenselijkheid, weergeeft. Met deze

‘unstandardized residual’ wordt in de verdere analyse gewerkt.

35

Ook het effect van de ‘need for cognition’ op het al dan niet slagen op de IMC wordt

nagegaan aan de hand van een logistische regressie. De nulhypothese kan niet verworpen

worden en er blijkt dus wederom geen invloed uit te gaan op het slagen op de IMC

(pIMC1= 0,20; pIMC2= 0,19) (Tabel 3).

Ook de tweede hypothese kan niet aangetoond worden.

3.3. Hypothese 3: Naarmate het verantwoordelijkheidsgevoel groter is, wordt er

minder gefaald op de IMC

Ook het effect van de verantwoordelijkheidszin kan niet zonder enige aanpassingen

nagegaan worden. De Cronbach alpha van alle items die de verantwoordelijkheid meten is

0,69. Die waarde kan verhoogd worden door de variabele op te splitsen in verschillende

deelconstructen. Via een factoranalyse worden 4 verschillende onderverdelingen gemaakt

binnen de verantwoordelijkheid (bijlage 8). Een eerste (Cronbach α= 0,75) wordt gevormd

door het samenbrengen van volgende items die te maken hebben met de

verantwoordelijkheid of het plichtsbewustzijn van de respondent:

- In een team neem ik steeds mijn verantwoordelijkheid zo goed mogelijk op om de

taak succesvol tot een goed einde te brengen

- Ik heb een grote verantwoordelijkheidszin

- Als ik doelen voorop stel, dan tracht ik deze steeds zo goed mogelijk te

volbrengen

- Ik geloof erin dat je hard moet werken om je doelen te bereiken

Een tweede subgroep (Cronbach α= 0,80) wordt gevormd door de items die verband houden

met het controle hebben over de eigen gedragingen:

- Soms maken mensen mij zo kwaad dat ik mijn gedrag niet kan controleren

- Ik kan mijn gedrag moeilijk controleren

- Ik heb er controle over hoe ik mij gedraag

36

De andere twee factoren worden buiten beschouwing gelaten gezien het geringe aantal

items per factor (bijlage 8). Het meten van de verantwoordelijkheid wordt dus beperkt

gehouden tot de twee genoemde factoren. Onderling correleren ze niet waardoor duidelijk

een onderscheid kan gemaakt worden tussen de twee verantwoordelijkheden (r= 0,08;

p= 0,37) (bijlage 7).

Bovendien wordt ook hier de sociale wenselijkheid weggefilterd via een regressie-analyse.

Respondenten met een hoge sociale wenselijkheid rapporteerden een hogere

verantwoordelijkheidszin op de eerste verantwoordelijkheidsfactor die het plichtbewustzijn

van de respondent meet (r= 0,32; p= 0,00) (bijlage 7). Net zoals bij de NFC, werden omtrent

de verantwoordelijkheidszin dus sociaal wenselijke antwoorden gegeven; men wil zich

blijkbaar verantwoordelijker voordoen dan men eigenlijk is.

Opnieuw wordt een logistische regressie gebruikt voor het nagaan van het verband tussen

de IMC en het verantwoordelijkheidsgevoel. Voor de eerste controle verschilt de mate van

verantwoordelijkheid niet significant tussen de geslaagden en niet-geslaagden

(pplichtsbewust= 0,53; pcontrole= 0,23) (Tabel 3).

Echter, wanneer dezelfde test uitgevoerd wordt voor de tweede ‘instructional manipulation

check’, valt voor de eerste component van de verantwoordelijkheidszin een significant

verschil op te merken (p< 0,01). Zij die slagen op de IMC hebben een groter

plichtsbewustzijn dan zij die de vraaginstructies niet gelezen hebben (gemiddeldefalen= -0,13;

gemiddeldeslagen= 0,09) (Tabel 3). Het effect van de tweede factor, die verband houdt met

het controle hebben over de eigen gedragingen, is net niet significant (p = 0,08) (Tabel 3).

Deze p-waarde kan echter wel als significant beschouwd worden. Ze leunt immers heel sterk

aan bij het 5% significantieniveau en door een lichte multicollineariteit met de eerste

verantwoordelijkheidsfactor, trekt deze laatste een deel van het effect naar zich toe. Wordt

enkel een logistische regressie uitgevoerd met de tweede IMC als afhankelijke variabele en

de tweede factor van verantwoordelijkheid als onafhankelijke, wordt het effect meteen wel

significant (p = 0,02; gemiddeldefalen= -0,35; gemiddeldeslagen= 0,09).

Hiermee wordt de derde hypothese bevestigd voor de tweede IMC. Respondenten met een

grotere verantwoordelijkheid doorstaan de IMC beter.

37

3.4. Hypothese 4: Vrouwen falen minder op de IMC dan mannen

Het effect van geslacht op de IMC wordt onderzocht aan de hand van een χ²- test. Zowel

voor de IMC1 als de IMC2 kan de nulhypothese niet verworpen worden (pIMC1= 0,42;

pIMC2= 0,84) (bijlage 9 voor de precieze verdeling).

De vierde hypothese wordt niet bevestigd.

3.5. Hypothese 5: Naargelang de sociale wenselijkheid hoger is, wordt er minder

gefaald op de IMC

De items van de sociale wenselijkheid halen slechts een heel lage betrouwbaarheid

(Cronbach α= 0,43). Om deze waarde te proberen verbeteren, worden items volgens de

laagste correlatie stapsgewijs uit de analyse gehaald. Uiteindelijk wordt de α-waarde zo nog

tot 0,57 gebracht. Dit blijft echter wel nog altijd vrij laag.

Volgende items worden overgehouden:

- Ik weet niet altijd waarom ik iets doe

- Ik ben niet altijd eerlijk met mezelf

- Ik verdoezel nooit mijn fouten

- Ik houd mij altijd aan de wet, ook al is de kans klein dat ik gepakt word

- Ik vertel wel eens een leugen als het nodig is

- Ik heb dingen gedaan, die ik niet vertel aan anderen

Met de twee deelconstructen binnen sociale wenselijkheid volgens Paulhus (1984), ‘self-

deception’ en ‘impression management’, wordt uiteindelijk dus niet gewerkt.

Het effect op de ‘instructional manipulation check’ wordt ook hier via een logistische

regressie nagegaan. Zowel voor de IMC1 als de IMC2 was dit effect niet significant

(pIMC1= 0,12; pIMC2= 0,74) (Tabel 3).

De vijfde hypothese kan niet aangetoond worden. Er gaat geen significante invloed uit van

de sociale wenselijkheid op het slagen op de IMC.

