• 00051n stichting

industrieel bouwen nederland

N • E U VtI 5 B R • E F Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland Jaargang 4· nr. 17 april 1993 Secretariaat: Lange Voorhout 15 2514 EA Den Haag telefoon 070 . 346 29 78 fax 070 . 356 18 48

[§)oo @@[jW &[((5 OO@CSl?@üU

@[JU &(Ç:~ (Ç@)[JU~O[?QDCSV@01J ~ EGM Architecten en ACN Constructeurs zijn beide dochterbedrijven van EGM Beheer. EGM architecten is een breed georiënteerd architectenbureau, waar architecten samen met een bouwkundig coördinator en een aantal bouwkundig tekenaars een team vormen. Behalve ondersteunende afdelingen zijn er produktie-afdelingen die ook zelfstandig en onafhankelijk van de architecten werken. Zoals het raadgevend ingenieursbureau ACN Constructeurs, die in een vroeg stadium van het ontwerp meedenken en ontwerpen met architect en producent. De afgelopen jaren zijn veel spectaculaire bouwwerken gerealiseerd waar de constructieve elementen soms een belangrijke bijdrage leveren aan de verschijningsvorm. Op donderdag 10 juni 1993 organiseren EGM Architecten en ACN Constructeurs een Booosting bijeenkomst aan de Laan de, Verenigde Naties 9 te Dolrdl'lec/llr.·

Progranllnä: 16.00 uur 16.30 uur 16.45 uur 17.00 uur

17.15 uur

Ontvangst Opening door ir. Jan Weslra, voorzitter van het bestuur van Booosting. Introductie van de ontvangende bureaus door de heer J. van Middelkoop, directeur van EGM Visie op de ontwikkeling van de bouw in de komende jaren door de heer ir D. rli ... rl .. ur

en Ontwikkeling, tevens technisch secretaris van de AdviesRaad voor het Ti~~~~~~;J.~~~ Stellingen en inleidingen over het thema:

Hoe verhouden zich proces en doelen van conceptontwikkeling in de ("Ju:h;t/~Elïiî'ir'"êr1~d-~c--rl7:j ("lrI) fi l:?!~tt()ler-!de;Rqiqw:yRî~Et!1~re.Wi

uitvoering door architecten en adviseurs zich tol hel proces en resultaatt : ~:I;~;~?;~~:~~~~~~~:J~f~~~~~,~)prs doelstelling van 8000sting', door diverse ontwerpers van EGM/ ACN, g;

17.45 uur Broodmaaltijd Tegenlezing door ir. Moreel Vroom, Lnn,nmnrk

Borrel! afsluiting

Ontwerpers en industrie ontmoeten elkaar in industrieel bouwen tiidens workshop

I Architectuur Maken 11' op 17 & 18 mei 1993 in Delft zie pagina 3

o

booosting NIEU1NSBRIEF

I~ JUNI 1993

AVAbiieenkomst ..",

e CD e CD .. o -ut CD m e e e I-

Een alleen vaor aangeslotenen bijeenkomst biedt de bij

Booosting aangesloten ontwerpers, bedrijven en instellingen de mogelijkheid om nader over de mogelijkheden van een bedrijf,

bureau of instelling te worden geïnformeerd. Meer dan bij

algemene Booosting bijeenkomsten het geval is.

Bezoek en bezichtiging van de 'Twee-(z)-onder-een­kap woning' van Jan Pesman, van CEPEZED in Delft. CD .-..

e .. e CD ut CD l-a.

Booostingieden in vitrine van het Kantoor van de Toekomst

H et Kantoor van de Toekomst, dat in september 1993

geopend wordt, heeft Booosting een vitrine ter beschikking

gesteld, waarin Booosting zich mag presenteren. Booosting wil

dit doen door middel en met behulp van haar aangeslotenen.

