(BESCHIKBARE) BEDRIJVENTERREINEN ZUID-HOLLAND, … · en/of de oprichting van een...

1

(BESCHIKBARE) BEDRIJVENTERREINEN ZUID-HOLLAND,

PER JANUARI 2018

2

I. Resultaten enquête bedrijventerreinen Hard aanbod en uitgifte Samenvattend is het eerste beeld van het ( harde) aanbod per januari 2018 en uitgifte 2017 vergeleken met vorige jaren als volgt: Aanbod 2018 1.058 ha, waarvan 538 ha terstond uitgeefbaar Aanbod 2017 1.038 ha, waarvan 627 ha terstond uitgeefbaar Aanbod 2016 992 ha, waarvan 578 ha terstond uitgeefbaar Aanbod 2015 1.100 ha, waarvan 496 ha terstond uitgeefbaar Aanbod 2014 1.029 ha, waarvan 480 ha terstond uitgeefbaar Uitgifte 2017 91 ha Uitgifte 2016 52 ha Uitgifte 2015 47 ha Uitgifte 2014 41 ha Uitgifte 2013 42 ha In bovengenoemde cijfers is geen rekening gehouden met de ontwikkelingen in het Rotter-dams zeehavengebied. De ontwikkelingen daar zijn van een andere orde qua doelgroep, perceelgrootte en beleidsinzet. Zacht aanbod In de (bovenstaande) aanbodcijfers is niet het zogenaamde zachte aanbod opgenomen. Dat betreft de nog resterende mogelijkheden die per 1 januari 2018 in de provinciale Visie Ruim-te en Mobiliteit 2012 (Programma Ruimte, tabel PS, juli 2014 en actualiseringen) zijn gere-serveerd maar nog niet in een (ontwerp)bestemmingsplan zijn opgenomen. Deze 35 zachte terreinen met max. 503 ha mogelijk uitgeefbaar terrein zijn opgenomen in bijlage 2, inclusief een samenvattend overzicht van de ontwikkeling in dat areaal de afgelo-pen 10 jaar. Herstructurering en transformatie De herstructureringsplannen beslaan ca. 600 ha bruto, waarvan 195 ha in de planfase en 267 ha in uitvoering. Daarnaast zijn er nog een aantal herstructureringsplannen in de initi-eringsfase (136 ha). Voor 207 ha zijn plannen tot transformatie naar andere bestemmingen dan bedrijventerrein. In de periode 2003 tot en met 2017 is in totaal ca. 1.934 ha bruto (1.477 ha netto) geher-structureerd bedrijventerrein opgeleverd. Dat areaal is indicatief en omvat ook de projecten waarvoor geen UHB-subsidie is aangevraagd/toegekend Het gaat om ca. 20% van het tota-le oppervlak bedrijventerrein dat momenteel in gebruik is. In totaal gaat het om 104 pro-jecten. De gemiddelde omvang bedraagt 19 ha bruto per project. Per jaar werd er gemiddeld genomen 129 ha bruto herstructurering opgeleverd, 1,3% van de in gebruik zijnde bruto voorraad bedrijventerreinen.

3

Bedrijventerreinen en georganiseerd beheer In de jaarlijkse enquêtering voor IBIS zit de vraagstelling opgenomen naar het al dan niet aanwezig zijn van (een vorm van) parkmanagement. Daarvoor is in 2017 en 2018 extra aan-dacht besteed aan het beschikken van het Keurmerk Veilig Ondernemen Bedrijventerreinen en/of de oprichting van een BedrijvenInvesteringsZone (BIZ). Dat ging door aanvullende webresearch en incidentele navraag bij gemeenten. Samenvattend georganiseerd beheer bedrijventerreinen, januari 2018. Aantal ha ha netto aandeel in totaal Terreinen bruto reeds uitg/ reeds uitgegeven in Z-H

Parkmanagement 109 3.869 2.519 33% BIZ 45 1.403 1.062 14% KVO 88 3.119 2.219 29% OndernemersFonds 58 1.700 1.243 16% Samenvattend blijkt dat 45 bedrijventerreinen over een recente BIZ beschikken. Gemiddeld hebben deze terreinen een omvang van 31 ha bruto. Tezamen beslaan ze ca. 14% van het netto reeds in gebruik/uitgegeven areaal bedrijventerrein in Zuid-Holland. Op basis van data van MKB Nederland en aanvullende informatie over recent behaalde KVO’s kan worden ingeschat schat dat op ca 29% van het netto Zuid-Hollands uitgegeven areaal bedrijventerrein (excl. Zeehavengebied Rotterdam) de ondernemers een KVO-certificaat hebben behaald. Bebouwingsmogelijkheden bedrijventerreinen Samenvattend laat de analyse van de bebouwings(on)mogelijkheden zien dat gemiddeld genomen ca 23% van de bruto omvang van alle bedrijventerreinen bestemd is voor (ontslui-tende) infrastructuur, groen, water ed. Het overige deel (77%) is bestemd voor bedrijfsvesti-ging. Gemiddeld genomen bedraagt het maximale bebouwingspercentage minimaal 73. Ten opzichte van de laatste jaarrapportage hierover in 2010 is het gemiddelde bebouwings-percentage iets toegenomen, evenals de maximale bouwhoogte. De intensivering van deze bouwmogelijkheden gebeurde vooral bij de diverse bestemmingsplanactualiseringen na 2010 en wellicht nog gestimuleerd door de inzet van vorige colleges op het realiseren van 10-15% ruimtewinst op bestaande terreinen. II. Inhoud, voortraject, wijze van totstandkoming Deze inventarisatie is tot stand gekomen op basis van gegevens vanuit de enquêtemodule van de nieuwe Monitor Bedrijventerreinen en enkele hulpbestanden in Excel. Het gaat om bedrijventerreinen van minimaal 1 ha bruto omvang voor zover in een (ontwerp-vigerend) bestemmingsplan opgenomen. De verslaglegging is excl. de zeehaventerreinen in Rotter-dam, zie de voetnoot voor de belangrijkste resultaten1. 1 Begin februari 2018 heeft het Havenbedrijf Rotterdam de openbare versie van haar Ruimtebalans over 2017 aan de provincie

geleverd. Het ruimtebalansgebied (exclusief water en fase 2 van Maasvlakte 2) is 7.903 hectare groot. Hiervan is 6.046 hectare

als verhuurbaar gedefinieerd. Dit bruto en netto areaal is excl. terreinen in particulier bezit. Die zijn meestal te vinden op Waal-

haven-nat , Waalhaven-Zuid en de RechterMaasoever.

4

De enquêteresultaten zijn deels via de enquêtemodule verstrekt: aanvullend intensief telefo-nisch en emailuitwisseling is noodzakelijk2. Bijna alle gemeenten in Zuid-Holland hebben meegewerkt evenals een aantal grotere particuliere eigenaren of door hen ingeschakelde bedrijfsmakelaars. Delen van de enquêtegegevens worden tevens verzameld ten behoeve van de landelijke enquête IBIS3, vanaf 2014 onder supervisie van het IPO. De provincies publiceren hun data op de website https://www.ibis-bedrijventerreinen.nl/

Uit de Ruimtebalans over 2017 blijkt ondermeer dat het exploitatiegebied 6.046 ha netto (land)oppervlakte beslaat (excl. 2e

fase van de Maasvlakte 2, incl. het beheergebied zeehaven Dordrecht). Daarvan is per januari 2018 5.141 ha reeds uitgegeven

/ verhuurd. Op de Rechtermaasoever ligt 104 ha verhuurd , waarvan 63 ha verhuurd op het Rotterdamse zeeterrein Rechter-

maasoever en 42 ha op Zevenmanshaven en Vulcaanhaven-Oost, te Vlaardingen. De terreinen in Vlaardingen zijn al separaat

bij Vlaardingen opgenomen. In feite dus een dubbeltelling. Ook het Distributiecentrum Albrandswaard in beheer bij het Haven-

bedrijf (37 ha netto) is een dubbeltelling.

Het vrij beschikbare aanbod bij het Havenbedrijf is per saldo fors gedaald; van 513 ha per januari 2017 naar 330 ha per januari

2018. Op beide peildata lag daarvan 12 ha in het Dordtse zeehavengebied.

Jaarlijkse uitgiften in het Havengebied zijn anders van karakter dan op de reguliere terreinen, doordat er ook geregeld sprake is

van tijdleijke verhuringen en terugnamen door het Havenbedrijf. Er is sprake van (administratieve) uitgiften als per saldo het

areaal verhuurd tussen januari 20xx en 20xx+1 is toegenomen.

In de jaarlijkse provinciale rapportages bedrijventerreinen wordt alleen over het zeehavengebied in haar totaliteit gerapporteerd. Voor de diverse (deel)exploitatiegebieden zijn wel netto oppervlakten gepubliceerd, maar in de loop der jaren zijn die gebieden niet consistent gebleven, maar weer verder samengevoegd (Botlek-Vondelingenplaat, Maasvlakte 1981 en Maasvlakte 2 fase 1). 2 Wat dat betreft hangt het niveau van uitgifte niet van de regionale economie af, maar van de intensiteit van enquêtering, eigen know how en de kwaliteit van het (informele) netwerk van gemeentelijke en private contact-personen bedrijventerreinen. 3 Integraal Bedrijventerreinen Informatie Systeem.

5

III. Aanbod januari 2018 In tabel 1 is per REO-gebied het totale aanbod bedrijventerreinen nader verbijzonderd naar al dan niet terstond uitgeefbaar en eigendom. Tabel. 1 Totaal areaal bedrijventerreinen en aanbod per Regionaal Economisch Over-

leg (REO)-gebied, per 1 januari 2018.

aan bruto netto in ge- totaal ter- w.v. niet w.v.

Regio tal in ha in ha bruik aanbod stond w.v. w.v. optie ter- optie

ter.

in ha totaal gem./ parti- stond

2018 schap culier totaal

Regio HOLLAND RIJNLAND 109 1.757 1.357 1.275 82 63 38 26 11 18 7 Regio HAAGLANDEN 103 2.145 1.622 1.413 208 105 79 26 61 103 2 Regio MIDDEN-HOLLAND 76 1.003 766 681 85 54 22 33 25 31 0

Regio ROTTERDAM 135 3.251 2.407 2.062 346 172 123 49 45 174 15

Regio ZUID-HOLLAND ZUID 164 3.064 2.481 2.143 338 143 95 49 25 194 0

TOTAAL ZUID-HOLLAND 587 11.220 8.632 7.574 1.058 538 356 182 166 520 24

Groene Hart 136 1.914 1.476 1.310 166 89 53 36 31 77 0

MRDH Metropoolregio 243 5.396 4.029 3.475 554 277 202 75 106 277 17

TOTAAL ZUID-HOLLAND 2017 586 11.079 8.533 7.495 1.038 627 368 259 77 412 12

TOTAAL ZUID-HOLLAND 2016 587 10.959 8.386 7.396 992 578 340 237 50 415 3






Op 1 januari 2018 was in Zuid-Holland 1.058 ha bedrijventerrein beschikbaar voor uitgifte. Ten opzichte van de 1.038 ha per januari 2017 is het totale aanbod van bedrijventerreinen met 20 ha toegenomen. Deze toename is de resultante van o.a.

