Marie-Jo heeft maatje meer

Bakkerij uit de asSmoel voor Kortrijk Xpo

Ufo op de universiteitSporten in spoorwegloods

Slapen in de kerk

3Bouwen aan

Vlaanderen nUMMer 3 I 2009Jaargang 10 I 3 MaandelIJKS

www.BoUwenaanvlaanderen.BevaKTIJdSCHrIFT voor de BoUw

3

INDUSTRIE- & PROJECTBOUW

18 & 19 NOVEMBER 2009 - ANTWERP EXPO

DE VAKBEURS VOOR INDUSTRIE- EN PROJECTBOUW IN HET HART VAN UW MARKT

easyFairs.com/BOUW-BE ALS ALLE VAKBEURZEN ZO GEMAKKELIJK WAREN!

Registreer nu online voor uw GRATIS toegangsbadge op

www.easyFairs.com/BOUW-BE

Programma:Grond- en funderingswerken• Structurele ruwbouwafwerking• Structurele binnenafwerking• HVAC-, elektro-, sanitaire en preventieinstallaties• Hernieuwbare energiesystemen• Tools voor aannemers en ICT• Recycling en milieu• Consulting•

Gratis online badgeaanvraag • Gratis learnShops™ • Gratis beurscatalogus • Centrale locatie • Geen lange wachttijden!•

Uitreiking van

2020challenge

easyFairs® INDUSTRIE- & PROJECTBOUW is of� ciële sponsor van:

Cataloguspartner:In samenwerking met:

230_297_IPB_2009_BE_NL&FR_2.indd 1 17/09/2009 14:04:16

Line - up

Domo®Contract Flooring - Zevensterrestraat 21 - B 9240 Zele - T +32(0)52 45 72 11 - www.domocontract.be • info@domocontract.be

LineUp 197x267.indd 1 31/08/09 16:10

voorwoordBeste lezer,

Toen ik me intussen vele jaren geleden naar Gent begaf voor mijn masterstudies – in die

tijd heette een master nog licentiaat – geschiedenis kreeg ik de indruk dat de oudste ge-

bouwen van de universiteit bestemd waren voor de menswetenschappen. De ingenieurs,

die deze gebouwen in de negentiende eeuw gebruikt hadden, beschikten toen over iets

jongere gebouwen, gemiddeld uit het midden van de twintigste eeuw, maar niet meer in

het echte stadscentrum. De recentste gebouwen waren die van de faculteit economie. Dat

paste wel bij de periode dat Ronald Reagan en Margaret Tatcher aan het bewind waren.

Als nieuwkomer stond ik ooit moederziel alleen te wachten op het begin van een cursus

in één of ander keuzevak aan de ingang van een leeg auditorium F. Niemand van de vaste

‘bewoners’ had gemerkt of me verteld dat van het inkombord van auditorium E al lang de

onderste horizontale balk van de E verdwenen was. Zoals er wel meer mankementjes wa-

ren aan de ‘Blandijn.’ Het deed me dan ook veel genoegen dat het nieuwe, onder leiding

van ir’s en ing’s opgetrokken complex langs de Sint-Pietersnieuwstraat, dat de ludieke

naam UFO kreeg, bestemd is voor de faculteit letteren en wijsbegeerte, een term die wel

standhield. Het nieuwe gebouw bevat ook een guillotinewand. Verderop in dit blad kunt

u lezen dat dit niet te maken heeft met het mogelijke killerinstinct van sommige Gentse

examinatoren, maar wel een bouwkundig hoogstandje is. De Gentse onderwijswereld

houdt het trouwens niet bij één project in dit nummer van Bouwen aan Vlaanderen.

In dit blad werpen we ook een blik in de boezemvulling van Marie-Jo en doen we aan

riooljournalistiek in Overijse. We horen het niet donderen bij Sonorcontrol in Hooglede

en gaan ook niet te biechten in de Mechelse Minderbroederskerk. Dat zou trouwens niet

meer kunnen, want die kerk kreeg een nieuwe bestemming als viersterrenhotel. Bij bak-

kerij La Lorraine in Ninove zijn de broodjes niet meer aangebrand.

We blikken eveneens vooruit naar de komende vakbeurs Industrie- & Projectbouw. Daar

wordt op 19 november de winnaar bekendgemaakt van de innovatiewedstrijd 2020 Chal-

lenge. De vijf kanshebbers zijn het politiekantoor van Schoten, Infrax in Torhout , Aero-

polis in Brussel, het sportcomplex in Maldegem en Bayer in Diegem. Het blijft helaas een

jammerlijk feit dat dergelijke bekroningen in de media nauwelijks weerklank halen. Een

meidengroep die een nieuw blondje aanwerft haalt veel ruimere pagina’s, staat veel meer

vooraan in de gedrukte media en veel meer in prime-time in de AV-media.

Veel leesplezier,

Koen Mortelmans

City Link speelt met licht en lucht

anTwerpen10 Sfeervol logeren in vroegere kerk

16 City Link speelt met licht en lucht

20 Sporten in oude spoorwegloods

23 Gevoelige uitbreiding voor Fingo

24 De Meeuw staalkaart van modulair bouwen

29 Nieuws VCB Antwerpen

lIMBUrg31 Nieuws VCB Limburg

ooST-vlaanderen32 Monovolume geeft Gentse universiteitsbuurt weer elan

42 Nieuwbouw Braunschool in harmonie met historische omgeving

46 Mandala geeft oude wijk zuurstof

51 Marie-Jo heeft nu maatje meer

53 La Lorraine uit de as verrezen

57 Naschoolse kinderopvang Zele

59 Nieuws VCB Oost-Vlaanderen

vlaaMS-BraBanT & BrUSSel61 Nieuwe showroom Assa Abloy

63 Pvc-primeur voor Aquafin in Overijse

66 Steelcase kiest voor duurzaamheid

69 Nieuws VCB Vlaams-Brabant

COLOFONBouwen aan VlaanderenKwartaalvaktijdschrift voor de bouwJaargang 10 • nummer 3 • 2009Sinds 1999 • Verschijnt 4 x per jaar