38

3.6. Hypothese 6: De beloning heeft geen effect op het al dan niet falen op de IMC.

Eens men deelneemt aan de enquête, valt het effect van de beloning weg

Om hypothese 6 na te gaan, wordt gebruik gemaakt van een χ²-test. Voor zowel de IMC1 als

de IMC2 gaat er geen significant effect uit van de beloning (pIMC1= 0,20; pIMC2= 0,67)

(bijlage 10 voor de precieze verdeling).

De zesde hypothese wordt bevestigd. De grootte van de beloning maakt hier geen verschil in

het feit of men slaagt op de ‘instructional manipulation check’ of niet.

3.7. Hypothese 7: De antwoordkwaliteit is lager wanneer er gefaald wordt op de

IMC

In dit geval wordt het verband tussen het al dan niet slagen op de IMC en elk van de

gecontroleerde aspecten van de antwoordkwaliteit nagegaan aan de hand van een t-test.

Voor de eerste IMC is enkel voor het open laten van vragen een significant verschil tussen

geslaagden en niet-geslaagden (t= 2,83; p< 0,01). Opmerkelijk is dat zelfs geen enkele van de

respondenten die de test doorstaan heeft, vragen open liet (gemiddelde= 0,00;

standaardafwijking= 0,00) (Tabel 3).

Om het effect van de variabelen geslacht, beloning, sociale wenselijkheid, interesse, ‘need

for cognition’ en verantwoordelijkheidszin op de IMC weg te zuiveren vooraleer het effect

van de IMC op de antwoordkwaliteit na te gaan, worden deze variabelen als covariaten aan

de analyse toegevoegd. In dit geval wordt nog steeds een p-waarde van 0,08 gehaald

(bijlage 11). Hier speelt vooral de ‘need for cognition’ in (p= 0,08). Nemen we enkel deze

laatste mee als covariaat, blijft het effect van het open laten van vragen standhouden

(p= 0,02) (bijlage 12).

39

Voor de tweede IMC is geen enkel van de aspecten van de antwoordkwaliteit significant,

hoewel het aanduiden van ‘geen mening’ en het open laten van vragen toch niet ver van het

5% significantieniveau af liggen (pgeen mening= 0,06; pvragen open= 0,09) (Tabel 3). Zij die de

instructie niet opvolgen, duiden vaker ‘geen mening’ aan en laten meer vragen open

(gemiddeldegeen mening,falen=1,86; gemiddeldegeen mening,slagen= 0,59; gemiddeldevragen open,falen=

1,25; gemiddeldevragen open,slagen= 0,14) (Tabel 3).

De zevende en laatste hypothese kan dus bevestigd worden op niveau van het niet invullen

van bepaalde vragen. Niet-slagende respondenten laten significant meer vragen open dan zij

die slagen.

3.8. Additionele verbanden

Een t-test wijst uit dat geslacht en verantwoordelijkheidszin met elkaar in verband staan;

voor de factor ‘plichtbewustzijn’ was het verschil tussen mannen en vrouwen significant,

voor ‘controle’ net niet (tplichtsbewust=-2,61; pplichtsbewust= 0,01; tcontrole= 1,95; pcontrole= 0,05).

Opmerkelijk hier is dat bij de eerste factor de vrouwen een hogere verantwoordelijkheid

hebben, bij de tweede factor zijn dit echter de mannen (zie Tabel 4).

VERANTWOORDELIJKHEID GESLACHT GEMIDDELDE

Factor 1: plichtsbewustzijn

Factor 2: controle

Man Vrouw

Man Vrouw

-0,09 < 1,10

0,10 > -0,12

Tabel 4: Verschillen in verantwoordelijkheid tussen mannen en vrouwen

Omwille van dit verband wordt een logistische regressie uitgevoerd met geslacht en de

verantwoordelijkheidsfactoren als onafhankelijke variabelen, en de tweede IMC als

afhankelijke variabele. Zo kan nagegaan worden of het significante effect van de

verantwoordelijkheid op de IMC2 niet te wijten is aan het feit dat ze in verband staat met

geslacht. In de eerste stap, op het moment dat interacties tussen geslacht en elk van de

twee factoren van verantwoordelijkheid nog niet aan het model toegevoegd zijn, is het

40

model significant (p< 0,01). Na toevoeging van de interacties wint het model niet aan

significantie (p=0,87). Het effect van de verantwoordelijkheid op de tweede ‘instructional

manipulation check’ gaat dus zuiver uit van de twee verantwoordelijkheidsfactoren; geslacht

speelt hier niet in mee.

41

III. Conclusies, beperkingen en aanbevelingen

1. Conclusies

Het doel van deze scriptie was eerst en vooral achterhalen of een bepaald type respondent

sneller geneigd is de instructies van de IMC te negeren. Op basis van de literatuur waren er

indicaties dat het profiel om te falen op de IMC er als volgt zou uit zien: man, lage graad van

neiging tot nadenken, kleine verantwoordelijkheidszin en een lage sociale wenselijkheid. Aan

de hand van het gevoerde onderzoek kon enkel een verband gelegd worden tussen de

verantwoordelijkheidsgraad en het wel of niet slagen: mensen met een groot

verantwoordelijkheidsgevoel doorstaan de IMC significant beter dan zij die het minder nauw

nemen met hun verantwoordelijkheden.

Een tweede objectief van deze scriptie was het nagaan van het effect van de motivatie op

vlak van beloning en interesse in het onderwerp van de vragenlijst. Geen van beide bleek na

onderzoek een invloed te hebben op het al dan niet opvolgen van de ‘instructional


Tot slot werd ook getest of het falen op de IMC weerspiegeld wordt in de kwaliteit van de

antwoorden. De lengte van het antwoord op de open vraag, de frequentie van het

aanduiden van ‘geen mening’, het open laten van vragen en het al dan niet zelf toevoegen

van antwoorden bij de antwoordmogelijkheid ‘andere:……..’ werden als indicatoren voor de

kwaliteit gebruikt. Hier was het opmerkelijk dat zelfs geen enkele respondent die beide

checks doorstond, vragen open liet. Het effect van het niet invullen van bepaalde vragen was

dan ook significant: frauduleuze respondenten laten vaker vragen open dan respondenten

die slagen. De andere aspecten van de antwoordkwaliteit waren niet significant.

Bij veel van de hypothesen bleef het verwachte resultaat dus uit. Zelfs de meest

waarschijnlijke verbanden, zoals het effect van de interesse of de NFC op de IMC, bleken niet

tot uiting te komen.