• afname door uitgifte in 2017; • opvoering van nieuwe vastgestelde bestemmingsplancapaciteit (Dordtse Kil IV met

65 ha, uitbreiding met 5,6 van Hordijk, uitbreiding Hooipolder met 8 ha en Honderd-land fase 2 met 40 ha uitgeefbaar).

• Terugname uitgifte perceel Nedcargo Steekterpoort II Alphen aan den Rijn4 en de-herontwikkeling van enkele grotere kavels5.

Van het totale aanbod is 538 ha terstond uitgeefbaar. Ten opzichte van het totale netto are-aal bedrijventerrein is 6% terstond uitgeefbaar. Het echt terstond beschikbare areaal is ei-genlijk nog kleiner als rekening wordt gehouden met het aantal bedrijventerrein dat reeds in optie is uitgegeven dan wel gereserveerd. Ook dat areaal ligt fors hoger dan begin 2017. Ten opzichte van een jaar geleden is het direct beschikbare aanbod met 89 ha afgenomen.

4 Het bedrijventerrein Steekterpoort is ruimer op de kaart getekend dan het betreffende bestemmingsplan. In feite is het perceel t.b.v. een groot Logistiek bedrijf meegetekend. Dat is grotendeels gelegen in het in 2014 vernietigde bestemmingplan Limes. Het opgenomen beschikbare aanbod betreft evenwel alleen de uitgeefbare gronden op Steekterpoort I. Het in 2016 als uitgegeven kavel vermelde perceel ten behoeve van het logistiek bedrijf, is per januari 2018 toch als zacht, gereserveerd aanbod opgenomen. 5 Groote Lindt, Loveldkavel van 7,5 ha op Groote Lindt, 4 ha op IJsseldijk, Capelle en 3 ha op Goudse Poort.

6

Niet-terstond uitgeefbaar is 520 ha (6% van het totale netto areaal).

Bezettingsgraad Van de 147 terreinen met aanbod (zie tabel 7) is gemiddeld genomen 71% reeds uitgegeven, in gebruik. Groene Hart Van het uitgeefbare areaal in Zuid-Holland ligt 16% in het Groene Hart, 1% minder dan het totale aandeel in gebruik zijnd areaal van 17%. Eigendom Van het totale aanbod van 1.058 ha is 616 ha in handen van gemeenten of bedrijvenschappen (58%). De rest is in particuliere handen en worden

door deze partijen veelal zelf ontwikkeld. Hmc, waterontsloten en geluidgezoneerd Op de 44 terreinen, die én waterontsloten zijn, én (op delen) hindercategotie 4 of hoger toe-laten én geluid gezoneerd zijn, is 27 ha direct beschikbaar en 54 ha op termijn. Op 11 waterontsloten bedrijventerreinen zijn ook kavels te koop. Daarnaast zijn er nog enke-le terreinen waar bedrijfspercelen en –panden beschikbaar zijn, die waterontsloten zijn. Grotere aanbod Bijgaand de 10 gemeenten/bedrijvenschappen met minimaal 10 ha aanbod. In die gemeen-ten ligt overigens ook nog een fors concurrerend aanbod bij particuliere eigenaren. Tabel 2 Gemeenten/bedrijvenschappen die 10 ha of meer direct en indirect uitgeefba-

re bedrijventerreinen bezitten, per januari 2018.

Naam terrein Totaal w.v. w.v. Direct beschikbaar

aanbod gem./ parti- bij gemeenten

in ha schap culier bedrijvenschap

1 Dordrecht 120 84 36 29

2 Ridderkerk 113 91 22 43

3 Lansingerland 99 81 19 23 4 Binnenmaas 66 21 46 8

5 Hellevoetsluis 52 8 44 0

6 Midden-Delfland 48 40 8 40

7 Gorinchem 45 38 7 6

8 Zuidplas 35 15 21 15

9 Goeree-Overflakkee 30 23 7 23

10 Rotterdam 36 16 6 9

Top 10 gemeenten met aanbod 644 415 215 196

7

Het aanbod van bedrijfspercelen ligt voor ruim de helft op bedrijventerreinen waar de uitgifte hooguit 10 jaar geleden is begonnen6. In een nieuwbouw omgeving dus. Echter ook op oude terreinen, waar de uitgifte al langer dan 40 jaar geleden begon, is nog 15% van het aanbod gelegen. Daar gaat het vooral om percelen die bijv. door sloop en her-ontwikkeling weer nieuw op de markt zijn verschenen terreinen, zoals het terrein van de Sui-kerunie in Puttershoek, en het EMK terrein op Stormpolder in Krimpen aan den IJssel. Tabel 3 Aanbod op bedrijventerreinen naar periode van eerste uitgifte. Periode van eerste uitgifte Totaal aanbod in ha idem in %% voor 1978 154 15% 1978-1987 87 8% 1988-1997 43 4% 1998-2007 216 21% 2008-2017 of jonger 546 52%

TOTAAL 1.046 100% III.2 Ontwikkeling prijs per m2 bedrijventerrein Indicatief karakter prijsontwikkeling De verkoopprijs is berekend over het totale aanbod, voor zover gepubliceerd en/of (vertrou-welijk) bekend. Bij het daadwerkelijk direct uitgeefbaar worden, wat soms jaren kan duren, zullen de prijzen weer aangepast zijn. Van ca. 89 % van het totale aanbod per januari 2018 is de verkoopprijs bekend. Vorig jaar was dat voor 85% van het aanbod. De gemiddeld gevraagde verkoopprijs van een m2 bedrijventerrein bedraagt per januari 2018 251 euro per m2. De indruk bestaat dat op de meeste terreinen de prijs per januari 2018 gelijk is gebleven aan die van januari 2012-2015. Incidenteel werd de gevraagde ver-koopprijs iets verhoogd. Over de afgelopen 38 jaar is de gemiddelde verkoopprijs van bedrijventerreinen in Zuid-Holland ruim verviervoudig. In 1980 bedroeg dat namelijk nog ca. 61 euro/m2. Ontwikkeling prijzen bedrijventerrein per regio Uit tabel 4 blijkt dat de al jaren bestaande variatie in de vraagprijs per REO-gebied. Bedrij-venterreinen in plangebied Haaglanden en met name het Westland, zijn het duurst, die in REO-gebied Zuid relatief het goedkoopst in Zuid-Holland. In plangebied Zuid zijn goedkoop-ste terreinen te vinden in de gemeente Goeree-Overflakkee. Tabel 4. Ontwikkeling gemiddeld gevraagde verkoopprijs per m2 bedrijventerrein, per REO-gebied, per januari 1976-2018. Regio 1976 1980 2010 2015 2016 2017 2018

Holland-Rijnland € 48 € 68 € 288 € 262 € 255 € 261 € 283 Haaglanden € 68 € 110 € 337 € 344 € 321 € 300 € 304

6 Het jaar van de start van uitgifte op een bedrijventerrein in de provincie Zuid-Holland is vanaf 1970 bekend. Voor de perioden daarvoor is een proxy gebruikt (1965/1955) dan wel het oudste jaar van industriële bedrijfsbebou-wing, volgens BAG informatie. Laatstgenoemde bron is dit jaar voor het eerst gebruikt, mede om de data t.b.v. IBIS nagenoeg te complementeren.

8

Midden-Holland € 64 € 94 € 256 € 205 € 205 € 204 € 208 Regio Rotterdam € 41 € 56 € 254 € 274 € 261 € 266 € 270

Zuid-Holland Zuid € 32 € 45 € 182 € 217 € 192 € 195 € 195

ZUID-HOLLAND € 43 € 61 € 261 € 261 € 254 € 250 € 251

IV Uitgifte 2017 In 2017 werd 91 ha bedrijventerrein uitgegeven, 39 ha meer dan in 2016 en 57 ha meer dan in 2011 waarin de uitgifte op een historisch dieptepunt lag (34 ha). In Lansingerland werd 32,7 ha bedrijventerrein uitgegeven De meeste ha werden op het lo-gistieke park Prisma uitgegeven. Tabel 5. Illustratief overzicht van recent verkochte kavels t.b.v. grootschalige distribu-

tie/logistiek in Zuid-Holland

Ontwikkelaar/gebruiker Gemeente Bedrijventerrein Pe rceel m2 Jaar

aankoop perceel

M2 bvo

Hoogvliet Lansingerland Prisma 130.000 2011 78.000 Sligro Bezorgservicegroothandel Lansingerland Oudeland 38.500 2013 21.000

Nippon Express Rotterdam Distripark Maasvlakte 125.000 2013 70.000

Prodelta eu Rotterdam Distriport 1 Waalhaven 13.000 2015 11.650

Hartog & Bikker, H&B Logistics Zoeterwoude Grote Polder 26.000 2015 22.000

Greenery DC met WDP Barendrecht Barendrecht-oost 50.000 2015 40.000 Lidl Waddinxveen Distripark A12 Glasparel + 130.000 2015 70.000

Delta Distribution Centre; Boon Dordrecht Dordtse Kil III 51.447 2016 30.500

Eosta Waddinxveen Distripark A12 Glasparel + 30.000 2017 19.500

Toolstation/WDP Lansingerland Prisma 16.515 2017 14.400 Mediq/WDP Lansingerland Prisma 35.000 2017 20.000

Hello Fresh Lansingerland Prisma 31.000 2017 20.860 Total Exotics/WDP Lansingerland Prisma 18.000 2017 12.900 Paardekooper Van der Windt (pacombi groep) Midden-Delfland Harnasch 30.000 2017 30.000 L&M groep Katwijk Flora Holland, Rijnsburg 15.000 2017 19.130 Dingeman Hoek Groep (DHG) Katwijk Flora Holland, Rijnsburg 15.000 2017 22.700

Smartlog-1 DHG Rotterdam-Europoort

Europoort 60.000 2017 30.000

Helen Warehouse Lansingerland Oudeland 68.000 2018 48.000

Dudok tbv derden Rotterdam-Maasvlakte

Distripark Maasvlakte 66.000 2018 50.000

In de navolgende tabel 6 wordt per REO gebied het aantal uitgegeven ha bedrijventerrein gedurende de laatste 5 jaar weergegeven. Tabel 6. Per Regio het aantal ha uitgegeven bedrijventerrein in de

periode 2013-2017. 5 jaars

Regio

2013 2014 2015 2016 2017 Gemiddel-de/jaar

HOLLAND-RIJNLAND 3 4 6 6 13 6 HAAGLANDEN 8 9 7 10 8 8 MIDDEN-HOLLAND 11 6 19 6 11 11 REGIO ROTTERDAM 12 9 8 8 39 15

ZUID-HOLLAND ZUID 7 12 9 21 20 14

TOTAAL ZUID-HOLLAND 41 40 48 52 91 54 Afwijkingen a.g.v. afrondingsverschillen

9

Lansingerland was de gemeente waar de afgelopen 10 jaar het meest aantal ha bedrijventer-rein werd uitgegeven. De top 10 van de 60 Zuid-Hollandse gemeenten had tezamen 53% van alle ha die in de afgelopen 10 jaar werd uitgegeven. In de overige 50 gemeenten 9erd in totaal 239 ha uitgegeven, nog geen 5 ha gemiddeld per gemeente. Tabel 7. Top 10 gemeenten uitgifte ha bedrijventerreinen in periode 2008-2017

