Bouwen aan de zorg 05-2009

NUMMER 5 2009

+ VAKTIJDSCHRIFT oVER DE boUw EN oNTwIKKElINg IN DE zoRg + www.boUwENAANDEzoRg.EU ++ VAKTIJDSCHRIFT oVER DE boUw EN oNTwIKKElINg IN DE zoRg + www.boUwENAANDEzoRg.EU +

MAlbURgSTAETESpIlFUNCTIE IN DE wIJK

INTERVIEw VlAAMS pARlEMENTSlID VERA VAN DER boRgHT TERUgblIK Expo 60+

bouwen aande zorg

In deze ruimte bepalen specialisten het succes

Cleanroom Combination Group ziet niets over het hoofd

Cleanroom Combination Group biedt ‘room for perfection’ voor cleanrooms in de gezondheidszorg, de farmaceutische industrie,

de biotechnologie, de biofarmaceutische industrie, de nanotechnologie en andere hoogwaardige industrieën. Een geïntegreerde

aanpak, van eerste advies en ontwerp tot en met oplevering, inrichting en validatie. Met oog voor alle componenten en

gebruiksfuncties. En rekening houdend met de meest uiteenlopende wensen,

normen en voorschriften.

Cleanroom Combination Group, De Waterlaat 2, 5571 MZ Bergeijk

+31 (0)497 55 65 65 www.cleanroomcg.com

Room for perfection wissner-bosserhoff nederland · Keerweer 42 · 3316 KA Dordrecht · Tel.: +31 (0) 78 652 18 50 · Fax: +31 (0) 78 652 18 55 · E-mail: [email protected] · www.wi-bo.comwissner-bosserhoff belgium · Egide Walschaertsstraat 15/15 · 2800 Mechelen · Tel.: +32 (0) 15 21 08 41 · Fax: +32 (0) 15 29 14 64 · E-mail: [email protected] · www.wi-bo.be

lateraziekenhuisbed

Meubilair voor levenskwaliteit

18-22/11/2009hal 14, stand E 05

MEDICA®

Bezoek ons in Düsseldorf

anz_wibo_09.09_latera_230x297+3:anz-wibo_image_235x310mm 23.09.2009 14:27 Uhr Seite 1

wissner-bosserhoff nederland · Keerweer 42 · 3316 KA Dordrecht · Tel.: +31 (0) 78 652 18 50 · Fax: +31 (0) 78 652 18 55 · E-mail: [email protected] · www.wi-bo.comwissner-bosserhoff belgium · Egide Walschaertsstraat 15/15 · 2800 Mechelen · Tel.: +32 (0) 15 21 08 41 · Fax: +32 (0) 15 29 14 64 · E-mail: [email protected] · www.wi-bo.be

lateraziekenhuisbed

Meubilair voor levenskwaliteit

18-22/11/2009hal 14, stand E 05

MEDICA®

Bezoek ons in Düsseldorf

anz_wibo_09.09_latera_230x297+3:anz-wibo_image_235x310mm 23.09.2009 14:27 Uhr Seite 1

Jorissen Simonetti architecten Doetinchem Leiden Maarssen Rijssen Steenwijk

telefoon (0548) 51 88 88, e-mail [email protected]


230x297 you get more.indd 1 8-7-2009 10:29:17

Bouwen aan de zorg 5

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Nu dat we zo langzamerhand richting het einde van het jaar gaan, lijkt het moment aangebroken om de afgelopen periode eens goed te evalueren en te bezien hoe we er voor staan. Want… een jaar geleden leek de rampspoed over ons land neer te dalen en zouden we aan de vooravond staan van het door de deskundigen zo gevreesde Worst Case Scenario Ever. U begrijpt het al: we hebben het toch weer even over de kredietcrisis en de financiële malaise.

Maar…. het lijkt allemaal hartstikke mee te vallen.

Althans, dat is onze indruk. We hebben in de afgelopen weken wederom veel van gedachten gewis-seld met een brede keur aan stakeholders, die zich bezighouden met het bouwen aan de zorg.

