Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland

boö'ö'stin 9 st icht i ng industrieel b ouwe n nederland

L

nieuwsbrief

Housing under stress: , HUSkeys willen DISCUSSkeys!

Op 22 maart vond de Housing Under St res s bijeenkomst van Booosting plaats bij de NWR te Almere . De lezingen werden verzorgd door

Nico van Vel sen. direc teur NWR en Noud de Vreeze. directeur Stimuleringsfonds voor de Architectuur. gevolgd door een tiental

korte presentaties van snelle. goede. goedkope oplossingen voor het nijpend woningte kor t van vandaag door de zogenoemde Huskeys .

Hus staat voor Housing under enzovoort. de Key s voor de sleutels van de oplossing van dat fen omeen. Sledehonden trekken de s lee. gaan pas goed onder barre weer soms tandigheden. hebben een ijzeren conditie en

over het algemeen een wat bijterige leider. vandaar.

V his(Oire se répère. Alle leed is cyclisch . Oorlogen en natuurrampen veroormken demografische

verschuivingen, waardoor men zich geconfronteerd zier mer piekbclasri ngen op de woningmarkt. In zeer

korre rijd moeren in zo'n siruarie woonhuizen gerealiseerd worden , die makkelijk en goedkoop re

bouwen zijn. Een onrwikkeling van complere revoren gefabriceerde bouwprodukren zodar arbeid op

lokarie (Or her uirerste teruggedrongen wordt. Door her enorme aamal asielzoekers in ederland en

sowieso de achrerstand in de woningbouw is er ccn rckorr onrsman van enkele rienduizenden woningen.

Dat in dergelijke situaties vindingrijk en mooi gebouwd kan worden bewees ondermeer de door Jan Westra in zijn inleiding ge(Oonde houtsysrcembouwprojeclen, zoals die gerealiseerd werden in Groor

Brittannië in de zesriger en zeventiger jaren. Tijd dus om eens serieus rond de rafel re gaan zitten.

Maar er is meer aan de hand. N ier all een is er een enormc vraag waar men nier aan kan voldoen, de

organisatie en srrucruur van volkshuisvesring zijn dramatisch veranderd. Nico van Velsen be(Oogde dar

die veranderingen zich globaal op drie rerreinen afSpelen. Ten eersre in posirie en veranrwoordelijkheden

van wonigbouwcorporaries en gemeentes (meer beslissingsbevoegdheden op lokaal poli riek niveau). Ten

rweede het feir dat de rraditionele consument verdwenen is en (Or slor dar er een nieuwe generarie lokale

bestuurders zal komen mer een andere $redebouwkundige visie.

Dit zal drastische gevolgen hebben voor hcr bo uwen cn leiden tor andere en nieuwe inzichren over her

fenomeen woningbouw en {Or nieuwe bouwprodukten. Bouwen dar aanslui r bij de wensen van de

consument wnder her experimenr re schuwen . Onwennigheid, rraditie en een gebrek aan crearivireir \l

r

L

zijn er de oorzaak van dat er saai gebouwd wordt en

niet de wijze van bouwwetgeving. Het decentrali­

seren van verantwoordelijkheden is een goede zaak,

zo stelde Van Velsen, maar een van de grootste

gevaren hierbij blijft dat er concessies aan kwaliteit

door toenemende prijsdruk kunnen on tstaan.

Ter linkcrt.ijdc jankten onrustig de Huskeys:

'Heeft de WR de Gemeentes en Woningbouw­

corporaties hierover al ingelicht?' De stemming z;u

er in. Maar ze mochten nog niet. Eerst was de heer

Noud de Vreezeaan het woore!. 'Koop-m'n-boek' de

Vreeze wandelt bladerend in eigen werk door de jongste geschiedenis van het bouwen (va 1880) en

komt tOt de opzienbarende conclusie dat de plattegronden in de brochure van Bakker Schut uit 1918

in feite heruitgegeven zouden moeten worden waaruit men naar gelieve een woning kiezen kan.

Tussenkomst van een architect, bemoeienis van een daartoe opgeleide bij de realisatie van

volkshuisvesting is volstrekt overbodig. Dit bij monde van de directeur van het Stimuleringsfonds

Architectuur: 'Het is plezierig dat u zich allen over het probleem gebogen heeft, het is leuk al die

ontwerpen maar ze zijn niet uit te voeren.' (de ontwerpen waren nog niet gepresenteerd, rcd.)

De opdracht voor de tcgenlezingen luidde: bedenk een vrijstaande woning. De tc ontwerpen woning

leent zich voor huisvesting aan de onderkam van de markt. Huisvesting die zich snel en goedkoop laat

bouwen en ook in omgekeerde richting laat demonteren. De afmeting van de woning is afgestemd

op een gemiddelde bezetting van vier personen in een SOOrt gezinsverband.

At Tuns liet de asylist buitengewoon actief wonen, waarin een spanningsveld tussen rusten en verblijven

verwezenlijkt werd. Vermoste binnenplaatsen; een verregaande caravanisering uitmondend in een

stedebouwkundige versie van 3500 woningen, binnenkomen via de bedden, afzakken langs de natte

cel zo op de gratis geleverde Chaise Longue en dit alles leverbaar vanaf f 16.000,-. Jan Brouwer begon met wat men beter Wouwsing under stress kan noemen: ruim een veldje leeg, gooi

daar materialen neer en laat won ingzoekenden daar rustig Free basen à la de jaren zestig. De

bouwelementen moeten als het ware achter op de fiets meegenomen kunnen worden. Op de

buitenelementen van Rotswo! kan men het beste varkensmest smeren, zodat verticaal tuinieren

mogelijk wordt. (De later op de avond door Frank /lan Waes fel verdedigde aaibaarheidsfactor v<ln

gebouwen zal trend worden). Via deze omweg belandde BI·ouwerbij de CD 20 serie. 'Noodwonigen

vragen om deze benaming', zo zei hij.

