Aandrijftechniek 8

BESTURINGENMES en Scada: is er een relatie? De prak-tijk leert dat de gebruiker hoe dan ooksteeds vaker beide informatiebronnennodig heeft

PERSLUCHT- EN VACUÜMTECHNIEKOpen dagen bij Atlas Copco. Er wasvooral aandacht voor duurzamer pers-luchtopwekking en on-site stikstofpro-ductie

MECHANISCHGrossgetriebewerk Bruchsal van SEW-Eurodrive bouwt en monteert grote in-dustriële tandwielkasten op een zeer efficiënte manier

AANDRIJFTECHNIEK

www.AT-aandrijftechniek.nl

Aandrijven - Besturen - Toepassen nr. 7/8 Augustus 2011

01_Cover_01 15-08-11 07:12 Pagina 1

Maak nu voordelig kennis met Aandrijftechniek

En meld u aan voor de GRATIS nieuwsbrief!

http://www.at-aandrijftechniek.nl/abonneren/�

http://www.at-aandrijftechniek.nl/nieuwsbrief/�

MAANDAG 3T/MVRIJDAG 7OKT. 2011

UW ONTMOETING MET ELEKTROTECHNISCHE VERNIEUWING

REGISTREER NU MET CODEVOOR GRATIS TOEGANG OP WWW.ELEKTROTECHNIEK-ONLINE.NL

100.012.32

DUURZAAM CONTACT@ELEKTROTECHNIEKUw markt is volop in beweging. Ontwikkelingen op het gebied van industriële automatisering, elektrische aandrijvingen en softwaresystemen volgen elkaar razendsnel op. Tegelijkertijd worden er steeds strengere eisen gesteld aan duurzaamheid en moet de kostprijs omlaag. Systemen moeten slimmer, sneller en effi ciënter met elkaar communiceren. Tijdens Elektrotechniek gaan we daarom samen aan het werk. Op de beurs vindt u het grootste aanbod van innovatieve producten die energie besparen én kostenbesparing opleveren. Het inhoudelijk programma informeert u over de duurzame oplossingen van de toekomst. Zodat we samen aan de slag kunnen want investeren in de toekomst begint nu.

INCLUSIEF:Dag van de Industrie

OntbijtsessieKeynotes

VNE11-1016_adv industrie 230x300 mm tbv AT-aandrijftechniek v1.indd 1 05-07-11 09:35

AUGUSTUS 2011 AT AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 3

4 | NIEUWSColumn Ad SpijkersIndustriegronden prijzigGrootste brandstofcel ter wereld

8 | TECHNISCH NIEUWSElektriciteit uit eb en vloedGoedkope, voorzichtige robothandWereldrecord voor magneetveldenEerste Volvo op methaandiesel

10 | BESTURINGENHoe serieus is de relatie MES en Scada?De praktijk leert dat de gebruiker beideinformatiebronnen nodig heeft.

14 | BESTURINGENPilz Nederland is nauw betrokken geweest bij de bouw van een nieuweoverslagterminal.

16 | BESTURINGENDuinrell heeft Elsto Aandrijftechniek ge-vraagd de oude kikkerachtbaan te ‘refitten’.

18 | BESTURINGENAls marktleider op het gebied van virtua-lisatie heeft VMware de servermarkt eenvolledig ander aanzicht gegeven.

OP DE VOORPAGINA

36 | ONDERWIJSMet de FEDAcademie wil de brancheor-ganisatie het kennisniveau in het be-drijfsleven op peil houden.

39 | TOYS FOR BOYSDe SmartBird van Festo is een natuurge-trouwe vogel, die op de Hannover Messede grote publiekstrekker was.

40 | PRODUCTNIEUWSDe redactie van Aandrijftechniek selec-teerde noviteiten van deze maand.

KATERN PERSLUCHT- EN VACUÜMTECHNIEKMet het stationaire multifunctionelemeetinstrument DS500 van CS Instru-ments kan de gebruiker het hele persluchtsysteem in kaart brengen en automatisch (laten) rapporteren. Met de DS500 kunnen per unit twaalf vrij te programmeren sensoren wordenaangesloten. (Advertentie: Adsensys - Advanced Sensor Systems, Waalwijk,www.adsensys.nl, tel.: (0416) 31 61 07)

46 | MILIEUAtlas Copco organiseerde een ‘open huisshow’.

49 | PRODUCTNIEUWSNoviteiten op het gebied van perslucht-en vacuümtechniek.

50 | PERSLUCHT -BEHANDELING

Een kijkje in watergeïnjecteerde com-pressoren van Almig en Grassair.

52 | PERSLUCHT -MEETSYSTEEM

Bij perslucht leveren vaak relatief eenvoudige maatregelen al een forse besparing op.

54 | SERVICEServicepagine met agenda, colofon eninformatie over nieuwsbrief en website.

10 | BESTURINGEN 22 | MECHANISCH

21 | MECHANISCHA.Z. Hollink werkt aan een complete lijnelektromechanische aandrijvingen.

22 | MECHANISCHAandrijftechniek nam een kijkje in hetGrossgetriebewerk Bruchsal.

25 | VAKBEURSVan 19 tot en met 24 september vindt inHannover de EMO plaats.

26 | PNEUMATISCHEind 2012 zal de fabriek van Festo inHongarije zijn uitgegroeid tot de op driena grootste fabriek van Festo.

29 | ELEKTRISCHKolmer Elektromotoren in Putten heefteen eigen vestiging in Midden-Engeland.

30 | ELEKTRISCHEBM-Papst steekt veel geld in de ontwik-keling van energiezuinige ventilatoren.

32 | ELEKTRISCHDe Lapp Group is drie jaar geleden metefficiënt gebruik van bronnen gestart.

AANDRIJFTECHNIEKAandrijven - Besturen - Toepassen AUGUSTUS 2011 nr. 7/8 INHOUD

46 | PERSLUCHT- EN VACUÜMTECHNIEK

Kleiner en lichter maar naar verhoudinguitstekende prestaties. Dat zijn de ken-merken van de nieuwste telg luchtver-zorgingsunits van Metal Work. De SYN-TESI maat 1 filterregelaar bijvoorbeeldheeft een afmeting van 42 mm bij 42mm en een doorstroomcapaciteit van2400 Nl/min.

Metal Work Nederland BVVoltastraat 9671 AJ EdeTel.: (0318) 66 51 11Fax: (0318) 66 51 15www.metalwork.nl

03_Inhoud_03 15-08-11 09:23 Pagina 3

www.AT-aandrijftechniek.nl AUGUSTUS 2011 AT AANDRIJFTECHNIEK4

Ieder zijn werkOp een zonnige morgen begin augustuskuier ik door de binnenstad van Arnhemvoor een bliksembezoek aan mijn favo-riete hobbywinkel. Het is lekker weer omte wandelen en ik heb dorst, dus ik besluitook weer naar huis te lopen en de fond-sen die ik in gedachten had voor het bus-bedrijf te investeren in een kop koffie. Dusik strijk neer op een terrasje op een plein-tje en bestel een koffie met een punt ap-peltaart (de bus was dus goedkoper ge-weest). Twee tafeltjes verder strijkt eennog best aantrekkelijke dame neer dieniet meer zo jong is als ze zou willen, inhet gezelschap van een bakvis die duide-lijk geen zin heeft in een ochtendje shop-pen met moeders. Dan valt mijn oog opeen onooglijk zuiltje met een loei van eenparasol er boven. Drie heren, van diesnelle types die je meestal tegenkomt ineen telefoonwinkel, proberen passantenaan te klampen en die voor hun activiteitte interesseren. Veel succes hebben zeniet, en zeker niet als ze op zeker momenteen figuur aanhouden die tien minuteneerder mij wat geld probeerde af te trog-gelen met de boodschap dat hij daklooswas. Wat een vak, denk ik bij mezelf. Men-sen proberen te interesseren voor ietswaar ze zelf nooit naar op zoek zoudengaan. Ik zou bijna zeggen: je houdt ze ten-minste van de straat, alleen: ze staan juistop straat. Op weg naar huis word ik bijnavan mijn sokken gereden door een bestel-wagenchauffeur die moeizaam door denauwe straatjes van de binnenstad stuurt.Ik heb een woord in gedachten dat deeindredactie toch zou schrappen. Maar ikhoud me in; misschien heeft hij wel de ba-sisingrediënten geleverd voor de primakoffie die ik net heb genuttigd. En uitein-delijk doet ook die man zijn werk, net alsdie straatverkopers. En ik.

Ad [email protected]

Industriegrondstoffen zullenprijzig blijvenIn lijn met de algemene afzwakking van de wereldwijde economische groeiverwacht ABN Amro in het derde kwartaal van 2011 een terugval van degrondstofprijzen. Uitzondering hierop zijn tarwe, koffie en enkele metalen,die door een onbalans in vraag en aanbod, in prijs zullen stijgen. Dit schrijftABN AMRO Commodity Research in haar (alleen in het Engels beschikbare)Quarterly Commodity Outlook.

Voor de middellange termijn (tot 2013) is de bank over het algemeen positief gestemd.Solide economische groei in Azië, toenemende wereldwijde consumptie en economi-sche stabiliteit zijn daarvoor de belangrijkste argumenten.

Olie en gasVoor de oliemarkt verwacht de bank dat het prijsverschil tussen WTI en Brent voorlopigzal blijven voortduren door een overaanbod op de Amerikaanse markt. Op de midden-lange termijn zal door een groeiende vraag uit niet-Westerse landen -vooral China- deolieprijs hoog blijven. Ook de aankondiging van sommige landen om te stoppen metkernenergie, zal de prijs van gas de komende twee jaar aanzienlijk stijgen. ABN Amroverwacht een stijging van meer dan 30 procent tot 2013.

MetalenDe goud-/zilverprijsverhouding zal verder normaliseren gezien de grotere gevoeligheidvan zilver voor een economische vertraging. De risico’s voor een correctie in palladium-en platinaprijzen zijn toegenomen. Palladium is minder kwetsbaar dan platina.De prijs van koper zal afzwakken door overaanbod, maar blijft op een relatief hoog ni-veau. Tot aan 2013 overtreft de vraag naar zink het aanbod, waardoor de prijs zal toe-nemen.Ook de prijs van staal zal niet aan de gevolgen van overaanbod ontkomen en zal enigs-zins afzwakken op de lange termijn, met in het kielzog ijzererts en steenkool. Toch blijftook hier de prijs op een relatief hoog niveau.

Inl.: ABN AMRO Bank, tel.: (010) 241 17 20, www.abnamro.com

Kolen worden heden in Nederland hoofdzakelijk gebruikt voor de elektriciteitsproductie

04-05-06-07_Nieuws_04-05-06-07 15-08-11 07:13 Pagina 4


Grootste brand-stofcel ter wereldPEM brandstofcellen van Nedstack gaan elektriciteit le-veren aan de chloorfabriek van Solvay in Lillo (bij Ant-werpen). Deze elektriciteitscentrale, PEM Power Plant ge-noemd, is met 12.600 brandstofcellen en 1 MW vermo-gen de grootste ter wereld. De PEM Power Plant zetwaterstof (een reststof uit de chloorindustrie) om in elek-triciteit en warmte. De Power Plant is met een diepladervan Arnhem naar Antwerpen vervoerd. In septemberwordt de installatie daar in gebruik genomen.

Dankzij de PEM Power Plant kunnen de energie-intensieve fabrie-ken van chloor en chloraat in 20 procent van hun eigen elektrici-teitsbehoefte voorzien. De centrale bij Solvay levert behalve 1 MW elektriciteit ook 1 MW warmte, die op de site weer wordtgebruikt. Ook dit levert een aanzienlijke kostenbesparing op.Daarnaast draagt de industrie op deze manier belangrijk bij aanhet behalen van Europese doelstellingen voor energiebesparingen reductie van de CO2 uitstoot.De bouw van de 1 MW brandstofcelplant is de eerste mijlpaal vanhet grensoverschrijdend Interreg project Waterstofregio Vlaan-deren - Zuid-Nederland. Dit project met een totaal budget van ¤ 14 miljoen, dat wordt gecoördineerd door Waterstofnet, is op-gericht om de kennis en projecten over waterstoftoepassingen indeze regio te ontwikkelen.

Made in HollandDe centrale is gebouwd in Arnhem door MTSA in opdracht vanNedstack. De brandstofcellen hebben een verwachte levensduurvan 20.000 uur. De centrale vergt bijzonder weinig onderhoud enzal door Nedstack op afstand worden beheerd.

Inl.: Nedstack, tel.: (026) 319 76 00, www.nedstack.com

Hitma Filtratie heeft bekendgemaakt dathet na een periode van ruim veertig jaarde samenwerking met Pall Corporationbeëindigt. Sinds 1 augustus gaat het be-drijf verder als onafhankelijke filtratiespe-cialist. De focus ligt op hydrauliek- ensmeerolietoepassingen, voedingsmidde-len- en drankenindustrie, elektronische in-

Nieuws

Kort Nieuws4Eisma Media Groep uit Leeuwar-

den heeft de retailvakbladen Bak-kers in Bedrijf, Vis in Bedrijf,Vlees+ en Vakblad IJs overgeno-men van Aristo Uitgeversgroep inDrachten. Samen met Vis Maga-zine en MarktVisie zullen de titelsworden ondergebracht bij dewerkmaatschappij Eisma Trade-media. Zeven medewerkers en degroep freelancers gaan mee over.

4Hiflex Automatiseringstechniek isgestart met de verkoop van ADS-Tec IPC’s in Nederland. Met ditmerk richt de onderneming uit Rid-derkerk zich op gebruikers waar-voor een IPC echt industrieel moetzijn. ADS-Tec, gevestigd vlak bijStuttgart, ontwikkelt en produceertal meer dan dertig jaar robuuste IT-systemen voor industrieel gebruiken complexe automatiseringsop-lossingen.

4Eind september organiseert SKFBenelux drie Food & Beverage Net-working Dagen. Voor deze dag iseen programma vastgesteld metsprekers uit binnen- en buitenlanden een klantpresentatie. De dagenworden gehouden in Slot Zeist (27september), de regio Namen/Char-

leroi (28septem-ber) enGent (29septem-ber).

Nedstack is de grootste onafhankelijke producent van PEM brand-

stofcellen in Europa en neemt wereldwijd een tweede positie in

(foto: Nedstack)

SamenwerkingEurotherm enAquilaEurotherm en Aquila Automation zijn per 1juli een samenwerkingsverband aange-gaan voor de Benelux-markt. Eurotherm isleverancier van eenvoudige tot high-endtemperatuur- en procesregelaars geschiktvoor paneel- en back to panel montage. Te-vens heeft Eurotherm een programma da-taloggers, halfgeleiderrelais en thyristorre-gelingen.Aquila Automation zal deze producten ac-tief op de markt brengen als value addedreseller (VAR). Met name expertise in demachine- en apparatenbouw van de jongeonderneming zal hier tot zijn recht komen.Beide leveranciers zien dit dan als eengoede samenwerking.Voor Aquila Automation geeft dit eenkrachtige uitbreiding voor de portofolio inde procestechniek. Het leveringspro-gramma omvatte al industriële besturin-gen, motion control, HMI en industriëlesoftware.

Inl.: Eurotherm, tel.: (0172) 41 17 52,www.eurotherm.nlInl.: Aquila Automation, tel.: (0182) 78 5490, www.aquila-automation.eu

Hitma en Pall uit elkaardustrie, algemene procesindustrie,(petro)chemie, olie en gas en energie- enwatermarkt. Het leveringspakket biedt op-lossingen voor oliefiltratie en -purificatie,procesfiltratie voor vloeistof, gas en luchten vloeistof-/gascoalescing. Volgens HitmaFiltratie hebben fabrikanten als Amiad, 3MPurification, Internormen, Hy-Pro en Dol-linger-SPX aangegeven met de onderne-ming te gaan samenwerken. Dit pakket isaangevuld met filtratieproducten van we-reldwijd vertegenwoordigde merken. Deonderneming beschikt in Uithoorn overeen filtratielaboratorium, werkplaatsen,cleanroom, testruimte en centraal maga-zijn. De serviceafdeling is VCA-gecertifi-ceerd en geautoriseerd om conform fa-brieksprocedures onderhoud en repara-ties uit te voeren aan producten enassistentie te verlenen bij shutdowns, ookoffshore. Daarnaast verhuurt het bedrijfapparatuur zoals filterhuizen, pomp-filte-runits, oliepurifiers en filterwagens.

Inl.: Hitma Filtratie, tel.: (0297) 51 47 15,www.hitma-process.nl

04-05-06-07_Nieuws_04-05-06-07 15-08-11 07:13 Pagina 5


Zuidberg neemt Westtrack overZuidberg Tracks neemt per 3 oktober de activiteitenvan Westtrack uit Dussen over. Onder de product-naam Zuidberg-Westtrack zal Zuidberg de produc-tie, ontwikkeling, verkoop en service van rupssys-temen voor tractoren, zelfrijdende (oogst)machi-nes en getrokken machines in eigen beheer op delocatie in Ens gaan uitvoeren. Westtrack heeft er-varing in de ontwikkeling en productie van rupssys-temen voor landbouwvoertuigen. Dit heeft gere-sulteerd in een product met een uitstekende repu-tatie, een breed leveringsprogramma en eeninternationale klantenkring. De rupssystemen zijngeschikt voor vele trekkermodellen, zelfrijdendemachines en getrokken machines en worden toe-gepast in de landbouw, grondverzet, tuinbouw encultuurtechniek.

Inl.: Zuidberg Frontline Systems, tel.: (0527) 25 35 50, www.zuidberg.nl

Grote vraag noopt

FMB tot uitbreidingOrganisator Clarion Survey mocht een record aantalboekingen noteren voor de Zuliefermesse Maschinen-bau FMB 2011. De vakbeurs voor de machinebouwwordt gehouden in samenwerking met het innovatie-netwerk OWL Maschinenbau. Het evenement vindtplaats van 9 tot 11 november 2011 in de hallen 20 en21 van het Messezentrum Bad Salzufeln, ruwweg hal-verwege Dortmund en Hannover. De toegang is gratis.De deelnemerslijst bevat onder andere aanbieders ophet gebied van hydrauliek, pneumatiek, besturingen,sensoren, elektromechanische aandrijvingen, industri-ële elektronica, industriële informatietechnologie,montage- en handlingtechniek, laser- en plasmatech-nologie, meet- en testtechniek, gereedschappen, ma-terialen, microsysteemtechniek en rapid prototyping.De verbindende schakel zal dit najaar ‘energie-efficiën-tie in de mechanische engineering’ worden.

Inl.: Clarion Survey GmbH, tel.: (+49) 521 96533-66,www.forum-maschinenbau.com

Nieuwe beurs tijdens Hannover Messeautomatisering, energietechnologie, industriëletoelevering en diensten, en onderzoek en ontwik-keling.

Inl.: Hannover Messe Team, tel.:(+49) 0511 89-0,www.messegelande.de

Kort Nieuws4China wordt het partnerland bij de

Hannover Messe 2012. Op 28 juniondertekenden de Duitse bondsmi-nister van Economische zaken Phi-lipp Rösler en de Chinese ministervan Industrie en Informatietechnolo-gie Miao Wei de overeenkomst.China als partnerland van de Hanno-ver Messe 2012 vergroot de kansenop een verdere intensivering van debilaterale economische- en handels-betrekkingen met Duitsland.

4Mini Motor heeft een eigen ver-koopkantoor voor de Benelux ge-opend in Boskoop. Het Italiaansemerk produceert coaxiale enhaakse (wormwiel)motorreducto-ren, zowel voor éénfase en driefa-sen wisselstroom als gelijkstroom,omvormers met positioneermoge-lijkheden, borstelloze servomoto-ren met en zonder planetaire re-ductor en de bijbehorende drives.Voor de voedingsmiddelenindustrieis er een serie waterdichte motorre-ductoren (IP67/IP68).

4Schneider Electric, specialist inenergiemanagement, heeft MarcelSpijkers benoemd tot algemeen di-recteur Nederland. Hiermee volgtSpijkers Peter Uelen op, die binnende organisatie de functie van VicePresident Telecom, Co-location &Media, Schneider Electric GlobalStrategic Accounts heeft gekregen.

Het business to business event is uitsluitend toegankelijk

voor makers en beslissers en bedoeld voor machinebou-

wers (foto: Clarion Surveys)

Met de nieuwe beurs IndustrialGreenTecbouwt de Hannover Messe de al be-staande thema’s van duurzaamheid enmilieuvriendelijke technologie verder uit.De industrie toont concepten, producten,technologieën en methoden voor milieu-vriendelijke en duurzame productie in degehele keten. In het competentiecentrumvoor milieutechnologie is er informatieover financiering, certificering, adviseringof contracting en op de GreenTec Confe-rentie is er aandacht voor de huidige in-dustriële thema’s en oplossingen. DeMesse telt nu acht vakbeurzen: IndustrialAutomation, Energy, MobiliTec, DigitalFactory, Industrial Supply, CoilTechnica, In-dustrialGreenTec en Research & Techno-logy. De centrale thema’s zijn industriële

De Hannover Messe, ‘s werelds grootste technologie-

evenement zal plaatsvinden van 23 tot 27 april 2012

(foto: Hannover Messe)

Vakbeurs Energie 2011wegwijzer voor besparenSluitende kerncentrales, nieuw record van CO2- uit-stoot, smart grids, slim energienet, test met CO2-vrijestroomopwekking, vergisting van mest en SDE+, zijnenkele actuele energiegerelateerde onderwerpen diespelen. Energie besparen blijft noodzakelijk. De vak-beurs Energie die van 4 tot en met 6 oktober gehou-den wordt in de Brabanthallen in ‘s-Hertogenbosch, isde wegwijzer om optimaal te besparen. Smart grids,inkoopprijzen van energie en duurzame energie alsmarketingtool zijn enkele onderwerpen die in het con-gresprogramma van Energie 2011 aan de orde komen.Tevens worden de Energie Award Young Professionalsen de Energie Award Spirits of Innovation uitgereikt.

Inl.: VNU Exhibitions Europe, tel.: (030) 295 27 31,www.energievakbeurs.nl

De Zuidberg-Westtrack producten bieden oplossingen

voor actuele onderwerpen zoals tractieverhoging, ver-

mindering van structuurbederf en verlaging van de

bodemdruk (foto: Westtrack)

04-05-06-07_Nieuws_04-05-06-07 15-08-11 07:13 Pagina 6


Baumüller en SKF samenin spindelonderhoudDe reparatieafdeling van Baumüller en de spindelservicedienstvan SKF hebben hun krachten gebundeld tot één onderhouds-team voor spindelservice. Beide partijen gaan in de toekomst ge-zamenlijk dienstverlening voor complete gereedschapmachinesaanbieden. Ook wordt uitbreiding van de samenwerking op an-dere gebieden gepland. Om de volledige capaciteit te realiseren,moet de gehele machine in goede staat zijn en optimaal afge-stemd op de gereviseerde spindel. Beide partners bieden niet al-leen eenvoudige reparaties aan, maar leggen de nadruk op deanalyse van mogelijke oorzaken van uitvallen, om waar mogelijkoptimalisaties uit te voeren en terugkerende problemen te voor-komen. Het gezamenlijke doel is een hogere beschikbaarheid bijde klanten.

