Bouwen aan de Zorg 3 2010

voor ‘groot klimmendaal’

‘de meander’,is dorp in een gebouw

bouwaward vtdv voor‘de wingerd’

3

bou

wen

aan d

e zorg

NUMMER 3 2010

VAKTIJDSCHRIFT oVER DE boUw EN oNTwIKKElINg IN DE zoRg www.boUwENAANDEzoRg.EU

bouwen aande zorg

In deze ruimte bepalen specialisten het succes

Cleanroom Combination Group ziet niets over het hoofd

Cleanroom Combination Group biedt ‘room for perfection’ voor cleanrooms in de gezondheidszorg, de farmaceutische industrie,

de biotechnologie, de biofarmaceutische industrie, de nanotechnologie en andere hoogwaardige industrieën. Een geïntegreerde

aanpak, van eerste advies en ontwerp tot en met oplevering, inrichting en validatie. Met oog voor alle componenten en

gebruiksfuncties. En rekening houdend met de meest uiteenlopende wensen,

normen en voorschriften.

Cleanroom Combination Group, De Waterlaat 2, 5571 MZ Bergeijk

+31 (0)497 55 65 65 www.cleanroomcg.com

Room for perfection

lateraWerk ergonomisch verantwoord

www.wi-bo.com

ad_wibo_2010_laterathema_230x297+3_NL:anz-wibo_image_205x292mm 24.02.2010 16:09 Uhr Seite 1

Jorissen Simonetti architecten Doetinchem Leiden Maarssen Rijssen Steenwijk


I: jorissensimonettiarchitecten.nl

Reflectie van uw eigen omgeving!

Ann

e Fr

anks

choo

l Lei

den

Als gepassioneerde makers van Bouwen aan de Zorg, zijn we keer op keer op zoek naar informatie in de markt die het debat over de zorg en de daaraan gerelateerde vastgoeduitdagingen nieuwe im-pulsen kan geven. Dat lukt altijd heel aardig omdat al onze stakeholders graag vertellen wat hen be-zighoudt en welke knelpunten ze in de strategische beleidsvorming tegenkomen. Er is dus behoefte aan debat en kennisverrijking over zorgonderwerpen.

Maar het verder promoten van het debat kan natuurlijk ook door het instellen van een prijs.

Ik stip een aantal voorbeelden aan: de NVTG Bouwaward 2010, waarvan de hoofdprijs eerder dit jaar al een prooi was voor aan de Pas uit Bunde en de half juni gehouden uitreiking van de Bouwaward VTDV 2010, met als winnaar Zorgcentrum De Wingerd uit Leuven.

Een ander goed voorbeeld is de Hedy d’Anconaprijs die begin juni in Rotterdam voor de allereerste keer werd uitgereikt. Ik mocht daar zelf bij aanwezig zijn en wat mij direct opviel was, dat het hier niet om zomaar een prijs ging om ‘wat promotie in de markt’ te bewerkstelligen, maar dat het er vooral om draaide om het debat over zorg en architectuur nieuwe impulsen te geven.

Het was in die zin geen wonder dat de zaal vol zat: er is immers behoefte aan.

En bovendien heb je dan aan Hedy d’Ancona een goede. De voormalig minister toonde zich oprecht betrokken, maar bleek ook een uiterst kritische noot te zijn geweest in de voorbereiding van de prijsuitreiking. ‘Ik geef niet zomaar mijn naam aan een prijsuitreiking,’ was haar duidelijk statement van dat moment. Maar het was tegelijkertijd ook een statement voor de toekomst. Want, willen zorg-aanbieders en architecten werkelijk in aanmerking komen voor de flink gevulde winnaarscheque (20.000 euro!), dan moet men wel degelijk van goede huize komen. En d’Ancona kennende: als toe-komstig kandidaat-genomineerden niet voldoen aan de hoge eisen die de maatschappelijke ont-wikkelingen aan zorg en architectuur stellen, dan kan er maar beter geen prijs worden uitgereikt.

En zo hoort het ook. Het debat – bij welke Award dan ook - moet met scherpte worden gevoerd. U leest de verslagen van de verschillende prijsuitreikingen in deze Bouwen aan de Zorg. En vanzelf-sprekend feliciteren wij vanaf deze plek ook de winnaars, de eervolle vermeldingen en de overige genomineerden van al deze prijzen en we hopen dat alle betrokkenen nieuwe inspiratie hebben op-gedaan om wellicht een volgende keer zelf met de trofee naar huis te kunnen gaan…

Wij feliciteren u als lezer overigens ook: u hebt wederom een dik gevulde Bouwen aan de Zorg op uw bureau liggen. Doe er uw voordeel mee. Laat u inspireren en…. doe mee aan het debat!

Jerry Helmers

voorwoord



I: jorissensimonettiarchitecten.nl

Reflectie van uw eigen omgeving!

Ann

e Fr

anks

choo

l Lei

den

.............................................................

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

www.bouwenaandezorg.euJaargang 10, nummer 3 2010

Verschijnt 6 x per jaarISSN: 1876-0600

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335E [email protected] E [email protected] www.louwersuitgevers.nl

RedactieteamHedvig Beunk, Jac Buchholz, Rob Buchholz, Wim van Engelen, Henk Geist, Roel van Gils, Rimke de Groot, Jerry Helmers, Ank van Lier, Koen Mortelmans, Marcel van Rijnbach, Jan-Kees Verschuure.

Redactieadres VlaanderenKoen MortelmansKempenlaan 5B-2160 WommelgemT +32 (0)3 3536066E [email protected]

BladmanagementPatty RosE [email protected]

SecretariaatMariëlle van den Groenendaal

AdvertentiesOnline aanleveren:http://ftp2.louwersuitgevers.nlUsername: bagzwachtwoord: gast

Postbus 249, 6000 AE Weert, NederlandT +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 Postbus 45, 3930 Hamont, BelgiëT +32 (0)11 605540F +32 (0)11 605541

FotografieRein Bollen, Roel van Gils,Ad van Hasselt, Jerry Helmers,Bert de Leeuw, Marcel van Rijnbach, Erik Kottiër, Jeroen van der Wielen.

Abonnementsprijs€ 47,70 per jaar incl. BTWING 41 71 65t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BVo.v.v. Bouwen aan de Zorg.Informatie over abonnementen:T +31 (0)495 450095E [email protected]

AdreswijzigingenSchriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert

OpzeggingenIndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnements-periode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DoelgroepAls abonnement en in controlled circulation, persoonsgericht naar beslissers in ziekenhuizen, verpleeghuizen, woonzorg-centra, zorggroepen, GGZ, woningcorporaties, architecten, technische/facilitaire managers toeleverancier aan de ge-zondheidszorg, aannemers, overheidsinstellingen en abon-nementen.

VormgevingLogo Reclame- Ontwerpbureau BVT +31 (0)495 450065E [email protected]

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zon-der uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Vaktijdschrift over de bouw en ontwikkeling in de zorg

de zorg

8

12

16

25

26

30

36

40

50

57

Interview Professor Keirse (KULeuven): Beleidsvisie op ouderenzorg

Hedy d’Ancona-prijs 2010

WZC Fendertshof: `Betaalbaarheid op basis van hoge vastgoedwaarde’

Sein: beschermd wonen

NVTG BouwAward 2010

TweeSteden Ziekenhuis futuristisch bouwwerk

VTDV BouwAward

Groeninge bundelt krachten van vier Kortrijkse ziekenhuizen

Thema buiteninrichting: Buiteninrichting als visitekaartje

Thema grootkeuken: Maatwerk bij de inrichting

12 16

62

bouwen aan

............................................................................

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VOOR ‘GROOT KLIMMENDAAL’

‘DE MEANDER’,IS DORP IN EEN GEBOUW

BOUWAWARD VTDV VOOR‘DE WINGERD’

+ VAKTIJDSCH

RIFT OVER D

E BOU

W EN

ON

TWIKKELIN

G IN

DE ZO

RG +

2010 • JAARGAN

G 10 • 2 M

AAND

ELIJKS

3

BOU

WEN

AAN D

E ZORG

NUMMER 3 2010

VAKTIJDSCHRIFT OVER DE BOUW EN ONTWIKKELING IN DE ZORG WWW.BOUWENAANDEZORG.EU

bouwen aanDE ZORGDE ZORGDE ZORGbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aanbouwen aan

2010026_BAZ 03 opmaak.indd 1 24-06-2010 12:20:04

Zorgcentrum Fendertshof te Fijnaart, het eerste nieuwbouw

project in de zorg met LED verlichting gerealiseerd door

AtexLicht te Raamsdonksveer.

