Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland

nieuwsbrief

ti jdens een

(.

.7t1o/y~? JJ~;P?~

dinsdag 26 j anua ri 1995

stichting industrieel bouwen nederland

Als ontwerper, adviseur en leverancier van aluminium profielsystemen voor ramen, deuren en gevels

stimuleen Reynolds Architectuursystemen de toepassing van alwninium in de architectuur. Reynolds

slaat een brug tussen architecten, opdrachtgevers, ontwerpers en ramen- en deurenfabrieken, om zo

het optimum te zoeken tussen esthetica, efficiency en duurzaamheid. Hierbij worden de specifieke

voordelen van aluminium volledig benut. Of wel daar waar aluminium wordt gebruikt om het

ontwerp te accentueren, of wel om de authenticiteit van renovatieprojecten te waarborgen. Standaard

worden meer dan 20 aluminium profielsystemen voor alle bouwcategorieën geproduceerd en geleverd.

Voor specifieke doeleinden worden nieuwe systemen ontwikkeld of bestaande systemen aangepast.

Bijvoorbeeld bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat in Den Haag, waar de toegepaste aluminium

kozijnen de typische naoorlogse stalen kozijnen esthetisch vrijwel evenaren.

t f

Niet minder interessant zijn de zo genoemde 'special products'. Steeds vaker worden in nauwe ~ samenwerking met bijvoorbeeld autofabrikanten aluminium produkten ontwikkeld. Bumpers die

worden vervaardigd uit een legering die sterker is dan staal, onder andere toegepast door de fabrikanten ~

van Porsche, Daimier, Ford en Volkswagen. Voor Audi produceren ze de profielen voor de deur- ~

g ~f ~~~~V'

constructies.

r

L

Art împress ion van

de toekomstige aluminium

gezinsauto ~

Hierbij gaat het om het zagen, stansen, fresen en in de oven harden van aluminium geëxtrudeerde

profielen tot een kant en klaar montabel eind produkt. De ontwikkelingen gaan zelfs zo ver dat men

nu ook bezig is met de ontwikkeling van complete aluminium frames en deuren.

Aluminium biedt een enorme vrijheid in vormgeving. Namens Booosting zal Theo Groothuizen, partner van het Rotterdamse ontwerpbureau Landmark Design & Technology een 'tegenlezing'

houden met als eitel: 'Aluminium: Blik op oneindig'.

Kortom, bij Reynolds vliegen de vonken er van af. Wees welkom op 26 januari 1995 in Harderwijk

bij gastheer Reynolds Architeccuursystemen.

14.15

14.30

15.00

Ontvangst/koffie/thee

Inleiding door ir Jan Westra, voorzitter Booosting

Kennismaking met: - Reynolds Intenlationa/ - Reynolds Europe - Reynolds Aluminium Ho/land bv

Reynolds ArchltectuW'systemen: onbeperkte vrijheid in vormgeving en k1eW'en

door W.J.H. van den Berg. Business Unit Manager '" 15.45 Automotive ontwikkelingen en ontwerpen, interessante invalshoeken voor de bouw ~

door K~es Houtzager ~ 16.15

16.45

17.00

18.00 18.15

Gevels en vocht

door ing Andre F. Tietz Koffie/thee Indeling in groepen voor de rondleiding Rondleiding door de produktie units Reynolds

Koud buffet T egenlezing 'Aluminium: Blik op oneindig'

door ir Theo Groothuizm, Landmark Design & Technology

Gcïntcrcs,ccrd in deelname?

Inschrijving \ia d.: 'lIltwoonikaart op pagina 10 in d.:z(; nieuwsbrid:

(]) Cl

<l

,

•

•

... V)

<­Q)

-" '" E

o ..Cl E >, V)

" c: '" V)

<­Q)

-" '" E

o o +-'

L

_~iUmWIi,(. ____ 5_U--,~,-+.:...S_O_O_O-=8_-----,

Baaasters tussen

cultuur ~ technologie Het is al meer dan 6 jaar dat 'Booosting experimenteert'. In 1988 werd bij de oprichting de doelstelling van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland als volgt geformuleerd: 'Het stimu7eren van het ontwerpen, ontwikke7en, onderzoeken en toe­passen van industriee7 te vervaardigen bouwprodukten en gebouw­onderdelen ter verhoging van de kwa7iteit van de gebouwde omgeving'. Deze doelstelling speelt zich dus af binnen de driehoek van architectuur, industrieel ontwerp en produktie. Op zich is het al een hele prestatie dat er tussen de drie partijen communicatie tot stand is gekomen.