Inl.: Baumüller Benelux, tel.: (076) 571 71 11, www.baumuller.nl

Feteris wordt AltherisDe naam Feteris Components gaat verdwijnen en de activiteitengaan verder onder de nieuwe naam Altheris. Gewijzigde eigen-domsverhoudingen en uitbreiding van de organisatie makendeze verandering noodzakelijk. Voor de afnemers verandert erniets; het adres en de telefoongegevens blijven ongewijzigd. Welveranderen het webadres en de e-mailadressen van de contact-personen. Altheris is gespecialiseerd in sensoren, rekstrookjes, precisiepo-tentiometers, industriële joysticks, trackballs, voetpedalen en debijbehorende instrumentatie, signaalconditionering en datalog-gers. Door samenwerking met het zusterbedrijf Althen Mess &Sensortechnik is het bedrijf zelfs in staat om engineering-, pro-ductie- en kalibratiefaciliteiten aan te bieden. Dit past bij het stre-ven van de onderneming om mee te denken en mee te zoekennaar de meest efficiënte oplossing voor meetproblemen bij deklant.

Inl.: Altheris, tel.: (070) 392 44 21, www.altheris.nl

de toekomst bij een toenemende mobili-teit en tegelijkertijd vermindering van de uitstoot van kooldioxide. De focus vanEDPC ligt op de toepassing en het ontwerp van elektrische machines,nieuwe materialen en elektronische componenten, Computer Integrated Engineering, milieubewust ontwerpen eninnovatieve productie- en assemblage-technologieën.

Inl.: Bayerisches Technologiezentrum fürElektrische Antriebstechnik, tel.: (+49) 91 158 05844, www.edpc.eu

Recycling 2011Van 20 tot en met 22 september wordt inEvenementenhal Gorinchem voor detweede maal een branchebrede vakbeursvoor de recycling georganiseerd. Recycling2011 richt zich op alle bedrijven en organi-saties in de markt van inzameling en verwer-king van reststromen, die tot onder meer se-cundaire grondstoffen zijn betrokken. De re-cyclingsector is een ondernemendebranche, waarin veel innovaties plaatsvin-den. Ons kleine grondgebied, de intensievebevolkingsdruk en de strakke wetgevinghebben de ondernemers in deze branche totgoede prestaties aangezet. De beurs wordtgeorganiseerd in samenwerking met Recy-cling Magazine Benelux, Eisma Industrial-media en Westwoude Holding. De ope-ningstijden zijn dagelijks van 13.00 u tot21.00 u. De toegang (na aanvragen van eenrelatiekaart) en parkeren zijn gratis, de orga-nisatie zorgt voor een hapje en een drankje.

Inl.: Evenementenhal Hardenberg, tel.: (+31) 523 28 98 61, www.recycling2011.nl

Eerste Electric Drive Production Conference

Nieuws

Kort Nieuws4Boekholt Aandrijftechniek heeft

een nieuwe directeur in de persoonvan André Elevelt. Het bedrijf, on-derdeel van de Stokvis Groep, is ge-specialiseerd in het geven van ad-viezen en het leveren en assemble-ren van elektromechanischero terende en lineaire aandrijvin-gen.

4Asco Numatics, producent en leve-rancier van magneetventielen enpneumatische componenten, heefteen nieuwe algemeen directeur.Eddy Gouw heeft deze positie over-genomen van Ad Bolks, die ge-bruikmaakt van de vervroegde pen-sioenregeling.

4De Wynmalen & Hausmann Groupis via een management buy out tra-ject overgenomen door directeurWim van den Heuvel. Voor de 120personeelsleden heeft de over-name geen gevolgen. Wynmalen &Hausmann is de Nederlandse im-porteur van Liebherr grondverzet-,wegenbouw- en industriemachi-nes, Yanmar minigraafmachines enAmman verdichtingsapparatuur.

4De Duitse firma Wiesemann &Theis GmbH (W&T) heeft TOP-elec-tronics geselecteerd als distributie-partner voor Nederland. Hiermee isna het wegvallen van de oude dis-tributeur een gat gevuld en kunnenW&T en TOP samenwerken om demarkt uit te breiden.

Op 28 en 29 september wordt in Neuren-berg een nieuw congres voor de produc-tie van elektrische aandrijvingen gehou-den, de Electric Drive Production Confe-rence (EDPC). Een dag eerder al start eenbeurs over hetzelfde thema. Het evene-ment wordt georganiseerd door het Technologiezentrum für elektrische An-triebstechnik (E-Drive Center) van de Frie-drich-Alexander Universität Erlangen-Neurenberg. Beursorganisator MesagoMesse Frankfurt uit Stuttgart is partner.Elektrische aandrijvingen worden be-schouwd als belangrijke technologie voor

Slijtage van machinespindels kan leiden tot een slechte productie-

kwaliteit of zelfs tot stilstand van de machine. Alleen assen repare-

ren is niet voldoende (foto: Baumüller)

De eerste editie van de vakbeurs Recycling

(2010) overtrof alle verwachtingen (foto: Re-

cycling Magazine Benelux)

04-05-06-07_Nieuws_04-05-06-07 15-08-11 07:13 Pagina 7


De SeaGen in de Ierse zee is de eerste commerciële centrale die

elektriciteit haalt uit getijdenstromen. De centrale levert een

vermogen van 1,2 MW en kan daarmee circa vijftienhonderd

huishoudens van energie voorzien. Siemens neemt voor

10 procent deel in Marine Current Turbines dat SeaGen beheert.

SeaGen staat in een nauwe zeestraat voorhet Noord-Ierse stadje Strangford, waarsterke getijdenstromen voorkomen. De in-stallatie bestaat uit een 3 m dikke toren, die30 m diep op de zeebodem is verankerd en(afhankelijk van de waterstand ver) bovende zee uitsteekt. Onder water draaien aanelke kant twee rotoren met een diametervan 16 m in de stroming. Om beide stro-mingsrichtingen (zowel het in- als uitlo-pende water) te gebruiken, kantelen de ro-torbladen 180° zodra de stromingsrichtingomkeert.In 2014 moet bij Kyle Rhea (Schotland) een

installatie met 8 MW vermogen wordengeïnstalleerd, die achtduizend huishoudenskan voorzien van elektriciteit uit getijden.Voor een jaar later staat een centrale bijSkerries (Wales) op het programma.

PerspectievenVolgens het Internationale Energie Agent-schap zou wereldwijd per jaar meer dan 800miljard kWh aan elektriciteit uit getijden-stromen kunnen worden opgewekt. Dat isongeveer een derde meer dan de jaarlijksestroomproductie in Duitsland en voldoendevoor 250 miljoen huishoudens.

De huidige robothanden zijn duur, moei-lijk aan te sturen en kwetsbaar door de velemotoren en sensoren. Het doel van promo-vendus Gert Kragten was, eenvoudige han-den te ontwikkelen die een grote variëteitaan voorwerpen kunnen pakken en vast-houden. Voorzichtig grijpen is een kwestievan een goed mechanisch ontwerp van derobothand, waarbij de kracht van een motorover de vingerkootjes wordt verdeeld. Hetstelsel van spieren en pezen van de mense-lijke hand dient hierbij als inspiratie.

Getijdencentrales zijn ongeveer twee keerzo duur als vergelijkbare windmolenparkenop zee, maar hebben ook voordelen. Om6.000 MWh per jaar (wat SeaGen opwekt)uit een windmolenpark te halen, moet menbijna het dubbele aan vermogen installeren.De energie uit zeewater is ook beter te be-rekenen dan wind- of zonne-energie, omdatde zeestromen goed te voorspellen zijn.

Inl.: Siemens NV, tel.: (070) 333 33 33,www.siemens.nl

Elektriciteit uit eb en vloed

De zeestromen die

door eb en vloed

ontstaan, drijven

twee grote onder-

waterrotoren aan

Goedkope, voorzichtige robothandDe TU Delft heeft een relatief goedkope robothand ontwik-

keld die een groot aantal verschillende voorwerpen kan pak-

ken en vasthouden, ook als die voorwerpen delicaat zijn. Het

principe van onderactuatie en de voorgestelde ontwerpme-

thode zijn voldoende effectief om adaptieve, robuuste en

goedkope handen te maken die uiteenlopende voorwerpen

kunnen pakken en vasthouden.

OnderactuatieKragten slaagde dankzij de onderactuatie-technologie waar de TU Delft al jaren onder-zoek naar doet. Deze technologie houdt indat er meer afzonderlijk bewegende kootjesen vingers zijn dan motoren. De rotatie vanalle kootjes kan niet individueel wordenaangestuurd, maar dat blijkt ook niet nodig.Een juiste verdeling van de kracht van demotor over de kootjes is voldoende om devingers afzonderlijk om allerlei productvor-men heen te laten vouwen, totdat alle koot-

De nieuwe robot -

hand kan uiteenlo-

pende voorwerp-

groottes en -vormen

beetpakken

jes contact maken. De contactkracht is gere-lateerd aan de gekozen motorkracht. Hier-door zijn de robotgrijpers niet alleen voor-zichtig, maar kunnen ze ook omgaan metverschillende soorten producten.Om een variëteit aan voorwerpgroottes en -vormen te pakken en vast te houden, moetde robothand zowel omsluitende grepen alspincetgrepen realiseren. Dit blijkt met on-dergeactueerde handen mogelijk. Hetnieuwste prototype beslist op mechanischewijze om een voorwerp in een pincetgreepof omsluitende greep vast te houden. Er zijngeen sensoren, extra bedieningsmechanis-men, motoren of aansturing nodig om teschakelen tussen de grijpconfiguraties.

Inl.: TU Delft, tel.: (015) 278 91 11, www.tudelft.nl

Technisch nieuws

08-Technisch nieuws_08 15-08-11 07:43 Pagina 8


Technisch nieuws

Het Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossendorf heeft met 91,4 T

(tesla) een wereldrecord voor magneetvelden gevestigd. Hier-

voor hebben de onderzoekers een spoel ontwikkeld van circa

200 kg, waarin een elektrische stroom voor een periode van

enkele milliseconden het enorme magneetveld opbouwt. Ter

vergelijking: de permanente magneten in luidsprekers berei-

ken ongeveer 0,2 T. MRI-scanners in ziekenhuizen halen 1,5 T,

voor onderzoeksdoeleinden worden scanners tot 7 T gebruikt.

Hoe sterker een magneetveld is, des tenauwkeuriger kunnen wetenschappersmaterialen onderzoeken voor nieuwesoorten elektronische componenten ensupergeleiders. Het magneetveld in eenspoel veroorzaakt echter ook een elektro-magnetische reactiekracht op die stroomen probeert deze uit de spoel te drukken.Hoe groter de stroom, des te groter is dekrachtwerking. Bij 25 T zou het koper kun-nen scheuren.

ConstructieDe onderzoekers gebruiken speciale koper-legeringen, die tenminste 10.000 maal deatmosferische druk doorstaan. Dit materiaalkrijgt nog een soort korset aangemeten uitspeciaal kunststof, dat ook voor kogelvrijevesten wordt gebruikt en de legering aan debuitenkant bij elkaar houdt. De technici vanhet onderzoekscentrum wikkelen in totaalzes van dergelijke speciale draden met kor-set tot een spoel. Hiermee kan 50 T worden

verkregen door een korte (0,02 s) en krach-tige stroompuls door het koper te jagen.Rond de eerste spoel is een tweede aange-legd, die uit twaalf lagen koperdraad be-staat. Deze draad doorstaat slechts 2.500keer de atmosferische druk. Een stroom-stoot van 0,2 s is voldoende voor een mag-neetveld 40 T. Samen met de inwendigespoel levert dit meer dan 90 T.Onderzoekers uit de hele wereld willen indeze magneetvelden experimenten uitvoe-ren. Omdat de beschikbare ruimten met ge-lijksoortige spoelen de toeloop van onder-zoekers niet meer aankunnen, moeten tot2014 nog zes van deze pulscellen wordengebouwd.

Inl.: Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossen-dorf, tel.: (+49) 351 260 35 24,www.hzdr.de

Wereldrecord voor magneetvelden Een onderzoeker in

de magneetkamer

Volgens Volvo Trucks voldoet de me-thaandiesel-technologie aan dezelfdehoge bedrijfszekerheid als trucks met eenconventionele motor. De rijeigenschappenzijn gelijk aan die van een conventioneledieseltruck. Als het gas op raakt, schakelthet systeem automatisch over naar diesel.De bestuurder wordt op dat momentgeïnformeerd door een controlelampje ophet dashboard.

TechniekDe Volvo FM Methaan-Diesel wordt aan-geboden met een 13 liter motor met een

vermogen van 460 pk en een koppel van2400 Nm. De motor werkt volgens hetdual fuel principe. Deze techniek biedtvergeleken met mono fuel motoren (dievolledig worden aangedreven op gas enwaar de brandstof wordt ontstoken doorbougies) een hoger rendement.Een methaandiesel truck biedt hetzelfdehoge rendement als een dieselmotor. Debrandstofkosten zullen bij een methaan-diesel truck echter lager zijn dan bij eentruck op diesel. Volvo heeft de dual fueltechniek zover doorontwikkeld dat hetbrandstofmengsel tot 75 procent uit me-

De methaandiesel-

motor is uitgerust

met twaalf gasinjec-

toren en een speci-

aal geconfigureerde

katalysator

thaangas kan bestaan. Het overige ge-deelte bestaat uit diesel, maar dit kan af-hankelijk van de inzet van het voertuig va-riëren.Een extreem geïsoleerde tank zorgt er-voor dat het gas (de temperatuur van hetgas is -140°C) in vloeibare vorm blijft. Doorhet gebruik van vloeibaar gas (LNG - lique-fied natural gas of LBG - liquefied biogas)kan meer brandstof worden opgeslagenin de tank dan wanneer CNG wordt toege-past.

Inl.: Volvo Truck Nederland, tel.: (0345) 68 85 00, www.volvotrucks.nl

Eerste Volvo op methaandieselMet de introductie van de FM Methaan-Diesel is Volvo Trucks

de eerste truckfabrikant in Europa met op gas aangedreven

zware distributietrucks. De vrachtwagen zal in eerste instan-

tie alleen verkrijgbaar zijn in Nederland, Groot-Brittannië en

Zweden, landen waar de infrastructuur voor vloeibaar me-

thaangas (LNG) in ontwikkeling is.

09-Technisch nieuws_09 15-08-11 07:42 Pagina 9


met bestaande Scada-applicaties. Integra-tie zou dan zoiets moeten betekenen alsde beschikbaarheid van een scherm waarzowel de typische Scada-informatie wordtgeboden als een selectie van belangrijkeMES-data. Interessant perspectief natuur-lijk, want een dergelijke oplossing zou be-tekenen dat de gebruiker niet meer hoeftte switchen van scherm. Het klinkt natuur-lijk makkelijk. Maar hoe reëel is dat per-spectief?We vragen het aan Pieter Gelton, systeemengineer bij Imtech Industrial AutomationSolutions in Rotterdam en al jaren actief inde ontwikkeling van industriële besturin-

Steeds

vaker

Scada én

MES

nodig

MES en Scada nemenLAT-relatie serieus

Hoe serieus is de relatie MES en Scada?

Sommigen spreken van integratie. Anderen

verklaren dat het toch gescheiden zaken

blijven en spreken liever van koppeling. Een

kwestie van ‘LAT-ten’? De praktijk leert dat

de gebruiker hoe dan ook steeds vaker beide

informatiebronnen nodig heeft.

[tekst en foto’s] Bart Driessen

waarbij het gevisualiseerd wordt door eenHMI of een Scada-systeem. Scada brengtdus constant ofwel realtime in beeld water op niveau 1 en 2 gebeurt. MES daaren-tegen is geen visualisatiesysteem, maareerder een IT-systeem dat werkt met ver-schillende databases. Het ververst zijndata niet elke seconde, maar in minutenof hooguit uren (zie schema).

Gekoppeld of geïntegreerd De vraag is nu in hoeverre beide systemennaar elkaar toegroeien. Volgens sommigepublicaties zou er zelfs sprake kunnen zijnvan een trend richting ‘integratie’ van MES

Om maar met de deur in huis te val-len: MES en Scada zijn twee verschillendezaken. Behulpzaam hierbij is het ISA95-model. In de eerste plaats biedt Scada realtime visualisatie en besturing van eenlijn of installatie. Scada laat zien wat er ge-beurt in een installatie en stelt de operatorin staat om een bepaalde bewerking testarten of te onderbreken of, wat ook veelgebeurt, direct te reageren op bijvoor-beeld een alarm. MES daarentegen is eenoplossing voor het genereren en verwer-ken van relationele data tussen verschil-lende lijnen. Typische voorbeelden vanMES-data zijn data met betrekking tot al-gemene planning en werkvoorbereiding,materiaal, voorraden, fabrieksbemanningen OEE.MES wordt vaak gekarakteriseerd als de‘tussenlaag’ (niveau 3 in het ISA95 model)tussen ERP (niveau 4) en productiebestu-ring (niveaus 1+2). ERP staat voor wat er inhet ‘kantoor’ gebeurt, dus orderont-vangst, opdrachtbevestiging en financiëleadministratie zowel voor inkoop als ver-koop. MES fungeert dan als vertaling vanorders in concrete acties op de productie-vloer: het afroepen van personeel, reser-veren van machine-uren, gereedmakenvan grondstoffen, verpakkingen en na-tuurlijk start van productie.De productiebesturing wordt in de meestegevallen verzorgd door plc’s en industriëlepc’s met industriële besturingssoftware

Scada bij Agrifirm in

Drachten gekoppeld

aan MES-data van

orderontvangst,

batchbesturing en

tracking and tracing

De vier niveaus van het ISA95 model

10-11-13_MES_10-11-13 15-08-11 07:15 Pagina 10


TECHNIEK Besturingen

gen. “Praktisch al onze klanten gebruikendagelijks Scada, maar ook diverse MES-functies. Maar je moet nooit vergeten datbeide systemen op een ander systeemdraaien. MES wordt veel in ERP-pakkettenondergebracht (daar hoort het eigenlijkook in thuis) of als los pakket. De meesteScada-systemen die nu in gebruik zijn bijbedrijven, zijn er niet o p ingericht om ookMES-functies uit te voeren. Natuurlijk staatde techniek niet stil en zijn er tegenwoor-dig MES-pakketten zoals Proficy of SimaticIT die te gebruiken zijn in combinatie metScada. Maar een echte integratie vanScada met MES-systemen zie je in feitenauwelijks. Dat is ook verklaarbaar: deovergrote meerderheid van de operatorsheeft geen belang bij MES-informatie. Al-gemene fabrieksinformatie zoals OEE enmateriaalvoorraden is voor het midden-management of de groepsleiding.”

Nieuw type operator Arjan Bos, actief in IT en productie in dezuivelindustrie, nuanceert dit beeld. “Hoezit het met de integratie van beide syste-men? Het hangt helemaal af van de ge-bruiker. Veel traditionele operators willenliever zo min mogelijk bijzaken op hunScada zien. Als ze vanuit MES te zien krij-gen dat hun OEE achterloopt of dat hunmateriaalgebruik niet in de pas loopt,haken deze mensen af. Er is echter eentendens waarbij de industrie behoefteheeft aan operators die willen werken aande optimalisering van de productie. Dat isdus een nieuw type operator die na wildenken over zaken als preventief onder-houd, energiebesparing, optimalisering

van machineverbruik, enzovoorts. Om datte kunnen heeft deze operator natuurlijkmeer nodig dan enkel de klassieke Scada-beelden. MES-data zijn in zijn geval onmis-baar. Dus voor deze categorie moderneoperators zie ik de koppeling van Scada enMES wel zitten. Maar ik gebruik uitdrukke-lijk de term ‘koppeling’ en niet ‘integratie’.Want het zijn echt twee verschillende sys-temen en soorten data. Die systemen kunje niet integreren in een systeem. Maareen koppeling is natuurlijk best mogelijk.”Ook Gelton houdt het bij ‘koppeling’.“Wanneer de klant op Scada-niveau infor-matie uit ERP wil laten zien, kunnen wedat realiseren. Dat doen we dan op basisvan webtechnieken. Zo hebben we bij Ou-tokumpo een MES-applicatie gerealiseerddie gekoppeld is aan het Scada-systeem.Het gaat echter om een beperkt aantaldata die op Scada getoond wordt. HetERP-station laat wél alle MES-data zien. Inde meeste gevallen is het dan toch de pro-ductiechef die dat soort data raadpleegt.De operator beperkt zich in de meeste ge-vallen tot de klassieke Scada-gegevens.”

‘Empowerment operators’Hans van Wijk, senior consultant bij Acte-mium in Veghel, formuleert het anders.“Ik noem het wél integratie, of voor mijnpart transparantie. Het gaat er om datdata, afkomstig van een of andere server,toegankelijk gemaakt worden voor eengebruiker. De moderne operator in de in-dustrie van nu heeft behoefte aan veelmeer data dan die een ‘simpel’ Scada-sys-teem kan bieden. Zo moet de operator vannu kunnen bepalen of een bepaalde batch

in zijn ploeg haalbaar is of welke proces-sen er schuil gaan achter een bepaaldalarm. Want de moderne operator moetook vooruit kunnen plannen, storingenweten te voorkomen of verbetervoorstel-len kunnen doen. Daarom spreken we te-genwoordig van ‘empowerment’ van ope-rators.”“Wij leiden op dit moment veel operatorsop om allerlei procesdata te interpreterenvanuit Simatic PCS7. Dat is daar een voor-beeld van. We doen dat niet om ze teleren programmeren, maar om hen debredere context te laten zien van hunScada-scherm. En daarvoor is het ooknodig dat ze kunnen beschikken over deMES-data die voor hen van belang zijn.”Een ander die er niet voor terugschriktvoor de uitdrukking ‘integratie’ is FerryHallewas, specialist industriële automati-sering bij Rockwell Automation in Mij-drecht. “We zien dat binnen bedrijvenwerknemers binnen hun functie meer in-formatie nodig hebben om hun werk tekunnen doen. Binnen HMI/Scada kun jedenken aan onderdelen als Operator, Ma-chine performance en stilstandsrappor-tage, huidige productieorder, maar ookaan onderhoud, reden van ongeplandestilstand, Plant Manager asset utilisatie, fi-nanciële rapportages en totale stilstand-tijd. Natuurlijk zijn Scada en MES apartesystemen, maar uiteindelijk vormen zeeen totale oplossing.”“Wij beschouwen ons FactoryTalk als eengeïntegreerde oplossing door de onderlig-gende Services Oriented Architecture(SOA). Deze oplossing biedt ‘single log-on’ voor zowel Scada- als MES-functionali-

Operator

beperkt

zich tot

klassieke

Scada

Afko’sNet als militairen smijten automatiseer-ders en managers graag met acrony-men. Wij zetten die uit dit artikel evenvoor u op een rijtje.ERP Enterprise Resource PlanningHMI Human Machine InterfaceISA International Society of

AutomationMES Manufacturing Execution

SystemsOEE Overall Equipment EfficiencyPLC Programmable Logic ControllerSCADA Supervisory Control And Data

AcquisitionSOA Services Oriented Architecture

4

Scada bij Primagaz

in Deventer gecom-

bineerd met een

systeem voor ter-

reinbeveiliging

10-11-13_MES_10-11-13 15-08-11 07:15 Pagina 11

Stationsweg 416 3925 CG Scherpenzeel (NL) T: 033-2774905 I: www.hpsindustrial.nl

HPS Industrial bv / Computer Solutions

De ‘LEC-7900’ is gemaakt voor high-definitionvideo playback, mogelijk dankzij de NvidiaMCP79 chipset. Als basis dient het Intel®Core 2 Duo embedded platform.