Hoewel de crisis door niemand (en ook door ons niet) wordt gebagatelliseerd, is de Grote Terugval – zo lijkt het - weggebleven. De meeste partijen lieten weten ‘niet ontevreden te zijn’ over de tot nu toe behaalde resultaten. En dat waren geen containerbegrippen, want de werkelijke sfeer, de echte gevoelens en verwachtingen kun je ook oppikken in de toon van de gesprekken. C’est Le Ton Qui Fait La Musique.

En die was dus niet negatief. Nogmaals: men was en is wel alert en men is zich zeker bewust van het feit dat elk dubbeltje dat moet worden uitgegeven, uiteindelijk ook zal moeten renderen maar de constatering in de markt is dat het allemaal redelijk doorloopt.

In deze editie van Bouwen aan de Zorg leest u daar dan ook alles over. Er worden nog steeds mooie projecten opgeleverd, er wordt nog steeds creatief gedacht over de meest interessante uitdagingen. We zijn daarom zeer content met deze uitgave; we tonen aan dat men dit jaar toch met een redelijk positief gevoel kan afsluiten en dat er in ieder geval geen sprake is van grote rampspoed. En alvast vooruitdenkend aan 2010 – gekoppeld aan de doorsijpelende positieve berichten in de media over de aantrekkende economie en de eerste voorzichtige groeiprognoses – is er ook alle reden ontstaan om nog positiever te worden.

Wie had dat allemaal een jaar geleden gedacht? Soms komen scenario’s – ook al zijn deze geformu-leerd door deskundige economen en opinie-makers – gewoon niet uit.

Jerry Helmers

voorwoord


telefoon (0548) 51 88 88, e-mail [email protected]


230x297 you get more.indd 1 8-7-2009 10:29:17

.............................................................

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

www.bouwenaandezorg.euJaargang 9, nummer 5 2009

Verschijnt 6 x per jaarISSN: 1876-0600

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335E [email protected] E [email protected] www.louwersuitgevers.nl

RedactieteamHedvig Beunk, Jac Buchholz, Rob Buchholz, Wim van Engelen, Henk Geist, Roel van Gils, Rimke de Groot, Jerry Helmers, Ton Hoynck, Ank van Lier, Koen Mortelmans, Marcel van Rijnbach, Jan-Kees Verschuure.

Redactieadres VlaanderenKoen MortelmansKempenlaan 5B-2160 WommelgemT +32 (0)3 3536066E [email protected]

BladmanagementPatty RosE [email protected]

SecretariaatMariëlle van den Groenendaal

AdvertentiesOnline aanleveren:http://ftp2.louwersuitgevers.nlUsername: bagzwachtwoord: gast

Postbus 249, 6000 AE Weert, NederlandT +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 Postbus 15, B-3910 Neerpelt, BelgiëT +32 (0)11 605540F +32 (0)11 605541

FotografieRein Bollen, Roel van Gils,Ad van Hasselt, Jerry Helmers,Bert de Leeuw, Marcel van Rijnbach, Photos and More, Jeroen van der Wielen.

Abonnementsprijs€ 48,- per jaar incl. BTWING 41 71 65t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BVo.v.v. Bouwen aan de Zorg.Informatie over abonnementen:T +31 (0)495 450095E [email protected]

AdreswijzigingenSchriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert

OpzeggingenIndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnements-periode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DoelgroepAls abonnement en in controlled circulation, persoonsgericht naar beslissers in ziekenhuizen, verpleeghuizen, woonzorg-centra, zorggroepen, GGZ, woningcorporaties, architecten, technische/facilitaire managers toeleverancier aan de ge-zondheidszorg, aannemers, overheidsinstellingen en abon-nementen.

VormgevingLogo Reclame- Ontwerpbureau BVT +31 (0)495 450065E [email protected]

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zon-

der uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld

kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid

of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele

aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van

handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Vaktijdschrift over de bouw en ontwikkeling in de zorg

bouwen aande zorg

08 Ontwikkeling De Hogeweyk in Weesp

12 Ziekenhuis Aalst neemt nieuwbouw in gebruik

15 Thema architectuur: terug naar de grootschaligheid?

19 Column door Floris Westrhenen

20 Interview met Vlaams parlementslid Vera van der Borght

22 Zorgcentrum Ruijschenbergh geeft senioren een keuze

29 In ontwerp: AZ Sint-Maarten in Mechelen/Duffel

30 Thema buitenterrein: groen als geneesmiddel

34 Jellinek start met unieke Minnesota behandeling in Amsterdam

............................................................................

