Aandrijftechniek

VAKBEURSIndustrial Automation & Drives is aange-slagen bij de bezoekers. Zij kreeg een 7.0 als waardering. In deze Aandrijftechniek een foto-impressie van dit nieuwe event

PERSLUCHT- ENVACUÜMTECHNIEKTijdens de distributeurconferentie van VPInstruments werd duidelijk dat er 20% tot 50% op de totale energiekosten van persluchtsystemen kan worden bespaard

SENSORENGebruikers stellen steeds meer eisen aan rotatiesensoren (resolvers en encoders).Een overzicht van de trends in encoders in deze Aandrijftechniek

aandrijftechniek

www.AT-aandrijftechniek.nl

Aandrijven - Besturen - Toepassen nr. 9 November 2012

01_Cover.indd 18 05-11-12 12:28

powered by

aandrijftechniekAandrijven - Besturen - Toepassen november 2012 nr. 9 InHoUD

3www.AT-aandrijftechniek.nlNOVEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

4 | NIEUWSGoede vooruitzichten voor SPS/IPC/DrivesGroeiende vraag naar efficiëntere pers-luchtapparatuur

10 | TECHNISCH NIEUWSNieuwe hoontechniek maakt motor zuinigerMTU ontwikkelt nieuw type schonere motorRobot helpt bij re-integratieDraadloze autonome sensoren

12 | VAKBEURSIndustrial Automation & Drives is aange-slagen bij de bezoekers en kreeg een 7.0 als waardering. Op vijf pagina’s in deze Aandrijftechniek een foto-impressie.

18 | SENSORENGebruikers stellen steeds meer eisen aan ro-tatiesensoren. Trends in de encodermarkt.

22 | SENSORENVoorafgaand aan de SPS/IPC/Drives lichtte Turck de bedrijfsresultaten toe. De sensorfabrikant verwacht dit jaar geen omzetgroei, wel een positief 2013.

OP DE VOORPAGINA

38 | ONDERWIJSROVC in Ede breidde het cursuspro-gramma uit met basistrainingen tech-niek.

39 | TOYS FOR BOYSEDA is een ‘elektronische disselboom’ waarmee een onbemand landbouwvoer-tuig (slave) een bemand landbouwvoer-tuig (master) volgt.

40 | PRODUCTNIEUWSNoviteiten van deze maand.

KATERN PERSLUCHT EN VACUÜMTECHNIEKDe AirScan van Atlas Copco is onderdeel van een complete energie-audit, waar-mee het energiebesparingspotentieel van de persluchtinstallatie in kaart wordt gebracht.

44 | LEKKAGEMANAGEMENTIn de praktijk zijn ‘moeiteloos’ besparin-gen mogelijk op de totale energiekosten van persluchtopwekking.

48 | DROGENIn de Antares persluchtdroger met tan-demtechnologie van Parker Hiross zijn twee drogerprincipes gecombineerd.

52 | PRODUCTNIEUWSNoviteiten op het gebied van perslucht- en vacuümtechniek.

54 | SERVICEAgenda en colofon.

12 | VAKBEURS 18 | SENSOREN

24 | MECHANISCHDoor op maat gemaakte lineaire com-ponenten van Rodriguez kan Premium Aerotec vliegtuigonderdelen nauwkeurig monteren.

28 | MECHANISCHTijdens de Precisiebeurs introduceert Stamhuis Lineairtechniek een geleiding met absolute encoder.

30 | ELEKTRISCHControl Techniques komt met een nieuwe serie elektrisch regelbare aandrij-vingen met de naam Unidrive M.

32 | PNEUMATISCHDe technologie van de pneumatische ser-votechniek is slechts geschikt voor een re-latief kleine markt. Toch zijn de voordelen in de nichemarkten doorslaggevend.

36 | ONDERWIJSNa klassikaal onderwijs en internet die-nen sociale media zich aan voor onder-wijsdoeleinden: Learning 3.0.

46 | PERSLUCHT- EN VACUÜMTECHNIEK

Nauwkeurige bewegingen vereisen nauw-keurigere componenten en complexe op-lossingen. Alleen wie dicht bij de klant zit en is gericht op zijn behoeften en hem objectief adviseert, kan dit leveren. Voor Rodriguez zijn klantgerichtheid en flexibi-liteit de sleutel tot succesvol onderzoek, ontwikkeling en productie.

Rodriguez GmbHPrecision in MotionErnst-Abbe-Strasse 20D-52249 EschweilerTel. (+49) 24 03 780 0Fax (+49) 24 03 780 860E-Mail: [email protected]

03_Inhoud.indd 3 05-11-12 15:02

4 www.AT-aandrijftechniek.nl NOVEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

? ??

Nederland robotland?Aandrijftechnisch gezien is een robot niet eens zo’n gecompliceerd apparaat. Het is een verzameling (servo)motoren met bijbeho-rende versterkers en daarboven een (welis-waar zeer slimme) besturing. In de industriële automatisering komen we met deze ‘definitie’ een heel eind, maar in andere sectoren komt er heel wat meer bij kijken. Met name als de factor mens in het spel is en de robot uit zijn normale ‘milieu’ wordt gehaald, ontstaat een zeer complexe situatie. Een servicerobot in een ziekenhuis of seniorencomplex kun je niet voorzien van een veiligheidshek en een nood-stopknop. Veiligheid en maatschappelijke ac-ceptatie zijn echter slechts twee van de aspec-ten die dan meespelen, maar ieder wel een grote invloed hebben op het functioneren en dus het ontwerp van een robot.Het Nederlandse roboticaplatform (binnen-kort Stichting) Roboned wil voor nader on-derzoek naar al deze aspecten gebruikmaken van de financieringsmogelijkheden die STW biedt en geschikte projecten indienen. Daarin moeten wetenschap én bedrijven deelnemen, en van de laatste wordt verwacht dat ze zich conformeren een zeker aandeel in fondsen en mankracht te leveren. Ik hoop dat ze die financiering binnenhalen; Nederland heeft al een grote berg kennis in huis, zeker in de kennis- en onderwijsinstellingen, en nog meer kennis biedt meer kansen.Roboned organiseerde eind oktober een se-minar over dit onderwerp, maar vreemd ge-noeg geen leverancier van aandrijvingen en besturingen en slechts een enkele machine-bouwer te bekennen. Ook deze bedrijven heb-ben heel wat kennis en zij kunnen tal van uit-dagingen in de robotica helpen aanpakken. Met de wereldwijd toenemende vergrijzing en het wereldwijde voedselprobleem liggen hier-voor absoluut kansen voor Nederlandse toele-veranciers en machinebouwers die deze uitda-gingen durven oppakken. Er zijn al meer ro-botfabrikanten en system integrators in Nederland dan u denkt, maar dat kunnen er veel meer worden. Ook uw bedrijf?

Ad [email protected]

Goede vooruitzichten voor SPS/IPC/DrivesDe vooruitzichten voor SPS/IPC/Drives, die wordt gehouden van 27 tot en met 29 november in Neurenberg, zijn goed. De beurs voor elektrische automatisering is in-middels het jaarlijkse hoogtepunt van de automatiseringsindustrie. Meer dan veer-tienhonderd exposanten presenteren in twaalf hallen hun innovaties, producten en oplossingen op het gebied van elektrische automatisering.

Het evenement heeft exposanten uit bijna veertig landen en is daarmee net zo internationaal als vorig jaar. Het best vertegenwoordigde land buiten Duitsland is wederom Italië (73 bedrij-ven), gevolgd door China (44) en Zwitserland (35). De verwachting is dat tot aan de start van het evenement nog meer exposanten zullen inschrijven en het record van vorig jaar (388 bedrij-ven uit het buitenland) weer kan worden bereikt.De beurs is een platform voor uitwisseling tussen producenten en professionele gebruikers. Bezoekers voeren diepgaande gesprekken met exposanten over vraagstukken, producten, sys-temen en oplossingen. Na het record van 56.321 bezoekers in 2011 wordt voor 2012 op meer dan vijftigduizend professionele bezoekers gerekend. De openingstijden zijn van 09.00 u tot 18.00 u op dinsdag en woensdag en van 09.00 u tot 17.00 u op donderdag.Met 48 lezingen, twee keynotes, drie tutorials en een trendsessie over Duurzame Automatise-ring is het parallel aan de tentoonstelling gehouden congres weer behoorlijk uitgebreid. Ook zijn er drie paviljoens die bezoekers de kans bieden om zich te concentreren op de relevante thema’s. ‘AMA Center voor sensor-, meet- en testtechniek’, ‘Open source meets industry’ en ‘Draadloos in automatisering’ bieden specifieke benaderingen voor het oplossen van automa-tiseringstaken.

Inl.: Mesago Messe Management GmbH, tel.: (+49) 711 61 94 60, www.mesago.de/sps

SPS/IPC/Drives is een platform voor vaak diepgaande uitwisseling van kennis en ervaringen tussen

producenten en professionele gebruikers (foto: Benny Gudde)

04-08_Nieuws.indd 4 05-11-12 12:27

5

Nieuws

www.AT-aandrijftechniek.nlNOVEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

Stoommachine krijgt elektrische aandrijving

Rotero Holland distributeur Concens

Kort nieuws 4��Danfoss, toonaangevend fabrikant van elektrische en me-

chanische componenten en regelaars voor airconditio-ning, verwarming, koeling en elektrische aandrijftech-niek, gaat verhuizen. Op 26 november betrekt het bedrijf haar nieuwe pand gelegen op de Vareseweg 105 in Rot-terdam. De verhuizing van Schiedam naar Rotterdam moet nieuwe perspectieven bieden.

4��Dosign Engineering heeft per 1 oktober Technical Design Stu-dents (TDS) overgenomen. De acquisitie van dit detachering-bureau voor technische studenten, gevestigd op de campus van de Universiteit Twente in Enschede, vormt een logische aanvulling op de activiteitenportefeuille van Dosign.

4��BKL Engineering neemt in Nuenen een nieuw bedrijfs-pand in gebruik. Het bedrijf wil met het nieuwe kantoor haar ambities, toekomstgerichte klantenaanpak en ont-wikkeling in samenwerking met zijn klanten verder uit-breiden. De onderneming kende 20-25 procent groei per jaar in de laatste vijf jaar.

4��Het configureerbare besturingssysteem PNOZ Multi vormt de overbrugging tussen klassiek veiligheidsrelais en programmeerbare besturingssystemen. Inmiddels is dit betrouwbare veiligheidsrelais al tien jaar verkrijgbaar op de markt, en wordt nog steeds gezien als één van de succesvolste producten van Pilz.

4��Op 13 december is het Platform Tandwielen te gast bij Machinesupport in Ridderkerk. Op het programma staan lezingen over uitlijning in brede zin (van liniaal/ klok/computer naar jack up en rekstrooksystemen) en over condition based monitoring onderhoudscontracten. Voor meer informatie kunt u een mail sturen naar [email protected].

Machinefabriek Bosserveld gaat de oude stoommachine in het Nederlands Mijnmu-seum in Heerlen moderniseren. De machinefabriek in Maastricht is gespecialiseerd in de mechanische revisie van productiemachines en machineonderdelen voor de indu-strie. De tweeassige stoommachine (bouwjaar 1897) bevond zich in het machinehuis van de in 1974 gesloten steenkolenmijn Oranje-Nassau I en dreef twee liften aan die de ‘koempels’ van en naar hun ondergrondse werkplek brachten.De machine zal straks niet meer op stoom maar op elektriciteit werken. Huppertz Technical Services uit Bocholtz voorziet de machine van een nieuwe aandrijving waarna de lift straks weer operationeel is. De benodigde elektrische ombouw wordt ook door Machinefabriek Bosserveld gerealiseerd. Aan het project werken leerling-monteurs van Arcus College en Leeuwenborgh Opleidingen mee.

Inl.: Machinefabriek Bosserveld BV, tel.: (043) 321 38 84, www.bosserveld.nl

Concens in Esbjerg heeft Rotero Holland aangesteld als officiële distributeur van zijn in-line actuatoren voor de industriële markt. Deze actuatoren worden al geruime tijd verkocht door Rotero Belgium. Met de actuatoren beschikt ook de Nederlandse vesti-ging nu over een compleet aanbod op het gebied van lineaire techniek. De producten zijn samengesteld uit hoogwaardige materialen, variërend van aluminium tot roestvast-

staal. De actuatoren zijn geschikt voor zowel bin-nen- als buitentoepassingen en verkrijgbaar in di-verse IP-klassen. De actuatoren zijn breed inzet-baar en onder andere geschikt voor de machinebouw, medische toepassingen (onder-meer hoogteverstelling), automotive (ondermeer laadkleppen voor rolstoelvervoer), de voedings-middelenindustrie en maritieme toepassingen. Behalve actuatoren zijn ook de nodige toebehoren verkrijgbaar.

Inl.: Rotero Holland BV, tel.: (0348) 49 51 57, www.rotero.com

Concens ontwerpt, ontwikkelt en produceert in-line

actuatoren die zich kenmerken door strak, modern

en compact ontwerp (foto: Rotero)

De stoommachine

wordt ter plekke

in delen gede-

monteerd en naar

Maastricht ge-

transporteerd. De

assemblage van de

gereviseerde onder-

delen gebeurt weer

in Heerlen (foto:

Machinefabriek Bos-

serveld)

Inschrijving E&A 2013 open Branchefederatie FHI heeft de inschrijving voor de vakbeurs Elec-tronics & Automation 2013 geopend. Deze vindt plaats van dins-dag 28 tot en met donderdag 30 mei in de Jaarbeurs Utrecht. Het evenement biedt exposanten de mogelijkheid om hun vakken-nis, deskundigheid en betrouwbaarheid te presenteren aan een breed publiek. Behalve voor beursdeelname kunnen ze zich aan-melden voor speciale beursprojecten en seminars. Naar ver-wachting zullen zo’n 130 bedrijven deelnemen.De beursvloerprojecten staan in het teken van technologie en direct contact tussen exposanten en bezoekers. Door deze projecten komen beursbeleving en interactie meer tot uiting. De deelnemende exposanten bundelen hun kennis en krachten in de Live Production Integration Line. De werkwijze van de machines en de productielijn is direct door de bezoeker te volgen. Voor de elektronicagadget ver-zamelen bezoekers de onderdelen bij de deelnemende stands. Dit project levert extra contactmomenten en enthousiasme op.

Inl.: FHI, tel.: (033) 465 75 07, www.eabeurs.nl

04-08_Nieuws.indd 5 05-11-12 12:27


Groeiende vraag naar efficiëntere persluchtapparatuurNa een daling in 2009 vertoonde de Europese markt voor persluchtapparatuur een positieve groei in 2010 en 2011. De vooruitzichten van 2012 worden met name beïnvloed door de Europese schuldencrisis. Het resultaat is waarschijnlijk een afname van de groei maar wel een verhoging van de totale omzet. Volgens een nieuwe analyse van Frost & Sullivan, Analysis of the European Pneumatic Equip-ment Market, zal de omzet stijgen van drie miljard dollar in 2011 naar 4,38 miljard dollar in 2018.

GebruikersJaren geleden zat ik bij een college van een ergonome die bij een revalidatiecentrum werkte. De techneuten kregen er in haar spreekbeurt flink van langs. Het was allemaal bagger en slecht doordacht wat zij ontwier-pen. Een van de voorbeelden die ze gaf was een keukenla met een naar beneden gerichte handgreep. Die kan je alleen openen door je palm naar boven te draaien. En als een be-jaarde met een looprekje dat doet, valt-ie om. Conclusie van de ergonome: slecht ont-werp, schuld van de ontwerper.Over het algemeen is de ontwerper niet de-gene die bepaalt wat voor keuken er in een seniorenwoning wordt geïnstalleerd en de-gene die daar wel over gaat, heeft keuze uit verschillende handgrepen, dus op dit voor-beeld is wel wat af te dingen. Toch is dit wel de manier waarop door veel mensen naar techniek wordt gekeken. De keus voor een bepaalde techniek of ontwerp is niet de keus van de gebruiker, maar de keus van de ont-werper. De gebruiker krijgt de techniek opge-drongen. Nu klopt het dat gebruikers vaak niets te zeggen hebben over welke techniek dominant wordt en daardoor het idee heb-ben dat ze de techniek krijgen opgedrongen. Echter niet alleen door technici en ontwer-pers, maar vooral door beleidsmakers, mana-gers en binnenhuisarchitecten.Aan de andere kant kunnen gebruikers ook invloed uitoefenen op hoe techniek gebruikt wordt. Er zijn talloze voorbeelden van tech-niek die niet gebruikt wordt zoals bedoeld. De telefoon is het bekendste voorbeeld. Ont-worpen als een hulpmiddel voor slechtho-renden, uitgerold als een middel voor zake-lijk communicatie, wordt het nu vooral ge-bruikt om vrienden te vragen wat ze aan het doen zijn. Dat hadden de ontwerpers van tevoren niet bedacht. Slecht eigenlijk.

Pauline FransenWerktuigbouwkundige en filosofe

Energetisch rendement zal de komende jaren een belangrijke rol spelen bij de investering in pers-

luchtapparatuur (foto: Atlas Copco)

De wereldwijde economische crisis en de schuldencrisis in Europa hebben een sfeer van on-zekerheid geschapen, resulterend in een vermindering van investeringen in de komende twee jaar. De invloed van deze ontwikkelingen is belangrijk voor de korte en middellange termijn. Als de markt zich eenmaal herstelt, zullen de langetermijninvesteringen naar verwachting toenemen.Energetisch efficiënte apparatuur zal een belangrijk aandachtspunt worden. Er zal meer vraag zijn naar apparatuur met een hoger rendement en geoptimaliseerd energieverbruik. Met ef-ficiëntere apparatuur kunnen eindgebruikers hun kosten aanzienlijk verlagen, in sommige gevallen tot wel 50 procent. Dit zal naar verwachting leiden tot een groeiende vraag.

Meer elektronicaWillen Europese fabrikanten van persluchtapparatuur concurrerend blijven, dan zal de op-komst van elektronische en elektromechanische producten een belangrijke uitdaging zijn. De toekomstige groei van de Europese markt voor persluchtapparatuur zal worden gestimuleerd door een grotere integratie met elektronica. Verbetering van het energetisch rendement, meer gebruik van ‘groene’ technologie, een grotere milieuvriendelijkheid en verbeterde vei-ligheid en regelmogelijkheden zullen van groot belang zijn voor het behoud van de markt op lange termijn.

Inl.: Frost & Sullivan, tel.: (+39) 2 4651 4819, www.frost.com

04-08_Nieuws.indd 6 05-11-12 12:27

7

Nieuws


Hyundai en Cummins samen in motoren voor grondverzet

Systomatic importeur Bansbach gasveren

Twaalfde editie Precisiebeurs Kort Nieuws�

4��ON Semiconductor, leverancier van energie-efficiënte hoogvermogen silicium elektronica, stapt mee in imec’s industrieel R&D programma voor GalliumNitride-op-sili-cium (GaN-op-Si). Nano-elektronica onderzoekscentrum imec en ON Semiconductor zullen samenwerken aan de ontwikkeling van de volgende generatie GaN-technologie.

4��Stemmer Imaging, een grote Europese leverancier van visionproducten, -systemen en –advisering, heeft Iris Vi-sion overgenomen. Met de overname is de Benelux in één klap een grote visionspeler rijker. Zowel Stemmer Imaging als Iris Vision verwachten dat de overname een flinke impuls aan vision in de Benelux zal geven.

4��ANTS Technology & Consulting was in Swalmen letterlijk uit haar jasje gegroeid. Het bedrijf vond in Beesel (tussen Venlo en Roermond) een modern pand dat aan de ver-wachtingen, milieuwensen en ambities voldeed. Het nieuwe bezoekadres is Cruysbergstraat 9, 5954 BJ Beesel.

4��Technische handelsonderneming APH Techniek BV uit Wa-teringen heeft van Baayens en de Boer uit Monster de fit-tingen divisie overgenomen. Met deze overname versterkt APH Techniek haar assortiment met een uitgebreide groep gesmede hoge- en lagedruk fittingen met NPT en BSP draad. Alle activiteiten en voorraden van Baayens en de Boer zullen worden geïntegreerd in APH Techniek.

Hyundai Heavy Industries en Cummins gaan in Daegu (Zuid-Korea) in een nieuwe fabriek samen motoren voor grondverzetmaterieel bouwen. De bedrijven investeren ieder 33 miljoen dollar in de nieuwe joint venture Hyundai Cummins Engine Company. De produc-tie in de nieuw te bouwen fabriek start in 2014. Per jaar zullen hier vijftigduizend moto-ren in de range van 150 pk tot 300 pk (112 kW tot 224 kW) worden gebouwd.De gezamenlijke fabriek garandeert Hyundai een stabiele levering van kwaliteitsmo-toren voor zijn divisie Construction Equipment. De motoren zijn bedoeld voor Hyun-dai materieel dat wordt verkocht in Rusland, Midden-Oosten, Afrika en Zuidoost Azië.De joint venture begroot voor 2014 een omzet van 282 miljoen dollar, in 2022 zou de omzet op 3,53 miljard dollar moeten liggen.

Inl.: Hyundai Heavy Industries, tel.: (+82)52 202 2114, http://english.hhi.co.krCummins, tel.: (+44) 1327 886464, www.cummins.com

Systomatic heeft per 1 november de officiële vertegenwoordi-ging verworven van Bansbach voor de Nederlandse markt. De Duitse onderneming produceert een omvangrijk assortiment klantspecifieke gasveren (Easylift) en lineaire hydraulische aan-drijvingen (Easymotion). Het pakket gasveren omvat conventio-nele gasveren, blokkeerbare gasveren, gastrekveren en hydrauli-sche dempers. De gasveren worden ingezet in de machine- en apparatenbouw, meubelindustrie, medische sector, lucht- en ruimtevaart en automotive sector. De hydraulische dempers uit het assortiment zijn inzetbaar als veiligheidselement om de snel-heid van bewegende massa’s te controleren. Met behulp van het genoemde hydraulische, lineaire bedieningssysteem is het mo-gelijk om meer cilinders synchroon aan te sturen door deze af-zonderlijk simultaan te bedienen.

Inl.: Systomatic BV, tel.: (0252) 43 37 33, www.systomatic.nl

Op 28 en 29 november vindt voor de twaalfde keer de Precisiebeurs plaats. Net als voorheen wordt dit gratis toegankelijke evenement van het Mikrocentrum gehouden in het NH Conference Centre Koningshof in Veldhoven. Doelstelling is bestaande kennis en innovaties op het gebied van precisietechnologie via een expositie en een congres zichtbaar te maken voor bezoekers. Met een aanbod van ruim 250 exposanten verwacht het Mikrocentrum circa drieduizend doelgerichte bezoekers te trekken. De exposanten zijn specialistische bedrijven en kennisinstellingen uit met name Nederland, België en Duitsland. Het begeleidend congres telt ruim veertig lezingen op het gebied van onder meer meten, microbewerken, motion control en engineering.Helaas valt het evenement samen met SPS/IPC/Drives in Neurenberg. Dat betekent dat een aantal exposanten én bezoekers zal moeten kiezen en dat veel noviteiten en de-monstratiemodellen niet aanwezig zullen zijn.

Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 22, www.precisiebeurs.nl

De motoren worden

niet gebruikt in ma-

terieel voor de Eu-

ropese markt (foto:

Cummins)

De Precisiebeurs

is uitgegroeid tot

een internationaal

trefpunt voor preci-

sietechnologie

Bansbach produ-

ceert klantspecifieke

gasveren en lineaire

hydraulische aan-

drijvingen (foto:

Bansbach)

04-08_Nieuws.indd 7 05-11-12 12:27


? ??

Technische

componenten verkopen

zonder kennis?