veraNtwOOrdeLijke Uitgever

H.B.J.M. LouwersWildlaan 7Postbus 15, 3910 Neerpelt, BelgiëT +32 (0)11 605540E info@louwersmediagroep.be

redaCtieadresKoen MortelmansKempenlaan 52160 WommelgemT +32 (0)3 3536066E redactie@bouwenaanvlaanderen.be

redaCtieDave Cuypers, Luc De SmetVeerle Devos, Henri GielenEls Jonckheere, Koen MortelmansBram Souffreau, Michel Vanden HeedeBert Verbeke, Chantal Verrecas

BLadmaNagemeNtPhilippe BourdaT +32 (0)9 2209250M +32 (0)478 437543 E p.bourda@louwersmediagroep.be

adverteNtiesFTP-server van Louwers Mediagroep:http://ftp2.louwersuitgevers.nlUsername: bavlWachtwoord: gastAdresgegevens:Postbus 15, 3910 Neerpelt, BelgiëT +32 (0)11 605540E verkoop@louwersmediagroep.be

seCretariaatManuela Depenbrock

FOtOgraFieMarc Sourbron e.a.

aBONNNemeNtprijs€ 35,00 per jaar excl. BTWABN Amro: 723-5404718-21t.n.v. Louwers Mediagroep BVBAo.v.v. Bouwen aan Vlaanderen.Informatie over abonnementen:T +32 (0)11 605540

adreswijzigiNgeNSchriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 15, 3910 Neerpelt, België

OpzeggiNgeNIndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schrif-telijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

dOeLgrOepBouwen aan Vlaanderen is een commu-nicatieplatform dat met name architec-ten, projectontwikkelaars, aannemers, installateurs, woningbouwcorporaties, gemeenten, overheidsinstellingen en op-drachtgevers uit alle betrokken regio’s van Vlaanderen informeert.

vOrmgeviNg/art direCtiONLogo Reclame- OntwerpbureauValerie BerbenRichard Kokx

drUkPrevision

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of ver-menigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor scha-de, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

16Sfeervol logeren in vroegere Mechelse kerk

10

anTwerpen anTwerpen

Nieuwe architectuur Braunschool in harmonie met historisch Gent

Pvc-primeur voor Aquafin

Kortrijk Xpo krijgt weer smoel

Marie-Jo heeft maatje meer

Bakkerij uit de asSmoel voor Kortrijk Xpo

Ufo op de universiteitSporten in spoorwegloods

Slapen in de kerk

3Bouwen aan

Vlaanderen NUMMER 3 I 2009JAARGANG 10 I 3 MAANDELIJKS

WWW.BOUWENAANVLAANDEREN.BEVAKTIJDSCHRIFT VOOR DE BOUW

3

VOORPAGINA:

Monovolume geeft Gentse universiteitsbuurt weer elan

weST-vlaanderen70 Nieuw labo Sonorcontrol

73 Energiezuinig binnenklimaat bij Duco

78 Kortrijk Xpo krijgt weer smoel

82 De Munt combineert wonen, winkelen, cultuur en horeca

85 Nieuws VCB West-Vlaanderen

SeCTornIeUwS86 Column Hans Herbrant

87 Column Assumax

89 Nieuwe productielijn Unilin Systems

91 Clean Site System van Valipac

92 EasyFairs Industrie- & Projectbouw viert lustrum

94 Nieuws CIB

98 Nieuws ORI

100 Nieuws BVA

102 Nieuws VCB

InHoUd

42 63 78

ooST-vlaanderen weST-vlaanderenvlaaMS-BraBanT

Partners for the Future

www.cordeel.be

Cordeel (4):Opmaak 1 22-06-2009 10:16 Pagina 1

Partner van BOUWEN AAN VLAANDEREN 9

vCB nIeUwS

VLORO blijft privé-eigendom verdedigenDe vzw VLORO (Vlaams Overleg Ruimtelijke Ordening en Huisvesting) heeft al ettelijke

jaren geschiedenis achter de rug. Al in het begin van de jaren negentig ging dit overleg-

forum van start als werkgroep. In 1997 verwierf de groep het statuut van vzw. In de loop

der jaren zijn er steeds meer ledenorganisaties bijgekomen. De vzw groepeert nu tien

organisaties die samen 11.000 professionelen, meer dan 20.000 particulieren en een te-

werkstelling van ongeveer 500.000 mensen vertegenwoordigen. Sinds een tweetal jaren

zijn binnen de vzw ook provinciale afdelingen ontstaan.

Gedurende al die jaren is de vzw VLORO waarvan de raad van bestuur mij onlangs tot

voorzitter heeft gekozen, haar basisprincipe trouw gebleven: de dynamiek van het pri-

vate eigendom als motor voor de welvaart in Vlaanderen verdedigen.

Onlangs heeft de raad van bestuur haar beleidsvisie herbevestigd. De klemtoon blijft

liggen op het vrijwaren van de gebruiks- en investeringsmogelijkheden voor het private

patrimonium en de private terreinen. De overheid moet bij haar beleid respect opbrengen

voor de eigendomsrechten. De regels die voor privégebouwen en terreinen gelden, moe-

ten eenvoudig en duidelijk zijn. Ze moeten de rechtszekerheid van de eigenaars waar-

borgen. De overheid mag de private actoren niet achterstellen ten gunste van publieke

actoren voor domeinen waarop zij beide op de markt actief zijn. Zowel in stadsgebouwen

als in landgoederen komen vaak meerdere functies samen: naast wonen bijvoorbeeld ook

recreatie. De overheid moet deze verweving verder mogelijk maken.