2008- Gemeente 2017 1 Lansingerland 67,4 2 Dordrecht 35,3 3 Waddinxveen 28,9 4 Westland 27,3 5 Krimpenerwaard 25,6 6 Zuidplas 21,3 7 Rotterdam 19,9 8 Vlaardingen 15,8 9 Giessenlanden 15,3 10 Zwijndrecht 14,4

Totaal 271,2 Het verwachte uitgiftetempo is een belangrijk onderdeel in de exploitatie van nieuwe bedrij-venterreinen. Om een indruk te krijgen van de gerealiseerde uitgiftetempi de afgelopen 10 jaar is een top-20 opgesteld van terreinen met de meeste verkochte ha bedrijventerrein. Zo-als hierboven al te zien was Lansingerland de gemeente met de hoogste uitgifte van ha be-drijventerrein gedurende de afgelopen 10 jaar. Dat zien we terug in het bedrijventerrein Prisma, dat de hoogste uitgifte had in de afgelopen 10 jaar. Het terrein Oudeland in Lansin-gerland staat op de 6e plaats. Over de afgelopen 10 jaar werd op deze top 20 van bedrijventerrein 34% van het totaal reeds in gebruik zijnde areaal op die terreinen uitgegeven. Tabel 8. Top 20 van bedrijventerreinen met de meeste ha uitgifte in de afgelopen 10

jaar (2008-2017).

Rang rinnr. Gemeente

jaar Naam terrein bruto netto gebruik/

uitgifte

orde start in ha in ha uitge- 2008

uitgifte geven 2017

1 170.883 Lansingerland 2006 Prisma 139,0 72,5 61,7 40,8

2 170.362 Waddinxveen 2015 Logistiek Park A12 45,0 37,5 16,0 16,0

3 171.054 Giessenlanden 2009 Schelluinen-West 35,0 22,3 15,3 15,3

4 170.909 Dordrecht 2001 Dordtse Kil III 109,8 70,4 44,8 12,9

5 170.932 Midden-Delfland 2006 HarnaschPolder 75,0 53,0 12,7 12,7

6 170.937 Lansingerland 2005 Oudeland 120,0 72,0 26,5 10,7

7 171.034 Krimpenerwaard 2012 Zevender 15,0 10,7 10,5 10,5

8 170.469 Waddinxveen 1978 Distripark A 12 100,0 73,9 68,9 9,8

9 170.896 Zuidplas 2005 Gouwe Park 65,0 45,5 33,3 9,5

10 171.117 Barendrecht 1955 Barendrecht-Oost 93,0 78,8 78,8 8,3

11 170.924 Ridderkerk 2010 Cornelisland Business Ridderkerk 57,4 30,1 12,9 8,1

10

12 170.394 Vlaardingen 2005 Zevenmanshaven 39,0 34,0 30,8 7,5

13 171.036 Goeree-Overflakkee 2005 Bedrijvenpark Oostflakkee 40,0 29,8 12,1 7,4

14 170.026 Dordrecht 1938 1e Merwedehaven+Oostpoort 43,4 41,7 32,9 6,7

15 171.037 Pijnacker-Nootdorp 2012 Bedrijvenpark Heron 22,0 13,3 6,7 6,7

16 170.892 Den Haag 1998 De Bras (Ypenburg A13) 8,7 7,8 7,8 6,4

17 170.639 Zwijndrecht 1965 Groote Lindt 144,0 140,0 140,0 6,0

18 171.125 Krimpenerwaard 2012 De Nieuwe Wetering 10,0 8,5 6,5 5,9

19 170.864 Bodegraven-Reeuwijk 2006 Rijnhoek 16,0 13,0 8,5 5,9

20 170.873 Westland 2013 Honderdland fase 2 60,0 40,0 5,4 5,4

De conjunctuurgevoeligheid blijkt onder meer uit navolgende grafiek waarin de uitgifte per jaar (1975-2017) wordt afgezet tegen de jaarlijkse procentuele volumemutaties in het Bruto Binnenlands Product (basisprijzen) van de provincie. Grafiek 1

Bron: provincie Zuid-Holland, CBS In tabel 9 is het totale aanbod bedrijventerrein gerelateerd aan het totaal aantal ha netto be-drijventerrein in ontwerp-vigerende bestemmingsplannen. Daarmee ontstaat een soort leeg-standpercentage van bedrijventerrein. Geconstateerd kan worden dat het aantal ha beschik-baar voor uitgifte ten opzichte van de totale voorraad de afgelopen 10 jaar enigszins schommelt tussen de ca. 11 en 12%. Ter vergelijking, de leegstand kantoren in Zuid-Holland bedraagt begin 2018 ca. 12,7%, die van detailhandel 7%. De vraag/aanbodratio is een indicator van de dynamiek op de bedrijventerreinenmarkt. Het drukt het aantal uitgegeven ha uit als percentage van het aantal ha dat begin dat jaar ter-stond uitgeefbaar (op de markt) was. In de periode 2011-2016 blijkt dat ca. 8-10 procent van het terstond uitgeefbare aanbod in dat jaar ook werd uitgegeven. Het afgelopen jaar steeg dat tot 15%. Actuele data van andere provincies, of op landelijk niveau zijn momenteel nog niet beschikbaar (ook niet wat betreft het “leegstandpercentage”). Te zijnertijd kan dat wel-licht worden berekend uit data die in IBIS zullen worden gepubliceerd7.

7 Een eigen provinciale verkenning van de data 2015 wijst er op dat het leegstandpercentage voor Zuid-Holland (12%) voor de bedrijventerreinen ca 3%-punt onder het landelijk cijfer van 15% ligt.

11

Tabel 9. Ontwikkeling “leegstandpercentage” bedrijventerreinen 2006-2018 en de vraag/direct aanbod ratio (excl. zeehavens Rotterdam)

1 jan. Totaal ha Totaal w.v. "leegstandspercentage" Uitgifte Ha Vraag/ terstond

JAAR Netto AANBOD Terstond Niet- Ter-stond bedrijventerreinen in: Uitgifte

aanbod ratio

2006 pm. 1.282 520 762 2006 96 18%

2007 7.607 1.193 442 748 15,7% 2007 109 25%

2008 7.784 1.001 437 564 12,9% 2008 73 17%

2009 7.924 864 339 525 10,9% 2009 37 11%

2010 7.985 850 357 493 10,6% 2010 63 18%

2011 8.059 859 382 478 10,7% 2011 34 9%

2012 8.130 892 406 481 11,0% 2012 35 8%

2013 8.268 983 440 543 11,9% 2013 42 10%

2014 8.401 1.029 480 548 12,2% 2014 41 9%

2015 8.413 1.024 501 523 12,2% 2015 47 9%

2016 8.386 992 578 415 11,8% 2016 52 9%

2017 8.466 1.027 625 402 12,1% 2017 91 15%

2018 8.632 1.049 508 541 12,2%

Voor de uiteindelijke vraag, de reeel gemeten uitgifte, is de kwantiteit van het aanbod geen knelpunt op provinciaal niveau. De omvang van het terstond en nie-terstond beschikbare aanbod blijven al jaren rondom de ca. 1.000 ha schommelen. Ondanks de jaarlijkse uitgifte blijft het aanbod op dit peil, mede doordat er ook zachte plannen in planologische procedure worden opgenomen. Dat zacht aanbod daalt wel geleidelijk aan, tot ca 500 ha momenteel (zie verder bijlage 2) Grafiek 2 Ontwikkeling van het aantal ha totaal, terstond en niet-terstond aanbod bedrij-

venterrein 1988-2018 en de uitgifte.

12

Kengetallen markt voor bedrijventerreinen In tabel 10 zijn een aantal kengetallen over de gerealiseerde vraag- en aanbodzijde van de bedrijventerreinenmarkt gedurende de afgelopen jaren bijeen gezet. Daaruit blijkt onder meer dat over de afgelopen periode 2009-2018 gemiddeld op minder dan eenderde van de terreinen met aanbod (30%) ook daadwerkelijk grond werd uitgegeven. In 2017 was dat ech-ter in 41% van de terreinen het geval. Tabel. 10 Aantallen aanbieders en vragers bedrijventerrein 2009-2018. Aanbodzijde

Jan Jan Jan Jan. Jan. Jan. Jan. Jan. Jan. Jan.

2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009

Aantal gemeenten in Zuid-Holland 60 60 60 60 65 66 72 72 74 76

Aantal gemeenten met beschikbare terreinen 52 51 51 53 54 51 55 52 46 52

Aantal terreinen met aanbod 147 151 146 150 146 131 130 126 122 125

Vraagzijde

2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008

Terreinen met uitgifte 61 52 34 44 35 28 45 36 34 47

Hectares verkocht 91 52 48 41 41 32 34 64 37 71

Schatting aantal verkochte kavels 122 99 46 66 54 80 76 64 60 126

aandeel terreinen met verkoop 41% 34% 22% 29% 24% 21% 35% 29% 28% 38%

V. HERSTRUCTURERING en BEHEER V.1. Op leeftijd Van het begin 2018 totaal in gebruik zijnd / uitgegeven areaal bedrijventerrein van 7.584 ha is ca. 3.786 ha de afgelopen 40 jaar uitgegeven (50%). De rest, en daarmee veelal ook de bedrijfsbebouwing is van oudere datum. Daarbij ligt het aandeel terreinen dat langer dan 40 jaar geleden werd uitgegeven het hoogst in Zuid-Holland Zuid en Holland-Rijnland. Tabel 11 Aandeel uitgifte laatste 40 jaar (1978-2017) ten opzichte totaal uitgegeven

areaal bedrijventerreinen.