Een iPhone bedienen kunnen de meeste men-sen ook wel zonder handleiding, maar dat geldt niet voor de meeste technische compo-nenten. Hierbij is in principe altijd kennis nodig en in de meeste gevallen ook een stukje advies. Technische componentenleveranciers zullen nooit achterover kunnen leunen met een bol.com-achtige site op de achtergrond draaiend terwijl het magazijn ‘dozen schuift’. Zij zullen in bijna alle gevallen een adviserende rol moeten vervullen om de klant te ondersteunen in het juiste gebruik van specifieke componenten.Toegegeven: het is mogelijk om componenten via een website te kopen zonder enige onder-steuning; slangen bijvoorbeeld, of koppelin-gen. Maar we weten ook dat meer dan 80 procent van de lekkages in pneumatische in-stallaties samenhangt met een verkeerd geko-zen slang of koppeling of het foutief aanslui-ten en/of gebruik hiervan. Wegen die paar euro’s minder bij de inkoop dan op tegen het perslucht- en winstverlies dat gedurende de gehele levensduur optreedt? Kortom, het gaat niet alleen om advies bij de selectie van het juiste component, maar ook om de installatie/montage, het onderhoud enzovoorts. En dat afgestemd op de markten (van de klant) die allang niet meer alleen Europa bestrijken.Worden technische componentleveranciers dan meer een soort ingenieursbureau – het andere uiterste? Waarschijnlijk niet. Het is zaak om de juiste balans te vinden; in dit geval tussen de hoe-veelheid kennis die je kunt leveren en datgene wat de klant nodig heeft. Dat geldt voor de com-ponenten zelf, maar bijvoorbeeld ook voor de logistieke aspecten. Klanten zullen steeds meer ‘voorraadloos’ willen werken hetgeen alleen mo-gelijk is wanneer de componentleverancier al tij-dens de ontwikkelingsfase van een nieuwe ma-chine betrokken is. Als ik aan dozen schuiven wil denken, is dat in het kader van het optimaliseren van de logistieke handelingen om klanten te ont-zorgen; niet omdat we een app hebben waarmee klanten eenvoudig kunnen bestellen.

Thomas PehrsonDirecteur Festo Nederland BV

ROVC vernieuwt cursus Elektrisch schakelen Onderwijsinstituut ROVC heeft de cursus Elektrisch schakelen in een nieuw jasje gestoken. De doelgroep heeft meer behoefte aan kennis van industriële installaties. Daarom bestaat het lesprogramma nu uit vier belangrijke onderdelen: basisstof voor elektrotechniek, draai-stroommotoren, schakelen met relais en het opsporen van storingen. Hierdoor sluit de cursus optimaal aan op de dagelijkse praktijk van cursisten. De cursus is geactualiseerd aan de hand van de nieuw-ste technieken. Lesstof over gelijkstroommotoren is bijvoorbeeld vervangen door technieken op het ge-bied van draaistroommotoren, zoals softstarters en frequentieregelaars. De cursus is een uitkomst voor niet-elektrotechnici die in hun dagelijkse werkzaam-heden in aanraking komen met elektrotechniek en elektrische schakeltechniek.Door het onderdeel huisinstallatie te laten vervallen heeft ROVC meer ruimte gecreëerd voor industriële installaties. Dit wordt nu in een aparte cursus aangeboden.

Inl.: ROVC, tel.: (0318) 69 86 98, www.rovc.nlElektrisch schakelen is één van de eer-

ste cursussen van ROVC (foto: ROVC)

Baumüller en B&R hebben een samenwerkingscontract ondertekend. Met de samenwerking kunnen klanten profiteren van de competenties van beide systeemleveranciers. B&R zal in de toekomst het uitgebreide motorenportfolio van Baumüller benutten en motoren van de typen DSC, DSD en DS inzetten.Met de Baumüller motoren kan B&R het vermogensbereik van zijn mo-toren uitbreiden tot 140 kW. Volgens B&R-praeses Hans Wimmer zegt de samenwerking veel over de kwaliteit en prestaties van de Baumüller producten. Volgens Ralf Dietrich, directeur Baumüller, is het langlo-pende samenwerkingscontract voor beide ondernemingen een klas-sieke win-winsituatie.

Inl.: Baumüller Benelux, tel.: (076) 571 71 11, www.baumuller.nlB&R Industriële Automatisering, tel.: (076) 571 53 03, www.br-automation.com

Met het samen-

werkingscontract

vergroot B&R haar

portfolio voor mo-

toren tot 100 kW

(foto: B&R)

Samenwerking B&R en Baumüller

04-08_Nieuws.indd 8 05-11-12 12:28

Als het om kettingenen transport gaat...

Nestenschijven in gegotenof bewerkte uitvoering,ook in RVS en kunststof.

Elevatorbekers volgens DIN en tekeningin staal,RVS ofkunststof

Gecalibreerde rondstaalketting volgens DIN,

verzinkt of RVS, uitvoorraad lever-

baar.

Gootschraperkettingen transportketting indiverse uitvoeringen, ook vol-gens uw tekening mogelijk.

Heko®

ketting• Slijtvaste geharde rond-

staalketting in Mn-Cr-Ni staal.• Slijtvaste geharde kettingbeugels.• Eindloos kettingsysteem met HEKO TS-TSN

kettingbeugels.• Kettingwielen in on- en vertande uitvoering.• Geha-onderhoudsvrije lagers.

Gesmede schraper-ketting in geharde uitvoe-

ring, diversemeenemer-vormen mogelijk.

Slijtplaten voor o.a.bodembekleding, schrapertranspor-teurs, stortgoten,elevatorbakken entransportschroeven.

Grote Tocht 27, Westerspoor-ZuidPostbus 2150, 1500 GD ZaandamTel.: (+31) 075-65 39 800. Fax: (+31) 075-67 02 456 E-mail: [email protected] Website: www.geha-zaandam.nl

GEHA B.V.Kettingen- en mechanisch transport

Aan

dr.t

ech

n.’1

0

Engineered solutions by Holland Hydraulics

Dag en nacht hydraulische kracht!

Holland Hydraulics heeft in de wereld van de hydrauliek een goede reputatie en kan door een jarenlange kennis en ervaring élke opdracht tot in de perfectie uitvoeren.

WWW.HOLLAND-HYDRAULICS.NL

NU OOK IN

BINNENHAVENSTRAAT 14 7553 GJ HENGELO

F +31 (0)74 - 250 64 13 T +31 (0)74 - 291 78 48

[email protected]

6175 Holland Hydraulics Adv.indd 1 17-02-11 11:03

Samen kunnen we deproductiviteit verhogenmet het nieuwe VP120stuurventiel.

www.parker.com www.ontdekparker.nl

Flow sharing-technologie in mobiele applicaties levert een

significante brandstofbesparing op tot 30%, waarbij het

modulaire ontwerp bijdraagt aan flexibiliteit bij de installatie.

Parker Hannifin introduceert een nieuw hydraulisch

stuurventiel, ontwikkeld voor mobiele applicaties. Het nieuwe

ventiel heeft, in vergelijking met een traditioneel ventiel, een

meer geavanceerd en energie-efficiënt load-sensingsysteem.

De VP120 is nieuw binnen het uitgebreide

assortiment ventielen van Parker. Het ventiel

is gebaseerd op de modernste flow sharing-

technologie. Het is de oplossing voor het

optimaal verdelen van de pompopbrengst

over de in gebruik zijnde functies.

NIEUW!

Meer weten?Scan de QR-code!

www.AT-aandrijftechniek.nl� NOVEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK1010

W

rijving tussen zuigers en cilinderwan-

den heeft twee effecten: het vervormen van

de cilindrische boring door het vastzetten

van de cilinderkop (statische vervorming)

en thermische uitzetting tijdens bedrijf.

De thermische vervorming hangt af van de

temperatuur en het type motor. De pro-

ducenten kunnen de statische vervorming

redelijk goed compenseren. De thermische

vervorming levert meer problemen op.

H

et motorconcept is gebaseerd op

het HCCI-principe ofwel Homogeneous

Charge Compression Ignition. Bij dat

principe wordt de zelfontbranding van

een dieselmotor gecombineerd met de

homogene mengselvorming van een ben-

zinemotor. Daarmee bereikt men volgens

de fabrikant een nagenoeg volledige ver-

branding. SRC en roetfilters zouden over-

bodig zijn.

Onderzoekers bij het Fraunhofer-Institut für

Werkzeugmaschinen und Umformtechnik

(IWU) in Chemnitz hebben dit probleem,

samen met een auto- en een gereedschaps-

machinefabrikant opgelost. Met een ge-

reedschap dat zijn vorm kan aanpassen,

kunnen ze zowel de statische als de thermi-

sche vervorming compenseren.

De onderzoekers berekenen eerst, hoe een

motorblok zal vervormen. Ze bepalen de

Het probleem van HCCI is dat een brand-

stof nodig is die enerzijds gemakkelijk is

te verstuiven, maar anderzijds moeilijk

ontbrandt. Een tweede bezwaar is dat het

explosieachtige karakter van de verbran-

ding bij hogere belastingen resulteert in

drukken die de motor niet meer aankan.

Technici hebben nu een HCCI-motor ont-

wikkeld waarbij die bezwaren grotendeels

worden ondervangen. Dat deed men door

Nieuwe hoontechniek maakt motor zuiniger

MTU ontwikkelt nieuw type schonere motor

Gegeven de almaar stijgende brandstofprijzen is elke moge-

lijkheid tot besparing welkom. Een nieuwe productietechnolo-

gie voor de motoren moet de brandstof- en oliekosten omlaag

brengen. De nieuwe techniek zorgt ervoor dat de verbran-

dingsmotoren 2-3 procent minder brandstof verbruiken en be-

duidend minder olie. Bovendien vervalt een productiestap.

Gezien de steeds scherpere emissie-eisen hebben diverse

vrachtwagenfabrikanten gekeken naar een alternatief voor

de dieselmotor. Er werd onder meer gekeken naar de HCCI-

motor, een soort kruising tussen diesel- en benzinemotor.

Praktijktoepassing bleef tot nu toe uit, maar MTU in Frie-

drichshafen heeft nu een prototype klaar voor toepassing in

vrachtauto’s.

statische vervorming doordat ze

er een cilinderkop opschroeven en

nameten hoe de cilinderboring is

vervormd. Bovendien simuleren ze

de thermische vervorming bij een

bedrijfstemperatuur van 90°C.Aan

de hand van deze berekeningen ver-

andert het hoongereedschap zijn vorm. Het

vormt de boring tijdens het bewerken zoda-

nig, dat deze bij een draaiende motor exact

rond is. Zodoende kan de zuiger zonder al te

veel wrijving in de cilinder bewegen. Om de

vorm van het werktuig aan te passen, heb-

ben de onderzoekers kleine piëzo-actoren

ingebouwd in het werktuig, die een diame-

ter nauwkeurig vergroten. Op deze manier

kunnen ze naar believen afwijkingen in de te

bewerken boring aanbrengen.

Inl.: Fraunhofer-Institut für Werkzeugma-

schinen und Umformtechnik,

tel.: (+49) 371 539 70,

www.iwu.fraunhofer.de

een brandstof te

kiezen die bestaat

uit een mengsel

van benzine of

ethanol en diesel-

olie. Het prototype

van de HCCI-motor

werkt met een ho-

mogene verbran-

ding over het ge-

hele lastbereik. De

motor is gebaseerd

op een 408 pk 10,5

liter zescilinder uit

de MTU modelserie 1.600. De motor heeft

gekoelde uitlaatgasrecirculatie, een twee-

traps turbo met tussenkoeling, benzine/

ethanolinjectie in het inlaatspruitstuk en

een lagere compressieverhouding. De ver-

houding ethanol-diesel varieert: Hoe hoger

de toerentallen en het vermogen, des te

minder diesel wordt geïnjecteerd.

Inl.: MTU Benelux BV, tel.: (078) 639 57 77,

www.mtu-online.com

Het hoongereed-

schap kan zijn vorm

aanpassen aan de

cilinderstang (foto:

Fraunhofer-IWU)

Met de HCCI-motor

is een rendement

van maximaal 42

procent mogelijk

zonder dure en om-

vangrijke SCR instal-

latie (foto: MTU)

10-11_Technisch nieuws.indd 10 05-11-12 12:29

NOVEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 11

Technisch nieuws

11

M

IKOA’ staat voor ‘Miniaturisierte

energieautarke Komponenten mit verläs-

slicher drahtloser Kommunikation für die

Automatisierungstechnik’. Het project

houdt zich bezig met de ontwikkeling van

autonoom werkende sensormodulen,

die als sleutelcomponenten voor de om-

zetting van draadloos communicerende

producten in de automatiseringstechniek

dienen. Doel van het project was de mini-

aturisering van de functionele systemen

en de ontwikkeling van een storingsvrije

en betrouwbaar werkende draadloze

communicatie op basis van nieuwe ver-

bindingstechnieken. Minimale afmetin-

gen zijn een eis voor een invoering op de

markt op een later tijdstip en vormen ook

de belangrijkste uitdaging voor het om-

zetten in de serieproductie.

De sensoren, die zonder energietoevoer

van buitenaf werken, worden gebruikt

voor de besturing van processen of voor

de diagnose van installaties in de produc-

tie. Behalve aan autonome energievoor-

ziening werd gewerkt aan optimale sen-

sortechnologie en storingsvrije en in ‘real

time’ werkende draadloze communicatie.

Optimale afstemming van het energiever-

bruik aan de ene kant en de energieop-

Draadloze autonome sensoren

Een consortium van onderzoeksinstituten en ondernemingen

onder leiding van Festo heeft autonoom werkende componen-

ten en systemen voor de fabricage- en procesautomatisering

van de toekomst ontwikkeld. De resultaten van het samen-

werkingsproject MIKOA werden half oktober gepresenteerd.

wekking met geschikte omvormers aan

de andere kant bleek echter het nodige

ontwikkelingswerk te kosten.

De nu ontwikkelde onderhoudsvrije sen-

soren zouden op verschillende plaatsen

in het proces verbruiksdata kunnen vast-

stellen. Met de resultaten van het project

wordt het dus mogelijk om een gediffe-

rentieerd beeld van het energieverbruik

te krijgen. Op basis van deze informatie

zouden dan methoden voor de verbete-

ring van de energie-efficiëntie kunnen

worden opgezet.

Inl.: Festo BV, tel.: (015) 251 88 90,

www.festo.nl

Door het gebruik

van draadloos com-

municerende com-

ponenten stijgt de

flexibiliteit van de

productie (foto: Hel-

mut-Schmidt-Uni-

versität, Universität

der Bundeswehr)

I

n het modelproject ‘ReIntegraRob’ werkt

een aan armen en benen verlamde vrouw

samen met Friend in de Staats- und Uni-

versitätsbibliothek Bremen (SuUB). Met

behulp van de robot verzorgt Lena Kredel

de omzetting van de conventionele kaar-

tencatalogus naar het machinaal leesbare

systeem voor de online catalogus. Friend

Robot helpt bij re-integratie

Kunnen mensen met een dwarslaesie terugkeren in een be-

roep? De robotassistent Friend van het Institut für Automatisie-

rungstechnik (IAT) aan de Universität Bremen maakt het mo-

gelijk; met zijn ondersteuning kunnen mensen met een han-

dicap, die ten gevolge van een ongeval of ziekte verlamd zijn,

in het beroepsleven terugkeren. Friend (Functional Robot arm

with user-frIENdly interface for Disabled people) kan ook be-

paalde activiteiten in het dagelijks leven overnemen, zoals het

inschenken van een drankje of het bereiden van een maaltijd.

pakt de boeken van

de boekenwagen

en legt ze op een

geschikte staander.

Na het catalogiseren

doet hij de boeken dicht en legt ze weer

terug. Het catalogiseren en de invoering

van data gebeurt door spraakherkenning.

Tot nog toe leek een beroepsrevalidatie

voor mensen met een hoge dwarslaesie

of andere zware handicap door de hoge

begeleidingskosten nagenoeg onmoge-

lijk. In het project ‘ReIntegraRob’ willen

de onderzoekers het tegendeel bewijzen.

In een ideale situatie kan de gebruiker

van Friend na een eerste integratie- en

oriënteringsfase zelfstandig worden in-

gezet op een werkplek, zonder dat een

persoonlijke begeleider nodig is.

Inl.: Universität Bremen,

tel.: (+49) 421 218 624 69,

www.iat.uni-bremen.de

Lena Kredel is dol-

blij met Friend: ze

kan met haar moge-

lijkheden eindelijk

wat zinvols voor de

maatschappij bete-

kenen (foto: Univer-

sität Bremen)

‘

10-11_Technisch nieuws.indd 11 05-11-12 12:29


V olgens VNU Exhibitions Europe zijn de

doelstellingen voor de eerste editie ge-haald. Projectmanager Martijn Beckers: “We wilden een event neerzetten met een sterke kenniscomponent, beleving, innova-ties en demonstraties. We hebben samen met de Feda een jaar aan het nieuwe con-cept gewerkt. We zijn blij met het waarde-ringscijfer 7.0. We hebben de juiste snaar geraakt en kijken terug op een geslaagd

event. Maar we zijn er nog niet en moeten de komende jaren hard werken om door te pakken. Met Industrial Automation & Drives is een eerste stap gezet in de goede richting. Met alle partners zullen we de ko-mende tijd het event evalueren.”

BezoekersDe vorige editie van de Industriële Week trok 23.000 bezoekers. VNU Exhibitions

gaf dit keer geen cijfers op voor de totale beurs, wel voor de afzonderlijke onderde-len daarvan.Industrial Automation & Drives wist 12.770 bezoekers aan zich te binden. Meer dan de helft (55%) gaf aan beslis-singsbevoegd te zijn en een op de vijf be-zoekers stelde te adviseren bij aankoop-beslissingen. Het event is het meest be-zocht door engineers (20%), op de voet gevolgd door de functiegroep directie en management.Het bezoekersaantal op Industrial Proces-sing is uitgekomen op 11.538. De belang-stelling ging vooral uit naar Proces Equip-ment (56%), Proces Engineering (42%) en Apparatenbouw (33%). Macropak trok 13.736 bezoekers, die vooral geïnteresseerd waren in verpakkingsmachi-nes en -lijnen (64%), verpakkingsontwer-pen, verpakkingsaccessoires en -materialen (60%) en RFID, etiketteren, bedrukken en coderen en identificeren (36%).

Jong geleerd…Opvallendste bezoekers op de eerste beursdag waren kinderen uit groep 8. Sinds een aantal jaren is de OBS Montes-sori Meester Verwers uit Zoetermeer be-wust bezig met het vak techniek. Dus or-ganiseerde de school op initiatief van ing. Marjolein de Wit-Blok een bezoek aan de Industriële Week. De freelance journaliste voor onder andere Aandrijftechniek (afge-

studeerd als werktuigbouwkundige aan (toen nog) TH Rijswijk) is zelf moeder van twee kinderen. Bosch Rexroth, Control Techniques, PompenNL Plein en Festo waren bereid om vier groepen van tien kinderen een speciaal verhaal van een kwartier te vertellen over techniek. Op de volgende pagina’s vindt u een foto-impres-sie van Industrial Automation & Drives.

Inl.: VNU Exhibitions, tel.: (030) 295 27 00, www.vnuexhibitions.com

Eerste editie van IA&D goed ontvangen

Het nieuwe event Industrial Automation & Drives is aangeslagen bij bezoekers.

Het event richtte zich met name op engineers, en die groep was ook goed verte-

genwoordigd. Industrial Automation & Drives werd gehouden in het kader van

de Industriële Week gelijktijdig met Industrial Processing en Macropak. De eerste

editie kreeg volgens beursorganisator VNU Exhibitions een 7.0 als bezoekers-

waardering. De volgende editie staat gepland voor 7 tot en met 10 oktober 2014.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Benny Gudde

Engineers waren goed

vertegenwoordigd

Het vakgebied

aandrijftechniek

bestrijkt een zeer

breed gebied, van

milliwatt tot mega-

watt, en dat bleek

ook uit het expo-

sitieprogramma.

Deze dikke as was

dé blikvanger op de

stand van Elsto

12-13-14-15-16_Fotoreportage Industruele week.indd 12 05-11-12 12:32

13

VAKBEURS Industriële Week


Op de eerste beursdag waren weer de nodige studenten aanwezig.

Hier geeft Lena De Wachter van Hansen Transmissions uitleg aan

een groep studenten uit eigen land (foto: Ad Spijkers)

‘De sterkste veiligheidsschakelaar ooit geproduceerd’. Redacteur Jeroen Aalberts probeert

even of dat echt zo is. De deur ging in elk geval niet open (foto: Ad Spijkers)

Eerder dit jaar introduceerde Bege Aandrijftechniek de MIG flensenco-

der van Ströter. In de Innovatiestraat werd de encoder getoond, inge-

bouwd in een motorreductor (foto: Ad Spijkers)

De jeugd heeft zeker interesse voor techniek; leerlingen uit groep

8 van de Meester Verwers school in Zoetermeer op het PompenNL

plein (foto: Wouter Leusink, Bosch Rexroth)

De nieuwe roestvast stalen HD koppelbare kast van Rittal, speciaal

ontwikkeld voor de voedingsindustrie. Scharnieren zitten aan de

binnenkant en gladde sluitingen aan de voorzijde. Het doorzichtige

scherm met beschermingsgraad IP69 is in Nederland ontwikkeld

Op dinsdag en woensdag werden in het Energy Saving theater forumdiscussies gehouden

rond het thema ‘Wat is de beste aandrijving voor uw toepassing?’ Zoals viel te verwachten

preekten de deelnemers vooral voor eigen kerk en parochie en werd de pneumatiek te ge-

makkelijk bekritiseerd. Waarom wordt het dan nog zoveel toegepast? Er is ondanks enkele

beperkingen nog steeds een goede markt voor. En geen enkele techniek is volmaakt. Van

links naar rechts op de foto Harro Janssen (Festo, pneumatiek), Thom van Os (Apex Dyna-

mics, mechanisch), Eric van den Broek (Lenze, elektromechanisch), Hans Langerak (Bosch

Rexroth, hydrauliek), Arjen Bakker (Control Techniques, elektrisch) en Martin van Zaalen

(Link Magazine, discussieleider)



De PLC NJ501-1500 PLC van Omron, ontworpen én gefabriceerd in Nederland

Een mooie demo-opstelling van Lenze waarin onder meer de nieuwste producten van dit

bedrijf zijn opgenomen

Het Logistiek Centrum Woensdrecht is verantwoordelijk voor het onderhoud en het materi-

aalbeheer bij de Koninklijke Luchtmacht. Hier een Pratt & Whitney F100-PW220E straalmotor-

aandrijving van de F16

Electro Abi ontwikkelde in eigen huis het modulaire Abiflexx robot-

programma; met de drieassige Delta-robot kunnen snelle, nauwkeu-

rige bewegingen gerealiseerd worden

Festo trekt op beurzen altijd veel belangstelling. Deze op afstand

bedienbare scherm is door Festo Nederland speciaal ontwikkeld voor

de Industrial Automation & Drives

De veiligheidslichtschermen van Vierpool kunnen zowel met de hand

als ook op afstand via het internet ingeregeld worden


15

VAKBEURS Industriële Week


De nieuwe schermen van Proface zijn nu ook geschikt voor ééngatsmontage van 22 mm; han-

dig als je een bestaande drukknop wilt vervangen door een panel

Meer dan de helft van de bijna 13.000 bezoekers van de Industrial Automation & Drives gaf aan be-

slissingsbevoegd te zijn en een op de vijf bezoekers stelde te adviseren bij aankoopbeslissingen

De nieuwste Unidrive in een driedimensionale puzzelkubus; de we-

reldwijde introductie zal op de SPS in Neurenberg zijn

Elektrische auto’s hebben de toekomst. Elsto test samen met Bonfiglioli

een elektrische wielaandrijving voor toepassing in de agrarische sector

Nord viel op door met haar stand niet op de ‘Drives’ maar op de Ma-

cropak te gaan staan

Een fraaie presentatie trekt altijd bezoekers zoals deze compositie van Festo cilinders

bewijst



Van der Graaf uit Vollenhove is hoofdzakelijk bekend als leverancier van trommelmotoren

Vreemde vogels reden rond op beurs, of die machines zo energe-

tisch efficiënt en gebruiks- en onderhoudsvriendelijk waren…

Steeds meer aandacht voor onderhoud en reparatie van aandrijvin-

gen zoals hier op de stand van Bosch Rexroth

Hansan ontwikkelde samen met Control Techniques deze elektrisch hydraulische overslag-

machine. De ‘emissieloze’ machine is veel stiller dan de dieseluitvoering terwijl de presta-

ties en bediening hetzelfde zijn

Een F16 op de binnenplaats tussen de Jaarbeurshallen. Een opengewerkte motor van dit

vliegtuig was op de stand van het Logistiek Centrum Woensdrecht te zien

Op de Macropak waren ook mooie voorbeelden van vergaande au-

tomatisering te zien, zoals deze robot van Yaskawa voor de hand-

ling van zakken potgrond


krachtige beweging

Brevini Fluid Power brengt u verderBrevini Fluid Power is hét sterke merk als het gaat om betrouwbare hydraulische systemen. Of het nu gaat om losse componenten, complete custom made hydraulische systemen of turnkey projecten, onze innovatieve produc-ten garanderen dat u in beweging blijft.