42

Daarom worden de antwoordpatronen van de respondenten die op de eerste IMC faalden

en zij die slaagden, vergeleken via een t-test voor de vragen 11 en 12 van de schriftelijke

enquête (bijlage 6). Op één item na zijn geen significante verschillen in de antwoorden van

beide groepen (Tabel 5). Hetzelfde wordt gedaan voor de tweede controle (bijlage 13). Hier

verschillen de antwoorden zelfs op geen enkel van de vragen. Wordt bovendien naar de

gemiddelden gekeken, dan is het duidelijk dat de antwoordpatronen ook parallel zijn (Tabel

5 voor IMC1, bijlage 14 voor IMC2). Wanneer zij die de instructies opvolgen een lage of hoge

gemiddelde score hebben, scoren de niet-geslaagden voor hetzelfde item ook respectievelijk

laag of hoog. Dit toont aan dat deze laatste groep de vragenlijst niet zomaar willekeurig

ingevuld heeft zoals eerst gedacht werd, en dat ze dus geen echte fraudeurs zouden zijn.

Hierdoor wordt de IMC als methode om frauduleuze respondenten op te sporen, in vraag

gesteld.

VRAAG GEMIDDELDE

Niet-geslaagden

GEMIDDELDE

Geslaagden

STDEV

Niet-geslaagden

STDEV

Geslaagden

SIGNIFICANTIE

Vraag 11.1

Vraag 11.2

Vraag 11.3

Vraag 11.4

Vraag 12.1

Vraag 12.2

Vraag 12.3

Vraag 12.4

Vraag 12.5

Vraag 12.6

Vraag 12.7

Vraag 12.8

Vraag 12.9

Vraag 12.10

Vraag 12.11

4,58

5,39

3,65

2,74

5,90

4,58

5,14

4,94

5,88

2,27

3,19

6,00

4,96

4,92

5,27

4,42

5,22

3,62

2,99

5,93

4,50

5,24

4,41

5,91

2,10

2,93

5,97

4,89

4,74

4,97

1,73

1,58

2,01

1,69

1,55

1,67

1,58

1,75

1,47

1,58

1,95

1,33

1,86

2,16

1,68

1,66

1,53

1,87

1,73

1,21

1,74

1,28

1,92

1,14

1,33

1,90

1,10

1,77

1,88

1,87

0,494

0,425

0,930

0,290

0,908

0,744

0,626

0,036

0,858

0,407

0,317

0,869

0,772

0,514

0,228

Tabel 5: Vergelijking antwoordpatronen geslaagden en niet-geslaagden op vragen 11 en 12

43

Wat wel opvalt, is dat de standaardafwijking bij de niet-geslaagde groep vaak iets hoger ligt

dan bij de andere (Tabel 5 voor IMC1, bijlage 14 voor IMC2). De oorzaak hiervan is dat de

fraudeurs in deze groep zitten. Echter, zoals al vermeld, bestaat ze waarschijnlijk wel niet

zuiver uit valsspelende respondenten, maar maken ook eerlijk invullende respondenten hier

deel van uit.

De ‘instructional manipulation check’ lijkt dus geen perfect onderscheid te maken tussen

eerlijke en tricherende respondenten. Eerder wordt verwacht dat deze test puur nagaat of

alles gelezen wordt; wat niet per se inhoudt dat ze, zoals Oppenheimer et al. (2009)

beweren, frauduleuze respondenten die de validiteit van het onderzoek aantasten, kan

traceren. Naast willekeurig antwoorden, moeten er dus ook andere redenen bestaan

waarom respondenten falen op de IMC.

Zo kon bijvoorbeeld vanuit de literatuur duidelijk de hypothese gesteld worden dat een

grote interesse de kans op willekeurig antwoorden, en dus de kans op falen op de IMC, zou

verkleinen. Hoewel niet significant, blijkt na onderzoek met de IMC1 eerder het omgekeerde

(Tabel 6). De totale percentages van de geslaagden en niet-geslaagden bedragen

respectievelijk 63,6% en 36,4%. De percentages veranderen naar 58,6% en 41,4% voor de

groep respondenten met de hoogste interesse of een totaal gemiddelde interessescore

tussen 5 en 7. De laagste interessegroep bestaat voor 66,7% uit geslaagden en 33,3% uit

niet-geslaagden. Dit houdt in dat de niet-geslaagden beter vertegenwoordigd zijn in de

hoogste interessegroep en omgekeerd.

IMC1 Lage interesse

(scores 1-3)

Gemiddelde interesse

(scores 3,0001-5)

Hoge interesse

(scores 5,0001-7)

Totaal

Niet-geslaagd

Aantal

Procent binnen interesse

Geslaagd

Aantal


6

33,3%

12

66,7%

10

33,3%

20

66,7%

12

41,4%

17

58,6%

28

36,4%

49

63,6%

Tabel 6: Verdeling van de geslaagden en niet-geslaagden op de IMC1 over 3 groepen binnen interesse

44

Dit onverwachte patroon zou te wijten kunnen zijn aan het feit dat respondenten met een

grote interesse en betrokkenheid, meer vertrouwd zijn met het onderwerp, en hierdoor

sneller door de vragenlijst kunnen gaan. Vanaf het moment dat ze weten wat van hen

gevraagd wordt en wat ze moeten doen, antwoorden ze zonder de instructie nog volledig

verder te lezen. Bovendien was in dit experiment de vraag ervoor gelijkaardig, waardoor de

indruk werd gewekt dat de uitleg bij de daaropvolgende vraag ook geen extra informatie zou

bevatten. Hierdoor ging men waarschijnlijk sneller door de instructie. Dit zou een mogelijke

en andere verklaring kunnen zijn waarom de respondenten faalden op de IMC.

Opmerkelijk is dat de resultaten voor de interesse omdraaien bij de IMC2 (Tabel 7). Nu zijn

de geslaagden vooral terug te vinden in de groepen met een hoge betrokkenheid. Zij die de

instructie niet opvolgden, bevinden zich vooral in de laagste interessegroep.

IMC2 Lage

interesse

(scores 1-3)

Gemiddelde

interesse

(scores 3,0001-5)

Hoge

interesse

(scores 5,0001-7)

Totaal

Niet-geslaagd

Aantal


Geslaagd

Aantal


2

11,1%

16

88,9%

3

10,0%

27

90,0%

3

10,3%

26

89,7%

8

10,4%

49 89,6%

Tabel 7:Verdeling van de geslaagden en niet-geslaagden op IMC2 over 3 groepen binnen interesse

De resultaten verschillen dus sterk naargelang de samenstelling van de ‘instructional

manipulation check’. Dit kan ook grafisch vastgesteld worden (Figuur 4): bij de IMC1 is het

patroon volledig onlogisch, voor de IMC2 bevinden de verschillende interessegroepen zich

op zijn minst rond eenzelfde niveau van aantal geslaagden.