De vraag is of we als Booosting de doelstelling

van de verhoging van de kwaliteit van de

gebouwde omgeving tot stand hebben weten te

brengen. In 1934 pleitte Lewis Mumford in zijn

boek 'Technics and Civilization' voor een herstel

van de balans tussen de technische mens en de

kunstzinnige mens. Hij spral{ over de samen­

werking van 'man as a toolmai<er' en 'man as a

symbolmaker'. Booosting zou vanuit deze

samenwerking de volgende vraag eens moeten

stellen: is een industrieel vervaardigd produkt of

gebouw automatisch een kwaliteitsverbetering?

Een organisatie als Booosting verkrijgt haar informatie door onderlinge contacten en door het

organiseren van allerlei activiteiten. Deze activiteiten speelden zich rot nu roe voornamelijk tussen de

aangeslotenen af. Een antwoord proberen te geven op.de bovengestelde vraag impliceert kennis op

het gebied van technologie en maatschappij. Kennis die veel verder gaat dan de huidige bouwprai<tijk.

Daarom zal er bij Booosting een verdieping van het technologievraagstuk moeten plaatsvinden en een

verbreding richting maatschappij.

In de komende Booosting-jaren zullen we een stap buiten de driehoel{ architectuur, industrieel

ontwerp en industrie moeten zetten. Eén stap .... maar wel een stap in twee verschillende richtingen:

richting 'roolmai<er' en richting 'symbolmai<er'. Aan de ene kam zullen we buiten de specifieke

bouwwereld technologische verkenningen doen. Volgens Jerry Mander (I) speelt het roekomstig

industrieel ontwerp zich eerder af op moleculair/genetisch niveau dan op de lopende band. 'The idea

is to zero down into the atomic strucrure of all materiaIs, and rearrange their molecules to get

completely new forms, materiaIs, and creatures. They barely mai<e a distinction between what is an

'organic' material and an 'inorganic'material, since once you're down ro the molecular level, it's all

03

,

.J

r

" " " ~ -ei cl v 2 ~ U ::l Cl 0 V çQ

-Ei cl c... j;j 0

~ " v

" Q " ..Cl ~

" '" >

" 0 -Ei

~ ,5 c:: " <IJ -0

-0 ·v ;;i :r:

:2: .s 1: ~ ~ :2:

---. ---. ..:::..~

L

11

me same'. In 1990 werd in de Verenigde Staten voor de ontwikkeling van deze zogenaamde

nanotechnologie meer dan vier biljoen dollar uitgegeven. Aan de andere kant zullen we ons ook op

ontwikkelingen in de maatschappij en op de cultuur richten. Van veel industrieel vervaardigde

produkren kan men constateren dat hun technische specificaties en voordelen niet voldoende zijn om

door de maatschappij als kwalitatief hoogwaardig gezien te worden. Een produkt is gesitueerd en

maal<t in de beleving van de gebruiker deel uit van een heel netwerk van zowel individuele als culturele

relaties. De perceptie van een bepaald produkt in een specifieke context zal bepalend zijn of iets als

kwaliteit gezien wordt of niet. Voor de ontwerper en fabrikant is het essentieel om deze context te

kennen. Als we het bijvoorbeeld hebben over een ontwikkeling van bouwprodukten dan impliceert

dit ook een uitspraak over wonen.

En zoals Heidegger het verwoordde: ' Wij wonen niet, omdat we gebouwd hebben, maar we bouwen

en hebben gebouwd voor zover we wonen, dat wil zeggen voor zover we als wonenden zijn'. De

werkelijk woningnood bestaat volgens Heidegger (2) niet uit een tekort van woningen maar uit een

onbegrip wat wonen eigenlijk is. Het lijken twee stappen in verschillende richting. Maar de relatie

technologie en cultuur is groter dan ooit. In zijn meest algemene vorm hebben technische innovaties

gemeen dat zij eigenschappen van het menselijk lichaam versterken, vergroten of nabootsen. Het

gevolg is dat de menselijke kracht toeneemt, afstanden verkleind worden, materiële weerstanden

oplossen en de factor tijd zich versnelt.

Het samenspel van deze ingrediënten is afhankelijk van informatieoverdracht, in andere woorden

communicatie. In het begrip communicatie komen taal en techniek samen. Veranderingen op het

gebied van communicatie lopen synchroon met maatschappelijke veranderingen en hebben een grote

invloed op de ontwikkelingen in stedebouw en architectuur. Stonden in de middeleeuwen de ruimte

en de ideale proporties centraal, in de deze eeuw zien we dat vooral de bouwtechnische eisen belangrijk

zijn geworden. In de toekomst zullen vooral de interactieve en communicatieve aspecten van het

wonen aan betekenis gaan winnen. In de komende jaren zal bijvoorbeeld onder invloed van de

telematica (het samengaan van de informatietechnologie en de telecommunicatie) het comfort en de

perceptie van onze woonomgeving sterk worden beïnvloed. 'We leven niet alleen in huizen en straten,

maar ook in TV-kanalen, telefoon- en computer-netwerken. We surfen net zo malcl(elijk op

elektronische golven als op water' (catalogus van Ars Electronica '94).