Regio Ha uitgegeven Uitgifte

1978- aandeel Per jan 2018 2017 > 40 jaar

HOLLAND-RIJNLAND 1.274 590 54% HAAGLANDEN 1.409 748 47% MIDDEN-HOLLAND 689 365 47% REGIO ROTTERDAM 2.058 1.095 47%

ZUID-HOLLAND ZUID 2.154 988 54%

ZUID-HOLLAND 7.584 3.786 50% De eerste herstructureringsprojecten in Zuid-Holland werden vanaf de negentiger jaren van de vorige eeuw opgeleverd. De financiering werd mede bekostigd uit Europese en nationale

13

fondsen (Konver, Renaval, Stirea 1996-1999, TIPP 2000-2003, Topper 2004-2008). Op pro-vinciaal niveau ging het aanvankelijk om het WerkgelegenheidsFonds en het Ontwikkelings-fonds. Later, vanaf het begin deze eeuw werden in 2 collegeperioden aanzienlijke middelen beschikbaar gesteld voor planontwikkelingen en Uitvoering van de Herstructurering van Be-drijventerreinen (UHB). In het kader van de ontwikkeling van Maasvlakte II zijn door het Rijk onder andere ook af-spraken gemaakt over de intensivering van 200 ha van het bestaande zeehavengebied. De-ze projecten beliepen de periode 2000-2010. Het programma “Intensivering Bestaand Rotterdams gebied” werd in 2010 afgerond. V.2. Herstructurering naar planfase Voor IBIS 2018 is een overzicht opgesteld van die bedrijventerreinen welke in een bepaalde planfase van herstructurering zijn en naar het (overwegend) type herstructurering. Het gaat om een indicatieve benadering.8 Zoals gebruikelijk betreft het overzicht in eerste instantie de actualisatie door de provincie van het overzicht van het voorafgaand jaar. Dat is vervolgens aangevuld met informatie uit gemeentelijke voortgangsrapportages over reeds door de provincie toegekende herstructure-ringsubsidies en telefonische navrage. Van een gerichte, integrale enquetering onder de gemeenten naar de eventuele veroudering op al hun bedrijventerreinen of delen daarvan en de plannen voor revitalisering is geen sprake. Excl. de bedrijventerreinen(delen) die getransformeerd zullen gaan worden beslaan de her-structureringsplannen ca. 600 ha bruto. Daarvan bevindt zich ca. 196 ha in de planfase en 290 ha in uitvoering. Daarnaast zijn er nog een aantal herstructureringsplannen in de initi-eringsfase (150 ha). Nieuwe herstructureringsprojecten zijn er in 2017 niet opgevoerd. De herstructurering van ’t Plaatje (Sliedrecht), Nieuw-Beijerland (Korendijk), Mathenesse Noord ( Schiedam) en Haven-Zuid (Alblasserdam) werden in 2017 afgerond. Per 2016 werden enkele nieuwe herstructureringsprojecten opgevoerd, met name in Zuid-Holland Zuid. Het betreft onder meer Louter Bloemen in het zeehavengebied Dordrecht, Vin-kenwaard-zuid in Alblasserdam en een deel van Nijverwaard, Sliedrecht. Per 2015 waren er in dat afgelopen jaar drie nieuwe herstructureringsprojecten opgevoerd, Het gaat om Overhoeken in de gemeente Albrandswaard, Dekkershoek in Den Haag en De-velpoort in Zwijndrecht.

8 -omdat er op een terrein meerdere types herstructurering kunnen lopen. Op de Binckhorst is bijvoorbeeld sprake van trans-

formatie, maar ook van revitalisering en herprofilering (inmiddels wel enkel op privaat initiatief).

-omdat elk type herstructurering weer in andere planfase kan verkeren.

-Omdat prille herstructureringsplannen ook nog kunnen worden omgezet in (tijdelijk) geïntensiveerd groot onderhoud en derhal-

ve worden afgevoerd.

-omdat er verschillende tijdhorizonten worden gebruikt. Welke ha van een langlopend herstructureringsproject worden wel en

welke nog niet opgenomen in een jaarrapportage. Zicht op planvorming en uitvoering is soms ver weg als het gaat om (delen

van) locaties die in gemeentelijke structuurplannen, -visies als verouderd zijn benoemd en dienen te worden gerevitaliseerd

en/of getransformeerd), maar bijv. na 2015 of na 2020.

14

In uitvoering is momenteel 45% van het te herstructureren areaal. Het betreft onder meer (delen van) Rijnhaven (Alphen aan den Rijn), Dordtse (zeehaven)terreinen, Barendrecht-oost en Antoniapolder (Hendrik-Ido-Ambacht). Tabel 12. Aantal bruto (project9)ha bedrijventerrein in herstructurering verdeeld naar

type planfase, januari 2018. planfase Initiatief Planvorming Uitvoering Totaal

Totaal 2018 136 196 268 600 Totaal 2017 46 486 185 717 Totaal 2016 182 312 395 889 Totaal 2015 176 389 502 1.067 Totaal 2014 196 549 704 1.449 Totaal 2013 510 591 849 1.950 Totaal 2012 605 613 896 2.114 Totaal 2011 747 669 1070 2.486 Totaal 2010 955 987 891 2.832 Totaal 2009 951 1.300 1.029 3.280 Totaal 2008 765 1.632 696 3.093 Totaal 2007 737 1.666 791 3.193 Totaal 2018 23% 33% 45% 100% Totaal 2017 21% 39% 40% 100% Totaal 2016 20% 35% 44% 100% Totaal 2015 17% 36% 47% 100% Totaal 2014 13% 38% 49% 100% Totaal 2013 26% 30% 44% 100% Totaal 2012 29% 29% 42% 100% Totaal 2011 30% 27% 43% 100% Totaal 2010 33% 34% 33% 100%

In deze opsomming zijn niet de herstructureringsprojecten opgenomen in het Rotterdamse zeehavengebied. Dit omdat het zeehavengebied een echt andere invulling heeft dan de rest van de bedrijventerreinen in Zuid-Holland: ze zijn niet goed vergelijkbaar. Bij de herstructurering gaat het vooral om het Waal, -Eemhavengebied, in het bijzonder de-len van Waalhaven-Zuid en Waalhaven-nat. Diverse deelprojecten zijn mede gefinancierd vanuit de provincie (UHB) en inmiddels opgeleverd. In 2017 werd de herstructurering van de Sluisjesdijk (56 ha bruto) gerealiseerd. Alleen Pier 2 (25 ha bruto) is nog niet opgeleverd. V.3. Type herstructurering, incl. transformatie In tabel 13 is het per REO-gebied een indicatie opgenomen van het type herstructurering 10. Het merendeel van het aantal ha in herstructurering ondergaat een revitalisering (51%). In

9 Projectha betreft geheel of gedeelte van terrein in herstructurering. 10 Bij herstructurering van bedrijventerreinen wordt doorgaans een viertal typen onderscheiden10:

• Facelift: een opknapbeurt bij fysieke veroudering (zijnde geen reguliere onderhoudsbeurt. • Revitalisering: een integrale verbetering van het terrein met behoud van bestaande economische func-

ties. Naar aanleiding van rapport Noordanus onderscheidt IBIS 2009 ook zware revitalisering ; op delen van terreinenis sprake van verwerving van gronden waarna deze bouwrijp worden gemaakt. Bodemsa-nering, sloop van opstallen en de aanleg/herinrichting van (nieuwe) infrastructuur maken veelal onder-deel uit van dit proces.

15

een aantal gevallen is daarbij ook sprake van het beschikbaar komen van nieuw uitgeefbaar areaal bedrijventerrein (zoals Meob, De Dijk, Antoniapolder, Suikerfabriek, 1e Merwedeha-ven11). Bij 17% van het areaal is sprake van herprofilering. Van bedrijventerreinen die een face lift krijgen is nauwelijks sprake (6%) Tenslotte is van 26% van de terreinen in herstructu-rering sprake van (voorgenomen) transformatie naar een andere bestemming, veelal wonen. Bestemmingsplantechnisch heeft het overgrote deel nog een bedrijventerreinbestemming. Opgemerkt moet worden dat die transformatieplannen tot ca 2016 jaarlijks werden terugge-schroefd, omdat er geen vraag was vanuit woningbouw. Veel afspraken zijn opgezegd of zullen (veel) later (organisch) in uitvoering worden genomen. Per januari 2017 zijn voor het eerst een aantal nieuwe (delen van) bedrijventerreinen als transformatiegebied aangeduid. De grootste te transformeren bedrijventerreinoppervlakten zijn te vinden op de Haagse Binck horst (langs deTrekvliet en verlengde Melkweg), langs de Schie in Delft, Rijnhaven-oost in Alphen en in de dorpskern van Arkel. Het betreft hier vaak aan het water gelegen bedrijfs-percelen12. Voor Boezembocht Rotterdam is in 2018 een concept-bestemmingsplan in procedure ge-bracht, waardoor ca 7 ha bedrijventerrein zal worden getransformeerd. Voor het resterende deel zijn geen herstructureringsplannen gemaakt. Voor het businesspark Rivium is maart 2018 het gebiedspaspoort Rivium in de gemeente-raad bekrachtigd, welke de omzetting naar woningen in een flink deel van het gebied moge-lijk gaat maken. De transformatie van de Binckhorst kreeg in 2017 duidelijk gestalte, middels de oplevering van de zgn. Kluswoningen in het Junoblok en de start van de transformatie van een groot deel van het kantorencomplex van de KPN aan het Maanplein e.o. en het SDU-complex. Het bedrijventerreinoppervlak werd daarom per januari 2018 met 23 ha bruto en 20 ha netto verminderd. Tabel 13. Per REO-gebied aantal project ha bruto te herstructureren en te transformeren

bedrijventerrein, januari 2018. ha bruto Opp. Bruto Opp. Bruto Opp. Bruto ha bruto

REO-gebied herstruc- ha Facelift ha (zware) ha herpro- ha bruto herstruc-

turering + revitali- filering trans- turering

transformatie sering Formatie

REO HOLLAND- RIJNLAND 185 0 104 14 68 118 REGIO HAAGLANDEN 97 3 38 0 56 41 REO MIDDEN-HOLLAND 36 11 3 0 22 14

• Herprofilering: wijziging van de bestaande economische functies, bijvoorbeeld van industrie naar dienst-verlening.

• Transformatie: het bedrijventerrein wijzigt in een niet-werk functie, bijvoorbeeld in een woonwijk. Daar-mee wordt het onttrokken aan de voorraad bedrijventerreinen. Daarmee wordt uiteindelijk ook voldaan aan duurzaam ruimtegebruik, want de nieuwe woonwijk hoeft dan geen schaarse groene ruimte of na-tuur in te nemen.

11 Door de lange tijd tussen beëindiging van de oude bedrijfsactiviteiten en de daadwerkelijke bebouwing met nieuwe bedrijven, is eigenlijk nauwelijks meer herkenbaar dat het om hernieuwede uitgiften van bedrijventerrein gaat. 12 Excl. Zeehavengebied Rotterdam, RechterMaasoever Merwe4Havengebied.