AI eerder hebben wij in de nieuwsbrief een oproep geplaatst

waarin we de aangeslotenen vragen om een attribuut te sturen

dat het bedrijf en het produkt vertegenwoordigt en dat de

afmeting van 1 OOx 1 OOx 100 mm niet overschrijdt. Tot nu toe

hebben wij veel te weinig inzendingen ontvangen, waarvan wij

er hier een aantal willen toelichten. o ~ In 1989 is in Delft een prijsvraag uitgeschreven door de Dienst

Stadsontwikkeling en de Delftse ontwerpersvereniging Delft

Design voor het ontwerpen van een aantal dubbele villa's op

een lokatie aan de uiterste zuidrand van Delft. Uit 50 inzendingen werden door een jury 8 ontwerpen geselecteerd,

die vervolgens zijn gerealiseerd. Een unieke situatie: aan de

noordzijde grenzen de woningen aan een woonwijk, aan de

zuidzijde aan het natuurgebied Midden Delfland.

m e Op de foto ziet u een bijdrage van het architectenbureau Post

Ter Avest uit Rotterdam. Dit doosje (echt 1 OOx 1 OOx 1 00 mm)

toont een doorsnede op schaal van 2 vleugels ten behoeve van

geluidswerende voorzieningen onder een oprit van het

Kleinpolderplein in Rotterdam. Hoogovens heeft haar staal op

dit oppervlak verwerkt door middel van het bekende blikje

frisdrank. Van Rockwool ontvingen wij een monster op maat

gezaagd, en ook de inzendingen van Landmark en architect

Böhtlingk mogen er zijn. Maar er zijn natuurlijk legio mogelijkheden waarop u uw bedrijf en produkt, ook in het klein,

kunt visualiseren .

e CD CD --cr

.....

m e .-.. ut o o o ca

De 'Twee-(z)-onder-een-kap woning' van Jan Pesman is een van

deze geselecteerde en gerealiseerde ontwerpen; in 1992 kreeg

CEPEZED de Nationale Staalprijs categorie A voor deze

woning. De realisatie van het ontwerp was een unieke kans om

ruimtelijke en technische experimenten in de praktijk te testen.

Ruimtelijk is onderzocht hoe binnen een relatief klein volume een

zo groot mogelijke ruimtelijke werking kon worden gerealiseerd.

De woning is ontworpen als één volume met één enkel

ruimtebepalend element en niet als een optelsom van kamers en

een stapeling van verdiepingen. Alle technische voorzieningen

zijn in een drie verdiepingen hoog service-blok gebracht en

bevat alle ruimtes die leidingen behoeven. Binnen het volume

van de woning is het service-blok het belangrijkste ruimtebepalende element. .y- '_

e \ ',_,: Door het gebruik van de diagonaal ontstaap lange zjchtlijne.n.

.~Is tech~ische)(periment zijn toegepast: een I:\chte \: •. '

spndwidhgevel inyombinatie met ee~ . du ,bbele,.scheidtgsw9n~ iQ kalk~andsteen, ,de 4: meter hoge schuifpui e~ de eerder door

I CEPE~ED ontwikkélde::staalplaat/ anhydriet ver~iepi ng~loerer\ , Op .~~ fundering,; de ~esanegrondvloer ~n wopingsch~idende

I / wa ~r na, is vrij"1el ~~ hele woning van stF~1 en glas. \'

, )l-M 'i.,_ ':' 'P""7I' 'l. \ I, ! Op 'lK'juni aanstàCi]8

8,,;"v ön .1 7.00 tot 1 t.OO uut gaat de 'kap

.y I '!Ij -,-< /. A" . van de woning' 'è"-kfj t u de):J~legephei om meer over het

.-.. ut o o o la

~ .. ut

E o ~

CD

~ CD -a

co. ncept,de boY~ Iï~t:p'Jic~.s ~n ,~.~: ~e!9il~ ' Vandit huis I te "'(eten \ \\ 0 'kil . ~' ~" . "' 0 \' te.,.2Jllen. :....... . [ . . ... .. ....... ; .... : .