Tot voor kort konden we constateren dat de mogelijkheden van techniek ver achter liepen bij de

menselijke creativiteit. Nu zitten we in een situatie dat juist de menselijk creativiteit de beperking van

techniek gaat vormen. In mijn optiek zou Booosting de komende jaren de handschoen die Louis

Mumford de westerse wereld heeft toegeworpen, kunnen oppakken. Booosting zou een ideaal platform

kunnen zijn om de balans tussen 'tooimaker' en 'symbolmaker' tot stand te kunnen brengen. Hoewel

het mal(en van een stap in twee richtingen binnen ons denken als tegenstrijdig wordt ervaren, is dit

juist de creativiteit die nodig is om de handschoen van Mumford te kunnen palcl(en. De hiervoor

benodigde stap hoeft voor Booosting toch zeker geen beperking te vormen .....

Eric Vreedenburgh Archipel Ontwerpers

,

<l

•

•

L

mOOOi

MOOOi namens Jas Labée

mi jns i nzi ens

Over smaak valt niet te twisten. Dat gel dt voor mooi en ook voor 'MOOOi'. De één vindt dit mooi, de ander dat. Sterker nog, wat

iemand vandaag mooi vindt, vindt hij/zij morgen ouderwets. Trends, mode en ook 'mooi' veranderen vaak snel. Mooi heeft ook te maken met plaats, locatie. Immers, wat op kantoor mooi is, hoeft dat thuis helemaal niet te zijn. Mooi is aan persoon, tijd en plaats gebonden. Bovendien denk i k dat veel mooi wordt aangel eerd. TV-reclame, oplei-dingen, smaak van vrienden en collega's drukken hun stempel op de smaak van vandaag.

'MOOOi' was en is voor mij om te begrijpen hoe dingen werken en hoe ze gemaakt worden. Nog

mOOOier is om dat 'hoe' te ontdekken. Met een zelfde oog bekijk ik soms gebouwen. Het 'werken'

van het gebouw bestaat vooral uit overeind blijven onder het eigen gewicht en de last van wind en

sneeuw. Uit de bouwdelen is meestal direct afleesbaar hoe ze gemaalu zijn. Sinds de tijd dat ik in de

laatste klas van de lagere school zat, ging er geen enkel afgedankt huishoudelijk apparaat de vuilnisbal<

in wnder dat het tot de laatste schroef uit elkaar gehaald was. Intens nieuwsgierig opende ik oude

koffiemolens. Met de hand draaide ik aan mechaniekjes in doorgebrande mixers en versleten

stofzuigers. Groot was het genoegen om te zien hoe tandwielen in elkaar grepen en palletjes

verschoven. Begrijpelijk is dat daar later een grote belangstelling voor hoe dingen worden gemaal<t is

bijgekomen. Nog steeds kan ik geboeid kijken naar een werkende smid, een draaiende freesbank, een

lopende extrusiemachine.

,

v

..I

r

r----

L

Het selecteren van het onderwerp voor 'MOOOi' en het schrijven van het stuk, dwingen mij ertoe

om te kiezen. Uit mijn keuze blijkt mijn voorkeur voor techniek die functioneel-· e ichtbaar in de

constructie. Het reizende tentoonstellingsgebouw van IBM, ontworpe.W'q~,ó~~:llJ~l'~~~

mijn mening heel 'MOOOi'. Helaas ken ik het alleen van plaatj<t

krachtenspel in de constructie. Ook op de foto zie je de liefd

n vormgegeven en de prachtige verbinding tussen de k

bouwpakket en reisde in segmenten op een special_

het in een park opgebouwd en als tijdelijk

Computers te tonen. Door de transpara

een stijf segment waarbij de pirarnid

,

[>

•

•

L

Presentatie Booosting Ontwerpers Zuid-Nederland in het Kantoor van de Toekomst in Den Bosch op dinsdag 6 december 1994.

Openhartige presentaties Brabantse Booosting Ontwerpers

van

Het was de middag van de praktijkverhalen zonder bla bla, daar viel geenszins aan te ontkomen. Met z'n tachtigen schaarden de nieuwsgierigen zich in een zaaltje van het Kantoor van de Toekomst om zi ch te laven aan visies en praktijkverhalen van de bi j Booosti ng aangesloten ontwerpers uit het Zuiden van het land.