De DroomHoreca: Een klant die kan kiezen, kiest Eatertainment™

WZC De Meander: Bewust bouwen in Nieuwerkerk

Gouwestein: `Bouwen aan de zorg wordt gecompliceerder’

Sint-Hiëronymus speelt in op behoeften van rehabilitatieafdeling

Beatrixoord: ‘Healing environment’ gunstig voor revalidatieproces

Thema sanitair: Meer vrijheid door sanitaire innovaties

Prefab modulaire bouw

‘t Hooge Veer: van een gesloten instelling naar een transparante wijk

Thema tijdelijke huisvesting: Doordachte huisvestingsoplossingen

Wie doet wat?

60

62

67

73

76

82

88

92

94

99

30

73 92

40

8 bouwen aan de zorg

Professor Manu Keirse (KULeuven):

‘Dringend gevraagd: beleidsvisie op ouderenzorg’“Ouderen hebben recht op de beste zorg. Zij hebben de welstand van vandaag mee opgebouwd en mo-

gen daar iets voor terugkrijgen. De bejaardenvoorzieningen die we vandaag optrekken, bouwen we ook

voor onszelf. Wij zijn de bejaarden van de toekomst. Waarom zouden we dan rusthuizen bouwen waarvan

we zelf zeggen dat we er niet in zouden willen leven.”

Aan het woord is prof. Manu Keirse, hoogleraar aan de Faculteit Geneeskunde van de Katholie-ke Universiteit Leuven en deeltijds hoogleraar aan de Benelux-universiteit in Eindhoven. Hij is vooral bekend, ook internationaal, van zijn boe-ken over patiëntenbegeleiding, rouwverwer-king en palliatieve zorg. Maar als voorzitter van twee ouderenzorgcentra in Leuven (De Wingerd voor dementerende ouderen en het tehuis Dij-ledal) en de psychiatrische kliniek Sint-Camil-lus in Sint-Denijs-Westrem, is hij ook vertrouwd met de bouwkundige kant van de ouderenzorg, waarover hij trouwens een uitgesproken mening heeft.

Keirse verwijt het beleid in België in de eerste plaats een gebrek aan visie op de ouderenzorg. De gemeenschappen (de Vlaamse, Waalse, Brus-sels en Duitstalige gemeenschap) zijn bevoegd voor de bouw van de voorzieningen, maar de

werkingsmiddelen moeten van het federa-le RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invalidi-teitsverzekering) komen. Het gevolg van deze bevoegdheidsverdeling is dat er onvoldoende middelen voorhanden zijn om een aangepast bouwprogramma van ouderdomsvoorzieningen uit te werken en te financieren. “Daarbij komt dat er de laatste vijf jaar op Vlaams niveau vier ver-schillende ministers van volksgezondheid zijn geweest. Uit mijn tijd als kabinetschef (van de minister van Volksgezondheid, Consumentenza-ken en Leefmilieu, van 1999 tot 2003, red.) weet ik dat het veel tijd en moeite kost om het beleid te veranderen. De prioriteit gaat naar de acute geneeskunde omdat de ouderen nog altijd niet dezelfde maatschappelijke relevantie hebben.”

Gezien de snel toenemende vergrijzing is het echter dringend noodzakelijk om te investeren in ouderenzorg. En dan is het verontrustend dat

de wachtlijst van bouwsubsidies voor ouderen-zorgvoorzieningen in Vlaanderen weer aandikt. Onder de vorige Vlaamse regering was die ten dele weggewerkt via alternatieve financiering, waarvan Keirse nochtans geen voorstander is omdat ze het financieringsprobleem alleen maar verlegt van de overheid naar de privé-initiatief-nemer. “Het gevolg van die langere wachtlijst is dat weer meer initiatiefnemers met eigen mid-delen bouwen. Ze kunnen niet jarenlang wach-ten tot ze subsidies toegekend krijgen. Tegen dat het zover is, doen de gestegen kosten vaak een groot deel van het subsidiebedrag teniet.”

Kleinschalige wooneenhedenEen ander gevolg van het gebrek aan visie is dat de normen en voorschriften achter lopen op de maatschappelijke noden. Keirse: “We krijgen stilaan een generatie in de ouderenzorg die niet geüniformeerd is geweest (in school of leger). Zij

bouwen aan de zorg 9

INTERVIEw MANU KEIRSE

wil zich dan ook niet laten opsluiten in uniforme woondozen, maar eist meer individuele invulling en verantwoordelijkheid. En ook meer comfort, zoals internet op elke kamer, indien niet voor de zorgbehoevende zelf, dan toch voor diens kinde-ren die op bezoek komen of blijven overnachten om over hem/haar te waken. Het kan dan ook niet langer dat men voorzieningen bouwt enkel om oudere mensen behoorlijk op te stapelen tot ze doodgaan.”

“Er is nu gelukkig een tendens naar kleinschalige-re wooneenheden (bijv. voor 8 of 15 personen in plaats van voor 25 of zelfs 30 in de klassieke zorg-voorziening) die zoveel mogelijk gelijkenis verto-nen met de vertrouwde woonomgeving. Mensen komen dan niet in de verzorgingsinstelling, maar verpleeg- en zorgkundigen komen werken in de woning van de bewoners. De overheid prijst die nieuwe projecten, maar blijft ze wel volgens de

klassieke normen subsidiëren per vierkante me-ter. Kleinschaliger bouwen vergt echter meer vierkante meter per bewoner en soepelere per-soneelsnormen. Een ander voorbeeld is het in-schakelen van moderne domoticatoepassingen in de rust- en verzorgingstehuizen. De overheid is er voorstander van, maar geeft er geen subsi-dies voor. In afwachting dat ze haar normen aan-past aan de evolutie - wat 10 tot 15 jaar kan duren - moet wie creatief en vooruitstrevend is woeke-ren met vierkante meters en met geld om kleine leefgemeenschappen te kunnen realiseren.”

Schotten weghalenDe Vlaamse minister voor welzijn wil nu meer ge-differentieerde en flexibelere zorgvormen aan-bieden: dagverzorgingscentra en centra voor kortverblijf, nachtopvang en opvang in gastge-zinnen. Ook het herstelverblijf wil hij erkennen als zorgvorm. ➜


INTERVIEw MANU KEIRSE

“Meer eerstelijnszorg is lofwaardig en nood-zakelijk,” vindt Keirse, “Dit vereist echter ook een ruimere personeelsomkadering, bijvoor-beeld omdat in een centrum voor kortverblijf veel meer opnames moeten gebeuren dan in een woon- en verzorgingstehuis. Ook daarvoor moeten de nodige middelen worden uitgetrok-ken. Bovendien betekent meer eerstelijnszorg niet dat er minder rust- en verzorgingstehuizen nodig zullen zijn. We leven steeds langer en wor-den meer zorgbehoevend.”

Verder wil de minister de schotten tussen de thuiszorg, de woonzorgcentra en de residenti-ele ouderenzorg verder wegnemen. “Daar pleit ik al heel mijn actieve leven voor,” aldus Keirse. “De zorgbehoevenden moeten naadloos van de ene voorziening in de andere kunnen stappen: eerst dagverzorging, dan kortverblijf, serviceflat, verzorgingsflat en uiteindelijk woon- en zorg-centrum. Het ideale is dat je al die zorgvormen binnen één centrum kan aanbieden. Het vergt ook een nauwe betrokkenheid van de thuisver-zorgers en de huisartsen. En allereerst – ik bena-druk het nogmaals – een doordachte visie op de ouderenzorg.”