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

NUMMER 5 2009

bouwen aande zorg

+ VAKTIJDSCHRIFT oVER DE boUw EN oNTwIKKElINg IN DE zoRg + www.boUwENAANDEzoRg.EU ++ VAKTIJDSCHRIFT oVER DE boUw EN oNTwIKKElINg IN DE zoRg + www.boUwENAANDEzoRg.EU +

MAlbURgSTAETESpIlFUNCTIE IN DE wIJK

INTERVIEw VlAAMS pARlEMENTSlID VERA VAN DER boRgHT TERUgblIK Expo 60+

Cover: De entree van Ruijschenberg is indrukwek-

kend door het gebruik van verschillende materialen

en kleuren.

38 Serviceflats en dienstencentrum Klitsbergwijk in Paal/Beringen

44 Patiënten slapen beter in nieuw Martini Ziekenhuis

46 Malburgstaete: multifuncioneel woonzorgcentrum opent deuren

55 In ontwerp: nieuw kleedje voor Koninklijke Villa in Oostende

56 Jan Yperman Ziekenhuis: laatste fase masterplan van start

60 Derde lustrum voor Expo 60+

69 Thema narrowcasting: er is steeds meer mogelijk

76 Ziekenhuisstudie Roland Berger 2009: de zeven zorgen

79 Wie doet wat?

8 Bouwen aan de zorg

Met de oplevering van Hogeweyk in Weesp, eerder dit najaar, is een uniek woonconcept tot stand gekomen waar verpleeghuis Hogewey, onderdeel van de Vivium Zorggroep er goed in is geslaagd heel dicht bij de eigen visie te blijven: senioren – met een zorgbehoefte op basis van verschillende gradaties van dementie - moeten kunnen blij-ven wonen in hun eigen leefstijl. Het uitgangspunt is altijd geweest: ‘Hoe zou ik het zelf willen’? Volgens Florent Vlak, voorzitter van de Raad van Bestuur, is het traditionele verpleeghuis niet meer aan de orde. “Er is sprake van een echte woonwijk waarin de bewoners van verschillende achtergronden hun eigen leefstijl hebben kunnen behouden,” zegt hij. “Wij zijn er van overtuigd dat het kleinschalig wonen voor dementerende ouderen op deze wijze een nieuwe di-mensie heeft gekregen.”


ONTWIKKELING DE HOGEWEYK IN WEESP

‘Niet uitgaaN vaN de staNdaard dogmatiek’

HogEwEYK wEESp

Eerst even een stukje geschiedenis over verpleeghuis Hogeweyk. Al tegen het ein-de van de jaren negentig werd geconsta-

teerd dat het toenmalige verpleeghuis niet meer paste bij de vanaf 1993 ontwikkelde en geïm-plementeerde visie hoe je het beste zorg kunt geven aan dementerende ouderen. Directeur Jannette Spiering vertelt dat het complex be-stond uit lange gangen, met zes-beds-kamers, een ziekenhuissfeer waardoor het geheel enigs-zins Oost-Duits aandeed. “Vooral de buitenkant was dramatisch. Binnen waren we er altijd nog wel in geslaagd om aanpassingen aan te bren-gen, omdat we ons altijd al realiseerden dat het voor bewoners vooral om beleving moet gaan, maar mede ook omdat het gebouw al 32 jaar oud was, groeide de noodzaak om iets nieuws te gaan ontwikkelen. We waren er wel van over-tuigd dat de kwaliteit van zorg niet specifiek in een gebouw hoefde te zitten. Het scheppen van de optimale ‘Healing Environment’ was het doel. Als je dementerende ouderen zo veel mo-gelijk in een bij hen passende sfeer en herken-bare omgeving kunt laten verblijven, dan bied je voor deze doelgroep de best mogelijke woon- en leefkwaliteit.”