Met de kreet 'architecten zijn rare vogels' was het gehoor in gereedheid gebracht.]an WeJtra ging hier

nog even mee door. Architecten, zo zei hij, worden hier en daar nog gezien als de dirigent van het

bouwgebeuren. Of als astronauten, die met behulp van steeds geavanceerdere apparatuur de bouw

kunnen besturen. Helaas blijven ze mensen die zich bedienen van de tegenwoordige technologie die

evenwel vaal< ver af staat van de techniek op de bouwplaats.

Door de menselijke maat binnen de onderneming te vertegenwoordigen, maal<t Ad van Ber/o van het

gelijknamige bureau Ad van Berlo Industrial Design duidelijk dat integratie en nauwe

betrokkenheid van de onrwerper in het produkronrwikkelingsproces uitermate belangrijk is. Van

Atoegangscontrolesysteem Nedap bv, Ad van Berlo Industrial Design

07

Berlo' s onrwerpen variëren van verlichting

en kippegrilIs, tot toegangscontrolesystemen

en artikelen voor de bouwmarkt. De

invloed van een onrwerper op bouw­

produkten - in het geval van Venlo Sanitair

- werd O.a. duidelijk gemaakt met de

activiteiten rond de herprofilering van het al

25 jaar functionerende nimbuskraantje. De

lange adem en integrale aan pal< hebben

ervoor g=rgd dat er nu gewerkt wordt aan

de onrwikkeling van een aantal llleuwe

lijnen.

,

.J

r

•

verbindingsbrug Hogeschool voor Kunsten in Arnhem. Hubert-Jan Henket Architecten

Henk van Laarhoven is als bouwkundig industrieel ontwerper werkzaam bij Hubert-Jan Henket

Architecten. De aanpak van dit bureau wordt toegelicht aan de hand van drie aanleidingen om

bouwptodukten te ontwikkelen. Als eerste betreft het vormgeving als gevolg van nieuwe

produktiemethoden en nieuwe produktiemethoden als gevolg van gewijzigde ontwerpopvattingen.

Daarnaast het optimaliseren van materiaaleigenschappen en als laatste het samenvoegen van

installatietechniek en bouwtechniek. Als voorbeeld het samenvoegen van installatie en techniek wals

bij de verbindingsbrug tussen twee gebouwdelen van de Hogeschool voor kunsten in Arnhem. Met

uitwndering van de vloer is de brug compleet transparant. Verwarming. verlichting. ventilatie en

telefoonkabels zijn ondergebracht in een servicestrook. De strook bestaat uit stralingspanelen met

centraal een doorgaand armatuur er in, opgehangen aan een kabelgoot met daarboven weer

ventilatiekleppen, voor frisse lucht en extra transparantie; heel belangrijk natuurlijk.

Jaap tiJ! Voogdis met zijn bureau Tj'ièn Design van nul af aan begonnen. Zijn presentatie moeten we

dan ook zien als een 'tty-out' van een ontwerpbureau voor architectuur en produktontwikkeling. Aan

de hand van dia's die gemaakt zijn tijdens reis en verblijf in het Verre Oosten en Afrika, probeerr De

Voogd het publiek kennis te laten nemen van voor hem interessante manieren en wegen om ergens

te komen. Dit en zijn jarenlange ervaring in bouwvetwante industrieën vormen de inspiratiebron voor

de activiteiten van het huidige bureau. Onder "'-. ,."'~"." Ol),

andere werkt hij aan de herontwikkeling van

een TU Delft gebouw, een prijsvraag die

onlangs gewonnen is. Maar ook het

paviljoen voor de BNA

,

op basis van 20 voet

containers laat iets zien

van de gedachtengang

en prestatiedrang van

het bureau.

f,I;Cr.OZlj[l~ o/tliiO ,L!~ l]c~ya'<'f':8;;.\;"'A' .

I> , .

A-isometrie tentoonstellingscontainer~' Tj'ièn Design .J

r

L

'" ISB systeem. Bureau A+

Het had een broer van Chriet Titulaer kunnen zijn, qua stem dan, Jos Lichtenbergvan bureau A+.

Misschien ook wel qua persoon, getuige de ideeën rond een A+ scauto waarmee het bureau denkt het

fileprobleem in Nederland op te lossen. Naast een benadering van het produktontwikkelingsproces

presenteert Lichtenberg een aantal projecten. De technologie rond glasvezelversterkt cement ten

behoeve van low cost housing en, meer actueel het Innovatief Systeem van Bouwen waarvan de

opening op 7 december jongsrIeden op het terrein van de TU Eindhoven plaatsvond. Dit ISB systeem

biedt adequate oplossingen voor flexibiliteit en geeft de architect grote ontwerpvrijheid. Dunne

geprofileerde staalplaten die als wand en vloerelementen dienen, vormen de draagconstructie. In de

folder van de ISB woning spreken ze over het huis van de nabije (?) toekomst en even twijfel ik of

Lichtenberg dan misschien toch familie is van ......... .