� Dual VGA output plus 1x HDMI poort� 2x gigabit LAN, CF / SATA, USB, audio, RS232� Kan zonder bewegende delen werken

ww

w.

hp

si

nd

us

tr

ia

l.

nl

Multimedia box PC

‘LEC-2010’: Fanless PC met Intel® Atom1.6GHz CPU en 1GB memory, 1x PCIe-x1slot voor uitbreiding

� Zowel VGA als DVI-D video uitgang� 6x RS232, audio, SATA en CF interface� 2x gigabit LAN en 6x USB 2.0 aansluiting� Kan zonder bewegende delen werken

Box PC met PCIe slot

HPS Adv LEC-2010_7900_HPS Adv-1.def.5.0 19-5-2011 13:38 Page 1

Ohmstraat 42, 3335 LT Zwijndrecht

www.rs-hydrauliek.nl



Kenmerken manufacturing execution systems• Vooral in gebruik bij managementniveau, hoofden procescon-

trole en productie.• Werkt realtime en slaat historische gegevens op.• Levert planning en controle van productieorders, geeft data be-

treffende kosten, materiaal- en energieverbruik, volgt de pro-ductie van batches.

• Gebruikt data van verbruikte energie en materiaal uit plc’s, DCSof Scada, via buscommunicatie met I/O op de productievloer; ofhandmatig.

• MES kan realtime kosten berekenen van elk eindproduct; is dusbelangrijk middel bij het tegengaan van verliezen (MES levertcontext en dus inzicht).

• Dankzij historische data geeft MES statistieken van gereali-seerde en verloren productie, onderhoud en stilstand.

• MES fungeert als link tussen de laag van de fabrieksautomatise-ring (plc’s/remote-I/O) en de ERP-laag.

• ISA formuleert standaards voor het koppelen van ERP, MES enproductieautomatisering.

• ISA95 (Enterprise Control System Integration) geeft structurenvoor processen tussen ‘kantoor’ en ‘productie’.

• ISA88 definieert termen en modellen om een productieproceslogisch in herbruikbare onderdelen of objecten op te delen.

teit. Het biedt een overzicht van MES-infobinnen Scada met een update van enkeleseconden, afhankelijk van de functionali-teit. Natuurlijk bestaan er verschillendedatabases voor transactuele en voor TimeSeries-dataopslag. Met een geïntegreerdeoplossing als FactoryTalk is het niet nodigom deze databases te dupliceren naar an-dere systemen om een totaaloverzichtzonder verschillen te laten ontstaan metslechts één bron van waarheid.”

Stop woordenstrijdSoms verzanden discussies in een woor-denstrijd over de betekenis van woorden.Als er dan geen definitief antwoord komt,bijvoorbeeld op de vraag of er nu sprakeis van ‘integratie’ of ‘koppeling’, is het wel-licht verstandiger deze semantiek te latenvoor wat ze is en gewoon te kijken naarwat er nu daadwerkelijk in de industriëlepraktijk gaande is.Dan blijkt al gauw dat de technologischeontwikkeling, met name de al jaren gele-den aangekondigde ‘verticale integratie’zo langzamerhand zeer serieuze vormenaangenomen heeft. Dankzij het gebruikvan IT-standaards en het gebruik van ser-vers waar allerlei industriële besturings-systemen op draaien, zijn systemen der-mate transparant geworden dat gebrui-kers met steeds meer gemak toegangkrijgen tot verschillende data. Gegevensvanaf het laagste sensor-actuatorniveautot en met de meest complexe procesbe-sturing zijn tegenwoordig beschikbaar inverschillende lagen van de industriële au-tomatiseringspiramide.

Integratie of koppeling, symptomatisch isook de krachtige opkomst van webtechno-logie in de industrie. In combinatie met depopulaire smartphones en tablet pc’s con-stateert bijvoorbeeld Imtech een groei-ende vraag naar oplossingen voor mobielwerken. Immers, ook in de industrie willenmensen draadloos aan de slag.Een recent voorbeeld is een project van Im-tech bij Koole Tankstorage in de Rotter-damse haven. Bij dit overslagbedrijf wor-den tankhoogtes nog steeds met de handgemeten. Dat heeft te maken met wette-lijke voorschriften. Normaal houden demensen bij Koole deze data gewoon in eenboekje bij. Maar dat is omslachtig en tijd-rovend. Om de invoer in het digitale sys-teem te versnellen, heeft Imtech gezorgdvoor een mobiele Scada-oplossing. Koolekan nu vanuit het schip alle meetgegevensop het mobiele apparaat intikken. Dat ge-beurt in de Scada-oplossing. Deze datawordt vervolgens gekoppeld - daar heb je

het weer - aan de MES-oplossing bij Koole.De onderneming gebruikt voor deze op-lossing thin clients. Deze zijn daarvoor ide-aal: de software draait immers voortaan in‘the cloud’ (‘ergens’ op internet).Een veelzeggend aspect bij deze ontwik-keling is de keuze voor virtualisatie. VoorScada en MES is ‘the cloud’ in toene-mende mate ‘the place to be’. Met excu-ses voor het Engels, deze trends zijn ken-nelijk te sterk om te weerstaan. Ondanksde huiver daartegen is dus ook in de in-dustrie cloudcomputing niet meer tegente houden

Inl.: ISA, tel.: (040) 239 05 24, www.isaeurope.orgImtech Automation Solutions, tel.: (010) 490 04 00, www.imtech.eu/automationsolutionsActemium, tel.: (0413) 34 99 99, www.actemium.nlRockwell Automation BV, tel.: (0297) 54 35 00, www.rockwellautomation.nl

MES is een IT-systeem

Outokumpu werkt

met een MES-appli-

catie gekoppeld aan

het Scada-systeem

waar een beperkt

aantal data getoond

wordt

Directe machine -

bediening op de lijn

bij de nieuwe Audi-

fabriek in Brussel-

Vorst

10-11-13_MES_10-11-13 15-08-11 07:15 Pagina 13


kaart brengen van de veiligheidsketens. Jewilt bijvoorbeeld niet dat een sluisdeuropen kan wanneer het water aan beide zij-den niet op hetzelfde niveau is. Daarnaastwas er de wens vanuit de klant om de func-tionele veiligheid volgens EN 62061 uit tevoeren. Dit werd voor andere objecten na-melijk ook al gedaan. Hierdoor speelde dein aantocht zijnde uitfasering van EN 954geen parten. We kwamen uit op een classi-ficatie van SIL3. In combinatie met de beno-digde I/O was de keuze voor het hart vande besturing hiermee snel gemaakt:PSS4000 in combinatie met SafetyNet.”

RingleidingVerhoeven schetst een overzicht van de di-verse onderdelen waaruit een sluizencom-plex bestaat. “Elke sluis heeft twee zoge-noemde ‘landhoofden’. Dit zijn de uitge-bouwde delen van de oever, waaraan desluisdeuren zijn bevestigd. Dit kunnentwee puntdeuren per kant zijn, maar in hetgeval van de Julianasluis is aan beide zijdenéén roldeur toegepast. Daarnaast is er eenbeweegbare brug die in combinatie methet schutten van de sluis wordt bediend.Tot slot zijn er seinen op het water en sei-nen en slagbomen voor het wegverkeer.”

Beeld, geluid en besturingover één ethernet ringleidingDit voorjaar rondde Pilz een bijzonder project af in de Julianasluis in Gouda.

Zowel de bediening van de sluisdeuren als de brug werden gerealiseerd met

behulp van een geïntegreerde veilige besturing. Hierbij konden de veilig-

heidsfuncties en de reguliere besturing, inclusief beeld en geluid, middels

één glasvezel ringleiding worden gerealiseerd.

Specificaties“Hoewel in Nederland in NEN 6787 het no-dige is te vinden over veilige brugbedie-ning, zijn er voor sluizen geen algemenestandaarden voorhanden. In het verledenhebben we voor de provincie Zuid-Hollandeen standaard ontwikkeld voor het bedie-nen van bruggen op afstand. We hebbennu de bediening van sluizencomplexen opdezelfde manier uitgevoerd.”Verhoeven geeft aan dat er voldoendehandvatten waren om deze standaard opte baseren. “Op de eerste plaats is een sluisgewoon een machine en dient hij dus tevoldoen aan de Machinerichtlijn. Dat bete-kent: een gedegen risicoanalyse en het in

Met de bouw van een nieuwe over-slagterminal in Alphen aan den Rijn is hetdruk bij de Julianasluis in Gouda. Hetknooppunt, dat het Gouwe Kanaal en deHollandse IJssel met elkaar verbindt, geldtmet het jaarlijks schutten van zo’n negen-duizend vrachtschepen en 17.000 plezier-schepen zo mogelijk als de drukste sluisvan Nederland. Arjen Verhoeven van PilzNederland is nauw betrokken geweest bijeen project om deze grote verkeersstroomin veiligere banen te leiden en de bestu-ring weer helemaal aan de laatste standder techniek te laten voldoen. Hierbij waseen hoofdrol weggelegd voor SafetyNeten een negental PSS 4000 PLC’s.

Audio, video en besturing over één lijn

[tekst] Liam van Koert [foto’s] Pilz Nederland

Maquette van de Julianasluis met sluizen en ophaalbrug

14-15_Pilz_14-15 15-08-11 07:16 Pagina 14



Er is voor dit project een glasvezel ringlei-ding aangelegd waarover alle communica-tie middels ethernet verloopt. Voor de lay-out heeft dit als voordeel dat de PLC’s bijelk landhoofd als remote I/O kunnen wor-den toegepast. “We hebben aan elke zijdevan elk landhoofd twee PSS 4000 PLC’s toe-gepast. Daarnaast is er één centrale PLCvoor de bediening en coördinatie tussende besturingen. Voordeel van de ringlei-ding hierbij was dat er geen kabels naar deandere kant van het water getrokken hoe-ven te worden. We konden rechtstreeks opde ringleiding inprikken.”

Veilige functiesOm een sluis en brug veilig te bedienenzijn zevental cruciale stappen nodig. Ver-hoeven begint met de schutting. “Op deeerste plaats is er de controle op eengoede nivellering. Is het waterniveau aanbeide zijden van de sluis wel gelijk, zodatmen de deuren veilig kan opendoen? Aantwee kanten is er hiertoe een dubbele ni-veaumeting, waarbij metingen vergelekenworden en er tevens in redundantie isvoorzien. Is dit in orde, dan zijn de seinenwegverkeer aan de beurt. Deze worden ge-controleerd door de aansturing en de te-rugmelding te vergelijken. Als blijkt dat vanalle sets vijftig procent goed functioneert,dan mogen de afsluitbomen na een inge-stelde tijd dicht. Pas als alle afsluitbomengesloten zijn, mag de brug worden ge-opend. Aangezien bij de Julianasluis desluisdeuren en brug dicht bij elkaar liggen,gebeurt dit gelijktijdig met het openen vande sluisdeuren. Zodra de brug en de sluis-deur open zijn, gaan automatisch de sei-nen voor de scheepvaart op groen. Is hetschip gepasseerd, dan gaan deze seineneerst weer op rood, waarbij ook hier op de-fecten wordt gecontroleerd. De bomengaan pas weer open als de brug weer dichtis. De sluisdeuren echter mogen gewoonopen blijven, tenzij men de tegenoverlig-gende deur wil openen.” Tot zover de voor-waardelijke stappen. Verhoeven benadruktdat ook veel beveiligingen zijn opgenomendie meer met het proces te maken hebben.

Zo wordt gecontroleerd of een afsluitboomwel volledig geopend is, maar er zit ookeen snelheidsmeting op de brug en op desluisdeur. Op alle aandrijvingen van brug,sluisdeuren en slagboom zitten SIL3 eind-schakelaars die vervolgprocesstappen vrij-geven. Spil-eindschakelaars geven de posi-ties aan waar met een bepaalde snelheidmag worden gedraaid.Tot slot is ook handbediening mogelijk.Hierbij blijven alle relaties tussen brug,deuren, bomen en seinen behouden. Maardoor het vervallen van de extra controlesvoldoet het geheel niet meer aan SIL3. “Dehandbediening is puur bedoeld om in eennoodsituatie alles weer in een veilige eind-stand te brengen. De brug gaat dicht enblijft dicht, zodat het landverkeer weer ver-der kan”, aldus Verhoeven.

Standaard componentenDat de geïntegreerde oplossing middelséén glasvezel ringleiding zorgt voor eeneenvoudigere lay-out is bekend. Maarwaarom zouden zowel audio, video als be-sturing via dezelfde ethernetverbindingverlopen? Is dit niet gevaarlijk?“Het integreren van de veiligheid middelsSafetyNet heeft voordelen”, legt Verhoe-ven uit. “Op de eerste plaats kan er ge-bruik worden gemaakt van standaard net-

werkcomponenten en zijn er geen speci-fiek aangepaste switches en routers nodig.Dit is goedkoper, maar maakt de installatieook stukken sneller. Het is ‘off the shelf’technologie en er zijn vele marktpartijendie er goed mee overweg kunnen. Daar-naast is deze geïntegreerde oplossing ookecht veilig. Hoewel alle intercomfuncties,marifoonfuncties maar vooral video be-hoorlijk wat bandbreedte vergen, is voorde veilige besturing een gegarandeerddeel gereserveerd. Daarnaast zijn er bin-nen het protocol diverse controles zoalsontvangstbevestiging en CRC-controles, enis alle hardware redundant uitgevoerd.”

Vooralsnog is de provincie Zuid-Holland te-vreden. Op termijn wil ze de lat toch eenstukje hoger leggen. Verhoeven: “Geziende drukte zijn er plannen het sluizencom-plex uit te breiden. Ook zal over een jaar oftwee de bediening op afstand worden ge-daan. Dit is voor wat SafetyNet en PSS 4000betreft geen enkel probleem. De technolo-gie is schaalbaar en veilig, ook over groteafstand.”

Inl.: Pilz Nederland, tel.: (0347) 32 04 77,www.pilz.nl

‘Off the shelf’ technologie

SafetyNet pSafetyNet p is een op ethernet gebaseerd real time bussysteem dat het mogelijk maakt aandrijf-, veiligheids-, enbesturingstechniek binnen één netwerk te verbinden. Het is beschikbaar in twee snelheidsklassen: RTFN (real timeframe network) en RTFL (real time frame line). Eerstgenoemde is voor het koppelen van cellen en een groot aantaldeelnemers met verwerkingscycli tot 1 ms. De lijnvariant is voor dynamische toepassingen waarbij cyclustijden van62,5 μs en korter moeten worden gegarandeerd. Beide varianten kunnen in combinatie worden gebruikt. Waarvoor RTFL alleen lijnstructuren mogelijk zijn, zijn bij de RTFN-variant wat betreft topologie diverse combinaties mo-gelijk. Denk hierbij aan lijnstructuren, sterstructuren of boomstructuren.SafetyNet p maakt gebruik van het decentrale producer/consumer model, waardoor directe communicatie tussentwee deelnemers mogelijk is, met als gevolg snellere communicatie en meer netwerkcapaciteit. Hoewel de stan-daard- en veiligheidsonderdelen fysiek zijn geïntegreerd, geldt dit niet voor de logica. Hierdoor kan de overdrachtvan veiligheidgerelateerde informatie gewaarborgd blijven. Doordat elke deelnemer over een real time klok metinterruptfunctie beschikt, is het geheel deterministisch. Ook kunnen deelnemers tijdens bedrijf worden uitgewis-seld zonder dat opnieuw configureren noodzakelijk is. Dit is met name handig voor mobiele of wisselende confi-guraties (bijvoorbeeld met gereedschappen). Tot slot kan SafetyNet p worden gekoppeld met systemen die zijn uit-gerust met ProfiNet, Ethernet/IP en EtherCAT.

De bedieningsruimte bij de Julianasluis. Alle communicatie (audio, video, besturing) ver-

loopt via ethernet over een glasvezel ringleiding

Een blik in een van de besturingskasten. De gele veiligheidscompo-

nenten zijn duidelijk zichtbaar

14-15_Pilz_14-15 15-08-11 07:16 Pagina 15


alles in goede banen te leiden heeft Duin-rell 105 medewerkers in vaste dienst. Inhet hoogseizoen komen hier nog eenszo’n 250 seizoenskrachten bij voor bedie-ning en service. Van de 105 vaste krachtenzijn er 25 mensen werkzaam bij de Techni-sche Dienst en als zodanig verantwoorde-lijk voor het dagelijks onderhoud van hethele landgoed, van het attractiepark totalle gebouwen en de infrastructuur. In dewintermaanden wordt altijd veel onder-houd gepleegd. In de zomermaandenmoeten de attracties immers draaien.Omdat de attracties altijd 100 procent vei-lig moeten zijn, wordt elke ochtend vóóropening van het park een inspectierondeuitgevoerd door TD-mensen. Aan de handvan een checklist wordt dan gekeken naarzaken als smering, lagers, bouten en aan-drijvingen. Verder wordt regelmatig eenvisuele inspectie uitgevoerd door supervi-sors van het attractiepark zelf, die kijkenvanuit de exploitatiezijde. Daarnaastwordt elke attractie jaarlijks onderhoudenconform een door de leverancier van deattractie opgesteld onderhoudsplan, datdoor voortschrijdend inzicht actueelwordt gehouden. Verder wordt elke at-

Elsto geeft Kikker8baaneen refit1,5 Miljoen mensen uit binnen- en buitenland bezoeken jaarlijks het attrac-

tiepark Duinrell in Wassenaar. De oude Kikker8baan stond enige tijd geleden

op de nominatie om uit het park te worden verwijderd omdat deze attractie

het einde van zijn levensduur had bereikt. Alvorens het zover was, werd

eerst nog een onderzoek uitgevoerd en daaruit bleek dat de Kikker8baan nog

steeds een hoge attractiewaarde had. Voor Duinrell was dit aanleiding om

Elsto Aandrijftechniek te vragen de Kikker8baan te ‘refitten’.

[tekst] Henriëtte van Norel [foto’s] Elsto Aandrijftechniek

het park uitgegroeid tot een attractieparkmet 23 verschillende attracties. Die varië-ren van botsauto’s tot en met een 25 mhoge Falcon achtbaan, die een snelheidkan bereiken van maar liefst 70 km/u.

Dagelijks onderhoudKenmerkend voor attractiepark Duinrell isvolgens Jan van der Graaff, manager tech-niek & onderhoud, de gemoedelijke sfeeren de gezelligheid in het park. Hoog in hetvaandel staan verder zaken als veiligheid,exploitatie en kostenefficiency. Om dit

Van oudsher is Duinrell een 110 hagroot landgoed, waarvan het attractieparkonderdeel is. Behalve een attractieparkbevat dit landgoed ook Duingalow par-ken, verschillende campingvelden en zo-geheten ‘mobile homes’ van verschillendetouroperators, plus een omvangrijk duin-gebied.Het streven is altijd geweest om met deopbrengsten van het attractiepark hetlandgoed te kunnen onderhouden. Zo’n75 jaar geleden is het allemaal begonnenmet een theetuin. In de loop der jaren is

Uit onderzoek bleek

dat de Kikker8baan

nog steeds een

hoge attractie-

waarde heeft

16-17_Elsto_ADT 15-08-11 07:17 Pagina 16



tractie jaarlijks door een onafhankelijkekeuringsinstantie gekeurd.

Kikker8baanDe 360 m lange Kikker8baan, een familie-achtbaan voor veertig mensen, is 25 jaargeleden neergezet in het midden van hetpark. Tijdens één van de jaarlijkse onafhan-kelijke keuringen bleek dat de baanslijtagevan de achtbaan na al die jaren van inten-sieve exploitatie de maximaal toegestanewaarde dreigde te overschrijden en dat hetgeluid van de attractie een issue was. Vander Graaff: “Na 25 jaar trouwe dienst zaghet er in eerste instantie naar uit dat de tijdwas gekomen om de Kikker8baan uit hetpark te verwijderen. De 360 m lange acht-baan moest nog steeds manueel bediendworden. Om een ritje zo comfortabel mo-gelijk te laten verlopen voor de bezoekersvan het park was dus veel kennis en erva-ring nodig van veelal dezelfde mensenofwel ‘Fingerspitzengefühl’. De parameterswisselden per dag namelijk sterk, afhanke-lijk van de bezettingsgraad, het weertypeen de temperatuur.” “Alvorens we beslotenom een refit uit te voeren, hebben we onsafgevraagd of het nog wel lonend was omveel kosten te maken en/of niet beter geko-zen kon worden voor het plaatsen van eennieuwe attractie. Toen uit onderzoek bleekdat de Kikker8baan nog steeds een hoge at-tractiewaarde had, hebben we de StokvisGroup uit Voorhout gevraagd een refit uitte voeren.”

RefitDe operatie werd uitgevoerd onder leidingvan Alexander Stokvis, directeur bij éénvan de werkmaatschappijen van de StokvisGroup. Duinrell had al ervaring met dezeorganisatie omdat Elsto Controls, eendochteronderneming van deze groep, eenjaar daarvoor ook al had gewerkt aan deminitrein in het park. Voor de Kikker8baanis Elsto Controls gevraagd de besturing zo-danig vorm te geven dat de achtbaanvoortaan eenvoudiger en ook door meer-dere mensen is te bedienen.