Volgens Vlak moest in het ontwikkelen van de nieuwbouwplannen het ‘instituut’ verpleeghuis vooral niet meer zichtbaar zijn. “Het doel was om een wijk te creëren met diversiteit, een open-bare ruimte, een plein waar muziek kon worden gespeeld of waar kleine voorstellingen konden plaatsvinden. Kortom, een wijk in een wijk.” Vlak erkent dat je daarbij meteen in een enorme spagaat belandt, want het eindresultaat dient vanzelfsprekend wel exploitabel te blijven. “We hebben daarom onze visie neergelegd bij een

aantal architectenbureaus. Het interessante was dat we toen bij een architect terecht kwamen, die eigenlijk niet wist hoe hij het moest bouwen. We konden daarom samen optrekken.”

Vlak en Spiering doelen hiermee op de samen-werking met Molenaar & Bol & Van Dillen ar-chitecten uit Vught. Michael Bol vertelt dat de rijke ervaring, die het architectenbureau al had met het bouwen in de zorg, al meteen tot

‘een last’ was. “Want we zagen dat de visie, die door verpleeghuis Hogewey neergelegd, uniek was en tegelijkertijd enorm tot de verbeelding sprak. Maar het was iets anders dan waar wij al-tijd vanuit waren gegaan. Wij ontdekten in die eerste gesprekken dat er vooral vanuit de be-woners werd gedacht. Er was een ambitie om de verschillende leefstijlen – van ambachtelijk tot Christelijk en van écht Amsterdams tot aan Goois, huiselijk of Indisch – goed op elkaar te laten aansluiten maar toch ook afzonderlijk in te bedden in de wijk. Met andere woorden; de wijk zou uit verschillende delen moeten gaan bestaan. Als je in de ene wijk zou zijn, dan zou je ontdekken dat dáár de voormalig stadse be-woners hun intrek zouden hebben ingenomen. In het wijkje ernaast – een ander cluster van een aantal woningen – zou een compleet an-dere sfeer moeten heersen. En dat alles met het doel om bewoners zich zo veel mogelijk op hun gemak te laten voelen en te refereren aan hun eigen geschiedenis. Voor de gezamenlijke ac-tiviteiten zou een supermarkt – op een centra-le locatie – worden gebouwd. Ook ontwierpen we een theater waar de mensen elkaar kunnen ontmoeten, maar die tevens zou dienen als faci-liteit voor de rest van de wijk en Weesp, buiten De Hogeweyk om. Hier lag ook de sleutelfactor

om de omgeving van De Hogeweyk letterlijk te verbinden met het zorgcomplex en daarbij dus de bewoners hoe dan ook het gevoel te geven dat ze nog steeds onderdeel zijn van de maat-schappij en dat ze zeker niet zouden zijn ‘weg-gestopt’. Wij kregen het idee dat hier heel goed was nagedacht over wat nu eigenlijk de defini-tie van ‘wonen’ is. En wat is de definitie van ‘pri-vacy’? We prikkelden elkaar voortdurend. De antwoorden op deze vragen mochten niet an-ders zijn dan voor jonge gezonde mensen, die nog wel helemaal zelfstandig functioneren.” ➔

Goede kans dat u ons al eens bent tegengekomen in het Nederlandse stadsland-

schap. Onze openbare ruimte telt tal van aansprekende bouwprojecten waarin

het vakmanschap van Heijmerink tot uiting komt. Van grote kantoorprojecten

tot kleinschalige woningbouw en van nieuwbouw tot renovaties. Stuk voor stuk

gerealiseerd met de toewijding, creativiteit en expertise die u mag verwachten

van een bouwonderneming met meer dan honderd jaar ervaring. Kijk voor meer

imposante voorbeelden van ons werk op www.heijmerink.nl.

Kent u ons nietergens van?

Heijmerink Bouw B.V.Schoudermantel 2a, Postbus 1263980 CC Bunnik.