Een andere vaststelling is dat er almaar meer commerciële zorgaanbieders opduiken in de welzijns- en gezondheidssector. Ook in de oude-renzorg, waar ze steeds meer verzorgingstehui-zen opkopen. Keirse is daar geen voorstander van. “Bij hen komen niet de behoeften van de bewoners op de eerste plaats, maar de winst-gevendheid, terwijl de social profit alle beschik-bare middelen investeert in de kwaliteit van de zorg.” Daarom wil de minister ook voor commer-ciële initiatieven een minimale kwaliteitsstan-daard en toegankelijkheid definiëren. Maar hij ontkent niet dat die commercialisering de social profit dwingt om systematisch aandacht te be-steden aan de efficiënte en effectieve inzet van haar middelen. “Met dat doel voor ogen hebben de instellingen waarin ik actief ben, samenwer-kingsverbanden gesloten om economischer te kunnen werken en zo een tegengewicht te vor-men tegen de commerciële initiatiefnemers,” re-pliceert hij. “Beantwoorden aan een minimale kwaliteitsstandaard is voor mij trouwens niet voldoende. Ik wil mijn vader niet onderbrengen in een instelling met minimale kwaliteit – versta op de rand van sluiting. Hij en de andere oude-ren verdienen beter.” n

8181-1012 Bouwen_ad_Zorg_230x297mm.indd 1 03-02-10 13:36


Feestelijke uitreiking in Rotterdam

De spanning werd er tijdens de goed bezochte bijeenkomst in de Machinist op 1 juni in Rotterdam lang in

gehouden door een terechte presentatie van elk genomineerd project, maar uiteindelijk sprak voormalig

politica en minister Hedy d’Ancona met een flinke dosis humor het verlossende woord. Revalidatiecen-

trum Groot Klimmendaal in Arnhem wint de eerste Hedy d’Anconaprijs voor excellente zorgarchitectuur.

De jury - onder leiding van architect Ton Ven-hoeven - selecteerde het winnende project uit zes genomineerde kandidaten die eerder dit jaar door de jury waren bezocht. Architect Koen van Velsen en opdrachtgever J. D. Martina, alge-meen directeur van de Stichting Arnhems Reva-lidatiecentrum Groot Klimmendaal, ontvingen vanzelfsprekend met een brede glimlach de prijs van 20.000 euro. Volgens jurylid Dana Ponec, die d’Ancona assisteerde bij de prijsuitreiking, zijn er drie belangrijke beoordelingscriteria gehan-

teerd. “Als eerste hebben we gekeken naar de architectonische kwaliteit. Is de samenhang met de stedelijke en/of landschappelijke context vol-doende aanwezig? Hoe is de uitwerking en zijn de belevingswaarde en functionaliteit van het interieur op orde? Vanzelfsprekend hebben we ook naar de duurzaamheid gekeken.”Verder is er volgens Ponec bewust gezocht naar een samenhang tussen het zorgconcept en de architectuur. “Hoe is de maatschappelijke kwali-teit van het zorgconcept en in welke mate ver-

sterken zorgconcept en architectuur elkaar? Verder hebben we goed gekeken naar de mate waarin de cliëntgerichtheid van het zorgcon-cept herkenbaar is.”Tot slot is - volgens Ponec - de organisatie van het proces van de bouw aan een nadere be-schouwing onderworpen. “Zo moet er altijd sa-menhang zijn tussen de toekomstvisie en de organisatie. Er moet draagvlak zijn voor het zorgconcept en de huisvesting én de deskun-digheid van de betrokken partners en ontwer-

Groot Klimmendaal wint eerste Hedy d’Anconaprijs.


HEDy D’ANCoNA pRIJS 2010

Groot Klimmendaal, foto Rob ’t Hart

V.l.n.r. architect Koen van Velsen, opdrachtgever dhr. J.D. Martina, Hedy d’Ancona en Dana Ponec (jurylid)

pers dient op een hoog niveau te staan. Door de optelsom van al deze aspecten kan een derge-lijke prijs op waardevolle wijze bijdragen aan het debat over de relatie tussen zorg en architectuur. En dat is precies de ambitie die we voorstaan,” al-dus Ponec. Op 1 juni 2010 ontvingen de winnaars, architect Koen van Velsen en opdrachtgever dhr. J.D. Mar-tina, algemeen-directeur van de Stichting Arn-hems Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal, dus de cheque van 20.000 euro uit handen van een lovende Hedy d’Ancona, die zelf ook alle ge-nomineerde projecten had bezocht. “Groot Klim-mendaal raakt de essentie van architectuur: het maken van mooie ruimtes,” legt Ponec uit. “Het valt te prijzen dat de zorgfunctie niet van het gebouw valt af te lezen. Het winnende project straalt zelfverzekerdheid en beheersing uit. Pre-cies de eigenschappen die een revalidant nodig heeft om beter te worden. Het zorgconcept is op een treffende wijze vertaald in architectuur,” zo luidde het lovende juryrapport. “De opdracht-gever is er bovendien door slimme samenwer-kingsverbanden in geslaagd veel functies in het gebouw te realiseren, die ook door omwonen-den en scholen kunnen worden gebruikt. Het revalidatiecentrum is de eerste fase van een masterplan, waarbij alle bestaande bebouwing op het terrein op den duur zal plaats maken voor nog twee compacte bouwvolumes. Dan zal het omliggende boslandschap kunnen aangroeien. Wij hebben dit als doorslaggevend ervaren voor de stedenbouwkundige meerwaarde van het project. Verder constateren we dat zonder de doorontwikkeling van dit masterplan het reva-lidatiecentrum een positieve uitzondering blijft in de overwegend rommelige zorgomgeving.”

Volgens de jury stak Groot Klimmendaal ‘met kop en schouders’ uit boven de andere geno-mineerde projecten. “De universele architec-tonische waarden, die zijn gerealiseerd in het gebouw, ondersteunen het zorgproces, zon-der dat het gebouw een medische functie uit-straalt. Een gastvrije en open omgeving waarin de zorg een natuurlijke basis heeft, maar die te-vens ruimte biedt aan andere activiteiten. Een dergelijke vorm van slim dubbelgebruik is zowel maatschappelijk als qua financiering doorslag-gevend voor het maken van innovatie en hoog-waardige zorgarchitectuur.” ➜


Eervolle vermeldingen Een eervolle vermelding was er voor het Gezond-heidscentrum Jozef in Deventer. Volgens de jury was dit een project dat getuigt van begrip, durf en originaliteit. “De analytische capaciteiten van de architect Matthijs Bouw zijn van doorslag-gevende betekenis bij deze intelligente trans-formatie van een wederopbouwmonument,” zo legde de jury uit. Het woon-werkproject Oos-terdel in Broek op Langedijk kreeg eveneens een eervolle vermelding. De jury vertelde en-thousiast te zijn over de maatschappelijke in-bedding van het kleinschalige zorgproject, dat te danken is aan het gezamenlijke initiatief van Stichting Veldzorg en de Raphaëlstichting, en de contextuele architectuur van 9 graden ar-chitecture. “Door de ligging aan het aangren-zende Oosterdelgebied zijn wonen en werken volledig geïntegreerd.” De Hedy d’Ancona-prijs voor excellente zorgarchitectuur is een nieuwe prijs in de Nederlandse architectuur- en zorgwe-reld. De prijs richt zich specifiek op gebouwen in de zorgsector waarbij stedenbouw, tuin- en landschapsarchitectuur, architectuur en/of in-terieurarchitectuur het zorgconcept ondersteu-nen. Uit de 112 inzendingen bleek bovendien dat bouwen met respect voor de patiënt, cliënt, medewerker en familie, in relatie tot de wijk of omringende landschap, geen eenvoudige op-gave is. Slechts enkele bijzondere projecten zijn voorbeeldstellend en inspireren. Bovendien ma-ken medici en architecten veel te weinig ge-bruik van elkaars expertise. De eerste editie van de Hedy d’Ancona-prijs toonde aan dat het stre-ven naar kwaliteitsverbetering in de zorgarchi-tectuur geen overbodige luxe is. In 2012 wordt de prijs opnieuw uitgereikt.

De Hedy d’Ancona-prijs is een gezamenlijk ini-tiatief van het Stimuleringsfonds voor Architec-tuur (SfA) en het TNO Centrum Zorg en Bouw. Atelier Rijksbouwmeester en het ministerie van

Gezondheidscentrum Jozef, foto Marcel van der Burg

Woon-werkproject Oosterdel, foto Luuk Kramer


HEDy D’ANCoNA pRIJS 2010

JuryDe jury bestond uit voorzitter Ton Venhoeven, architect/directeur van Venhoeven CS uit Am-sterdam, tevens Rijksadviseur voor de infra-structuur, Frans Jaspers, arts en lid Raad van Bestuur UMC Groningen, Durk Kooistra, lid Raad van Bestuur ‘s Heeren Loo, Dana Ponec, architect/eigenaar van Dana Ponec architec-ten, Jaap Röell, voormalig concerndirecteur Cordaan, Dorine de Vos, interieurontwerp en jurysecretaris Robert-Jan de Kort.