VLORO gaat in de toekomst de vinger aan de pols houden in alle dossiers die het privé-

eigendom aanbelangen. De vzw zal actief betrokken blijven bij het Vlaamse beleid op het

vlak van ruimtelijke ordening en huisvesting. Maar haar actieterrein zal niet hiertoe be-

perkt blijven. Zij zal alle aangelegenheden blijven opvolgen die op de bouw, het vastgoed

en het leefmilieu een impact hebben.

VLORO is een koepelorganisatie van organisaties. Het is haar doel de werking van deze

organisaties aan te vullen en te versterken. Voor de tien aangesloten organisaties fun-

geert zij dus als ontmoetingsplaats, overlegplatform en denktank. Samen met hen zal

de vzw, zoals in het verleden ook al is gebeurd, seminaries en opleidingen organiseren.

Zij zal er ook voor zorgen dat de private sector terdege haar stem kan laten horen in de

diverse organen die de overheid adviseren over het te voeren beleid op het vlak van ruim-

telijke ordening, erfgoedbescherming, wonen enz., zowel op Vlaams als op provinciaal en

lokaal niveau.

Gaëtan van de Werve

Voorzitter vzw VLORO

10 BOUWEN AAN VLAANDEREN

anTwerpen

Kerkhotel Patershof

Sfeervol logeren in vroegere kerkIn hartje Mechelen heeft projectontwikkelaar Investpro het kloostercomplex Patershof omgevormd tot een gesloten woonerf, met

‘kloosterwoningen’, lofts, nieuwbouwappartementen, eengezinswoningen, een binnentuin en … een hotel. Een ongewoon hotel,

want het is ondergebracht in de vroegere kloosterkerk.

Tekst: Koen Mortelmans

BOUWEN AAN VLAANDEREN 11

anTwerpen

Het was niet evident om de sinds

1999 leegstaande kerk en de

bijgebouwen te herbestemmen.

Zeker voor de kerk, waren de

vorm en constructie, de lichtinval, en de be-

staande afmetingen randvoorwaarden, die

het definitieve ontwerp bepaalden. Voeg

daarbij een aantal eisen van het stadsbe-

stuur van Mechelen, de brandweer en de

hotelketen die mee in het project stapte,

met steeds de economische haalbaar-

heid in het achterhoofd. Het is het project

waarin we alles nauwkeurig moesten over-

wegen,” vertelt bedrijfsleider Rudolf Van

den Heuvel. Zijn groep omvat tevens aan-

nemingsbedrijf IBO en staalconstructeur

IMW, die de grootste werken uitvoerden.

De kerk uit 1867 is een ontwerp van Paul

Stoop, die ook de neogotische kerk van de

abdij van Tongerlo ontwierp. Het is geen

beschermd monument, maar de klooster-

lingen, die de site verlieten, vroegen wel

dat de kerk een ‘zachte’ nabestemming

zou krijgen. Een evenementenzaal bij-

voorbeeld zou niet kunnen. De diensten

voor monumentenzorg gingen verder. Ze

eisten dat alle bouwkundige ingrepen om-

keerbaar zouden zijn, zodat het nochtans

niet-beschermde gebouw in de verdere

toekomst en met beperkte ingrepen ooit

weer als kerk zou kunnen fungeren. “We

dachten eerst aan kantoren, maar het

bleek onmogelijk om hiervoor kandidaat-

huurders te vinden. Uiteindelijk is de ide-

ale oplossing uit de bus gekomen. De kerk

is nu het Kerkhotel Patershof. De typische

neogotische architectuur zorgt er voor

een speciale sfeer.”

Uniek“Ik had eerder al heel wat restauratiepro-

jecten uitgevoerd, maar dit was helemaal

anders dan al de rest,” getuigt architect

Dan Jonckers. “Het aanvankelijke plan

voor de realisatie van kantoren in de kerk,

was veel minder ingewikkeld. Dit ontwerp

voorzag grotere ruimtes voor landschaps-

kantoren met strategische kernen voor

sanitaire en andere infrastructuur, zodat

we alle verticale leidingen zouden kunnen

bundelen. In een hotel heeft elke afzon-

derlijke kamer die infrastructuur. ➡

“

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

advertentie_cursiefj#252928.pdf 1/17/07 10:13:36 AM

VERHOOGDE VLOEREN• Uitneembare verhoogde vloersystemen • Droge Holtevloeren• Bekledings vernieuwing en renovatie• Speciale toepassingen voor Industrie• Droge “chape” - vloeren uitstekend geschikt voor renovatie projecten.

ADVIES, STUDIE & BEGELEIDING Eigen plaatsingsdienst

A T E S C O B V B A

TUINDIJK 48 / 1 - 2223 SCHRIEK tel: +32 (0)15/23.02.58fax: +32 (0)15/23.02.59 e-mail: info@atesco.be

29900346 atesco.indd 1 02-10-2009 15:10:49

‘Bouwen aan Vlaanderen’ beschikt over business-seats op Optima Gent.(basket 1ste Nationale) en nodigt haar klanten uit om een wedstrijd naar keuze bij te wonen.

Heeft u interesse?

Mail naar Philippe Bourda:p.bourda@louwersmediagroep.be en vermeld welke wedstrijd u graag wenst bij te wonen.