Maar nee, Titulaer heeft andere koffiedik voor de luisteraars in het verschiet. Hij wijst er nog eens op

dat veranderingen zich sneller voltrekken dan we zelf willen toegeven. De komst van tv, cv en riolering

bijvoorbeeld, bewijzen dit. Met zijn huis van de toekomst, ontworpen door Cees Dam, wil hij tot de

verbeelding van de bezoekers spreken en nodigt hij alle Booosting aangeslotenen uit mee te doen in

de toekomst, aan de toekomst, ..... gratis. Met een dak van titaan zal er binnenkort een hotel van de

toekomst worden gerealiseerd en na renovatie van het Willem II College beschikt Nederland ook over

een school van de toekomst.

Wat de toekomst ook brengen moge, het bestuur en ik buigen ons over een Booosting van de

Toekomst. Over besteding van de door Senter van het Ministerie van Economische Zal<en

toegekende subsidie ten behoeve van projecten die de overdracht van kennis en kunde rond

technologie bewerkstelligen. Maar daarover meer in de volgende Booosting nieuwsbrief, een special

over technologie overdracht in de bouw, die binnenkort zal verschijnen.

Anneke van Dijk

"

•

<J

.J

• , _~J."'.hiiit._ programma

----~~~------~

Booosting Bijeenkomsten 1995

12 januari

26 januari

februari

27 maart

april

Houtzagerij Den Haag (A VA)

Reynotrade Harderwijk

PO Meeting (A VA)

Workshop ism Faculteit Bouwkunde van de TU Delft

De Markies en de Realiteit in Almere

NB. Aangeslotenen die hun bedrijf, de

bedrijfsfilosofie, het produktenpakket

en een discussie met 'bouwgenoten'

in een Booosting-bijeenkomst willen

presenteren, kunnen hiertoe contact

opnemen met Booosting .

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

booosting In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,

Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

stichting industrieel bouwen nederland

industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling

van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en

toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging

van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de anrwoordkaart kunt u aangeven

of u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.

NA .. \M

BEDRIJF

I I I ADRES

POSTCODE \'(fOONPL .. \ATS

TELEFOON

o Komt op 12 januari aanstaande van 5.00 - 7. 0 u r naar de AVA H()Utzagerij in Den Haag met ... personen. (ziç pag. 13)

o Komt op 26 januari aanstaande van 14.15 - 18.15 uur naar Reynolds Archiuctuurrystnnm in Harderwijk met ... personen. (ziç png. 01-02)

o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.

o Bestelt het boek

Participanten: Niet-participanten:

L

o 'Booosting in beeld' (I 994) o 'Booosting in bedrijf (1992) o 'Tussen traditie en experiment' (1989)

f 25,00 f 39,50

Booosting

postbus 23000

3001 KA Rotterdam

.J

· , _~"",.~iiiil._ parti ei panten

Nieuwe participanten 1994 Bureau Angenent Contactpersoon: de heer ir R.W. Angenent

Bureau Angenent Bureau Angenent houdt zich bezig met produkt-innovatie. De

activiteiten van het bureau zijn divers: het schrijven van leerplannen

en lesmateriaal over informatietechnologie, het proberen te doen van

uitvindingen op het gebied van woningbouwsystemen, het invoeren

van kwaliteitszorg bij bedrijven, het invoeren van het sociocratisch

besluitvormingsmodel bij organisaties, advisering over milieu en

energie, het formuleren van een nieuwe filosofie van het wonen in

het kader van een promotie-onderzoek en het geven van lezingen en

heeft zich aangesloten bij Booosting om zichzelf een creatieve

Produkt-innovatie

Magistratenveld 620 7327 LK Apeldoorn tel 055 43 15 76 fax 055 43 15 76

cursussen hierover. Angenent

omgeving te verschaffen waarin hij ideeën over bouwen en wonen met anderen kan delen.

Vereniging Nederlandse Cementindustrie Cont actper soon: de heer in g J . H. Köhne VNC

Sint Teunislaan Postbus 3011

VNC is de branche-organisatie van de Nederlandse cement­

industrie. Doel van de extern gerichte activiteiten is het bevorderen

van de toepassing van cement en beton. Om dat te bereiken is VNC

actief in de bouwwereld met het stimuleren van onderzoek en

ontwikkeling, het verspreiden van informatie en het bevorderen van

samenwerkingsverbanden. De organisatie telt ruim 20 medewerkers

en is geënt op de structuur van de bouw als bedrijfstak. Per bouw­

sector is een team geformeerd voor het initiëren en uitvoeren van

5203 DA 's-Hertogenbosch tel 073 40 12 52 fax 073 40 12 99

L

activiteiten.