Telefoon 030-656 66 [email protected]

1 Woonzorgcomplex , ”Berkenstede”, Diemen2 Verpleeghuis ”De Ingelanden”, Utrecht3 Villa’s ”Het Overbosch”, Bilthoven4 The Red Apple, Rotterdam

www.heijmerink.nl

Molenaar&Bol&Van Dillen Architecten heeft met het ontwerp van verpleeghuis De Hogeweyk in Weesp een vertrouwde leefomgeving gerealiseerd voor dementerende

bewoners. Bewoners van De Hogeweyk wonen en leven - onder begeleiding - in een omgeving waar ze van vroeger uit vertrouwd zijn. Met al het denkbare gemak en woon-

comfort, aangepast aan een diversiteit van leefstijlen. 23 Uiteenlopende woningen vormen zo samen een uniek leefconcept waar circa 135 dementerende bewoners echt thuis

zijn, waar ze hun actieve leven kunnen voortzetten. Dit maakt van De Hogeweyk een veilige en vrije leefomgeving voor een zo normaal en menswaardig mogelijk bestaan.

MBvDA is een architectenbureau met uitgebreide expertise in de zorgsector. Verscheidene grote en kleine projecten in de zorg staan inmiddels op onze naam. Wij begrijpen het spanningsveld tussen opdracht en oplossing en zoeken altijd naar een helder ontwerp.Sinds september is de naam Molenaar & Koeman Architecten veranderd in Molenaar&Bol&Van Dillen Architecten.

www.mbvda.nl

& net als vroeger


HogEwEYK wEESp

Vlak zegt dat zijn bestuur en de directie er bo-venop zaten om er vooral voor te waken dat er niet vanuit de ‘traditionele dogmatiek’ zou wor-den gedacht. Spiering: “Tegelijkertijd hebben we ons wel te houden aan de weten regelge-ving. Er waren dan ook spannende momenten. Wij maakten vooral duidelijk dat we niet op zoek waren naar een architect die tekent en ontwik-kelt; wij waren vooral op zoek naar een archi-tect die luisterde. Ik denk dat wij zelfs op een bepaalde manier enorm eigenwijs waren. Maar dat heeft te maken met onze overtuiging hoe wonen, welzijn en zorg– aan deze doelgroep – dient te worden verleend.”

Bol sluit zich hierbij aan. “Het heeft inderdaad pittige discussies opgeleverd, maar wij kwamen goed tot het inzicht dat beleving van bewoners meer dan ooit de essentiële factor is geworden waar men de bouw op dient te baseren. Het in-teressante is dat deze visie ook binnen ons bu-reau een discussie heeft opgeleverd. Sterker nog; we zijn als bureau een stap verder geko-men. We durven zelfs te stellen dat onze visie op bouwen in de zorg definitief is veranderd. Bij alle toekomstige projecten, die we voor andere opdrachtgevers hopen mogen te doen, zullen we ook nadrukkelijk deze visie voorleggen. Het heeft in Weesp in ieder geval geleid tot feitelijk 23 nieuwe woningen die zich onderscheiden op het gebied van interieur en architectuur. De bui-tenruimte per cluster van woningen is ook aan-gepast. De bewoners krijgen dus een optimaal thuisgevoel dat refereert aan hoe ze het hadden toen ze nog op zichzelf woonden.”

Spiering vertelt dat er nu ‘wachtlijsten in leefstij-len’ ontstaan. “Dat betekent dat bewoners niet meer lukraak op een algemene wachtlijst wor-den gezet, maar dat wordt gekeken in welke leefstijlomgeving – dus in welke woning in De Hogeweyk – zij het beste zullen aarden op basis van hoe ze eerder hebben geleefd.”

Volgens Spiering en Vlak zijn de eerste ervarin-gen van de bewoners goed. “Natuurlijk moet ie-dereen wennen; als je dement bent of wordt en je moet verhuizen, dan heeft dat hoe dan ook een impact. Maar na de complexe verhuisope-ratie ontstond er wel rust. De mensen beleven hun zelfstandigheid goed; ze gaan makkelijk naar buiten, ze lopen een rondje en er is interac-tie ontstaan. De buitenruimte heeft een duidelij-

ke functie ontwikkeld als ontmoetingsplek. De reuring nodigt ook uit om buiten te willen zijn. En toch met privacy.” Ook het personeel is en-thousiast. “We zijn in onze verdere personeels-werving echter heel scherp,” legt Spiering uit. “Er is sprake van een andere manier van werken. Je moet de visie wel willen omarmen. Ons ultieme doel is om continu kwaliteit te willen toevoegen aan het leven, ook al zijn de cliënten – de bewo-ners – zorgbehoevend.”