We nemen dan spoedig contact met u op.

adv basket.indd 1 26-06-2007 14:11:54

BOUWEN AAN VLAANDEREN 13

anTwerpen

Bovendien zijn de brandweervoorschriften

voor hotels veel strenger dan voor kanto-

ren. Toch hebben we slechts één afwijking

moeten aanvragen. Het hele gebouw zit

dan ook vol onzichtbaar verpakte technie-

ken. Om alles rond te krijgen waren een in-

tens overleg met alle (onder)aannemers en

met de brandweer noodzakelijk. Vergeet

bijvoorbeeld niet dat het gebouw slechts

vier ingangen telt, met een breedte van

amper 1,40 m, waardoor we al het mate-

riaal moesten naar binnen brengen. Ook

de inbreng van hotelketen Martin’s was es-

sentieel, onder meer om de speciale sfeer

tot stand te brengen. Om alle hedendaags

comfort en veiligheidsmaatregelen te in-

tegreren hebben we uiteindelijk niet veel

toegevingen moeten doen. Sommige bad-

kamers zijn iets kleiner, maar daar blijft het

bij. Maar door de plaats van de kerkramen

en zuilen zijn bijna alle kamers verschillend.

Het interieur is aangepast aan de historiek,

met verwijzingen naar de neogotische stijl

van de kerk.”

MetaalstrUctUUrDat de groep IBO-Investpro met IMW ook

over een metaalbedrijf beschikt, kwam

goed van pas. “Door het aanbrengen van

een interne staalstructuur moesten we

niet raken aan de bestaande ramen en

nauwelijks aan de muren. Zo beantwoord-

den we aan de eis van monumentenzorg

dat het gebouw ooit weer een kerk zou

kunnen worden. De staalstructuur kan

zonder problemen gedemonteerd worden.

Maar er was ook een structurele oorzaak.

De neogotische zuilen lijken wel solide,

maar hun draagcapaciteit is vrij beperkt.

Meer dan het bestaande dak kunnen ze

niet ondersteunen. Om de nieuwe niveaus

en lokalen te dragen moesten we wel een

tweede draagstructuur aanbrengen. Zelfs

met een 3D-model was het moeilijk om

vooraf de ruimtelijke effecten helemaal in

te schatten. Er bestonden wel voorbeel-

den van kerken met een nieuwe functie,

maar een hotel is toch uniek.” Tijdens de

voorbereiding van zijn tekenwerk trok Dan

PARTICIPANT AAN HET WOORDAtesco – verhoogde vloerenAtesco (Schriek / Heist-op-den-Berg) leverde en plaatste de droge

holtevloeren van de gastenkamers in het in het Kerkhotel geïn-

tegreerde kloostergebouw en de uitneembare vloer voor het da-

tacenter in het kerkgebouw zelf. “Voor de gastenkamers viel de

keuze op de droge, niet uitneembare verhoogde vloer AT/H600-M28

(Knauf, type Gifafloor FHB),” zegt zaakvoerder Bert Timmermans.

“Dit omwille van de uitstekende akoestische kwaliteiten , de brand-

weerstand en de mogelijkheid tot vereenvoudigde installatie van

alle noodzakelijke technieken in de vrije ruimte onder het vloerni-

veau. Dit systeem is uitermate geschikt voor zowel renovatie van

bestaande gebouwen als voor nieuwbouw, waarbij de bouwheer

alle mogelijkheden openhoudt voor de toepassing van gelijk welke

vloerbekleding of mix van vloerbekledingen. Het datacenter kreeg

het modulair uitneembaar verhoogd vloersysteem AT/V600-38HS,

bekleed met hardlaminaat. De uitneembaarheid van de tegels

verzekert in alle omstandigheden de vlotte bereikbaarheid van de

onderliggende technieken, zodat aanpassingen of uitbreidingen

steeds op de meest eenvoudige wijze mogelijk zijn.” Atesco is ge-

specialiseerd in alle vormen en systemen van verhoogde vloeren.

Daarbij horen naast de vermelde types de zogenaamde renovatie-

vloeren (onder meer toegepast bij de renovatie van de gebouwen

van de Federale Politie in Brussel), die doorgaans worden toegepast

voor in projecten waar slechts een beperkte verhoging mogelijk is.

“Atesco kan eveneens van dienst zijn met de opbouw van gradins in

auditoria en filmzalen en bij verhoogde terrasbouw in hout of steen.

Het Atescoteam bestaat uit vijf medewerkers, waarbij drie voltijdse

monteurs. Voor grotere projecten doen we een beroep op onder-

aannemers, die onze eigen kwaliteitsnormen ondersteunen.”

Jonckers naar Amsterdam, waar al meer-

dere kerken een nieuwe functie kregen.

UitgekiendKerkhotel en woonerf kregen allebei de

naam Patershof. Het viersterrenhotel telt

79 kamers, waarvan 56 kamers in de kerk.

Ze bevinden zich op het gelijkvloers en op

vijf verdiepingen. De verdiepingen bestaan

uit kolom-ligger-verbindingen en uit lig-

gers ingewerkt in de bestaande muren.

“We hadden de bestaande toestand zorgvul-

dig opgemeten en de staalconstructieplan-

nen integraal in 3D uitgetekend, zodat we

alle liggers precies naast de bestaande bo-

gen konden positioneren,” blikt Rudolf Van

den Heuvel terug. ”De plaatsing van de ko-

lommen is zo gekozen dat ze gefundeerd

zijn op de wanden van de ondergrondse

technische ruimte. De kerk hebben we over

haar volledige lengte onderkelderd, tussen

de bestaande kolommen in. De wanden van

deze kelder vormen de verstijvingen van

de funderingsplaat. ➡

G I P S E L E M E N T E N

AFWERKINGSBEDRIJF

valedro b.v.b.a.