45

Figuur 4: Percentage van de respondenten die slaagde binnen elk van de verschillende interessegroepen voor zowel de IMC1 als de IMC2

Zoals reeds gesteld, waren de niet-geslaagden op de IMC2 meestal ook niet in staat de IMC1

correct op te volgen (Tabel 1). We veronderstellen dat de groep die niet slaagde op de IMC1

maar wel op de IMC2, enkel respondenten bevat die niet valsspelen maar gewoon snel door

de vragenlijst gaan. De IMC2 was immers veel minder verborgen dan de IMC1 (supra 2.1.4),

waardoor de kans bij de IMC2 kleiner was dat de respondent de vraag wel las en wist wat

hij/zij moest doen, maar de ‘instructional manipulation check’ toch niet had opgemerkt

doordat de vraag niet volledig gelezen werd. Hierdoor werd op de IMC1 meer gefaald door

eerlijk invullende respondenten, en ontbreekt het patroon van deze controlevraag bijgevolg

aan logica.

Ook bij de NFC kunnen dergelijk verschillende patronen teruggevonden worden voor de

IMC1 en IMC2 (bijlage 15). Het volledig willekeurig patroon bij de IMC1 krijgt orde bij de

IMC2. De verwachte resultaten zijn nog steeds niet significant, maar nemen wel al de goede

richting aan. Een belangrijke conclusie is dus dat de karakteristieken van de IMC-vragen heel

duidelijk een impact hebben op de resultaten. Er is bijgevolg veel zorg vereist om

kwaliteitsvolle IMC-vragen op te stellen.

Op te merken is dat de IMC2 wel nog steeds vooraf gegaan werd door een vraag, waardoor

ook hier nog eerlijk invullende respondenten konden falen. Dit zou een verklaring kunnen

bieden waarom de meeste van de hoog verwachte effecten toch niet significant waren. Dat

50,00%

55,00%

60,00%

65,00%

70,00%

75,00%

80,00%

85,00%

90,00%

95,00%

Interesse1 Interesse 2 Interesse 3

Perc

enta

ge re

spon

dent

en d

ie s

laag

de

IMC 2

IMC1

46

toch een significant verschil gevonden werd tussen geslaagden en niet-geslaagden op vlak

van de verantwoordelijkheidszin, kan te maken hebben met het preciezer en nauwkeuriger

te werk gaan van respondenten met een groot verantwoordelijkheidsgevoel, waardoor zij de

instructies wel volledig en nauwgezet lezen. Het effect van het open laten van vragen is

logischerwijs een gevolg van sneller door de vragenlijst te gaan.

Samengevat stellen we dat de ‘instructional manipulation check’ gebruikt kan worden als

een methode om valsspelende respondenten op te sporen mits er op zijn minst bijkomende

voorwaarden aan de techniek gesteld worden. De controlevraag kan immers niet om het

even welke vorm aannemen gezien de grote verschillen in de resultaten. Aan te raden is de

‘instructional manipulation check’ apart als vraag te stellen en de IMC dus niet na een

instructie of korte vraag te plaatsen. Zo kunnen de respondenten onmogelijk de IMC niet

gelezen hebben en tezelfdertijd toch weten wat hen gevraagd wordt. In dit geval zal het

hoogstwaarschijnlijk wel zo zijn dat zij die dan nog falen, de echte valsspelers zijn. De

verwachting is dus dat hoe letterlijker de IMC is, bijvoorbeeld in het geval wanneer de vraag

enkel en alleen uit een IMC bestaat, hoe groter de kans dat de niet-geslaagden ook echt

frauduleuze respondenten zijn.

Bovendien wordt de instructie best ook zodanig opgesteld dat geen enkele andere

beweegreden tot het gewenste antwoord kan leiden. Het is dus af te raden om in een IMC

bijvoorbeeld te vragen een specifiek meerkeuze antwoord aan te duiden.

Om een goede werking van de IMC te verzekeren, is het ten slotte ook belangrijk te

vermijden dat de respondenten onderling contact kunnen hebben tijdens het invullen van de

vragenlijst. Het bijzondere van de IMC trekt immers heel snel de aandacht en kan makkelijk

aan andere respondenten worden geseind (zie ook hieronder bij de beperkingen van dit

onderzoek onder 2).

De overtuiging heerst dus dat bij een juist gebruik van een zuivere en zeer specifieke IMC

vraag, deze controlevraag techniek toelaat te stellen dat de niet-geslaagden ook echt

frauduleuze respondenten zijn.

47

2. Beperkingen en aanbevelingen

Het hoofddoel van dit werk was meer te weten te komen over wanneer of in welke situatie

en door wie gefaald wordt op de IMC. Naar nieuwe en andere methodes die het volledig

willekeurig invullen van vragenlijsten kunnen opsporen, werd geen onderzoek gedaan. Ook

op de manieren waarop at random antwoorden tegengegaan kan worden, werd niet dieper

ingegaan. Beiden bieden wel mogelijkheden voor toekomstig onderzoek.

Dat het onderzoek beperkt was tot de populatie derde bachelor studenten economie en

bedrijfskunde van de Universiteit Gent, kan een bepalende factor zijn voor de bekomen

resultaten. Normaal gezien zou deze populatie, gezien haar hoger educatieniveau, minder

snel geneigd zijn tot ‘satisficing’ dan het gemiddelde. We mogen dus niet zonder meer

veronderstellen dat wat geldt voor deze populatie, ook algemeen toepasbaar is. Hierdoor

zou verder onderzoek zich ook tot andere populaties kunnen richten om eventuele

verschillen op vlak van bijvoorbeeld scholingsgraad en geografie na te gaan.

Daarnaast werd voor het onderzoek een selectie gemaakt van mogelijke invloedsvariabelen

op de IMC. Andere potentiële invloedsfactoren werden buiten beschouwing gelaten. Ook

hier kan verder onderzoek ook nog andere effecten nagaan om zoveel mogelijk te weten te

komen over wat er allemaal speelt om te falen of slagen op de IMC.

In het tweede deel van het onderzoek, de schriftelijke enquête, werden de respondenten in

grote groep ondervraagd om het gevoel gecontroleerd te worden zoveel mogelijk te

beperken. Dit zorgt immers voor een frequenter optreden van ‘satisficing behaviour’, wat

hier net bereikt wilde worden. Een nadeel is wel dat de respondenten door die beperkte

controle met elkaar konden communiceren, ze konden elkaar waarschuwen voor de vragen

waarin iets specifieks gedaan moest worden. Hierdoor was het mogelijk dat respondenten

die de vragenlijst willekeurig invulden, toch slaagden op de IMC. Een aanbeveling naar de

toekomst toe is dergelijke situatie dus te vermijden.