Marcel Vroom introduceerde Huizen onder spanning in hoogspanningsmasten zonder meterkast. Jan

Westra lobbyde een complete Booosting-wijk. Het spiraaltje van Jouke Post spreekt voor zich.

Voorbeelden te over die om serieuze bestudering en benadering vroegen. De NWR werd dan ook

uitgenodigd te reageren. Vergadertijgers als zij zijn werd er lang en inhoud loos op die vraag

gereageerd. De NWR heeft de tijd nodig deze avond tot zich te nemen en IC analyseren.

Miente Janzen, Publicist U, ook pl/gi/III 3 "m 7 I>

(l)

'" => o :x: c: o '­.., '" => -'

,

• Westra

.M·iMiI"..L-___ H_u_S_k_e.:;.y_s __ ------'

Ui tgangspunten • De grondkosten minimaliseren door afgeronde

kavel: de woning wordt vo lledig omheind, de

buitenruimten zijn binnen het bebouwde

oppelvlak opgenomen;

• een Ideine patio die ook als doorloop tussen

woon- en slaapkamer kan worden gebruikt:

ochtend plek;

• een grotere patio aan de bergingzijde voor

algemener gebruik;

• de opdeling van de woning 111 stroken en in

companimenren zorgt voor een flexibel gebruik:

functies kunnen worden verwisseld, nu en in de

roekomst.

• de gangsrrook wordt over de volledige lengte

voorzien van een kastenwand van voldoende

diepte zodat relatief een grote goed bereikbare bergruimte wordt gemaalu op een klein oppervlal<;

• de compositie van de woningen kan worden gezien als een enclave met Ideine doorsteekroures voor

fiets en wandelaar, met parkeerplaatsen rondom de buurt;

• de bouww ij ze is uiterst eenvoudig: gangbare materialen kunnen worden ingezet voor wanden,

vloeren en daken; de scheidingswanden zouden kunnen worden uitgevoerd in een lichte

bOU\'AVijze zodat ook later gemald<e1ijk de veranderingen kunnen worden aangebracht.

N.B. De groone van het ommuurde perceel is 75 m', de bouwkosten bedragen ongeveer .f 70.000,-.

ITJ'ièn Design

• Bij lIldustrieel bouwen wil je zo weinig mogelijk activiteit op de bouwplaats. Het was meer Housing

Design Under Stress. Vertrekpunr was transportabel, eenvoudig te monreren (en uit te breiden).

• Fabricage onder geconditioneerde omstandigheden.

L

Droge monrage op de bouw­

plaats, geen of beperkte fun­

deringsconstructies.

Dus er naar roe: uitvouwen,

vasrldild<en en dichtrirsen.

Het beeld spreekt voor zich.

,

.J

r

I' ceVPeaZned Heiwoo tot Vrijwowo

Sommigen kunnen het niet laten. Het woningbouw­

probleem is fascinerend. Woningcn voor iedereen op

ieders eigen wijze en voor ieders beurs. Dus verzin je

war. Het ideale bouws)'steem, kan elk gewenst

woningrype realiseren met srandaard onderdelen.

Het goedkoopste wonings)'stecm komt daarna. Goed

voor de export. Zo lijkt dat tenminste.

Dan de tussenvorm : cenvoudig, beperkt en goed.

Vrijstaand en begrijpelijk wonen voor iedereen.

Uiteindelijk blijkt dat de macht der gewoonte

(M.D.G. = N.W.R.?) sterker is en de ambtenaar toch

wint. Als die niet wint, doet de bankier dat wel.

Vri jwowo Hehwo

1 ve~b; ~ g~~O~ gend ijk Architekten

L

De onderkant van de huizenmarkt staat voor

goedkoop (seriebouw) en eenvoud. Door het omwerp

eenvoudig en licht van opzet te maken, kunnen de

bouwmaterialen optimaal worden uitgenur. Het was een

belangrijke ovelweging om een interessante, vrijstaande

woning te omwerpen. Gekozen werd voor de driehoek

als basisvorm, vanwege de diverse ruimtelijke mogelijk­

heden. De opbouw van de woning is als volgt:

• op het bouwterrein worden drie sruks stclconplaten gelegd;

a drie stelporen op deze stelconplaten plaatsen en de prefab vloerliggers monteren;

• een 'dragend binnenspouwblad' opgebouwd uit een metalstlld bouws)'steem rondom monteren;

• verdiepingsvloerliggers aanbrengen;

• pref.1b vloerelementen over deze vloerliggers aanbrengen;

• pref.1b leidingkoker/badkamer russen de verdiepingsvloer aanbrengen;

• prefab sralen trap/bordessen aanbrengen;

• regenscherm (buitengevel met openingen) monreren tegen het dragende binnenspouwblad;

• prefab dakelementen/kunststofdakbedekking aanbrengen;

• afmontage/aansluiting is aan de Nutsbedrijven.

,

I>

•

•

IJan Brouwer Associates

~ Booosting seeks asylum Housing under Stress vraagt om een oplossing onder stress. Gelukkig is de oplossing nog niet

gevonden. Enerzijds lijkt de ongecompliceerdheid van de flowerepower beweging wel een suggestie:

verzamel een hoeveelheid bouw- en sloopafval inclusief autowrakken, stel een kaveltje ter beschikking

en laat de toekomstige bewoners maar wat aan rotzooien. De andere oplossing is wellicht het maken

van een technisch perfecte mobiele huisvesting zoals Neil Denari die heeft ontworpen. Daartussen ligt

een groot aantal mogelijkheden. De keuze valt op het volgende scenario:

o Maak gebruik van systemen die op de markt aanwezig zijn.