Er is voor gekozen om de elektromechani-sche aandrijving van de achtbaan voortaanaan te sturen met behulp van een intelli-gente PLC-besturing met een tweeknopsbediening. Op diverse cruciale plaatsen inde baan zijn verder sensoren aangebrachtdie voortdurend positie-informatie terug-koppelen naar de centrale besturingseen-heid, om steeds de juiste snelheid van dewagons te kunnen bepalen. Van derGraaff: “Door deze nieuwe besturing is hetbedienen van de baan veel eenvoudiger

geworden, zijn we niet meer afhankelijkvan steeds dezelfde medewerkers in hetpark en is de baan veel veiliger gewordenomdat de menselijke fout is geëlimineerd.” Behalve de besturing voldeden dus ookenkele baandelen in de bochten niet meeraan de normen van de leverancier van deattractie. De baandelen zaten tegen de li-miet van slijtage aan en moesten daaromworden gedemonteerd en opnieuw opge-last. Stokvis: “Dit was een klus voor Machi-nefabriek Veldman, eveneens een dochter-onderneming van de Stokvis Group. In to-taal heeft de machinefabriek circa 80 mvan de totale baan onderhanden geno-men.”Nadat de versleten baandelen waren ge-demonteerd en getransporteerd naarVeldman in IJmuiden, zijn deze eerst metbehulp van speciaal ontwikkelde druk-stukken onderzocht. De bedoeling wasom na te gaan hoeveel voorspanning deverschillende baandelen uiteindelijk weermoeten krijgen om de baan weer de oor-spronkelijke vorm terug te kunnen geven,zodanig dat deze probleemloos kan wor-den gemonteerd. Aan de hand van dezeinformatie zijn de baandelen vervolgensvolautomatisch opgelast en vlak gesle-pen, terug naar de originele profielmaat.Omdat de rails van een achtbaan in aller-lei bochten loopt, is speciaal voor het vol-automatisch lassen een mobiel hulpge-reedschap ontwikkeld, waarmee exact devorm van de baan kan worden gevolgd.Daarna zijn de baandelen teruggebrachtnaar Duinrell waar de montageploeg debaandelen weer op de juiste plaats in derails heeft teruggeplaatst.Stokvis: “In tegenstelling tot bij een eer-dere renovatie is er nu bewust voor geko-zen om de baandelen off-site op te las-sen. Het voordeel hiervan is dat de span-ning tijdens het lasproces beterbeheersbaar is. Door het uitvoeren vandeze refit zijn we erin geslaagd de levens-duur van de Kikker8baan zeker weer metzo’n vijf tot tien jaar te verlengen.” Vander Graaff vervolgt: “De volgende klus is

nu het verfraaien van het station van deachtbaan en het plaatsen van een nieuweachtbaan, die deze Kikker8baan gaatdoorkruisen.”

TenslotteStokvis: “Het hierboven beschreven turn-keyproject is een mooi voorbeeld van eensynergetische aanpak. Niet alleen tussenklant en leverancier, maar ook tussen deverschillende werkmaatschappijen van deleverancier onderling. Duinrell had als or-

ganisatie slechts te maken met één aan-spreekpartner voor de totale refit en daar-mee met korte communicatielijnen. Intus-sen hebben achter de schermen drie orga-nisaties nauw samengewerkt om delevensduur van de Kikker8baan met vijf tottien jaar te verlengen.” Niet alleen de le-vensduur is verlengd; ook is door het plaat-sen van geluidabsorbtiebakken het ge-luidsniveau met 8 dBA afgenomen. Bezoe-kers kunnen de komende jaren dus nogheerlijk en veilig genieten van deze mar-kante attractie in Duinrell.

Inl.: Elsto Aandrijftechniek, tel. (0252) 21 91 23, www.elsto.nl

Na refit nog vijf tot tien jaar langer in bedrijf

Nauwe

samen-

werking

achter de

schermen

Na de refit wordt de elektromechanische aandrijving van de acht-

baan aangestuurd met behulp van een intelligente PLC-besturing

met een tweeknops bediening

Jan van der Graaff (links) en Alexander Stokvis proberen de acht-

baan hoogstpersoonlijk uit

16-17_Elsto_ADT 15-08-11 07:17 Pagina 17


Windows 95 omgedraaid. De DOS-ven-sters (tegenwoordig Command vensters)werden gast bij Windows. Ook andereomgevingen, zelfs realtime, werden opdeze manier binnen Windows geïnte-greerd.Lastiger werd het als we twee verschil-lende versies van Windows of een combi-natie met Linux wilden draaien. Danmoest er toch nog steeds bij het opstarteneen keuze gemaakt worden. Complete be-sturingssystemen als gast bij een ander le-verde te veel vertraging op. Nieuwe hard-

warestructuren, met name multicore pro-cessoren, brachten uitkomst. Er zijn nudiverse architecturen beschikbaar waarbijzowel een mix van besturingssystemen alsmeerdere identieke besturingssystemenop één hardwareplatform kunnendraaien.Het in de inleiding genoemde VMWare ismarktleider op dit gebied, maar er zijnook oplossingen beschikbaar van firma’sals Microsoft, Oracle en Apple. Er bestaanverschillende principes waarop deze virtu-alisatie kan zijn geregeld. We gaan hierniet verder in op de details.Belangrijk is het voordeel van virtualisatiebij serversystemen: kostenbesparing.Doordat iedere gebruiker volledig zijneigen omgeving krijgt op de server kun-nen geen conflicten tussen verschillende

Virtualisatie in besturingssystemenVirtualisatie is een veel gehoorde term in de ICT-wereld van tegenwoordig. Een bedrijf als VMware is de af-

gelopen tien jaar gegroeid van niets tot een van de vijf grootste softwarebedrijven in de wereld. Als markt-

leider op het gebied van virtualisatie en de daarmee samenhangende cloud computing heeft het bedrijf de

servermarkt een volledig ander aanzicht gegeven. Zoals zo vaak doet deze nieuwe tak van sport na een

paar jaar ook zijn intrede in de industriële markt.

[tekst en screendumps] Kees Zagers, Si-Kwadraat, Nuenen

besturingssystemen parallel. Het idee isniet nieuw. Reeds halverwege de jarentachtig met de introductie van Windowsdraaide dit systeem op de bestaande DOS-omgeving. We noemen dit een gast bestu-ringssysteem: het ene systeem draait ophet andere. Gelukkig werden de rollenmet de introductie van Windows NT en

Virtualisatie is het splitsen van een sys-teem in meerdere subsystemen met elkhun eigen functionaliteit. We moeten ditniet verwarren met het draaien van meer-dere taken binnen één systeem (multitas-king), wat tegenwoordig met elk bestu-ringssysteem wel mogelijk is. Bij virtualisa-tie draaien we echt meerdere

De voorloper van virtualisatie: een besturingssysteem (bijvoorbeeld DOS) binnen een ander systeem (bijvoorbeeld

Windows)

Virtualisatie niet

verwarren met

multitasking

18-19-20_virtualisatie_18-19-20 15-08-11 07:18 Pagina 18



gebruikers ontstaan. Bij een crash ligt al-leen iemands eigen systeem eruit en kun-nen anderen gewoon doorwerken. Boven-dien wordt de processortijd dynamisch ver-deeld over de verschillende gebruikers. Alshet bij iemand rustig is, kan bij de anderextra vermogen worden ingezet. Systemendie in rustige tijden dynamisch op standbykunnen worden gezet, besparen ook aar-dig op het energieverbruik. Computer-kracht inzetten wanneer het nodig is, daardraait het om bij virtualisatie.

IA volgt ICTOok in de wereld van besturingen in pro-ces- en productieomgevingen doet virtua-lisatie schoorvoetend zijn intrede. Hierbijgaat het niet zo zeer om meerdere gebrui-kers, die allemaal hun eigen omgevingwillen hebben, maar meer om processendie samen op één systeem moetendraaien maar daar verschillende eisen aanstellen. Doordat de pc vaak ‘onecht’ wordtgebruikt binnen de industriële automati-sering, kan juist de standaard Windows-omgeving voor problemen bij industriëleprocessen zorgen. We zullen enkele voor-beelden de revue laten passeren.In de jaren tachtig van de vorige eeuwzagen vele realtime systemen het daglicht.Nadat het pionierswerk vooral door Digi-tal Equipment (DEC) in zijn PDP11-familiegedaan was, kwamen voor verschillendemicroprocessoren allerlei systemen op demarkt. Zowel voor de 68000 familie vanMotorola (nu Freescale) als voor de x86 fa-milie van Intel kwamen zowel realtimekernels als volledige realtime operating

systemen beschikbaar zoals RSX11, RT11,VERSAdos, OS-9, VRTX, pSOS, PDOS, iRMX,VXworks en QNX. Alleen de laatste tweezien we nog gebruikt als embedded real-time kernel, ook in combinatie met bij-voorbeeld Windows. Daarnaast zijn er sys-temen gekomen die zijn geoptimaliseerdvoor een combinatie met Linux, zoalsLynxOS en RTLinux. Ook de afgeleideWindows-variant CE wordt wel bestem-peld als realtime operating system, hoe-wel niet alle geleerden het daarover eenszijn.Tegenwoordig zal men binnen een pc derealtime kernel willen combineren meteen Windows of Linux omgeving voor demens-machine-interface. Tot voor kortkreeg het realtime systeem de hoogsteprioriteit; als er tijd over was, kon Wind-ows of Linux aan de beurt komen. Iedervan de RT-systemen kende daar zo zijneigen systeem voor.Door gebruik te maken van standaard vir-tualisatiepakketten kunnen we dit op eenefficiëntere wijze aanpakken. Een quad-core processor krijgt nu bijvoorbeeld vooreen of twee kernen het realtime systeemte verwerken, terwijl de overige kernenzich bezighouden met Windows. Het ma-nagement voor de communicatie hiertus-sen wordt door de virtualisatiesoftwarevoor haar rekening genomen. We kunnenstandaard virtualisatiepakketten uit deeerder genoemde serveromgevingen toe-passen, maar er bestaan ook speciale pak-ketten voor industriële toepassingen. Eenvoorbeeld is Real Time Systems GmbH datmet name de standaard kernel QNX goedondersteunt. Ook National Instrumentskent zo’n realtime ‘hypervisor’ pakket, datgeoptimaliseerd is voor haar Labview run-time code.

Het grote voordeel van virtualisatie tenopzichte van de traditionele wijze van eenrealtime kernel in combinatie met bijvoor-beeld Windows is, dat bij een crash vanWindows de realtime besturing doorgaat.Het is niet meer van deze tijd dat de CPUin een oneindige wachtlus komt waardoorook alle realtime processen ‘hangen’.

SoftPLC in combinatie met ScadaIn de proces- en productiebesturingengeldt nog steeds, dat we de echte bestu-ring plc-gebaseerd doen en de visualisatiein een Scada omgeving. De plc ontwikke-lomgeving is gestandaardiseerd inIEC61131 en voor Scada geldt, dat er te-genwoordig zeer geavanceerde configura-tiemodellen zijn. Echt ‘low level’ program-meertechnieken zijn niet meer nodig. Tra-ditionele plc’s worden via een industrieelnetwerk gekoppeld aan het Scada sys-teem, dat op een krachtige pc draait.De laatste jaren is het verschil tussen deplc en pc steeds kleiner geworden. Hetdraait alleen nog maar om de besturings-software. Er bestaan software ontwikke-lomgevingen waarmee je ook plc-functio-naliteit op een Windows of Linux pc kuntdraaien. De originele benaming hiervoorwas softPLC, maar deze kreet heeft ookandere betekenissen gekregen. De markt-leider op het gebied van deze IEC61131-3software is 3S met de Codesys-omgeving.Virtualisatie kan ook worden gebruikt omde Scada-omgeving en de besturingsamen te voegen op één pc. Een of meer-dere plc’s kan men aldus combineren meteen grafisch user interface met alle data-base faciliteiten, zoals beschikbaar in eenScada-omgeving. Sysgo heeft met namevoor Linux een zogeheten microkernel be-schikbaar die de virtualisatie regelt. Dit Pi-

Investeringen in hardware verminderen

4

De absolute marktleider op het gebied van virtualisatiesoftware is

VMware

General purposeHMI controller

Real-timeautomatiserings-

controller

Real-timeverwerking

Generalpurpose HMI

Virtualisatiesoftware

Eén controller met virtualisatieHMI controller

controllerautomatiserings-

Real-time

General purpose Eén controller met virtualisatieEén controller met virtualisatie

Door meerdere operating systemen op een enkele controller te laten draaien, kan virtualisa-

tiesoftware de investeringen in hardware verminderen (bron: National Instruments)

Real-time OSGeneral purpose OSGeneral purpose OSGeneral purpose OS Real-time OS

Door virtualisatie-

technologie kunnen

automatiseringssys-

temen beter ge-

bruikmaken van

multicore proces-

sing kracht in

slechts één control-

ler (bron: National

Instruments)



keOS kan ook een of meerdere Codesysruntime processen ondersteunen. Metname voor compacte systemen, waarbijde afstanden tot I/O kort zijn, bespaart ditop apparatuur en met name ook op dehele netwerk infrastructuur.

RedundantieKritische systemen moeten dubbel wor-den uitgevoerd. Als de ene besturing uit-valt, moet een andere het direct kunnenovernemen. Traditioneel betekent dat, datde hardware dubbel wordt uitgevoerd. Viaeen netwerk controleert het ene systeemhet andere. Als wordt geconstateerd datsysteem 1 niet meer functioneert, neemtsysteem 2 het direct over.In de praktijk blijkt tegenwoordig vaak, dateen systeem het hardwaretechnisch ge-woon blijft doen, alleen dat het door eensoftwarefout is vastgelopen. Het is devraag dan of we dit eenvoudig via het net-werk kunnen constateren. Een goedebackup binnen het systeem zelf is vaak eenbetere methode om dit soort fouten tekunnen opvangen. Virtualisatiesoftware,die gegarandeerd door blijft draaien wan-neer de applicatiesoftware in een lus te-recht is gekomen en die het backup-sys-teem dan naadloos kan inschakelen, is eenmogelijke uitkomst. Zeker in een opstart-fase van een project kunnen hiermee las-tige onderbrekingen in het proces wordenvoorkomen. Het is natuurlijk wel belang-rijk om te achterhalen in welke situatie defout optrad om dit in de volgende versievan de software correct op te lossen.

Combinatie ontwikkel/runtime-omgevingVeel software ontwikkelomgevingen bie-den de mogelijkheid om de applicatie inde ontwikkelomgeving te kunnen testen.Alle debugging-gereedschappen staan ter

beschikking en in principe kan de toepas-sing stap voor stap worden getest. Demeeste functionaliteit kan hiermee goedworden getest voordat een echte runtimemodule wordt gemaakt.Maar met name tijdskritische processen,zoals directe regellussen binnen een aan-drijftoepassing, hebben in de ontwikke-lomgeving te veel overhead, waardoor hetrealtime gedrag wordt verstoord. Traditio-neel moeten we in een ontwikkelomge-ving eerst een runtime versie genereren(compileren), voordat we de tijdskritischetoepassing kunnen testen. Als we dit ophetzelfde systeem willen doen, zullen wede ontwikkelomgeving eerst af moetensluiten, voordat we de runtime-modulekunnen uitvoeren.In een virtualisatieomgeving kunnen weop het ene virtuele systeem de ontwikke-lomgeving draaien, terwijl we de runtime-omgeving op het andere systeem latendraaien. We kunnen functionaliteit testenop het ene systeem en de runtime perfor-mance op het andere en dat alles zonderiets af te sluiten en opnieuw te moetenstarten.

GevarenHet uitvoeren van verschillende systemenop één hardwareplatform biedt niet alleenvoordelen; er zijn zeker ook gevaren aanverbonden. In een kantooromgeving zijnze vaak niet relevant, maar in een industri-ële omgeving vormen ze een grote drei-ging voor de betrouwbaarheid.Redundantie met twee virtuele systemenbinnen één platform biedt voor software-problemen een betere oplossing dan de-tectie via een netwerk. Hardwaretechnischbrengt het echter een groot risico metzich mee. Door een spanningsuitval kanmisschien een reboot van het systeem op-treden. In dat geval zijn beide systemen

weg en is er gedurende enige tijd geenbesturing meer aanwezig. Een watchdogdie een ander platform inschakelt, lijktdan toch wel betrouwbaarder.Een ander probleem dat vaak over hethoofd gezien wordt, is het energiever-bruik. Voor krachtige virtualisatiesyste-men zijn vaak grote dual- of quadcore pro-cessoren nodig met geforceerde koeling.Zo’n systeem zal aardig wat Watts consu-meren. Door gebruik te maken van meer-dere lowpower processoren, waarmeehetzelfde gedaan kan worden, is niet al-leen minder vermogen nodig maar voor-komen we ook dat systemen veel onder-houd nodig hebben voor geforceerde koe-lingen.Ook beveiliging zal men bij een virtualisa-tiesysteem goed onder de loep moetennemen. Pc’s zijn veel kwetsbaarder voorvirussen en ander malware dan industriëlebesturingssystemen. Gaan we nu de in-dustriële besturing combineren met eenplatform binnen het systeem zelf, dan krij-gen we daar waarschijnlijk ook een kop-peling via TCP/IP sockets voor de commu-nicatie. Deze basis is veel toegankelijkervoor internetboeven dan traditionele in-dustriële netwerken.

ConclusieVMware heeft met zijn virtualisatieomge-vingen het ‘multisysteem’ concept binnenéén hardwareplatform voor iedereen toe-gankelijk gemaakt. Ook meer industriëlespelers zoals National Instruments zorgenervoor dat virtualisatie binnen onze om-geving komt. Zeker tijdens ontwikkelingvan industriële besturingssoftware zal dekomende jaren meer en meer gebruik ge-maakt worden van virtualisatietechnieken.Het is echter de vraag hoe en wanneer hetook in runtime-omgevingen zal doorbre-ken. Hier zijn toch nog wel de nodige val-kuilen te omzeilen om een goed en be-trouwbaar virtualisatiesysteem te realise-ren. Echte zichtbare hardwaremoduleswekken nog beduidend meer vertrouwendan virtuele software.

Inl.: VMware Netherlands BV, tel.: (030) 284 95 00, www.vmware.com/nlMicrosoft BV, tel.: (020) 500 15 00,www.microsoft.nlNational Instruments (Netherlands) BV,tel.: (0348) 43 34 66, www.ni.com/netherlandsReal Time Systems GmbH, tel.: (+49) 751 359 55 80, www.real-time-systems.comSysgo AG, tel.: (+49) 6136 994 80,www.sysgo.com

Robotgestuurdexylofoon Serieel Ethernet Host

Target (AMD processorbord)

CoDeSys Linux

PikeOS microkernelHardware

xylofoonRobotgestuurde

Serieelxylofoon

get (AMD pr

eOS microkHardw

CoDeSys

Pik

arTTa

Ethernet

d)

ernelare

Linux

Hardwcrokke

ocessorborget (AMD pr

Een toepassing van de Fachhochschule Wiesbaden in Duitsland met Sysgo PikeOS, Linux en

CoDeSys (bron: Sysgo)

Runtime

virtualisa-

tie heeft

nog

valkuilen



TECHNIEK Mechanisch

veel aandacht voor de inkoopprijs. In hetbuitenland wordt veel meer naar de to-tale kosten tijdens de levensduur geke-ken. Daar is men bereid iets meer te be-talen voor een hogere kwaliteit. Dit geldtzelfs voor een land als Nigeria, zeg ik uiteigen ervaring.” A.Z. Hollink is bekend alsleverancier van koppelingen. Bij een in-ventarisatie bleek Spillebeen tot zijn ver-bazing echter ook een behoorlijk breedassortiment remmen in huis te hebben.”Remmen zijn eigenlijk een beetje het on-dergeschoven kindje geweest, net zoalsremmen in de machinebouw in het alge-meen niet de aandacht krijgen die ze ver-dienen. Wij gaan remmen nadrukkelijkeronder de aandacht brengen. Het is eenvan de redenen dat ik vier nieuwe mede-werkers heb aangetrokken, waarmee hetpersoneelsbestand in Nederland op acht-tien is gekomen.”

MagazijnSinds april 2009 is A.Z. Hollink gevestigd inApeldoorn-Noord, vlak bij de A50. Het ma-gazijnoppervlak is vijf keer zo groot als opde vorige locatie in Deventer, en het ter-rein biedt nog uitbreidingsmogelijkheden.“Om snel te kunnen leveren, heb ik on-danks de recessie geïnvesteerd in voorra-den. Sommige concullega’s hebben mo-menteel lange levertijden. Verder speel ikin op de trend van afnemers om voorra-den bij hun leveranciers neer te leggen.Daardoor betaal ík weliswaar rente overde voorraad, maar ik bind wel die afne-mers aan me. In deze markt moet je ser-viceniveau hoog zijn.”

Inl.: A.Z. Hollink BV, tel.: (088) 120 03 00,www.azhollink.eu

A.Z. Hollink streeft naar complete lijnelektromechanische aandrijvingenA.Z. Hollink viel enkele jaren geleden op door de sterke nadruk van het bedrijf

op marketing. Inmiddels besteedt het bedrijf minder middelen aan promotie en

ontbrak zelfs op de vakbeurs Aandrijftechniek. “We leggen het accent steeds

minder op massamarketing en mikken nu op individuele benadering. Verder

richten we onze inspanningen meer op het buitenland”, aldus directeur Dieter

Spillebeen. Dat wil geenszins zeggen dat het bedrijf in Nederland stilstaat. Er

wordt gewerkt aan een complete lijn elektromechanische aandrijvingen.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] A.Z. Hollink

jaar verdubbelt. Ondanks zijn internatio-nale ambities ziet Spillebeen er voorlopiggeen nieuwe eigen vestigingen bijkomen.“Ik zie meer in samenwerking met lokaalgoed ingevoerde distributeurs. Wij heb-ben in Europa de nodige verkooppuntenvoor onze eigen productlijnen. Ik wil sa-menwerken met distributeurs van AltraMotion in andere landen. Wij kunnen dedistributeurs van Altra onze eigen lijnenaanbieden en onze eigen distributeurs deproducten van Altra.”

Koppelingen en remmenVeel kennis over componenten zoals kop-pelingen ligt vastgelegd in rekenprogram-ma’s. Toch zijn een dosis gezond verstanden kennis bij de leverancier onmisbare ge-reedschappen bij het adviseren van klan-ten. Spillebeen stuurt zijn technisch mede-werkers een paar keer per jaar naar zijn fa-brikanten om hun kennis op peil tebrengen en te houden.

“Mensen onderschatten hoe belangrijkeen koppeling is. Ik zie in de praktijk datsommige koppelingen elke drie of viermaanden moeten worden vervangen.Dat is helemaal niet nodig, het is puurhet gevolg van een slecht advies en eenslechte keuze. Natuurlijk, je moet geendure koppeling inbouwen die twintig jaarmeegaat als je weet dat die machinehooguit tien jaar in gebruik is. Een goedberekende koppeling gaat een machine-leven mee en bespaart de gebruiker veelonderhoudskosten. In Nederland is er te

Het huidige leveringsprogramma vanA.Z. Hollink omvat koppelingen, (grote)tandwielkasten, glijlagers en remmen. Deonderneming levert een aantal eigen pro-ductlijnen plus de merken van de AltraMotion Group. Dieter Spillebeen: “Voorons eigen pakket geldt dat de producteneen goede kwaliteit moeten bieden tegeneen concurrerende prijs. Maar wij zijn dis-tributeur, geen fabrikant. Onze eigen pro-ducten worden onder private label eldersvolgens onze specificaties en kwaliteitsei-sen gemaakt. Verder zijn wij specialist inmechanische overbrengingen. Wij willengeen elektronica voeren, daar hebben wijgeen expertise in, dat is onze markt niet.Wij willen wel complete elektromechani-sche aandrijvingen gaan leveren. Ik benop zoek naar een Nederlandse partnervoor elektromotoren die ons internatio-naal kan ondersteunen.”De onderneming heeft vestigingen inApeldoorn, Stabroek (België) en Welling-ton (Zuid-Afrika) van waaruit het Afri-kaanse continent wordt bewerkt. Het doelis dat de hele groep de omzet in vijf tot zes

Goede koppeling gaat

machineleven mee

A.Z. Hollink levert

onder meer de kop-

pelingen van de

Altra Motion Group.