->-- t. - 0 • '

. """"m:-) , \. , , d '. :' . . , :.a.... _'\"\ ........ _ ... ..,..... ...;:;;::" . ;,P- " i __ • _ • ' . . ,r-,:,} '; j , __

. \ "":'\ pelmerw eera I · de~~C1~e?:'Yut· de ?nlWp ordkc:>art op de: ,: ,' e \ ,ll~92 tste .. bt?~1i jd~rQ~- ~~,~.Ï1. i ~~'j'sbri~f in'en !stuur deze voor ' .. . . ' . i

~,_~ ..... .J .. 0c ·· , 1;8, IUnl.a+I1Ç!Çl,f b_e!\ ~~c(e!~:t:9.~.L·. ':'Iaon~ang,sLval1 uw -~""';-;-;;;i e \

1l ~.' s~~Hi~!~gA~?(qt II e~~W~~~ftjgin~V:0.d ~1s en ro9lebescnrijving .' ! ~ · ~'. oeg\zo~Clen : c\ . : ~""""'''''''1 ~ " .

& TWEE-(Z)ONDER-EEN-KAP-WONtNG

Daarom komen wij voar de laatste keer met het dringende

verzoek aan alle Booosting aangeslotenen om de

creativiteit uit de kast te halen en deze te stoppen in een

afmeting van 1 OOx 1 OOx 100 mmo

Ook dit is een mogelijkheid om uw bedrijf of produkt op een

eenvoudige manier aan anderen te presenteren I

Insturen voor eind mei 1993. •

NIEUVtlSBRIEF booosting Workshop I Architectuur Maken 11'

voor: Bij Booosting aangesloten bedrijven, bureaus en instellingen, docenten en studenten Bouwkunde van de TU Delft en studenten Bouwkunde van de TU Eindhoven

door: TU Delft Bouwkunde, vakgroep bouwtechnologie en Booosting doel: Door samenwerking van studenten en docenten met ontwerpers en ontwikkelaars komen tot synergetische oplossingen

op het gebied van de (bouw)produktontwikkeling door wederzijdse aftasting van theorie en praktijk. datum: 17 & 18 mei 1993 locatie: TU Delft Faculteit der Bouwkunde

Met architecten, architecten in spé, ontwerpers en

afgevaardigden van de industrie zal in een nagebootst,

verkennend proces van produktontwikkeling warden gewerkt aan

onderwerpen die zijn afgeleid van het hoofdthema 'Architectuur

Maken'. Ofwel de materialisering van de Architectuur toegespitst

op de ontwikkeling van (intelligente) bouwcomponenten.

Er wordt niet alleen maar gewerkt. Tussen de bedrijven door

worden de deelnemers uitgenodigd om kennis te nemen van

lezingen die gehouden worden door:

• Kees Stoop die samen met Jean Prouvé in Parijs een

opleiding heeft opgezet voor produktontwikkeling, schetst het

belang van symbiose van bouwtechnologie en architectuur en

de plaats die produktontwikkeling daarbij inneemt.

• Mels Crouwel die spreekt over de Tektoniek in de

architectuur, een combinatie van architectonische vormen in hun

verband met constructie en techniek.

• Hubert-Jan Henket die zijn lezing concentreert op

Tactiliteit; traditionele architectuur, moderne technieken.

• Eva Jiricina die bekend is van haar ontwerpen voor diverse

restaurants en modewinkels in Londen, Parijs en New Vork. Ook

heeft zij diverse appartementen van popsterren ingericht.

Hoewel bij de verschillende werkmaatschappijen van de

Voorbij Groep alles draait om beton, vinden de activiteiten in

verschillende fasen van de utiliteitsbouw plaats. Meer dan je

vanuit de bouwtraditie zou verwachten. Dit leidt tot een bredere

en diepere uitwisseling van kennis en ervaring tussen bouwer en

produktontwikkelaar. Toch moet naar de mening van de heer

Bisschops, directeur van de Voorbij Groep Wilnis, de motivatie

daartoe voornamelijk voortvloeien uit een bedrijfscultuur. Dit

wordt extra gestimuleerd doordat iedereen, van vlechter tot

laborant meewerkt aan het samenstellen van handboeken voor

produktie tot en met uitvoering.

Arbo bewuste produktie De combinatie hiervan met een Arbo bewuste produktie en

pogingen om zware arbeid zoveel mogelijk te mechaniseren

leidt tot een zo optimaal mogelijk produkt. Verdere

produktverfijning en automatisering wordt voornamelijk

belemmerd door de specifieke groffe produktmaterialen, namelijk

betonmortel en wapeningsstaal, met de daaraan verbonden

ruime veiligheidsmarges. Hoewel de vervaardiging en distributie

van de mortel verregaand gerobotiseerd is, waarbij beton per

liter gedoceerd kan worden, moeten er voor één betonelement

toch twee produktielijnen worden opgezet. Eén voor de

wapening en één voor de bekisting, met de daarbij behorende

maatvoeringsproblematiek.