Wereldwijd hebben onze producten in diverse sectoren hun sporen ver-diend. Wij bieden de complete productrange voor elk hydraulisch systeem en zien het oplossen van uw problemen op het gebied van hydraulica als onze grootste uitdaging. Met onze eigen testfaciliteiten en onderdelenma-gazijn in Nederland is de aftersales bovendien sterk ondersteund.

Brevini Fluid Power Benelux B.V.Röntgenweg 242408 AB Alphen aan den RijnT +31 (0)172 47 08 [email protected]

SAMHYDRA0167_120504_adv_230x300_10.2-9.2_aandrijftechniek2012_f.indd 1 04-05-12 17:13


Trend 1: inductieve encodersToch dient eerst te worden gewezen op een ander fenomeen. Tegenover de relatief goedkope resolver stonden de duurdere incrementele en veel duurdere optische encoders. Om dat gat te dichten, is de in-ductieve impulsgever op de markt ge-bracht, een impulsgever die werkt met een principe dat lijkt op dat van de resolver. Hij heeft echter een veel hogere resolutie (circa 19 bit) dan de resolver, terwijl de kostprijs volgens Fabian Eggink, account-manager Automation van Heidenhain Ne-derland, vergelijkbaar is of slechts iets hoger. Als er een technische keuze ge-maakt moet worden tussen een resolver en een inductieve encoder prijst Heiden-hain dan ook de inductieve encoder aan.Volgens Eggink heeft Heidenhain het principe nu volledig onder controle en breidt men het aanbod steeds meer uit naar allerlei toepassingen. Als voorbeeld noemt hij de robotica, omdat een robot-arm relatief weinig nauwkeurige specifi-

caties vraagt - het gaat in dit geval niet om micrometers - maar wel goede snelheids-loops, gezien het snel draaien en snel be-wegen. Bovendien is het systeem slijtage-vrij door de contactloze werking.De inductieve encoder bestaat nu circa tien jaar en nu komen de vragen en aantallen

voor dit type encoder. Bovendien zijn ze nu beschikbaar met eigen lagering in een be-huizing van de optische encoders, waardoor ze gemakkelijker te monteren zijn. De ver-wachting is dan ook, dat de inductieve enco-der steeds meer de resolver zal vervangen.

Trend 2: magnetische chipencoderAls je rotatie kunt meten met een Hall-ef-fect sensor, is het misschien wel mogelijk om op basis daarvan een inductieve enco-der met slechts een eenvoudige roterende

Encoders worden toegepast in alle takken van de industrie, zoals bijvoorbeeld in verpak-

kingsmachines (foto: Sick)

Trends in de encodermarkt

Voor het meten van de snelheid of positie

van een aandrijving gebruiken we resolvers

of encoders. De gebruikers stellen steeds

meer eisen aan deze meetsystemen: ener-

zijds wegens hogere productiesnelheden en

hogere nauwkeurigheden, anderzijds door

wettelijke normen waaraan moet worden

voldaan. Voor een overzicht van de trends

in encoders heeft Aandrijftechniek haar licht

opgestoken bij enkele producenten en leve-

ranciers, aangevuld met informatie die be-

schikbaar is op het internet.

[tekst] Wil Wijnands

I n dit artikel beschouwen we vooral de

trends rond incrementele en absolute en-coders. Beide werken tegenwoordig hoofdzakelijk optisch. Incrementele enco-ders zijn vooral nuttig voor snelheidsrege-ling, terwijl de absolute encoder vooral zijn diensten bewijst in positioneeraan-drijvingen. De kaderstukken geven een korte uitleg van de diverse encoders. Encoder zal resolver

vervangen

Voorbeeld van een

multiturn induc-

tieve, abso-

luut encoder.

Duidelijk is het

codepatroon op

de printplaat

zichtbaar (foto:

Heidenhain)

18-19-20-21_Encoders.indd 18 05-11-12 16:45

19

TECHNIEK Sensoren


magneet te maken. Dat is Renishaw, pro-ducent van encoders voor de machine-bouw, maar ook het Duitse Megatron Elektronik gelukt.Volgens Ad Hengeveld van Adparts, de ver-tegenwoordiging van Megatron Elektro-nik, was de eerste gedachte kennelijk om

iets te maken wat potentiometers kon ver-vangen. Maar uiteindelijk is er een low-cost encoder ontstaan met een resolutie van 12 bit waarmee je een hoekverdraaiing kunt meten. Prijsindicatie: rond de dertig euro. Hengeveld ziet potmeters en magne-tische chipencoders steeds meer in elkaar overgaan. Groot voordeel is bovendien dat het systeem volledig contactloos werkt en makkelijk te monteren is.

Trend 3: universele encoderFeitelijk kunnen we zeggen dat de abso-lute encoder steeds meer zal worden toe-gepast in plaats van de incrementele en-coder. Dat komt enerzijds door de snellere productiemethoden en de grotere aantal-len die worden geproduceerd, die hebben geleid tot een aanzienlijke prijsverlaging. Ten opzichte van zo’n tien jaar gelden is de prijs gehalveerd. Ook de prijs van de incrementele encoder is in die periode omlaag gegaan, maar met ‘slechts’ een derde. Het gevolg is dat de kostprijs van beide typen naar elkaar toegroeit, waar-door de gebruiker sneller zal beslissen voor een absolute encoder als dat voor zijn toepassing handig is.Volgens de specialisten zal een totale ver-vanging van incrementeel door absoluut echter niet aan de orde zijn. Dat blijkt ook bij Sick, dat voor ruwe bedrijfsomstandig-heden onlangs een encoder introdu-ceerde waarin de glazen codeschijf is ver-vangen door een robuuste metalen (nik-kel) schijf met behoud van de hoge resolutie van 65536 lijnen. Volgens Tim Bernardus, encoderspecialist bij het be-drijf, is er een neventrend voor de incre-mentele encoder, en dat is de program-meerbaarheid. Daarmee behoeft de ge-bruiker minder verschillende encoders met een bepaalde resolutie op voorraad

te houden. Met behulp van een pro-gramma kan hij de gewenste resolutie in-stellen, of dat nu 512 pulsen is of 65536 pulsen.De incrementele encoder is vooral van be-lang voor snelheidsregeling van de motor. Deze levert een pulstrein die prima te ge-bruiken is door bijvoorbeeld een PLC. Een absolute encoder is in eerste instantie be-doeld voor terugkoppeling van de positie. Die encoder heeft het voordeel dat direct bij inschakeling de juiste positie beschik-baar is. Een nulpositie instellen op de ma-chine is niet meer nodig. De absolute en-coder produceert echter veel data en die moet worden verwerkt door je regelsy-steem. Zeker als het om hogere toerental-len gaat, vormt dat een probleem voor snelheidsregeling.Ook Hengeveld ziet een duidelijke ver-schuiving in de markt naar absolute enco-ders. Maar ook hij verwacht, dat de incre-mentele encoder op zich niet zal verdwij-

Prijzen van encoders

fors gezakt

Resolvers en encodersDe goedkoopste, maar minst nauwkeurige opnemer is de resolver. Deze levert meestal slechts één signaalperiode per om-wenteling van de motor. Uit dit signaal is de absolute positie van de rotor gedurende die omwenteling te bepalen. De elek-tronische interpolatie blijft beperkt en dus is de resolutie laag. De nauwkeurigheid kan worden verhoogd door meer polen toe te passen (tot zelfs 128 polen), maar het is niet ideaal. Met behulp van een Resolver-to-Digital (RD) omzetter wordt het sinus/cosinus signaal omgezet in een 10 tot 16 bit signaal dat door de regelelektronica kan worden verwerkt.De inductieve encoder bestaat uit twee langs elkaar draaiende printplaten, die allebei voorzien zijn van een be-paalde verdeling. De positiewaarde wordt als absolute waarde doorgegeven. Via een verdeling met 32 respectie-velijk 16 signaalperioden (Heidenhain) per motoromwenteling wordt al een hogere resolutie dan bij resolvers ver-kregen. Standaard is 12 bit (4.096 eenduidige omwentelingen), maar door middel van een multiturneenheid is die resolutie verder te verhogen. In de snelheidsloops worden minder rimpels en ruis veroorzaakt dan bij de resolver.Een nog goedkopere oplossing dan de inductieve encoder is de magnetische encoderchip van Renishaw. Hierbij wordt contactloos met behulp van een magneet een incrementeel, absoluut, lineair (voor potmeters), tachogene-rator of sinusvormig uitgangssignaal gecreëerd met een resolutie van 12 bit en een programmeerbare nulpositie. Identiek is de Hall-effect chip EcoTurn van Megatron Elektronik. Met deze encoder kan een 10 bit of 12 bit resolu-tie worden verkregen, eveneens in de fabriek programmeerbaar voor het gewenste uitgangssignaal.De huidige incrementele encoder werkt optisch, met een schijf waarop een verdeling in streepjes is aangebracht, één spoor. Hoe fijn de verdeling, hoe hoger de resolutie. Het uitgangssignaal is veelal een TTL (hoog/laag) signaal, maar ook is een sinusvormig signaal mogelijk. Feitelijk komt de verwerking neer op het tellen van pulsen. Elektro-nisch kan daar een interpolatie op worden losgelaten, waardoor de resolutie nog hoger wordt. Omdat er verder geen andere kenmerken zijn, kan alleen de positie in één omwenteling worden gemeten. Een absolute positie is daarmee niet te bepalen bij opstarten van het systeem. Wil men tijdens bedrijf de exacte positie weten, dan zal eerst een nulpunt moeten worden ingesteld.Een absolute encoder werkt ook optisch en heeft een gecodeerde (Gray) schijf, waarop meerdere sporen zijn aange-bracht. De verdeling leveren vaak 512 of 2.048 signaalperioden per omwenteling, waarbij elke signaalperiode elek-tronisch nog een keer met 12 of 14 bit geïnterpoleerd wordt. Bij optische impulsgevers in multiturnuitvoering kan de absolute positie binnen een range van 4.096 omwentelingen exact worden bepaald. De absolute impulsgever is de standaard voor toepassingen waarbij hoge eisen aan de nauwkeurigheid van positioneren worden gesteld.

4

De magnetische chipencoder bestaat uit een chip met een daarbo-

ven draaiende magneet (foto: Renishaw)

18-19-20-21_Encoders.indd 19 05-11-12 16:45


nen. “Incrementele encoders blijven nog best interessant, omdat ze ook in prijs zijn gedaald. Wil je hoogdynamisch werken, dan pak je een incrementele encoder omdat je slechts één spoor hoeft te ver-werken. Regeltechnisch is dat ook een-voudiger te doen met een goedkopere regelaar. Met een absolute encoder heb je veel meer rekencapaciteit nodig omdat je meerdere sporen moet verwerken. Die re-gelaar wordt dus ook weer wat duurder. En aangezien tegenwoordig elke euro telt, zal er altijd een markt blijven voor een incrementele encoder.”

Lastiger is het voor toepassingen die én dynamisch moeten werken én nauwkeu-rig, zoals in de theaterbouw of in automa-tische machines waarbij langere trajecten sneller moeten worden afgelegd dan bij

positionering. De oplossing is de univer-sele encoder, een absolute encoder met een extra incrementeel spoor. Veel extra kosten zijn daarmee niet gemoeid, omdat op de codeschijf slechts één extra spoor parallel aan de graycode wordt geëtst.Eggink: “Met dergelijke encoders heb je de voordelen van de twee typen. Bij op-starten van de machine weet je exact waar je bent omdat je werkt met het absolute spoor van de encoder, en zodra je met een hogere snelheid moet werken schakel je over op het gebruik van het incrementele spoor. Ga je met die hoge snelheid alle data van de positieregelkring in je rege-laar duwen, dan bestaat de kans dat de regelelektronica dat niet meer kan vol-gen. Dat is te vermijden door gewoon streepjes te tellen. Dat geeft een bepaalde frequentie en klaar ben je.”Een nevenvoordeel is dat beide signalen kunnen worden gebruikt om te controle-ren of de encoder nog correct werkt. Door de beperkt hogere prijs van een dergelijke ‘universele’ encoder zal het waarschijnlijk zijn dat steeds vaker voor dat type wordt

gekozen. Overigens brengen producenten standaard dat extra spoor aan, zodat men toch gewoon praat over een absolute en-coder.

Trend 4: veiligheidsencoderDé trend vandaag de dag is echter veilig-heid in allerlei machinesystemen. Sick werkt aan een compleet pakket veilig-heidsencoders voor machineveiligheid die voldoen aan SIL3 (zie kader). De vraag is of dergelijke encoders overal nodig zijn. SIL3 is een hoge veiligheidsgraad waar in veel gevallen niet aan behoeft te worden voldaan.Een SIL3 veiligheidsencoder is voorzien van redundant aangebrachte componen-ten om absoluut zeker te zijn, dat het ap-paraat goed werkt. Die dubbele uitvoe-ring maakt het apparaat duurder. SIL3 zal in de meeste gevallen alleen in de pro-cesindustrie en bij zeer gevaarlijke ma-chines worden toegepast. Volgens Maar-ten Braadbaart van Sick, zal wel altijd moeten worden voldaan aan de gestelde functionele veiligheidseisen. Als dat SIL3

Incrementele enco-

der van Sick

Programmeerbaar

betekent minder

voorraad

18-19-20-21_Encoders.indd 20 05-11-12 16:45

21

TECHNIEK Sensoren


len. Men ziet daarbij een andere trend optreden, namelijk naar ‘advanced diag-nostic’ functionaliteit. Een groot voordeel is dan configuratie en diagnostische mo-gelijkheden op afstand van de encoder en een eenvoudige integratie in bestaande netwerken. Heidenhain gebruikt, zoals eerder aangegeven, Endat. Anderen wer-ken met SSI of Hiperface, een veldbus voor encoders die ooit is opgezet door Steg-mann, een producent die is overgenomen door Sick. Hiperface is eveneens een ge-respecteerde veldbus voor encoders.Relatief nieuw is nu Drive Cliq van Siemens, een communicatiemedium voor real-time overdracht van closed loop besturingsdata voor Sinamic aandrijfcomponenten. Drive Cliq is een open aandrijvingsinterface, be-schikbaar voor alle producenten van enco-ders, voor het koppelen van encoders in motoren en directe meetsystemen.

Inl.: Adparts BV, tel.: (0316) 29 49 00, www.adparts.nlHeidenhain Nederland BV, tel.: (0318) 58 18 00, www.heidenhain.nlRenishaw BV, tel.: (076) 543 11 00,

is, dan is toepassing van een encoder die daaraan voldoet noodzakelijk of er zal met dubbele assen en twee encoders moeten worden gewerkt, uiteraard ge-controleerd door de benodigde veilig-heidsbesturing.

Heidenhain heeft geen SIL3 gecertifi-ceerde encoder in het programma, maar Eggink is er van overtuigd dat, als hij nodig is, een dergelijke encoder snel be-schikbaar zal zijn. Een SIL2 gecertificeerde encoder is volgens hem in 99 procent van de gevallen voldoende. Alle Heidenhain encoders gebruiken de Endat interface, waarmee allerlei datagegevens, inclusief alarmen en diagnostische mogelijkheden zijn afgedekt. Aansluiting op een veilig-heidsbesturing is voldoende om een SIL2 situatie te scheppen.Hengeveld werkt in dezelfde richting. De standaard encoders die hij levert, sluit ook hij aan op een veiligheidsbesturing en verkrijgt daarvoor de benodigde certi-ficaten van TÜV. Daarmee kan hij voldoen aan alle veiligheidseisen, maar tegen veel lagere kosten. Overigens heeft Hengeveld wel SIL3 encoders in het programma.

InterfacingIn industriële automatisering is het ge-bruik van veldbussen gemeengoed ge-worden. Voor encoders, en zeker de abso-lute encoders, is vanwege de hoge data-snelheid een daarop aangepast bussysteem nodig. Sick ziet vooral het gebruik van ethernet toenemen, zoals de EtherCAT variant. Het bedrijf werkt mo-menteel aan het vergroten van zijn pro-gramma met nieuwe ethernet-encoders die geschikt zijn voor de meeste protocol-

www.renishaw.nlSick BV, tel.: (030) 229 25 44, www.sick.nlSiemens Nederland NV, tel.: (070) 333 33 33, www.siemens.nl

SILSIL staat voor Safety Integrity Level en is onderdeel van de norm IEC 61508 (alge-mene norm voor functionele veiligheid van elektrische, elektronische en elektro-nisch programmeerbare veiligheid gere-lateerde systemen) en daaruit afgeleide normen. Doel van deze indeling is het ver-krijgen van een betrouwbare en daardoor veilige procesveiligheid. Bij deze indeling (SIL classificatie) wordt gekeken wat de di-recte gevolgen zijn voor medewerkers en wat de kans hierop is (frequentie).SIL is opgedeeld in vier klassen:• SIL1: bescherming van ondergeschikte

(onroerende) goederen en pro-ductie.

• SIL2: bescherming van belangrijke (onroerende) goederen en pro-ductie. Mogelijke kans op ver-wonding van werknemers.

• SIL3: bescherming van werknemers en gemeenschap.

• SIL4: bescherming tegen een catastro-fale impact op de gemeenschap.

De betekenis hiervan is dat voor SIL-klassen speciale apparatuur (hardware en software) nodig is om de benodigde beschikbaarheid te kunnen garanderen. Vanaf SIL-klasse 2 is het vaak al nodig de apparatuur redundant (meervoudig) uit te voeren. Een systeem voldoet pas aan een SIL-klasse als alle onderdelen van het systeem aan die klasse voldoen.(Bron: Wikipedia)

Verwerking van data

van de signalen uit

een absolute enco-

der met daarnaast

een incrementeel

spoor (afbeelding

Heidenhain)

Encoders vergen

aangepast

bussysteem

Speciale encoder voor bruggen die voldoet aan de vereiste veilig-

heidseisen (foto: Adparts)

Een SIL3 encoder bouwt wegens de redun-

dantie altijd groter (foto: Adparts)

18-19-20-21_Encoders.indd 21 05-11-12 16:46


T urck verwacht voor 2012 een geconsoli-

deerde totaalomzet van 430 miljoen euro terwijl in Duitsland nog wel een lichte stij-ging van 2 procent wordt verwacht. Een omzetstijging wereldwijd zit er volgens al-gemeen directeur Christian Wolf, door onder meer de kwakkelende economie, dit jaar niet meer in. In een minder sterke peri-

ode is het volgens hem belangrijk om me-dewerkers te behouden: “Om weer te kun-nen groeien heb je de juiste mensen nodig.” Verschillende werknemers in Duitsland zijn daarom in flexibele werktijden gaan werken of maken gebruik van tijdelijke arbeidstijd-verkorting. Ook is de samenwerking met universiteiten en hogescholen uitgebreid om de instroom van goede technici voor de toekomst te waarborgen. Het aantal mede-

werkers wereldwijd is dit jaar overigens wel gestegen met tweehonderd tot 3.200, de helft daarvan in de Duitse plaatsen Beier-feld, Halver en Mülheim. Voor 2013 wordt een omzetgroei van 5 procent verwacht, deze prognose is ui-teraard wel afhankelijk van de economi-sche ontwikkeling de komende maanden in enkele zuidelijke landen van de euro-zone. Enkele grote projecten zitten overi-gens al in de pijplijn zodat een omzet van 450 miljoen euro in 2013 volgens Wolf zeker haalbaar moet zijn.

Groei naar regioVreemd genoeg blijft wereldwijd gezien de groei in China met -8 procent verrassend achter; sinds 1994 heeft Turck hier niet meer zulke slechte cijfers gezien. Volgens Wolf kunnen de bomen ook in China niet tot in de hemel blijven groeien, de tijd van grote groeicijfers in dit land is definitief voorbij. De markt daar is inmiddels goed bezet, de

lokale concurrentie is groot en de loonkos-ten zijn de laatste jaren sterk gestegen. Ook zijn enkele industrietakken die enkele jaren geleden nog voor grote groeicijfers zorg-den, zoals de metaalindustrie, over de top heen. De industrie voor windenergie is vol-gens Wolf zelfs helemaal ingestort.De krimpcijfers van 8 procent in Oost-Eu-ropa geven een vertekend beeld, deze landen doen het juist goed. Echter in Rus-land, waarin de laatste jaren de omzet verdrievoudigd was, lopen op dit moment grote projecten af die de resultaten beïn-vloeden. Voor de rest van de wereld zijn de groeicijfers positief, zeker in Afrika en Azië met landen zoals India. Toppers in West-Europa zijn Frankrijk en Engeland met respectievelijk 18 en 22 procent groei.

Investeringen in nieuwe technologieënSinds vorig jaar werkt Turck intensief samen met de firma Deister Electronic op

Grote groeicijfers

China voorbij

Turck consolideert omzetmaar verwacht weer groei

Jaarlijks organiseert Turck voorafgaand aan

de SPS/IPC/Drives een internationale pers-

conferentie. Begin oktober werd in Essen (D),

vlakbij thuisbasis Mülheim an der Ruhr, de

bedrijfsresultaten van de sensorfabrikant

toegelicht. In tegenstelling tot de verwach-

ting van vorig jaar wordt, door de tegenval-

lende economie, dit jaar geen omzetgroei

verwacht. De vooruitzichten voor 2013 zijn

wel positief doordat de verschillende samen-

werkingsverbanden en het betreden van

nieuwe marktsegmenten vruchten beginnen

af te werpen.

[tekst] Benny Gudde [foto’s] Hans Turck GmbH & Co. KG, Mülheim an der Ruhr

Christian Wolf: “De verwachte groei van 5 procent voor dit jaar was helaas niet realiseerbaar”

22-23_Ontwikkelingen Turck.indd 22 05-11-12 12:38

23

TECHNIEK Sensoren


passen, reduceren met de nieuwe multipro-tocol oplossingen effectief een veelvoud van het aantal benodigde apparaten. Mul-tiprotocol apparaten maken bovendien een identieke planning mogelijk van machines en installatiedelen met verschillende ether-netprotocollen. Afhankelijk van de eisen van de eindgebruiker hoeft uitsluitend de besturing of de master te worden uitgewis-seld om een machine voor drie verschil-lende protocollen te kunnen aanbieden. Turck biedt de multiprotocol apparaten voor zijn modulaire gateways uit de BL20-serie voor schakelkastmontage en voor de BL67-serie voor veldmontage. Ook de IP67- blok-I/O-modules – waartoe de plaatsbespa-rende BL compact serie behoren – zijn be-schikbaar als multiprotocol apparaten.

Inl.: Turck BV, tel.: (038) 422 77 50, www.turck.nl

Scan de Q-code voor meer informatie over deze én andere producten op www.products4engineers.nl.

aan de zwarte kleur met gele ring.Turck introduceert ook een eerste serie vol-ledig zelfstandig werkende draadloze radio-sensoren voor industriële toepassingen. Deze sensoren uit de Q45-serie zijn ontwik-keld door optiekpartner Banner Enginee-ring voor onder meer het detecteren van objecten, positieherkenning en andere au-tomatiseringsopgaven; maar ook voor toe-passingen in de mobiele sector.Op SPS/PLC/Drives in Neurenberg zal Turck weer de nodige nieuwe producten presente-ren. Enkele noviteiten vindt u onderstaand.