Dit is een Duraflex

flexibele koppeling

van T.B. Wood’s

Onder eigen label brengt A.Z. Hollink onder

meer balgkoppelingen op de markt

21_AZ Hollink_21 15-08-11 07:19 Pagina 21


juni 2008. In oktober 2009, slechts zestienmaanden na het begin van de bouw, konhet bedrijf starten met de montage vancomplete tandwielkasten. In 2010 werdhet productieprogramma verder gecom-pleteerd en is begonnen met optimalise-ring van de productie. Het jaar 2011 staatin het teken van verdere opschaling,onder meer door de installatie van nieuwemachines. De bouw is dus gestart vóór de economi-sche crisis uitbrak. Tijdens die crisis is ge-woon doorgewerkt. Alleen is de bouw vangeplande uitbreidingen uitgesteld, methet oog op de toekomst. Door de bouwniet stil te leggen, heeft SEW-Eurodrive nucapaciteit om de aantrekkende markt tebedienen.Kohl: “Het Grossgetriebewerk is vanaf hetbegin uitdrukkelijk bedoeld als uitbreidingop de bestaande productiecapaciteit. Degrotere kasten werden tot voor kort ge-bouwd in de fabriek in Graben-Neudorf,op 10 km van Bruchsal. In de nieuwe fa-briek worden onder meer kasten gemaakt

Meer dan

€ 100

miljoen

geïnves-

teerd

Nieuwe fabriek grotetandwielkasten op toeren

Eind 2009 nam SEW-Eurodrive een nieuwe

fabriek voor de productie en montage van

grote industriële tandwielkasten in gebruik.

In 2010 is de productie geoptimaliseerd en

dit jaar vindt verdere opschaling plaats. De

redactie van Aandrijftechniek nam een kijkje

in het Grossgetriebewerk Bruchsal, zoals de

fabriek officieel heet, en was onder de indruk

van zowel de tandwielkasten als de efficiency

waarmee deze grote jongens werden ge-

bouwd en gemonteerd.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Benny Gudde

nieuwe fabriek een belangrijke doelgroep,zij het dat het nu vooral om extralogistiekgaat: transportsystemen in de open luchtof onder de grond.

Strategische fabriekLogistiek heeft ook een belangrijke rol ge-speeld bij de opzet en bouw van de fa-briek. Dipl.-Wirt.-Ing. Andreas Kohl is alsbedrijfsleider binnen de onderneming ver-antwoordelijk voor de totale logistiek vande nieuwe fabriek. “Logistiek is binnenSEW-Eurodrive altijd een belangrijke fac-tor geweest. Dat was ook het geval bij hetGrossgetriebewerk. Met deze fabriek be-schikken we nu over één van de modern-ste tandwielkastenfabrieken van Europa,die als centrale fabriek fungeert voor allegrote tandwielkasten voor de Europesemarkt en daarbuiten. De fabriek bouwtzowel coaxiale en kegelwielkasten als pla-netaire tandwielkasten.”De onderneming heeft meer dan ¤ 100miljoen in de nieuwe fabriek geïnvesteerd.De bouw van de nieuwe fabriek begon in

Zoals de naam al doet vermoedenbouwt SEW-Eurodrive in het Grossgetrie-bewerk Bruchsal grote tandwielkasten.Het bedrijf spreekt zelf van industriëletandwielkasten en daarmee betreedt deonderneming eigenlijk een nieuw terrein.Tot nu toe bouwde het bedrijf voorname-lijk motorreductoren, aandrijvingenwaarin elektromotor en reductor steedseen kant-en-klare combinatie vormen.Thans bouwt men ook grote tandwielkas-ten die met of zonder elektromotor wor-den uitgeleverd. Met deze uitbreiding ophet leveringsprogramma wil SEW-Euro-drive zich profileren als systeemaanbieder.Tevens doet het met de nieuwe fabriekeen aanval op de gevestigde orde die juistalleen grote tandwielkasten bouwt.Van oudsher heeft SEW-Eurodrive eensterke positie in de intralogistieke markt,het intern transport. Het bedrijf heeft tal-loze motorreductoren geleverd voorhangbanen, rollenbanen, sorteer- en dis-tributiesystemen en ander intern trans-portmateriaal. De logistiek is ook voor de

Niet alleen toeleveranciers van materialen hebben leverproblemen, ook machinebouwers

confronteren hun afnemers met lange levertijden. Ten tijde van het bezoek van de redactie

waren in de onderdelenfabricage nog tal van plekken open aangezien de bestelde machines

nog niet waren geleverd

22-23-24_SEW eurodrive_ADT 15-08-11 07:41 Pagina 22


TECHNIEK Mechanisch

uit de nieuwe IGX-serie (coaxiale enhaakse tandwielkasten, al of niet in explo-sieveilige uitvoering), en wel tot grootteIGX250 (de IGX260 en groter worden inFinland gebouwd).”“Door de productie voor grote kasten opéén locatie te concentreren, konden we inGraben-Neudorf capaciteit vrijmaken voorde productie van servomotorreductorenen de Movigear mechatronische aandrij-vingen. En nu de markt weer aantrekt,hebben we die capaciteit daar hard nodig.In het boekjaar 2010 hebben we veel meerorders ontvangen en we zitten nu alweerop het niveau van 2008. Zonder het Gross-getriebewerk hadden we nooit alle ordersaangekund. Een probleem is nu wel de ca-paciteit bij een aantal toeleveranciers. Ookde prijs en beschikbaarheid van bepaaldematerialen - met name staal, koper, alumi-nium en zeldzame aardmetalen maar ookbepaalde elektronicacomponenten - baartons zorgen.”

ProductieNet als elders bij SEW-Eurodrive maakt denieuwe fabriek veel onderdelen in eigenhuis. “Dat stelt ons in staat om korte door-looptijden te realiseren en volgens ‘engi-neering to order’ te produceren”, aldusChristian Tyburski, hoofd van de afdelingindustriële tandwielkasten. “De industri-ële tandwielkasten die uit het Grossgetrie-bewerk komen, onderscheiden zich op

een aantal punten van de motorreducto-ren die SEW-Eurodrive al heel lang maakt.Om te beginnen gaat het om hogere kop-pels dan bij de motorreductoren. Verderhebben deze kasten een hogere vermo-gensdichtheid (kW/dm3) en gaat hetvooral om ‘stand alone’ kasten, dus zon-der elektromotor. Nog een onderscheid isdat soms veel opdrachtspecifieke enginee-ring nodig is. Last but not least zijn de se-riegroottes veel kleiner dan bij de be-kende motorreductoren.”Ook Tyburski komt herhaaldelijk terug opde logistieke aspecten van de nieuwe fa-briek. “SEW-Eurodrive is een nieuwkomerop de markt voor grote industriële tand-wielkasten. Om ons te onderscheiden, wil-len we het snelst en met de hoogste lever-betrouwbaarheid kunnen leveren. Dat be-tekent dat we veel aandacht hebbenbesteed en ook continu zullen blijven be-steden aan het ontwikkelen en verbeterenvan onze productieprocessen. We hebbendaar zelfs een aparte afdeling voor, WIE-PRO, die een belangrijke stempel heeft ge-drukt op de organisatie en inrichting vanhet Grossgetriebewerk.”Na uitleg over de logistiek en later bij debezichtiging van de fabriek kunnen weSEW-Eurodrive alleen maar feliciteren metde logistiek. Zowel op fabrieksniveau (or-ganisatie, workflow, materiaalstromen)als op werkplekniveau (inrichting van dewerkplek, instructiemiddelen, toevoer van

onderdelen) is zichtbaar goed nagedachtover optimalisatie van het productiepro-ces en verkorting van de doorlooptijd.

Logistiek is belangrijke factor

EnergiebeheerNet als veel van haar afnemers besteedt SEW-Eurodrive veel aan-dacht aan het energieverbruik van haar fabrieken. Voor hetGrossgetriebewerk is een eigen warmtekrachtcentrale gebouwddie 201 kW aan elektrisch en 303 kW aan thermisch vermogen le-vert. Door een WKK te installeren, wordt jaarlijks circa 485 tonaan CO2-emissie bespaard. Dat komt overeen met de uitstoot vantweehonderd middenklassers die samen 3 miljoen km rijden.Door bovendien de uitgestoten warmte van het proces terug tewinnen, wordt nog eens zo’n 790 ton CO2-emissie bespaard,ofwel 329 middenklassers die 4,9 miljoen km rijden.Ook met water wordt zorgvuldig omgegaan. Het 5.760 m2 grotedak is met een netwerk van 2,2 km regenpijp gekoppeld aan eenreservoir van 180 m3. Hierdoor kan de fabriek jaarlijks 1.500 m3

water besparen, het verbruik van tien huishoudens van vier per-sonen.Nog wat cijfers: de fabriek is ongeveer 500 m lang en 200 mbreed, de hallen hebben een hoogte van 12,5 m, het kantoorge-deelte is 18 m hoog, het hoogbouwmagazijn zelfs 24 m hoog.Op het dak van dat hoogbouwmagazijn is 1.360 m2 zonnepaneelgeplaatst met een vermogen van 154,8 kWp. Een deel van hetkantoorgedeelte is voorzien van een thermisch paneel met eencollectoroppervlakte van 37 m2, een warmwatervat van 1,25 m3

en een buffervat van 3 m3.

4

Ook in ergonomisch opzicht is het Grossgetriebewerk een moderne

fabriek. Er is veel aandacht voor licht, geluidsniveau, temperatuur-

regeling én netheid

Complete tandwielkasten staan gereed voor verzending, inclusief ter plekke te monteren

onderdelen, reservedelen en alle documentatie. Van buitenaf toegankelijke draaiende dus

potentieel gevaarlijke delen worden standaard geel gespoten



Productie en montageBinnen de fabriek zijn er twee organisato-risch gescheiden afdelingen: de productievan componenten en de montage en uit-levering van de tandwielkasten. Binnendeze afdelingen zijn de productie respec-tievelijk montage van de diverse product-series weer fysiek gescheiden. In het intra-logistieke traject (goederenontvangst, ma-gazijn, transportbanden) zijn enkelehonderden motorreductoren verwerkt, enhet zal u niet verbazen dat die allemaal debekende oranjerode SEW-kleur hebben. Dipl.-Wirt.-Ing. (FH) Alexander Gutbrod,hoofd van de montageafdeling van degrote tandwielkasten, gaat in op de rolvan engineering bij grote industriële tand-wielkasten. “In de fabriek verwerken wetwee soorten orders. De eerste is ‘Assem-bly to order’ (ATO). Hierbij gaat het ommin of meer standaard grote kasten, diegeen technische bijzonderheden kennen.Het picken van de onderdelen en de sa-menbouw van de kasten is daar op afge-stemd. Onze doelstelling voor een stan-daard opdracht is een doorlooptijd vantwee weken.”“De tweede soort orders betreft ‘Enginee-ring to order’ (ETO), ofschoon ‘Design toorder’ soms een betere benaming is. Hetgaat hier om afwijkende uitvoeringen diede nodige aanpassingen en ontwikkelin-

gen met zich mee brengen. De levertijdvan dergelijke tandwielkasten is sterk af-hankelijk van de complexiteit, maar westreven hier naar een gemiddelde door-looptijd van acht weken. In beide gevallengaat het vaak om eenmalige of niet-fre-quente projecten, waarbij de klant zowelindustriële tandwielkasten als ‘standaard’motorreductoren bestelt. Dat betekent datwe best wel met pieken en dalen in de or-derportefeuille te maken hebben. En an-ders dan we aanvankelijk dachten, vallende meeste opdrachten onder ‘Engineeringto order’.”

MarktenDe grote industriële tandwielkasten vin-den op de eerste plaats toepassing ingrootschalige logistieke projecten: grotetransportbanden voor ertsen, mineralen,cement en dergelijke producten. Dezetransportbanden kunnen meer dan 10 kmlang zijn. Dit vraagt om grote aandrijvin-gen, bestaande uit motor, geaarde koppe-ling, rem en tandwielkast. Er zijn duizen-den combinaties mogelijk, en dat verklaart(mede gegeven de grote vermogens) datnagenoeg altijd enige engineering nodigis. Vaak worden deze combinaties op skids(frames) gemonteerd, zodat de aandrijvingals compleet pakket de deur uit gaat en terplekke direct op de transportband kanworden gebouwd. SEW-Eurodrive bouwtweliswaar grote elektromotoren, maar demotor is lang niet altijd afkomstig uit eigenhuis. Vaak hebben de afnemers hun eigenfavoriete merken en typen waarvoor zezelf reservedelen en kennis in huis hebben.De belangrijkste geografische afzetmark-ten zijn op dit moment Azië (met nameChina), maar ook Zuid-Amerika, Zuid-Afrika en Australië, waar momenteel groteinvesteringen worden gepleegd in mijn-bouw.

Een tweede belangrijke toepassing betreftplatenbanden voor hete productieproces-sen. Vaak kiezen afnemers hier voor eencombinatie van een planetaire en een in-dustriële tandwielkast, zodat een snelle le-vering mogelijk is. Nog een toepassing isde zogeheten schraper die in kolencentra-les en ertsoverslagplaatsen wordt gebruikt.Een andere toepassing is de aandrijvingvan rijen hefbewegingen in grote haven-en containerkranen. Zo leverde de fabriekaandrijvingen voor grote kranen van deChinese marktleider ZMTC in de havensvan Hamburg en Rotterdam. In deze toe-passingen zijn trouwens ook veel andereaandrijvingen van het merk uit Bruchsal tevinden.

De tandwielkasten van het Grossgetriebe-werk zijn ook terug te vinden in de duur-zame energieopwekking en -terugwin-ning zoals opvoerschroeven en turbines.In dergelijke toepassingen ziet men trou-wens opvallend veel combinaties van in-dustriële tandwielkasten met 1:1 riem -aandrijvingen. De grote kasten wordenook gebruikt in koeltorenaandrijvingen.Hiervoor worden overigens speciale uit-voeringen gebouwd die hoge krachtenaankunnen en een hoge beschermings-graad hebben tegen corrosie en vocht. Alslaatste toepassing moeten spaanplaatper-sen worden genoemd, waar ook hogekrachten voorkomen maar dan in warmeomgevingen. Hier moet juist grote aan-dacht worden besteed aan koeling.

Inl.: Vector Aandrijftechniek BV/SEW-Eurodrive, tel.: (010) 446 37 00,www.sew-eurodrive.nl

SEW-Eurodrive in NederlandAl enkele decennia wordt SEW-Eurodrive in Nederland op demarkt gebracht door Vector Aandrijftechniek in Rotterdam, datnog diverse andere fabrikaten van elektrische en mechanischeaandrijvingen vertegenwoordigde. Enkele jaren geleden namSEW-Eurodrive alle aandelen van het Rotterdamse bedrijf over.De meeste ‘vreemde’ merken zijn geleidelijk afgestoten, medeomdat hun leveringsprogramma’s steeds meer het eigen pro-gramma van het moederbedrijf gingen overlappen. Vanaf 1 no-vember 2011 heet het bedrijf officieel SEW-Eurodrive BV.

Bij de inrichting van

de montagehallen is

veel aandacht ge-

weest voor zo veilig

en efficiënt moge-

lijke werkplekken.

De montagetechnici

(op dat moment net

aan de lunch) heb-

ben hierbij een

sterke inbreng

gehad

Een blik op een van de toevoerlijnen voor onderdelen in de montagehal. Niet

geheel toevallig hebben de aandrijvingen een bekende oranje kleurstelling

Zowel Assembly als

Engineering to Order



VAKBEURS EMO

tegelijkertijd efficiënter werken, gereed-schappen zijn geoptimaliseerd voor speci-fieke materialen en verspaningshoeveel-heden, industrieën vragen om lichtere ma-terialen en snellere productietechnieken. Behalve een congres op 20 en 21 septem-ber is er in hal 16 een gemeenschappelijkestand onder de naam Blue Competence.Op deze stand presenteren twintig bedrij-ven uit Duitsland, Zwitserland en Finlandoplossingen voor een betere energie-effi-ciency bij metaalbewerkingsmachines.Deze ‘groene’ exposanten tonen oplossin-gen op componentniveau zoals energiete-rugwinning en efficiënte aandrijftechniek,tot en met energie-efficiënte processen(bijvoorbeeld alternatieve koelconcepten)en zelfs compleet ontwikkelde machine-concepten met bijvoorbeeld lichte dochsterke constructies.

Inl.: Hannover Consultancy, tel.: (0184) 69 30 50, www.hannoverconsultancy.nl, www.emo-hannover.de

Verwachtingen EMO Hannoverzijn hoog gespannen

Van 19 tot en met 24 september 2011 vindt in Hannover de EMO plaats. Daarmee is de vakbeurs voor de me-

taalindustrie weer terug in Duitsland na het topjaar 2007 en de EMO Milano 2009. In 2007 kwamen 166.500

bezoekers uit meer dan tachtig verschillende landen naar het evenement. Voor de komende editie hebben

zich meer dan tweeduizend exposanten uit 38 landen aangemeld die in totaal zo’n 174.000 m2 beursopper-

vlak tijdelijk in bezit nemen. Alle seinen staan weer op groen, vooral voor de jaren 2011 en 2012. Dit is al-

thans de prognose - nu maar hopen dat de eurocrisis geen roet in het eten gaat gooien.

[tekst] Paul Quaedvlieg [foto] Reinold Tomberg

omzet de weg omhoog. Maar dit jaar zitde groei er pas echt goed in. Schäfer: “Deeerste vier maanden van dit jaar zijn de or-ders met 116 procent gestegen en deomzet steeg met 42 procent.”De machinebouwers zijn met hun machi-nes te vinden in de hallen 2, 12, 14, 15, 16,17, 26 en 27.

GereedschappenDe sectie precisiegereedschappen van deVDMA is ook positief, hetzij een stuk gema-tigder dan bij de metaalbewerkingsmachi-nes, aldus Dr. Wolfgang Sengebusch, direc-teur van het Fachverband Präzisionswerk-zeuge van de VDMA. “In 2010 werd 35 procent meer omzet gehaald uit de ver-spaningsgereedschappen. Bij de opspange-reedschappen was dit een plus van 26 procent. Dit zijn allemaal groeipercenta-ges ten opzichte van rampjaar 2009, dus deomzet zit nog niet op het niveau van vóórde crisis. Voor 2011 houden we rekeningmet een gemiddelde productiestijging van17 procent. Maar de grootste bedreigingvoor de fabrikanten van gereedschappenzijn de extreem stijgende grondstofprijzen.”Op EMO 2011 worden alle nieuwe gereed-schappen getoond. Veel trends zullen tezien zijn bij de verspaning van lichtmeta-len zoals titanium, maar bij gelaagd materiaal en met koolstofvezel versterktmateriaal. De gereedschapleverancierszijn te vinden in de hallen 3, 4, 5 en 6.

DuurzaamDuurzaamheid zal als een rode draad overde gehele EMO te vinden zijn. Bewerkings-machines moeten energiezuiniger en

Azië blijft één van de trekpaarden voorde hedendaagse metaalbewerkingsindus-trie en daar profiteren bedrijven uit Ame-rika en Europa ook van. “Wereldwijd zijnklanten in de productietechniek weerkooplustig en datgene wat ze kopen,wordt grotendeels beïnvloed door deEMO in Hannover”, benadrukt Dr. WilfriedSchäfer, directeur van de VDW (VereinDeutscher Werkzeugmaschinenfabriken).

MachinesDe investeringsbereidheid van de interna-tionale klanten is al maanden te zien in deorderboeken van de machinebouwers. Erwordt volop gekocht bij Aziatische, Ameri-kaanse en Europese machinebouwers. Po-sitief is dat de omzet sneller dan verwachtde orderintake volgt. Niet alleen de groei-ende sectoren zoals de luchtvaart-, elektro-

nica- (smartphone) en automobielindus-trie gooien de orderboeken vol. Er is nog een trend waarneembaar: vervan-ging. “De gemiddelde levensduur van eenCNC-metaalbewerkingsmachine is 11,2 jaar”, verduidelijkt Schäfer. “Uit onderzoek blijkt dat 30 procent van de ma-chines ouder is dan zestien jaar. Dus vindtgedeeltelijk ook een vervanging plaats, dietwee jaar geleden niet mogelijk was.”Uit cijfers van de VDW blijkt dat de machi-nebestellingen begin 2009 het dieptepunthebben verlaten. Een jaar later volgde de

Gleason maakt

tijdens de laatste

editie in Milaan

veel indruk met een

machine voor het

afwikkelslijpen van

vertandingen

Duurzaamheid is rode

draad

25_Emo_25 15-08-11 07:21 Pagina 25


integratie en lichtgewicht constructie op in-ternationale markten waargenomen en ge-bruikt ze als basis voor de ontwikkeling vanop maat gemaakte producten voor haarklanten over de hele wereld.”Een mooi voorbeeld van energie-efficiën-tie, mechanische efficiëntie en lichtge-wicht constructie is de SmartBird vanFesto. In een grote hal werd een vliegde-monstratie gegeven van deze ‘vogel’. Deopgedane kennis van stromingsverschijn-selen met lucht zal helpen bij de verdereoptimalisatie van cilinders en kleppen. Inde rubriek Toys for Boys in deze Aandrijf-techniek leest u meer over de SmartBird.

Energie-efficiëntie Dr. Axel Gomeringer, hoofd innovatie entechnology management hield een pre-sentatie over energie-efficiënte. FestoEnergy Saving Services biedt gebruikersvan pneumatiek een op maat gemaaktaanbod van diensten aan om perslucht tebesparen en de installatie ten volle te be-nutten en in een goede conditie te hou-

Festo breidt uit in Hongarije

Ter gelegenheid van de start van een omvangrijke uitbreiding van de fabriek

in Hongarije hield Festo zijn jaarlijkse persconferentie begin juni in Buda-

pest. Eind 2012 zal deze fabriek zijn uitgegroeid tot de op drie na grootste fa-

briek van Festo, en werk verschaffen aan achthonderd mensen. Aandrijftech-

niek was er voor u bij.