De benadering van de gehele aannemingsstructuur door Voorbij

biedt verdere mogelijkheden om de Booosting-gedachte tot

Parallel aan de workshop loopt een tentoonstelling, waar

Booostingieden zich presenteren aan de hand van vorderingen

en resultaten op het gebied van produktontwikkeling.

Nu al hebben 30 bij Booosting aangeslotenen zich voor

deelname aangemeld. In totaal worden rond de 150 deelnemers

verwacht die in groepen van 8 personen gaan 'werken' .

Deelname aan de workshop is vrijwel kosteloos. Per persoon zal

een gering bedrag voor eten, drinken, reader, workshop­

materiaal en dergelijke worden gevraagd.

En verder? De workshop 'Architectuur maken' vormt de spin oH van de

Booosting produktontwikkelingsactiviteiten voor 1993 en 1994.

Er zullen nieuwe onderwerpen ontstaan, nieuwe teams worden

gevormd en er kan nieuw leven in huidige, stilstaande

ontwikkelingen worden geblazen. Deze en de reeds lopende

ontwikkelingen zullen begin september 1993 onderwerp zijn

tijdens de volgende produktontwikkelingsbijeenkomst. Hier

concentreren wij ons op het presenteren van de voortgang van

de ontwikkelingen, op het aan de orde stellen van kansen en

problemen en op het vinden van nieuwe partners. Eind

november wordt een dergelijke bijeenkomst herhaald .•

werkelijkheid te maken. Het opzetten van netwerken

met connecties naar alle partijen binnen het bouw­

proces, zou niet alleen leiden tot produktverbetering

maar ook tot behoorlijke kostenbesparingen. Hoewel

aan deze opzet nog niet alle partijen gewend zijn,

met name hoofdaannemers, groeit de belangstelling.

Voor welslagen is echter één begrip essentieel:

vertrouwen, en dat is nog steeds niet te koop.

Meer theoretisch Eric Vreedenburgh, van architectenbureau Archipel Ontwerpers

in Den Haag, benaderde de bouwproduktontwikkeling vanuit

een wat meer theoretisch model. Naar zijn idee is een gebouw

niet een statisch omhulsel, maar een interactief systeem dat

reageert op informatie. De variabelen die dit voortbrengt,

kunnen alleen economisch geproduceerd worden door

serieproduktie op maat ofwel 'Iean production'. Dit biedt ook de

mogelijkheid om niet alleen technologische variabelen te kunnen

verwerken, maar ook organisatorische en culturele.

Duidelijk is dat, gezien vanuit zowel ontwerper als producent,

hiervoor het aantal 'knooppunten' in een bouwwerk moeten

worden verminderd. Bedrijfsknooppunten, technische

knooppunten, maar ook natte knopen en zelfs prefabknopen .

Booosting als knooppunt in een netwerk!

Henk van Laarhoven, Hubert-Jan Henket Architecten

ir Oick Bartels, Hoogovens Groep

G.ïntere .... rd? Voor meer informatie

belt u het Booosting­

secretariaat:

070 - 346 29 78, of kunt u de

antwoordkaart

retourneren.

ISomfy Innovatie Tropliy

m a a ... > 'ft . -.-... a. c

:Q) Q) Q)

." .-Q) ... a ..a c CD a. o •• .. Q) -Q) m a. o 'ft ... Q) a. ... Q)

~ C o

Somfy Nederland bv, producent en leverancier van buismotoren

en automatische besturingssystemen, schrijft een ideeënprijsvraag uit

voor archïtecten, industrieel ontwerpers, studenten en

produktontwikkelaars.

Tendens Op dit moment bestaat er een tendens om grotere utilitaire

gevelvlakken van helder of licht gecoat glas te voorzien, al dan niet

gebruik makend van zonwering. In de ogen van de architect hebben

de bestaande zonweringen nauwelijks architectonische potentie. Dat

architecten over de hele wereld zich bezighouden met dit probleem,

bewijzen gebouwen zoals het Belgische paviljoen op de wereld­

tentoonstelling in Sevilla en het Institute du Monde Arabe in Parijs.