De genomineerden• De Hogewyk, Weesp (ouderenzorg)• De Rietvinck, Amsterdam (ouderenzorg)• Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal,

Arnhem (ziekenhuis)• Woon-werkproject Oosterdel,

Broek op Langedijk (GHZ)• Deventer Ziekenhuis,

Deventer (ziekenhuis)• Gezondheidscentrum Jozef,

Deventer (eerstelijnszorg)

VWS ondersteunen het initiatief. De prijs en de eraan gekoppelde communicatie en publici-teit beogen de kwaliteit van zorggebouwen in alle facetten te verbeteren. De prijs is geen doel maar een middel om voorbeeldige architec-tuur in de zorgsector bekendheid te geven bij alle betrokken partijen en kennis te verzamelen door de totstandkoming van de genomineerde projecten te analyseren.

En Hedy d’Ancona zelf....?Een betere ambassadeur voor de prijs was er bij-na niet te bedenken. De voormalig minister van WVC was echter wel kritisch. “Toen ik werd be-naderd of mijn naam aan de prijs kon worden gegeven, heb ik daar beslist niet meteen een ‘Ja’ op gezegd. Ik ben na mijn ministerschap welis-waar altijd betrokken gebleven bij het wel en wee van de bouw en de zorg, onder andere via het College Bouw, maar ik vond nadrukkelijk dat deze prijs niet ‘zomaar’ een prijs mocht worden, vooral niet omdat deze ook mijn naam zou gaan dragen. Kritische input is altijd nodig en het op gang brengen en houden van een scherp debat kan alleen maar bijdragen aan verdere inspira-tie. Ik heb daar de organisatoren en initiatief-nemers al meteen vanaf dag één op de hoogte van gesteld. Eigenlijk was het wel jammer dat ik niet zelf in de jury kon plaatsnemen, maar dat begrijp ik uiteraard. Toch had ik enige angst: stel nu eens, dat de winnaar van de prijs een project zou zijn, waar ik zelf nooit zou willen wonen of mijn laatste jaren zou willen slijten..... Daar zat een afbreukrisico in. Maar uiteindelijk is dat niet gebeurd. De jury heeft echt heel kritisch en heel bewust naar de projecten gekeken en is beslist niet over één nacht ijs gegaan. Ik vind het daar-om ook echt een eer dat ik deze prijs, die mijn naam draagt, met veel plezier aan de winnaar heb mogen overhandigen. Wat mij betreft is dit de eerste stap naar het vervolg van dit inspire-rende debat over zorg en architectuur!” n

Groot Klimmendaal, foto Rob ’t Hart


WSG investeert met Fendertshof in toekomst

‘Betaalbaarheid op basis van hoge vastgoedwaarde’

In de dorpskern van het West-Brabantse Fijnaart verrees het afgelopen jaar de

nieuwbouw van woonzorgcentrum Fendertshof. Het is één van meerdere zorg-

voorzieningen die woningcorporatie WSG uit Geertruidenberg momenteel samen

met aanbieder Surplus Zorg vernieuwbouwt. “De zorg is voor ons een groeimarkt,

de samenwerking met Surplus Zorg is hecht en de kwaliteit van het wonen staat bij

ons wat dat betreft op één,” zegt WSG-directeur Peter Span.


FENDERTSHoF, FIJNAART

Judith Leijten was gedelegeerd projectleider voor Surplus Zorg op Fendertshof en vertaalde binnen het bouwteam de wensen van de West-Brabantse zorgaanbieder met WSG en beaamt de inzet op hoogwaardig wonen in WSG-pro-jecten. “WSG levert altijd turnkey op. Dat past prima bij de visie van Surplus Zorg.” Behalve de opdrachtgever waren ook de aannemer en de installateur - Aan de Stegge en Gebr. Van Dijk

- in het bouwteam betrokken. “En integraal bouwen levert een beter eindproduct op. Wij hebben zelfs tijdens het proces het kantoren-blok nog anders ontworpen, in goed overleg en met een beter resultaat.”

Een deel van Fendertshof werd gerenoveerd en gaat nu vrijwel naadloos over in de nieuw-bouw in het Fijnaartse dorpscentrum. Is daar-door de gewenste woonkwaliteit gerealiseerd? Span: “Wij zitten op al onze locaties ver boven de norm als je kijkt naar de omvang van de ap-partementen; op Fendertshof gaat het vaak om een dubbel aantal vierkante meters - zelfs wat betreft de pg-woongroepen. Wij willen de kwaliteit van extramuraal wonen naar binnen halen en laten zien dat topkwaliteit in een be-taalbare sector mogelijk is binnen de NZa-nor-men. 90 vierkante meter per appartement is bij WSG niet ongebruikelijk en wij willen dat graag aantonen. WSG heeft een toekomstgerichte fi-losofie die blijvend klopt.”

Span wil het aanbod van WSG tevens doen aansluiten op de vraag in West-Brabant. “Er zijn eigenlijk maar drie factoren van belang hier in de regio: de technische gedateerdheid van de zorglocaties, de wachtlijsten en de ver-grijzing. Aan de eerste twee factoren zijn wij in hoog tempo een einde aan het maken, met 15 nieuwbouwprojecten in de zorg in West- en Midden-Brabant - met Surplus Zorg onder meer in Zevenbergen, Willemstad en Lage Zwaluwe. Zorgvastgoed heeft nu al een aandeel van 50% in ons aanbod en dat is niets meer of minder dan een antwoord op de vergrijzing.”

Span’s echtgenote Lucienne speelt een belang-rijke rol in de afwerking van de zorggebouwen van WSG en dat is niet zonder reden. Judith Le-ijten: “Lucienne stuurt erg op sfeer: alles is ge-daan om de bewoners van Fendertshof thuis te doen voelen. ➜

Aan de Stegge is specialist in bouw woonzorgcentra:‘Wij leveren toegevoegde waarde in bouwteam’

Dat Aan de Stegge veel ervaring heeft in het bouwen en ontwikkelen van woonzorg- en ge-zondheidscentra kwam bij het realiseren van Fendertshof goed van pas. De complexe opgave was voor het team van Aan de Stegge een aantrekkelijke uitdaging.

Aan de Stegge uit Roosendaal ontwikkelt en bouwt projecten in Zuid-West-Nederland en levert daarbij complete dienstverlening met nadruk op communicatie en samenwerking. Veel disci-plines die andere bouwers uitbesteden, als metselwerk en diverse afbouwdisciplines, heeft Aan de Stegge wél in huis.

“Het Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom (CIB) heeft onder de naam Wijs Bouwen voor Senioren een project ontwikkeld om bouwpartijen te stimuleren tot innovatieve samenwer-kingsvormen,” vertelt Bas Moens, commercieel directeur van Aan de Stegge. “Dat traject heb-ben wij doorlopen.” Algemeen directeur Peter Jakobs vult aan: “Daarbij hebben wij dankzij onze grote ervaring in het realiseren van woon-zorgcomplexen en gezondheidscentra veel kennis op dat gebied. Wij kunnen echt toegevoegde waarde leveren in een bouwteamverband, bijvoor-beeld door al in een vroeg stadium met een goed onderbouwde stichtingskostenopzet te ko-men en het plan technisch te toetsen.” Fendertshof is gerealiseerd in bouwteamverband met initiator en ontwikkelaar stichting WSG en huurder Surplus.

Fendertshof is in drie fasen gerealiseerd, waarbij de integratie van afbouw en inrichting de com-plicerende factor was. Een werkwijze die aan het personeel ter plekke extra eisen stelt. De eer-ste fase, gerealiseerd in 2007, omvat de nieuwbouw van 20 zorgwoningen. Aansluitend zijn 34 zorgwoningen gerenoveerd. Als laatste is het hoofdcomplex gesloopt om plaats te maken voor een complete nieuwbouw, inclusief voorzieningen als een restaurant en een kapsalon. Moens:

“Zorgcentra als Fendertshof worden steeds luxer en zijn bezig met een inhaalslag om hun voor-zieningen te upgraden. Peter Jakobs: “WSG realiseert unieke complexen en dat geldt ook hier: grote appartementen, met luxe voorzieningen. Bouwen met oog voor de wensen van de eind-gebruiker, daar staan wij helemaal achter; vraaggestuurd ontwikkelen en bouwen!”