De intrinsieke eigenschap van beton - zijn vormvrijheid - wordt in de huidige praktijk onvoldoende

benut. Industrialisatie van de produktie van betonelementen en rationalisering van de verwerking op

de bouwplaats hebben meer geleid tot het minimaliseren van variaties dan tot het uitbuiten van deze

unieke eigenschap in een grote rijkdom aan vormen en structuren. In de jaren '90 doen nieuwe

technologieën hun intrede in de betonwereld en ontstaat er een wending in de benadering van de

markt. Hoge sterkte beton is daarvan de eerste vrucht. Een produktsysteem waarin hoge sterkte wordt

gecombineerd met probleemloze verwerkbaarheid. De spin-off van deze ontwikkeling zal groot zijn.

Dit lijkt het juiste moment voor aansluiting bij Booosting. Bij Booosting verwacht het VNC een

platform te vinden waar ze ontwikkelingen ter toetsing kunnen inbrengen en ideeën kunnen opdoen

voor verdere produkt- en marktontwikkeling. Kortom, een vruchtbare kruisbestuiving op een open

plek in het bos, buiten de vaak moeizame weg van de collectiviteit.

11

<J

.J

r

L.

.oJ.I.i·WiM_'-----__ c_o_l_o_f_o_n __ ----'

van Vollenhovenstraat 15A OIO 4365741

postbus 23000 3001 KA Rotterdam 010 4366315

~::= . , Anneke tHln Dijk ~ : Patricia Brouwer Design

Drukkerij Hans Truijm m!m!IJb~I.WilIillEric Vrudenburgh, Jos Lobee, Eelke Pouwer,

Bu"au Angmmt, VNC Booosting bestuur

;r Jan We:rtra ;r Eric Vreedmburgh ir Jouke Post ir Maral Vroom ing Mri Kuiper irJosLobie Hmk van laarhoven

TU Eindhoven Archipel Ontwerpers Post Ter Avest Architecten Landmark Design Be T ec:hnology Hoogovens Groep GE Plastics Hubert-Jan Henket Architecten

_~i."";iii'(._ pa rt i ci panten Somfy Nederland Ub6ink Nederland Unicom Nederland Wolvega Panelen

Alliance Europe Bik Bouwp/(Jdukten

V oomtter Vice voorzitter Secretaris Penningmeester lid lid lid

ir Frank van Waes, Buro voor Architekmur

ir Daan Peters

A + Bureau voor

,

Brakel Interieur Groep Bruynzeel Keukens en Kasten Van Campen Bending Technics Fabriek van Plaatwerken

H. van Dam Enitor

Ad van Berlo Industrial Design Brouwer + Koning Holland Processing

Bouwproduktontwikkeling Architecten en Consultants A&c A CN Constructeurs

GE Plastics Strucmred Products Europe

Hoesch Bouwsystemen Nederland Holec Systemen & Componenten Hoogovens Groep Inter Sign Nederland Kömmerling Benelux // Krens Krupe Bomatex NBM-Amstelland Woningbouw Octambe Space Strucmres Pieterman Hardglas Plastica Plaat Polydak Polynorm Rewa Budel Reynotrade Rockwool Lapinus

Landmark Design & TecfmolofJ' Produktcentrum TNO

Archipel Ontwerpers Architectenbureau Böhtlingk jan Brouwer Associates CEPEZED Otto van Dijk Architectenbureau EGM Architecten Hubert-jan Henket bna architecten lMA Summis Architectenbureau Mani Post Ter A vest Architecten Tj'ièn Design Tuns+Horsting Architecten Verburg Hoogendijk Architekten Architektenburo Visser &Beerman

ir/D. Boot Bureau Angenent Corsmit Raadgevend

Ingenieursbureau Façade GeNie Consult Havanna Odrie Hogeschool Midden-Brabant Hiensch Engineering Kantoor van de Toekomst KD/Consultants Nationale Woningraad Staalbouwinstimut TU Delft TU Eindhoven Vereniging Nederlandse

Cementindustrie H. de Wit Consultancy •

• donderdag 12 januari 1995

Sport-

Booosting ----~b-e-z-o-e~k----~---------------,

en

. 1 n

Bezoek recreatiecentrum

Den Haag Het Rotterd amse bureau Post Ter Avest Architecten is in opdracht van de Dienst Welzijn en de Stichting Exploitatie van Bedrij f s­gebouwen de architect van een modern sport - en recreatiecen t rum genoemd 'de Houtzagerij' in de Haagse Schilderswijk. Op uitnodiging van Post Ter Avest Architecten kunnen Booosting­aangeslotenen op 12 j anuari aan s taande, va n 15.00 to t 17.00 uur, vlak voor de opleveri ng, dit omvangrijke project samen met de architect bekijken.