16

REGIO ROTTERDAM 231 11 124 50 46 185

REO ZUID-HOLLAND ZUID 257 20 145 76 16 242

TOTAAL ZUID-HOLLAND 2018 807 46 413 140 207 600



TOTAAL ZUID-HOLLAND 2015 1.205 21 793 254 137 1.067

TOTAAL ZUID-HOLLAND 2014 1.601 0 987 462 152 1.449

TOTAAL ZUID-HOLLAND 2013 2.117 47 1.336 568 167 1.950



Som verschillen a.g.v. afrondingen, excl. herstructurering Waalhavengebied en transformatie M4H-gebied.

V.4. Opgeleverde herstructureringsprojecten Algemeen De registratie van oplevering van bedrijventerreinen is niet op een eenduidige wijze vastge-legd. Vanuit de UHB-subsidieprocedures kan bijv. een ander tijdstip van oplevering (financiële afrekening subsidie) ontstaan dan in de praktijk, zeker als er naast het provinciaal gesubsidi-eerde project nog parallelle herstructureringsingrepen lopen. Voorts richt de UHB-registratie zich op netto projectha, terwijl de projectenmonitor van Info-desk alleen bruto projectha kan opnemen. Ook is er niet altijd een eenduidige registratie mogelijk van de oplevering in ha. Een nieuwe ontsluitingstunnel, -brug naar een bedrijventerrein heeft zijn voordelen voor (grote delen van) het terrein, maar beslaat zelf in fysieke zin maar een enkele ha. Ook kunnen op een aanvan-kelijk opgeleverd geherstructureerd terrein (gemeten in totaal aantal ha), later alsnog nieuwe projecten (met een deel van die eerder opgeleverde ha) worden geëntameerd. Opgeleverd 2003-2017 Over de afgelopen 15 jaar bezien werd er in totaal 1.934 ha bruto geherstructureerd bedrij-venterrein opgeleverd. In 2017 werd een gering aantal van 26 ha opgeleverd. Het totaal opgaat om ca. 16% van het totale oppervlak bedrijventerrein wat momenteel in gebruik is. In totaal gaat het om 104 projecten. De gemiddelde omvang bedraagt 19 ha bruto per project. Per jaar werd er gemiddeld genomen 129 ha bruto herstructurering opgeleverd, 1,6% van de in gebruik zijnde bruto voorraad bedrijventerreinen. Tabel 14 geeft een nadere verbijzondering van het aantal ha geherstructureerd bedrijventer-rein dat jaarlijks is opgeleverd in de periode 2003 tot en met 2017.

Jaar van oplevering

Project oppervlakte ha bruto

Project oppervlakte ha netto

2017 26 26 2016 160 133 2015 270 212

17

2014 143 109 2013 69 52 2012 145 105 2011 285 199 2010 249 187 2009 101 83 2008 37 26 2007 185 138 2006 265 208 2005 66 49 2004 55 39 2003 41 40 104 1.934 1.477

In de bijlage is een overzicht opgenomen van opgeleverde herstructureringsprojecten in de periode 2007 tot en met 2017. Het is indicatief en omvat ook de projecten waarvoor geen UHB-subsidie is aangevraagd/toegekend. In onderstaande grafiek zijn de ha in de fasen van herstructurering in de loop der tijd opge-nomen. Uit de grafiek blijkt dat de oplevering maar een fractie is van het grote stuwmeer aan herstructureringsplannen. Lang niet alle oorspronkelijke plannen zijn daadwerkelijke doorge-zet. In de afgelopen crisisjaren zijn een flink aantal plannen niet verder doorontwikkeld en afgevoerd uit de administratie. Grafiek Verloop herstructurering bedrijventerreinen in Zuid-Holland 2008-2018

V.5. Bedrijventerreinen en kwaliteit Parkmanagement In de jaarlijkse enquêtering t.b.v. IBIS zit de vraagstelling opgenomen naar het al dan niet aanwezig zijn van (een vorm van) parkmanagement. Dit item is ook opgenomen in Infodesk. Beheer en onderhoud van dit kenmerk is de laatste jaren beperkt gebleven. De interpretatie van wat onder parkmanagement valt, kan verschillend worden opgevat. Ook het tijdbeslag dat gemoeid is met parkmanagement kan variëren, van enkele uren tot een full-time baan. Tenslotte, de organisatie kan langs verschillende lijnen zijn opgezet (stichting, vereniging, coöperatie, inhuur door een BIZ-organisatie, private beheerders ed.)

18

De inventarisatie laat zien dat er terreinen zijn met parkmanagement en een KVO en/of te-vens een BIZ. Maar er zijn ook terreinen, waar wel parkmanagement is, maar een KVO of BIZ niet aan de orde is/was. In totaal gaat het om vooralsnog om 109 terreinen, met ca 3.869 ha bruto terrein. Inventarisatie organisatiegraad bedrijventerreinen Zuid-Holland 2015-2017 Achtergrond De provincieheeft een subsidieregeling planvorming, welke ondernemers en gemeenten on-dersteunt in het uitvoeren van activiteiten die leiden tot het in stand houden en verhogen van de kwaliteit en duurzaamheid van bedrijventerreinen in Zuid-Holland, zoals bijv. de invoering van duurzame energie, de aanleg van glasvezel, het opstellen van een meerjarenprogramma voor het doorontwikkelen van een ondernemersvereniging, het uitvoeren van een oriënte-rend vooronderzoek naar de haalbaarheid van een bedrijveninvesteringszone (BIZ), de aan-leg van een collectief glasvezelnet op het bedrijventerrein of de aanleg van collectieve came-rabeveiliging op het bedrijventerrein; In deze paragraaf komt de stand van zaken van een aantal van voornoemde subsidietitels aan de orde In Zuid-Holland is door een stagiaire is 2015 met name door webresearch een overzicht op-gesteld van de organisatiegraad van ondernemers op bedrijventerreinen. Daartoe is geïn-ventariseerd of op een bedrijventerrein een BIZ, Keurmerk Veilig Ondernemen, parkmana-gement, (gemeentelijk) ondernemersfonds of de aanwezigheid van een ondernemersvereni-ging op terreinniveau aanwezig was. (Een ondernemersvereniging voor een bedrijventerrein kan haar belangen behartigen maar heeft geen financiële middelen voor (co-)financiering van investeringen.) Begin 2017 en begin 2018 is dat bestand over bedrijventerreinen met een actueel KVO of BIZ geactualiseerd d.m.v. webresearch en incidenteel raadpleging van gemeenten. Tevens is nagegaan of de BIZ dan wel KVO daadwerkelijk nog van kracht is per januari 2018, door de periode waarvoor de toegekende BIZ of KVO geldt te documenteren. Overigens is niet bekend hoe volledig webinformatie is. Wellicht verschijnen er eerder wel meldingen en persberichten over geslaagde draagvlakmetingen, dan over mislukt draag-vlakmetingen van een BIZ. Terreinen die in gebruik zijn bij één bedrijf (soliatire terreinen, zoals bijv. Heineken) verzor-gen uiteraard hun eigen perceel of hebben eigen (camera)beveiliging, maar deze groep wordt niet tot parkmanagement, KVO ed. gerekend. Ondernemersvereniging Het provinciale beleid t.a.v. bedrijventerreinen richt zich onder meer op het versterken van het organisatorisch vermogen op niveau van een bedrijventerrein. Het oprichten van een ondernemersvereniging valt onder de subsidietitel planvorming. Bij de enquêtering 2018 is de gemeenten ook gevraagd naar de (wel/niet) aanwezigheid van een ondernemersvereniging. In 49 gevallen is aangegeven dat er een ondernemersvereni-ging bestaat. Nader webonderzoek heeft duidelijk gemaakt dat van een behoorlijk aandeel ook daadwerkelijk een ondernemersvereniging op het web kon worden gevonden.

19

Bij de enquêtering is in het midden gelaten of het een terreinspecifieke organisatie dan wel een woonplaats-, of gemeentebrede organisatie betreft. Trouwens, een gemeentebrede on-dernemerskring kan ook werkgroepen e.d. hebben voor afzonderlijke bedrijventerreingebie-den. Er kan een overlap zijn met terreinen, waar ook een BIZ is opgericht, of terreinen die trek-kingsrechten hebben op een ondernemersfonds. Samen met aanvullende informatie door bureauresearch is inmiddels een lijst van 87 bedrij-venterreinen bekend, waar een ondernemersvereniging actief is voor dat terrein (of meerde-re terreinen). Die terreinen beslaan een oppervlak van ca. 2.270 ha netto. In de Monitor Bedrijventerreinen zijn deze terreinen ook opgenomen. BIZ Begin 2017 werd de positieve uitslag bekend van de draagvlakmeting voor diverse bedrijven-terreinen in het zeehavengebied Dordrecht. In die periode stemden ook de ondernemers op Gelkenes en Capelle West in meerderheid positief over een BIZ. De meerderheid van on-dernemers op Nieuweweg Hardinxveld kozen in november 2017 wel voor een BIZ.

BIZ behaald op bedrijventerreinen Louterbloemen/Duivelseiland (Dordrecht)

In geen van de 4 deelgebieden van Spaanse Polder Rotterdam was de opkomst voldoende. In 2015 werd niet voldoende draagvlak gepeild voor verlenging van de eerste periode van het BIZ voor Bijdorp, Barendrecht. Begin 2016 werd niet voldoende draagvlak gepeild voor een BIZ Baanderij. Ook voor Boonsweg werd in december 2016 uiteindelijk niet voldoende draagvlak geïnventariseerd. Begin 2017 werd onvoldoende draagvlak gemeten voor 4 bedrij-venterreinen in Rijswijk. In 2018 bleek geen voldoende draagvlak voor de Woerd (Westland) en Pothof (Rotterdam). Wel voor de bedrijventerreinen Dordtse Kil I en II en Amstelwijck-west in Dordrecht.. Samenvattend blijkt dat begin 2018 45 bedrijventerreinen over een recente BIZ beschikken. Gemiddeld hebben deze terreinen een omvang van 31 ha bruto. Tezamen beslaan ze ca. 13% van het bruto en netto areaal bedrijventerrein in Zuid-Holland. In de Monitor Bedrijventerreinen zijn deze terreinen ook opgenomen.