Inductieve lineaire positiesensorDe al eerder genoemde inductieve LI-lineaire wegsensoren biedt Turck een inductieve ho-gesnelheids lineaire positiesensor voor clo-sed loop regeltaken. Een nieuwe elektronica architectuur verhoogt de effectieve uitvoer-snelheid van de sensor van 1 naar 5 kHz. Ge-combineerd met een korte signaal doorloop-tijd (130 µm) en de hoge resolutie SSI-uit-gang bereiken de sensoren de prestaties van een potentiometer, maar dan zonder de bij-behorende nadelen. In vergelijking met po-tentiometers behouden de LI-sensoren voortdurend hun beschermingsklasse IP67, meten contactloos en zijn absoluut slijtage-vrij. Hierdoor zijn de magneetveldbestendige sensoren ook geschikt voor het detecteren van hoogdynamisch geregelde assen zoals deze voorkomen in onder meer spuitgietma-chines. Een ander toepassingsgebied betreft de asdetectie in verpakkingsmachines, per-sen of gereedschapsmachines.

Magneetveldsensor voor cilindersSpeciaal voor het detecteren van de zui-gerpositie in compacte pneumatiek cilin-ders presenteert Turck de kortste mag-neetveldsensor in dit segment. De sensor, met beschermingsklasse IP67, is met een lengte van slechts 19,7 mm ook geschikt voor de detectie van zeer korte slagcilin-ders, pneumatische spanners en grijpers. De gebruiker profiteert hierbij niet alleen van een hoge nauwkeurigheid maar ook van een ultracompacte bouwvorm. Hier-door verdwijnt de sensor volledig in de T-gleuf en kan zo niet mechanisch worden beschadigd. Een led op de sensor maakt het mogelijk de zuigerpositie direct ter plekke af te lezen.

Gateways en blok-I/O’sTurck introduceert de eerste veldbus gate-ways en blok I/O module die kan communi-ceren met Profinet IO, Modbus TCP of Ether-net/IP. De multiprotocol apparaten zijn au-tomatisch in e lk van de dr ie ethernetsystemen te bedienen. Gebruikers die verschillende ethernetprotocollen toe-

het gebied van UHF-RFID. Deze samen-werking maakt het de familiebedrijf uit Mülheim mogelijk om de UHF-technology van Deister verder te ontwikkelen in auto-matiseringstechniek. Volgens Wolf is dit een van de belangrijkste beslissingen die Turck de laatste jaren heeft genomen. Met het binnenhalen van de nieuwe technolo-gieën is het nu ook mogelijk om andere marktsegmenten te betreden en zo ook conjunctuuronafhankelijk te groeien. En-kele nieuwe grote projecten met de

nieuwe UHF-techniek zijn het herkennen van pallets in grote logistiekcentra voor de firma Witron en de productie van auto-onderdelen voor de firma Magna.Een andere belangrijke innovatie is de ontwikkeling van de inductieve LI-lineaire wegsensoren. Hiermee betreedt Turck voor het eerst de markt waarin hoogdyna-mische bewegingen moeten worden aan-gestuurd. Dit product opent nieuwe mo-gelijkheden in het motion control seg-ment. Met de firma Arburg in Lossburg, specialist op het gebied van complexe kunststof spuitgietmachines, is bijvoor-beeld overeenstemming bereikt voor het leveren van meer dan tienduizend van deze nieuwe LI-lineaire wegsensoren. Van de samenwerking met de Ameri-kaanse firma Escha, specialist op het ge-bied van aansluittechniek, wordt tevens het een en ander verwacht. Turck heeft nu de mogelijkheid om stekkerverbindingen zelf te produceren en nieuwe ontwikkelin-gen op dit gebied in eigen beheer uit te voeren. Enkele voorbeelden zijn de nieuwe universeel inzetbare stekkerfami-lies TXL en TEL, die verschillende oude ‘specials’ vervangen. Nieuwe kabels van Turck zullen overigens herkenbaar zijn

Turck consolideert omzetmaar verwacht weer groei

De inductieve LI

lineaire wegsensor

is met een signaal

doorlooptijd van

130 µs geschikt voor

motion control toe-

passingen

De compacte magneetveldsensor BIM-UNTK

van Turck is ideaal voor korteslag cilinders

en pneumatische spanners

Geen communicatieproblemen: De Multipro-

tocol-Gateways en blok-I/O modulen van

Turck begrijpen elkaar volledig via Profinet

IO, Modbus TCP en Ethernet/IP

Conjunctuur-

onafhankelijk groeien

22-23_Ontwikkelingen Turck.indd 23 05-11-12 12:38


P remium Aerotec is gespecialiseerd in de

ontwikkeling en productie van vliegtuig-structuren en productiesystemen voor de civiele en militaire luchtvaart. Tot de speci-ale sterke punten van het in Augsburg ge-vestigde bedrijf horen het laserlassen van vliegtuigstructuren en het beschermde VAP-procedé (Vacuum Assisted Process) voor het fabriceren van CVK-structuren (met carbonvezel versterkte kunststof).Met zijn fabriek in Nordenham (tegenover Bremerhaven, aan de monding van de Weser) exploiteert Premium Aerotec de wereldwijd modernste productielocatie op het gebied van geïntegreerde schaal-productie. Met in totaal 2.700 medewer-

kers en een productieoppervlakte van circa 600.000 m2 is Nordenham de groot-ste fabriek van de onderneming. In juni 2010 startte hier de productie van het eer-ste paneel van samengestelde koolstofve-zelmaterialen voor het nieuwe langeaf-standsvliegtuig Airbus A350 XWB. De romp van het nieuwe Airbus-model wordt grotendeels vervaardigd van CVK-materia-len. Premium Aerotec is specialist op dit gebied en de belangrijkste structuurleve-rancier voor het nieuwe grote vliegtuig.

Duurzaamheid vooropDe nieuwe vliegtuigen zoals de A350 moeten aan de weg timmeren op het ge-

Lineaire eenheden helpen bij productie grote vliegtuigen

Machines en apparaten hebben de neiging

steeds geavanceerder maar daardoor ook steeds

gecompliceerder te worden. Dit vereist de no-

dige inspanningen bij fabrikanten om kwalita-

tief hoogwaardige producten en goed beheerste

productieprocessen toe te passen. Door op maat

gemaakte lineaire componenten van Rodriguez

kan Premium Aerotec in Nordenham vliegtuig-

onderdelen nauwkeurig monteren.

[tekst] Nicole Dahlen, Rodriguez GmbH [foto’s] Rodriguez GmbH

Premium Aerotec is gespecialiseerd in de ontwikkeling en pro-

ductie van vliegtuigstructuren en productiesystemen voor de

luchtvaart

24-25-27_Rodriquez.indd 24 05-11-12 13:03


TECHNIEK Mechanisch

bied van energie-efficiëntie en spaar-zaamheid. Dat is ondermeer mogelijk door het gebruik van met koolstofvezel versterkte kunststoffen. Vanwege hun lage gewicht en de goede corrosie-ei-genschappen zijn deze materialen de eerste keus voor vliegtuigstructuren.Voor de A350 XBW vervaardigt Premium Aerotec in de fabriek in Augsburg de grote zijschalen van de achterste romp-sectie (secties 16/18). In Nordenham wordt de gehele rompsectie (secties 13/14) geproduceerd. Op beide locaties zijn voor de productie van de buitenhuid met een vouwmachine voor harde vezels (fiberplacement installatie) en de uithar-ding in de drukoven (autoclaaf) nieuwe productiehallen gebouwd, waarin niet al-leen de structuren, maar ook complete rompsecties worden vervaardigd.

Maximale precisieBij de vervaardiging van onderdelen met zulke grote afmetingen als de rompstruc-turen vergen de montagevoorzieningen speciale aandacht. Bij het monteren van eenheden van deze afmetingen kan een enkele millimeter al een nagenoeg on-overbrugbare afstand vormen. Premium

Aerotec loste dit probleem op met behulp van de experts in lineaire techniek van Rodriguez uit Eschweiler:Rodriguez ontwikkelde speciaal voor deze toepassing XY-tafels, die in de fa-briek Nordenham in de halvloer werden geïntegreerd en dienen voor het ver-schuiven van het gehele montagesta-tion. In de fabriek zijn telkens vier XY-tafels in rijen van twee verzonken in de vloer van de productiehal. Speciale voor-zieningen in de lineaire geleidingen nemen de poten van het montagesta-

tion op. Op deze wijze kunnen het sta-tion en daardoor de te monteren modu-les op de millimeter nauwkeurig ten opzichte van elkaar worden gepositio-neerd. Wanneer het montagestation niet wordt gebruikt, zijn de lineaire ge-leidingen afgedekt.Bij de realisatie moest rekening worden gehouden met speciale klantspecifieke randvoorwaarden. Daartoe behoorde be-halve een groot draagvermogen ook de bijzonder lage constructiehoogte:

maximaal 140 mm. De hoge eisen aan de precisie bij het resetten naar de nulpositie door middel van veerkracht (± 0,5 mm) vormden een speciale uitdaging aan de constructeurs. Rodriguez ontwikkelde een passend theoretisch concept en maakte dit in nauwe afstemming met Premium Aerotec rijp voor de productie.

Hoge statische en

dynamische

draaggetallen

4

Rolomloopgeleidingen scoren door hun grote systeemstijfheid en stabiliteit. Rodriguez biedt zes verschillende varian-

ten in telkens vier bouwvormen aan

De xy-tafels zijn in rijen van twee in de vloer van de productiehal

verzonken. Zij dienen om het montagestation op de millimeter

nauwkeurig te positioneren en kunnen zo nodig worden afgedekt

24-25-27_Rodriquez.indd 25 05-11-12 13:03

Meer informatie? Telefoon: O343 - 45 37 44, e-mail: [email protected]

K I J K O P W W W . A L P A T E K . C O M

Elektrischvoertuig bouwen?

Alpatek B.V. heeft een zeer uitgebreid assortiment aandrijf-componenten om uw voertuig elektrisch aan te drijven:

• Batterijgevoede DC- en AC-motoren 12-240 V • Wielnaafmotoren • Complete differentieelaandrijvingen 250 W - 25 kW (ook voor hydromotoren) • Tandwielkasten • Planetaire wielaandrijvingen met motoren • Toerenregelingen • Disselkoppen, voetpedalen,

hall sensors • Aansluiten en programmeren elektronika

U profiteert.Met zekerheid.

Krachtpatsers voor het zware werk:Siba zekeringen

www.sibafuses.nl

Verkrijgbaar bij de betere groothandel.

Stationsweg 416 3925 CG Scherpenzeel (NL) T: 033-2774905 E: [email protected]

HPS Industrial bv / Computer Solutionswww.hpsindustrial.nl

n Lexcom 15” fanless panel PCn Touch screen: capacitief multi-touch n Intel® Atom™ processor D525n Geschikt voor o.a. Windows 7/XP en Linuxn Helder beeld met hoog contrastn Extern: 2x USB, 6x RS232, 2x LAN, audio

In

du

st

ri

al

c

om

pu

te

rs

Multi-touch panel PC

Vehicle mini PCn Lanner LEC-5530N: fanless mini PC met

Intel® Atom™ D525 processorn Ontworpen voor gebruik aan boord van

voertuigenn 5x LAN (waarvan 4x PoE), USB en DIOn 9-30VDC input met ignition controln 2x verwisselbare 2.5” SSD driven GPS receiver, WiFi aansluiting

HPS Adv 15PPC_LEC-5530_HPS Adv-1.def.5.0 29-10-2012 10:38 Page 1

27

TECHNIEK Mechanisch


Behalve verschillende stalen ombouwon-derdelen zijn de modules gerealiseerd met profielrailgeleidingen en aan de aan-drijfzijde met een combinatie van ko-gelomloopspindels en veren. “Het gaat hier om een speciale oplossing die met

geen enkele gangbare standaard - ook wat andere aanbieders betreft - overeen-komt”, aldus Jörg Schulden, hoofd van de divisie Lineaire techniek bij Rodriguez. “Maar de uitvoering is in beginsel ge-schikt voor veel andere applicaties met zware lasten. Er zou alleen een met het gebruiksdoel overstemmende modifica-tie van de geleidingen en aandrijfunits nodig zijn.”Voor een bij de eisen passend ontwerp van de modules is de keuze voor de opti-male componenten substantieel. De afde-ling engineering ondersteunt klanten hierbij met advies en uitvoerige vakkennis over de producten en de meest uiteenlo-pende applicatiegebieden.

RolomloopgeleidingenDe fabrikant uit Eschweiler produceert alle standaard- en speciale oplossingen in de eigen fabriek. Tot het productspec-trum voor zware toepassingen behoren sinds kort ook rolomloopgeleidingen.

Deze speciale profielrailgeleidingen zijn op grond van hun grote draagvermogen ondermeer geschikt voor gebruik in ge-reedschapmachines. De vrij hoge stati-sche en dynamische draaggetallen van de rolomloopgeleiding resulteren uit het oppervlaktecontact van het wentel-lichaam. Bij applicaties met zware lasten biedt dit een duidelijk voordeel ten op-zichte van kogelomloopgeleidingen met puntcontact.Een andere bijzonderheid van deze gelei-dingsunits is hun hoge systeemstijfheid, die eveneens veroorzaakt wordt door het

gebruik van rollen en extra begunstigd wordt door de lengte van de geleidings-wagen. Deze rolomloopgeleidingen nemen krachten uit alle richtingen en momenten rond alle assen op en be-schikken over goede loopeigenschap-pen. Tijdens bedrijf staat hun lichte en gelijkmatige loopbeweging garant voor maximale precisie.Rodriguez biedt momenteel zes verschil-lende varianten in de railafmetingen 25, 30, 35, 45, 55 en 65 aan. De geleidings-wagens zijn leverbaar in telkens vier uit-voeringen: met en zonder flens en in korte en lange uitvoering. Afhankelijk van bouwgrootte liggen de draagvermo-gens tussen 29.600 N en 277.000 N. De rolomloopgeleidingen zijn te koop in vier precisieklassen en in verschillende voorspanningsklassen. Hierdoor kunnen uiteenlopende toepassingsbereiken en montagevoorkeuren worden afgedekt. Zo nodig modificeert Rodriguez de wagen- c.q. railuitvoering specifiek voor de applicatie in de eigen productie.

Tot slotOp maat gemaakte lineair technische op-lossingen zoals deze maken al meer dan twintig jaar deel uit van het aanbod van de aandrijfspecialist uit Eschweiler. Mo-menteel is de productportefeuille nage-noeg compleet en is Rodriguez prima in staat speciale oplossingen van dit soort te bieden, mede ook dankzij de jarenlange ervaring en de interne productie met een gedifferentieerd machinepark.

Inl.: Rodriguez GmbH, tel.: (+49) 2403 7800, www.rodriguez.de

Hoge systeemstijfheid

door gebruik van rollen

De constructie-

hoogte van de

XY-tafels is met

maximaal 140 mm

even hoog als een

drankblikje

Met een productieop-

pervlakte van circa

600.000 m2 is Nor-

denham de grootste

fabriek binnen Pre-

mium Aerotec

24-25-27_Rodriquez.indd 27 05-11-12 13:03


Het principe lijkt zo simpel: zet een meetkop in de slee en een meetband in de rail. De clou zit echter niet zozeer in het principe, maar in de constructiewijze. Directeur Alexander Stamhuis legt uit wat de in zijn huis ontwikkelde lineaire gelei-ding met ingebouwde encoder anders maakt dan geleidingen met ingebouwde sensor bij andere fabricaten.“Bij andere lineaire geleidingen wordt de meetband bovenin de rail aangebracht of op de geleiding gelegd. De consequentie daarvan is dat de sensoren kwetsbaar zijn en de geleidingen vaak alleen vanaf de on-derkant zijn te monteren. Dat maakt ze lastig in en uit te bouwen, vooral voor revi-sie en vervanging. Bij onze geleiding ligt de band boven ín de rail en is afgedicht door een roestvaststalen afdekband. Uitgangs-punt is een SBI kogelgeleiding van SBC die geschikt is voor normale en zware omge-vingen. Wij voorzien die van een in huis ge-engineerd huis met meetkop. Het huis zorgt voor stabiele montage aan de loop-

wagen. Met draadgaten aan de onderkant en/of potgaten in de rail aan de bovenkant zijn beide montagemogelijkheden aanwe-zig, waardoor ze gemakkelijker is in te bouwen. Door deze uitvoering is de gelei-ding geschikt voor zowel nieuwbouw als revisie. De gevestigde aanbieders van ge-leidingen kunnen een product als dit ook wel produceren, maar voor hen zijn het

klantspecifi eke producten met lange lever-tijden. Wij kunnen ze in korte tijd in ons eigen QuickCenter maken.”De meetkop heeft een IP68 afdichting en is bestand tegen schokken, trillingen en druk. De contactloze meting vermindert de hysterese bij hoge snelheden en versnel-lingen. Het systeem is daarmee geschikt voor zwaardere toepassingen. Stamhuis voorziet toepassing in onder meer houtbe-

Stamhuis introduceert geleidingmet ingebouwde absolute encoder

Echt nieuwe componenten en principes zijn

schaars in de aandrijftechniek. Er is wel con-

tinu sprake van verfi jning, betere materialen

en nauwkeurigere bewerkingstechnieken. De

belangrijkste trend is nu integratie, niet alleen

van componenten tot systemen maar ook bin-

nen componenten zelf. Met name de elektro-

nica wordt vast onderdeel van de mechanica.

Lineaire geleidingen met ingebouwde incre-

mentele encoder zijn al op de markt beschik-

baar. Tijdens de Precisiebeurs eind november

introduceert Stamhuis Lineairtechniek een ge-

leiding met absolute encoder.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Stamhuis Lineairtechniek, Twello

Meetband is goed

beschermd

Stamhuis Lineairtechniek freest in het eigen QuickCenter een groef in

een standaard geleiding, legt daarin de meetband en sluit die met een

roestvaststalen strip af. Het geheel wordt voorzien van een eveneens in

eigen huis ontwikkelde meetkop

28-29_Stamhuis geleiding.indd 28 05-11-12 13:04

29

TECHNIEK Mechanisch


zijn er wel kritische applicaties waarbij beide encoders worden toegepast; meestal wordt de absolute dan gebruikt op controle van de goede werking van de incrementele. Stamhuis Lineairtechniek zal de rail met absolute meetband introduceren tijdens de Precisiebeurs en wel op een rail vanaf breedte 20. Tegen die tijd hoopt men ook het tijdstip van beschikbaarheid bekend te kunnen maken.

Inl.: Stamhuis Lineairtechniek BV, tel.: (0571) 27 20 10, www.stamhuislineair.nl

weer. Het geheel ziet er ook nog eens net-jes uit en kan ook verticaal en onderste-boven worden gemonteerd. Het uitgangs-signaal is een standaard digitaal signaal.De loopwagen met ingebouwde meetkop is eigen fabricaat van Stamhuis Lineair-techniek en ligt ook op voorraad, zodat het bedrijf in Twello snel kan inspelen op vragen uit de markt. Een en ander is af-hankelijk van de eigen voorraad en de hoeveelheid onderhanden werk, maar voor een complete én geteste geleiding met ingebouwde incrementele lineaire encoder is drie weken gangbaar. De meet-kop kan overigens ook in een afgedichte versie worden geleverd.

Incrementeel… én absoluutTot nu toe was deze geleiding al leverbaar in breedte 25 en met een incrementele meetband. Dat betekent dat wel een nul-punt nodig is, zodat de machine na elke inschakeling of stroomstoring eerst een nulslag moet maken. Als dat bezwaarlijk is, kan een absolute meting uitkomst bie-den. Die is er nu ook.Technisch is het zelfs mogelijk om een combinatie van een incrementele en een absolute meetband in te bouwen, zij het niet op één band. Het toevoegen van een incrementele meetband als al een abso-lute aanwezig is, lijkt een overkill. Toch

werking, snijden en zagen van steen, me-taalbewerking, kunststofverwerking, tex-tiel-, druk- en verpakkingsmachines, auto-matiserings- en montagesystemen, laser-, vlam- en waterstraalsnijmachines.

ProductieHet QuickCenter van Stamhuis Lineair-techniek haalt de gewenste rail uit het magazijn en freest er nauwkeurig een groef in, waarin een incrementele of ab-solute meetband van Renishaw kan wor-den geplaatst. Vervolgens wordt een af-dekband aangebracht. De meetband wordt in de gefreesde groef gelijmd. De roestvaststalen afdekband heeft een dikte van slechts 0,1 mm, is snel te monteren en dicht zeer goed af.

Het gaat hier om een contactloze mag-neetband met een resolutie van 250 µm tot 1µm, waarbij wel geldt dat de groef aan nauwe toleranties moet voldoen, vooral in groefdiepte. In theorie kan men met deze encoder tot 50 m gaan, zodat per meetband gebruik gemaakt kan wor-den van gekoppelde rails. Een led op de meetkop geeft de status van de meting

Stamhuis introduceert geleidingmet ingebouwde absolute encoder

Een compleet meetsysteem, bestaande uit geleidingrail met meet-

band, meetkop en bekabeling

Systeem in eigen

huis ontwikkeld

Tijddiagram van het digitale uitgangssignaal. Het is opgebouwd uit

twee blokvormige signalen (A en B) en omgekeerd (A- en B-) en een

of meer blokvormige pulsen (Z) en omgekeerde puls (-Z). In de dia-

gram zijn de aanvullende signalen niet getoond

28-29_Stamhuis geleiding.indd 29 05-11-12 13:04


T ijdens de introductie in september op

125 m hoogte legt Arjan Bakker, General Manager van Control Techniques Neder-land, uit dat dit platform past in de ont-wikkeling die het bedrijf in de jaren zeven-tig van de vorige eeuw heeft ingezet. In die beginjaren was Control Techniques een pionier met de introductie van de eer-

ste ‘compactste’ frequentieregelaar. De eerste Unidrive, een universele AC-aan-drijving waarin verschillende technolo-gieën in één regelaar werden gecombi-neerd, werd midden jaren negentig geïn-troduceerd. In de jaren hierna volgden nog meer Unidrive platformen.Toen Control Techniques de beslissing

nam om een nieuwe generatie elektrisch regelbare aandrijvingen te ontwikkelen, stelde het bedrijf een ontwikkelingspro-gramma op dat ten volle gebruik maakt van de expertise van het wereldwijde net-werk van de afdelingen Strategic Marke-ting en Engineering & Design. Normaler wijze wordt voor de ontwikkeling van een nieuw product tegemoet gekomen aan de eisen van de klant. Dit kan een illusie blij-ken wanneer de productontwikkeling vooral intern is gericht en het doelpubliek de ‘aandacht’ van het nieuwe aanbod niet kan vasthouden. In werkelijkheid vormt een nieuw ontwerp volgens Control Tech-niques slechts de helft van het ontwikke-lingsproces, marktonderzoek is minstens even belangrijk.

Met toegang tot de aanzienlijke financiële hulpmiddelen van de eigenaar, het we-reldwijde technologiebedrijf Emerson, heeft Control Techniques kosten noch moeite gespaard voor de ontwikkeling van de volledig nieuwe serie elektrische aandrijvingen. De nieuwe serie is vooral gericht op het grootste marktsegment: automatisering in de productiesector. Vol-gens Bakker zal het nieuwe aandrijfplat-form aan de behoefte van de klant vol-doen. De klant wil namelijk een machine met een open architectuur waarbij hij al-leen betaald voor wat hij nodig heeft. “Het belangrijkste is dat het gebruik nog eenvoudiger zal zijn dan bij de vorige pro-ducten: simpel, selftuning en ready voor take-off.”

Goed luisteren naar de klantVolgens Bastiaan Streefkerk, sales en mar-keting engineer bij Control Techniques, is de ontwikkeling van de nieuwe serie Unidrive M in drie stappen ontwikkeld. De eerste stap was een diepgaand onderzoek om zo goed mogelijk de behoefte van de klant te kunnen begrijpen. Het is van es-sentieel belang dat onderzoek en ontwik-

Marktonderzoek was

onmisbaar

CT introduceert nieuwe generatie regelaars

Control Techniques introduceerde in de Maastoren in Rotterdam een nieuwe

serie elektrisch regelbare aandrijvingen met de naam Unidrive M aan de

Nederlandse pers. Voor deze introductie werd een van de hoogste locaties

van Nederland gekozen om hiermee aan te geven dat de verwachtingen van

de nieuwe Unidrive familie hoog zijn. De officiële introductie vindt plaats op

de SPS/IPC/Drives in Neurenberg en de nieuwe regelaar zal nog dit jaar op de

markt verschijnen.