Fendertshof geniet van zorgeloos kookgenot!

UNIEK IN NEDERLAND

3 jaar garantie op alle

Electrolux Professional apparatuur

De DroomHorecaProfessor Eijkmanweg 275144 ND WaalwijkT: 0416 - 364 865F: 0416 - 364 895W: www.dedroomhoreca.nlE: [email protected]

In samenwerking met Surplus Zorg ontwikkelt woning-corporatie WSG (Woningstichting Geertruidenberg) een nieuw woonzorgcentrum in Fijnaart.

De DroomHoreca heeft met WSG en Surplus Zorg een horecaconcept ontwikkeld dat de zintuiglijke prikkeling en beleving combineert met fl exibiliteit. Resultaat? Een sfeervolle, herkenbare omgeving voor de bewoners, een prachtige werkomgeving voor de medewerkers en een optimale exploitatie voor de opdrachtgever. Fendertshof kan genieten van zorgeloos kookgenot.

Een optimaal concept dat ook voor uw instelling zorgeloos kookgenot biedt. Graag denken wij met u mee en informeren we u gratis en vrijblijvend over de mogelijkheden in uw organisatie.

Wij feliciteren WSG, Surplus Zorg en alle bewoners met het fantastische eindresultaat.

Ervaar De Droom…Dromen Durven Denken Doen

De Droom [230x297] BadZ.indd 1 01-04-10 14:07



Zij heeft in de lobby bijvoorbeeld een biljart la-ten plaatsen, een echte boom en foto’s aan de muren van vroeger uit het archief van de heem-kundige kring gehaald. Die fotowand is nu al een ontmoetingsplek in het gebouw.” Span: “De keuze voor een bouwteam is trouwens niet al-leen ingegeven uit kwalitatieve overwegingen. Wij kunnen de gewenste kwaliteit alleen bie-den als wij doelmatig en efficiënt bouwen. En dat doen wij met vaste partners met een regi-onale binding. Binnen zo’n vast concept gaat er weinig energie verloren tijdens het ontwerp- en bouwproces, en de bewoners krijgen wat zij willen: een groot en betaalbaar appartement op een plek waar zij zich thuis voelen.”

Leijten, die als gedelegeerd projectleider een spil is tussen WSG en Surplus Zorg: “De keu-ze voor een bouwteam is ingegeven door de markt; je houdt elkaar scherp op het gebied van kwaliteit. Het gaat om het creëren van waarde en vertrouwen. Het volgende gezamenlijke pro-ject richten wij weer op deze manier in, maar met een eigen identiteit!”

Eén van de vaste partners van WSG is Atexlicht uit Raamsdonksveer. Directeur Louis de Wit is aangeschoven omdat Fendertshof de eerste zorglocatie in Nederland is waar LED-verlichting op grote schaal wordt toegepast. “Wij doen een groot aantal projecten met WSG en beogen een continue rol in bouwteams, waarvan ook wij de waarde erkennen. LED is weer een stap verder in de ontwikkeling van verlichting en leent zich uit-stekend voor een projectmatige aanpak; wij ex-perimenteren er veel mee in de zorgsector.” Het vooroordeel dat LED-verlichting weinig sfeer zou bieden ontkracht De Wit met plezier. “Wat niet iedereen weet is dat sfeerlicht een kwestie is van kleurtemperatuur en niet van lichtsterkte. Ik denk dat wij hier op Fendertshof bewijzen dat het anders kan, en ook nog op basis van plafond-verlichting.” De PL-lamp - oftewel de spaarlamp

– is eigenlijk alweer achterhaald als energiezui-nige totaaloplossing. “Het gaat niet alleen om het materiaal maar ook om de toepassing, en de mogelijkheden van LED zijn veel groter, onder meer waar het sfeerkleuring en regelbaarheid betreft. Op de woongroepen van Fendertshof is het bijvoorbeeld mogelijk een eetsfeer en een televisiesfeer te creëren, met behulp van een zo-genoemde ‘sfeerknop’. ➜

‘Beddencoach’ is onderdeel aftersales WIBOTotaalproducent wissner-bosserhoff verzorgde de inrichting van 37 kamers van de woongroe-pen op de pg-afdeling van Fendertshof in Fijn-aart. Rayonmanager Marcel Keuker was van begin af aan bij het project betrokken. “WIBO is begonnen met het plaatsen van een proefbed in de Surplus-locatie Sancta Maria te Zevenbergen: de Estetica Nova met gedeelde bedhekken, een innovatief verpleegbed dat voldoet aan de hui-dige en toekomstige bedhekkennormering.”

De Estetica Nova werkt volgens het go-toets-principe: voor elke handeling moeten twee knop-acties worden uitgevoerd. “Een zeer veilig en uitgebreid systeem,” aldus Keuker. De Estetica Nova beviel en mocht in 30 slaapkamers op het Fijnaartse Fendertshof geïnstalleerd worden, evenals 7 Sentida extra-laag-bedden. “Beide bedsystemen zijn universeel in het gebruik; alleen de onderstellen verschillen.” Ook werden 37 nachtkastjes, matrassen, kledingkasten en drie bedpanspoelers geleverd; in de huiskamers van de woongroepen op Fendertshof werden dan nog eens 16 ‘comfortabele’ stoelen geplaatst.

“wissner-bosserhoff heeft zich ontwikkeld tot totaalinrichter voor de somatische en pg-zorg. On-derdeel van onze aftersales is de instructie van één of meerdere interne ‘beddencoaches’ per locatie. Die kunnen dan de rest van het personeel begeleiden in het gebruik van de bedden.” Verder ondersteunt WIBO klanten met een technische aftersales-team om storingen binnen zeer geringe tijd op te lossen.

‘Aan alles gedacht’Johan den Ridder is directeur van Gebr. Van Dijk Made, totaalinstallateur. Dat houdt in dat zijn bedrijf ontwerpt, uitvoert en begeleidt. “E&W-installaties komen het beste tot hun recht wan-neer de installateur betrokken is bij het integraal ontwerp; vanzelfsprekend in nauw overleg met opdrachtgever, architect en aannemer.”

Den Ridder blijkt een fotografisch geheugen te hebben voor wat betreft de uitgevoerde werken op Fendertshof. “Wij verzorgden de grondriolering, de waterleidingen, de gasleidingen, de me-chanische ventilatie, het luchtbehandelingssysteem, de aardwarmtevoorziening, de vloerver-warming, het sanitair, de zonwering, de zusteroproep- en brandmeldinstallaties.” State-of-the-art is het juiste woord voor de duurzame kwaliteit van de voorzieningen in Fend-ertshof, aldus Den Ridder. “Ten behoeve van de met een collega-installateur aangelegde aard-warmtevoorziening, die zorgt voor 96% van de warmte- en koelingsbehoefte, zijn 2 bronnen geslagen tot een diepte van 80 meter: het WKO-systeem met een koude- en een warmtebron. Het luchtbehandelingssysteem maakt ten behoeve van de ventilatie gebruik van warmteterug-winning in combinatie met een warmtewiel en in de waterleiding is een speciaal legionellafil-ter geplaatst – een zogenoemde ‘poortwachter’, waardoor de legionellabesmetting reeds bij de bron wordt aangepakt en het mogelijk wordt energie te besparen, omdat de retourwater-temperatuur beduidend lager mag zijn dan de normering. In de zorgappartementen is speci-aal sanitair toegepast, ter verhoging van het comfort van de gebruiker, evenals automatische zonwering. Ten behoeve van de beveiliging van de patiënten is het gebouw uitgerust met een intelligent brandmeldsysteem, gekoppeld aan een telefooncentrale in combinatie met Dect-te-lefoons en een zusteroproepsysteem. Hiermee kan de gebruiker rechtstreeks een spreek-/luis-terverbinding tot stand brengen. Aan alles is gedacht, tot in detail.”