[tekst en foto's] Jeroen Aalberts

Het gaat goed met Festo. In 2010 werdeen recordomzet geboekt van ¤ 1,8 mil-jard en dat is een toename ten opzichtevan 2009 met 37 procent. Er is vooral veel

vraag naar producten voor de perslucht-verzorging zoals de flexibele MS-serieluchtverzorgingsunits, en dat is de redendat de fabriek in Budapest gaat uitbrei-

den. Wereldwijd werken er 14.600 men-sen bij Festo, en is China na Duitsland in-middels de grootste markt. 8,5 Procentvan de omzet wordt besteed--- aan onder-zoek en ontwikkeling, en 1,5 procent aaninterne trainingen. Dr. Ansgar Kriwet, lid van de raad van be-stuur bij Festo benadrukte dat Festo moetblijven innoveren. Volgens hem kan menhier nooit goedkoper produceren dan inlanden als China, en moet Festo hoogwaar-dige producten blijven maken. “Festo heefttrends als energie-efficiëntie, een hogemate van mechanische efficiëntie, functie-

Installatie op maat bespaart geld

Hongarije is aantrekkelijk voor buitenlandse bedrijven vanwege de goede infra (wegen en spoor), goede samenwerking met scholen en opleidingsinstituten, lage

kosten en voldoende (geschoolde) arbeidskrachten die Duits en/of Engels spreken

26-27_Festo_26-27 15-08-11 07:23 Pagina 26


TECHNIEK Pneumatisch

den. Lucht is een hele praktische doch re-latief dure energie. Het onderkennen enbeperken van luchtverliezen is dan ookbelangrijk. Door regelmatig drukken enluchtstromen in installaties te rapporte-ren, komen lekkages (sneller) aan het

licht. Ook installaties regelmatig fysiekcontroleren met meetapparatuur kan lo-nend zijn. Een overgedimensioneerde in-stallatie kost ook extra geld. Waaromlucht schoner maken dan nodig is? Een fij-

ner filter levert extra drukverlies op. Als erop een enkele plek incidenteel een hogeredruk nodig is, kan een drukbooster goed-koper zijn dan dat de hele installatie opdie hogere druk staat. Te grote cilindersgebruiken meer lucht dan nodig, en meer

gewicht verplaatsen kost meer energie.Met lokaal geïnstalleerde ventieleilandenworden slanglengtes gereduceerd endaarmee ook drukverlies tot aan het sta-tion. Met het juist afsnijden van leidingen

kunnen beschadigingen aan afdichtingenbij aansluiti-ngen worden voorkomen.

Short term demands De markt verlangt meer en meer een snel-lere levertijd. Waren er in 1997 nog acht-tien dagen nodig om een order te verwer-ken, nu is dat verkort tot maar vijf dagen;van bestelling totdat de componenten fy-siek bij de klant zijn. Tot slot kwam tijdensde rondvraag naar voren dat Festo zichaan het oriënteren is om zelf PLC’s te gaanontwikkelen.

Inl.: Festo BV, tel.: (015) 25 18 890,www.festo.nl

Audi Hungaria en FestoDe Audifabriek in de Hongaarse stad Gyor bestaat sinds 1993 en behoort tot de Volkswa-gen Group. Zesduizend werknemers ontwikkelen en produceren dagelijks 6900 diesel- enbenzinemotoren met vier tot twaalf cilinders. Ook is er een productielijn voor de Audi TTCoupe, de A3 Cabriolet en de Roadster modellen, waar jaarlijks 38.000 auto’s geprodu-ceerd worden. In 2013 komt er een uitbreiding voor een autofabriek compleet met persstraat, goed voorachttienhonderd extra werknemers. De productie zal toenemen tot 125.000 auto’s perjaar. Festo Automatiseringstechniek ondersteunt vanaf het begin bij Audi Hungaria vanontwerp tot productie, en heeft speciaal voor Audi/VW een productcatalogus ontwikkeld.Hiermee kunnen medewerkers van alle fabrieken van het concern bij de bouw van machi-nes en apparatuur de juiste producten selecteren en automatisering integreren.

China na Duitsland de grootste markt

Voorafgaand aan de

persconferentie van

Festo brachten de

genodigden een be-

zoek aan de Audifa-

briek in Gyor (zie

kader). Ondanks de

hoge graad van au-

tomatisering zijn bij

de assemblage van

automotoren nog

veel menselijke han-

delingen nodig

Met luchtverzorgingsunits uit de MS-serie met geïn-

tegreerde stromings- en druksensoren is het moge-

lijk om veranderingen die duiden op luchtverlies

snel op te merken

26-27_Festo_26-27 15-08-11 07:23 Pagina 27

Dé vakbeurs voor de totale recyclingbranche

20, 21 en 22 september 2011

GorinchemOpeningstijden: 13.00-21.00 uur

Ons evenement. UW MOMENT.

Evenementenhal GorinchemFranklinweg 2, 4207 HZ GorinchemT +31 (0)183 - 68 06 80F +31 (0)183 - 68 06 00I www.evenementenhal.nlE [email protected]

Ons evenement.

Evenementenhal GorinchemFranklinweg 2, 4207 HZ GorinchemT +31 (0)183 - 68 06 80


TECHNIEK Elektrisch

straks hetzelfde programma gaat voerenals de Nederlandse. Ons belangrijkstemerk, Cantoni, had nog geen vertegen-woordiging in Engeland. Men had wel watplannen in die richting, maar toen wij onzeideeën voorlegden, kregen wij onmiddel-lijk de zegen van het hoofdkantoor in Italië.Met onze tweede lijn, de drukvaste moto-ren van Cemp, ligt het wat gecompliceer-der. Dat merk is al wel aanwezig op de En-gelse markt. Wij willen dat natuurlijk graagverkopen, maar we willen geen onrust opde markt veroorzaken. We proberen dat alsechte gentlemen op te lossen.”

Nieuw managementNu een tweede vestiging een feit is, vindtLieven het tijd worden om het stokje overte dragen aan een jongere generatie. Einddit jaar trekt hij zich terug als directeur,waarna de beide andere eigenaars hetstokje zullen overnemen. Jerry Spanhaakzal daarbij de commerciële kant voor zijnrekening nemen, Jaco Zegers de techni-sche en operationele zaken. Lieven blijftnog wel als adviseur aan Kolmer Elektro-motoren verbonden.“Ik zit nu al mijn hele werkzame leven inde elektromotoren. Ik ben ooit begonnenmet het ontwikkelen van motortjes voorde cassette- en videorecorders van Philipsen werk nu bijna 25 jaar hier. Na veertigjaar vind ik het tijd worden om het watrustiger aan te gaan doen. Met Jerry enJaco laat ik het bedrijf in goede handenachter”, besluit hij.

Inl.: Kolmer Elektromotoren BV, tel.: (0341) 36 96 96, www.kolmer.nl

Kolmer Elektromotorensteekt de Noordzee overDrie jaar geleden, net voordat de financiële crisis uitbrak,

namen directeur Heinz Lieven, verkoopleider Jerry Spanhaak

en bedrijfsleider Jaco Zegers de aandelen van Kolmer Elektro-

motoren over van de GGB groep. Toen de crisis grotendeels

voorbij was en de organisatie helemaal op de rails stond, werd

het tijd om naar de toekomst te kijken. Sinds 1 januari heeft

het bedrijf in Putten een eigen vestiging in Midden-Engeland.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Kolmer Elektromotoren

met plannen om een eigen bedrijf op te zet-ten. Gezamenlijk is Kolmer Electric MotorsLtd. in Bourne opgericht. Lieven: “Dat zeg iknu wel gemakkelijk, maar een Ltd. in Enge-land opzetten, bleek een stuk ingewikkel-der dan een BV in Nederland.”

Naar EngelandDe Engelse vestiging is een eenmansbedrijfmet een bescheiden voorraad standaard-motoren. Speciale uitvoeringen zullen inde werkplaats in Nederland worden omge-bouwd. “We staan bekend als leverancier

van standaard motoren, maar 70 procentvan onze omzet is niet standaard. In eigenwerkplaats bouwen wij remmen, koppelin-gen, koelingen, encoders, flenzen enzo-voorts aan op specificatie van de klant.Dankzij de moderne logistieke dienstverle-ning kunnen wij die toch snel in Engelandleveren. Voorlopig blijven die aanpassin-gen nog wel in Nederland. Je moet vooreen eigen werkplaats behoorlijk investerenin machines, gereedschappen en mensen,dus daar zal een zekere omzet tegenovermoeten staan”, rekent Lieven voor.Nederlandse bedrijven willen graag recht-streeks zaken doen met de fabrikant of im-porteur, maar in het Verenigd Koninkrijk ishet vrij normaal dat een compleet trajectvan advisering, verkoop en nazorg via dis-tributeurs verloopt. David Ede houdt zichenerzijds bezig met verkoop direct aan af-nemers, anderzijds is hij bezig met het op-zetten van een netwerk van distributeurs.“De bedoeling is dat de Engelse vestiging

Het gaat eigenlijk best goed met Kol-mer”, zegt Heinz Lieven. “We hebben tij-dens de crisisperiode wel minder kleineremotoren verkocht, maar de verkoop vangrote motoren is doorgegaan. Met namede baggerwereld heeft het goed gedaan.Zo hebben we nog niet zo lang geledentwee onderwatermotoren, een van 600 kWen een van 2.2 MW geleverd. Het enigeprobleem dat we nu hebben, is levertijd.Onze hoofdleverancier, de Poolse fabriek(voorheen Elektrim) van Cantoni, kamptmet een te grote orderontvangst.”

De onderneming liep al jaren met het ideeom buiten de grenzen te gaan werken.Hoewel Nederland een interessante marktis, zijn de groeimogelijkheden hier beperkt.Min of meer toevallig kwam Jerry Spanhaakin contact met David Ede. Hij heeft 25 jaarervaring met elektromotoren en liep rond

“

Een Ltd. opzetten bleek ingewikkeld

Zo’n 70 procent van de omzet betreft moto-

ren die een modificatie nodig hebben

De omzet van grote

motoren is ondanks

de crisis stabiel ge-

bleven. En dit is nog

niet de grootste

motor in het leve-

ringsprogramma

29_Kolmer_29 15-08-11 07:24 Pagina 29


EBM-Papst is een bekende naam als hetgaat om ventilatie, airco en luchtbehande-ling. De kans is groot dat bij u thuis eenventilator van deze firma in de cv-ketel zitof in een mechanisch ventilatiesysteem.Met eigen ogen konden we op de grotefabriek in Mulfingen een kijkje nemenachter de schermen. Bijna alles wordt ineigen huis geproduceerd, of het nu gaatom stanswerk, spuitgietwerk, het wikke-len van rotors of het bestücken van SMD-componenten op printplaten. Tijdens hetproductieproces worden de ventilatoren(groot en klein) uitgebalanceerd en me-chanisch en elektrisch getest. Werk datbuitenshuis gebeurt wordt zoveel moge-lijk in de directe omgeving uitbesteed endat is goed voor de regio. Bijkomend voor-deel is dat de lijnen kort zijn en men snelkan inspelen op veranderingen. Alleen al in de fabriek in Mulfingen wor-den dagelijks 45.000 ventilatoren gepro-duceerd. Alle benodigde opdrachten, in-structies, materialen, onderdelen, halfpro-ducten en eindproducten moeten op tijden op de juiste plaats aanwezig zijn. Bij ie-dere machine staan gecodeerde bakken,

drums, flessen met industriële gassen enafvalbakken. Uiteindelijk kwamen we ineen groot magazijn waar de producten opde juiste volgorde verpakt worden voorverzending naar de klanten. Bij de ontwikkeling van ventilatoren is er naastenergie-efficiënte ook veel aandacht voor devolumeverplaatsing en de daarbij optredendegeluiden. In een speciale geluidsarme ruimteworden geluidsmetingen uitgevoerd. In eenproefruimte en buiten op het terrein worden erlangeduurstesten uitgevoerd. Deze testopstel-lingen buiten staan wereldwijd op verschil-lende locaties onder de meest uiteenlopendeklimatologische omstandigheden.

OnderscheidendOm als westers bedrijf met ventilatoren teconcurreren met lagelonenlanden alsChina, India en Brazilië moet je onder-

scheidende producten bouwen. Er wordtveel geld gestoken in de ontwikkeling vanenergiezuinige ventilatoren. Met EC (elec-tronically commutated) motoren in com-

binatie met radiale fans kan EBM-Papst opeen enkele uitzondering na al voldoenaan de MEPS (Minimum Energy Perfor-mance Standards) Definition of EuP(Lot11) van 2015. Verder heeft EBM-Papstzich als doel gesteld om in 2015 het per-centage kunststof grondstoffen voor 15procent uit biomateriaal te laten bestaan.Tijdens het schrijven van dit artikel werdbekend dat EBM-Papst op 6 juli voor detweede keer de ‘UmwelttechnikpreisBaden-Württemberg’ in de wacht heeftgesleept. In de categorie ‘Energieeffizienz’behaalde de nieuwe RadiCal ventilator detweede prijs.

Greentech Energiezuinige producten van EBM-Papstzoals de EC-Axial HyBlade (zie foto) zijnvoorzien van het greentech logo. Dit logo

is eigenlijk ook van toepassing op denieuwste fabriek van het bedrijf in Hollen-bach waarmee de eerste prijs werd gewon-nen bij de Energy Efficiency Award 2009.

Energie-efficiëntie bijEBM-Papst Eind mei bracht EBM-Papst Benelux uit Helmond met een groep genodigden een tweedaags bezoek aan

de fabrieken in Mulfingen, Niederstetten en Hollenbach (D). Hier werd de groep bijgepraat over de

ontwikkelingen bij de motoren- en ventilatorfabrikant en kreeg rondleidingen door de productielijnen en

de ontwikkelingen testfaciliteiten. Uw redactie was ook aanwezig.

[tekst] Jeroen Aalberts [foto’s] EBM-Papst

In 2015 15 procent bio-materiaal

(v.l.n.r.): Het in de machine plaatsen van onderdelen, rotoren na bewerking (wikkelautomaten), de assemblage aan de lopende band, zware componenten worden

met een robot verplaatst

30-31_EBM_ADT 15-08-11 07:25 Pagina 30


TECHNIEK Elektrisch

Het gebouw wordt geheel verwarmd(750.000 kWh/jaar) door restwarmte dieontstaat in de productie. De warmte vanrobots, draaibanken en compressorenwordt opgeslagen in een 1100 m3 sprinkler-tank. Deze warmte wordt gebruikt voorverwarming van de productieruimtes als

45.000 ventilatoren

per dag Hoogste omzet ooitIn het afgelopen boekjaar dat eindigde op 31 maart 2011 heeft EBM-Papst de hoogste omzet ooit geboekt. De omzetsteeg ten opzichte van 2010 met 33 procent tot € 1,311 miljard, en het aantal arbeidsplaatsen steeg met negenhon-derd. Voor het komende boekjaar is ingezet op 7 procent groei met een omzet van ¤ 1,4 miljard. Met € 61 miljoen in-vesteringen in onderzoek en ontwikkeling bij de Duitse vestigingen in Mulfingen, St. Georgen en Landshut wil EBM-Papst toonaangevend blijven met energiezuinige producten.

Op het dak van de fabriek in Hollenbach liggen zonnepanelen met een totale oppervlakte van 1.112 m2

(v.l.n.r.): Detail EC-behuizing met elektronica, HyBlade ventilator, RadiCal ventilator en de radiatorbehuizing van biomateriaal

het kouder wordt en voor de verwarmingvan overige ruimtes. Omgekeerd kan de in-stallatie ook koelen. De gebruikte warmte-pompinstallatie is door energiebesparendetechnieken zo’n 19 procent zuiniger daneen conventioneel systeem. In combinatiemet een fotovoltaïsche installatie met een

piekvermogen van 153 kW levert dit eenenergiebesparing per jaar op van € 87.435(prijspeil 2009) en dat is een reductie vande CO2-uitstoot met 297 ton.

Inl.: EBM-Papst Benelux, tel.: (0492) 50 29 00, www.ebmpapst.nl

30-31_EBM_ADT 15-08-11 07:26 Pagina 31


waar de grootste kabelproductiefaciliteitvan de groep staat.Het belangrijkste bij Kaizen is om de pro-ductie met kleine stappen te verbeteren.Die worden namelijk sneller geaccepteerd

Duurzaamheid en e-mobilityzijn kernthema’s voor Lapp

Afgaande op de propaganda houdt zo onge-

veer elke onderneming zich bezig met ener-

gie en duurzaamheid. Maar afgaande op alle

vertegenwoordigers, kantoorpikkies, bouw-

vakkers en servicemonteurs die me op de

snelweg voorbijrazen, geloof ik daar weinig

van. Duurzaamheid begint met efficiënt ge-

bruik van bronnen als grondstoffen en ener-

gie. De Lapp Group is drie jaar geleden met

een project in deze richting gestart. Onlangs

toonde de onderneming de eerste resultaten

aan de vakpers.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Lapp Group

ming is ontwikkeld. In juli 2011 is het pro-ject voltooid en mag men spreken van eengroene productie. De vakpers kon de re-sultaten bekijken in Forbach (bij Saarbrüc-ken maar aan de Franse kant van de grens)

Het is een feit dat de hoeveelheid fos-siele brandstoffen op aarde groter is danals officiële reserve bekend staat. Het-zelfde geldt voor veel grondstoffen. Tochis het noodzakelijk om over te stappennaar duurzaam energie- en materiaalge-bruik. De wereldbevolking en daarmeehet energie- en grondstofverbruik nemennog steeds toe en de hoeveelheid fossielebrandstoffen en grondstoffen zal ooit wéleindig zijn. Er is alle reden om nu al spaar-zamer om te gaan met deze bronnen.Concepten als Lean Manufacturing en Kai-zen kunnen aanzienlijk bijdragen aan eenzo efficiënt mogelijk omgaan met grond-stoffen, mensen en energie. Het invoerendaarvan is echter niet zo simpel - het drup-pelt maar langzaam door van top naar fa-brieksvloer.

LOSLapp is midden 2008 begonnen met hetverbeteren en efficiënter maken van deproductieprocessen. Het Lapp OperationSystem (LOS) is gebaseerd op een Kaizen-methodiek die speciaal voor de onderne-

Het Lapp Operation System werd sneller opgepikt door de werkvloer dan door het middle

management. De medewerkers maken er een sport van om de verliezen te minimaliseren

en de omsteltijden te minimaliseren

32-33-35_Lapp kernthema_32-33-35 15-08-11 07:39 Pagina 32


TECHNIEK Elektrisch

en leveren sneller resultaat op dan radi-cale veranderingen. Belangrijk is dat ver-betering een continu proces is. In Lapp-termen spreekt men van 5S: Sauberkeit,Sortieren, Systematiserung, Standards undStreben nach Perfektion.Voorbeelden kon het bedrijf voldoendegeven. Het efficiënt inrichten van de werk-plek betekent minder zoeken naar gereed-schap, niet gebruikte gereedschappen enonderdelen afvoeren, minder tijdverliesen, niet onbelangrijk in termen van duur-zaamheid: minder afval. Machines op eenefficiëntere manier omstellen heeft ookduidelijk resultaat. Het terugbrengen vanhet aantal (loop- en arbeids)bewegingenen het aantal gereedschappen verminde-ren leidt tot minder zoeken en minder tijd-verlies. Dankzij een goede analyse konLapp de omsteltijden in productielijnenmet 20 tot 50 procent reduceren.Voorheen was een productiemedewerkerverantwoordelijk voor het verzamelen vanonderdelen en de montage tot eindpro-ducten. Door de onderdelentoevoer en demontage te scheiden, wordt een werkplekoverzichtelijker en hoeft montageperso-neel het eigenlijke werk niet te onderbre-ken. De aanvoer van onderdelen gebeurtnu door andere medewerkers via een Kan-ban-systeem. Ook toeleveranciers kunnenin een Kanban-systeem worden ingescha-keld. Zij nemen voorraden op en zorgenvoor verse aanvoer, voor Lapp resulterendin minder voorraadkosten, minder opslag-ruimte en geen stilstand door tekortenaan onderdelen.Op grotere schaal gezien heeft het bedrijfeen flinke stap voorwaarts gemaakt. Deproductiviteit steeg met 5 tot 10 procent.De onderneming haalde een hogere op-brengst zonder te hoeven investeren inuitbreiding van capaciteit. Er is minder op-slagruimte nodig en er zijn lagere afschrij-vings-, uitval-, fouten reclamatiekosten. Bijmedewerkers kon een betere motivatie,minder verloop en lager ziekteverzuimworden geconstateerd. Voor de klanten be-tekent het invoeren van LOS kortere door-looptijden, minder voorraden halfproduc-ten en minder kapitaalbeslag. Ze kunnende eigen voorraden verminderen, maardoor de kortere doorlooptijd en hoge le-verbetrouwbaarheid profiteren ze gelijktij-dig van een hogere beschikbaarheid.Hoewel Lapp blij is met de resultaten, is ergeen tijd om te rusten. Nu LOS in de pro-ductie loopt, zijn de logistiek, de admini-

stratie en de productontwikkeling aan debeurt voor lean processen. Voor de watlangere termijn streeft de ondernemingnaar een CO2-neutrale energiebalans inalle vestigingen. Lean manufacturing helptdaarbij; minder uitval is heel simpel min-der grondstoffen, minder energie, minderolie dus minder CO2-emissie. Vóór 2014moet de hoofdvestiging in Stuttgart 30 procent minder CO2 uitstoten, vóór2017 moet de hele groep CO2-neutraal zijn.De maatregelen betreffen vooral produc-tievestigingen. Door hun grote oppervlak-ken zijn magazijnen en fabriekshallen bijuitstek geschikt voor zonnepanelen. Lappheeft onder meer de logistieke gebouwenbij de hoofdvestiging in Stuttgart van zon-nepanelen voorzien, en ook op het nieuwelogistiek servicecentrum in Ludwigsburgwordt een zonnesysteem geïnstalleerd.

E-mobilityLapp kijkt waar het duurzaamheid betreftverder dan de eigen fabrieksdeuren. Hetbedrijf draagt actief bij aan de verdereontwikkeling van elektrische voertuigenen dan met name voor het laden daarvan.Een auto staat 23 uur per dag stil. 60 Pro-cent van alle ritten (enkele reis) is korterdan 10 km. Dat is zelfs voor de eenvoudig-ste elektrische auto een peulenschil.Elektrische voertuigen hebben onmisken-bare voordelen. Er is lokaal geen uitstootvan CO2 en andere gassen, de levensduur ishoger, er is minder lawaaibelasting en eenelektrische auto is eenvoudiger te bouwendan een benzine- of dieselauto. Het energe-tisch rendement van een elektrisch voertuigis hoger dan dat van een auto met verbran-dingsmotor. Het energetisch rendement vaneen auto met verbrandingsmotor is 0,85 x0,179 = 15% (well-to-tank x tank-to-wheel).

Van een elektrische auto is het rendement,0,40 x 0,67 = 27%, inclusief het transport vanelektriciteitscentrale naar laadpunt. Het pro-bleem van de elektrische auto zit in het ge-wicht, de kosten, de levensduur en de capa-citeit van de batterijen.