D e H Olltz.1gerij biedt uiteenlopende vrijctijdsvoorLicningen. Naast het sporr- en recreatiecentrlllll

met zwembad, sporthal, ruimten voor krach t.~porr en een rropische tuin , is er een Hammam - een

O osters badhuis mer badruimres, rhee- en rusrruimres, maar ook mer een kapper en een

schoonheidssalon. De peurerspeelzaal ontbreekr niet en tenslorte biedr het een omvangrijk

buitenrerrein met woningen. Her complex st:lat midden tussen de huizenblokken met gevolg dat er

exrra geluidsisolerende voorzieningen zijn aangebracht om geluidshinder voor de omgeving ce

voorkomen. De gevel van de;: Hout7~1gerij heeft veel glas en de overgang tussen binnen en buiten

verloopt vloeiend.

. .. . : '. ' ."

- ... ~-. ~

.... . '·' -1

· .. ·1 ,. ' .~ \

L Hamman ~

I I t ... t

I I

,

.J

•

L

Het EG-programma voor het innoverende Midden- en

Kleinbedrijf: CRAFT Een belangrijke activiteit van de Europese

Commissie IS het stimuleren van de

technologische ontwikkeling in Europa. Een

maal per vier jaar wordt hiervoor een

Kaderprogramma vastgesteld. Het vierde

Kaderprogramma (1994 tlm 1998) is afgelopen

voorjaar goedgekeurd. Voor de uitvoering

worden programma's gemaakt op grond

waarvan subsidie kan worden verleend aan

R&D projecten op verschillende gebieden. De

publicatie van de meeste programma's vindt

plaats in december 1994. Een van deze pro­

gramma's is BRlTE/EURAM. Het aandachts­

gebied van BRlTEIEURAM is produktie - en

materialentechnologie. De participatie van het

MKB in dit programma is altijd als zeer

belangrijk beschouwd. Om de participatie van

het MKB aan te moedigen is CRAFT gestart.

CRAFT is een onderdeel van BRlTEIEURAM

en is gericht op het MKB in de produktiesector

met weinig of geen eigen R&D faciJiteiten. Bij

de definitie van MKB worden de volgende

criteria gehanteerd: maximaal 500 werlmemers,

maximale omzet f75 miljoen en niet meer dan

113 in het bezit van een niet-MKB. Voor de

indiening van een CRAFT-aanvraag geldt als

vOOJwaarde dat in het project minimaal 4

bedrijven participeren die voldoen aan deze

MKB-definitie. De bedrijven moeren afkomstig

zijn uit minimaal 2 verschillende lidstaten van de

EG. De procedure van indiening van een

CRAFT-aanvraag is verdeeld in twee fasen. In

fase I moet een kort projectvoorstel ingediend

worden door minimaal 2 MKB's. Indien dit

voorstel wordt goedgekeurd stelt de EG

f50.000,- ter beschikking voor de uitwerking

van het project (schrijven van het werkplan,

zoeken van partners) of een technisch haalbaar­

heidsonderzoek. Hierna kan een aanvraag in fase

2 worden ingediend. Deze aanvraag betreft de

financiering van het daadwerkelijke onderzoeks­

werk.

De projecrkosten dienen minimaal 300.000

ECU (± f 640.000) te bedragen. De helft van de

projectkosten moet betrekking hebben op

uitbestede werkzaamheden. De EG vergoedt

maximaal 50% van de totale projectkosten. Het

project kan maximaal 1 tot 2 jaar duren. Het is

niet verplicht om voorafgaand aan fase 2 in fase

1 een aanvraag in te dienen. Het indienen van

aanvragen kan op ieder gewenst moment

gebeuren. De aanvraag moet worden ingediend

bij DG XII van de Europese Commissie in

Brussel.

Tenslotte: er is een nieuw subsidie-tijdschrift

'Grants' op de markt, ter vetvanging van het blad

Terzal<e dat gaat verdwijnen. Grants verschijnt

elke twee weken en bevat alle nieuws en

achtergronden met betrekking tot Europese en

nationale subsidies.

? Voor een proefnummer kunt u bellen 010-

4532950. Van harre aanbevolen.

? Voor meer informatie:

Pouwer & Schrettlen, heet vanaf I januari

Po uwer & Stevers B. V. 010-452 11 22.