20

KVO Het keurmerk van Veilig Ondernemen Bedrijventerreinen moet om de 3 jaar worden geactua-liseerd. Een KVO-B in 2014 hoeft er in 2017 niet meer te zijn. Met name MKB Nederland speelt een stimulerende rol. Een KVO kan uiteraard ook dankzij een BIZ worden behaald. De actuele bron daarvoor is: http://www.hetkeurmerkveiligondernemen.nl/over-het-kvo/wie-heeft-een-kvo/ Op basis daarvan kan worden ingeschat schat dat op 2.187 uitgegeven ha (ca 29% van het in gebruik zijnde Zuid-Hollands bedrijventerreinareaal, excl. Zeehavenge-bied Rotterdam) de ondernemers een KVO-certificaat hebben behaald. Het betreft 88 terrei-nen, met een gemiddelde omvang van 35 ha bruto en 24,9 ha netto in gebruik. In de Monitor Bedrijventerreinen zijn deze terreinen ook opgenomen. Dat is exclusief een twintigtal terreinen waarvan het eerder behaalde KVO inmiddels is ver-lopen en een eventuele hercertificatie nog niet is behaald, dan wel nog niet geregistreerd. Soms zijn er stichtingen die de beveiliging van de meeste terreinen in een gemeente verzor-gen. Die stichtingen zijn dan wel (KVO) gecertificeerd, maar over de afzonderlijke terreinen kan geen actuele informatie op het web worden gevonden. Tenslotte kunnen er bedrijventerreinen zijn, die wel (collectief) beveiligd zijn, maar waar geen keurmerk is aan toegekend of aangevraagd. Ondernemersfonds Het Ondernemersfonds kan alle, maar ook delen van de bedrijvigheid van een gemeente omvatten. Voor dergelijke gebieden is dan weer een ondernemersvereniging opgericht.om in aanmerking te komen voor projectfinanciering uit dat ondernemersfonds. Per januari 2018 zijn in Zuid-Holland 12 gemeenten met een ondernemersfonds (OF). In Goeree-Overflakkee bleek in 2017 geen draagvlak om te komen tot een OF. Teylingen heeft in de raadsvergadering van 30 november 2017 besloten om de opslag op de WOZ-niet-woningen voor 2018 stop te zetten. Daarmee is de financiering van het Ondernemers-Fonds Teylingen (OFT) na een periode van 2 jaar op 1 januari 2018 gestopt. Gemeenten met Ondernemers-fonds van kracht

Alblasserdam 1-jan-2016

Bodegraven-Reeuwijk 1-jan-2014

Delft 1-jan-2010

Katwijk 1-jan-2011

Leiden 1-jan-2005

Lisse 1-jan-2008

Gouda 1-jan-2009 Noordwijk 1-jan-2017 Pijnacker-Nootdorp 1-jan-2012 Vlaardingen 1-jan-2014 Waddinxveen 1-jan-2016 Zwijndrecht 1-jan-2016

Bij de enquêtering m.b.v. de Monitor bedrijventerreinen hebben niet al voornoemde gemeen-ten aangegeven dat er voor hun bedrijventerreinen een OndernemersFonds beschikbaar is.

21

Aanvullende bureauwerk heeft ertoe geleid dat er uiteindelijk een lijst van 58 bedrijventerrein in voornoemde gemeenten zijn geïdentificeerd die trekkingsrechten op het OF hebben. De gemiddelde omvang van die terreinen bedraagt 29 ha bruto. In totaal zijn die 58 terreinen goed voor 15% van het totale bruto areaal bedrijventerreinen en 16 % van het totale netto reeds uitgegeven areaal. In de Monitor Bedrijventerreinen zijn deze terreinen ook opgenomen. Samenvattend georganiseerd beheer bedrijventerreinen, januari 2018. Aantal ha ha netto aandeel in totaal Terreinen bruto reeds uitg/ reeds uitgegeven in Z-H

Parkmanagement 109 3.869 2.519 33% BIZ 45 1.403 1.062 14% KVO 88 3.119 2.219 29% OndernemersFonds 58 1.700 1.243 16% Inventarisatie verglazing bedrijventerreinen Zuid-H olland Bij de enquêtering via de Monitor Bedrijventerreinen, per januari 2018 is ook een wel / niet / onbekend vraag opgenomen over bedrijventerreinen en glasvezel. De enquêtering leverde een spontane respons van 48 bedrijventerreinen met glasvezel. Een dikke ½ dag zoeken op het web, heeft nog berichtgeving opgeleverd van 18 andere terreinen waar glasvezel is aan-gelegd. Dat alles is verwerkt in de Monitor. https://cloud.tympaan.nl/monitor-bedrijventerreinen/ In totaal 66 terreinen met een kleine 2.400 ha bruto ruimtebeslag. Bij deze wijze van registratie van de aanwezigheid van glasvezel in de Monitor Bedrijventer-reinen kunnen de nodige vraagtekens worden gezet over doel, volledigheid, kwaliteit en veri-fieerbaarheid. Dialogic, merkt bijv., op dat KPN/Reggefiber in 49 van de 60 gemeenten in Zuid-Holland ac-tief zijn, (wel beperkt tot de kernen). In het kader van het onderzoek naar vast snel internet in buitengebied Zuid-Holland (Dialogic 2016), werd gesignaleerd, dat er naar verwachting nau-welijks problemen met internet op de meeste bedrijventerreinen in Zuid-Holland valt te ver-wachten. Dergelijke geluiden steken wel schril af tegen het resultaat van de Breedbandatlas 2018 ( https://www.breedbandatlas.nl/ ) waar in slechts een enkele gemeente de bedrijventerreinen zijn verglaasd. Daar gaat het dan weer om fiber to the office (Bedrijfspand). Collectief cameratoezicht Bij de enquêtering via de Monitor Bedrijventerreinen, per januari 2018 is ook een wel / niet / onbekend vraag opgenomen over bedrijventerreinen en collectief cameratoezicht. De enquê-tering leverde een spontane respons van 50 bedrijventerreinen met een vorm van camera-toezicht. VI Bebouwingsmogelijkheden bedrijventerreinen Inzicht in de bebouwings(on)mogelijkheden van bedrijventerreinen is een belangrijke bouw-steen om de mogelijkheden van verdere intensivering te kunnen inschatten.

22

De gerealiseerde mogelijkheden worden nu in belangrijke mate bepaald door de maximale bebouwingspercentages en bouwhoogten van de bedrijfspercelen (incl. vrijstellingsmogelijk-heden) en de opvang van de openbare ruimten (groen, water, infrastructuur ed.) op het ter-rein (het verschil tussen de bruto en netto oppervlakten) Bijgaand een samenvattende beschrijving van deze componenten op de Zuid-Hollandse ter-reinen. Bij de maximale bouwhoogten en bebouwingspercentages is geen rekening gehou-den met de afwijkingsmogelijkheden die in het bestemmingsplan aan het bevoegd gezag zijn toegekend. De afwijkingsmogelijkheden (algemeen en/of bij de bouwvoorschriften13) in de bestemmings-plannen zijn nooit geïnventariseerd. Evenmin is bekend in welke mate daarvan gebruik is gemaakt bij de goedkeuring van de diverse bouwplannen voor de bedrijventerreinen. VI.1. Maximale bebouwingspercentage Van 415 bedrijventerreinen is het maximale bebouwingspercentage bekend. Samen beslaan deze terreinen ca 8.736 ha bruto met 6.760 ha netto. Op 37% van het netto bedrijventerrein-areaal bedraagt het bebouwingspercentage 80% of meer. Ten opzichte van 2010 daalde het areaal bedrijventerreinen met een max. bebouwingspercentage tot 70%. In 2010 was dat aandeel nog 20%, in 2018 16%. Binnen bouwvlakken bestemmingsplan Ook de formulering "binnen de aangegeven bebouwingsvlakken op de bestemmingsplan-kaart" is een bekende formulering in de regels van een bestemmingsplan. Deze is in beperk-te mate geregistreerd, maar dient wel als een hoog bebouwingspercentage te worden opge-vat. Openheid bedrijventerrein Het onbebouwde deel voor bedrijfsvestiging, samen met de openbare ruimten (groen, we-gen, water) geven een mate van openheid. Bijgaand wordt op basis van de terreinen met bekend bebouwingspercentage een inschatting gemaakt van die openheid. Gemiddeld genomen bedraagt het bebouwingspercentage 73 (maar ligt vermoedelijk wat hoger a.g.v. het hierboven genoemde ”binnen bouwvlakken”). Dat impliceert dat er van deze 6.760 ha netto max. ca 4.904 ha netto is bebouwd. De rest van het netto private areaal (27%, 1.856 ha) kan worden gebruikt voor groen, parkeren, voor brandweer toegankelijke ruimten ed. Samen met de openbare ruimte (wegen groen water) is in totaal ca 3.831 ha onbebouwd, ofwel 44% van het bruto bedrijventerreinareaal.

13 Bij een bestemmingsplanvoorschrift over de Algemene vrijstellingsbevoegdheid kan bijv. zijn opge-nomen dat B&W bevoegd zijn vrijstelling te verlenen van het plan voor afwijkingen van maten (waar-onder percentages) met ten hoogste 10, of 15%. Overschrijdingen van bouwgrenzen, niet zijnde be-stemmingsgrenzen, voor zover dat van belang is voor een technische betere realisatie van bouwwer-ken etc. De overschrijdingen mogen echter niet meer dan bijv. 3 meter bedragen en het bouwvlak mag niet meer dan (bijv.) 15% worden vergroot. Bij de bouwvoorschriften voor gronden met bestemming bedrijventerrein kan een vrijstellingsartikel zijn opgenomen om het bebouwingspercentage te verruimen (van bijv. 75 naar max. 85%, of van 60 naar 80%).

23

Tabel. 15 Procentuele verdeling van het maximale bebouwingspercentage en van het aantal collectieve bedrijventerreinen naar grootteklasse bebouwingspercenta-ge (zonder vrijstelling).

Klasse bebouwingspercentage Aandeel ha netto Aantal terreinen Minder dan 70 16 % 81 70%, 75% 47 % 182 80% 29 % 124 85%, 90% 5 % 28 Totaal 100% 415

VI.2. Maximale bouwhoogte Van 541 bedrijventerreinen is de (overwegende) maximale bouwhoogte bekend. Tezamen beslaan deze terreinen ca 8.055 ha netto, ofwel 93% van het totale netto areaal. Tabel 16. Procentuele verdeling van de maximale bouwhoogte en van het aantal bedrij-

venterreinen naar grootteklasse bouwhoogte. Max. Bouwhoogte Totaal Ha netto Idem in %% totaal A antal terreinen Minder dan 7 meter 219 3 44 7 meter 265 3 28 8 meter 439 5 48 9 meter 249 3 25 10 meter 1.078 13 98 11-15 meter 2.979 37 188 16-20 1.332 17 60 Meer dan 20 meter 1.493 19 50 Totaal 8.054 100 541 Ten opzichte van 2010 daalde het aandeel netto ha bedrijventerrein met een bouwhoogte van maximaal 9 van 19% naar 14% per begin 2018. Het areaal Bedrijventerrein met een bouwhoogte van 16 meter of meer steeg van 29% in 2010 naar 36% begin 2018. Gemiddeld genomen bedraagt de bouwhoogte 16,4 meter, 4% hoger dan de 15,7 meter uit 2010. VI.3. Openbare ruimte bedrijventerrein (Tarra) Gemiddeld genomen is van alle bedrijventerreinen ca 23% van de bruto ruimte bestemd voor (ontsluitende) infrastructuur, groen, water ed., de tarra. Van een beperkt aantal terreinen is nadere informatie bekend over de verdeling van deze tarra: 38% is bestemd voor groenvoorzieningen, 23% betreft (klein) water en 40 % is bedoeld voor verharding (fietspaden en ontsluitingswegen).