De systemen moeten demontabel zijn en geschikt voor hergebruik.

6 Dit geldt niet alleen voor de draagstructuur, maar ook de installatie­

componenten dienen stekkerklaar te worden geleverd.

eDe inteóeurelementen zoals keuken- en sanitaire blok

zijn standaard en wederom bruikbaar.

o De gevelelementen bestaan uit gelaagde constructies

waarbij de beplatingen weer kunnen worden gebruikt

in de bouw, bekistingen bijvoorbeeld.

De transparante delen bestaan uit grote glasplaten

die kozijnloos worden toegepast, zodat het glas

zelf weer bruikbaar is.

o Besluit tot gestapelde boUw om de kosten te drukken.

Leid ingsystemen, grondgebruik ete. zijn efficiënter

dan bij alleenstaande woningen.

Iruns + Horsting Architekten

Verregaande caravanisering zal leiden tot ontmanteling van bestaande hmcties in de huidige

vrijstaande woning. Dankzij de getallen is er bestaansrecht, waarbij de getallen nieuwe beelden

• op toepen. Beelden die slechts vanuit dit denken, zeer intensief aanwezig moeten zijn, ongeacht de

L

situatie waar ze geplaatst moeten

worden.

We oefenden op een aantal

mogelijkheden en ontdekten dat

het gezinsverband een hinderlijke

sta in de weg is voor maximaal

geïndividualiseerd samenwonen,

aan de onderkant van de markt

voor een bedrag variërend van

f 16.000,- tot f 60.000,-.

,

.J

r _'Wiib_ 22 maart 1994

& Techno7ogy

[ Far -a-days J

De 'Ienerlijke' vertaling van Housing under stress -

huizen onder spanning - heeft geleid tot de metafoor

van de hoogspanningsmast als constructieve drager

voor de woning(en). Immers, de masten staan vaak op

de mooiste plekken in het land, met vrij uitzichr, op

redelijke afstand van de buren, pure industriële

produktie van de constructie, gefundeerd op maar vier

heipalen, vrijwel ideale basismaten, snelle bouwtijd,

beperkte etagebouw mogelijk, stroom voorhanden, etc.

Goed isoleren is eduer wel noodzakelijk.

Vertaald naar de realiteit levert de mastconstl'uctie, omdaan van bovenste helft, een markante woning

of woninggroep op, die snel is te bouwen, af te breken en opnieuw te gebruiken. De masten zijn voor

ca. 98% samengesteld uit standaard hoekstaalprofielen en plaatdelen, worden in onderdelen op maat,

verzinkt, geboord en gebundeld aangeleverd op de bouwplaats en kunnen met een lichte kraan worden

gemonteerd. De totale bouwtijd van de constructie, na het heien, is niet meer dan 2 à 3 dagen. De

geschatte kostprijs van een constl'llctie van 10 meter hoog en 10 x 10 meter op de grond, voldoende

voor 3 etagewoningen, is, bij een gewicht van 4000 kilo, exclusief fundatie en wanden, f 25.000,­

inclusief montage. En dan kun je er ook nog onder lopen, de hetsen stallen en de auro's parkeren.

IHUbert-Jan Henket Architecten

In het ontwerp bestaan de gevels uit dichte elementen en kozijnen die opgehangen zijn aan stalen

kokerproheIen die ook de vloer- en dakbalken dragen. Het dichte element is een sandwichvorm die

• bestaat uit twee lagen gipskarton met daarop isolatie geplal<t en daaroverheen een pleisterlaag gesmeerd.

Voor de vloer wordt M.D.F. toegepast; voor het dal< bitumen. De gevelelementen worden liggend

L

toegepast. De buitenkant elvan geeft de indruk van grote steenachtige elementen, terwijl de binnen­

kant voorzien wordt van een affilmlaag waardoor er een vlakke wand ontstaat.

De houten kozijnen zijn voorzien van . twee maal

enkel glas, schuiven in de boven en onderdorpel.

De woonkamer is (wee verdiepingen hoog en geeft

rechtstreeks toegang tOt de keuken, het toilet, de

doucne en de overige kamers. Ze bevat aan één zijde

een glazen hoekpui die tot aan het dal< doorloopt.

De overige kamers hebben een minimum aan ramen

omdat nun functie niet meer vraagt. De veJwarming

geschiedt via radiatoren, waarvoor een ringleiding is

aangebracht. De bouwkosten zijn zonder fundering

geraamd op f 110.000,- excl. btw.

,

C>

•

• _MmWi',(._ HUSkeys L-________ ~ ____ ~

IPO~~ ~e~e~~~ iA ~~ i teeten

L

Doel: Een woning maken die zo

aantrekkelijk is als een zomerhuisje, die

voldoet aan het nu gewende comforr en

veiligheidseisen, zodanig ontworpen dat

de verkaveling niet gevoelig is voor de

siruatie. Montage met geprefabriceerde

elementen.