,

<I

.J

Schets van het symposium 'Vernieuwende materia7en en technieken in de bouw' in de faculteit Bouwkunde van de TU Delft op woensdag 14 december 1994.

When it it

feel right, i s right

Kennis van materialen, technieken en produkt n uit andere takken van de construerende industrie zouden een i Ijectie kunnen gev~ aan de vernieuwing van ontwerp en produkt I in de bouw: Is er 1 even buiten de bouw? :

met een Zwitserse Universiteit aan

de optimalisatie van dit prototype.

De eerste test vond plaats op de berg

Eiger, op 3700 meter hoogte in

Zwitserland. Ik kon me wel iets

voorstellen bij die gelukzalige

opmerking van Hordon: 'it is me

best place in me world to sleep'.

Het boeit me dat bij het werk van Hordon, vorm en vormgeving een voorname plaats innemen. De

naar aanleiding van een competitie gewonnen lichtgewicht windtoren The Wmg Tower, die in

Glasgow zal worden gebouwd, is geïnspireerd op Brancuzi's 'Bird in space'. De toren draait in de wind

en oogt rank als een vleugel of beter als een helikopterblad. 'Het is moeilijk om mooie dingen te

maken', vertelt ie bijna aan het einde van zijn betoog, 'maar het is erg belangrijk'. En, 'neem maar van

mij aan, when it feels right, it is right'.

Dat ben ik met hem eens. In mijn ogen is vormgeving een signaal van vooruitgang; het zuigt je als

het ware mee naar voren, de toekomst in. Wanneer je bijvoorbeeld de ontwikkeling bekijkt van

treinen, wals de heer Zehnder van A/usuisse fantastisch uit de doeken deed, dan valt op dat er

ongelofelijk veel inspanning verricht wordt aan ontwikkelingen als: integratie van functies, eenheid

in het gebruik van materialen, gewichtsreductie, besparing van arbeid, eenvoudige montage en grotere

veiligheid. Wat mij echter verwondert, is dat het lijkt of er bij al deze slimheid geen of weinig plaats

meer is voor fascinerende, zeg maar 'zuigende' vormgeving. Ter verduidelijking denk ik aan de treinen

van Loewy, eind jaren dertig, ten opzichte van bijvoorbeeld de Sprinter uit begin jaren tachtig of de

laatste NS ontwikkelingen die nu als try out over de Hollandse rails gonzen.

Q) V)

V)

:::l V)

:::l

:;: C

~ '" > Q) 0 Ol --' C

c Qi '" > -'" -'" c .,.;

Q) ..., <.. c ..., 0 .... ~

Wat leren de op deze dag aanwezige 'bouwgenoten' van een verhaal over het belang van het nadenken

over recycling als belangrijk onderdeel van het ontwikkelingsproces? Bij de ontwikkeling van een

Philips TV-Set, vertelde de heer Sondern van de Consumentenelektronica-divisie is dit een integraal

onderdeel van het proces. Spiegel dit op de bouwen stel de vraag hoeveel problemen er bijvoorbeeld

al zijn bij het recyclen van gebruikte bal<Stenen?

Een andere opmerkelijke gedachte bekroop me naar aanleiding van de verhalen uit de vliegtuighoek.

De kennis en technieken die hier in huis zijn, zijn voor bouwers en buitenlui ongetwijfeld

interessant. Iedere specialist weet voor zijn eigen discipline de beste materialen voor de beste

toepassingen tegen de allerbeste condities in te zetten. Maar het wordt nog veel interessanter wanneer

andere disciplines zich er voor gaan interesseren en er kruisbestuivingen en vruchtbare gevolgen

ontstaan. Adrütan Beukers van de Facu/teit der Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek bijvoorbeeld, weet

alles van de produktie en het vervormen van composiet laminaten en sandwich-materialen. Met hulp

van computersimulaties worden produktieprocessen nagebootst; de composieten bieden uitkomsten

voor de lucht en ruimtevaarr. En voor de bouw?

Jan Westra opperde tijdens het telefoongesprek dat ik net met hem voerde, dat we de volgende keer

de sprekers moeten vragen om een gebouwtje of een ruimte van 5x4x3 of iets dergelijks te ontwerpen

met de voor hun specifieke materialen en produktie-processen. Dat geeft vast spektakel, dat geeft vast

stof tot nadenken, dat helpt het bouwgezelschap misschien over de drempel van het wel willen, maar

niet weten hoe, en waar te beginnen. Dat laatste, ik moet zeggen: 'i t feels figh t, so ... !'

Anneke van Dijk

Bij dit congres hoort een reader. Bij voldoende animo zal een tweede druk plaatsvinden. Indien u interesse heeft, kunt u contact met Booosting.

<J