Gasthuisbosdreef 24KMO Zone Noord - 3700 TongerenT 012 23 78 49 - F 012 26 28 11E Info@valedro.be

www.valedro.be

Voor al uw projecten, een oplossing.

> verlaagde plafonds

> wanden

> systeemwanden

> 30 jaar ervaring

> voorgefreesde gipsplaten op maat

> Vraag vrijblijvend uw offerte aan

nieuw:

BOUWEN AAN VLAANDEREN 15

TECHNISCHE fICHEProjectontwikkelaar: Investpro-Patershof,

Mechelen

Gebruiker: Martin’s Hotels, Genval

Architect: Dan Jonckers, Projectbureau Signa,

Brussel - Mechelen

Algemene aannemer: International Building

Organisation (IBO), Mechelen

Staalconstructie: International Metal Works

(IMW), Tessenderlo

Verhoogde vloeren: Atesco, Schriek - Heist-

op-den-Berg

Tegelwerken: Tegels De Roy, Merchtem

Gipskartonwanden, bepleistering, voorzet-

wanden, verlaagde plafonds: Valedro,

Tongeren

Ving Card Systeem: Assa Abloy, Wemmel

Aantal hotelkamers: 79

Start werken: midden januari 2008

Opening hotel: 19 mei 2009

anTwerpen

”De tussenvloeren zijn uitgevoerd met

staalplaat-betonvloeren opgevuld met

lichtgewichtbeton met kleikorrel granu-

laten. De afwerking van de vloeren be-

staat uit een akoestische isolatiemat, en

een dunne chape. De leidingen voor de

technieken hangen aan de onderzijde, in

de akoestisch, geïsoleerde verlaagde pla-

fonds. De dubbele lichte wanden bestaan

uit geïsoleerde gipsplaten. De totale vloer-

dikte (zonder afwerking) bedraagt slechts

24 cm. De opleg van de staalplaat-beton-

vloeren op de stalen liggers gebeurde op

verbrede onderflenzen. Omwille van de

beperkte hoogte en de soms lange over-

spanningen, zijn een aantal liggers ‘met

tegenpeil’ – een bovenwaartse kromming –

uitgevoerd om de doorbuigingen te beper-

ken. “Voor de sterkte was het zelfs nodig

om met zulke lage profielen, over te gaan

op de hogere staalkwaliteit S355. We hiel-

den de overspanningen van de staalplaten

kort, zodat er geen onderstempeling no-

dig was. Die kwam de uitvoeringssnelheid

van de werken ten goede, en verdeelde de

krachten op de bestaande muren beter.

We konden in de beperkte ruimte op be-

paalde plaatsen al met de afwerking be-

ginnen, terwijl elders het storten van het

beton of zelfs het monteren van het staal

nog volop bezig was.”

doorkijkzonesOp alle verdiepingen bevinden zich ‘door-

kijkzones,’ zodat de hotelgasten nog altijd

een goed overzicht krijgen van de kerk.

Vanuit de foyer kan je het rozetraam bo-

ven de vroegere hoofdingang zien en in de

ontbijtzaal in de vroegere kruisbeuk de nok

van het dak. Met respect voor de oorspron-

kelijke bestemming zijn zowel in de ge-

meenschappelijke ruimtes als in de kamers,

de bestaande bogen, brandglasramen, ko-

lommen, … verwerkt in het interieur. De

kleuren zijn zo gekozen dat de bestaande

kolommen een lichte kleur kregen, in con-

trast met de donkerdere, warme tinten van

de muren. Voor de ontbijtzaal viel de keuze

op rode tapijttegels en zitbanketten met

hoge, goudkleurige, spitsvormige ruggen

tegen de muren. De vergulde lusters zijn

nieuw, het altaar is het originele. ❚

PARTICIPANTEN AAN HET WOORDTegels De Roy – tegelwerkenTegels De Roy (Merchtem) leverde en plaatste de vloer- en wandtegels. “Het ging om vloer- en wandtegels

voor de badkamers en voor het sanitair in de publiek toegankelijke delen van het hotel en vloer- en wandte-

gels in de keuken. In de inkomhall brachten we spierwitte tegels van 60 x 60cm aan. Het zicht is imposant,”

vertelt commercieel directeur Roel Degreef. “Dit zijn onze specialiteiten. We voeren net zo goed grote en

luxueuze als kleine projecten uit. Wij zijn niet gebonden aan een bepaalde importeur of fabrikant, zodat we

alle soorten en merken vloer- en wandtegels en natuursteen kunnen plaatsen. We beschikken over verschil-

lende eigen vloerdersteams; dus geen onflexibel systeem met onderaannemers, maar uitsluitend eigen

vakmensen. In het Kerkhotel waren we van oktober tot april met gemiddeld vijf tot tien mensen aan het

werk. We hadden al op heel wat plaatsen gewerkt, maar deze unieke setting was onze eerste kerk. Het is ook

een tot de verbeelding sprekende referentie. Zelfs minder ongewone hotels zijn altijd betere referenties

dan onbekende projecten.” De Roy was recent ook aan het werk in de Brasserie Du Midi in het Eurostation

Brussel-Zuid, in Fortis Ducale House (Brussel) en op de Campus Bijloke in Gent. “Bij ons familiebedrijf met

47 personeelsleden staat momenteel de derde generatie aan het roer.”

Valedro – gipskartonwanden, voorzetwanden bepleistering, verlaagde plafondsValedro (Tongeren) plaatste in het Kerkhotel de gipskartonwanden en de verlaagde plafonds. Het voerde er

eveneens de bepleisteringswerken uit. “Daarnaast behoort ook het installeren van systeemwanden en sys-

teemplafonds tot onze specialiteiten,” zegt medezaakvoerder Hendrik Leën. “We hebben in het Kerkhotel

twaalf van onze medewerkers ingezet, gedurende ongeveer negen maanden. De omgeving en de aard van dit

project waren voor ons wel ongewoon, maar de techniciteit van de werken die we er uitvoerden zeker niet.