Doarom nodigt Somfy u uit om middels deze Innovatie Trophy met

nieuwe ideeën te komen zodat zonwering een beeldbepalend of

beeldondersteunend produkt binnen de architectuur kan worden.

T hem a: Het ontwerpen van een automatisch bestuurbare

buitenzonwering die toetredend zonlicht en zonnewarmte optimaal

filtert met behoud van ruimtelijk comfort en uitzicht. Het moet goed

vormgegeven zijn, stimulerend voor de architectuur, functioneel,

innovatief en industrieel vervaardigbaar.

o p zet p r i i s V r a a g: De Innovatie Trophy is

opgezet als een openbare ideeënprijsvraag in de zin van de

Algemene Nederlandse Prijsvraagregelen voor gebonden, toe­

gepaste en vrije kunsten (ANP 1972, tweede herziene versie 1992).

De inzendingen worden beoordeeld door een onafhankelijke jury

bestaonde-uit~ prot dr.' ir.·M .. Eekhout, hoogleraar Produkt- ,,; .'.'. c ""'""1 :' c·· . ': c .. " . " '" ' . , , ' . , . ;.,'

,.' 1,.~ órtwikkelingGUp~lft, Facul\e !t ~t ~uwkunde :, , :, .... ., drs. A.J. van' ~vlst,\ burgeme~st?f al) , '

\.jd~ gemeente:Flaarlemmerme~r·~.' ! ,;. - "!,.n ir>M. EngelmM 0rchitect bnó' j:"y.Î'·:·· y;;.-::: ;~

!( t , ' , : , .: J ',' i, ( .'; , ~l. . 'Kf ·Î

,::. ;, _." ~."'i(;M.Vr09mL9.i!ecteurtandrriC1icIUd?.§.Ign3§ Çcin~ult _: i r;' J.,-Westro" Docent -TU Ei ndhoven; '~rchitectural :

: Ehgineering,:vûorzitter Booostin'g

Somfy zal de resultaten vàridé prijsvráóg:eênzb:öreecl mogelijke:

bekendheid in Ûbouwwereld geven. • ; :

Voor debe'ste inzendingen worden prijze~ujtgelóofd V6!) <::'_~'_. ~espeçiievelijk fl 0.000;13.000 en f 2.000. ~ .~, Insch~ijv~n kan tot 23, april' aanstaande. De geïnteress~e~de I~zer~"van dezenieu";,,sbrief krijgen ~iertoe to~ 30 ~pril de mogelijkheid., ! c :

Tot 7mei bèstaédegelêgenhêid orÎlséhrifte1ijk vfagenl testellen . . '

Hefvólléai~ëjjr~fai:;linci en h'ét r\lgleme~t Zil rÏjY\fr'krTf9~aör qi!:'" ;: SO!TI o/. N~~<~rkmJ . ~~,-;PoJtbus ió3~2 130 :AD.JjIodfdd4rp,- .;t>: ::.. li fel 02503 ' i ) 43~4( fax 0250r 24f53. ! \~:i " : (;. ~.,! It' i\ :.:~" f ;-_.~ .. n 1'.-:' 1 ' . I ' " ., . ' ~ ~ ____ .___ .a.I ... L'tNSTtTUTE OU MONDE ARABE VAN JEAN NOUVEL MET TUSSEN GLASPLATEN tNGEBOUWDE DtAFRAGMA MECHANIEKEN.

o

0) c .-.. '" o o o ra .. ~

a ] ." ~

o

1 c «

m I: •• ... ut o o •• o I: IIIG» ... a ut E E E 0 a~ .. I: mG» o .!. .... a. 111

0) c

+= 0) Vl I.() 0 0 0 0 - I 0 => co 0 c - ....r:::. (I)

0 l- Q 0 0 I- -J. « 0 LU - (I)

""'" (I) I- 0) U C I.() (I) 0 (/) -' N

.21 O' E

.2 .~ 0) o e 0)