[tekst] Benny Gudde [foto’s] Control Techniques

De complete serie

Unidrive M elek-

trisch regelbare

aandrijvingen

30-31_Control Techniques.indd 30 05-11-12 13:05

31

TECHNIEK Elektrisch


Zeven groepenDe instapgroep van dit nieuwe aandrijf-platform begint met de M100, een een-voudige regelaar met tien basisparame-ters met een vermogensbereik van 0,25 tot 7,5 kW. De M200 groep is een iets zwaardere regelaar tot 22 kW waaraan Rotor Flux Control is toegevoegd; dat is een regelalgoritme om een motor beter aan te sturen. De M300 groep is verge-lijkbaar met de M200 maar met geïnte-greerde machineveiligheid, geschikt voor SIL3 en Ple. De groepen M100 tot en met M300 zijn voorzien van een vast display. De M400 groep regelaars tot 110 kW hebben een onboard PLC en een optio-neel display. Met een stapje komen we bij

de M600 groep terecht, een openloopre-gelaar voor inductiemotoren maar ook voor permanent magneetmotoren. Bij de M700 groep is servotechniek toegepast voor het aansturen van permanent mag-neetmotoren. De M600 en M700 zijn beide ook voorzien van een onboard PLC. Tenslotte heeft het topmodel uit de M800 groep een zeer krachtige onboard PLC, die geschikt is voor motion control en machinebesturing. De M600, M700 en M800 hebben alle drie een vermogens-bereik tot 1,2 MW.

Inl.: Control Techniques BV, tel.: (0184) 42 05 55, www.controltechniques.nl

keling hand in hand gaan met de eisen van de klant. Control Techniques moest daarom nagaan wat de klant precies wilde om vervolgens te bedenken hoe dat te gaan ontwerpen en bouwen. Een goed uitgevoerd marktonderzoek was hierbij onmisbaar. Een extern onderzoeksteam, dat dus niet bevooroordeeld was over eigen producten van Control Techniques, werd bij het onderzoek betrokken.Het onderzoeksprogramma bestond uit honderd diepte-interviews met belang-rijke eindgebruikers, zowel met toekom-stige als huidige klanten. Urenlang werd met de klant gesproken om er achter te komen wat hij echt belangrijk vond. De ene klant vond bijvoorbeeld snelheid van een regelaar zeer belangrijk terwijl een andere het snel opsporen van fouten of de programmeersnelheid het belang-rijkst inschatte. Hierna werden wereld-wijd in de breedte van de productiesector meer dan achthonderd online enquêtes uitgevoerd. In de antwoorden van de klanten werden bepaalde structuren her-kend. De resultaten van deze onderzoe-ken zorgden ervoor dat de ingenieurs van Control Techniques op eisen konden ingaan die ze nooit eerder in overweging hadden genomen.De tweede stap was de verschillende be-hoeftes van de klant te categoriseren en deze onder te verdelen in verschillende klantgroepen. De onderzoekers kwamen zo tot inzicht dat zowel de bestaande als potentiële klanten zijn onder te verdelen in zeven hoofdgroepen met uiteenlo-pende eisen. Zo is er een groep regelaars met ingebouwde machineveiligheidsfunc-ties, een andere groep met servo-aanstu-

ring en een groep speciaal bedoeld voor motion control.De laatste stap was het ontwikkelen van die serie van zeven aandrijvingen, elk voor een bepaalde groep klanten met vergelijkbare wensen. Streefkerk: “Eén familieregelaar met dezelfde parameter-structuur en optiemodules, van eenvou-dige tot geavanceerde uitvoering, puur geschikt voor machineautomatisering. Zo kunnen klanten altijd een aandrijving kopen, dat op maat is voor hun eigen specifieke eisen.”

Geschikt voor eigen

specifieke eisen Nieuwe software en communicatieOp basis van het diepgaand onderzoek naar de behoeften van de gebruiker is een ander onderdeel van de Unidrive M opnieuw bekeken: de Unidrive M Connect en Machine Control Studio. Unidrive M Connect is de nieuwe configuratie- en monitoringsoftware, ontworpen om makkelijk toegang te krijgen tot de volledige set parameters van de rege-laar. De tool stelt gebruikers in staat om sneller de regelaar optimaal in te regelen, een back-up van de configuratie te maken en te ‘troubleshooten’. Machine Control Studio on-dersteunt de nieuw geïntegreerde MCi machinebesturingsfunctionaliteit binnen Unidrive M. Deze software biedt een volwaardige CoDeSys ontwikkelomgeving met standaard IEC 61131-3 programmeertalen en voldoet aan de applicatie-eisen. Unidrive M Connect en Machine Control Studio maken gebruik van dezelfde communicatiecomponenten, ze kunnen tegelijk draaien, gebruik makend van verschillende communicatieprotocollen. De standaard real-time ethernet (IEEE 1588 V2) biedt verbeterde machinebesturing met snelle en flexibele communicatie.

Arjan Bakker pre-

senteert op 125

meter hoogte de

nieuwste aanwinst

van Control Techni-

ques (foto: Benny

Gudde)

De M800, de rege-

laar uit de serie met

de snelste PLC, is

geschikt voor mo-

tion control

30-31_Control Techniques.indd 31 05-11-12 13:05


per worden. In sommige gevallen zijn de omstandigheden echter dusdanig dat er behoefte bestaat aan een alternatief. Bij-voorbeeld bij het positioneren van relatief grote massa’s (typisch 150 kg – 300 kg), in explosiegevaarlijke omgevingen of bij stootbelastingen. In deze gevallen bieden servopneumatische oplossingen uitkomst tegen lagere kosten.

Complex regelalgoritmeEvenals elektrische en hydraulische servo-techniek is een terugkoppeling in de re-gelkring kenmerkend voor de servopneu-matische aandrijftechniek. De werking is weergegeven in het schema. De regeling stuurt het ventiel aan waardoor de cilin-derstang zich verplaatst. De positie hier-van wordt gemeten door een geïnte-greerd of extern meetsysteem en terug-gekoppeld naar de besturing die op basis van deze actuele waarde, de gewenste waarde en het geprogrammeerde verloop eventueel bijregelt.Druk- en volumeregelingen zijn relatief eenvoudig te realiseren door het vrij stati-sche karakter van de regelkring. De ge-

vraagde druk of flow uit het systeem wordt omgezet in een stuursignaal waar-bij de proportionele regelaars in de meeste gevallen voor correcties automa-tisch de gevraagde ingestelde en de gerealiseerde waarden vergelijken (voor eventuele correcties) middels de inge-bouwde sensoren.

Een ander verhaal wordt het wanneer ge-kozen wordt voor servopneumatisch posi-tioneren. De regelkring is hier vele malen complexer door het eenvoudige feit dat lucht samendrukbaar is en de bewegende massa’s traagheid hebben. Hierdoor heeft de software-engineer niet alleen te maken met de positieterugkoppeling maar te-vens met het voorspellen van het dyna-misch systeemgedrag en zal hij of zij in de regelkring veel feed forward constanten moeten gebruiken.De praktijk leert dat het gemiddelde be-drijf hier niet zomaar uitkomt. Ook onder

V oor het flexibel positioneren van dis-

crete producten wordt steeds vaker geko-zen voor (servo)elektrische systemen van-wege de hoge snelheid en nauwkeurig-heid, toegankelijke programmering én het feit dat deze systemen steeds goedko-

Ook servobehoefte bij

grotere massa’s

Pneumatische servotechniekenvooral voor nichemarkten

Pneumatische servotechniek wordt in Neder-

land aangeboden door slechts enkele leve-

ranciers. De technologie vraagt namelijk een

complex regelalgoritme en is slechts geschikt

voor een relatief kleine markt. Bovendien

wordt ze ‘bedreigd’ door de ontwikkelingen

op het vlak van de elektrische servotechniek.

Ondanks alles zijn de voordelen in de niche-

markten doorslaggevend waardoor pneu-

matische servotechniek zijn bestaansrecht

behoudt en ontwikkelingen rechtvaardigt.

[tekst] Ing. Marjolein de Wit - Blok

Proportioneel bestuurbaar staalschuifventiel wordt gebruikt om

middels een vacuümregeling tabak te verdichten tot het juiste vul-

gewicht/volumeratio is bereikt (foto: Q-Plus)

Voor Festo is servopneumatiek een uitontwikkelde technologie die is opgenomen in het stan-

daard pakket en geschikt is voor nichemarkten (bron: Festo)

32-33-35_Servoneumatiek.indd 32 05-11-12 13:08

33

TECHNIEK Pneumatisch


de fabrikanten en leveranciers zijn er slechts enkelen die aangeven een algo-ritme ontwikkeld te hebben die het moge-lijk maakt om te positioneren met varia-bele versnellingen en snelheden bij een nauwkeurigheid tot ongeveer 0,1 mm.

ComponentniveauOntwikkelingen op het vlak van servo-pneumatiek spelen zich praktisch alle-maal af op het vlak van de regeltechniek, software, elektronica en communicatie-mogelijkheden. Zo gaan servocontrollers steeds meer richting ethernet connectivi-teit of bieden mogelijkheden voor koppe-lingen aan gangbare bussystemen zoals CANopen, Profibus en DeviceNet. Deze keuze voor deze bussystemen hangt gro-tendeels samen met de grote spelers in de PLC-markt zoals Siemens, Rockwell en Co-desys.Innovaties met betrekking tot de beno-digde cilinders, meetsystemen en ventie-len zijn beperkt. Qua meetsysteem be-staat de keuze uit een geïntegreerd meet-systeem (in de cilinder) of een externe variant. Het belangrijkste voordeel van het geïntegreerde systeem is de betere bescherming tegen invloeden van bui-tenaf. Leo Peerboom van Almotion geeft aan: “Er zijn weinig nieuwe ontwikkelin-gen te noemen; na de ‘hype’ in 1985 – toen de basis voor de meeste systemen op de Universiteit van Aken werd gelegd – zijn de meeste merken op deze techniek gesprongen. Na tien jaar zijn er nog maar

weinig firma’s geweest die geïnvesteerd hebben in verdere ontwikkeling. Dit komt waarschijnlijk omdat het prijsniveau van servo-elektrische systemen in deze tijd vele malen lager is geworden en stappen-motorsystemen intelligenter.”

Wat Festo betreft is servopneumatiek op componentniveau ook behoorlijk uitont-wikkeld. Product marketing manager Robin van Tongeren: “Voor ons is servo-

pneumatiek een volwassen technologie waarmee we positioneersystemen in ge-sloten regelkring realiseren en die ge-schikt is voor nichemarkten. Op cilinder- en ventielniveau gebeurt er niet veel dat specifiek te maken heeft met servopneu-matiek. Anderzijds profiteert deze techno-logie wel van de ontwikkelingen die ge-daan worden binnen het programma standaard cilinders zoals een lagere wrij-ving en verschillende dempingmogelijk-heden. De ontwikkelingen díe zijn vast te stellen binnen de servopneumatiek liggen voornamelijk op het vlak van de firmware en intelligentie van de (aanstuur)elektro-nica waardoor de regelkringen steeds beter en nauwkeuriger worden. Verder streven we naar een standaard integratie van servopneumatiek in onze ventieleilan-den. Hierbij moet servopneumatiek ge-woon een standaard optie worden waar-voor de gebruiker kan kiezen en die een-voudig is aan te sturen.”

S2 ventielQ Plus is de enige leverancier die aangeeft diverse nieuwe technologieën te hebben geïntroduceerd die speciaal geschikt zijn voor servopneumatiek. Het gaat hierbij onder meer om de S2 serie proportionele

Servopneumatiek in melkrobotEen mooie toepassing van servopneumatiek is terug te vinden in de robotarm van een melkrobot. In de zuigerstang is een meetsysteem geïntegreerd dat de positie opneemt en terugkoppelt naar de besturing. Op basis van deze waarden en het programma stuurt deze vier ventielen aan: twee voor de cilinder van de x-beweging en twee voor de cilinder van de y-beweging. Omdat beide kanten van de zuiger onder druk staan, is de beweging nauwkeurig te controleren. De voordelen van servopneumatiek liggen hier vooral op het vlak van voldoende nauwkeurig kunnen positioneren met wisselende belastingen op de zuigeras of wisselende versnellingen. Het toegepaste regelalgoritme maakt het bijvoor-beeld mogelijk om de beweging van de zuiger op tijd te dempen zodat hij op het juiste punt stopt en de koe zo zacht mogelijk wordt behandeld.

Dit camerasysteem

wordt gepositio-

neerd op een X- en

Y-as. De besturing

is gerealiseerd mid-

dels een eenvou-

dige PLC; de ventiel-

techniek is afkom-

stig van Almotion

(foto: Almotion)

Niet voor ieder bedrijf

weggelegd


voor rendement en betrouwbaarheide:[email protected] www.koyo.eu

KOYO BENELUX P.O. Box 1 2965 ZG Nieuwpoort Phone: + 31 (0)184-606800 Fax: + 31 (0)184-606857

BeariNGs

35

TECHNIEK Pneumatisch


stalen schuifventielen van het Ameri-kaanse Enfield. Kenmerkend is de in het ventiel ingebouwde ‘plug and play’ bestu-ringssoftware met M8 stekker die wordt gebruikt voor zowel het stuursignaal en positieterugkoppelsignaal (0-10 V, 4-20 mA) als de voeding (12 V DC of 24 V DC). Verder maakt het besturingsalgoritme - naast het stuur- en feedbacksignaal - ge-bruik van twee in het ventiel ingebouwde druksensoren om de dynamische drukken in de cilinder te gebruiken in een dynami-sche cascaderegeling.De maximale snelheid, de snelheidsop- en afbouw en de demping van externe krach-ten zijn in te stellen met behulp van vier potmeters; hetzelfde geldt voor eventuele gewichtscorrecties bij niet-horizontale be-wegingen. Rijk van Dongen: “Verder is het 5/3 metaalschuifventiel voorzien van een krachtige lineaire motor (voice coil). Door de lage massa en relatief hoge beschik-bare krachten schakelt dit ventiel de volle flow van 800 Ndm3/min in 1,5 ms om, zodat adequaat is te reageren op de be-

wegingsdynamiek. Door verbeterde pro-ductietechnieken zijn bovendien nauwere schuiftoleranties aangehouden waardoor de metaalschuif dicht is, hetgeen een tus-sentijds verloop van de positie voorkomt.”

ToepassingenOndanks de complexe regelkringen en de ‘opmars’ van elektrische servotechnieken blijft servopneumatiek in specifieke situa-ties de beste oplossing. Van Tongeren: “Ik denk dat servopneumatiek nog het meeste last heeft van het fenomeen ‘on-bekend maakt onbemind’. En dat is jam-mer, want de specifieke eigenschappen kunnen in bepaalde applicaties echt on-derscheidende voordelen bieden.”Door de samendrukbaarheid van lucht zijn pneumatische systemen – dus ook pneumatische servosystemen – bijvoor-beeld ongestraft kortstondig bestand tegen een relatief grote overbelasting. Deze heeft geen negatieve invloed op het systeem. Dit in tegenstelling tot tandriem- of elektrische spindelaandrijvingen die

door stootbelastingen onherstelbaar kun-nen beschadigen.Verder biedt de relatief hoge krachtdicht-heid van pneumatiek mogelijkheden bij applicaties die belastingen tussen de 100 kg en 300 kg moeten handelen. In tegen-stelling tot de elektrische oplossing blijft de pneumatische variant hierbij nog rede-lijk compact, betaalbaar en heeft een rela-

tief laag gewicht. Door het relatief lage gewicht biedt servopneumatiek boven-dien bij uitstek mogelijkheden om de ac-tuatoren te bevestigen op een robotarm. Bijvoorbeeld van een lasrobot of pick&place / handling robots in de mate-rial handling, verpakkings- en doseertoe-passingen en procesregelingen in de voe-dingsmiddelen-, farmaceutische en che-mische industrie.Evenals andere pneumatische aandrijvin-gen biedt servopneumatiek bovendien mogelijkheden in explosiegevaarlijke en vochtige omgevingen. Bas Winterswijk van Parker Hannifin besluit: “Ondanks de voordelen van elektrische aandrijvingen merk ik dat in landen die minder (tech-nisch) ontwikkeld zijn, er een lichte voor-keur ontstaat voor pneumatiek omdat deze techniek gewoon eenvoudiger is te begrijpen en te onderhouden.”

Inl.: Almotion BV, tel.: (0488) 48 08 58, www.almotion.nlFesto BV, tel.: (015) 251 88 99, www.festo.nlQ Plus BV, tel.: (0184) 61 15 33, www.qplus.nlParker Hannifin BV, tel.: (0541) 58 50 00, www.ontdekparker.nl

Nauwere toleranties

door verbeterde

productietechniek

Compacte lineaire motor (voice coil) in het 5/3 metaalschuifventiel van Enfield (foto: Q Plus)

De metaalschuif

van het 5/3 metaal-

schuifventiel wordt

bij assemblage op

tolerantie geselec-

teerd voor de laag-

ste lekkage (foto:

Q Plus)

Schematische uitleg van de werking van servopneumatiek. Kenmerkend is de terug-

koppeling (bron: Festo)



Dit wordt onderstreept door Pieter van der Klooster, oprichter van Optimis en direc-teur van ISA Nederland en een enthousiast aanhanger van deze methodiek. “Bij Lear-ning 3.0 moet je denken aan kennisuitwis-seling, gebruik makend van de meest uit-eenlopende moderne technieken zoals in-teractieve sessies, web-lessen, sociale media en apps, maar ook de inzet van een iPad in een real-time productieomgeving.”

Sociale mediaDat sociale media een belangrijke rol in het leven van de mens speelt (of gaat spe-len) staat vast. Op dit moment, dat u het bovenstaande hebt gelezen, zijn circa vijf

miljoen video’s via YouTube bekeken, zijn twee miljoen boodschappen via Facebook gedeeld en zijn er bijna een half miljoen tweets verzonden. En andere sociale media laten we dan nog even buiten be-schouwing.Het doorgeven van kennis, het verstrek-ken van informatie, gebeurt niet alleen meer op de conventionele wijze, van le-raar naar student. Het is breder, inzichte-lijker en keuzes worden effectiever ge-maakt op basis van verkregen en opge-zochte informatie. Een gegeven dat sinds de start van internet elk jaar met een dui-zelingwekkende snelheid is toegenomen. We krijgen de faciliteit(en) om effectiever keuzes te maken door meer inzicht te krij-gen in specifieke onderwerpen of het uit-voeren van taken. Zo hebben kluscentra complete videofilms op hun site staan om

bepaalde taken tot een goed einde te brengen. Of dat nu gaat om het betegelen van een badkamer, het behangen van een jongenskamer of het zelf installeren van een cv-installatie. Allemaal mogelijk ge-worden dankzij internet.

Twee richtingenHet wereldwijde web kent momenteel twee richtingen, namelijk een zoekfunctie en een sociale functie. Ging het in het begin vooral om het doorgeven en vinden van informatie, het sociale aspect van in-ternet is het afgelopen decennium enorm in betekenis gegroeid. Beide zijn even es-sentieel: de een om informatie zo efficiënt en effectief mogelijk te presenteren, de ander om mensen met elkaar in contact te brengen. Beide richtingen ontwikkelen zich verder en zullen naar elkaar toe groeien in een alom tegenwoordig sys-teem met als kerndoel het vergemakkelij-ken van acties, het vereenvoudigen van leerprocessen en het zorgen voor groei. Nieuwe trends en technieken creëren een

M ijn eerste reactie een aantal maanden

geleden bij tegenkomen van het begrip Learning 3.0 was: wat moeten we hier nu weer mee? Wat is er nieuw aan? Wordt het in Nederland al toegepast? Is hier de ken-nis van aanwezig in Nederland? Een aantal vragen waarop niet direct een antwoord op kon worden gegeven.Echter, na wat opzoeken en rondbellen, blijkt Learning 3.0 wel degelijk wat in te houden. Zo blijkt het concept goed in elkaar te zitten en wordt er voornamelijk in het buitenland mee geëxperimenteerd. Het heeft voornamelijk mijn belangstelling ge-wekt omdat nieuwe en sociale media een prominente rol binnen het concept spelen.

Learning 3.0: hype of mogelijkheid?De meesten van ons hebben nog volgens het conventionele principe les

gekregen: klassikaal met een leraar voor de klas. De leraar tracht ons ken-

nis over te brengen. Deze stap is te beschouwen als Learning 1.0. Momenteel

zitten wij in de fase Learning 2.0, waarin wij nog steeds klassikaal wor-

den onderricht, maar snel en gemakkelijk op bijvoorbeeld internet kunnen

zoeken als wij iets willen dat zich buiten dit gebaande pad bevindt. Thans

dient Learning 3.0 zich aan.

[tekst] Dirk Scheper

Prominente rol

voor nieuwe

en sociale media

Sociale media spe-

len een belangrijke

rol in het leven van

de moderne mens

(foto: Motorola)

36-37_Onderwijs - Lear.indd 36 05-11-12 13:09

37

ONDERWIJS Learning 3.0


golfbeweging die inzichten en mogelijk-heden van leerprocessen aanzienlijk beïn-vloeden.De mogelijkheden van het huidige web en zeker van het toekomstige is niet grijp-baar. Het is een gedistribueerd en open systeem dat voor iedereen toegankelijk is. Het individu kan zijn kennis verbreden zonder fysieke of virtuele grenzen, com-pleet afgestemd op zijn/haar behoeften en wensen.Het zelf onderwijzende systeem koppelt systemen en diensten binnen een enkele omgeving, waardoor PLE (Personal Lear-ning Environment) continu wordt ontwik-keld en gewijzigd door individuen en af-gestemd op hun doelstellingen. Hierdoor is een VLE (Virtual Learning Environment) geschapen met (nog) ongekende moge-lijkheden. In groepsverband zijn PLN’s (Personal Learning Networks) afgestemd op de sociale media, terwijl de PLE duide-lijk meer en breder is, namelijk ook het onderbrengen van vaardigheden en prak-tijk.De inhoud van het leerproces wordt on-dergeschikt aan het weten te vinden van de kennis: waar zoek je, wie wordt gekop-peld, wat doe je er zelf mee. Het komt er op neer dat de leerling niet meer vanuit een instituut van kennis en informatie wordt voorzien, maar dat de leerling al-leen een weg krijgt aangewezen en een mentor die hem door de beschikbare ken-nis en informatie begeleidt, waardoor hij/zij kennis opdoet voor zowel zichzelf als voor anderen. Het impliceert ook dat de leraar van tegenwoordig voor het eerst de student niet op de toekomst kan voorbe-reiden, omdat die niet duidelijk en helder kan worden omschreven.

KenmerkEén van de belangrijkste kenmerken van Learning 3.0 is het delen van kennis: het gebruiken van elkaars kennis en vooral van de meest uitlopende partijen, om tot een optimaal resultaat te komen. Van der

Klooster noemt als voorbeeld de iPad, waarbij een machinefabriek samen met andere bedrijven onderzoekt of dit hulp-middel industrieel inzetbaar is. “Door er-varing uit te wisselen en daarover met el-kaar in discussie te gaan, blijkt dat niet iedereen op zijn manier een onderzoek doet, maar dat gezamenlijk sneller tot een bevredigend resultaat wordt geko-men.”

AchtergrondVan der Klooster legt uit: “Learning 1.0 is zoals wij vroeger op school zaten met een leraar voor de klas die kennis probeerde over te dragen. Feitelijk kennis naar de groep toe brengen. Nu zitten we in Lear-

ning 2.0: als je iets niet weet, wordt dat opgezocht, bijvoorbeeld op internet. Nu wordt deels de kennis gebracht en deels gehaald. Learning 3.0 is kennis delen, het bundelen van krachten.” De kennisecono-mie vergt dat kennis wordt gebundeld om snelle sprongen vooruit te maken. Ook al zit een concurrent bij de kennisover-dracht, ga uit van je eigen sterkte, leer van elkaar en elkaars specialismen, en vul el-kaar aan.Van der Klooster ziet op korte termijn het traditioneel onderwijs verdwijnen. Een boude uitspraak met als kern dat het onderwijs moet meegroeien met nieuwe ontwikkelingen en technieken, methodie-ken en mogelijkheden van onder meer sociale media. Een betere participatie

tussen scholen en bedrijfsleven zal het re-sultaat zijn. “Kennis halen, brengen en delen, dat is het uitgangspunt van Learning 3.0. Het is leren buiten het boekje, zoals we ook ‘out of the box’ hebben leren denken. De zake-lijke belangen voor bedrijven zijn evident: meer omzet, winst en efficiency. Maar de echte voorsprong wordt gehaald in ont-wikkeling: nieuwe productielijnen door verfrissende invalshoeken. Of een meer effectieve routing binnen het bedrijf door een idee. Meer veiligheid, duidelijkere be-diening van machines, optimale inzet van productiemiddelen… Waarom is hier niet eerder aan gedacht?”