In december van dit jaar worden de laatst nieu-we woningen in gebruik genomen. Deze zul-len deels door al in De Hogeweyk verblijvende en deels door wachtenden op de wachtlijst be-woond gaan worden. In het voorjaar van 2010 zal Hogeweyk officieel worden geopend. “Hoe we dat precies gaan vormgeven, weten we nu nog niet precies,” zegt Vlak. “Duidelijk is wel dat het mede een feestje van de hele gemeente Weesp gaat worden. Want deze prachtige nieuwe zelf-

standige woonwijk zal impulsen gaan opleveren voor de verdere revitalisering van Weesp. Dit zal invloed hebben op de verdere vormgeving van de omgeving. Zo veel kwaliteit zit hier.” ■

FEITEN & CIJFERS Bouwtijd Start sloop 1e fase oktober 2006 Oplevering sloop 1e fase december 2006 Oplevering gehele complex september 2009Architect Molenaar & Bol & van Dillen, Vught Aannemer Heijmerink Bouw, Utrecht Tilapparatuur en douchestoelen Lopital Nederland, Oisterwijk Bouwadviseur BOB Zeist Gordijnen: Artimo Textiles, Roosendaal Oppervlaktes terrein en woningen Totaal oppervlak terrein 15.310 m² Oppervlak bebouwd terrein 7.607 m² Gemiddelde oppervlakte per woning Bruto oppervlak per woning 320 m²Leefstijlen+ aantallen Goois, Indisch, Stads, Ambachtelijk,Christelijk, Cultureel, Huiselijk 7 leefstijlen verdeling in wijk aangeven Algemeen Totaal aantal cliënten 139

Totale bouwkosten Totale investeringskosten incl BTW € 17.8000.000,= Aantal woningen 23 Aantal bedden 139 Aantal plaatsen restaurant ± 80 Aantal plaatsen theater ± 130 Aantal plaatsen grand cafe ± 50

12 Bouwen aan de zorg


zIEKENHUIS AAlST

ZiekeNhuis aalst Neemt Nieuwbouw iN gebruik

Het heeft een jaartje langer geduurd dan gepland, maar het Aalstse Lievevrouweziekenhuis is klaar voor de toekomst. De officiële ingebruikname, na een gefaseerde verhuis, gebeurde in aanwezigheid van diverse prominenten. Ook Vlaams minsiter-president Kris Peeters kwam al op bezoek. In dit ziekenhuis werken 2.400 medewerkers, waarbij meer dan 240 artsen en 40 assistenten. Zij hebben 844 bedden ter beschikking voor ongeveer 33.377 hospitalisaties per jaar. In het operatiekwartier gebeuren jaarlijks 42.629 ingrepen.

Het ziekenhuis barstte aan het begin van het decennium uit zijn voegen. Er heerste vooral een tekort aan parkeerplaatsen en

een nijpend plaatsgebrek in het ziekenhuis zelf. Verder wilde het hospitaal zijn afdeling voor lan-gere opnames duidelijk scheiden van de dagop-names en de consultaties. De nieuwbouw omvat achttien operatiezalen, tachtig consultatieruim-tes, een nieuw restaurant op de bovenste verdie-ping en een voor België uniek heliplatform op het dak. Dat is intussen ook al in gebruik genomen.

PANORAMISCH RESTAURANTVoor VK Studio vormt het ziekenhuis is al meer dan twintig jaar een belangrijke referentie. De opening van de nieuwe dagkliniek met bijbeho-rende consultatie- en medisch-technische ruim-

tes is een bekroning op een jarenlange nauwe samenwerking met de ziekenhuisdirectie. De uitbreiding met 45.000 m², een onderdeel van een door VK Studio opgesteld masterplan, con-centreert de medisch-technische diensten en het operatiekwartier in het hart van het zieken-huis. De uitbreiding beantwoordt ook aan enkele grieven uit het verleden, zoals de huisvesting van enkele speerpuntdiensten. Het nieuwe, boogvor-mige restaurant biedt een panoramisch uitzicht op de omliggende groene daken en nabijgele-gen bossen.