24

VI.4. Samenvatting bebouwingsmogelijkheden bedrijve nterreinen Samenvattend laat deze analyse van de bebouwings(on)mogelijkheden zien dat gemiddeld genomen ca 23% van de bruto omvang van alle bedrijventerreinen bestemd is voor (ontslui-tende) infrastructuur, groen, water ed. Het overige deel (77%) is bestemd voor bedrijfsvesti-ging. Gemiddeld genomen bedraagt het maximale bebouwingspercentage minimaal 73. Ten opzichte van de laatste jaar waar over de bouwmogelijkheden is gerapporteerd (2010) is het gemiddelde bebouwingspercentage iets toegenomen, evenals de maximale bouwhoogte. De intensivering van deze bouwmogelijkheden gebeurde vooral bij de diverse bestemmings-planactualiseringen na 2010 en wellicht nog gestimuleerd door de inzet van vorige colleges op het realiseren van 10-15% ruimtewinst op bestaande terreinen.

25

Zeehaventerreinen Rotterdams Havenbedrijf Begin februari 2018 heeft het Havenbedrijf Rotterdam de openbare versie van haar Ruimte-balans over 2017 aan de provincie geleverd. Het ruimtebalansgebied (exclusief water en fase 2 van Maasvlakte 2) is 7.903 hectare groot. Hiervan is 6.046 hectare als verhuurbaar gedefinieerd. Dit bruto en netto areaal is excl. terreinen in particulier bezit. Die zijn meestal te vinden op Waalhaven-nat , Waalhaven-Zuid en de RechterMaasoever. Uit de Ruimtebalans over 2017 blijkt ondermeer dat het exploitatiegebied 6.046 ha netto (land)oppervlakte beslaat (excl. 2e fase van de Maasvlakte 214, incl. het beheergebied zee-haven Dordrecht). Daarvan is per januari 2018 5.141 ha reeds uitgegeven / verhuurd. Op de Rechtermaasoever ligt 104 ha verhuurd, waarvan 63 ha verhuurd op het Rotterdamse zee-haventerrein Rechtermaasoever en 42 ha op Zevenmanshaven en Vulcaanhaven-Oost, te Vlaardingen. De terreinen in Vlaardingen zijn al separaat bij Vlaardingen opgenomen. In feite dus een dubbeltelling. Ook het Distributiecentrum Albrandswaard in beheer bij het Havenbe-drijf (37 ha netto) is een dubbeltelling. Het vrij beschikbare aanbod bij het Havenbedrijf is per saldo fors gedaald; van 513 ha per januari 2017 naar 330 ha per januari 2018. Op beide peildata lag daarvan 12 ha in het Dordtse zeehavengebied. Jaarlijkse uitgiften in het Havengebied zijn anders van karakter dan op de reguliere terreinen, doordat er ook geregeld sprake is van tijdelijke verhuringen en terugnamen door het Haven-bedrijf. Er is sprake van (administratieve) uitgiften als per saldo het areaal verhuurd tussen januari 20xx en 20xx+1 is toegenomen. In de jaarlijkse provinciale rapportages bedrijventerreinen wordt alleen over het zeehavenge-bied in haar totaliteit gerapporteerd. Voor de diverse (deel)exploitatiegebieden zijn wel netto oppervlakten gepubliceerd, maar in de loop der jaren zijn die gebieden niet consistent geble-ven, maar weer verder samengevoegd (Botlek-Vondelingenplaat, Maasvlakte 1981 en Maasvlakte 2 fase 1). De Rotterdamse zeehaventerreinen worden in Infodesk en voor Datamanagement PZH apart opgenomen i.p.v. het gehele Zeehavengebied als 1 terrein. Voor IBIS wordt het zeehaventer-rein alleen als 1 geheel aangeleverd. In 2016 voor het eerst met een 1 contour. De bruto, netto en zeker het aantal ha nog uitgeefbaar voor de verschillende terreinen binnen het Rotterdamse zeehavengebied zijn indicatief. Het Havenbedrijf heeft al een aantal jaren een andere indeling in complexen dan de provincie hanteert. Het Havenbedrijf verstrekt de opper-vlakteinformatie veelal niet op het provinciale detailniveau.

14 Maasvlakte 2 biedt bovendien de mogelijkheid tot het creëren van nog circa 609 hectare extra aanvullende ruimte.

26

Tabel 17 Verhuurde terreinen in Havengebied gemeente Rotterdam 31 dec 2011- 31 dec 2017

2011 2012 2013 2014 2015 2016

2017 Totaal verhuurd 5.014 5.065 5.098 5.119 5.041 5.070 5.141

w.v. Dordrecht 52 50 50 49 49 49 50

Vlaardingen 39 39 38 39 42 42 42

Distripark Eemhaven Albrandswaard 37 37 37 37 37 37 37

Rotterdam 4.886 4.939 4.973 4.994 4.913 4.942 5.012

"uitgifte"= 51 33 21 -78 29 70 jaarmutatie ha verhuurd

Een indicatie van het voorkomen van particlier bezit op met name de Waalhavens blijkt uit on-derstaande kaart waar de grijze percelen naar de groene liggen. Waalhavengebied, met gronden in particuliere handen (grijs)

Bezetting Ruimtebalansgebied Havenbedrijf Rotterdam, 31 dec. 2017

27

Sedert 2012 is Havenbedrijf Rotterdam ook verantwoordelijk voor beheer, onderhoud en uitgifte van de nog uitgeefbare percelen binnen het zeehavengebied Dordtrecht. Tenslotte dient nog te worden vermeld, dat er in het Havengebied op een aantal complexen nog gronden in particulier bezit zijn. Deze ha worden niet verrekend in de jaarlijkse monitor van het Havenbedrijf. Onderstaand overzicht is een voorlopige ambtshalve verwerking van de informa-tie van het Havenbedrijf en een opname en verwerking van de gronden in particulier bezit, naar de provinciale indeling van het Rotterdamse zeehavengebied op de zuidelijke oever. Een check met geometing verdient aanbeveling. Tabel 18 Oppervlaktegegevens zeehaventerreinen Rotterdam, ultimo 2017 Januari 2018 Netto Bruto Complex Verhuurd Optie Reservering Vrij Botlek 743 0 1 11 756 860 Botlek distripark 87 0 0 1 88 120 Distripark Eemhaven Al-brandswaard

37 0 0 0 37 60

RDM 39 0 0 0 39 47 Eemhaven 262 0 32 5 299 336 Europoort 1.525 0 3 155 1.683 2.003 Maasvlakte15 1.400 300 44 553 2.297 3.500 Maasvlakte distripark 117 2 10 10 139 165 Vondelingenplaat (minus. Distriport Benelux.) 560 0 0 1 560 662

Distriport Benelux 18 0 0 0 18 22 Waalhaven droog 74 0 2 4 80 105 Waalhaven nat 182 0 12 5 199 240

Bron: Havenbedrijf Ruimtebalans 2017, PZH

15 Onderdeel hiervan is het in 2017/2018 nieuw in ontwikkeling genomen Distripark Maasvlakte West met ca 100 ha.

28

Bestemmingsplannen: Binnen het bestemmingsplangebied Waalhaven en Eemhaven (vastgesteld 2018) liggen de bedrijventerrein Waalhaven-nat, Waalhaven-Zuid. Eemhaven en het RDM-complex. Het bestemmingsplan Botlek Vondelingenplaat heeft de bedrijventerreinen Botlek, Europoort-oost, Vondelingenplaat, Distripark Botlek. Met Europoort-Oost worden het DC Botlek en de ge-bieden rondom de Brittaniëhaven en Seinehaven bedoeld tot aan de A15. Bestemmingsplan Maasvlakte I, beslaat het oorspronkelijke zeehavengebied, incl. het Distripark Maasvlakte. Ook het later gedempte gebied aan het Hartelkanaal maakt daar deel van uit. Maasvlakte 2 heeft ook een deel bestemd als uitbreiding van het Distributiecentrum Maasvlakte en sinds 2017/2018 ook Distripark Maasvlakte-West. Het plangebied Europoort en Landtong loopt tot aan de Neckarweg. De bestemmingplanregels zijn gericht op toelaatbare bedrijfssectoren, en zijn niet gedefinieerd vanuit toelaatbare hindercategorieën. De vermelde maximale milieucategorie is een indicatieve ambtelijke inschatting van de provincie. Wat betreft werkgelegenheidsgegevens, deze worden wel voor een aantal afzonderlijke zeeha-venterreinen geregistreerd, maar niet allemaal.

• Krabbeterrein Commodity Park is onderdeel van Maasvlakte. • Distriport Benelux is onderdeel van Vondelingenplaat-Pernis. • Beerhaven Hartelkanaal is onderdeel van Maasvlakte.

Behalve nieuwe uitgiften, uitbreidingen en tijdelijke uitgiften (+159 ha) worden er ook geregeld erfpachten/verhuren beëindigd en de gronden teruggegeven aan het Havenbedrijf (-161 ha) Het saldo van deze twee is over de laatste 3 jaar ongeveer nul ha.

29

Bijlage I Opgeleverde herstructureringsprojecten 20 06-2017 In 2017 werden herstructureringsprojecten op de volgende bedrijventerreinen opgeleverd:

• Alblasserdam, Haven-Zuid • Korendijk, Nieuw-Beijerland • Leiden, Bioscience Park; Zernikepark • Schiedam, Nieuw Mathenesse Noord • Sliedrecht, ’t Plaatje • Rotterdam, Sluisjesdijk

In 2016 werden herstructureringsprojecten op de volgende bedrijventerreinen opgeleverd:

• Bodegraven, Broekvelden • Brielle, ’t Woud • Den Haag, Uitenhagestraat • Goeree- Overflakkee, buitenhaven • Gouda, Goudse Poort, openbare ruimte • Leerdam, Nieuw Schaik, fase 2 • Papendrecht, Oosteind, zuid-west • Schiedam, ’s Graveland-Zuid • Vlaardingen, De Vergulde Hand • Voorschoten, Dobbewijk • Zwijndrecht, Develpoort


• Alblasserdam, Vinkenwaard • Barendrecht 1e deel Spoorlaan • Capelle aan den IJssel Hoofdweg m.u.v. Vak A • Gorinchem, Avelingen-Oost • Papendrecht, Oosteind zuid-oost • Rotterdam Hoogvliet/Gadering • Rotterdam, Schiebroek • Vlaardingen Groot Vettenoord • Zwijndrecht. De Geer


• Alphen aan den Rijn, Rijnhaven (eerste delen vanaf 2009) • Delft, Rotterdamseweg-Noord • Kaag en Braassem, De Lasso • Rotterdam, Spaanse Polder, Giessenweg Noord • Rotterdam Giessenweg • Rotterdam, bedrijventerrein Hoog-16hoven/Verlengde Zestienhovense baan • Rotterdam, Zekkenstraat Hoek van Holland • Schiedam, Nieuw Mathenesse-Zuid.