Tot slotHet is duidelijk dat Learning 3.0 niet alleen geschikt is voor het technisch onderwijs, maar voor alle onderwijstypen en model-len. En daarbuiten. De meest succesvolle mensen, bedrijven, scholen en andere in-stanties in de toekomst zijn zij die kennis zowel halen als brengen. Mensen en be-drijven moeten leren echte partner te zijn en waardevolle kennis te durven delen, waardoor het motto ‘samen sterk’ weer inhoud gaat krijgen. De nieuwe methodiek zal zijn weerslag hebben op zowel het be-drijfsleven als opleidingsinstituten. Wie gaat er in Nederland mee van start?Vast staat dat niet meer de kennis waar-over je al beschikt doorslaggevend is, maar wat je kunt en wilt leren. De groep is immers altijd beter dan het individu, maar anders, individualistischer, met ge-meenschappelijke interesses en doelstel-lingen.

Inl.: ISA European Office, tel.: (040) 239 05 24, www.isaeurope.org

Niet alleen geschikt

voor (technisch)

onderwijs

Pieter van der

Klooster: “Learning

3.0 is kennis delen,

het bundelen van

krachten. Ook al

zit een concurrent

bij de kennisover-

dracht, ga uit van je

eigen sterkte, leer

van elkaar en el-

kaars specialismen,

en vul elkaar aan”

(foto: ISA)

Learning 3.0 is kennisuitwisseling, gebruik

makend van de meest uiteenlopende mo-

derne technieken. De inzet van een tablet in

een technische omgeving hoort daar ook bij

(foto: Koning & Hartman)

36-37_Onderwijs - Lear.indd 37 05-11-12 13:10

TECHNIEK Onderwijs

www.AT-aandrijftechniek.nl NOVEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK38

staat er ook meer vraag naar opleidingenop dit gebied. Met de nieuwe productie-lijn en het vernieuwde cursusprogrammaspelen wij hier op in.”

Hydrauliekpracticum vernieuwdAfgelopen zomer zijn ook de opleidingenbinnen het traditionele vakgebied hydrau-liek gemoderniseerd. De praktijkopstellin-gen voor deze tak van sport zijn van denieuwste technologie voorzien. Hierdoorworden cursisten volgens de laatste tech-nologische ontwikkelingen opgeleid voorde praktijk.Sinds april heeft ROVC het practicumonder de loep genomen en diverse onder-delen vernieuwd. Zo is bijvoorbeeld deslag gemaakt naar de integratie van CAN-bus. Dit maakt het mogelijk om de cursistkennis te laten maken met deze technolo-gie, die steeds meer opkomt binnen hetvakgebied.

Van Leeuwen: “Investeringen in het tech-nisch onderwijs vinden veelal plaats invakgebieden die zich snel ontwikkelen.Hydrauliek wordt gezien als een vakge-bied waarbinnen de ontwikkelingen stilstaan, maar niets is minder waar. Zo zijnde elektrisch bediende onderdelen aljaren gemeengoed, maar bustechnologieheeft ook vaste grond onder de voeten.Binnen het technisch onderwijs zijn erweinig partijen die de investering in ditvakgebied aangaan, vooral door de hogekosten die hiermee gemoeid zijn.”Afgelopen zomer is het vernieuwde prac-ticum in gebruik genomen binnen eenaantal in-company trajecten. Ook de cur-sisten die in het najaar starten binnen deScheepvaart & Offshore Academie en deavondopleidingen doen praktijkervaringop in deze practicumruimte binnen hetTechcenter in Ede.

Inl.: ROVC, tel.: (0318) 69 86 98,www.rovc.nl

Ontwikkeling in

hydrauliek staat

niet stil

ROVC past cursussen enpractica aan aan moderne tijd

Onderwijsinstituut ROVC in Ede investeert momenteel flink in uitbreiding

van het cursusprogramma én in zijn trainingsfaciliteiten. Onlangs werd het

cursusprogramma uitgebreid met basistrainingen techniek. Het practicum

zag uitbreiding in de vorm van een volledig geautomatiseerde productielijn

die wordt aangestuurd via Profinet. Nico van Leeuwen, hoofd training en

opleiding bij het instituut, licht de recente vernieuwingen toe.

[tekst] Ad Spijkers [foto] ROVC

Nico van Leeuwen: “Cursisten leren tijdensdeze basistrainingen om de olie en debandenspanning te meten en vervolgensde olie bij te vullen en de banden op tepompen. Oftewel ze leren inspecteren ofer iets mis is met een machine en kunnenvervolgens in het eerstelijns onderhoudvoorzien. Deze trainingen richten zich nogniet op inspecties met behulp vanschema’s of meetapparatuur. Ze bereidende cursist voor op het werken binnen eentechnische omgeving.”

Geautomatiseerde productielijnIn productieprocessen zijn bussystemenen het industriële ethernet niet meer wegte denken. ROVC heeft zowel kennis en er-varing op het gebied van Profibus als Pro-finet. Het practicum in Ede is nu uitgebreidmet een volledig geautomatiseerde pro-ductielijn van 35 m lang.In het kader hiervan heeft men ook de op-leidingen binnen de sector Industriële Au-tomatisering vernieuwd. De opleidingenrichten zich op installaties uitgerust methet Profinet netwerk. Cursisten krijgen in-formatie over bussystemen en ethernet inhet algemeen, waarna de genoemde bus-systemen (opbouw, principewerking, sto-ring zoeken) worden toegelicht. Met het35 m lange order- en picksysteem kunnencursisten de opgedane kennis direct in depraktijk brengen.Van Leeuwen: “Het is voor productiebe-drijven belangrijk dat hun werknemers opde hoogte zijn van de laatste ontwikkelin-gen binnen het vakgebied. Er komensteeds meer installaties die uitgerust zijnmet het Profinet netwerk en daarmee ont-

Mede door het tekort aan opgeleide tech-nici richten veel organisaties zich bij dewerving van nieuw personeel steeds meerop mensen zonder technische achter-grond. Deze werknemers kunnen kennisvergaren op de werkvloer, maar enige ba-siskennis ter voorbereiding is geen over-bodige luxe. Hierdoor stijgt de vraag naaropleidingen voor technische basisvaardig-heden.Sinds kort biedt ROVC daarom verkortebasistrainingen binnen de techniek aan.Deze cursussen gaan niet technisch dediepte in, maar richten zich op ‘zintuige-lijke inspecties’ van machines. Cursistenkunnen na deze trainingen inspecties eneerstelijns onderhoud uitvoeren aan in-stallaties. ROVC is gestart met vier ver-schillende basistrainingen van zes avon-den en twee praktijkdagen: Elektrischschakelen, Industriële automatisering,Procestechniek en Dieselmotoren.

ROVC heeft zowel

het aanbod aan

cursussen als een

aantal practica aan-

gepast aan de

moderne tijd en

behoefte

38-ROVC_38 05-11-12 13:31 Pagina 38


Toys for Boys

D e elektronische disselboom is instel-

baar in dwars- en langsrichting (op de foto transversal en longitudinal offset). Bij het oogsten kan een trekker met laadbak naast het oogstvoertuig rijden. Bij de

twee trekkers in dit artikel (Fendt Quide-Connect systeem) rijdt de ‘slave’ schuin achter de ‘master’ (parallel modus) zodat bij het ploegen niet of nauwelijks overlap plaatsvindt. De ‘slave’ trekker wordt bij nadering van een opstakel (bijvoorbeeld een boom) door de bestuurder van de ‘master’ trekker tijdelijk in de ‘follow me’ modus geschakeld: de ‘slave’ trekker zal in het spoor van de ‘master’ gaan rijden en op commando weer terug gaan naar de parallel modus en terugsturen naar zijn ‘eigen’ spoor. Indien de ‘master’ trekker zelf om een obstakel heen moet rijden, dan wordt de ‘slave’ trekker gedurende deze manoeuvre in de ‘ignore me’ modus gezet: de ‘slave’ trekker zal gedurende deze modus zijn route in voorwaartse richting aanhouden. Nu is meteen duide-lijk waarom de ‘slave’ trekker een voer-tuiglengte (schuin) achter de ‘master’ trekker rijdt: ze moeten achter elkaar kun-nen rijden.Indien de trekkers aan de rand van de akker moeten keren wordt de ‘turn-around’ modus ingeschakeld. Bij de ‘mas-

ter’ trekker wordt het werktuig opgetild, en kan de bestuurder zijn voertuig keren. Vervolgens kan het werktuig weer terug op de akker en zal bij verder rijden de ‘slave’ trekker deze manoeuvre kopiëren.Het ‘master’ voertuig zendt aan de hand van GPS zijn positiegegevens continu door aan het ‘slave’ voertuig. Het ‘slave’ voertuig volgt de ‘master’ aan de hand van de inge-stelde offset en controleert dit continu met zijn eigen GPS systeem. De transmissie tus-sen de twee trekkers is beveiligd; bij de ‘slave’ trekker wordt een virtueel toleran-tieveld ingesteld zodat bij een korte trans-missieonderbreking het systeem zichzelf corrigeert en het zich bij onwaarschijnlijke verplaatsingsopdrachten zelf afschakelt. Door het gebruik van EDA kunnen de pres-taties van moderne landbouwmachines volledig benut worden.

Autonome besturingVolledige autonome besturing van land-bouwvoertuigen is realistische toekomst-muziek. Als met een landbouwvoertuig een traject wordt gereden, kunnen de tra-jectgegevens worden opgeslagen en kan het traject bij een volgende werkgang herhaald worden. Zo kan het traject bij het zaaien gebruikt worden bij het oogs-ten: de trekker rijdt iedere keer over het-zelfde spoor. Hierdoor is de kans om over het gewas te rijden nagenoeg nihil.

Inl.: Karlsruher Institut für Technologie, tel.: 0049 (0)721 608 4 4776, www.kit.edu

Master/slave landbouwtrekkerHet EDA-project van het Karlsruher Institut

für Technologie (KIT) is een praktische stap

op de weg naar autonome besturing van

landbouwvoertuigen. EDA staat voor Elektro-

nische Deichsel für landwirtschaftliche Ar-

beitsmaschinen en is een ‘elektronische dis-

selboom’ waarmee een onbemand land-

bouwvoertuig (slave) een bemand

landbouwvoertuig (master) volgt.

[tekst] Jeroen Aalberts

Principe van het elektronische geleidings-

systeem EDA. Met de ingestelde X-Y waar-

den (offset) volgt met behulp van positiebe-

paling door middel van GPS de onbemande

trekker de bemande trekker (foto: Bernhard

Jahnke, KIT)

Bij het Fendt QuideConnect systeem volgt de ‘slave’ trekker de ‘master’ trekker en kan één persoon twee voertui-

gen besturen (foto: KIT)

39_Toys for Boys.indd 39 05-11-12 13:11


VentieleilandDe VTUG van Festo is een modulair opgebouwd ventieleiland dat tot maximaal 32 VUVG-ventielen kan combineren. Dankzij een speciale plug-in is het ventieleiland geschikt voor aanslui-

ting op de veldbusmodule CTEU, multipin en IO-Link. Het ventielei-land heeft compacte afmetingen, waardoor het eenvoudig in uiteen-lopende installaties is te integre-ren; ook wanneer er een minimum aan bouwruimte beschikbaar is.

Hiermee ondersteunt het ventieleiland elke machinebouwer die te maken heeft met de eis van zijn afnemers om de machines zo compact mogelijk te construeren. Bijzonder is verder de moge-lijkheid voor aansluiting op IO-Link.Meer info? Products4Engineers.nl: 69819

Inl.: Festo BV, tel.: (015) 251 88 07, www.festo.nl

Transportketting voor pick & placeBij de configureerbare variant van de ‘Pikchain’ transportketting van Igus is het werkingsprincipe niet veranderd: een voortdurend omlopende ketting met geïn-tegreerde energie- en gegevensverzorging en afzonderlijk aanstuurbare ketting-

schakels. In tegenstelling tot veel klassieke pick & place-toepassingen kan deze ketting zonder leegloop presteren en minimaal 30 procent van de tijd besparen. De nieuwe ‘Pik-chain PC2’ (2 kg belasting per kettingschakel) is gebaseerd op de modulaire en voordelige kabelrupsbouwdoos. Tal van beschikbare com-ponenten en allerlei toebehoren verhogen de

vormgevingsmogelijkheden tijdens de constructie. Dit vereenvoudigt de open ombouw en verhoogt de rendabiliteit.Meer info? Products4Engineers.nl: 69821

Inl.: Igus Nederland, tel.: (0346) 35 39 32, www.igus.nl

Hydromotoren Orbit hydromotoren vormen bij Elsto Drives & Controls de eerste stap in het opzetten van een complete hydraulieklijn. Het pakket bestaat uit zeven series motoren met een capaciteit van 8 cm3/omw tot 600 cm3/omw. Afhankelijk van de bouwgrootte variëren de koppels van10 Nm tot 2.000 Nm en de toerentallen van 95 min-1 tot 1.950 min-1. Met een planetaire tandwielkast of als directe aandrijving zijn de motoren onder meer ge-schikt voor de landen tuinbouwsector, de wegen waterbouw en de voedingsmidde-lenindustrie.Meer info? Products4Engineers.nl: 69709

Inl.: Elsto Drives & Controls, tel.: (0252) 21 91 23, www.elsto.nl

Vermogenselektronica voor mobiele marktLenze heeft alle vermo-genselektronica voor mobiele werktuigen on-dergebracht in het Mo-bile-programma. Dit omvat onder meer speci-ale dubbele omvormers, DC/DC omzetters en ver-schillende combinatiemodules. Hiermee kunnen fabrikan-ten van mobiele werktuigen een klantspecifiek systeem sa-menstellen voor de energievoorziening van het boordnet. De dubbele omvormers zijn uitgevoerd met twee motor- of generatoruitgangen binnen een vermogensbereik van 7,5 kW tot 60 kW. Als gelijksspanning omzetters staan een 5 kW en een 10 kW variant met een 14 V of 28 V uitgang ter be-schikking.Meer info? Products4Engineers.nl: 69812

Inl.: Lenze BV, tel.: (073) 645 65 00, www.lenze.nl

Cilinder in clean designDe serie 97 van Camozzi omvat roestvast stalen pneumatische ci-linders die zijn uitgevoerd met ‘clean design’. Ze zijn geschikt voor toepassing in onder meer de voedingsmiddelen-, farmaceuti-sche en nucleaire industrie. Daar-naast zijn ze te gebruiken in off-shore- en marine-toepassingen. De cilinders zijn beschikbaar in zowel enkel- als dubbelwerkende uitvoering en diameters van 32 mm, 40 mm, 50 mm en 63 mm, de slaglengte varieert van 25 mm tot 800 mm.Meer info? Products4Engineers.nl: 69762

Inl.: Camozzi BV, tel.: (0180) 31 66 77, www.camozzi.nl

Box pc met Intel Core iDe Automation PC 910 van B&R is een Box-PC waarin een Intel Core i processor van de derde generatie is toegepast. Er zijn Core i3, Core i5 en Core i7 CPU’s met maximaal vier kernen leverbaar, gecombineerd met de QM77-Express chip-set. De afnemer kan de CPU prestaties vrij combineren met basissystemen van ver-schillende grootte. Zo is een Quadcore CPU in een 1-slots behui-zing te integreren of een Single Core Celeron in een 5-slots be-

huizing. Een op Serial ATA gebaseerde CFast -kaart neemt de taak over van de voorheen gebruikte Compact-Flash kaart.Meer info?

Products4Engineers.nl: 69813

Inl.: B&R Industriële

Automatisering BV,

tel.: (076) 571 53 03,

www.br-automation.com

40-41_productsnieuws.indd 40 05-11-12 16:10

41

Productnieuws


FrequentieregelaarDe frequentieregelaar VF-S15 van Toshiba is leverbaar voor één- en driefasen voe-dingen van 0,2 kW tot en met 18,5 kW. Het is een allround model dat is ontworpen voor variabele en constante koppeltoepassingen zoals pompen, ventilatoren, liften, transportbanden, machines, keukenapparatuur en mixers, maar ook procescontrole in verschillende soorten industrieën. De VF-S15 kan ook permanentmagneet (PM)-mo-

toren aansturen. Met de op het front geplaatste ‘easy’ toets kunnen parameters worden benaderd die vooraf zijn gegroepeerd. Er zijn

zelfs zeven groepen parameters voor populaire toepassin-gen voorgeprogrammeerd, waaruit kan worden

gekozen.Meer info?


Inl.: Duranmatic BV, tel.: (078) 631 05 99,

www.duranmatic.nl

Productnieuws

Omron heeft een nieuwe generatie cilindrische M18 fotocellen. De nieuwe E3FA-fotocellen zijn geschikt voor toepassingen in alle indus-trieën, van de productie van voedingsmiddelen en dran-ken tot baksteenproductie en

logistiek. Er zijn uitvoeringen met zender-ontvanger, retro-reflectieve en coaxiale retro-reflectieve typen en met retro- en diffuse reflectie.Meer info? Products4Engineers.nl: 69867

Inl.: Omron Electronics BV, tel.: (023) 568 11 00, industrial.

omron.nl

De DataVS2 Professional (PRO), het nieuwste model van de DataVS2 serie van Datalogic combineert vol-ledige inspectiefuncties met identificatiemogelijkheden in één behuizing. De veelzijdige inspectiefuncties maken de DataVS2 PRO tot een flexibel inzetbare vision sensor. Dankzij inspectiefuncties en nieuwe contour gebaseerde controlefuncties zijn de applicatiemogelijkheden uitgebreid.Meer info? Products4Engineers.nl: 69693

Inl.: Vierpool BV, tel.: (0346) 59 45 11, www.vierpool.nl

Voor een specifieke klant heeft E.D.&A. een deurbesturing ontwikkeld. Deze kan zodanig worden in-gesteld dat de deur na een instelbare tijd automatisch sluit. Als

tijdens het sluiten een obstakel wordt gedetecteerd, wordt het sluiten onderbroken en de deur automatisch weer geopend. E.D.&A. zal behalve de elektronica ook de motor in een kunststof behuizing leveren.Meer info? Products4Engineers.nl: 69806

Inl.: E.D.&A. NV, tel.: (+32) 3 620 18 18, www.EDnA.eu

De compacte sensoren van MTS Temposonics E-serie (EH in staaf-vorm, EP in profielvorm en de EL als ultraplat profiel) zijn nu ook be-schikbaar met SSI en CANopen uitgang. De robuuste positiesensoren zijn geschikt voor meet- en controletaken in beperkte inbouwruimtes.Meer info? Products4Engineers.nl: 69564

Inl.: TSB-Bescom BV, tel.: (0316) 25 08 00, www.tsb-bescom.nl

Kort nieuws

EC-motor met geïntegreerde besturingEBM-Papst biedt zijn elektrisch gecommuteerde interne rotormotor in grootte 63 (ECI 63) nu ook aan in combinatie met een geïntegreerde K4 besturing. Deze omvat een compacte sinusgecommuteerde vermogensversterker en kan de motor bedienen met veldgeoriënteerde regeling tot aan stilstand. Boven-dien biedt de besturing analoge en digitale I/O-interfaces voor toerental- en positiecontrollers, inclusief houdcontrol-ler met koppelbegrenzing. De motoren zijn leverbaar in de vermogens 150 W tot 400 W en pakketlengtes van 20 mm, 40 mm en 60 mm.Meer info? Products4Engineers.nl: 69877

Inl.: EBM-Papst BV, tel.: (0492) 50 29 00, www.ebmpapst.nl

Hydraulische stuurklepDe VP120 hydraulische stuurklep van Parker Hannifin is ontwikkeld voor mobiele appli-caties met een geavanceerd en energie-efficiënt ‘load sensing’-systeem. De klep is geba-seerd op eigentijdse ‘flow sharing’-technologie, waarbij een oplossing gevonden is voor het verdelen van de beschikbare pomp-opbrengst over de in gebruik zijnde werkfunc-ties. De VP120 is geschikt voor een maximale pompopbrengst van 160 dm3/min; de indivi-duele werksectie heeft een bereik van 15 dm3/min tot 120 dm3/min. De maximale druk is 28 MPa, de werkpoorten zijn ge-schikt tot drukken van 32 MPa.Meer info? Products4Engineers.nl: 69838

Inl.: Parker Hannifin BV, tel.: (0541) 58 53 97,

www.ontdekparker.nl

Draadloze sensorenMet de Q45-serie introduceert Turck de eerste serie volledig zelfstandig werkende draadloze radiosensoren voor industriële toepassingen. De sensoren zijn ontwikkeld voor onder meer het detecteren van objecten, positieherkenning en andere automati-

seringsopgaven; maar ook voor toepassin-gen in de mobiele sector. De draadloze Q45 bestaat uit een sensor, radio en een interne voeding ondergebracht in een en-kelvoudig compacte en robuuste behui-zing. De levensduur van de batterij be-draagt vijf jaar, afhankelijk van sensormo-del en applicatie. De behuizing beschikt over beschermingsklasse IP67/NEMA 6.Meer info? Products4Engineers.nl: 69930

Inl.: Turck BV, tel.: (038) 422 77 50, www.turck.nl

40-41_productsnieuws.indd 41 05-11-12 16:10

Neem geen enkel risico met de veiligheid van uw bedrijf. Als puntje bij paaltje komt, vertrouwt u op KTR’s gamma goedgekeurde ATEX koelers. Onze OAC koelers, variërend in maatvoering 200-900 met 230V/400V - of hydromotor, zijn goedgekeurd voor gebruik in explosiegevaarlijke omgevingen. Deze goedkeuring omvat OAC koelers voor maritieme toepassingen en welke zijn gecoat met een KTL dompelverf. Voor meer informatie ga naar www.ktr.com

ATEX KOELERS

0339AdvAT_191x130mm.indd 1 05-11-12 15:15

Nederland / België +31 55-5 29 52 95 [email protected] www.semikron.com

SKiN®TECHNOLOGYSpring integration

Reliable and space-saving packagingtechnology for power semiconductors

35% smaller inverters

Free from thermal paste and solder

10 x higher power cycling

Current density of power unit doubled to 4 A/cm2

®

SPRiNGTechnology

G

LekkagemanagementEr zijn nog te veel lekkende en niet goed gedimensioneerde en aangestuurde persluchtinstallaties. Een lekkagema-nagementsysteem lijkt de oplossing

ProductnieuwsNoviteiten op het gebied van perslucht- en vacuümtechniek, zoals een compres-sor voor voertuigen

DrogenIn de Antares persluchtdroger met tan-demtechnologie zijn twee drogerprinci-pes gecombineerd. Volgens Geveke zijn energiebesparingen tot zo’n 44 procent mogelijk

PERSLUCHT&VACUÜMKatern Perslucht- en Vacuümtechniek nr. 9 November 2012

43www.AT-aandrijftechniek.nlNOVEMBER 2012 PV AANDRIJFTECHNIEK

43_Cover.indd 43 05-11-12 13:13

44 www.AT-aandrijftechniek.nl NOVEMBER 2012 PV AANDRIJFTECHNIEK

V an Putten Instruments in Delft, kort-

weg VPInstruments, is fabrikant en leve-rancier van energiebewakingssystemen voor perslucht en technische gassen. Het begon in 1974 toen Anton van Putten ’s werelds eerste ‘solid state flow sensor’ ontwikkelde. Maar het duurde tot 1999 tot zijn zoon ir. Pascal van Putten VPIn-struments oprichtte.In 2007 introduceerde het bedrijf de VP-FlowScope productlijn, waarmee voor het eerst massaflow, druk en temperatuur met één sensor konden worden gemeten. Daarna volgde in 2009 de eerste uitvoe-ring van VPVision, een softwareplatform voor het registreren, opslaan en analyse-ren van (het energiegebruik van) pers-luchtinstallaties. Bij de ontwikkeling hier-van heeft distributeur Geveke Perslucht-techniek een belangrijke rol gespeeld.Vorig jaar lanceerde VPInstruments een verschildruk flowmeter (VPFlowScope DP) waarmee ook metingen onder vochtige (condens) omstandigheden mogelijk zijn. In combinatie met de VPFlowTerminal kan met de sensoren de actuele flow door

persluchtleidingen worden weergegeven, maar men kan de meetwaarden ook op-slaan voor verdere analyse en monitoring met het VPVision systeem. Hiervan lan-ceerde VPInstruments tijdens de distribu-teurconferentie de nieuwste generatie VPVision 2.0.