Concept Een spiralo-buis, doorsnede 5 meter, ter plekke uittrekbaar en te bevestigen tussen flenzen, die geplaatst

zijn in het vrije landschap. Het geheel wordt vervoerd per schip naar de montageplaats. De buis bevat

woon- en slaapruimten en een grote berging. Openingen worden naar willekeur gemaakt.

i r

~ I

voor Architektuur

De demontabele noodwoning bestaat uit een kern

met voorzieningen en techniek waaraan twee

uitklapbare vloeren en twee dakelementen zijn

bevestigd. Deze uitklapbare woning kan zowel op

een vlald<e of stijl aflopende ondergrond, op palen in

water of op onregelmatige puinvlakten worden

opgesteld aan de hand van een gebruiksaanwijzing

van plaatjes.

Ontwerp montage Na het plaatsen worden de daken uitgeklapt met de

ingebouwde lier, die de twee masten aan de zijgevels

op hoogte brengt en de hangkabels opspant. Het dal<

is hierdoor tijdelijk ondersteund. Daarna klapt men

de vloeren neer en plaatst men de buitenwanden. Het interieur blijft hierdoor tijdens noodweer droog.

Na het afwerken bevrijdt men de kern uit de krimpfolie en sluit men water aan d.m.v. een

knevelsluiting. Voor elekrricireit is een bouwaansluiting in de meterkast aangelegd. De kern is rondom

voorzien van dubbele wandcontactdozen. Verwarming d.m.v. centrale luchtverwarmingskast.

Aftuiging in de douche en boven het kooktoestel via een warmtewisselaar in de warmtewand. Het riool

kan variëren van een gegraven geul of een PVC buizensysteem.

Fabricagekosten: f 45.000,- exclusief btw.

Montage: 4 man, 2 Wt 4 uur, afhankelijk van de terreinomstandigheden.

07

<I

ï

..J

11 r ~ mijns inziens

Onzichtbaar mOOOi Booosting heeft een nieuwe rubriek:

mOOOi. De achtergrond voor deze rubriek vormt de opvatting dat een

ontwerpopgave voor een produkt of een gebouw niet gereduceerd kan worden

tot een technisch/financieel probl eem. Zowel produkten al s

gebouwen zouden de ogen moeten strelen zodat zelfs het boze oog van

Komrij eindelijk van de zon in Portugal kan genieten. Tekst en plaatjes daar gaat het in deze

rubriek om. En direct al in deze tweede aflevering vraagtekens achter

dit heldere (maar 0 zo modernistische) uitgangspunt.

De Deense archirecr Rasmussen heefr een heel

boek vol geschreven over de ondeelbaarheid van

de archirecroniscl1e beleving. Vorm, ruimre,

materiaal, kleur, geluid te samen vormen onze

wereld. Onder invloed van het 'moderne'

Cartesiaanse denken en de modernistische serie

produktie is er van deze ondeelbaarheid en geen

spaander heel gebleven.

In 1934 co'nstateerde Lewis Mumford dat achter

alle grote materiële uitvindingen van de

afgelopen anderhalve eeuw, niet alleen een lange,

inrerne ontwikkeling van de rechniek maar

vooral een verandering van menralireir en

geestesverandering de grondslag vormde. Voor­

dar massaal de machines in onze maarschappij

werden ingevoerd, waren eerst de menselijke

relaties al 'gemechaniseerd'. In deze schoot kon het 7~1ad van de industrie snel ontkiemen; haar rationele

dogmatiek heeft het nooir problemen gel1ad met haar lineaire reproduceerbaarheid. Wellicht in deze

tijd, waar niet-lineaire en complexe systemen in wetenschap en maatschappij de volle aandacht krijgen

zou ook een andere relatie mer de techniek voor de hand liggen. In een aantal bedrijfstakken is de

'Fordiaanse' massaproduhie allang ingehaald door de lean production.

Laten we de volgende twee plaarjes eens met

elkaar vergelijken. De eerste afbeelding is een

detail van een perfect gedetailleerde rrap van Eva

Jiricna. Haar ontwerp is zowel technisch als

beeldend. Konom mOOOi. Her tweede plaatje

is een knullig srukje rechniek geplaatst in Fort

Asperen. Afgelopen zomer bood dit fon onder­

dak aan een zeer bijzonder experiment. Walter

Maioli (kunstenaar/onderzoeker op het gebied

van prehistorische klankopwekking) en Dick

Raaijmal<ers en Horst Rickels (beide kunstenaar/

componist en verbonden aan de Interfaculreit

Beeld en Geluid van het Kon. Conservarorium/

de Academie in Den Haag) transformeerde het

Fon Asperen rot een labyrintische ruimte van

klank.

11 perfect gedetailleerde trap van Eva Jiricna ~

,

r _

L

~ mijns inziens

Teneinde het fort in muzikale zin aan te drijven werden een aantal mechanische constructies

ontworpen. In de ruimte werden onder ander stampers, schrapers (drie metalen buizen van zes. meter

lengte, 30 centimeter doorsnede en een gewicht van 450 kilo), vleermuis-simulators, waterdruppel­

installaties, een waterval en een berenklauw (een viervingerige robotarm) geplaatst. Het ging er niet

om dat het fort onderdak bood aan installaties, maar dat het zelf een grote (muziek)installatie werd.

Vanuit het inwendige van het fort worden de trillingen van het materiaal, de turbulentie van de lucht,

het schokken, stampen en schrapen op een zeer directe lijfelijke wijze ervaren. In het midden van dit

1ge eeuwse fort kwamen twee lijnen samen: de prehistorie vanwege de uiterst rudimentaire

klankopwekl<ing en onze tijd vanwege de sturing met behulp van compurers van de installaties.