• Rotterdam, De Laagjes

30

• Rotterdam, Spaanse Polder, Kruising, Industriestraat-Matlingestraat, Groothandels-markt

• Rotterdam, Spaanse Polder, Keen-, Breevaartstraat, Havenarmen • Rotterdam, Spaanse Polder, Spaanse Toren • Rotterdam-Hoek van Holland, Zekkenstraat (gedeeltelijk) • Zwijndrecht, Groote Lindt, Uilenkade (MPI)


• Binnenmaas,. Gemeentelijke haven ’s Gravendeel (MPI) • Dordrecht, 1e Tolstraat • Hardinxveld-Giessendam, de Peulen • Hellevoetsluis, Kickersbloem 1 • Rotterdam, Hordijk Bergambachtstraat-Hekendorpsstraat • Rotterdam, bedrijventerrein Noord-west; westelijk deel fase 3 • Teylingen, Industriekade • Vlaardingen, Koggehaven • Westland, de Woerd • Zoetermeer, noordelijke terreinen.

Juli 2007 werd gestart met de herstructurering van de Peulen in Hardinxveld-Giessendam .

In de loop van 2012 is het project opgeleverd.

In 2011 werden herstructureringsprojecten van de volgende bedrijventerreinen opgeleverd: • Binnenmaas, Boonsweg, fase 1 • Delft, Schieoevers-Schieweg • Den Haag, Kerketuinen-Zichtenburg fase 1 • Leerdam, Schaik, deelplan 1 • Oostflakkee, Tonisseweg I • Rotterdam, Noord-west. Westelijk deel fase 2 • Rotterdam, Hordijk, muv Bergambachtstraat-Hekendorpstraat

31

• Rotterdam, RDM-west fase 1 • Rotterdam, Heijehaven • Spijkenisse, Halfweg I • Strijen, Bonaventura, fase 2 • Westland, Bovendijk, fase 2 In 2010 werden herstructureringsprojecten van de volgende bedrijventerreinen opgeleverd:

• Dordrecht, Julianahaven; Kil, - en Kreekkade • Dordrecht, Wilhelminahaven; reconstructie Wieldrechtseweg • Goedereede, (binnenhavens) van Stellendam • Hillegom, Hillegommerbeek-west • Krimpen aan den IJssel, Stormpolder, Industrieweg • Leiden, Rooseveltstraat, openbare ruimte • Lisse, Dever, deel complex voormalige tuinbouwschool. • Lisse, Meer en Duin: externe ontsluiting: rotonde. • Papendrecht, Oosteind, rotonde 2e ontsluitingsweg • Rotterdam, Noord-west, westelijk deel fase 1 • Zederik, Meerkerk

In 2009 werden herstructureringsprojecten van de volgende bedrijventerreinen opgeleverd:

• Kaag en Braassem, De Lasso; externe ontsluiting: rotonde • Lisse, Meer en Duin, openbare ruimte • Papendrecht, Oosteinde, west. rotonde en reconstructie Ketelweg • Oostflakkee, Bosland, vernieuwing interne ontsluitingsinfrastructuur. • Rotterdam, Spaanse, Polder, Alm-, Vliststraat • Rotterdam-Schiedam, Spaanse Polder (Thurlede-, Strickledeweg)


• Westland, Bovendijk 1e fase • Leiderdorp, Baanderij (excl. ROC)


• Dordrecht, Dordtse Kil I en II • Liesveld, Gelkenes West • Vlaardingen, Benelux Workpark • Lansingerland, Rodenrijs (excl. ontsluiting op Oudeland)

In 2006 waren dat:

• De Boezem en Kruisweg in Pijnacker resp. Nootdorp • Grote Polder in Zoeterwoude • Kerkerak in Sliedrecht • Nijverwaard-Oost in Sliedrecht. • Bosland (externe ontsluiting), in Oostflakkee • Amstelwijck-West, Dordrecht • Jagtlust (externe ontsluiting), Sassenheim • Bonaventura, Strijen (m.u.v. parkeren Handelsweg, 2011) • Ontsluiting Norfolk-Vulcaanhaven, Vlaardingen.

Z

32

BIJLAGE II zacht aanbod bedrijventerreinen Zacht aanbod bedrijventerreinen betreft de nog resterende mogelijkheden die per 1 januari 2018 in de provinciale Visie Ruimte en Mobiliteit 2012 (Programma Ruimte, tabel PS, juli 2014 en ontwerp) actualiseringen tot en met Wijziging 201816) zijn gereserveerd maar nog niet in een (ontwerp)bestemmingsplan zijn opgenomen. De (be)zoeker van Infodesk en de kaartlaag bedrijventerrein Zuid-Holland krijgt de zachte loca-ties te zien, conform de openbaarheid die de Visie Ruimte en Mobiliteit en daarvoor de Provin-ciale Structuurvisie heeft. Over zachte capaciteit werd tot 2014 in IBIS alleen in samenvattende zin gerapporteerd. In de nieuwe website van IBIS zijn deze terreinen wel allemaal te vinden, ook op kaart, althans wat betreft Zuid-Holland. Voor de uiteindelijke vraag, de reeel gemeten uitgifte, is de kwantiteit van het aanbod geen knelpunt op provinciaal niveau. De omvang van het terstond en nie-terstond beschikbare aanbod blijven al jaren rondom de ca. 1.000 ha schommelen. Ondanks de jaarlijkse uitgifte blijft het harde aanbod op dit peil, mede doordat er ook zachte plannen in planologische pro-cedure worden opgenomen. Het totale zachte aanbod betreft nog 35 locaties met ca. 503 ha netto (incl. 80 ha Natuur- en Businesspark Rotterdam17) en vertoont een dalende tendens. Per jan. 2018 zijn alleen Meer-kerk IVa en Knibbelweg –Oost in een (voor)ontwerpplan opgenomen. De verdere planproce-dure van Kibbelweg-oost is door de provincie aangehouden i.v.m. te maken bestuurlijke af-spraken met de betrokken gemeenten over de gefaseerde ontwikkeling van diverse logistie-ke terreinen langs de A12. Het vernietigde bestemmingsplan Limes en haar nieuw voorontwerp hebben in 2018 alsnog niet geleid tot overeenstemming met de beoogde eindgebruiker. Het plan is per 2018 weer als zacht opgenomen, maar zal op korte termijn weer in procedure worden gebracht. Indicatief aantal ha in nog zachte bedrijventerrein en, mogelijk binnen- en buiten bestaand stads- en dorpsgebied VRM, per jan 2018 Gemeente Naam terrein bruto netto totaal

in ha in ha aanbod

in ha

Alphen aan den Rijn Prinsenschouw 13,0 10,0 10,0

Alphen aan den Rijn Groenendijk (Oost) 12,0 9,0 9,0

Alphen aan den Rijn Hoogewaard ruimtewinste fase 2 37,0 7,0 7,0

Alphen aan den Rijn Steekterpoort II 22,0 10,0 10,0

Bodegraven-Reeuwijk Zoutman West 12,0 8,5 8,5

Brielle Seggelant III 25,0 20,0 20,0 Hardinxveld-Giessendam Tussen de Sporen 't Oog 12,5 10,0 10,0

Hellevoetsluis Kickersbloem 3 4e kwadrant 20,0 13,0 13,0

Kaag en Braassem Drechthoek II 10,0 8,0 8,0

Kaag en Braassem Veenderveld-2 55,0 29,0 29,0

Katwijk Werkpark zuid van Tjalmaweg 13,8 11,0 11,0

Katwijk Tjalmastrook Noord Westpark II 10,0 8,0 8,0

Krimpenerwaard Zuidelijke Entree 3,5 2,5 2,5

16 Het ontwerp van de Wijziging 2018 lag ter inzage van15 december 2017 tot en met 25 januari 2018. 17 B&W Rotterdam heeft op 6 juli 2010 besloten deze ontwikkeling door te schuiven tot na 2030.

33

Leerdam Nieuw Schaik, zoeklocatie uitbreiding 7,0 5,0 5,0

Lisse Mallegatspoort 2e fase 5,0 3,0 3,0

Molenwaard Melkweg fase 2 2,4 2,4 2,4

Nissewaard Geervliet-Oost zoekgebied 55,0 40,0 40,0

Noordwijkerhout s Gravendam-Oost 20,0 15,0 15,0

Oud-Beijerland Hoogerwerf 4/Oost 11,0 10,0 10,0

Oud-Beijerland Werklandschap Stougjesdijk-oost 31,0 25,0 25,0

Rotterdam Haak-Kulkweg uitbreiding 26,9 20,0 20,0

Rotterdam Science en Business Park Rotterdam 113,0 80,0 80,0

Sliedrecht Stationspark III (vh Sportlaan) 8,0 6,7 6,7

Strijen Verlengde Edisonlaan/Broekseweg 6,0 4,0 4,0

Teylingen De Wetering-Greenib 4,0 3,9 3,9

Vlaardingen Vergulde Hand west 22,0 13,2 13,2

Waddinxveen ZPP A12 Noord incl HMC 41,0 30,0 30,0

Westland Bovenland, uitbreiding 14,0 12,0 12,0

Westland ABC Westland, uitbreiding 7,0 5,0 5,0

Zederik Meerkerk IVa 7,0 5,0 5,0

Zoeterwoude Groenendijk (West) 10,0 7,0 7,0

Zuidplas Hooge Veenen III fase 2 4,0 3,0 3,0 Zuidplas Kleine Vink 3,5 3,2 3,2

Zuidplas Knibbelweg-oost, Zevenhuizen 32,5 23,0 23,0

Zuidplas ZPP A20 -Nieuwerkerk 57,0 41,0 41,0

Totaal ZACHT 2018 35 733,1 503,4 503,4

Totaal ZACHT 2017 35 864,0 603,0 597,6

Totaal ZACHT 2016 35 961,1 692,0 685,7

Totaal ZACHT 2015 34 939,0 676,8 672,5

Totaal ZACHT 2014 34 1.029,5 750,9 747,9

Totaal ZACHT 2013 41 705,6 705,6 692,6

Totaal ZACHT 2012 40 1.148,6 840,9 830,9

Totaal ZACHT 2011 52 1.272,0 935,3 923,8

Totaal ZACHT 2010 39 1.039,7 757,0 746,0

Totaal ZACHT 2009 51 n.b. n.b. 604,0

Totaal ZACHT 2008 50 1.170,0 854,0 854,0

Totaal ZACHT 2007 42 1.209,0 934,0 934,0

Geel= (voor)ontwerp bestemmingsplan per jan. 2018

(BESCHIKBARE) BEDRIJVENTERREINEN ZUID-HOLLAND, … · en/of de oprichting van een...

Documents

Transcript of (BESCHIKBARE) BEDRIJVENTERREINEN ZUID-HOLLAND, … · en/of de oprichting van een...