0)' e: g> î'ti e: 0 o 0

~c2 o

c Cl c 2 o

-;;; Cl 0) c o o o o > c Cl ~ o ~ <t: ai z

Nieuws over produkten • nieuwe

Lexan Corrugated Sheet (LCS): nieuw transparant plaatmateriaal van GE Plastics

• geprofileerd Lexan Corrugated Sheet (LCS) is een geprofileerde dunne Lexan Plaat. De profilering zorgt voor een grote stijdheids-

, gewiehtsverhouding, zodat er met minimale hoeveelheden materiaal kan worden gewerkt (1,1 tot 1,6 kg/m2). LCS is leverbaar in diverse profielvormeni ook nieuwe profielvormen kunnen bij voldoende volume worden ontwikkeld. • milieuvriendeliik LCS is milieuvriendelijk, het materiaal gebruik is minimaal en GE Plastics is bereid afspraken te maken over de recycling van het materiaal •. Daarnaast is het geurvrij en blokkeert het 99.9% van de schadlijke UV straling. Het materiaal kan geleverd worden in de kleuren helder, opaal wit en transparant en in vergelijking met andere materialen is de vergeling of vervuiling van Les niet hinderlijk. • zelfdovend & slagvast In contact met vuur produceert het materiaal, dat zelfdovend is, geen grote hoeveelheden halogeen houdende gassen. Ondanks de geringe dikte is de van polycarbonaat gemaakte plaat extreem slagvast en daardoor bestand tegen schokken en stoten tijdens transport of installatie.

Wie meer informatie wenst over de nieuwe transparante Lexan Corrugated Sheet kan contact opnemen met GE Plastics, heer J. Lo&ée ol W. Taal: 0'640-329' ,.

•• I: • ... .1:

I: a •• IL ..... ut " 0·· ot oa ...

De drang tot . • • Innovatie:

Hans van Diik ontmoet Booosting Waar komt de drang tot innovatie uit voort? Daarover ging de discussie op 11 maart in de TU Delft. Gespreksleider was Hans van Dijk, arehitectuurcriticus en beleidsmede­werker van het Nederlands Arehitectuurinstituut. In het panel zaten Ad Bisschops van Voorbij Groep Wilnis, Miehiel Cohen van bureau CEPEZED, Eli Herremans van Hoogovens Groep en Mareel Vroom van Landmark Design & Consult.

De avond kreeg een vloHe stort met het vertonen van een hommage

van Norman Foster aan de Boeing 747. Hans van Dijk opende de

discussie met het voorstel om het woord kwaliteit niet in de mond te

nemen. Het gebruik van dit woord suggereert dot men van elkaar weet

waar men het over heeft. Per slot van rekening houdt iedereen ook van

goede muziek. De eerste stelling: 'De drong tot innovatie komt niet alleen voort uit rationele maar ook uit esthetische motieven. Technische innovatie wordt niet alleen nagestreefd vanuit de wens om produkten met betere prestaties te maken met goedkopere arbeidsbesparende en minder schadeli;ke praduktieprocessen, maar ook vanuit een voorliefde voor 'elegante' probleemoplossingen, een fascinatie voor (bouw-) technische deelproblemen en een hartstocht voor een 'beeld' van een eHiciënte, comfortabele en technisch geavanceerde beschaving'. Het

panel had even tijd nodig om op deze volzin te reageren. Herremans,

de opdrachtgever verkondigde: 'innovatie komt voor uit irritatie',

Cohen, de architect: 'elk ontwerp is per definitie innoverend'. Bisschops,

de producent: 'innovatie moet vooral een verlichting van het zware werk

inhouden, moet meer veiligheid opleveren en de bouwtijd reduceren'.

Vroom, de ontwerper: 'echte innovatie kon alleen worden bereikt als er

ook een visie is ontwikkeld voor de toekomst'.

Liefdesverklaringen No deze liefdesverklaringen werd een onderscheid gemaakt tussen

produktinnovatie en procesinnovatie. Bisschops was van mening dot de

bouw zo gespecialiseerd en gedifferentieerd is dot de antwerper/

architect geen overzicht meer heeft over het totale bouwproces.