OVALEN PV-DAKHet zeven verdiepingen hoge gebouw ligt paral-lel met de hoofdstraat, maar de voorbouw is ge-schaald op maat van de omliggende woningen

gerealiseerd, zodat de imposante volumes het straatbeeld niet verstoren. De sokkel zorgt voor een mooie vloeiende overgang tussen oud en nieuw. Een publieke overdekte galerij leidt pa-tiënten en bezoekers naar de inkomhal en fun-geert tevens als drop-off zone voor bussen, taxi’s en ook als kiss-and-ride. De gebogen inkomge-vel tussen beide bouwblokken is uitnodigend gericht naar het stadscentrum. De kop van de vroegere gevel is verhoogd en bekleed met een roestvrijstalen bekleding, met daarop het nieuwe logo. De grootste blikvanger is het ovaalvormige glasdak met erin verwerkte fotovoltaïsche cellen. Uniek voor België is ook het gebruik van vloerpla-ten met kunststofbollen erin verwerkt. Dit verge-makkelijkte het aanbrengen van doorboringen voor leidingen. ■

Interieur: Woonzorgcentrum Haaglanden, Den Haag_

Tegeltapijt van Interface en Heuga is een verantwoorde keuzein uw zorgomgeving.De warme uitstraling zorgt voor een aangename zorg-, woon- énwerkomgeving. Kiezen voor tegeltapijt van InterfaceFLOR is ookkiezen voor onderhoudsgemak en een lange levensduur

www.interfaceflor.nl/gezondheidszorg

Tegeltapijt voor de zorgVoor een aangename omgevingen eenvoudig onderhoud


+THEMA: ARCHITECTUUR

terug Naar grootschaligheid?

Ziekenhuisarchitectuur heeft het afgelopen decennium een prominente plaats gekregen in de budgetten van bouwende instellingen. Het leverde mooie gebouwen op. Maar leidt de economische crisis en de daarbij behorende kapitaallastenbekostiging in de toekomst weer terug naar ontwerpen op functionaliteit?

De grootschalige ziekenhuisbouw in Neder-land wortelt in de wederopbouwfase; de cen-tralistische aanpak van de in 1947 opgerichte Ziekenhuiscommissie (het latere College Bouw Zorginstellingen) resulteerde in doelmatige, welhaast stalinistische bouwwerken en – later in de eeuw – tot multifunctionele ‘ziekenhuisste-den’ als het AMC. Esthetiek kwam op het tweede plan en ook qua functionaliteit bleken de gren-zen van de groei in de jaren negentig bereikt te zijn. Het eerste decennium van de 21ste eeuw bracht ons meer vrijheid: de financiering van nieuwbouw kwam weer in handen van de in-stellingen en architectuur en inrichting kregen meer aandacht in de financiering van nieuw te bouwen ziekenhuizen; de zogenoemde vraag-gerichte zorgverlening was geboren.

Nieuwbouw van die aard leidt als het goed is tot een beter functionerende organisatie en een be-tere dienstverlening. Maar wat als een ontwerp wordt goedgekeurd en het na oplevering niet te exploiteren blijkt? Wie trapt er op de rem? Het ziekenhuisbestuur – de aangewezen partij daar-voor - wil in veel gevallen mee in de vaart der volkeren: een state-of-the-art ziekenhuis dat flexibel is te gebruiken.

LEIDSCHE RIJNDe nieuwbouw van het Orbis Medisch Centrum in Sittard-Geleen had bijvoorbeeld te kampen met kostenoverschrijdingen; het ziekenhuis geldt niettemin als blauwdruk voor het (streek-)ziekenhuis van de toekomst en de financiële problemen zijn zeker niet uniek. Doorgaan met

bouwen waar meerkosten uit de hand lopen is immers aan de orde van de dag waar het publie-ke projecten betreft, al mag dat natuurlijk geen excuus zijn.