Zoals reeds vermeld in de conclusie hierboven, wordt verondersteld dat de IMC optimaal

werkt voor het opsporen van frauderende respondenten wanneer de controle zelf, zonder

meer, als vraag wordt gesteld. Het belang van de gepaste karakteristieken van de IMC-

vraagstellling is echter pas door het onderzoek van deze studie vastgesteld. Hierdoor werden

48

beide ‘instructional manipulation check’s’ in het experiment nog vooraf gegaan door een

vraag. Achteraf is vastgesteld dat het met de gekozen IMC’s niet mogelijk is enkel de

willekeurig invullende respondenten te selecteren.

Om de IMC als onbetwistbare methode te kunnen gebruiken bij het opsporen van

frauduleuze respondenten, is het aangewezen de voorwaarden voor een goede IMC verder

uit te diepen of door verdere voorbeelden te bevestigen dat met de in dit werk

vooropgestelde voorwaarden de IMC inderdaad zeer betrouwbaar is.

I

Bibliografie

Baer, R.A., Ballenger, J., Berry, D.T.R., & Wetter, M.W. (1997). Detection of random

responding on the MMPI-A. Journal of Personality Assessment, 68 (1), 139-151.

Bassili, J.N., & Fletcher, J.F. (1991). Response-time measurement in survey research: a

method for CATI and a new look at nonattitudes. Public Opinion Quarterly, 55 (3), 331-346.

Bearden, W.O., Netemeyer, R.G., & Mobley M.F. (1993). Handbook of marketing scales.

Multi-item measures for marketing and consumer behavior research. Thousand Oaks: Sage

Publications.

Bem, D.J. (1972). Self-perception theory. In L. Berkowitz (eds), Advances in experimental

social psychology. 6. New York: Academic Press.

Bernardi, R.A, & Guptill, S.T. (2008). Social desirability response bias, gender, and factors

influencing organizational commitment: an international study. Journal of Business Ethics, 81

(4), 797-809.

Berry, D.T.R., Wetter, M.W., Baer, R.A., Widiger, T.A., Sumpter, J., Reynolds, S., & Hallam, R.

(1991). Detection of random responding on the MMPI-2: Utility of F. Back F. and VRIN scales.

Psychological Assessment: A Journal of Consulting and Clinical Psychology, 3, 418-423.

Boeije, H.R., & Van Doorne-Huiskes, A. (2003). Fulfilling a sense of duty: how men and

women giving care to spouses with multiple sclerosis interpret this role. Community, Work &

Family, 6 (3), 223-244.

Braverman, M.T. (1996). Sources of survey error: implications for evaluation studies.

Advances in Survey Research, 17-28.

Cacioppo, J.T., & Petty, R. E. (1982). The need for cognition. Journal of Personality & Social

Psychology, 42 (1), 116-131.

II

Cacioppo, J.T., Petty, R.E, Feinstein, J.A., & Jarvis, W.B.G. (1996). Dispositional differences in

cognitive motivation: the life and times of individuals varying in need for cognition.

Psychological Bulletin, 119 (2), 197-253.

Cacioppo, J.T., Petty, R.E., & Kao, C.F. (1984). The efficient assessment of Need for Cognition.

Journal of Personality Assessment, 48 (3), 306-307.

Chung, J., & Monroe, G.S. (2003). Exploring social desirability bias. Journal of Business Ethics,

44 (4), 291-302.

Church, A.H. (1993). Estimating the effect of incentives on mail survey response rates: a

meta-analysis. Public Opinion Quarterly, 57 (1), 62-79.

Churchill, G.A.Jr., & Iacobucci, D. (2005). Marketing Research. Methodological foundations.

Ohio: South-Western.

De Pelsmacker, P., & Van Kenhove, P. (2002). Marktonderzoek: methoden en toepassingen.

Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Deutskens, E., Wetzels, M., & Oosterveld, P. (2004). Response rate and response quality of

internet-based surveys: an experimental study. Marketing Letters, 15 (1), 21-36.

Dillman, D. A. (2000). Mail and Internet surveys. The tailored design method. New York: John

Wiley & Sons.

Galesic, M., & Bosnjak, M. (2009). Effects of questionnaire length on participation and

indicators of resonse quality in a web survey. Public Opinion Quarterly, 73 (2), 349-360.

Green, M.C., Krosnick, J.A., & Holbrook, A.L. (2001). The survey response process in

telephone and face-to-face surveys: differences in respondent satisficing and social

desirability response bias. Niet gepubliceerd.

Greene, R.L. (1991). MMPI/MMPI-2: an interpretive manual. Boston: Allyn & Bacon

III

Hansen, R.A. (1980). A self-perception interpretation of the effect of monetary and

nonmonetary incentives on mail survey respondent behavior. Journal of Marketing

Research, 17 (1), 77-83.

Herbert, A.S. (1957). Models of Man: Social and Rational. New York: John Wiley and Sons.

Ingham, A.G., Levinger, G., Graves, J., & Peckham, V. (1974). The Ringelmann effect: Studies

of group size and group performance. Journal of Experimental Social Psychology, 10 (4), 371-

384.

Krosnick, J.A. (1991). Response strategies for coping with the cognitive demands of attitude

measures in surveys. Applied Cognitive Psychology, 5 (3), 213-236.

Krosnick, J.A., Narayan, S., & Smith, W.R. (1996). Satisficing in surveys: initial evidence.

Advances in Survey Research, 70, 29-44.

Lerner, J.S., & Tetlock, P.E. (1999). Accounting for the effects of accountability. Psychological

Bulletin, 125 (2), 255-275.

Litwin, M.S. (1995). How to measure survey reliability and validity. Thousand Oaks: Sage

Publications.

Luman, M., Oosterlaan, J., & Sergeant, J.A. (2005). The impact of reinforcement

contingencies on AD/HD: a review and theoretical appraisal. Clinical Psychology Review, 25

(2), 183-213.

Mergler, A.G., Spencer, F.H., & Patton, W.A. (2007). Development of a measure of personal

responsibility for adolescents. Niet gepubliceerd.

Mittal, B. (1995). A comparative analysis of four scales of consumer involvement. Psychology

& Marketing, 12, 179-191.

Oppenheimer, D.M., Meyvis, T., & Davidenko, N. (2009). Instructional manipulation checks:

detecting satisficing to increase statistical power in survey studies. Journal of Experimental

Social Psychology, 45 (4), 867-872.

IV

Parry, H.J., & Crossley, H.M. (1950). Validity of responses to survey questions. Public Opinion

Quarterly, 14, 61-80.

Paulhus, D.L. (1984). Two-component models of socially desirable responding. Journal of

Personality and Social Psychology, 46 (3), 598-609.

Paulhus, D.L. (2002). Socially desirable responding: the evolution of a construct. In H.I.