Xclusive Floors Made

Xclusive Floors uit Made – één van de vaste partners van WSG - leverde de projectstoffering voor de Fendertshof: LVT-vloeren voor de appartementen en de algemene ruimten en ‘rich-tingloos’ projecttapijt voor de gangen. De complete raamdecoratie en binnenzonwering werd uitgevoerd in samenwerking met Artimo Textiles.

Xclusive Floors is een bedrijf dat zich naast de zorgsector richt op de gehele professionele markt - zoals winkels, hotels, scholen en kantoren, “omdat alle geleverde producten brand-werend en onderhoudsvriendelijk zijn,” zegt Xclusive-directeur Rogier Daniels. LVT staat voor Luxury Vinyl Tiles. “Naast slijtvastheid en een goede prijs-kwaliteit-verhouding is LVT qua uit-straling nu gelijkwaardig aan hout te noemen.”

Daniels’ bedrijf leverde 2800m² vinylstroken in diverse houtmotieven ten behoeve van de ap-partementen en 1900m² voor de algemene ruimten in de Fendertshof. In de gangen heeft Xclusive Floors 800m² projecttapijt van het Zwitserse product Kugelgarn gelegd. Dit tapijt is compleet richtingloos te verleggen en heeft bovendien onzichtbare naden. “Wij kijken terug op een zeer geslaagd project.”

FENDERTSHoF FIJNAART

Atexlicht kan als niet-fabrikantgebonden oplos-ser/adviseur een totaalconcept bieden, in nauw overleg met de bouwpartners. Zo’n lichtplan is essentieel om de gewenste energiebesparing te behalen en in Fijnaart betreft dat een halvering

in het gebruik. De meerkosten van de investe-ring zijn al in anderhalf jaar terugverdiend.”

Fendertshof kent vier pg-woongroepen ver-deeld over 2 verdiepingen – elk goed voor 8

bewoners. Die hebben allen de beschikking over een eigen, ruime slaapkamer en delen een badkamer met 2. “De deur naar de andere slaapkamer schiet in het slot wanneer het licht in de badkamer wordt aangedaan. ➜

ONTWERP & REALISATIEPROJECTONTWIKKELINGREGIONAAL BETROKKENAANDACHT EN SAMENWERKINGSAMENWERKING MET U, MET ONZE MEDE WERKERS EN ONZE PARTNERS ZODAT WIJ GOED ONDERBOUWD UW DROOMHUIS

KUNNEN REALISEREN.

GOED ONDERBOUWD - WWW.ADSR.NL



Feiten en cijfersOpdrachtgever: WSG, GeertruidenbergHoofdhuurder: Surplus Zorg, ZevenbergenArchitect: Marquart, RaamsdonksveerAannemer: Aan de Stegge, RoosendaalLichtarchitect: Atexlicht, RaamsdonksveerInstallaties: Gebr. Van Dijk MadeBedden en nachtkastjes: wissner-bosserhoff, DordrechtGordijnen: Artimo Textiles, RoosendaalGrootkeuken: DroomHoreca, WaalwijkVloer: Xclusive Floors, Made

Aantal plaatsen verpleging: 30 (en 2 ‘extra’ plaatsen)Aantal plaatsen lichte zorg: 50Aantal plaatsen kortdurende opvang: 1 Zelfstandige appartementen: 7Energiesysteem: WKO-installatiesBouwsom: €21 miljoenBruto vloeroppervlak: 9.044m²

Start bouw: maart 2008Bouwtechnische oplevering: januari 2010 Officiële opening: 16 september 2010

Zo wordt de privacy ook bij gedeelde badka-mers behouden. Een mooi staaltje van samen-werking met de installateur,” vertelt De Wit tijdens de rondleiding. “En ook boven de bed-den hebben wij regelbare verlichting geplaatst. De aandacht voor sfeer is allesomvattend op Fendertshof.” Het in april dit jaar ingehuisde woonzorgcentrum in Fijnaart bezit verder 58 intramurale zorgappartementen, waarvan 10 plaatsen zwaar somatisch. De centrale keuken van Surplus Zorg regelt de maaltijden, te bezor-gen in het grand café - met kleine kaart - of op de kamer. “Maar je ziet de meeste mensen toch beneden eten in het Grand Café,” zegt Leijten.

“De 40 plaatsen die wij daar hebben zijn al vaak allemaal bezet geweest. Dit gebouwenconcept nodigt gewoon uit tot sociaal gedrag. En de cliënt hoeft niet per se om 11.30 uur te eten; dat kan ook een uurtje later. Het bouwproces op Fendertshof is het resultaat van visie en re-gie. En dat biedt ruimte voor innovatie.” n

Xclusive Floors | Brieltenspolder 23 | 4921 PK Made | telefoon +31 (0)162 - 671303fax +31 (0)162 - 671304 | www.xclusivefloors.nl | [email protected]

Creëer een nieuwe ambiance met een Summum-vloer!Xclusive floors is het juiste adres voor superieure LVT-vloeren in bedrijfs- en woonomgevingen. Niet alleen de talrijke designs en het kwaliteitsniveau van Summum-vinylproducten zijn opvallend, maar zeker ook de voordelen als het gebruiksvriendelijk leggen, lage kosten, duurzaamheid en de prachtige patronen en kleuren die overal een nieuwe ambiance creëeren. Informeer naar onze nieuwste collectie. Daar vindt u zeker de vloer die perfect op uw behoeften aansluit!

10500320_xclusive_floors.indd 1 14-06-2010 08:43:02


SEIN

Beschermd wonen in een ambitieuze gebiedsontwikkelingSEIN (Stichting Epilepsie Instellingen Nederland) heeft in een Design & Build aanbestedingsprocedure de

vervangende nieuwbouw voor 280 cliënten in Haarlemmermeer en Heemstede aan de combinatie Wen-

tink Architekten bv en BAM Utiliteitsbouw bv Regio Noordwest gegund. Bijzonder aan de selectie waren

de dialoogronden waar gekeken werd of de aanpak op de goede weg was. De aanbestedingsprocedure

liep gelijk op met de ideevorming rondom een grotere gebiedsontwikkeling.

Het plan kent een investering van circa 30 mil-joen en een doorlooptijd van 2,5 jaar. In janu-ari 2008 is gestart met de selectie, in mei 2008 zijn de plannen gepresenteerd en in november 2008 is gestart met de bouw. Er is in fases circa 23000 m2 bvo opgeleverd in oktober 2009, janu-ari 2010 en april 2010.

Kenmerkend aan het plan is een kleinschalige opzet, waar delen van het zorgvastgoed kunnen worden afgestoten, uitgebreid of aangepast zon-der dat aan het concept als geheel afbreuk wordt gedaan. In overleg met de gemeente Haarlem-mermeer en Venhoeven CS (coördinator master-plan) is gekozen voor een kloek ensemble van bouwdelen langs de Spieringweg, in combinatie met een nonchalanter, ‘toevalliger’ groepje bouw-delen in het hart van de gebiedsontwikkeling.

In Heemstede is huisvesting gecreëerd voor 40 cliënten. Leidend in deze uitwerking was de kwetsbare locatie op een oude buitenplaats in het hart van Heemstede. Belangrijk in het plan zijn de cliëntveiligheid, de overzichtelijkheid en de geborgenheid. Het ontwerp is op alle schaalniveaus specifiek toe-gespitst op bewoonbaarheid voor mensen met epilepsie. Van afgeronde hoeken bij raam-kozijnen tot een heldere routing met veilige oversteekplekken en een beperkte autotoegan-kelijkheid ademt het plan een maatpak voor de cliënten, waar veelal een epileptisch ziektebeeld samengaat met andere beperkingen.

In het plan bevinden zich zowel zelfstandige ap-partementen als ook groepswoningen voor vier,

zes en acht cliënten. Middels een ‘wooncatalo-gus’ is samen met cliënten en medewerkers een draaiboek van kleurenpaletten en materialen gemaakt, opdat individuele bewoners hun ap-partement mede vorm konden geven.

Wentink Architekten kent een ruime ervaring in zorgprojecten. Inmiddels behoren meerdere woon- en zorggebouwen voor mensen met een zeer specifieke zorgvraag tot haar oeuvre. Daar-naast rekent Wentink Architekten winkelvast-goed, restauraties en (particuliere) woningbouw tot haar specialismen. Met twaalf mensen werkt Wentink Architekten vanuit Loods 1 in Muiden. Voor SEIN werkte het bureau samen met BAM Utiliteitsbouw BV regio Noordwest, Berkhout Tros (constructies) en Hiensch Engineering (in-stallaties). n

Ensemble langs de Spieringweg.Houten balkons met glas: een veilige buitenplek voor mensen met epilepsie.