De objecten in Fort Asperen vertonen nauwelijks de

kwaliteit van een ontwerp en op de foto zijn ze zeker

niet mooi. Toch staat deze installatie in mijn geheugen

gegrift als een van de meest indrukwekl<ende environ­

ments die ik in de afgelopen jaren heb bezocht. De trap

van Eva is in mijn geheugen al verstrikt geraakt in vele

andere glossy ontwerpen waarin objecten van glas en

staaldraad ingrediënten zijn. Op dit moment zien we

dat architectuur - niet alleen in de pers - gereduceerd

wordt tot mooi te fotograferen architectuur.

Architecten en vormgevers sloven zich uit in een soort

gevelexhibitionisme, fotografen moeten steeds leniger

worden om gebouwen in mooie sensuele standje te tonen en de overheid schrijft de ene nota na de

ander met voorBEELD plannen. Waren mooie gebouwen maar onzichtbaar.

Van de manifestaties in Fort Asperen is zowel beeld als geluid bewaard gebleven. Toch vertellen deze

weinig over de totale ervaring in het fort. Juist het activeren van alle zintuigen, het samenspel van

ruimte, geluid, materiaal, vochtigheid, licht en kleur vormde de ervaring.

Het is de zelfde essentiële ervaring als iemand aan een reis terug denkt en niet alleen de beelden van

de stad voor de geest komen maar ook de weerkaatsing van een stem in een steeg, de nagalm in een

stationshal, de luchtjes van het eten, de vochrigheid van een landschap, het branden van de zon op

de huid enz. Dat te samen vormt de beleving. Booosting wil de grenzen opheffen tussen ontwerp en

industrie. Een ideaal waarin de modernisten niet in geslaagd zijn. Of dit ideaal haalbaar is, valt nog

re bezien. Wil Booosting een kans maken, moeten ontwerpers zorgen niet in dezelfde netten van de

rede te verstrikl<en als onze voorgangers. Tot voor kort konden we constateren dat de mogelijkheden

van techniek ver achter liepen bij de menselijke creativiteit. Nu zitten we in een situatie dat juist de

menselijk creativiteit de beperking van de techniek gaat vormen.

Dit schrijvend realiseer ik mij hoe geamputeerd ontwerpers in deze rijd aan de srad werken. En dat

is niet zo mOOOi. Gelukkig zit er ook O's in sound, food, atmosfeer, aroma en odor. Helaas zit in

glossy ook een '0'. In de twintigste eeuwse realiteit van het virtuele en in de schaduw van Lau Tse

kunnen we stellen dat mooie plaatjes niet waar zijn en ware plaatjes niet mOOOi.

Eric Vreedenburgh, Archipel Ontwerpers <I

+' '­o

CL

0-OJ 0>

.oL OJ

c .<:: u OJ +'

OJ ." .oL ::l +' V)

• , _~J.imbilit'_L-_--,-p_r_o_g,,----r_a_m_m_a_-----,

Booosting Bijeenkomsten 1994 3 mei

18 mei

juni

juni

september

oktober

Alliance & Architectuur in Luik, België

Workshop

Rewa in Budel

Rockwool in Roermond

PO meeting

Ontwerpers en architecten

presentatie regio Eindhoven

NB.

Aangeslotenen die hun bedrijf, de

bedrijfsfilosofie, het produktenpakket

en een discussie met 'bouwgenoten'

in een Booosting-bijeenkomst willen

presenteren, kunnen hiertoe contact

opnemen met Booosring .

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

booosting In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,

Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

stichting industrieel bouwen nederland

industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling

van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en

toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging

van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven

of u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.

I I I3EOrun:

I I ADRES

POSTCODE WOONf'L\ATS

I I I I I I

o Gaat mee naar België voor een bezoek aan Alliance Europe in Genk en de Universiteit Sart Tilmans in Luik op 3 mei 1994 van 08.30 - 18.00 uur met ... personen. (Zif pag.15-16)

Ö Reserveert .. . plaatsen voor de Booosting Workshop op 18 mei 1994 van 12.00 uur - 19.00 uur. AVA (zi.pfJg.J3)

o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.

o Bestelt het boek

Participanten: Nier-participanten:

L

O 'Booosting in bedrijf (1992) O 'Tussen rraditie en experiment' (1989)

f 25,00 f 39,50

Booosting

postbus 23000

3001 KA Rotterdam

.J

. , _~t.t.IM'iU._ pa rt i c i pa nten

Nieuwe participanten 1994 Rewa Budel BV Co ntac t personen: eh. Enge Is. J. van Ham

1l?JIREWA Rewa Budel BV heeft een produktievestiging in Hamont-Achel en een

verkoopvestiging in Moers (D). Het bedrijf is gespecialiseerd in produktie,

levering en montage van aluminium, staal en glas. Behalve aluminium

vliesgevels, ramen, deuren en gevelbekledingen uit alucobond, is het tevens

Postbus 2078

60 20 AB Budel tel 04958 916 13

fax 04958 - 944 75 gespecialiseerd in de produktie en levering van stalen ramen en deuren,

conform de eisen der normen van de brandwerendheid. De flexibiliteit van

de onderneming wordt bewaakt door 'verbetergroepen'; (NEN 150-9000 is een middel, geen doel).

Twee grote innovatieprocessen komen binnenkolT op de markt:

• AxalI - nieuw bouwsysteem, het systeem is gebaseerd op een droogstapelprincipe compleet ter

plekke te assembleren (geheel prefab).

• Entrall - geautomatiseerde enrree-oplossingen.

De reden van aansluiting bij Booosting voor Rewa Budel BV is:

• Het bedrijf opereert tevens in een aantal andere ontwikkelingsgroepen waarbij Booosting een

aanvullende functie bekleedt.