OpbouwDe huidige e-auto is feitelijk een omge-bouwde auto met verbrandingsmotor. Datbetekent dat ze nu nog één centrale aan-drijving met een differentieel hebben.Voor een echte elektrische auto is eencompleet nieuwe opbouw nodig. In detoekomst zullen elektrische auto’s ver-schijnen met twee of vier decentrale aan-drijvingen of zelfs wielnaafmotoren. Detoekomstige e-mobiel zal onder meer eendubbele bodem hebben met daarin inge-bouwd de batterijen.Ook de thermische uitvoering zal heel an-ders zijn, omdat de warmte van de ver-brandingsmotor niet kan worden benuten in de wintermaanden de voertuigver-warming meer energie gaat kosten danhet rijden. Op dit gebied valt voor ontwik-kelaars van auto’s en hun toeleveranciersnog veel te doen, onder andere op het ge-bied van batterijmanagement, aansturingvan vermogenselektronica, efficiënt ener-giemanagement en rijmanagement(route-, snelheidsprofiel-, oplaad- en ver-bruiksoptimalisering). Met name in ver-mogenselektronica en auto-IT is nog hetnodige te doen. Bij de aandrijftechnologievalt niet zoveel meer te winnen.De belangrijkste componenten voor eenelektrische aandrijving zijn de batterij (in-clusief managementsysteem), de elektri-sche aandrijving, de vermogenselektro-nica en de bekabeling. De belangrijksteeisen zijn gering inbouwvolume en ge-

Efficiënter omgaan

met energie bete-

kent onder meer,

beter gebruikmaken

van beschikbare

bronnen. Het dak

van het nieuwe lo-

gistiek servicecen-

trum van de Lapp

Group in Ludwigs-

burg zal worden vol

gezet met zonnepa-

nelen

Omsteltij-

den 20 tot

50 pro-

cent lager

4


ONZE KENNISUW SUCCES

kijk voor meer informatie opwww.eisma.nl/industrialmedia

Als het om kettingenen transport gaat...

Nestenschijven in gegotenof bewerkte uitvoering,ook in RVS en kunststof.

Elevatorbekers volgens DIN en tekeningin staal,RVS ofkunststof

Gecalibreerde rondstaalketting volgens DIN,

verzinkt of RVS, uitvoorraad lever-

baar.

Gootschraperkettingen transportketting indiverse uitvoeringen, ook vol-gens uw tekening mogelijk.

Heko®

ketting• Slijtvaste geharde rond-

staalketting in Mn-Cr-Ni staal.• Slijtvaste geharde kettingbeugels.• Eindloos kettingsysteem met HEKO TS-TSN

kettingbeugels.• Kettingwielen in on- en vertande uitvoering.• Geha-onderhoudsvrije lagers.

Gesmede schraper-ketting in geharde uitvoe-

ring, diversemeenemer-vormen mogelijk.

Slijtplaten voor o.a.bodembekleding, schrapertranspor-teurs, stortgoten,elevatorbakken entransportschroeven.

Grote Tocht 27, Westerspoor-ZuidPostbus 2150, 1500 GD ZaandamTel.: (+31) 075-65 39 800. Fax: (+31) 075-67 02 456 E-mail: [email protected] Website: www.geha-zaandam.nl

GEHA B.V.Kettingen- en mechanisch transport

Aan

dr.t

ech

n.’1

0

Als het omservice draait.

Motrac Hydrauliek is specialist in krachtige aandrijvingen op basis van hydrauliek. Wij leveren zowel kant-en-klare producten als oplossingen op maat. Naast de pure kwaliteit van topmerken als Linde kunt u op ons rekenen voor vakkundige service. Onze gekwalificeerde medewerkers gebruiken uitsluitend originele onderdelen en staan altijd voor u klaar, 24 uur per dag en 365 dagen per jaar.

motrac-hydraulic.com


TECHNIEK Elektrisch

wicht, functionele veiligheid (betrouw-baarheid thermische stabiliteit, dichtheid,stoot- en trilvastheid) en technische veilig-heid (elektrisch, brand).Een belangrijk thema wordt ook nog op-leiding en certificering. Elektrische auto’swerken namelijk met veel hogere spannin-gen dan huidige auto’s. Ook bij de elektri-ficering van mobiele werktuigen (bouw,landbouw, bosbouw, recycling) gaat diteen rol spelen.

ComponentenIndustriële componenten voldoen in hetalgemeen niet aan het eisenpakket vooreen elektrische auto. Veel grote onderne-mingen (waaronder Michelin, Siemens enGeneral Electric) werken aan de ontwikke-ling van speciale elektromotoren. Ook devermogenselektronica moet op maat wor-den ontwikkeld. De eisen voor kabels enconnectoren zijn evenmin flauw: dezecomponenten moeten geschikt zijn voorhoge spanningen (tot 1000 V) en stroom-

sterktes (250 A), maar ook bestand zijntegen de effecten van pulsbreedtemodula-tie (tot 20 kHz, harmonischen en EMC) enze moeten functioneel veilig zijn.Het bereik (ook wel actieradius genoemd)van de hedendaagse elektrische auto ligtnu op zo’n 150 km. Op vrij korte termijnzal de industrie dat kunnen opkrikken tot250 km, daarna wordt het moeilijker. Voorlangere afstanden bieden concepten alsde Opel Ampera uitkomst. Bij dit type au-to’s draait de motor constant op een ener-getisch optimaal toerental waarbij de ver-brandingsmotor een generator aandrijft.De vermogensbehoefte van het voertuigwordt aan de elektrische zijde geregeld.Anders gezegd: de generator zorgt er voordat de batterij op peil blijft.Een groot maar nog nauwelijks onder deaandacht gebracht werkterrein, is de test-en proeftechniek. Er is nog veel niet be-kend over de karakteristieken van batte-rijen, over vermogenselektronica, moto-ren, thermo-management, boordnettenen simulatietechniek. Er moet ook nogworden gewerkt aan financieringsconcep-ten aangezien elektrisch rijden nog teduur is. Overigens zal de kostprijs van eenelektro-auto sterk dalen door massapro-ductie van de belangrijkste componenten.Het aanleggen van de infrastructuur voorhet opladen hoeft het probleem niet tezijn; in veel landen is voldoende capaciteitbeschikbaar. Het probleem in Nederland isdat het gemiddeld huishouden maar zo’n

40 A aan kan, en wil de consument zijnauto opladen, dan moet hij of zij thuisalles uitzetten. Ook onze nationale infra-structuur is absoluut niet berekend opmassaal opladen van e-auto’s.

LadenKabelsystemen zullen volgens Lapp de le-vensaders van de mobiliteit van morgenzijn. De onderneming ontwikkelt en levertkabels en oplossingen voor elektrische au-to’s, zonne-energie, windturbines en bio-gasinstallaties. Bij e-mobiliteit gaat het omlaadinfrastructuur, energieopslag en hoog-spanningsconnectoren (800 V – 1000 V).Er zijn drie oplaadtechnieken die de aan-dacht genieten van ontwikkelaars in de in-dustrie. De eerste is inductief laden. Ditgebeurt contactloos, maar de oplaadtij-den zijn lang en de invloeden van de ver-eiste elektromagnetische velden op demens zijn nog onvoldoende onderzocht.De tweede is het verwisselen van de com-plete batterij of de elektrolytische vloei-

stof. Dit vergt echter veel opslagruimte enexpertise bij de wisselstations.De derde techniek is opladen met behulpvan een kabel met gelijkspanning of metwisselspanning. Opladen met gelijkspan-ning kan wel snel gebeuren, maar is metde huidige capaciteit van de infrastructuurmoeilijk te realiseren. Onder andere di-verse Japanse automerken en Peugeot-Ci-troën houden zich hiermee bezig. Voorwisselspanning zijn drie typen stekkersgangbaar. Type 1 (één fase, tot 70 A/17kW) heeft de voorkeur van Aziatische enAmerikaanse autofabrikanten. Type 2 (éénof drie fasen, tot 63 A/44 kW) is de favorietvan Duitse fabrikanten, terwijl de Itali-

aanse fabrikanten (Fiat dus) type 3 (één ofdrie fasen tot 32 A/22 kW) omarmen.Niet geheel onverwacht zet Lapp zijn kaar-ten op type 2. Op basis van deze stekkerheeft de Lapp Group samen met Bals Elek-trotechnik het LappCharge laadsysteemontwikkeld. Belangrijkste eigenschappenhiervan zijn het ergonomisch ontwerp ende talrijke veiligheidsvoorzieningen opbasis van de IEC 62196-2 norm voor stek-kers en kabelconfecties in elektrischevoertuigen.Speciaal voor het opladen van elektrischeauto’s heeft Lapp ook een nieuw typekabel ontwikkeld, Helix genaamd. In te-genstelling tot een spiraalkabel functio-neert de nieuweling als een slak die opzoek naar voedsel uit zijn behuizing komten zich terugtrekt als hij verzadigd is. Deslakkenvorm zorgt voor besparing: eenkabel van 4 m neemt 60 procent minderplaats in dan een spiraalkabel. Fabrikantenvan elektrische auto’s kunnen de Helix dusgemakkelijker ergens in de behuizing weg-werken. De kabel is ook 40 procent lichteren is goedkoper dan een spiraalkabel.

Inl.: Lapp Benelux BV, tel.: (040) 228 50 00,www.lappbenelux.com

Behalve producten

voor de infrastruc-

tuur voor het laden

biedt Lapp ook

hoogspanningska-

bels en systeemver-

bindingen voor de

batterijen van de

nieuwe generatie

voertuigen aan

Kortere doorlooptijden en minder kapitaalbeslag

In samenwerking met Bals Elektrotechnik

heeft de Lapp Group het LappCharge laad-

systeem voor elektrische auto’s ontwikkeld.

Opvallende kenmerken zijn het ergono-

misch ontwerp en de talrijke veiligheids-

voorzieningen

Infra-

structuur

niet bere-

kend op

e-auto’s



komen. Dat is ook het principe, dat deFEDAcademie nastreeft: het een levenlang mogelijkheden bieden om de snel-heid van de continue veranderingen,zowel op technologisch gebied als op eco-nomisch gebied, te kunnen blijven volgen.

VraagstellingDe Feda is een branchevereniging met ruimtweehonderd leden (bedrijven) die zichbezig houden met aandrijven en automati-seren. De FEDAcademie is feitelijk een ant-woord op de vraag vanuit de leden naar op-leidingen. “Uit een grootschalig onderzoekblijkt dat de leden minimaal drie jaar kwijtzijn aan opleidingen om nieuwe medewer-kers op het goede niveau te krijgen”, aldusSimone van Wilgen, projectsupport bij deFeda. “Verder blijkt dat meer specifieke op-leidingen ontbreken om medewerkers ver-der op te kunnen leiden. Kortom, een di-lemma dat door de reguliere instituten nietwordt opgelost. De vraagstelling was daar-mee, mede met het oog op het gegevendat wij met het reguliere onderwijs contac-ten hebben, duidelijk. Het gat tussen scho-len en bedrijven bestaat en wordt niet op-gevuld, of er wordt traag op gereageerd. Deopdracht was dus: Feda, doe er wat aan!”

OpleidingsmatrixDe Feda voerde al gesprekken met eenaantal ondernemingen die opleiden hoogin het vaandel hebben over de mogelijk-heden. Alles bij elkaar genomen heeft dater eind vorig jaar toe geleid dat de beslis-sing is genomen de FEDAcademie op terichten. Hieraan neemt een enkele privateopleider deel zoals het ROVC en ISA, maarook een aantal grote ondernemingen diezelf al opleidingen verzorgen, zoals Sie-mens, Bosch Rexroth en Festo.De start werd gemaakt door het opzettenvan matrixen op vier technische vakgebie-den: werktuigbouwkunde, elektrotech-niek/elektronica, industriële automatise-ring en procestechniek. De doelgroepvoor de vier vakgebieden is het completembo-traject en raakt tevens het hbo-ni-veau aan. Hierbij wordt het vmbo als basisverondersteld. De vakgebieden zijn weerverdeeld in opleidingen op specifieke on-derwerpen. Van Wilgen: “Wij vormen met

FEDAcademie wil kennisniveauin Nederland op peil houden

Het onderwijs ligt de afgelopen jaren zwaar onder vuur. Niet alleen nemen

het kennisniveau en het aantal lesuren aanzienlijk af; met alle veranderin-

gen die zich de afgelopen decennia hebben voorgedaan wordt het onderwijs

er ook niet beter op. Schoolsystemen die weg moesten (denk aan de LTS),

profielen die er moesten komen en dat met steeds minder lesgeven. Veertig

jaar geleden waren tweeduizend lesuren per schooljaar normaal, nu nog

maar duizend met een beetje gesjoemel. Nederland kennisland… Met de

FEDAcademie wil de brancheorganisatie het kennisniveau in het bedrijfsle-

ven op peil houden.

[tekst en foto’s] Dirk Scheper

FEDAcademie. Dit is een opleidingsfacili-teit die is voortgekomen uit een onder-zoek naar de kwantitatieve en kwalitatievebehoefte van het bedrijfsleven. Het onder-zoek toont aan dat er wat moet wordengedaan aan het opleidingsniveau in Ne-derland. Dat geldt niet alleen voor hen dievan school afkomen, maar ook binnen deorganisaties zelf moet het opleiden vanpersoneel sterker worden onderstreept. Teweinig wordt onderkend dat het opleidenvan medewerkers een investering is die opde langere termijn problemen helpt voor-

Het bedrijfsleven klaagt al jaren steenen been als het gaat om technisch ge-schoold personeel. Medewerkers moetendoor het bedrijfsleven zelf worden ge-schoold. “Opleidingen voldoen nietmeer”, is de algemeen gehoorde klacht.Als rechtgeaarde techneut vind ik dat ditmoet worden genuanceerd en geldt ditmijn inziens voornamelijk voor het lageren middelbaar onderwijs.Dat er een discrepantie bestaat tussenwerkelijkheid en theorie is een feit. Dit feitwordt onderstreept door de komst van de

Het bedrijfsleven heeft

behoefte aan

opleidingen die

modulair van

structuur en vrij kort

van duur zijn

36-38_Onderwijs Fedacademie_36-38 15-08-11 07:39 Pagina 36


ONDERWIJS Bijscholing

de FEDAcademie de schil rond deze oplei-dingen. Wij bieden het complete overzichtaan de leden. De opleidingen zijn allemaalmodulair van structuur en vrij kort vanduur. De langste opleiding neemt eenweek in beslag, terwijl de kortste een dag-deel beslaat. Als ondernemer en als mede-werker kun je die opleiding volgen die opdat moment noodzakelijk is voor de werk-zaamheden.”Het is de bedoeling dat in de toekomstook een mogelijkheid wordt aangereiktdat de opleidingen ook op het tijdstip datdoor de medewerkers wordt bepaald,wordt aangeboden. Interessant is dat deopleidingscentra geografisch gezien overheel Nederland zijn verspreid. Deze centrablijven van belang, ook als de opleidingenop afstand kunnen worden gevolgd. Deopleidingen zijn namelijk zowel theorieals praktijk, dat betekent dat de vakoplei-dingen ook worden afgesloten met zoweleen theoretische toets als een praktijk-toets.Van Wilgen onderstreept dat de meewer-kende instituten en bedrijven gecertifi-ceerd zijn om de opleidingen te geven ente toetsen. Dat heeft als voordeel dat eenmedewerker (hij of zij) die een aantal mo-dules of vakopleidingen met goed gevolgheeft afgesloten, in staat wordt gesteldom hiervoor een erkenning te krijgen, bij-voorbeeld allround technicus of een spe-cifiek vakdiploma. Dit wordt geregelddoor een geaccrediteerde instelling diedergelijke diploma’s en certificaten ookmag uitreiken. Het betekent dat de vakop-leidingen een meerwaarde vertegenwoor-digt die door de markt wordt erkend.”Het is de bedoeling dat de FEDAcademieer aanstaande 1 januari 2012 staat. Dewebsite gaat vanaf 1 september 2011 vanstart, het begin van het nieuwe schoolsei-zoen. Van Wilgen: “Eind september is deofficiële kick-off. Dan starten ook de eersteinschrijvingen. De mogelijkheid om zosnel te reageren heeft te maken met hetfeit dat het gaat om bestaande opleidin-gen. Het verschil is dat er meer structuurin is gekomen en dat de waarde van deopleidingen toeneemt.”Hiermee beklemtoont Van Wilgen dat deFEDAcademie feitelijk de schil om de op-

leidingen vormt en dat de private oplei-dingen, zoals het ROVC, zelf verantwoor-delijk blijven voor het niveau van de eigenopleidingen. Eigenlijk wordt gewerkt aaneen erkenning van het opleidingstraject.Het grote voordeel dat Van Wilgen ziet, isdat de opleidingen modulair van opbouwzijn en dat het er niet toe doet hoe langeen cursist er over doet. “Je hoeft het ookniet op deze manier te doen. De essentieis dat het vraaggestuurde opleidingenzijn. Het kan zijn dat de werkgever aaneen werknemer vraagt om een bepaaldemodule te gaan volgen, maar het initiatiefkan ook van de werknemer uitgaan.”

Samenwerking De samenwerking met de Haagse Hoge-school staat los van het project FEDAcade-mie. “Er bestaat wel interesse vanuit deHaagse Hogeschool, maar die bestaat ookvan een aantal andere scholen”, aldus VanWilgen. Ze geeft aan dat het daarbij voor-namelijk om scholen met een mechatro-nica-opleiding zijn, die interesse tonen.“Lopende samenwerkingen met zowel pu-blieke als private scholen blijven bestaan.Daar verandert niets aan nu de FEDAcade-mie van start gaat. De initiatiefnemers vande FEDAcademie hebben dit ook als zoda-nig uitgesproken.”Het project blijft losstaan, minimaal driejaar van de publieke schoolgemeenschap-pen. Dit heeft ook twee goede redenen:

om aan de vraag te kunnen voldoen enom snelheid te maken. Bij de samenwer-king met de Haagse Hogeschool gaat hetom andere projecten. “Over twee jaarwordt de FEDAcademie als project onderde loep genomen en wordt na de evalua-tie gekeken of het reguliere onderwijs wilaanhaken of niet. Momenteel wordt welduidelijk de wens geuit om tot een samen-werkingsvorm te komen. Wij hebben dui-delijk aangegeven, dat de snelheid waar-mee wij het project van start willen doen

Opleiden van mede-

werkers is investering

4

Hoewel vaak anders

wordt beweerd heeft

de jeugd wel degelijk

interesse voor

techniek. Maar is ook

stimulans nodig

Over heel

Neder-

land

verspreid

Simone van Wilgen, projectsupport bij de Feda:

“Leden zijn minimaal drie jaar kwijt aan

opleidingen om nieuwe medewerkers op het

goede niveau te krijgen” (foto: Feda)



mee komt zij optimaal tegemoet aan dewens van haar leden.”

Bevorderen doorstromingAndre Braakman, directeur van de Feda,geeft als aanvulling te kennen dat het doelvan de opleidingsfaciliteiten van de FED-Academie is dat het de doorstroming vande medewerkers binnen de sector bevor-dert. “De opleidingen en trainingen zijnvoornamelijk op de praktijk gericht enworden in samenwerking met de Neder-landse industrie ontwikkeld. Van belang isonder meer dat de cursuspakketten eenduidelijke kwaliteitsdoelstelling kennenen op maat voor de cursist zijn gesneden.”Braakman geeft ter verduidelijking aandat de Feda niet alleen met de Haagse Ho-geschool samenwerkt, maar met nog driedoor het land verspreide andere hoge-scholen (Saxion in Enschede, Fontys inEindhoven en Avans in Breda en ’s-Herto-genbosch). Dit gebeurt voornamelijk omtot een geaccepteerde mechatronica-op-leiding te komen. Inmiddels is de accredi-tatie gerealiseerd en is de duale opleidingmechatronica goedgekeurd op vijf locatiesin Nederland. Braakman ziet dat het oplei-dingstraject door bedrijven, ondersteunddoor de FEDAcademie, een goede toe-komst tegemoet gaat.

Inl.: Feda, tel.: (088) 400 84 10,www.feda.nl

De initiatiefnemers zijn Feda, Siemens,Festo, Bosch-Rexroth, ROVC en ISA. Hetstichtingsbestuur gaat uit vijf personenbestaan. Eén daarvan komt uit het bestuurvan de Feda, één komt uit de hoek van deopleiders, één bestuurslid komt uit de tecertificeren instelling, één persoon uit deaangesloten lidbedrijven en de laatstekomt uit een niet-lidbedrijf.Vanaf juli 2011 is een pilot gestart met tweemodules om deze om te zetten in e-lear-ning. “Iedereen is nieuwsgierig naar depilot. Van de beide modules wordt de theo-rie bij elkaar gevoegd. Dit wordt de zoge-noemde e-learning module. Daarnaastmoet de praktijktoets plaatsvinden en datnoemen we ‘plant learning’. Dit om in de-zelfde termen te kunnen blijven spreken.” Het is de bedoeling om een template tecreëren om aan de hand van de opgedaneervaringen in de pilot de volgende modu-len te kunnen ontwikkelen. Het is eenkostbaar proces om dergelijke modulenop te zetten. Daarom wordt ook eerst depilot uitgevoerd en worden de resultatendaarvan geëvalueerd. Van Wilgen: “Het isde bedoeling om ‘just in time’ modulenaan te bieden, gericht op de marktvraagvan dat moment. Zinloos debatteren heeftgeen zin. Daadkracht is het enige dat telten waar bedrijven, en dus ook de mede-werkers, wat aan hebben. Kwaliteit, snel-heid, overzicht en markt, dat zijn de vieruitgangspunten voor FEDAcademie. Hier-

gaan, belangrijker is, dan het wachten opde beslissingen van het reguliere onder-wijs. Er ligt met andere woorden hier eenduidelijke keuze.”Van Wilgen geeft aan dat bijvoorbeeld dewijze waarop het reguliere onderwijswordt afgerekend anders ligt, namelijk ophet aantal studenten. Het gaat er de FED-Academie juist om, te voldoen aan devraag vanuit het bedrijfsleven dat het pro-ject financieel ondersteunt. Het bedrijfsle-ven eist een bepaalde kwaliteit in combi-natie met snelheid in het ontwikkelen vanopleidingen. Van Wilgen geeft toe dat en-kele jaren geleden wel getracht is om eenverandering te bewerkstelligen binnen hetreguliere onderwijs. Veranderingen zowelop het gebied van de kwaliteit als van desnelheid waarmee nieuwe vakken kunnenworden ontwikkeld en gegeven. “Het is erechter tot op de dag van vandaag nog nietvan gekomen”, verzucht ze.

StichtingDe Feda is de initiatiefnemer, maar na deproefperiode wordt de FEDAcademie vol-ledig losgekoppeld van de Feda. Hetwordt dan ondergebracht in een stichting.“2011 is dan ook echt het jaar van de voor-bereidingen, zoals het zoeken naar de cer-tificerende partijen, zorgen dat de websitein de lucht komt en dat de promotioneleactiviteiten worden gecoördineerd en uit-gevoerd.”