Uiteraard vormt het Kerkhotel een mooie referentie op ons palmares. Daarop prijken verder onder meer het

Genkse Zeppelinproject, Stephenson Plaza en de Tibotec Campus in Mechelen, Ordina in Hasselt en Mechelen,

het Namur Office Parc–en alle Belgische Passage fitness centra.” Bij Valedro werken ongeveer vijftien mensen.

Het maakt tevens gebruik van een veertigtal onderaannemers.”Het werd opgericht in 1987 en kreeg recent

met Alfaform een nevenbedrijf, gespecialiseerd in op maat gemaakte en ingefreesde gipskartonplaten.

16 BOUWEN AAN VLAANDEREN

anTwerpen

Energiezuinig kantoorproject langs Antwerpse rand

City Link speelt met licht en lucht

Tekst: Koen MortelmansFoto’s: Interbuild

BOUWEN AAN VLAANDEREN 17

anTwerpen

Uit de verte lijkt City Link een klas-

siek kantoorproject. In die zin zijn de

vier balkvormige kantoorvolumes mis-

leidend. Dichterbij valt al veel beter op

dat dit geen ‘gewone’ bouwwerken zijn.

En zelfs dan blijven heel wat creatieve

oplossingen voor het oog van een leek

verborgen.

Eerst is er het terrein zelf. Vroe-

ger bevond zich hier een ves-

tiging van Belgacom. Daar is

niets meer van te zien. Nu is

het opvallend groen en telt het slechts

25 bovengrondse parkeerplaatsen. . Maar

er is wel een ondergrondse parking van

16.455 m2. Die bevindt zich niet alleen

onder de kantoorvolumes zelf, maar ook

grotendeels onder heel het terrein. De

kantoorgebruikers bevinden zich hier op

wandelafstand van het spoorwegstation

van Antwerpen-Berchem. Fietsers vinden

rechtstreeks aansluiting op het miskende

ringfietspad. “Bovendien zal de fietsroute

Antwerpen-Mechelen, die de komende

jaren wordt ingericht, dwars door deze

site lopen,” vertelt projectdirecteur Adelin

De Block (Interbuild). In het groen bevin-

den zich ook de brandwegen. Speciaal

voor de gebruiker en bezoekers van deze

kantoren is de belijning van de openbare

weg aangepast en zijn er extra verkeers-

lichten geplaatst, zodat automobilisten die

de site inrijden of verlaten zonder ingewik-

kelde manoeuvres de Singel en de Ring

kunnen bereiken.

gebrUikscoMfortDe ondergrondse parking telt twee bouw-

lagen, bovengronds zijn er zeven niveaus,

goed voor 6.682 m2 nuttige oppervlakte

per volume. “De aanvliegroute van de

luchthaven van Deurne beperkte de mo-

gelijke bouwhoogte.” De vier gebouwen

bevatten elk drie personenliften en zijn

uitgerust met verhoogde computervloe-

ren en verlaagde klimaatplafonds met

lamellen in geperformeerd metaal. De

kantoorruimte is marktconform. De af-

wezigheid van radiatoren en convectoren

levert heel wat nuttige ruimte op. De tech-

nische installaties voor de klimatisatie

bevinden zich niet op het dak, maar op

de hoogste verdieping, op een soort in-

pandig terras. “Elke gebruiker kan op een

comfortabele manier een halve verdie-

ping inrichten, herinrichten en gebruiken,

want de keuken en het sanitair zijn overal

dubbel. De meest voor de hand liggende

oplossing is een scheiding halverwege de

lange gevels, maar mits wat overleg zijn

ook andere indelingen en zelfs meer ge-

bruikers mogelijk.”

energiezUinigDe raampartijen zijn wel ruim, maar alleen

de gevelvlakken die op andere volumes

uitkijken zijn nagenoeg volledig beglaasd.

Langs de andere kanten wisselen ze in

speelse patronen af met een gevelbekle-

ding in graniet. “De ‘interne’ glaspartijen

zorgen voor een interne transparantie van

de site. Naargelang de stand van de zon

en de waarnemingshoek doen zich diver-

se speciale spiegeleffecten voor,” merkt

Adelin De Block op. “De smalle kanten

zijn zuidwaarts gericht. Dit komt het bin-

nenklimaat ten goede.” De lichtgrijze gra-

nietvariëteit is gevlamd afgewerkt. “Met

open voeg, dat prononceert het lijnenspel

en komt de vochtafvoer ten goede. Voor

de water- en winddichtheid heeft dit geen

gevolg. De betonstructuur is voldoende

geïsoleerd,” vult architect Erik Andries

((opvolger van architect Ferre Verbaenen,

ABV+ Architecten) aan. “Toen we onze

eerste plannen voorlegden mikten we op

een E-peil van 100, de wettelijke norm.

Cofinimmo vroeg ons om beter te doen

dan die wettelijke norm. Het zou graag

E-80 bereiken. We hebben uiteindelijk

E-77 gerealiseerd. Daarop zijn we eerlijk

gezegd wel trots.” De gevel is geïsoleerd

met een laag rotswol van 10 cm, het dak

met 12 cm en de vloer boven de parkeer-

garage met 7 cm polyurethaan. Andere

ingrepen die bijdroegen tot het bekomen

van de lage E-waarde waren de keuze van

de koelgroepen, de lichtsturing op basis

van bewegingsdetectie en dimming en de

recuperatie van warmte op de ventilatie-

groepen.” ➡

Kunstschilder Piet Mondriaan zorgde voor inspiratie.