• Het idee van industrieel bouwen, ingegeven door een aantal markttendensen.

• De belangrijke(re) rol voor (industrieel) design.

• Contacten binnen Booosting: vanuit innovatieprocessen een gezamenlijke boodschap uirdragen.

Unicom Nederland BV

~ UNICOMtlOOWf)B.V.

Po st bus 32 7 2910 AH Ni euwerkerk aid Ijssel t el 010 44 2 21 77

f a x 010 - 44 2 28 28

Contact persoon: i ng A. van Asperen

U nicom is een jonge onderneming die handelt in bouwmaterialen,

tegelwerken, geveltechniek en het PRECOM prefab funderingssysteem.

Ruim twee jaar geleden is deze Uni(eke) Com(binatie) gestart met de

kern filosofie 'met zijn allen, vóór de klam'. Dit resulteen in een binding van

de klam met de onderneming. Sinds kon heeft de onderneming zich via het

L

PRECOM-systeem bij Booosring aangesloten. Het PRECOM-systeem is

een voUedig geprefabriceerd systeem waarin de berekening, balkproduktie in de fabrieken, levering en

monrage van de fundering geheel verzorgd worden. De balken worden op de palen gemonteerd;

hierdoor vervalt het koppensnellen.

De rrouwste niet-leden vanaf de oprichting van Booosting, de heren Ad van Aspel'en en Jaap

Steenhouwer, zijn eindelijk lid geworden. De inreresse heeft steeds gelegen in de aansprekende ideeën

van Booosring om re roeken naar nieuwe wegen in her bouwen om de nog niet gestelde vragen te

beanrwoorden en ook om de direcre problemen op te willen lossen op vernieuwende manieren. Het

PRECOM prefab funderingssysteem pasr daal' ook in als we denken aan: ARBO-wet, milieu­

belasting, afvalvrij bouwen, eventueel hergebruik van materiaal ronder torale sloop, bouwsnelheid enz.

Wij zien in Booosting ook een plaats om contacren mer andere disciplines te leggen, waardoor allerlei

ideeën kunnen ontstaan en wegen gevonden kunnen worden om nieuwe ideeën uil' re werken.

...J

r

L

, _~m."H'Id·_,-__ c_o_l_o_f_o_n _ _ -.J

Booosting van Vollenhovenstraat 15A

OIO 43657 41 Postbus 23000 3001 KA Rotterdam

OIO 43663 15

colofon Anlleke van Dijk

Pah'icill Brol/wer Desigll

Drukkerij Hall.' Truijen

Booosting bestuur

irJall Wem'a

ir Eric Vreedcllbill-gb

ir Jouke Post

ir Marcel Vmom

ir Bauke Hoeksh"fl BOllflcma

irJos Lobée Hmk van u/lII'bovell

M iu/te Jfll/ZCII, Eric Vrcedenburgb

TU Eindhoven

Archipel Ontwerpers

Post Tcr Avest

Land mark Design & Technology

Hoogovens Groep

GE Plastics

Hubcrt-Jan Ilenket Architecten

Booosting participanten

Alcoll Sp/ems Alliance Europ, Bik BOllwproauk/m Brakt! Interimr Groep Bruynuel Kellkms m Kastm Van CAmpm Bending Technics Fabriek van PlnalWerkm

H. van Dam Eni/or GE Plmtics

StruCtllred Products Ellrope Hoe1ch BOllwsystemen Netkrlimd Hokc Systemm & Componen/m Hoogovens Groep In/al Inter Sign Nederlnnd Kömmerling Benelux j.J Krens Krupe Bomatex NBM-Amstellnnd Woningbouw NWA Nijmegen Octatube Space Structures Pieterman Hardglas Plmtica Plaat Polydak Rewa BUtkI

Reynotratk Rockwool LapinllS Sadef Neikrlnnd Somfy Neikrlnnd Ub6ink Nederlnnd Unicom Netkrlnnd Voorbij Groep Wilnis Wolvega Panelen

Ad van Berlo /ndllStrial Design Brouwer + Koning Holland Processing Landmark Design & Technology Produkt centrum TNO

Archipel Ontwerpers Architectenbureau Böhtlingk Jan Brouwer AssocÎAtes CEPEZED 01tO van Dijk Architectenbureau EGM Architecten Hubert-Jan Henket bna architecten IMASummis Architectenbureau Mani

VoorLÏttcr

Vice voorzitter

Secretaris

Penningmeester

Lid

Lid Lid

<J

Post Ter Avcst Architectm Tj ï~n Design Tuns+HoNling Architecten Verbu'X Hoogffldijk Architektm Architectenburo Visser &Beerman ir Frank van Waes,

Buro voor Architektuur ir Dan" Petm

Architecten en Consultants A&c ACN C01lStructeurs irJD. Boot Centrum Staal Corsmit RAadgnJmti Ingmimrsbureau Facatk GeNie Consult Havanna Odm Hiensch Engineering Kilntoor van ik Toekomst KDIConsultants Nationak Woningraad TU Delft TU Eindhoven H. ik Wit Consultancy

18 mei 1994

Workshop 4 nieuwe materialen in de bouw'

Op 18 mei 1994 van 12.00 - 19.00 uur wordt de Workshop 'Nieuwe Materialen in de Bouw'

gehouden in het laboratoriumgebouw van de Faculteit Lucht- en Ruimtevaart van de TU Delft. De

workshop heeft als doeI om Booosting-aangeslotenen en docenten van de Faculteiten Bouwkunde van

de TU Delft en de TU Eindhoven te confronteren mer:

De workshop geeft het startschot voor een ondelWijsmodule dat eind december 1994 door de

afstudeerrichting Bouwtechnologie van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft zal worden

georganiseerd. In deze zes weken durende bouwtechnologie-module worden nieuwe, branche­

vreemde materialen, technieken en constructies voor de bouw behandeld. De module is gekoppeld

aan een symposium 'Nieuwe Branche-vreemde' technieken voor de bouw op 6 of7 december a.S.