Dit is een op webtechnologie gebaseerd bewakings- en analysesysteem, waarmee een complete persluchtinstallatie vanaf compressor tot en met alle eindgebrui-kers in beeld kan worden gebracht en dus geanalyseerd en geoptimaliseerd. Chuck van Ormer van VPInstruments USA legde het tijdens de conferentie glashelder uit. “Wat je niet weet (meet), kun je niet ma-nagen. Als je iets niet kunt managen, kun je ook niet besparen.”Een waarheid als een koe en je zou zeg-gen dat iedereen binnen de industrie dit inmiddels wel weet. Maar waarom wor-

den er dan nog steeds bij honderdduizen-den en misschien wel miljoenen bedrijven wereldwijd miljarden euro’s ‘weggesme-ten’ door lekkende en niet goed gedimen-sioneerde en aangestuurde persluchtin-stallaties? Want over dat soort cijfers pra-ten we wel.

Grootste besparingskansDaniel Winkler, directeur/eigenaar van het Zweedse bedrijf LMS Nordic, vertelde in Delft dat globaal zo’n 10% van de totale energierekening van een industriële onder-neming voor rekening komt van de pers-luchtinstallatie. Zijn bedrijf ontwikkelt en verkoopt LEAQS, een lekkagemanagement-systeem dat inmiddels bij zo’n zesduizend bedrijven wereldwijd wordt toegepast.Interessant was zijn stelling dat lekkage-management bij persluchtinstallaties de allerhoogste prioriteit zou moeten krijgen omdat hierbij sprake is van een bespa-ringspotentieel van maar liefst 42%. Hier tegenover staat bijvoorbeeld ‘maar’ 10% besparingspotentieel bij elektromotoren, waarbij bespaard kan worden door onder-

Besparingen van 20%

tot 50% mogelijk

Wat je niet weet (meet), kun je niet managenPerslucht is duur. Alleen al de compressor

zet 75% van de opgenomen energie om in

warmte. Daarnaast gaat energie verloren bij

het filteren en drogen, waarna lekkages en

leidingweerstanden voor de resterende verlie-

zen zorgen. Zonder optimalisatie is een over-

all rendement van amper 10% eerder regel

dan uitzondering. Tijdens de distributeurcon-

ferentie van VPInstruments in Delft werd dui-

delijk dat in de praktijk ‘moeiteloos’ besparin-

gen mogelijk zijn van 20% tot 50% op de totale

energiekosten van persluchtopwekking.

[tekst en foto’s] Frank Senteur

Pascal van Putten, Managing Director van VPInstruments tijdens de distributeurconferentie

in Delft: “Door een meervoudig meetinstrument te ontwikkelen hebben wij de drempel

voor monitoring, analyse en optimalisatie van persluchtinstallaties aanzienlijk verlaagd”

44-45-47_PV Conditiebewaking.indd 44 05-11-12 13:15


PERSLUCHT EN VACUÜM Lekkagemanagement

specifieke voor- en nadelen. Veel flowme-ters zijn specifiek voor een bepaalde toe-passing geschikt, dus alleen voor hogere temperaturen of hogere drukken of een hoge of juist lage flow. Dat kan de keuze bemoeilijken. Daarom hebben wij de VP-FlowScope ontwikkeld die is uitgerust met sensoren die zowel massaflow, tempera-tuur als druk meten. Via een ingebouwd display kunnen de meetwaarden real-time worden uitgelezen. Ook kan het instru-ment via dit display worden geconfigu-reerd, waardoor aansluiten op een pc of laptop niet nodig is. Verder is er een inge-bouwde datalogger met een capaciteit van 500.000 meetpunten.”De VPFlowScope wordt door een kogelaf-sluiter gemonteerd, wat zelfs onder druk kan gebeuren, zodat het persluchtsy-steem niet hoeft te worden stilgelegd. Na het programmeren van de inwendige lei-dingdiameter is het instrument klaar voor gebruik. Standaard ingebouwd zijn een 4-20 mA en RS485 uitgang (Modbus RTU Protocol).Pascal van Putten: “Door de combinatie van flow-, druk- en temperatuurmeting krijgt men een completer beeld van de

gelijkheden die er op het gebied van pers-luchtopwekking waren en zijn, maar niet werden benut. Hij begon er een vakblad over vol te schrijven. “Besparen op pers-luchtkosten begint met een goede ana-lyse van wat men aan apparatuur heeft”, zei Smith. “Dat klinkt logisch, maar in de loop der jaren wordt er vaak van alles en nog wat ‘bijgesleuteld’ aan persluchtsys-temen en weet men vaak niet hoe het nu precies zit. Niet wat er precies staat aan compressoren, niet hoe het leidingnet loopt, niet wat de diameter hiervan is, niet wat in welke ruimten is aangesloten. Laat dus staan dat men weet wat dit alle-maal kost! Het actuele persluchtverbruik wordt niet gemeten, de opgenomen stroom van compressoren wordt niet ge-meten, de warmteverliezen worden niet gemeten, lekkages worden niet gemeten. Men weet dus kortom niets. Wij weten inmiddels wat je kunt ‘verdienen’ met op-timalisatie van een persluchtnet. Honda heeft in de Verenigde Staten een grote fabriek waarin zo’n 240.000 auto’s per jaar worden gebouwd. Eind negentiger jaren stonden er in die fabriek vijf stuks 750 kW compressoren te draaien en was de druk in het persluchtnet 9 bar. Na optimalisatie staan er nu nog maar twee 750 kW com-pressoren en is de druk in het systeem

verlaagd naar 7 bar. De productie van au-to’s bedraagt echter nog steeds 240.000 stuks per jaar! Het persluchtsysteem wordt nu nauwgezet bewaakt met flow-meters en kWh monitoring op de com-pressoren en iedere afdeling heeft een maandelijks ‘kWh budget’ waar men ver-antwoordelijk voor is. Uiteraard heeft de fabriek nu een managementsysteem waarmee het persluchtverbruik wordt be-waakt en geanalyseerd. Daarmee heeft het bedrijf in de paar jaar dat het nieuwe systeem operationeel is al honderddui-zenden dollars verdiend.”Smith toonde vergelijkbare voorbeelden van andere fabrieken, waarin zelfs hon-derdduizenden dollars per jaar konden worden bespaard door herdimensione-ring van de persluchtinstallatie, toepassen van zuiniger (frequentiegeregelde) com-pressoren, andere drogertechnieken en het elimineren van lekkages.

Eerst meten, dan analyseren“Voor het meten van persluchtstromen zijn er verschillende meetprincipes, elk met

meer zuinige elektromotoren toe te pas-sen en/of deze van frequentieregelingen te voorzien. Ook warmteterugwinning heeft volgens Winkler hooguit 10% be-sparingspotentieel. Desondanks is pers-luchtoptimalisatie bij veel bedrijven een onderschoven kindje, terwijl de investe-ring in persluchtbesparende maatregelen doorgaans binnen een half jaar (en soms zelfs veel eerder) worden terugverdiend. De ‘return on investment’ van warmtete-rugwinning is doorgaans pas na twee of drie jaar een feit maar toch beginnen veel bedrijven er eerder aan.Waarom heeft het opsporen en verhelpen van persluchtlekkages nog steeds zo’n lage prioriteit? “Omdat men simpelweg geen flauw idee heeft hoe duur perslucht in feite is”, zei Winkler. “Vraag maar eens aan een hoofd TD wat zijn perslucht per kubieke meter kost. Vaak heeft hij daar totaal geen idee van, zelfs niet bij benadering. Wij heb-ben op basis van gemiddelde persluchtop-wekking- en distributiekosten een reken-module gemaakt. Daarmee kun je uitreke-nen dat een gaatje van slechts een 0,5 mm diameter in een persluchtleiding/koppe-ling/pakking al 125 euro per jaar aan ener-gieverlies kost. Dan praten we dus over een ‘speldenprikje’, nauwelijks zichtbaar en hoorbaar, zeker in een drukbezette fa-briek. Praten we over een gaatje van 4 mm, wat ook niet echt indrukwekkend is, dan loopt dat verlies bij een druk van 7 bar al op tot 9.100 euro per jaar. Bedenk dus maar eens wat een paar van die ‘kleine gaatjes’ over een paar jaar kosten als men er niets aan doet; anderhalf tot twee ton zeker. Neemt u van mij aan, in iedere fa-briek zijn dit soort ‘gaatjes’ te vinden.”Ook daar heeft Winkler aan gerekend. “Als we er vanuit gaan dat een bedrijf ge-middeld 20% kan besparen op de kosten van persluchtopwekking, en in de praktijk is dat vaak nog veel meer, dan betekent dit voor een bedrijf met een persluchtver-bruik van 50 m3/min een besparingspo-tentieel van 86.000 euro per jaar. Elk jaar dat men er niets aan doet, komt er dus 86.000 euro bij. Lekkagemanagement moet een bedrijf dus niet zien als een ‘leuk speeltje’ om het persluchtverbruik in beeld te brengen, maar als techniek die keihard veel geld oplevert.”

PraktijkInteressant was ook de presentatie van Rod Smith, hoofdredacteur van het Ame-rikaanse vakblad Compressed Air Best Practices Magazine. Hij werkte van 1992 tot 2006 in de persluchtwereld en ver-baasde zich over de grote besparingsmo-

4

Niet managen =

niet besparenDaniel Winkler

(LEAQS) liet zien dat

het besparingspoten-

tieel van persluchtin-

stallaties aanzienlijk

is en dat als resultaat

van relatief geringe

investeringen

enorme besparingen

zijn te realiseren

Rod Smith is hoofd-

redacteur van het

Amerikaanse vak-

blad Compressed

Air Best Practices

Magazine en toonde

voorbeelden van

fabrikanten die meer

dan 150.000 US-dol-

lar per jaar wisten te

besparen door op-

timalisatie van hun

persluchtsysteem


www.spelsberg.nl

Overal waar een behuizing met 5 tot 136 klemmen wordt gevraagd, bieden wij eenvoud. U hoeft niet zelf uw componenten uit te zoeken en samen te bouwen. Kies de complete oplossing van Spelsberg.

Ohmstraat 42, 3335 LT Zwijndrecht

www.rs-hydrauliek.nl

ONZE KENNIS, UW SUCCES kijk voor meer informatie op

www.eisma.nl/industrialmedia


PERSLUCHT EN VACUÜM Lekkagemanagement

toestand van het persluchtsysteem. Kort-stondige drukdalingen in het leidingnet als gevolg van een te hoge afname wor-den hierdoor bijvoorbeeld direct opge-merkt. De vaak snel genomen, voor de hand liggende conclusie (‘Er moet een grotere compressor worden geplaatst en/of de nominale leidingdruk moet om-hoog’) is echter niet altijd op zijn plaats. Beter is om te onderzoeken of er geïnves-teerd moet worden in modernere com-pressoren, buffers, een beter gedimensio-neerd persluchtdistributienet, et cetera. Op deze vlakken werken we onder andere nauw samen met Geveke Energy Services

en Ingersoll Rand. De VPFlow Scope levert een structurele bijdrage aan persluchtne-toptimalisatie, zeker in combinatie met ons nieuwste wapen. VPVision 2.0 is een doorontwikkeling van ons bestaande sys-teem, met dit verschil dat VPVision 2.0 een compleet op webtechnologie geba-seerd bewakings- en analysesysteem is geworden. Hiermee kan een complete persluchtinstallatie vanaf compressor tot en met alle eindgebruikers in beeld wor-den gebracht. Via overzichtelijke ‘dash-boards’ laat VPVision real-time zien waar, wanneer, hoeveel perslucht wordt ge-bruikt. Het legt hiermee de basis voor nauwgezette inventarisaties, analyses, rapportages en het is de sleutel tot het realiseren van significante besparingen bij het opwekken, conditioneren, distribue-ren en toepassen van perslucht. Verlaging van de totale persluchtgerelateerde kos-ten met 20% tot 50% zijn hierbij geen uit-zondering.”

VPVision 2.0Dankzij de ergonomische presentatie van actuele en opgeslagen gegevens in com-binatie met automatische rapportage krijgt de gebruiker direct inzicht in de ac-tuele prestaties en gedragingen van het persluchtsysteem. VPVision kan via alle gangbare browsers op een pc, tablet, handheld, PDA of mobiele telefoon wor-den geraadpleegd. Dat betekent dat de informatie overal en altijd beschikbaar is: tijdens een inspectieronde, technisch overleg of een managementbespreking (via 3G, WiFi of ethernet). VPVision kan via de browser worden geconfigureerd, terwijl sensoren via Modbus, ethernet of 4..20 mA worden uitgelezen. Meetgege-vens worden automatisch in een bevei-ligde database opgeslagen, waarbij onder meer verbruiksinformatie (kWh meter) en

(interne) kostentoewijzing van het pers-luchtverbruik. VPInstruments heeft een aantal KPI’s (Kritische Proces Indicatoren) en rapportagemogelijkheden standaard in VPVision geïmplementeerd. Daarnaast kan de gebruiker zelf KPI’s definiëren. De rapportage verloopt volledig automa-tisch, waardoor het systeem naadloos is te integreren in een ISO 50001 gecertifi-ceerd energiemanagementsysteem. Be-sparen op persluchtgebruik wordt hier-mee een fluitje van een cent.

Inl.: VPInstruments BV, tel.: (015) 213 15 80, www.vpinstruments.com

resultaten van dauwpunt- en verschildruk-metingen worden gepresenteerd met real-time grafieken, taartdiagrammen of door middel van tabellen.De software is modulair opgebouwd en kan in elk later stadium worden aange-past, bijvoorbeeld bij uitbreiding of aan-passing van het persluchtnet, vernieu-wing van de compressorinstallatie, mon-tage van warmteterugwinsystemen en intern koppelen van systemen. Door de standaard rapportages kan VPVision ook worden ingezet als benchmarktool voor het vergelijken van situaties tussen (inter-nationale) productielocaties en/of voor

Gebruikers hebben

vaak geen idee

VPInstruments liet

in Delft middels

deze opstelling zien

hoe eenvoudig de

meetinstrumenten

bij een bestaand

persluchtsysteem

geïnstalleerd kun-

nen worden

VPFlowMate flow-

meters brengen

real-time de pers-

luchtflow in beeld.

De metingen wor-

den opgeslagen in

het geheugen en

kunnen later wor-

den uitgelezen voor

verdere analyse



E igenlijk is het opmerkelijk dat het zo

lang moest duren voordat zo’n apparaat er kwam. ‘Kort door de bocht’ is er onder-huids niets nieuws onder de zon. In de Antares heeft Hiross ‘simpelweg’ twee be-

proefde drogertechnieken gecombineerd, een koeldroger en een adsorptiedroger. Maar zo gemakkelijk als het klinkt is het natuurlijk niet. Vooral de dimensionering was de grootste uitdaging.“Het achter elkaar zetten van een koeldro-ger en adsorptiedroger is uiteraard eerder gedaan”, zegt product manager Johan Nooijen van Geveke. “Maar dan hebben we het over twee losse drogers. Dat kan interessante mogelijkheden opleveren, maar is nooit optimaal omdat die twee drogers qua capaciteit en verdere speci-fieke eigenschappen nooit goed op elkaar aansluiten. Dat komt ook omdat dit meestal systemen van verschillende mer-ken zijn, want fabrikanten zijn in de regel óf goed in koeltechniek óf in adsorptie-techniek maar zelden in beide. Doordat Parker door middel van acquisities inmid-dels zowel koeltechnische als adsorptie-specialisten onder één dak heeft, diende zich de mogelijkheid aan om compacte tandemdrogers te ontwikkelen met opti-male specificaties. In de Antares zijn de twee drogertechnieken perfect op elkaar afgestemd qua capaciteit en thermodyna-

Zuinige tandemdrogercombineert ‘best of both worlds’

Een van de blikvangers tijdens Industrial

Processing was de splinternieuwe Antares

persluchtdroger met tandemtechnologie.

In dit ene apparaat van Parker Hiross zijn

twee verschillende drogerprincipes gecom-

bineerd. Volgens Geveke Persluchttechniek,

dat de droger op de markt brengt, zijn met

de machine energiebesparingen tot zo’n

44 procent mogelijk in vergelijking met

‘mono-persluchtdrogers’.

[tekst] Frank Senteur [illustraties] Geveke Persluchttechniek

mische eigenschappen. De Antares dro-gers zijn leverbaar in capaciteiten van 2,5 m3/min tot 34 m3/min, met elk een spe-cifiek ontwikkelde besturing, voorzien van op maat gesneden software die alle para-

meters optimaal aanstuurt. Daarmee is het een welkome innovatie in perslucht-land omdat hiermee niet alleen droge, schone perslucht wordt gemaakt, maar tegelijk fors kan worden bespaard op de kosten van persluchtconditionering.”

Drogen en filtrerenDankzij integratie van de twee beproefde droogtechnieken heeft de Antares een breed ‘dauwpuntbereik’ van +5ºC tot -70ºC, zodat hiermee gortdroge perslucht kan worden gemaakt. Bovendien is de An-tares uitgevoerd met geïntegreerde (micro)filtersystemen en is daarmee een

Energiebesparingen

tot zo’n 44 procent

mogelijk

De nieuwe Antares Tandem Technologie

persluchtdroger is compact en leverbaar in

capaciteiten van 2,5 m3/min tot 34 m3/min

48-49-51_PV Antares.indd 48 05-11-12 13:16


PERSLUCHT EN VACUÜM Drogen

onder nul te verlagen. Zou je alleen ad-sorptie gebruiken, dan moet je veel meer droogstof gebruiken (groter systeem), dus veel meer regenereren en dat is duur. Door eerst met koeling de bulk van het vocht eruit te halen, hoef je minder met adsorp-tie te doen zodat hiervoor een compactere

ste (energetische) winst wordt behaald doordat je zo veel mogelijk gebruikmaakt van het relatief goedkope koelprincipe met een gesloten systeem met koelmiddel om de bulk van het vocht eruit te halen. Het relatief duurdere adsorptieprincipe ge-bruik je alleen om het dauwpunt tot ver

totale conditioneringstraat die niet alleen droge, maar ook volkomen schone pers-lucht produceert bij een verhoudingsge-wijs laag energieverbruik. Ten opzichte van conventionele drogersystemen liggen met de Antares energiebesparingen tot 44 procent binnen bereik!“Comprimeren van lucht betekent in feite ook dat je water aan het maken bent”, aldus Nooijen. “De compressor zuigt om-gevingslucht aan en die bevat nu eenmaal vocht (globaal tussen 45% en 95% rela-tieve vochtigheid). Ga je deze lucht com-primeren naar 7 bar(0), ofwel je verkleint het volume met een factor acht (8 m3 lucht wordt gecomprimeerd naar 1 m3), dan is die perslucht volledig verzadigd en zal een groot deel van de waterdamp con-denseren tot water. Dat water moet er ui-teraard uit, want water in perslucht wil je niet. Binnen de voedingsmiddelenindu-strie wil men droge lucht omdat vocht een prima voedingsbodem is voor bacteriën. Autospuiters willen geen vocht, omdat dit de kwaliteit van de laklaag beïnvloedt. Machinebouwers willen geen vochtige lucht, omdat dit de bewegende delen van pneumatische cilinders en ventielen aan-tast. Bovendien leidt vocht tot corrosie in leidingen, koppelingen en pneumatische (machine)componenten. Hoe droger de lucht, des te beter functioneren de proces-

sen die ermee worden aangestuurd en des te langer gaat de installatie mee. Daarom zijn er drogers en waren er tot nu toe afzonderlijke koeldrogers en adsorp-tiedrogers, afhankelijk van het gewenste dauwpunt, maar nog geen specifiek ont-worpen combinatie daarvan.”

WerkingWerken de twee inwendige drogersyste-men altijd samen, of kiest de besturing soms voor het ene of het andere systeem? “Hoe er intern wordt geschakeld, hangt af van ten eerste de dauwpuntinstelling en ten tweede van de omgevings- en/of bui-tentemperatuur”, zegt Nooijen. “De groot-

Zuinige tandemdrogercombineert ‘best of both worlds’

Dimensionering was

grootste uitdaging

Schema van de systeemopbouw. Na de adsorptiefase gaat de lucht terug naar een warmtewisselaar aan de lucht-

inlaatzijde teneinde de compressorlucht af te koelen naar 20ºC, terwijl de lucht die het persluchtnet in gaat wordt

opgewarmd naar 30ºC

De ‘eerste drogertrap’ in de Anteres haalt door middel van koeling tegen relatief lage ener-

giekosten de bulk van het vocht eruit. De rest van het vocht wordt er met de tweede trap,

door middel van adsorptietechniek uitgehaald

48-49-51_PV Antares.indd 49 05-11-12 13:17

Bij Atlas Copco ontwikkelen we al jaren ultramoderne vacuümpompen. Onze nieuwe serie GV-vacuüm pompen bestaat uit een reeks modellen variërend van schottenvacuümpompen tot schroefvacuümpompen. Vacuümtechnologie die al geruime tijd met succes wordt toegepast in allerlei industriën. Deze nieuwe serie levert uiterst efficiënte vacuümpompprestaties en is ideaal voor een groot aantal veeleisende toepassingen zoals: (voedsel)verpakking, pick & place en vacuümhandling, rubber- en kunststoffen modellering, papier- en drukindustrie, hout-bewerking, medisch vacuüm, elektronica, R&D-systemen en milieu. De complete reeks bestaat uit een range van GV-20 tot GV-4800 met pompsnelheden tussen 20 en 5734 m3/u in een drukbereik 1 mbar(a) tot 500 mbar(a).

Voordelen waar op u kunt rekenen • Eenvoudigteinstallerendankzijeencompact,ruimtebesparendontwerp. • Grotebetrouwbaarheidvanwegehetrobuusteontwerpendeoptimaleolievasthoudcapaciteit

bij elke bedrijfsdruk. • Weinigonderhoudenslijtagedankzijoptimaalgekozenastoerentallen. • Geringegeluids-entrillingsniveausbinnenhetgeheledrukbereik. • DebetrouwbareserviceorganisatievanAtlasCopco:hogekwaliteitproducten,

24/7service,efficiëntelogistiekeorganisatieenlagelevensduurkosten.

Ga voor meer informatie naar de website www.atlascopco.com/vacuumus of neem contact op met een van onze specialisten via nummer 078 - 6230 377.

Tijdelijke oplossing nodig? U wilt ons product in een proefopstelling testen of u hebt slechts tijdelijk behoefte aan een van onze persluchtoplossingen? Atlas Copco Rental biedt uitkomst. Kijk voor onze verhuurmogelijk-heden op www.atlascopcorental.nl of neem contact op via het gratis nummer: 00800 1768 1768.

Atlas Copco Compressors NederlandMerwedeweg7,3336LGZwijndrecht Postbus200,3330AEZwijndrechtTel (078) 6230 230 Fax (078) 6100 670www.atlascopco.nl

Download een QR-reader,scan

de code en ga naar onze website.