Bomen bovengronds, wagens ondergronds.

Nutsvoorzieningen in de kern van de gebouwen.

Only a great team can achieve great things.

www.interbuild.be

INT005_Print VIS A4p.indd 1 3/24/09 3:03:20 PM

BOUWEN AAN VLAANDEREN 19

anTwerpen

Inzake omvang en comfort zijn de vier ge-

bouwen identiek. Het transparante karakter

van de gevels die op de andere volumes uit-

kijken, zorgt voor harmonie. “We streefden

naar eenheid,” zegt Erik Andries. “Maar we

bouwden ook wat afwisseling in. Daarvoor

zorgen de lijnvormige constructies op de

gordijngevels.” Deze grijze vinnen sprin-

gen 12 cm uit en vormen uiteenlopende

rechthoekige patronen. De architecten in-

spireerden zich hierbij op het werk van Piet

Mondriaan. “De vinnen houden wel gelijke

tred met de vloer en plafondplaten, zodat

ze nergens het uitzicht belemmeren.”

boUwteaMDe werken zijn uitgevoerd in bouwteam.

“Een succesformule,” beamen architect

en aannemer volmondig. “Geen enkel pro-

bleem bleef aanslepen, iedereen werkte

mee om snel oplossingen te vinden. En

om beter te doen dan de norm, zoals bij

het verwezenlijken van het E 77-peil. Het

was de bedoeling om de werken tegen

einde september af te ronden, maar we

waren er al einde mei mee klaar. Zoiets

kan je zelden horen bij grote bouwprojec-

ten.” Op zeker ogenblik zag de bouwplaats

eruit als een soort gradin. “Na de voltooiing

van de ondergrondse parking startten we

met de werken aan gebouw 1, daarna aan

gebouw 2, dan aan 3 en tenslotte aan 4. Op

zeker ogenblik waren we in elke gebouw op

een andere verdieping aan het werk.”

De omgeving is niet alleen (streekeigen)

groen, maar ook blauw. “Naast ondergrond-

se infiltratiebekkens vangen we het regen-

water ook op in vijvers. Dit was eigenlijk

een vraag vanwege de brandweer, maar de

esthetische meerwaarde is mooi meegeno-

men. We bufferen niet alleen het regenwa-

ter, we gebruiken het ook voor het sanitair,

zij het alleen op het gelijkvloers. Om het op

de verdiepingen te gebruiken zouden we

het moeten oppompen. Het extra energie-

verbruik hiervoor weegt zwaarder door dan

de eventuele voordelen ervan.” ❚

TECHNISCHE fICHEProjectontwikkelaar: City Link (Wilrijk)

Koper: Cofinimmo (Brussel)

Architecten: ABV+Architecten (Ferre

Verbaenen(+), Erik Andries, Carine

Boeykens) (Kapellen)

Studies technieken: VK Engineering

(Merelbeke)

Hoofdaannemer: THV Interbuild (Wilrijk) –

Willemen (Mechelen)

HVAC: Cegelec (Wommelgem)

Verlaagde plafonds: Interalu (Wilrijk)

Verhoogde vloeren: Jansen Afwerkingsbedrijf

(Meeuwen-Gruitrode)

Ondergrondse infiltratiebekkens: Wavin

(Sint-Niklaas)

Start afbraakwerken: 10 oktober 2007

Start bouwwerken: januari 2008

Einde werken: 29 mei 2009

Oppervlakte terrein: Vloeroppervlakte:

kantoren 26.839 m2, ondergrondse

parking 16.455 m2 (554 plaatsen)

Gevelbekleding in graniet, met open voeg. Speciale lichteffecten door de interactie van de glasgevels.

20 BOUWEN AAN VLAANDEREN

anTwerpen

Herbestemming WDT-loods locomotief voor Antwerpen-Noord

Sporten in oude spoorwegloods

In het kader van deze stadsvernieu-

wing krijgt de historische, maar

vervallen NMBS-loods een nieuwe

bestemming als sport- en evenemen-

tenhal. “Het gaat om een vroegere her-

stelplaats voor dieselvoertuigen,” vertelt

architect Carl Verdickt. “Ze is opgetrokken

tussen beide Wereldoorlogen. De puntge-

vels en zadeldaken maken haar een echte

kathedraal van de industrie.”

Na een oproep vanwege de Vlaamse

Bouwmeester viel de keuze van de jury

het ontwerp van de broers Nico en Carl

Verdickt. Die hebben hun kantoor en-

kele straten verderop, eveneens in een

gerenoveerd gebouw. In de ‘WDT’-loods

kozen ze ervoor om de oorspronkelijke

puntgevels te behouden. Hun streven om

de waardevolle elementen van de histori-

sche gebouwen te behouden was één van

de belangrijkste redenen dat hun project

het haalde. Toch wordt een deel van het

gebouwencomplex gesloopt en vervangen

door nieuwbouw en ondergaat, de rest

een ingrijpende renovatiebeurt.

“Voor ons was het de grootste uitdaging om

het te behouden oorspronkelijke buitenge-

velmetselwerk te herstellen,” merkt project-

leider Kevin De Hainaut van hoofdaanne-

mer Cordeel op. “Het was zwaar aangetast,

niet alleen door de tijd, maar ook door al-

lerlei aanbouwen en aanpassingen in het

verleden. Dat geldt ook voor de stalen bin-

nenstructuren. Om de meer dan 10.000 m2

staalstructuren te schilderen hadden we

meer dan 10.000 liter verf nodig.”

Jarenlang leidde de spoorwegsite tussen de Dam en de Italiëlei een sluimerend, vergeten bestaan. Spoorwegactiviteiten vonden er

nog nauwelijks plaats. Na een grondige opfrisbeurt is een groot deel van het gebied dit jaar in gebruik genomen als Park Spoor Noord,

een 18 hectare grote recreatieve groenzone. De Antwerpenaren konden het initiatief erg smaken. En het beste moet nog komen!