Booosting-aangeslotenen zullen hierbij worden betrold,en, enerzijds door het leveren van een

bijdrage, anderzijds door het bijwonen van bepaalde activiteiten. U zult derhalve tijdig over de

activiteiten worden geïnformeerd.

De workshop op 18 mei a.s. zal beginnen met het prikkelen van de geest. Hiertoe z.11 irJouke Post van POSt Ter Aves t Architecten u inspireren met een lezing over ontwikkeling in de bouw, montage

en samenstelling van de Lotus Elan. Hij doet dat o.a. aan de hand van zijn eigen exemplaar. Vervolgens

zal prof ir II Jacob,- van de Faculteit Industrieel Ont\verpen in het kort de toepassing en

ontwikkeling van kunststoffen en andere materialen in de industrie toelichten. Als laatste zal profir L.B. Vogeliangvan de Faculteit Lucht- en Ruimtevaart u introduceren in de materiaalontwild<e1ing

in de vliegtuigbouw. Gefascineerd of juist sceptisch is de volgende zet aan u. Enkele deelnemers

kunnen aan verschillende nieuwe materialen 'ruiken' en toepassingen onderzoeken door het doen van

experimenten en het mal<en van modellen. Anderen hebben de mogelijkheid te disussiëren over het

centrale thema en wellicht hierover een manifest op re stellen. Na gedane arbeid zullen onder de borrel

de resulraten worden gepresenteerd en z.11 er ruimre zijn voor discussie.

12.00 - 12.45 Ontvangst

12.45 - 13.00 Introductie

13.00 - 13.30 Inspiratie

1.3.30-14.00 Materialen

14.00 - \4.30 Materialen

\4 .30 - \5.00 Pauze

\5.00 - \7.30 Transpiratie

\7..30 - \9.00 Resultaten

?

Lunch

profit)an Brouwt'r, Faculteit der Bouwkunde TU Delft

Lotus Elan door irJouke Po,-t, Post Ter Avest Architecren

profir}.}. Jacobs, Faculteit Indusrrieel Ontwerpen TU Delfr

profil' LB. Vogelesfmg, Faculreit Lucht- en Ruimtevaart TU Delfr

Koffie en rhee

Werken in groepjes aan de verschillende ondelwerpen

Prescmarie, melichring, borrel en discussie

Kosltn t.a.v. CIltering el1 drukwrrk zulltJlllfl (ifloOP;1I Ttkening worden gebracht.

Geïnteresseerd en nog niet aangesloten? Neem contact op met Booosting tel 010 - 4365741. <J

•

L

Programma Milieutechnologie &

de WBSO

Het budget voor subsidietoezeggingen op

grond van de Stimuleringsregeling milieu­

technologie is voor 1994 vastgesteld op f 14

miljoen. Van dit budget is f 8 miljoen bestemd

voor het programma Milieutechnologie.

Het programma Milieutechnologie is bedoeld

om de praktische toepassing van milielltechno­

logie te stimuleren en nieuwe technologieën te

ontwild<elen die leiden tot schoner produceren of

tOt schonere produkten.

Het programma Milieutechnologie bestaat uit

zeven onderdelen: water, lucht, afvalStoffen

(gevaarlijk afval), bodem, grafische industrie,

zuivelindustrie en bouw.

Voor het onderdeel bouw is f 1 miljoen van het

budget gereserveerd. Projectvoorstellen voor dit

onderdeel kunnen tot 1 juli 1994 worden

ingediend. Projectvoorstellen voor de overige

onderdelen kunnen gedurende het gehele jaar

worden ingediend. Budgeruitputting betekent

sluiting van de indieningsmogelijkheid. Voor elk

van de onderdelen van het programma Milieu­

technologie zijn voor 1994 specifieke aandachts­

gebieden vastgesteld.

Drie soorten projecten komen voor subsidie in

aanmerking:

• haalbaarheidsprojecten (subsid ie

60 tot 90% van de projectkosten,

maximale bijdrage f 100.000,-);

• ontwild<e1ingsprojecten (subsidie

35 tot 60% van de projectkosten,

maximale bijdrage f 500.000,-);

• demonstratieprojecten (subsidie

20 tot 35% van de projecrkosten,

maximale bijdrage f 1 miljoen).

Het laatste nieuws over de Wet Bevordering

Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) is dat tot

eind mei/begin juni aanstaande aanvragen

ingediend kunnen worden. Dit 7A" de enige

mogelijkheid in 1994 zijn.

Ook ze lfstandige ondernemers kunnen een

beroep doen op de WBSO. Men moet

minimaal 875 uur Speur- en Ontwikkelings­

werk (5&0 ) verrichten om in aanmerking te

komen voor een verhoging van de zelfstandigen­

aftrek met f 6.000,-.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen

met Pouwer & Schreden subsidie-adviseurs

(010 - 452 11 22).