Braun, D.N. Jackson, & D.E. Wiley (Eds.), The role of constructs in psychological and

educational measurement. New Jersey: Erlbaum.

Petty, R.E., & Cacioppo, J.T. (1981). Personal involvement as a determinant of argument-

based persuasion. Journal of Personality and Social Psychology, 41 (5), 847-855.

Petty, R.E., & Cacioppo, J.T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion.

Advances in Experimental Social Psychology, 19, 123-205.

Spotts H., (1994). Evidence of a relationship between need for cognition and chronological

age: Implications for persuasion in consumer research. Advances in Consumer Research, 21

(1), 238-243.

Steenkamp, J.B.E.M., de Jong, M.G., & Baumgartner, H. (2010). Socially desirable response

tendencies in survey research. Journal of Marketing Research, 47, Aankomend.

Sudman, S., Bradburn, N.M., & Schwarz, N. (1996). Thinking about answers: the application

of cognitive processes to survey methodology. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.

Tourengeau, R., Rips, L.J., & Rasinsky, K. (2000). The psychology of survey response.

Cambridge: University Press.

Van Kenhove, P., Wijnen K., & De Wulf, K. (2002). The influence of topic involvement on

mail-survey response behavior. Psychology & Marketing, 19 (3), 293-302.

Van Meurs, L., & Van Ossenbruggen, R. (2009). Rotte appels? Controle op kwaliteit van

antwoordgedrag in het Intomart GfK online panel. In A.E. Bronner, P. Dekker, E. De Leeuw,

V

L.J. Paas, K. De Ruyter, A. Smidts, & J.E. Wieringa (eds), Ontwikkelingen in het

marktonderzoek: jaarboek marktonderzoekassociatie. Haarlem: Spaar en Hout

Verstraete, B. (2008). Het sociaal wenselijk antwoorden bij adolescentenenquêtes.

Manamaproef.

Wijnen, K., Janssens, W., De Pelsmacker, P. & Van Kenhove, P. (2002). Marktonderzoek met

SPSS: statistische verwerking en interpretatie. Antwerpen-Apeldoorn: Garant.

Yu, J., & Cooper, H. (1983). A quantitative review of research design effects on response

rates to questionnaires. Journal of Marketing Research, 20 (1), 36-44.

Zerbe, W.J., & Paulhus, D.L. (1987). Socially desirable responding in organizational

behaviour: A reconception. Academy of Management Review, 12 (2), 250-264.

1-1

Bijlagen

Bijlage1: Overzicht van de resultaten van de 16 geteste onderwerpen van de eerste pretest

ONDERWERP # helemaal

niet interessant

# niet interessant

# noch interessant, noch oninteressant

# interessant

# heel interessant

STDEV

Jeugdbeweging

Erasmus

Skivakantie

Theatervoorstelling

Fitness

De krant

Koken

Sport als vak in het hoger onderwijs (in een niet op sport gerichte opleiding)

Pretparken

Kunst

Op de beurs spelen

De nieuwe high-tech snufjes

Tennis

Comuterspelletjes, Playstation, Wii

Vrije tijd boeken

Huisdieren

4

2

1

3

3

0

0

6

4

3

6

3

4

10

3

6

12

4

10

9

8

0

4

13

13

15

5

7

4

13

10

14

10

7

8

14

8

4

7

8

13

17

22

22

14

20

18

14

18

22

15

25

32

37

30

18

21

18

19

19

26

10

20

15

10

20

21

4

4

14

13

10

4

3

3

4

8

2

4

6

3,33

3,98

3,82

3,33

3,47

4,18

3,96

3,24

3,15

3,09

3,15

3,30

3,58

2,65

3,22

3,02

1,23

1,06

1,19

1,02

1,02

0,55

0,82

1,30

1,10

0,99

1,04

0,92

1,01

1,08

1,01

1,19

2-1

Bijlage2: Vertaling van de originele items van de verantwoordelijkheidsschaal naar het Nederlands

Origineel item Engels Factor 1 Vertaald item Nederlands Factor 1

It’s important to think before you act Denken voor je iets doet is belangrijk

I can choose how I behave Ik kan kiezen hoe ik mij gedraag

I treat others with respect because

that’s how I would like to be treated

Ik behandel anderen met respect omdat ik

zelf ook zo behandeld wil worden

I have set goals and believe in working

hard to meet them

Ik stel doelen voorop en werk hard om

deze te volbrengen

To succeed at school, I believe you have

to work hard

Ik geloof dat je hard moet werken om te

slagen op school

I really care about how my actions might

affect others

Ik hecht veel belang aan hoe mijn gedrag

anderen beïnvloedt

Origineel item Engels Factor 2 Vertaald item Nederlands Factor 2

I cannot control my behavior Ik kan mijn gedrag moeilijk controleren

Sometimes people make me so mad that

I can’t control my behavior

Soms maken mensen mij zo kwaad dat ik

mijn gedrag niet kan controleren

I don’t owe the world anything Ik ben de wereld niets verschuldigd

I believe it is usually best to cover up my

mistakes

Ik geloof erin dat het best is mijn fouten

weg te steken

I sometimes pick on people I don’t like Soms breek ik mensen af die ik niet graag

heb

It is not my fault if I do not bring my

equipment to school

Het is niet mijn schuld als ik mijn gerief

voor school niet mee heb

3-1

Bijlage3: Factoranalyse originele verantwoordelijkheidsschaal

Rotated Component Matrixa

Component 1 2

Ik kan mijn gedrag moeilijk controleren

,748 ,092

Soms maken mensen mij zo kwaad dat ik mijn gedrag niet kan controleren

,732 -,201

Denken voor je iets doet is belangrijk

-,642 ,382

Ik kan kiezen hoe ik mij gedraag

-,531 -,252

Ik behandel anderen met respect omdat ik zelf ook zo behandeld wil worden

-,506 -,263

Ik stel doelen voorop en werk hard om deze te volbrengen

-,392 -,335

Ik ben de wereld niets verschuldigd

,098 ,802

Ik geloof erin dat het best is mijn fouten weg te steken

,359 ,742

Ik geloof dat je hard moet werken om te slagen op school

,018 -,660

Soms breek ik mensen af die ik niet graag heb

,078 ,293

Het is niet mijn schuld als ik mijn gerief voor school niet mee heb

,253 ,265

Ik hecht veel belang aan hoe mijn gedrag anderen beïnvloedt

,068 -,185

Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.

a. Rotation converged in 3 iterations.