Financiële instellingen waren tot voor kort be-reid garant te staan voor de financiering van am-bitieuze projecten en zij neigen als gevolg van de kredietcrisis tot een (tijdelijke) pas op de plaats. De Rabobank en de Bank Nederlandse Gemeen-ten zetten zich onlangs toch achter het lang-verwachte nieuwe ziekenhuis in het Utrechtse Leidsche Rijn; als gevolg van de fusie tussen Me-sos Medisch Centrum (de initiële aanvrager van de nieuwbouw) en het St. Antonius Ziekenhuis kon het in 2013 langs de A2 op te leveren ge-bouw doelmatiger worden (her-)ontworpen. Het resultaat: een industrieel ogend stadsziekenhuis van 54.000 m² dat nog eens met 40.000 m² is uit te breiden door middel van bebouwing van par-keerterreinen en extra verdiepingen. Kortom: grootschaligheid is niet iets van het verleden. ➔


+THEMA: ARCHITECTUUR

case studYINTERFACEFLORSinds enkele jaren is in Zorgcentrum SwerfRust en Zorgcentrum Roggeveen – onderdeel van Zorgstroom, zorgaanbieder in Walcheren-Be-veland - tegeltapijt van InterfaceFLOR toege-past. “We hebben hiervoor gekozen vanwege de goede karaktereigenschappen. Akoestiek is een belangrijke factor binnen de gezond-heidszorg en door de toepassing van tapijt is het een stuk minder lawaaiig geworden. Daar-naast spelen rolweerstand en leefbaarheid een grote rol,” legt mevrouw Belfroid, teamleider Facilitair van Zorgstroom uit.

“In het verleden waren in onze locaties verschil-lende vloeren geïnstalleerd, voornamelijk mar-moleum. De laatste jaren zijn we dit aan het vervangen door tegeltapijt van InterfaceFLOR. Het tapijt is van sterke kwaliteit, flexibel en ge-

De laatste jaren krijgt de inrichting van ge-bouwen in de gezondheidszorg steeds meer aandacht binnen de zorgvisie. Een huiselijke inrichting met natuurlijke tinten zorgen voor een heldere routing, en stralen rust en vrien-delijkheid uit. Meubel- & Interieurbouw Pre-medite uit Renkum is gespecialiseerd in het vervaardigen van deze interieurs waarbij de wisselwerking tussen interieur-architectuur, verzorgenden en patiënten centraal staan.

Samen met opdrachtgever en architect wer-ken zij een totaal concept uit waarbij het in-terieur tot optimaal effect en een maximaal rendement leiden. In de huidige tijd staan ui-

makkelijk te onderhouden en geeft het interi-eur een warme comfortabele uitstraling. De tegels zien er nog steeds als nieuw uit, ze zijn gebruiksvriendelijk en bij een eventuele ver-huizing zullen we ze dan ook zeker meenemen, dat kan allemaal met tegeltapijt!”

“Naast een goed product is de servicegericht-heid van een leverancier voor ons minstens zo belangrijk,” besluit Belfroid. “We verwachten van een leverancier dat ze met ons meedenkt en ons van een goed advies voorziet zodat we samen de juiste beslissing maken voor de lan-ge termijn. Professionaliteit en betrouwbaar-heid staan bij ons voorop voor een prettige werkrelatie; een afspraak is er om nagekomen te worden.”

Voor meer info: www.interfaceflor.nl

Premedite levert biNNeN de hectiek vaN eeNZiekeNhuis rustgeveNde eN vrieNdelijke iNterieurs

teraard ook duurzaamheid en het gebruik van moderne materialen centraal, alles met oog voor detail, functionaliteit en de hoogste kwa-liteit. Door de korte lijnen is Premedite een flexibel bedrijf waarbij het hele project van het

ontwerp uitwerken tot en met de montage in eigen beheer kan worden gerealiseerd.

Voor meer informatie: www.premedite.nl of telefonisch: +31 (0)317 351 162. ■

Bouwen aan de zorg 05-2009

Documents

Transcript of Bouwen aan de zorg 05-2009