Aan de Pas wint NVTG BouwAward 2010In Bouwen aan de Zorg 2 van dit jaar zijn we niet geheel compleet geweest. We hebben in het artikel over

de NVTG BouwAward 2010 per abuis slechts aandacht besteed aan het Vlietland Ziekenhuis in Schiedam

die de BouwAward wint in de categorie Cure. Aan de Pas in het Zuid-Limburgse Bunde wint echter de

hoofdprijs binnen de NVTG BouwAward 2010.

Van de circa veertig projecten die voor de NVTG BouwAward 2010 zijn ingestuurd, heeft de jury na een uitgebreide voorselectie in twee ronden acht projecten genomineerd. Na de eerste ron-de waren nog veertien projecten in de race voor de NVTG BouwAward 2010. Op YouTube is een filmpresentatie van de winnaar te zien met als titel NVTG BouwAward 2010. De genomineerde projecten zijn door de voltal-lige jury onder leiding van Prof. Dr. Robert Huijs-man MBA op donderdag 21 en vrijdag 22 januari 2010 bezocht. Alle projecten hadden diverse as-pecten die een positieve indruk op de juryleden maakten. De jury was unaniem van mening dat Aan de Pas in Bunde de NVTG BouwAward 2010 hoofdprijs moest winnen. ➜

De acht genomineerde projecten waren:• Sinaï Centrum Locatie Bankras te Amstelveen• VU Kinderstad te Amsterdam• Duurzaam Verblijf te Beilen• Aan de Pas te Bunde• Parkhoff te Dordrecht;• De Fjord te Capelle aan den IJssel• Vlietland Ziekenhuis te Schiedam• Steinmetz / De Compaan te Den Haag.

Aan de Pas te Bunde.


NVTg boUwAwARD 2010

Uit de juryrapporten:Aan de PasAan de Pas is een woonzorggebouw voor patiënten met een progressieve spierziekte of andere complexe zorgvraag. De bewoners zijn aangewe-zen op intensieve verzorging. De achttien bewoners van Aan de Pas zijn geheel of gedeeltelijk afhankelijk van ademhalingsondersteuning.Het uitgangspunt bij de realisering van Aan de Pas was een gebouw te maken dat de bewoners echt als hun huis ervaren. Uit een reactie van de voorzitter van het bewonersoverleg tijdens het bezoek van de jury aan dit project, blijkt dat serieus met de voorstellen en opmerkingen van be-woners rekening is gehouden. De jury ervaart Aan de Pas als een warme, gezellige en huiselijke omgeving. De appartementen in Aan de Pas zijn zo geschakeld dat de patiënten maximale privacy hebben. De voorzieningen in het appartement zorgen ervoor dat de bewoners binnen hun be-perkte mogelijkheden toch zoveel mogelijk enige zelfstandigheid kennen.

De plafonds van de appartementen (60 m2) zijn hoger dan gangbaar omdat de bewoners veel tijd liggend in bed doorbrengen. Door de hoogte worden de kamers ook vanuit een liggende positie prettig ruimtelijk ervaren. De voorzieningen in de appartementen maken het mogelijk dat bedden op diverse plaatsen kunnen worden geplaatst. Bijzonder vindt de jury ook de badkamer in het gebouw die door de toepassing van speci-ale verlichting, een geluidsinstallatie en aankleding als ‘loungeruimte’ kan worden gebruikt. De jury is onder de indruk van het oog voor detail, de kwaliteit van de gekozen materialen en het architectonische ontwerp van het in- en exterieur. Door veel juryleden wordt een positieve opmerking gemaakt over de netheid in het gebouw. Ook de integratie van het gebouw in de bestaande bebouwde en natuurlijke omgeving wordt door de jury als positief ervaren. De jury is van mening dat uit het gebouw het respect blijkt dat de instelling en de bij de bouw betrokken partijen heb-ben voor de bewoners.

Zeer positief is de jury over de integratie van de domotica in het dagelijkse leven van de bewoners, hiermee wordt tegemoet gekomen aan de menselijke maat. De bewoners zijn immers zonder tussenkomst van derden zelf in staat om bijvoorbeeld gordijnen, verlichting, hoogte van de aanrecht en deuren te bedienen. Dit biedt veel vrijheid en extra mogelijkheden. Met betrekking tot de toegankelijkheid van enkele voorzienin-gen zijn er volgens de jury nog enkele details voor verbetering vatbaar. Waarom zijn er bijvoorbeeld klapspiegels in de sanitaire ruimten die voor de meeste mensen in de ruststand niet bedienbaar zijn? En waarom ontbreekt in de sanitaire ruimte een rondgaand alarmkoord als extra toevoe-ging op het persoonlijke assistentie alarm?

Aan de Pas te Bunde.


Uit de juryrapporten:VU KinderstadOp zo’n 35 meter hoogte bevindt zich de wonderlijke wereld van Kinderstad in het VU Medisch Centrum. Het gaat hier om een ontspanningsruim-te voor kinderen die in het VU zijn opgenomen. Het doel is om het zieke kind (4 tot 18 jaar) even te laten vergeten dat het ziek is. Ook broertjes, zusjes en andere familieleden en vrienden van het zieke kind zijn in Kinderstad welkom. Kinderstad sluit op de negende verdieping van het VU Medisch Centrum aan op de kinderafdeling van het ziekenhuis. De sfeer in Kinderstad doet in niets denken aan een ziekenhuis. Zelfs artsen die hier binnen komen, dragen over hun witte jas een vrolijk gekleurde gele ‘camouflagejas’.

Kinderstad komt voort uit de BNA Jonge Architecten Prijsvraag van 2003, die is uitgeschreven door de BNA (Bond van Nederlandse Architecten) en het Ronald McDonald Kinderfonds. VU Kinderstad is een project dat imponeert door de perfecte uitvoering van een doordacht concept. Hier-door is sprake van meer dan zomaar een ontspannings- en recreatieruimte voor kinderen. De keuze van duurzame materialen die aansluiten op de kinderwereld, het groeperen van de verschillende items, de kwaliteit van de verschillende onderdelen in combinatie met de locatie bovenop het bestaande gebouw maakt VU Kinderstad tot een uniek project . De kinderen kunnen zich in Kinderstad vermaken met onder meer DJ-tafels, een vliegtuiginrichting en cockpit , een racesimulator in een auto, een kunstgras trapveldje met vitrines vol collectoritems van Ajax en een whizz-kid ruimte. Voorzieningen die allemaal door bedrijven zijn geplaatst. Kinderstad beschikt echter ook over de traditionele ontspanningsmogelijk-heden zoals een knutseltafel, een poppenhoek en spelletjestafels. De ontwerpers hebben de thematiek geografisch neergezet zodat er vanuit de vliegtuiginrichting en de cockpit uitzicht is op Schiphol. Bij het Ajax-thema is uitzicht op de Arena.

Centraal in de ruimte bevindt zich het theater waarvan de zitplaatsen tevens de trap vormen naar de tweede verdieping van Kinderstad. Kinde-ren die in deze wonderlijke wereld een trap te gewoon vinden om naar beneden te gaan, kunnen hiervoor de glijbaan gebruiken. Voor minder mobiele kinderen is een lift beschikbaar.

VU Kinderstad is een voorbeeld voor hoe een recreatieruimte voor kinderen kan worden opgezet, waarbij uiteraard moet worden aangetekend dat hier sprake is van royale sponsorgelden. De jury is evenwel van mening dat ook in andere steden een dergelijk zakelijke opzet realiseerbaar is. Hierbij zal dan wel moeten worden gelet op het concept en dat de inrichting niet te veel een ‘commerciële uitstraling’ krijgt. Kinderstad wordt ‘gerund’ door twee betaalde krachten en een grote groep van vrijwilligers. Daarnaast is er ook een ‘kinderburgemeester’. Een kanttekening wordt door enige juryleden gemaakt bij de overzichtelijkheid van de trap als onderdeel van het theater. Die is voor verbetering vatbaar.