,

<J

.J

•

L

di nsdag 3 mei 1994

Booosting reisje ·

Bezoek aan Alliance Europe in Genk België en beroemde

architectuur in Luik van

,....-Alliance Europe is in 197 1 opgericht als zusteronderneming van het Amerikaanse

A1lianceWall. Alliance houdt zich bezig met het continu emailleren (820°) van coils;

een uniek produktieproces, waarbij hoogwaardig staal aan beide kanten wordt

voorzien van cen laag glas-email. Bijzonder derail van het Alliance ceramicsteel is dat

de glas-staal-structuur herrokl kan worden. Behalve als schrijfoppervlak wordt

emailstaal of 'Ceramicstecl' vanwege haar eigenschappen vooral toegepast in stations,

V> Cl)

« 0 t: ~ t-

CO

t: ..c: 0 ~

luchthavens, treinen en schepen, de z.g. ' People Movers Sector' . Als gordijngevel of als

gevel-/wandbekleding worden de emailstalen panelen zowel binnen als buiten

toegepast. In de industriële marktsector wordt het materiaal vooral toegepast als bekleding voor

tafelbladen, deuren, liften, sanitaire kabines, verwarmingspanden, al dan niet voorzien van grafische

bedrukkingen, waarbij zelfs meerkleurendruk met email versmolten kan worden. Ceramicsteel is

keihard, krasbestendig, kleurvast, duurzaam en heeft een opmerkelijke lange levensduur. Op het gebied

van R&D concentreert Alliance zich op luminiscerende email, verwarming in wanden en

fotografische reproduktietechnieken.

[n de Belgische architectuur na 1945 wordt l.uik direct geassocieerd met de architect Charles

Vandenhove. De wijk Hors Chàteau, de renovatie van hotel Torrentius en het Universitair Medisch

C..entrum Sart Tilman behoren tot het beste wat er in België werd gerealiseerd tijdens de laatste dertig

jaar. Bijna al zijn realisaties en die van andere jongere architecten als Bruno A1bert en John Berhaut

15

kwamen tOt stand in nauwe samenwerking met

ingenieur René Greisch. De architectuur van

Vandenhove manifesteerc zich letterlijk

vanzelfsprekend als de kunst van het bouwen.

Zijn werk wordt gekenmerkt als klassiek,

hedendaags, zonder modieuze grapjes. Doel­

treffend worden hedendaagse constructie­

technieken gebruikt, moderne bouwmaterialen

aangewend en ook beeldend kunstenaars

worden tre&eker ingeschakeld. Architectonische

thema's, zoals geometrische patronen en de

gedisciplineerde hewerkingen daarvan zie je veel

terug in het werk van Vandenhove.

,

.J

r

L

Booosting reisje

Een van zijn opvallende gebouwen is als gezegd. her Universirair Medisch Cemrum Sart Tilmans. In

de architectllunijdschrifien lees je dar dit onder andere behoort tot het beste wat cr in België werd

gerealiseerd tijdens de laarste dertig jaar. Het ziekenhuis omvat zowel laboratoria. auditoria als

ziekenkamers en restaurams. Deze verschillende onderdelen van her programma vormden geen

aanleiding tor een diff"eremiële typologische aanpak. Zij waren in her concept van een functionele

uitleg. die veranderlijkheid en aanpasbaarheid zou garanderen. de aanzet om een op zichzelf staand

bouwsystt:em te ontwikkelen met een in principe universele toepasbaarheid zowel war berrefi van her

programma van eisen als de implementatie in de meest verschillende situaties.

Het voor het hospitaal ontwikkelde systeem werd dan ook daadwerkelijk in verschillende

bouwopgaven uitgeprobeerd. Plezierig is ook de intl'gratic van de kunsr in het ziekenhuis. Alleen al de lambrizering van Sol LeWin. een vermaard Amerikaans kunstenaar. doet je even verbazen.

Bovendien is dC'.le verva;udigd van geëmailleerd staal. afkomstig van - hoe k;U1 her ook anders - Alliance

te Genk. Dit maakt de cirkel compleet. Op 3 mei aanstaande organiseren wij een uniek Booosring­

reisje met het volgende.: programma:

Programma:

08.30

09.00 10.30

10.45 - 11.00

Verzamelen Motel vd Valk Eindhoven (Richting Venlo/Afslag Valkenswaard)

Vertrek richting Genk

Aankomst/ontvangst

Introductie

door ir Jan Westra, Voorzitter van het Bestuur van Booosting.

Docent produktierechnologie aan de Faculteit Bouwkunde.cTU Eindhoven

11.00 - 11.30 'Alliance Ceramic Steel Products',

door de heer R. Krol. Algemeen Directeur van Alliance Europe N.V.

11.30 - 12.30 'De produktie' rondleiding door de fabriek

12.30 - 13.30 Een broodje in de bus

13.30 - 16.00 Beroek en rondleiding langs de architectuur in Luik van

Charles Varulenhove. Bnmo Albert en John Berhaut 16.00 - 18.30 Terugreis naar Eindhoven

Indien u bij deze bijeenkomst aanwezig wilt zijn, verzoeken wij u om het antwoordkaanje achter

in deze nieuwsbrief ingevuld aan Booosting te retourneren. Voor Booosting-aangeslotenen is

deze dag gratis. Voor niet aangeslotenen bedragen de kosten f 50,-. Inschrijving is bindend.

Alliance Furope V. V. Zuiderring 56 Genk. België

telefoon 00 32 (0)89 - 35 65 31

telefax 00 32 (0)89 - 35 65 39

,

0 0'< ~ .:::J ..." ~ -.:: ti' .;:;

';:: -{j

>:! t:l t:l

"I:l l:l '" *f

;:l >...l

• \é) 00 0'<

c:: QJ c::

~ bIJ

.5 ..c ·25 V)

c:: '" > QJ a '3

~ '" ..."

i ~ ~

"-t:l

6 • ~ ij r: ~ ~ '3

<l 15 0,)

bIJ