De nieuwbouw sluit langs een zijde aan

tegen het te renoveren gedeelte en langs

twee zijden tegen de te behouden gevel-

partijen. De vierde, vrije gevel en het dak

worden uitgevoerd in sandwichpanelen

van Kalwall.

“Die substantie combineert een goede

thermische isolatie – haar U-waarde be-

draagt amper 0,78 –met een goede dag-

lichttoetreding. Zo kan de sporthal op een

zuinige manier verwarmd worden en blijft

het elektriciteitsverbruik voor kunstver-

lichting beperkt. Overdag kan je sporten

bij daglicht en ’s nachts vormt de verlichte

sporthal een soort lichtbaken in het park-

gebied. Zo draagt ze bij aan een sfeer van

veiligheid en krijgt het gebouw tevens een

icoonwaarde.”

Tekst: Koen Mortelmans

BOUWEN AAN VLAANDEREN 21

anTwerpen

transparantieDe lichtstraten in het dak van de bestaande

loodsen worden deels vervangen door on-

doorzichtige, geïsoleerde sandwichpanelen,

deels door transparant polycarbonaat. “Om-

dat we de zijramen verruimen en de interne

transparantie van de vroegere ateliers ver-

beteren, verhoogt de totale daglichtinval.”

Het dak van de nieuwbouw krijgt een gekar-

telde vorm, zodat het harmonieert met de

bestaande gevels en de daken van het ge-

renoveerde deel van de cluster. “Toch zijn er

ook verschillen. Zo behouden we in de oude

loodsen de stalen draagstructuur, terwijl

we in de nieuwbouw gelamelleerde houten

spanten gebruiken. Klassieke sportgebou-

wen zijn doorgaans duffe ruimten met een

anoniem buitenuitzicht. De Vlaamse Bouw-

meester streefde in zijn vraagstelling naar

een totaal ander concept, naar een gebouw

dat door zijn aanwezigheid de omgeving

meer karakter moest geven.”

De smalste en laagste loods, in het oosten,

wordt ingevuld met kantoren (775 m2).

“Geen commerciële kantoren, maar wel-

licht ‘parkondersteunende’ (stads)diensten

of organisaties die met de stad samen-

werken,” aldus Carl Verdickt. Daarachter,

in de bestaande hallen, komt er een eve-

nementenruimte voor 2.000 bezoekers

(5.320 m2), waar net zo goed modeshows

als bijvoorbeeld kerstmarkten moeten

kunnen plaatsvinden. Voor muziekoptre-

dens zijn ze akoestisch niet geschikt. Het

uitspringende middengedeelte van deze

hallen, de vroegere ‘overlader,’ krijgt een

invulling als cafetaria. De volgende loods,

de voormalige draaierij, zal na de renova-

tie fungeren als buurtsporthal (1.170 m2).

Daarnaast komt er een nieuwbouwsport-

hal met twee verdiepingen voor de Hoge-

school Antwerpen (4.735 m2). Daarnaast

is er nog 785 m2 logistieke oppervlakte.

Beide sportzalen delen het sanitair en

de kleedkamers. Terwijl de buurtsporthal

overwegend is afgestemd op groepssport-

wedstrijden, is de accommodatie van de

hogeschool veeleer afgestemd op sport-

opleiding, met een gymzaal en lesruimten

TECHNISCHE fICHEOpdrachtgever: Autonoom Gemeentebedrijf

Antwerpen Nieuw Noord

Ontwerp: Verdickt & Verdickt Architecten

(Antwerpen)

Studies stabiliteit en technieken:

VK Engineering (Gent)

Hoofdaannemer: Cordeel (Temse)

Start werken: augustus 2008

Oplevering: november 2010

De nieuwe sport- en evenementenhal moet het Park Spoor Noord zowel overdag als ’s nachts extra uitstraling bezorgen.

op de eerste verdieping en infrastructuur

voor fitness en gevechtssporten op de

tweede. Het nieuwe sportcomplex zal dan

ook geen concurrentie vormen voor de

Lotto Arena. Een foyer langs de puntge-

vels verbindt de diverse onderdelen met

elkaar. De vrije hoogte varieert van plaats

tot plaats van 6,20 tot 12,60 m.

energieVerbrUik“De technische infrastructuur is zo ont-

worpen dat per unit een afzonderlijke

verbruikmeting kan gebeuren van de

verschillende energieën,” licht Tom Lan-

geraert (VK Engineering) toe. “De warm-

teproductie van de sporthal hogeschool

gebeurt met condenserende gasketels in

combinatie met zonnepanelen, voor de

productie van sanitair warmwater voor de

stortbaden. De kantoorunits, de horeca

en de uitleendienst worden uitgerust elk

met hun eigen condenserende gaswand-

boiler. De buurtsporthal wordt verwarmd

met gasgestookte luchtverhitters in com-

binatie met destratificatieventilatoren. De

combinatie van vrije koeling en nachtkoe-

ling moet in staat zijn om in warmere pe-

riodes van het jaar de temperatuur onder

controle te houden zonder mechanische

koeling. Voor de spoeling van toiletten,

urinoirs en voor het onderhoud van de ge-

bouwen gebruiken we regenwater.”

inspiratieDe gebroeders Verdickt vonden een deel

van hun inspiratie in Amsterdam, waar

de voormalige fabriek Westergas is om-

gevormd tot een soort cultuurdorp. Ze

deden ook nuttige ideeën op in Techno-

polis New York en bezochten diverse refe-

rentieprojecten van Kalwall. ❚