NVTg boUwAwARD 2010

In de categorie Cure wint het Vlietland Zieken-huis een NVTG BouwAward en in de bijzonde-re categorie is er een NVTG BouwAward voor VU Kinderstad. Een bijzondere aanbeveling/blijk van waardering sprak de jury uit voor Steinmetz /

Op youtube is een filmpresentatie van de winnaar te zien met als titel NVTG BouwAward 2010. Zie: http://www.youtube.com/watch?v=EQT0ZvoPe3o

De NVTG is met circa 700 leden de grootste vereniging voor facility professionals in de zorg-sector in Nederland. De NVTG BouwAward wordt ongeveer om de drie jaar uitgereikt. Links: http://www.nvtg.nl/

VU Kinderstad te Amsterdam

De Compaan . De jury wilde benadrukken dat de wijze waarop de genomineerden hun projecten presenteerden bijzonder professioneel van aard was en dat de ontvangst op de locaties getuigde van een grote gastvrijheid. n

Wat

doe

t u e

igen

lijk?

Voo

r € 6

5 pe

r uitg

ave

wet

en u

w k

lant

en d

at o

ok! B

el +

31 (0

)495

450

095

+32

(0)1

1 60

5540

voo

r alle

info

rmat

ie o

ver e

en v

erm

eldi

ng

Wie doet Wat

100 Bouwen aan de zorg

Peters & Lammerink architecten

Paul krugerstraat 43, 7551 GW henGeLo

t....................................+31 (0)74 2501696

e [email protected]

W www.peters-lammerink.nl

Wentink architekten BV

Postbus 24, 1398 ZG mUiden

t................................... +31 (0)294 299077

F .................................. +31 (0)294 299070

e [email protected]

W www.wentink.nl

auToMaTISCHe deuren

record/Van neLFen deUrtechniek

houtduifstraat 6, 4901 BP oosterhoUt

Postbus 565, 4900 an oosterhoUt

t....................................+31 (0)162 447720

F ....................................+31 (0)162 447730

e [email protected]

W www.record-automatischedeuren.nl

BeSCHerMIngSTranSForMaToren

.......................... energiek in energietechniek

GeVeke BestUrinGstechniek

Postbus 820, 1000 aV amsterdam

t....................................+31 (0)20 5829111

F ....................................+31 (0)20 5822496

e [email protected]

W www.geveke-besturingstechniek.nl

advIeSBureauS

c2L consULtancy BV

Postbus 7, 6675 ZG VaLBUrG

Wanraaij 4, 6673 dn andeLst

t....................................+31 (0)88 0081200

e [email protected]

W www.cL2-consultancy.nl

inVision internationaL BV

Bijsterhuizen 30-13, 6604 LP WiJchen

t....................................+31 (0)24 7114114

F ....................................+31 (0)24 3445314

e [email protected]

W www.invision-int.nl

aIrCondITIonIng

BLr-Bimon

aardvletterweg 3a,

3417 XL montFoort

t........................................+31 (0)348 472247

F ........................................+31 (0)348 472027

e [email protected]

W www.blr-bimon.nl

arCHITeCTen

Jorissen simonetti architecten

riJssen doetinchem

maarssen steenWiJk

Postbus 203, 7460 ae riJssen

t....................................+31 (0)548 518888

F ....................................+31 (0)548 520397

[email protected]

www.jorissensimonettiarchitecten.nl

nederland

aangepaST SanITaIr

arJohUntLeiGh nederLand BV ...With PeoPLe in mindBiezenwei 21, 4004 mB tieLPostbus 6116, 4000 hc tieLt....................................+31 (0)344 640800F ....................................+31 (0)344 640886e [email protected] www.arjohuntleigh.com/nl

BENELUX

BaUdet BeneLUXGrote hondstraat 40B - 2018, antWerPent....................................+32 (0)3 281 02 04F ....................................+32 (0)3 281 02 64e [email protected]

LinidoWeteringweg 5-9, 2641 km PiJnackert....................................+31 (0)15 3695440F ....................................+31 (0)15 3697164e [email protected] www.linido.com

LoPitaL nederLand BVLaarakkerweg 9, 5061 Jr oisterWiJkt....................................+31 (0)13 5239300F ....................................+31 (0)13 5239301e [email protected] www.lopital.nl

aanneMerS

GeeLen VastGoed & BoUWPostbus 4408, 6086 ZG neert....................................+31 (0)475 591848F ....................................+31 (0)475 592798e [email protected] www.geelen.nl

Wat

doe

t u e

igen

lijk?

Voo

r € 6

5 pe

r uitg

ave

wet

en u

w k

lant

en d

at o

ok! B

el +

31 (0

)495

450

095

+32

(0)1

1 60

5540

voo

r alle

info

rmat

ie o

ver e

en v

erm

eldi

ng

Wie doet Wat

Bouwen aan de zorg 101

Hang- en SluITwerk

Van BUUrennijverdalseweg 125, 7461 aG riJssent....................................+31 (0)548 535353F ....................................+31 (0)548 535357e [email protected] www.van-buuren.com

HoogwaardIge HuISveSTIng

cadoLto BeneLUX BVhoogwaardige gebouwen, modulair op maat

koop, huur en lease

e [email protected] www.cadolto.com

Jan sneLWilleskop 94, 3417 me montFoortPostbus 200, 3417 ZL montFoortt....................................+31 (0)348 473741F ................................... +31 (0)348 479051e [email protected] www.jansnel.com

HuISveSTIng

BUko BoUWsystemen BVWaaldijk 64, 4214 LB VUrent....................................+31 (0)183 658412F ....................................+31 (0)418 573334e [email protected] www.bukobouwsystemen.nl

Jan sneLWilleskop 94, 3417 me montFoortPostbus 200, 3417 ZL montFoortt....................................+31 (0)348 473741F ................................... +31 (0)348 479051e [email protected] www.jansnel.com

interFLoWde stek 15, 1771 sP WierinGerWerFt algemeen ...................+31 (0)227 602844F direct ..........................+31 (0)227 603165e [email protected] www.interflow.nl

deuren

record/Van neLFen deUrtechniekhoutduifstraat 6, 4901 BP oosterhoUtPostbus 565, 4900 an oosterhoUtt....................................+31 (0)162 447720F ....................................+31 (0)162 447730e [email protected] www.record-automatischedeuren.nl

galerIj-BalkonverHogIng

Pam GaLeriJ en BaLkonVerhoGinG BVPostbus 800, 7600 aV aLmeLot....................................+31 (0)546 850466F ....................................+31 (0)546 828812e [email protected] www.pamalmelo.nl

gordIjnen-vloeren

ten dam ProJectenstolwijkstraat 47BPostbus 9013, 3008 aa rotterdam6716 ad edet....................................+31 (0)10 4850371F ................................... +31 (0)10 4846813e [email protected] www.tendam.nl

grooTkeuken

GrootkeUkentechniek en demokeUkenmusicalstraat 71323 Vr aLmere stadt....................................+31 (0)36 5367140F ................................... +31 (0)36 5360936e [email protected] www.bertmuller.nl

BouwManageMenT

BUreaU orGanisatie BoUWWeZen BVPostbus 53, 3700 aB Zeistt....................................+31 (0)30 2513519F ....................................+31 (0)30 2522296e [email protected] www.bobadvies.nl

BuISpoSTSySTeMen

erGotrans BV LoGistieke systemenVissenstraat 14, 7324 aL aPeLdoornt....................................+31 (0)55 3688888F ....................................+31 (0)55 3688899e [email protected] www.ergotrans.com

BuITenTerreInInrICHTIng

Jan kUiPers nUnsPeet...innovatief in straatmeubilairPostbus 5, 8070 aa nUnsPeett....................................+31 (0)341 252944F ....................................+31 (0)341 252856e [email protected] www.jankuipers-nunspeet.nl

CleanrooMS

cLeanroom comBination GroUPde Waterlaat 2, 5570 mZ BerGeiJkPostbus 87, 5570 aB BerGeiJkt....................................+31 (0)497 556565F ....................................+31 (0)497 575224e [email protected] www.cleanroomcg.com

Goebertus MedicalGroup

GoeBertUs medicaL GroUP BVPostbus 190, 1110 ad diement....................................+31 (0)20 6947367F ....................................+31 (0)20 6684765e [email protected] www.goebertus.com

Bouwen aan de Zorg 3 2010

Documents

Transcript of Bouwen aan de Zorg 3 2010