Innoverende produkten kunnen alleen ontworpen worden als men ook

het produktieproces erbij betrekt. Het probleem is dot architectuur

bestaat uit het bouwen van prototypen en een industriële produktielijn

pos opgestart wordt, nadat een produkt volledig is uitontwikkeld en

getest. Volgens Cohen zou je ook gebouwen zo moeten

'uitproblemiseren'. De grote vraag is natuurlijk of de bouwwereld wel

wil innoveren en uitproblemiseren?

Hier ging de tweede stelling van Hans van Dijk over:

'De opdrachtgever eist een bepaalde kwaliteit en verlangt van de producent dot hi; die kwaliteit garandeert. Doorbi; heeft de opdrachtgever doorgaans geen belang bi; innoverende experimenten; de producent die ervan overtuigd is dot hi; goede (of zelfs de beste) produkten levert, evenmin. In de bouw komt innovatie daarom slechts incidenteel tot stond en leidt ze nauweli;ks tot een vervolg. Meestal gebeurt dat als de overtuigingskracht van een innoverend ontwerp en de overredingskracht van de ontwerper gehoor vindt bi; een opdrachtgever die een bepaald imago voor zichzelf nastreeft'. Herremans opende met' wat is er fout aan een opdrachtgever die niets

innoverends wil, maar wel de zekerheid wil hebben dot het gebouw op

tijd klaar is'? Bisschaps plaats hier tegenover dot iedereen wel de

nieuwste auto wil hebben, waar de consument wel vertrouwen in heeft.

Dit kon hij ook hebben omdat deze fabrikanten garanties afgeven en de

produkten getest en 'uitgeproblemiseerd' zijn. Bisschaps zog hier ook

kansen voor de leverancier omdat deze wel garanties geeft, terwijl de

aannemer toch ol het risico afwentelt op de onderaannemer. --:-'--~~ vervolg op pagina 6

NIEU1NSBRIEF booosting Nie~,!e in 1993

Koren op de molen Dat brengt het panel bij de introductie van de derde stelling

waarin wordt gesteld: 'Ontwerpers zijn voornamelijk geïnteresseerd in de potenties van de techniek, de producenten vooral in de uitkomsten. De toeleverende bouwindustrie kent geen substantiële afdeling R&D. Ontwerpers kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van innoverende, seriematige vervaardigde produkten, als ze die rol op zich nemen en geloofwaardig kunnen maken dat potenties tot betere uitkomsten leiden. Innovatie die vanuit rationele motieven wordt nagestreefd, is eerder succesvol dan die uit esthetische motieven voortkomt, tenzij dit laatste tot produkten leidt die in een marketingstrategie passen (produktdifferentiatie, modetendenzen, etc.)'. Deze

stelling is koren op de molen van Bisschops. Het is onzin te

denken dat de industrie louter uit is op opbrengsten .

Maar kijk eens noor de onderzoekinspanning. Van de 330

miljoen die de bouw aan onderzoek spendeert is 75% niet

traceerbaar, de rest komt voor rekening von de toeleverende

industrie. Deze omzet (0,3%) steekt nog steeds schril af bij de

2,5% die andere takken van nijverheid spenderen aan

onderzoek. Cohen duikt op de markt. Die is goed voor klachten,

maar voor wat nog meer eigenlijk? Het gaat om de

systeemgerichte gebruikers, ondernemers en ontwerpers. Maar

de markt is wel het breekijzer: eerst recessie, dan korting op de

produkten, vervolgens het schrappen van R&D. Vroom verwijst

naar ontwikkelingen in de elektronica. Zonder onderzoek geen

CD-speler, met onderzoek in de bouw geen wezenlijke

verandering.

Klassiek anachronisme Ook komt de nieuwe auto die het nog steeds goed doet voor

een rustieke boerderij als item op tafel: geen discussie zonder

dit klassiek anachronisme.

Als toeschouwer denk je dan onwillekeurig aan de aard van de woonstede van de aanwezigen. Vol van innovatie en moderne geldingsdrang worden de stellingen omarmd of verworpen, maar misschien wonen de meesten wel in een oud grachtenpand met krakende vloeren of in een gezellige stulp met kippen op het gras. De automobielbranche praat niet zo

met elkaar, maar stel dat, dan zouden buiten toch geen ploffe wagens, paarden en hier en daar een oude motorfiets staan?