4-1

Bijlage4: Vergelijking van de originele en uiteindelijk overgehouden items voor het meten van de verantwoordelijkheid

Origineel item Aangepast/ vervangen item

Ik kan kiezen hoe ik mij gedraag Ik heb er controle over hoe ik mij

gedraag

Ik behandel anderen met respect

omdat ik zelf ook zo behandeld wil

worden

Ik heb een grote

verantwoordelijkheidszin

Ik stel doelen voorop en werk hard

om deze te volbrengen

Als ik doelen voorop stel, dan tracht ik

deze steeds zo goed mogelijk te

volbrengen

Ik geloof dat je hard moet werken om

te slagen op school

Ik geloof erin dat je hard moet werken

om je doelen te bereiken

Soms breek ik mensen af die ik niet

graag heb

Ik voel me niet schuldig als ik mijn deel in

een groepstaak niet 100% vervul

Het is niet mijn schuld als ik mijn

gerief voor school niet mee heb

Het is niet mijn verantwoordelijkheid als

ik niet slaag

Ik hecht veel belang aan hoe mijn

gedrag anderen beïnvloedt

Ik heb er controle over hoe ik mij

gedraag

5-1

Bijlage5: De mondelinge vragenlijst

5-3

De sociale wenselijkheidschaal, de welke niet mondeling, maar schriftelijk onder begeleiding

ingevuld diende te worden:

6-1

Bijlage6: De schriftelijke vragenlijst (versie lage beloning). (De IMC’s zijn ter verduidelijking telkens met een pijl aangeduid)

Beste,

Wij zijn een groepje studenten aan de universiteit van Gent en zouden graag de mogelijkheid krijgen om sport als keuzevak te nemen, ook binnen een niet op sport gerichte opleiding. Door het invullen van de vragenlijst hieronder hopen wij ook jouw mening te kennen hierover. Je maakt bovendien een cinematicket die we weggeven onder de deelnemers.

Wij willen benadrukken dat anonimiteit bij het invullen van de vragenlijst verzekerd is.

Alvast bedankt voor je medewerking!

1. Beoefen je sport in je vrije tijd? Met sport bedoelen we een fysieke inspanning van minstens een half uur per week. (Te voet/met de fiets verplaatsingen maken bijvoorbeeld wordt niet gezien als sport).

Ja, ik ben lid van een sportclub/sportvereniging

Ja, op individuele basis

Nee (Ga dan onmiddellijk door naar vraag 3)

2. Welke sport(en)? (Zowel in clubverband als op individuele basis). Meerdere antwoorden

mogelijk.

Voetbal

Basket

Tennis

Volleybal

Zwemmen

Atletiek

Andere:...................................

3. Hoeveel uur per week doe je aan sport?

0 uur per week

Enkel tijdens vakanties (ski, surf…)

Minder dan 1 tot 1 uur per week



Meer dan 3 uur per week

6-2

4. Als je sport, met wie doe je dan aan sport? Meerdere antwoorden mogelijk.

Alleen

Met 1 of 2 vrienden/vriendinnen

Met een groepje vrienden

Met een familielid

Ik doe een teamsport dus met het volledige team

Ik sport nooit

Andere:...................................................

5. Als je sport, waar doe je liefst aan sport? Gelieve dit ook aan te duiden wanneer je normaal

niet sport. Meerdere antwoorden mogelijk.

Buiten in de open lucht, waar niemand anders te bespeuren is

Buiten in de open lucht, waar ook veel anderen sporten

Binnen in een sportzaal, sportcentrum

Bij mij thuis

Andere:........................................................

6. Zou jij graag sport als een vak op de universiteit hebben?

Ja

Nee

Geen mening

Geef ook je reden(en) hiervoor. (Waarom wel/ waarom niet).

6-3

7. Wat vind jij een gepaste hoeveelheid en opdeling van tijd voor het keuzevak sport? Het zou

een ander theoretisch keuzevak van 4uur per week vervangen.

8. Sport wordt beoefend om de meest uiteenlopende redenen. De één ziet er ontspanning in,

de ander ziet het dan weer als een opdracht. Kijk naar jezelf en beoordeel hieronder wat op jou van toepassing is. Als jij een sport beoefent (of beoefende), welke beweegredenen heb (of had) je hier dan voor. In welke mate ga je met volgende stellingen akkoord?

6-4

9. Een gezond lichaam is een voorwaarde om aan sport te kunnen doen. Daarom zou aan het

keuzevak 'sport' ook een cursus over het menselijk lichaam verbonden worden. Deze zou

meer kennis moeten bijbrengen over de basis van een goede gezondheid en de anatomie.

Zowel puur de sport als het theoretische vak dat eraan gekoppeld wordt, zouden

ondervraagd en beoordeeld worden. Geef jouw mening hierover. Gelieve deze vraag niet

te beantwoorden en enkel een kruisje naast het nummer negen van deze vraag te plaatsen.

In welke mate ga je met volgende stellingen akkoord?

10. Stel dat sport een verplicht vak zou worden binnen elke opleiding. Voor welke sport of

voor welke sporten zou jij jou dan opgeven? Stel dat alle sporten mogelijk zijn. Meerdere antwoorden mogelijk.

Atletiek

Zwemmen

Voetbal

Basket

Volleybal

Andere:................................

6-5

11. Stel opnieuw dat het vak sport verplicht zou worden. Hoe zou jij het dan liefst zien

verlopen? Duid telkens aan in welke mate je akkoord gaat met volgende systemen.

6-6

12. In welke mate ga jij akkoord met volgende stellingen:

13. Geslacht

Man

Vrouw Wedstrijdvraag: Hoeveel % van de respondenten zal voor een vak sport zijn? ……………… Gelieve je studentennummer in te vullen om in aanmerking te komen voor de prijs. Ken je deze niet vanbuiten en heb je deze niet bij, kun je ook je naam invullen.

7-1

Bijlage7: Correlaties tussen de gemanipuleerde variabelen

8-1

Bijlage8: Factoranalyse verantwoordelijkheid

Rotated Component Matrixa

Component 1 2 3 4

Verantwoordelijkheidszin-In een team neem ik steeds mijn verantwoordelijkheid zo goed mogelijk op om de taak succesvol tot een goed einde te brengen

,797 ,046 -,201 ,068

Verantwoordelijkheidszin-Denken voor je iets doet is belangrijk

,331 ,127 ,008 ,605

Verantwoordelijkheidszin-Ik ben de wereld niets verschuldigd

,445 ,064 ,132 -,688

Verantwoordelijkheidszin-Soms maken mensen mij zo kwaad dat ik mijn gedrag niet kan controleren

-,055 ,880 -,118 -,042

Verantwoordelijkheidszin-Ik heb een grote verantwoordelijkheidszin

,724 ,052 -,114 ,091

Verantwoordelijkheidszin-Als ik doelen voorop stel, dan tracht ik deze steeds zo goed mogelijk te volbrengen

,662 -,037 ,255 ,072

Verantwoordelijkheidszin-Ik kan mijn gedrag moeilijk controleren

,084 ,884 ,078 -,041

Verantwoordelijkheidszin-Het is niet mijn verantwoordelijkheid als ik niet slaag

,014 ,128 ,921 -,047

Verantwoordelijkheidszin-Ik voel me niet schuldig als ik mijn deel in een groepstaak niet 100% vervul

,700 ,105 ,158 -,174

Verantwoordelijkheidszin-Ik geloof erin dat je hard moet werken om je doelen te bereiken

,547 -,035 ,305 ,442

Verantwoordelijkheidszin-Ik heb er controle over hoe ik mij gedraag

,109 ,790 ,268 ,195

Extraction Method: Principal Component Analysis.

Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.

a. Rotation converged in 6 iterations.

9-1

Bijlage9: Verdeling niet-geslaagden (code 0) en geslaagden (code 1) volgens geslacht

IMC1 * Geslacht Crosstabulation

Geslacht

Man Vrouw Total

IMC1 0 Count 51 54 105

% within Geslacht 51,5% 45,4% 48,2%

1 Count 48 65 113


Total Count 99 119 218

% within Geslacht 100,0% 100,0% 100,0%

IMC2 * Geslacht Crosstabulation

Geslacht

Man Vrouw Total

IMC2 0 Count 13 14 27


1 Count 86 105 191



% within Geslacht 100,0% 100,0% 100,0%

10-1

Bijlage10: Verdeling niet-geslaagden (code 0) en geslaagden (code 1) over de kleine (code 0) en grote (code 1) beloning

IMC1 * Beloning Crosstabulation

Beloning

0 1 Total

IMC1 0 Count 32 73 105

% within Beloning 42,1% 51,4% 48,2%

1 Count 44 69 113



% within Beloning 100,0% 100,0% 100,0%

IMC2 * Beloning Crosstabulation

Beloning

0 1 Total

IMC2 0 Count 11 17 28


1 Count 65 125 190



% within Beloning 100,0% 100,0% 100,0%

11-1

Bijlage11: Toevoeging covariaten aan het effect van de IMC1 op het open laten van vragen

Tests of Between-Subjects Effects

Dependent Variable:vraag_open

Source

Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 8,668a 8 1,083 1,669 ,122

Intercept ,011 1 ,011 ,017 ,897

Geslacht ,016 1 ,016 ,025 ,875

Beloning ,559 1 ,559 ,861 ,357

Sociale_wenselijkheid ,216 1 ,216 ,332 ,566

Interesse ,794 1 ,794 1,223 ,273

NFC_socwens 2,075 1 2,075 3,197 ,078

VERANTW1_socwens ,992 1 ,992 1,528 ,221

VERANTW2_socwens ,454 1 ,454 ,700 ,406

IMC1 2,074 1 2,074 3,196 ,078

Error 44,138 68 ,649

Total 55,000 77

Corrected Total 52,805 76

a. R Squared = ,164 (Adjusted R Squared = ,066)

12-1

Bijlage12: Toevoeging ‘need for cognition’ als covariaat aan het effect van de IMC1 op het open laten van vragen

Tests of Between-Subjects Effects

Dependent Variable:vraag_open

Source

Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 10,008a 2 5,004 4,778 ,011

Intercept 7,716 1 7,716 7,367 ,008

NFC_socwens 2,322 1 2,322 2,217 ,140

IMC1 6,438 1 6,438 6,148 ,015

Error 91,114 87 1,047

Total 107,000 90

Corrected Total 101,122 89

a. R Squared = ,099 (Adjusted R Squared = ,078)

13-1

Bijlage13: T-test IMC2 en vragen 11 en 12

14-1

Bijlage14: Gemiddelden en standaardafwijkingen op vragen 11 en 12 voor de geslaagden (code 1) en gefaalden (code 0) op de IMC2

Group Statistics

IMC2 N Mean Std. Deviation Std. Error Mean

Q11_sport_indiv 0 28 4,29 2,016 ,381

1 186 4,53 1,644 ,121 Q11_onder_begeleiding 0 28 4,89 1,873 ,354

1 186 5,37 1,498 ,110 Q11_competitie_extra_punten

0 28 4,07 2,292 ,433 1 186 3,57 1,919 ,141

Q11_2sporten 0 28 2,61 1,771 ,335 1 186 2,91 1,701 ,125

Q12_graag_sport 0 28 5,93 1,654 ,313 1 186 5,91 1,341 ,098

Q12_groepssport 0 28 4,46 1,895 ,358 1 186 4,55 1,680 ,123

Q12_vrienden 0 28 5,32 1,744 ,330 1 186 5,17 1,380 ,101

Q12_verschillende 0 28 4,61 1,853 ,350 1 186 4,68 1,857 ,136

Q12_voldoening 0 28 5,75 1,756 ,332 1 186 5,91 1,232 ,090

Q12_blessure 0 28 2,14 1,380 ,261 1 186 2,19 1,471 ,108

Q12_verplicht 0 28 3,04 2,027 ,383 1 186 3,06 1,912 ,140

Q12_ontspanning 0 28 6,04 1,427 ,270 1 186 5,98 1,185 ,087

Q12_onvoldoende_tijd 0 28 5,00 2,055 ,388 1 186 4,91 1,775 ,130

Q12_competitie 0 28 4,93 2,142 ,405 1 186 4,82 2,008 ,147

Q12_aangemoedigd 0 28 5,04 1,875 ,354 1 186 5,13 1,772 ,130

15-1

Bijlage15: Verschil in resultaten van de IMC1 en IMC2 (niet geslaagd ‘code 0’, geslaagd ‘code 1’) voor de ‘need for cognition’ (van lage NFC ‘1’ tot hoge NFC ‘3’)

IMC1 * NCF_in_groepen Crosstabulation

NCF_in_groepen

1,00 2,00 3,00 Total

IMC1 0 Count 12 14 13 39

% within NCF_in_groepen 63,2% 32,6% 46,4% 43,3%

1 Count 7 29 15 51


Total Count 19 43 28 90


IMC2 * NCF_in_groepen Crosstabulation

NCF_in_groepen

1,00 2,00 3,00 Total

IMC2 0 Count 6 9 5 20


1 Count 13 34 23 70


Total Count 19 43 28 90


15-2

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

90,00%

NFC1 NFC 2 NFC 3

Perc

enta

ge re

spon

dent

en d

ie s

laag

den

IMC 2

IMC1

Percentage van de respondenten die slaagde binnen elk van de verschillende groepen van ‘need for cognition’ voor zowel de IMC1 als de IMC2

Controlevragen in vragenlijsten in...

Documents

Transcript of Controlevragen in vragenlijsten in...