Efficiënte vacuümpompprestaties voor de industrieAtlas Copco – Uw vacuümspecialist

Atlas Copco adv Aandrijftechniek 230x300.indd 1 24-09-12 12:11


PERSLUCHT EN VACUÜM Drogen

installatie kan worden toegepast. Ook gaat het adsorptieproces sneller en efficiënter omdat het vochtgehalte al aanzienlijk is verminderd en de luchttemperatuur is ver-laagd. Daar komt bij dat de lucht achter de koelfase eerst door een 0,01 µm fijnfilter wordt geleid om vuil- en oliedeeltjes eruit te halen. Deze filtratiestap gaat eveneens efficiënter omdat de luchttemperatuur op dat moment al een stuk lager is dan bij een fijnfilter van een conventionele droger. Door de lage temperatuur condenseert ook de oliedamp tot druppeltjes die daar-door gemakkelijker worden afgevangen. Overigens wordt ook de lucht die direct uit de compressor naar de droger wordt ge-leid, eerst gefilterd om vooral de stofdeel-tjes en waterdruppeltjes eruit te halen.”

Compacte adsorptiekolommenIn het adsorptiedeel zitten twee drogerko-lommen met droogmiddel (silicagelkorrels). Als de ene adsorptiecilinder in bedrijf is, wordt de andere kolom geregenereerd. Af-hankelijk van de capaciteit van de Antares worden twee verschillende kolomtypen ge-bruikt. Bij de grotere systemen stroomt de lucht van boven naar beneden, bij de kleinere cilinders van beneden naar boven. Daarbij zorgt een veerpakket op de korrels van de kleine kolommen ervoor dat die korrels op hun plek blijven. Anders zouden ze gaan wer-velen en stofvorming kunnen veroorzaken.Voor de adsorptiestap in de Antares is een relatief geringe bedhoogte voldoende. De

resthoeveelheid vocht die moet worden geadsorbeerd, is geringer dan wanneer je met adsorptie al het vocht uit de compres-sorlucht moet halen. Een tweede voordeel is de lage temperatuur van de lucht die door het adsorptiebed stroomt. Het rende-ment van de droogstof is daardoor aan-merkelijk hoger omdat de lucht bij die la-gere temperatuur ook nog eens 100 pro-cent verzadigd is.Een andere opmerkelijke optimalisatie van het regeneratieproces is bereikt door toe-

passing van een verwarmingselement met aan beide zijden een capillair. De hoeveel-heid lucht voor het regeneratieproces wordt namelijk bepaald door de hoeveel-heid vocht in de cilinder. Maar die is niet constant doordat de relatieve luchtvochtig-heid van de aangezogen lucht varieert en/of de persluchtinstallatie op deellast draait. Normaal gesproken is er geen sprake van modulerende regeneraties en is er vaak dus ‘overgebruik’ omdat de gebruiker zeker wil weten dat de korrels optimaal ge-droogd worden. Door de luchttempera-tuur direct na het adsorptiebed te meten, weet men exact wanneer de regeneratie voltooid is zodat geen onnodige energie (spoellucht en verwarming) aan het dro-gen van de silicagelkorrels wordt besteed.

Wanneer er 35ºC wordt gemeten, is het bed voldoende opgewarmd en hoeft al-leen nog maar te worden gekoeld met koude (en droge) lucht.

Voorkoelen en zomerregelingEen andere ‘slimme truc’ bij de Antares is dat de perslucht die gedroogd via een stof-filter uit de adsorptie-unit komt, via een warmtewisselaar van de koelunit het pers-luchtnet in gaat. “De bij de drogerunit in-tredende lucht heeft meestal een tempera-tuur van circa 35ºC”, legt Johan Nooijen uit. “Door deze via een warmtewisselaar te leiden waar lucht van 7ºC uit de adsorptie-fase doorheen stroomt, gaat de gefilterde ‘compressorlucht’ met zo’n 20ºC de koel-fase in. De droge perslucht die het net in gaat, wordt opgewarmd naar circa 30ºC (zie schema). Dit heeft twee voordelen. Ten eerste is in de koelfase minder energie nodig om de lucht naar 5ºC te koelen, ten tweede is de afgeleverde perslucht 30ºC en treedt geen condens aan de buitenzijde van persluchtleidingen op omdat de lucht ‘opgewarmd’ is. Is een relatief ‘hoog’ dauwpunt voldoende, bijvoorbeeld 5ºC in de zomer, dan opent een by-pass waardoor het adsorptiedeel wordt gepasseerd. De lucht gaat wel door de filters, maar de ge-bruiker bespaart geld door alleen van de ‘goedkope’ koeltechniek gebruik te maken. Men zou dit zelfs via een automatische bui-tentemperatuurschakeling kunnen sturen, zodat het adsorptiedeel automatisch bij-schakelt als het kouder wordt.”

Inl.: Geveke Persluchttechniek, tel.: (020) 582 24 03, www.perslucht.nlDroge én schone

perslucht

Op deze grafiek is duidelijk te zien dat het rendement van de droogstof in de adsorptiefase toe-

neemt naarmate de luchttemperatuur daalt en het vochtverzadigingspercentage stijgt. Door de

lucht eerst naar 5ºC te brengen door middel van koeling, stijgt het rendement van de adsorp-

tiefase in de Antares aanzienlijk zodat de cilinders kleiner gedimensioneerd konden worden

In de Antares pers-

luchtdroger met

tandemtechnologie

van Parker Hiross

zijn twee verschil-

lende drogerprinci-

pes gecombineerd

48-49-51_PV Antares.indd 51 05-11-12 13:17


StikstofgeneratorDe NGP stikstofgenerator van Atlas Copco Com-pressors is nagenoeg onderhoudsvrij, is af fa-briek bedrijfsklaar en geschikt voor diagnose op afstand. Met de generatoren speelt het be-drijf in op de trend dat steeds meer onderne-mingen ervoor kiezen om op de werkvloer in eigen beheer stikstof te vervaardigen. De NGP-serie werkt op basis van de PSA-methode (Pres-sure Swing Adsorption). Hierbij zijn twee cilin-ders gevuld met CMS, een actief kool met grote adsorptie-eigenschappen. Dit product heeft een grote aantrekkingskracht voor zuurstof- en stik-stofmoleculen. De zuurstofmoleculen worden in de cilinders in de actieve kool gevangen, de stikstofmoleculen vervolgen hun weg. De serie bestaat uit achttien modellen. Alle modellen worden ge-leverd met een opgebouwde controle-unit, waarmee de zuiver-heid van de stikstof kan worden ingesteld van 95% tot 99,999%.Meer info? Products4Engineers.nl: 69585

Inl.: Atlas Copco Compressors Nederland, tel.: (078) 623 02 30,

www.atlascopco.nl

SchroefcompressorOnder de naam Rollair 40-125 biedt GrassAir een serie energetisch zuinige schroefcompressoren als complete oplossing voor perslucht in industriële toepassingen. Een laag energieverbruik is gerealiseerd door onder meer de toepassing van een directe aandrijving en de relatief kleine geo-metrische toleranties van de schroefcompressorblokken. Hetzelfde geldt voor de toepassing van een ingebouwde turbineventilator en separate olie- en persluchtkoelers. De machines zijn uitge-voerd met een Airlogic²-besturing voor de juiste regeling van de vereiste persdruk en de daaruit voortvloeiende energiebesparing. Optioneel zijn de mogelijkheden voor toepassing van een fre-quentieregeling of warmteterugwinning waarmee de energiekosten verder zijn te verlagen.Meer info? Products4Engineers.nl: 69860

Inl.: GrassAir Compressoren BV, tel.: (0412) 66 41 00, www.grassair.nl

Camozzi PneumatiekService en oplossingen

Air that moves the world w w w . c a m o z z i . n l

Card post_150x100 09/10/12 13.28 Pagina 1

Onze bijsluiter gemist in deze uitgave... Bel of mail ons voor gratis nazending:

[email protected] of tel: 0180 – 316 677Of kijk op: www.camozzi.nl

Compacte blowerDe nieuwe CB15 blower van Almeco is geschikt voor installatie in droog-systemen waarin de optre-dende luchtsnelheid de basis vormt. Almeco past deze blower onder meer toe in zijn droogunits die in hoofdzaak hun weg vin-den in de voedingsmidde-

lenindustrie. Door de vlakke curve blijft de druk stabiel bij aanzienlijke debietveranderingen (het plaatsen van extra blaasmonden). De CB15 is drie keer kleiner dan een over-eenkomstige radiaalblower maar haalt dezelfde prestaties. Hij haalt een debiet van 3.000 m3/h bij een statische druk van 12,5 kPa.Meer info? Products4Engineers.nl: 69395

Inl.: Almeco BV, tel.: (0032) 56 85 40 80, www.almeco.nl

Industriële vacuümpompMet de WPSO serie vacuümpompen van Gardner Denver Wittig zijn capa-citeiten realiseerbaar van 720 m3/u tot 4450 m3/u bij een vacuüm van 200 mbar absoluut. De oliegesmeerde vacuümpompen zijn watergekoeld en hebben door hun werkingsprincipe een hoog rendement. De pompen vin-den toepassing in de chemische industrie, glasindustrie, metaal- en papier-verwerkende industrie en de procestechniek. Gebruikmakend van een voorgeschakelde rootsblower kan de capaciteit worden verhoogd tot 18.000 m3/u en is een vacuüm van 100 mbar absoluut realiseerbaar.Meer info? Products4Engineers.nl: 69634

Inl.: Gardner Denver Nederland BV, tel.: (0348) 48 47 70, www.gardnerdenver.com

AdsorptiedrogerDe vernieuwde adsorptiedrogers van Alup zijn beschikbaar in een groot aantal uitvoeringen: koud of warm regenererend, voor klein- en grootverbruik. Bij het ontwerp is expliciete aan-dacht besteed aan een laag energieverbruik. Zo is een druk-dauwpuntmanagementsysteem toegepast waarmee bij rege-neratie tot 40 procent is te besparen op spoelluchtverbruik. De grotere drogers zijn voorzien van een ‘freeze’ contact: het uitschakelen van de compressor gaat gepaard met het uit-schakelen van de droger na het afmaken van de droogcyclus.Meer info? Products4Engineers.nl: 69644

Inl.: Alup Kompressoren BV, tel.: (030) 280 90 00, www.alup.nl

52_PV productnieuws.indd 52 05-11-12 15:11


PERSLUCHT EN VACUÜM Productnieuws

Zuinige ejectorenDe ejectoren van Fipa besparen energie zonder afbreuk te doen aan de cyclustijden. De geïntegreerde drukregeling vermindert het verbruik van perslucht bij zowel dichte als poreuze voorwer-pen. De ejectoren met aanvullende elektronische luchtbespa-rende functie reduceren het energieverbruik bij luchtdichte pro-ducten nog verder. De modellen uit de series EKPP, EKP en EMM zijn uitgerust met een automatische drukregeling die voor elk werkstuk, ongeacht de porositeit, tot 50 procent besparing kun-nen opleveren. Bij luchtdichte werkstukken zou met de ejectoren uit de serie EMA en EKP-LSE door een elektronische lucht bespa-ringsfunctie een besparing tot ongeveer 97 procent kunnen worden bereikt.Meer info?


Inl.: Technisch Adviesburo

Hemmes, tel.: (074) 250 43 74,

www.tah.nl

Atlas Copco gaat in vacuümDe overeenkomsten tussen perslucht- en vacuümtechniek heb-ben er toe geleid dat Atlas Copco in eigen beheer vacuüm-pompsystemen ontwerpt en fabriceert, die qua kwaliteit en betrouwbaarheid vergelijkbaar zijn met de compressoren. De oliegesmeerde schroefpompen uit de GV 630 - GV 4800 serie zijn geschikt voor ‘ruw vacuüm’ tussen 900 mbar(a) en 0,7 mbar(a). De capaciteiten van deze pompen lopen uiteen van 500 m3/h tot 5.000 m3/h. Deze pompen leveren een continu en consis-tent vacuüm, voor bijvoorbeeld bedrukken en verpakken, als-mede voor kunststoffen, elektronica, bottelen, houtbewerking en inblikken. De vacuümpompen uit de serie GV 20 - GV 300 zijn kleinere, oliegeïnjecteerde modellen die werken met schot-tentechnologie en geschikt zijn voor ‘ruw vacuüm’ tussen 900 mbar(a) en 0,5 mbar(a). Deze modellen zijn alleen te leveren in luchtgekoelde uitvoering in capaciteiten van 20 m3/u tot 365 m3/h. Bovengenoemde vacuümpompen zijn het begin van nog meer nieuwe vacuümpomptechnieken en -systemen die de ko-mende maanden bij Atlas Copco op de markt worden verwacht.Meer info? Products4Engineers.nl: 69586

Inl.: Atlas Copco Compressors Nederland, tel.: (078) 623 02 30,

www.atlascopco.nl

BlowersAls uitbreiding op het bestaande aanbod heeft Alup blowers aan het product-gamma toegevoegd. De blowers leveren lucht met een overdruk tussen 0,3 bar(o) en 1 bar(o) en zijn geschikt voor gebruik in de waterzuivering, voedingsmiddelen- en verpakkingsindustrie. Behalve roots- en turboblowers omvat het programma schroefblowers. Een product waarin energiebesparing en betrouwbaarheid goed naar voren komt, is de schroefblower SDT. Deze machine is verkrijgbaar in ver-mogens tot 100 kW. Behalve energiebesparing (oplopend tot 35% bij 1 bar) biedt deze blower een laag geluidsniveau, efficiënte direct drive motor en gereduceerde vibratie en pulsatie in de leidingen. Waar nodig kan de SDT worden geleverd met een omkasting.Meer info? Products4Engineers.nl: 69484

Inl.: Alup Kompressoren BV, tel.: (030) 280 90 00, www.alup.nl

Compressor voor voertuigen Voith Turbo presenteert met de LP 725, een voorgeladen driecilinder compres-sor in een lichtgewicht aluminium ont-werp. Vergeleken met conventionele eentraps compressoren genereren voor-gevulde compressoren hogere speci-fieke verplaatsingsvolumes, gebruiken ze minder energie en bereiken ze dank-zij de tussenkoeling hun einddruk bij lagere compressietemperaturen. Dit re-sulteert in hoger energetisch rende-ment en emissiearm bedrijf. De drieci-linder compressor wordt geproduceerd in een lichtgewicht aluminium behui-zingontwerp. Vergeleken met een con-ventionele driecilinder compressor be-tekent dit dezelfde opbrengst, maar een lagere massa en hoger rendement.Meer info? Products4Engineers.nl: 69792

Inl.: Voith Turbo BV, tel.: (0571) 27 96 00,

www.nederland.voithturbo.nl

Draaidoorvoer met bustechnologieMet de pneumatisch-elektrische DDF-I draaidoorvoer met geïntegreerde bus-technologie van Schunk kunnen mechatronische grijpermodules, ventielen of sensoren die zich achter een rotatieas bevinden, processtabiel worden aangedre-ven. Er kunnen tot 26 elektrische signalen gelijktijdig worden overgebracht, waarvan dertien voor aansturing van ventielen. Lucht en vacuüm bereiken de actuator via een vloeistofdoorgang. In elke cyclus moet alleen de zuigerkamer

van de actuator en niet de gehele toevoer met perslucht worden ge-vuld. Op deze manier kan het persluchtver-bruik volgens de leve-rancier met 90 procent worden gereduceerd.Meer info? Products4-

Engineers.nl: 69689

Inl.: Schunk Intec BV,

tel.: (073) 644 17 79,

www.schunk.nl

53_PV productnieuws.indd 53 05-11-12 13:19


Nieuwsbrief en websiteWekelijks brengt Aandrijftechniek zijn e-mailnieuwsbrief met actuele technische informatie, branchenieuws en de nieuwste productinformatie. Abonneren op deze gratis nieuwsbrief kan via www.AT-aandrijftechniek.nl.

www.AT-aandrijftechniek.nl bevat een uitgebreid overzicht van alle producten en leveranciers, te berei-ken via een handige zoek-routine. Daarnaast bevat de site dagelijks geactualiseerd nieuws uit de branche, een uitgebreide agenda en dossiers met gebundelde informatie.

AGENDA

Constructeursdag 2012Een dag die zich richt op werktuigbouw-kundige constructeurs, Utrecht/Maarssen, 20 november.Inl.: MYbusinessmedia, tel.: (0570) 50 43 00, www.engineersonline.nl

Cursussen VacuümtechnologieEen drietal cursussen op het gebied van Vacuümtechnologie, Eindhoven, 23 november. Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 33, www.mikrocentrum.nl

Specificatie en verificatie van schakelkastenNieuwe cursus waarbij de normen NEN-EN-IEC 61439-1 en -2 worden behandeld, Utrecht, 27 november.Inl.: NEN, tel.: (015) 269 01 88, www.nen.nl

SPS/IPC/Drives 2012Internationale vakbeurs en congres voor de elektrische automatiseringstechniek, Neurenberg (D), 27-29 november.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460, www.mesago.de/de/SPS/main.htm

Valve World Expo 2012Internationale vakbeurs op het gebied van afsluiters, ventielen, kleppen en in-dustriële armaturen, Düsseldorf (D), 27-29 november.Inl.: Fairwise, tel.: (070) 350 11 00, www.valveworldexpo.com

Precisiebeurs 2012Jaarlijkse beurs dat zich richt op precisietechnolo-gie van micron tot nanometergebied, Veldhoven, 28-29 november.Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 22, www.precisiebeurs.nl

Embedded World 2013Wereldwijd de belangrijkste vakbeurs op het gebied van embedded technologie, Neurenberg (D), 26-28 februari.

Inl.: NürnbergMesse, tel.: (+49) 911 86060, www.embedded-world.de

EMV 2013Internationale vakbeurs met congres, gewijd aan de problematiek van en oplossingen voor elektromag-netische compatibiliteit, Stuttgart (D), 5-7 maart.Inl.: Mesago Messe Frankurt, tel.: (+49) 711 619460, www.mesago.de/de/emv

Smart Systems IntegrationInternationaal congres en tentoonstelling over integratie van geminiaturiseerde systemen, Amsterdam, 13-14 maart.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460, www.smartsystemsintegration.com

Transport & Logistics 2013Vakbeurs voor efficiënte beheersing van goederenstromen, Rotterdam, 13-14 maart.Inl.: Easyfairs, tel.: (0162) 40 89 99, www.easyFairs.com

Rail-Tech Europe 2013Vakbeurs en conferentie over railtechnologie, Amersfoort, 19-21 maart.Inl.: Europoint, tel.: (030) 698 18 00, www.railtech-europe.com

Empack 2013Vakbeurs voor de verpakkingssector, ‘s-Hertogenbosch, 27-28 maart.Inl.: Easyfairs, tel.: (0162) 40 89 86, www.easyFairs.com/empack-nl

Hannover MesseTechnologievakbeurs met onder andere Motion, Drives & Automation, Hannover (D), 8-12 april.Inl.: Hannover Consultancy, tel.: (0184) 69 30 50, www.hannovermesse.de

Maintenance NEXT 2013Technologie- en onderhoudsexpo voor de industrie, Rotterdam, 16-18 april.Inl.: Ahoy’ Rotterdam, tel.: (010) 293 32 61, www.maintenancenext.nl

Maandelijks vakblad voor ontwerpers, constructeurs en onderhoudstechnici, op het gebied van mechani-sche, elektrische, hydraulische en pneumatische aandrijfcomponenten en systemen, besturingen, en industriële en procesautomatisering.

RedactieHoofdredactie: ing. Ad SpijkersRedactie: Jeroen Aalberts, Benny Gudde, Eindredactie: Liedy BisselinkBasis ontwerp: Studio Putto bNO – De RijpRestyle ontwerp: ZeeDesign - WitmarsumTel. redactie: (088) 294 47 02E-mail redactie: [email protected]: Informaticaweg 3, 7007 CP Doetinchem Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem

Aan dit nummer werkten mee: N. Dahlen, J. van Huet, D. Scheper, F. Senteur, A. Wesel, W. Wijnands, M. De Wit-Blok

UitgaveEisma Industrialmedia b.v., Doetinchem

DirectieEgbert van Hes, algemeen directeur,Bouke Hoving, financieel directeurGerbert Tiecken, uitgeefdirecteur

UitgeverHenk Meinen

Advertentie-exploitatieVerkoop Cobie te Nijenhuis, sales manager buitendienst: tel.: (088) 294 47 35Verkoop Vincent Hermans,binnendienst: tel.: (088) 294 47 40

[email protected]: ZeeDesign tel.: (0517) 531 672 fax: (0517) 531 810 [email protected]

Marketing Imke Hammerman tel.: (088) 294 47 60 [email protected]

AbonnementeninformatieAbonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 226 66 48 e-mail: [email protected]: De abonnementsprijs bedraagt 240 euro per jaar (excl. 6% BTW) (bij automatische incasso be-

spaart u 3 euro administratiekos-ten) en is bij vooruitbetaling ver-schuldigd.

Abonnementsprijzen voor andere landen op aanvraag.

Abonnementen: Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opgave via www.AT-aandrijftechniek.nl of [email protected].

Opzegging dienst schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden. U ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging.

Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298,voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91

Productie: DTP & Prepress: ZeeDesignDruk: Scholma Druk b.v.

Copyright: © 2012

Eisma Industrialmedia, Leeu-warden.

Algemene voorwaarden | Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou-digd en/of overgenomen, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektro-nisch, mechanisch, door fotokopieën of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en au-teurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingenen/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebrui-ken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl

COLOFON

54_Service.indd 54 05-11-12 15:48

Compact en robuuste frequentieregelaar

met optimaal gebruiksgemak.

De compacte uitvoeringen IP20/21 frequentie-

regelaars zijn geoptimaliseerd voor montage in

schakelkasten (IP20) of direct op de muur van

een regelkamer (IP21).

De IP20/21-eenheden bieden een betrouwbare,

rendabele en gebruiksvriendelijke werking van al

uw motoraangedreven apparatuur.

Met het compact mechanische ontwerp, de

eenvoudige toegang tot de aansluitklemmen,

de slimme regelfuncties en de grote mate van

onderdeelintegratie bieden ze een compleet

pakket.

De beste keuze voor toepassingen met

gecentraliseerde frequentieregelaars.

CG FDU- en VFX-frequentieregelaars zijn

verkrijgbaar voor motorvermogens tot 3.000 kW.

De belangrijkste featuresCompact formaat

Past perfect in de beperkte ruimtes van

schakelkasten

Ingebouwde DC-choke

Zorgt voor behoud van het nominale

motorvermogen

Geintegreerde EMC-fi lter

Voldoet aan de C-3 vereisten met een

motorkabel van 80 meter

Snelheidsgeregelde koelventilator

Interne temperatuur blijft stabiel voor een

langere levensduur

Gecontroleerd inschakelen

Veilig in- en uitschakelen met externe

schakelaar voorkomt schade.

Voor meer informatie neemt u contact op met CG Drives & Automation.

Nieuw van CG: IP20/21

Polakkers 5Postbus 132, NL-5530 AC Bladel

T +31 (0)497 389 222F +31 (0)497 386 [email protected]

www.cgglobal.com/nl

2010.15.008 Adv CG 230x300.indd 1 25-10-12 12:58

Electro ABI bv • Aandrijf- en besturingstechniek • A. Hofmanweg 60 • 2031 BL HAARLEM • Tel. (023) 5319292 • Fax (023) 5326599 • e-mail [email protected]

220 picks/min

powered by ABI-intelligence

made in Holland

MODULAR HANDLING SYSTEM

www.abi.nl

FLEXIBELE OPLOSSINGEN VOOR PICK & PLACE VRAAGSTUKKEN

Verkrijgbaar als separate componenten of als compleet systeem, gebruiksklaar met KEBA Robot Controller (optioneel)

Ontworpen om te voldoen aan FDA en EHEDG richtlijnen voor Hygiënisch Design

Vrije keuze van afmetingen biedt een flexibel werkgebied en een optimale footprint

Meerdere configuraties mogelijk: 3 & 4-assige Delta’s, 2-assige systemen en andere klantspecifieke oplossingen

Drive units met vrij werkgebied voor de cranks bieden een extra grote Z-range

Geen homing nodig door multi-turn encoders

Lage TCO door: - kwalitatief hoogwaardige planetaire vertragingen garanderen hoge herhalingsnauwkeurigheid gedurende de gehele levensduur - eenvoudig te verwisselen slijtdelen minimaliseren stilstand

Klantspecifieke kleuren mogelijk in FDA-approved geanodiseerd aluminium

220 picks/min

Aandrijftechniek

Documents

Transcript of Aandrijftechniek