Hoe dan ook Hoe dan ook, Herremons brengt de discussie terug noor de

noodzaak van innovatie voor Hoogovens vanwege een

toegevoegde waarde, die R&D legitimeert.

De markt moet je bewerken met totale produkten, niet met

halfpradukten volgens Cohen. Dit stokpaardje wordt door

Cepezed niet alleen bereden, maar ook in koers gebracht.

'Klinkt leuk, maar dan moet je de gelaagdheid van het

bouwproces dat zich voordoet als een stapel van onafhankelijke

activiteiten afbreken', oldus Bisschops.

En dan de onzichtbare innovatie, waarom moet de ontwikkeling

er vanaf druipen? Een soortgelijk betoog kan worden

afgestoken met betrekking tot het onderwijs. Het lijkt alsof de tijd

heeft stilgestaan in de opleiding tot bouwkundig ontwerper en

ontwikkelaar. Maar ook hier groeit langzaam vanuit de traditie

van splintergroeperingen een breder besef met betrekking tot de

waarde van produktonwikkeling maar dan - en daar sluiten de

stellingen zo prachtig op aan· vanuit het architectonisch

perspectief.

ir Eric Vreedenburgh, Archipel Ontwerpers

ir Jan Westra, TU Eindhoven

participanten

Intal bv intal de heer ir F. Spermon

Postbus 31 4190 CA Geldermal ---Isen r tel 03455 - 87100 fax 03455 . 75953

Intal bv is als lid van de Alcoa Nederland Groep fabrikant en

leverancier van in eigen beheer ontwikkelde aluminium

gevelsystemen en elementen voor woningbouw en utiliteitsbouw.

Het betreft hier onder andere draairamen, schuiframen,

draaideuren, puien en vliesgeve ls.

Zij onderscheidt zich door kwaliteitszin en beproefde kennis van

de bouw. Daarmee kan Intal al vanaf de projectfase een

belangrijke bijdroge leveren aan een 'sluitend geheel'.

Een voorbeeld ter illustrotie van de inventiviteit is de

ontwikkeling van Intalfix, een systeem dat zich kenmerkt door

efficientie in veelvoud. Intalfix profielen bieden een goede

thermische isolatie, onderbreken de koudebrug van aluminium

profielen en zijn eenvoudig te monteren.

Intal heeft zich bij Booosting aangesloten omdat ze voorloper in

de markt willen blijven. De op marktvragen afgestemde

pradukten worden in samenwerking met architecten,

onderzoekers en anderen uit het bedrijfsleven ontwikkeld.

Somfy Nederland bv Directeur P.H. Nieman Contactpersoon: mevrouw Miente 510t Diamantlaan 6 Postbus 163 2130 AD Hoofddorp tel 02503 - 14344 fax 02503 - 15823

Somfy Nederland bv is de Nederlandse dochter van Somfy

International. Deze producent en leverancier van motoren en

besturingen voor ondermeer zonwering rolluiken en rolhekken

levert wereldwijd, en is als marktleider voortdurend op zoek

naar nieuwe markten en nieuwe produktontwikkelingen.

Het voornaamste produkt is de buismotor met diverse diameters

en trekkrachten tot 150 Nm. De motoren passen in de buizen

van zonwering en ro lluiken en worden aangedreven door

besturingen die reageren op pulsen van zon- en windautomaten.

De ingebouwde vertragingstijden zorgen ervoor dat de

schermen niet voordurend in en uit gaan. Dit is vooral bij

weersomstandigheden als in Nederland van belang .

Toepassingen van de systemen zijn bijvoorbeeld te vinden in

Musee d'Orsay in Parijs, Darling Harbour Building in Sydney en

het Museum af Modern Art in Ottawa.

Andere toepassingen van de Somfy produkten zijn te vinden in

theaterschermen en filmscreens, zwembadoverkappingen en in

de glastuinbouw.

De voornaamste reden van Somfy om het bedrijf bij Booosting

aan te sluiten, ligt voor de hand. In een omgeving waar

vooruitstrevende architecten en vormgevers in dialoog treden

met producenten ontstaat een creatief proces, waarbij de

realiteit van produktie en produktimplementatie niet uit het oog

wordt verloren .