Feda werkt samen met

een aantal door het

land verspreide andere

hogescholen om tot

reguliere

mechatronica-

opleidingen te komen

Vraag-

gestuurde

opleidin-

gen



De eerste pogingen van de mens om tekunnen vliegen waren slechte vogeli-

mitaties. Met de propeller als bruikbaar al-ternatief voor de voortstuwing was het mo-gelijk om een ongecompliceerde starrevleugel te ontwikkelen die sterk genoegwas voor voldoende draagvermogen. Defascinatie voor de vogelvliegkunst is echternooit gedoofd.

SmartBirdDe vleugels van de SmartBird gaan niet al-leen op en neer. Een hefboommechanismezorgt ervoor dat de vleugels in een vloei-ende beweging knikken en dat dit tijdensde opgaande en de neergaande bewegingook verschillend is. Daarnaast is er voor ie-dere vleugel een servomotor die tijdensdeze bewegingen de hoek van de afzonder-lijke vleugel ten opzichte van de romp aan-

Toys for boys

[tekst] Jeroen Aalberts

Op de Hannover Messe eerder dit jaar was de grote publieks-

trekker de SmartBird van Festo. Vlak voor iedere aangekondigde

vlucht verzamelden zich veel mensen op en rond de stand om

met eigen ogen deze natuurgetrouwe vogel te zien vliegen.

past (torsie). Behalve opwaartse kracht (lift)is er dan ook voortstuwing. Drie hallsenso-ren bewaken de vleugelhoeken ten op-zichte van de vleugelbewegingen en eenmicrocontroller zorgt voor de juiste stuur-signalen. Ook de staart van de ‘vogel’ is be-stuurbaar.

De SmartBird heeft een romplengte van 107cm, een spanwijdte van 2 m en een gewichtvan 450 gram. Het tweekanaalsradiosignaalis gebaseerd op het ZigBee protocol. Hetenergieverbruik om deze vogel te laten vlie-gen bedraagt 25 W.

Inl.: Festo BV, tel.: (015) 251 88 90,www.festo.nl

De SmartBird van

voren. Op deze ani-

matiefoto zijn de

verschillende stan-

den van de vleugel

duidelijk te zien

(foto: Festo)

Markus Fischer, hoofd van het Bionic Learning Network van Festo met

de SmartBird op de Hannover Messe (foto: Benny Gudde)

Festo in vogelvlucht

Als u over een smartphone beschikt,

kunt u bijgaande QR-code scannen.

U komt dan direct op de juiste web-

pagina (URL) terecht. U kunt ook

naar www.p4e.nl/technofun gaan

39_Toys for boys_39 15-08-11 07:30 Pagina 39


Info op Products4EngineersBij elk bericht staat een nummer onder aan de tekst. Dit correspondeert met het infonummer op de site van www.Products4Engineers.nl. Hier kunt u aanvullende informatie vinden van het betreffende product.

KortNieuwe I/O-modulenvormen wat betreftflexibiliteit, functio-naliteit en toepas-singsmogelijkhedeneen uitbreiding ophet SafetyBridge-systeem van Phoenix Contact. Naast devoorheen reeds verkrijgbare ingangs- en logicamodulen zijnnu ook veilige uitgangsmodulen en een logicamoduul metuitgebreide functionaliteit aan het programma toegevoegd.Meer info? Products4Engineers.nl: 65546

Inl.: Phoenix Contact BV, tel.: (0316) 59 19 11, www.phoenixcontact.nl

De serie QR40 hoeksensoren van DIS isaangevuld met de Tachosensor voor hetmeten van hoeksnelheden in omwente-lingen per minuut. Andere hoeksenso-ren uit het programma geven als uit-

gang de absolute hoek. De sensor is le-verbaar in een potentiometerversie (voor

minder dan 100 min-1) en met een externemagneet (voor toerentallen tot 30.000 min-1).Meer info? Products4Engineers.nl: 65555

Inl.: Dewit Industrial Sensors BV, tel.: (035) 603 81 81,

www.dis-sensors.nl

Het Fluid Monitoring Systeem van Hydac meet en bewaaktde vervuiling met vaste stoffen, waterverzadiging en tempe-ratuur van hydrauliekolie en smeermiddelen. Dit kan voormeetpunten met een druk boven 1,5 MPa. Maximaal 80.000meetwaarden, inclusief een tijdstempel, kunnen wordenopgeslagen en via de meegeleverde USB-stick worden over-gebracht naar een PC.Meer info? Products4Engineers.nl: 65468

Inl.: Hydac BV, tel.: (0492) 59 74 70, www.hydac.com

HydrauliekfiltersIn hydraulische systemen van kleine wiel-laders en graafmachines, maaimachines,verreikers, gemeentevoertuigen en ge-reedschapsmachines worden vaak weg-werpfilters gebruikt, met alle milieuna-delen van dien. Als alternatief heeftArgo-Hytos drie nieuwe filterseries voorin-line montage ontwikkeld. De serieE068 / E088 is bedoeld voor inbouw in deleiding en is verkrijgbaar in twee grootten. Door de in de filterkop geïntegreerdeoverdrukklep wordt de pomp van het gesloten hydrauliekcircuit onder voordruk ge-vuld met vloeistof. Dit vermindert het risico van cavitatie bij een koude start. De in hetfilterelement geïntegreerde bypass klep voorkomt ontoelaatbaar hoge drukken in hetretoursysteem. Een na het filter in serie geplaatste zeef beschermt de pomp bij koudestart tegen grove deeltjes. De nieuwe serie LS 025 ... 080 in de fijnheid van 50 μm isontwikkeld voor inbouw in de aanzuigleiding. Deze filters zijn ontwikkeld om pom-pen van hydraulische systemen en hydrostatische aandrijvingen te beschermen. Erzijn vier bouwgrootten voor verschillende volumestromen leverbaar. Door het ont-werp van de behuizing in combinatie met een 0,3 bar bypassklep is de drukval gering,zelfs bij hoge opstartviscositeiten. Voor filterbewaking kunnen onderdrukschakelaarsof manometers worden gemonteerd.Meer info? Products4Engineers.nl: 65655

Inl.: Argo-Hytos BV, tel.: (010) 592 61 49, www.argo-hytos.com

LuchtverzorgingsunitsKleinere afmetingen en lagere massa maar goede presta-ties zijn de kenmerken van de Syntesi luchtverzorgings-units van Metal Work. De maat 1 filter/-regelaar van 42 mm x 42 mm heeft een doorstroomcapaciteit van 2400Ndm3/min, bijna het dubbele van bestaande units met ver-gelijkbare afmetingen. Dat betekent dat kleinere en lich-tere luchtverzorgingsunits kunnen worden ingezet en be-drijven kunnen voldoen aan de toenemende vraag naarminiaturisering en bewuster materiaalgebruik. De Syntesiis uitgerust met een handig koppelsysteem om diverse componenten te combineren.Meer info? Products4Engineers.nl: 65619

Inl.: Metal Work Nederland BV, tel.: (0318) 66 51 11, www.metalwork.nl

Servomotoren tot 130 kWBeckhoff breidt het programma servomotoren uit metde serie AM3100. De combinatie van zo’n motor met deservoversterker EL7201 biedt een betaalbare servo-as inhet onderste vermogensbereik. De serie AM3100 omvatdrie typen met een nominaal vermogen van 50 W (nomi-nale spanning 24 V gelijkspanning), 90 W en 130 W (no-minale spanning 48 V gelijkspanning). In de standaard-uitvoering zijn de motoren uitgerust met een resolver en

een gladde as. Optioneel zijn de motoren leverbaar met een houdrem, een planetairereductor en voorgemonteerde aansluitkabels.Meer info? Products4Engineers.nl: 65719

Inl.: Industrial Automation Link, tel.: (023) 518 51 40, www.beckhoff.nl

40-41-42_Productnieuws_40-41-42 15-08-11 07:30 Pagina 40


ProductnieuwsMeer productnieuwsEen selectie uit het actuele productnieuws bij aandrijf- en besturingscomponenten vindt u ook op www.AT-aandrijftechniek.nl/productnieuws.

Asynchrone spindelmotorDe nieuwe ASM serie asynchrone spindelmotoren van SEM isontwikkeld met een precisie high speed en high performancemotor. De motor is geschikt voor toepassing als spindelmotor inbewerkingsmachines en geautomatiseerde machine-installaties.De ASM-serie heeft door de aanwezige lamellen een geforceerdeventilatie, waardoor bij een compacte bouw een hoog vermogenwordt gerealiseerd. De precieze en evenwichtige kooiconstructiezorgt voor een soepele en geruisloze werking. De vierpoligemotor kan worden voorzien van encoders. Hij is leverbaar metholle of massieve as. De uitvoering met holle as maakt het mo-gelijk om koelvloeistof via de motoras te laten lopen.Meer info?

Products4Engineers.nl: 65882

Inl.: Groneman BV,

tel.: (074) 255 11 55,

www.groneman.nl

13 tons telescoop hefkolomBetrouwbaarheid, nauwkeurigheid en veiligheid zijnde eigenschappen van de Phoenix telescoop hefko-lom van Alltec Antriebstechnik. De kolom wordt ge-bruikt voor het variëren van de hoogte van de compo-nenten in de productie en assemblage in de zware ma-chinebouw, de auto-industrie en de lucht- enruimtevaart. De nieuwe telescoop hefkolom kan ladin-gen tot 130 kN tillen, bij een maximale bewegingssnel-heid van 3,6 m/min (60 mm/min). De kolom heeft eenhardverchroomde zuiger en een geleiding met lage spe-ling. De stabiliteit en nauwkeurigheid maken de kolomook geschikt als trillingsarme actuator voor appara-tuur voor onderzoeksdoeleinden.Meer info? Products4Engineers.nl: 65792

Inl.: Elsto Aandrijftechniek, tel.: (0252) 21 91 23,

www.elsto.nl

CPU-modulesMet de MH212 serie presenteert Bachmann Electronic nieuwe ‘high-performance’CPU modules voor het M1 automatiseringssysteem. De nieuwe modules zijn uitgerustmet snelle DualCore processoren, gigabit Ethernet en een Proces Image Controller(PIC). Dankzij Intel Pentium processoren met snelheden tot 1,86 GHz kunnen ook las-tige processen snel worden uitgevoerd. Met de twee standaard gigabit Ethernet poor-ten kunnen netwerken binnen grote machineparken met complexe protocollen wor-den gerealiseerd, zonder dat dittot overbelasting leidt van hetprocesbesturingssysteem.Meer info?

Products4Engineers.nl: 65876

Inl.: Bachmann Electronic

Nederland,

tel.: (085) 210 05 50,

www.bachmann.nl

HydrauliekslangenHydrotechnik heeft een slangmateriaal ontwikkeld met

verbeterde eigenschappen. Het wordt toegepast bijde Minimess meetslangen DN2 en heeft een tem-

peratuurbereik van -40ºC tot en met +97°C. Debarstdruk is groter dan 200 MPa. De buigra-

dius bedraagt nu slechts 20 mm. Hetnieuwe slangmateriaal is onderworpenaan zware tests waarbij zelfs belastin-gen werden doorstaan die ver boven de

in de praktijk vereiste belastingen liggen.Daarbij werd meer dan voldaan aan alle rele-

vante normen en richtlijnen.Meer info? Products4Engineers.nl: 65886

Inl.: R&S Hydraulik Pneumatiek, tel.: (078) 623 18 18, www.rs-hydrauliek.nl

TrekstangcilinderDe HMIX trekstangcilinder met geïntegreerd meetsysteem vanParker Hannifin combineert de kracht van hydraulische systemenmet de snelheid en precisie van elektronische besturingen. Optio-neel voorgemonteerde klemmen en het geïntegreerde meetsys-teem beperken de installatietijd. Het eenvoudig te monteren pro-portionele of regelventiel zit dicht op de cilinder voor een hogerepositioneer- en regelnauwkeurigheid. De cilinders zijn geschiktvoor drukken tot 210 bar en leverbaar met een zuigerdiametervan 40 mm tot 200 mm en een slag tot3.000 mm.Meer info? Products4Engi-

neers.nl: 65802

Inl.: Parker Hannifin BV,

tel.: (0541) 58 50 00,

www.ontdekparker.nl

Duurzame tandwielkastRexnord Industries introduceert met de Falk V-Class een nieuwelijn tandwielkasten voor maximale beschikbaarheid en duur-zaamheid. De kasten zijn ontwikkeld met moderne materialen,ontwerptechnieken en productieprocessen. Samen met mo-derne montagetechnieken en koelaccessoires zorgt dit vooreen betrouwbare, duurzame tandwielkast. De heavy-duty, hori-zontaal gescheiden behuizing bevat een geavanceerde lageringwaardoor de kast onder belasting maximale prestaties kan le-

veren. Een optioneel milieuvriendelijk DuraPlatekoelsysteem heeft geen water of elektra

nodig maar bereikt toch optimalekoeling zodat de tandwielkastzijn hoge koppeldichtheid vol-ledig kan benutten.

Inl.: Rexnord Industries, LLC,

tel.: (+1) 414 643 23 66, www.rexnord.com


MotorcontrollerVoor elektrische personenauto’s, kleine vrachtwagens, botenen zweefvliegtuigen biedt Unitek een vierkwadranten control-ler met energieterugwinning tijdens remmen. De controller isgeschikt voor aandrijfconcepten met synchrone, asynchrone engelijkstroommotoren. De Bamocar is geschikt voor de regelingvan snelheid en koppel in vermogens tot 100 kW. Dankzij hethoge rendement en de vloeistofkoeling zijn batterijspanningenvan 24 V tot 700 V en motorstromen tot maximaal 400 A te rea-liseren. Via NDrive software kan de motorcontroller wordenaangepast aan verschillende toepassingen, zoals verschillenderijprofielen of een geregeld herstel. De motorcontroller heefteen ingang voor een resolver, incrementele (TTL, SINCOS) of ro-torpositiesensor. Ook is een uitgang voor encodersimulatie be-schikbaar, zoals een interfacesteker voor CANbus en RS232. Erzijn twee differentiële ingangen voor analoge waarden, vier in-gangen voor digitale sensoren, een ingang voor hardware- ensoftwarereleases en een veiligheidsingang voornoodstop met een rotorslot. Verder zijner drie programmeerbare, digitaleingangen (tot 24 V) en een di-gitale uitgang tot 24 Ven 3 A voor ex-terne voeding.Meer info? Pro-

ducts4Engineers.nl:

65945

Inl.: Unitek GmbH,

tel.: (+49) 7195 92 83 14,

www.unitek-online.de


Compacte synchrone motorenMet compacte synchrone motoren presenteert Hanning eenproductlijn die de nieuwe eisen aan rendementsniveausovertreft. De nieuwe aandrijvingen zijn verkrijgbaar inde grootten 71 en 80 met IEC-platen en assen maarzijn ook leverbaar met een speciale, aangepaste geo-metrie. De aandrijvingen bestrijken het vermogensbe-reik van 0,55 kW tot 2,2 kW en maken toerentallentussen 500 min-1 en 6.000 min-1 mogelijk. Door de in-tegratie van een Power Factor Correction (PFC) vol-doen de aandrijvingen aan EN 61000-3-2 bij één-fase netvoeding.Meer info? Products4Engineers.nl: 65805

Inl.: Sj. Dekker BV, tel.: (024) 696 17 01, www.sjdekker.nl

Snelwisselblok voor mobiele toepassingenHawe Hydraulik heeft voor de proportionele stuurklep type PSL een nieuw aansluit-blok ontwikkeld. Dit biedt de gebruiker de mogelijkheid om het hydraulische systeemdoor een vaste of variabele pompte laten vullen. Het blok is vooralinteressant voor toepassingenwaar een tijdelijk aanbod van olienodig is, zoals landbouw- en ge-meentevoertuigen. De overganggebeurt via een 3/2-wegklep diein het blok is geïntegreerd. Hetblok is ontwikkeld voor debietentot 20 dm3/min en een werkdruktot maximaal 31,5 MPa.Meer info? Products4Engineers.nl:

65728

Inl.: Doedijns International BV,

tel.: (0182) 62 54 62, www.doedijns.nl

PowerLink frequentieregelaarVoor complexe machines en systemen levert B&R de Acopos inverter P84 met eengeïntegreerde PowerLink interface en een vermogensbereik van 0,37 kW tot 500 kW.De P84 heeft diverse ingebouwde digitale en analoge I/O-kanalen. Een geïntegreerdePowerLink hub vereenvoudigt de busbekabeling. Aan de P84 kan een encoder-inter-face worden toegevoegd voor toepassin-gen met strenge eisen voor snelheids- ofkoppelregeling. Dankzij de geïntegreerdeAutomation Studio omgeving zijn geenandere softwaretools nodig. De MotionWizard helpt de gebruiker bij het plaat-sen van de P84 in het project en verzorgtde belangrijkste basisinstellingen.Meer info? Products4Engineers.nl: 65613

Inl.: B&R Industriële Automatisering BV,

tel.: (076) 571 53 03, www.br-automation.com


KettingolieMet Klübersynth CHM 2-100 brengt Klüber Lubrication eennieuwe hoge temperatuur kettingolie voor aandrijf-, lift- entransportkettingen op de markt. De speciale olie wordt geken-merkt door thermische stabiliteit, lage residuen en het vermo-gen om residuaanslag te ontbinden. Het smeermiddel komt te-gemoet aan een probleem van gebruikelijke kettingoliën, diebij hoge temperaturen verdampen en daarbij een lakachtig re-sidu vormen. Klübersynth CHM 2-100 is gebaseerd op eennieuw concept ester-basisolie en is geschiktvoor temperaturen tot250°C. Meer info? Products4Engi-

neers.nl: 65731

Inl.: Klüber Lubrication NV,

tel.: (+32) 56 48 33 33,

www.klueber.com



ProductnieuwsMeer productnieuwsEen selectie uit het actuele productnieuws bij aandrijf- en besturingscomponenten vindt u ook op www.AT-aandrijftechniek.nl/productnieuws.

KortDe Arbor GladiusG0720 is een ruggedtablet-PC die voldoetaan MIL-STD-810F.Dankzij de stevige,tegen schokken be-stande behuizing en de spatwaterdichtheid rondom is deIPC vrijwel overal inzetbaar. De Gladius G0720 heeft eenlow-power Intel Atom processor en een batterijduur vanacht uur.Meer info? Products4Engineers.nl: 65737

Inl.: HPS Industrial BV, tel.: (033) 277 49 05, www.hpsindustrial.nl

Met de RCS Plus presenteert Ravaseen nieuw systeem voor oliedrukwe-ging op heftrucks. Het hydraulischweegsysteem is voorzien van mo-derne technologie voor Bluetooth- enWiFi- communicatie. De RCS Plusweegt door de druk te meten in hethydraulisch hefsysteem van de hef-

truck via een temperatuurgecompenseerde sensor op hetventielblok.Meer info? Products4Engineers.nl: 65943

Inl.: Ravas Europe BV, tel.: (0418) 51 53 20, www.ravas.com

De polyurethaan com-pound Zurcon Z25 vanTrelleborg Sealing So-lutions heeft alle ei-genschappen van Zur-con Z20, maar met eenverhoogde gebruiks-temperatuur. De compound wordt aanbevolen voor hydrau-lische applicaties waar goede prestaties bij hoge temperatu-ren vereist zijn.Meer info? Products4Engineers.nl: 66066

Inl.: Trelleborg Sealing Solutions Netherlands BV, tel.: (010) 292 21 11,

www.tss.trelleborg.com/nl

Het lichtrooster ‘Pick to Light' vanWenglor op basis van opto-elek-tronische sensoren bewaakt hetpicking proces van onderdelen inmagazijnen. Een geïntegreerdetweekleurige display geeft aan ofde gebruiker tijdens het bedrijfsklaar maken of een monta-geproces de juiste componenten pakt.Meer info? Products4Engineers.nl: 65394

Inl.: Wenglor Sensortechniek BV, tel.: (0341) 42 30 64,

www.wenglor.com

Compacte frequentieregelaarMet de Sinamics G120C breidt Siemens het productaanbod frequentieregelaars verderuit. Deze compacte drive is ontworpen voor wereldwijde inzet in industriële omgevin-gen en kan worden gebruikt voor pompen, compressoren, ventilatoren, meng- en ex-trusiemachines, transportbanden en eenvoudige bewerkingsmachines. Met zijn ver-mogensbereik van 0,55 kW tot 18,5 kW (380 V – 480 V) biedt de G120C een compactebouw, snelle in bedrijfsname, eenvoudige bediening en onderhoud en geïntegreerdeveiligheidsfunctionaliteiten. De Sina-mics G120C is geoptimaliseerd voorgebruik in kleine schakelkasten, recht-streeks op of in de buurt van produc-tiemachines. Standaard heeft de driveeen dubbele veiligheidsingang, waar-door de STO-functie (Safe Torque Off)zonder extern veiligheidsrelais wordtverzekerd.Meer info? Products4Engineers.nl: 65564

Inl.: Siemens Nederland NV,

tel.: (070) 333 33 33, www.siemens.nl

Besturingssoftware voor onderwijsNational Instruments introduceert Lab-View for Lego Mindstorms, een voor hetonderwijs ontwikkelde versie van zijnprofessionele LabView grafische systeem-ontwikkelingssoftware. De software isontwikkeld voor het Lego Education ro-boticaplatform en kan door middelbarescholieren in de klas of bij wedstrijdenworden gebruikt. Met de onderwijstoolkunnen scholieren Mindstorms NXT ro-bots grafisch besturen en programmerenmet dezelfde software die ook door we-tenschappers en ingenieurs wordt gebruikt. De programmeeromgeving vormt eenaanvulling op de reeks Lego Education robotics platformen.Meer info? Products4Engineers.nl: 65620

Inl.: National Instruments Netherlands BV,

tel.: (0348) 43 34 66, netherlands.ni.com

SpindelaandrijvingBij de door een spindel aangedreven variant van de RK DuoLine eenheden vanRose+Krieger verkort een meelopende spindelondersteuning de vrijdragende lengtevan de spindel. Dit voorkomt ongewenste trillingen en zorgt voor een soepele wer-king. De nieuwe lineaire eenheden kunnen nu tot een slaglengte van 5 m en een

maximale snelheid van 2,5 m/s opvolle snelheid draaien. Dat vereenvou-digt het ontwerp, vermindert de in-bouwkosten en bespaart tijd. Bij debestelling hoeft de klant nog niet tebeslissen aan welke kant de geleidingmoet worden aangebracht. Hij kanook achteraf wijzigingen aanbrengenin de as-motor-configuratie.Meer info? Products4Engineers.nl: 65564

Inl.: Spanpartner BV, tel.: (070) 333 33 33,

www.spanpartner.nl


Perslucht is onmisbaar in uw productie; daarom moet: betrouwbaarheid het uitgangspunt zijn de installatie afgestemd zijn op uw bedrijfssituatie de prestaties optimaal, maar het energieverbruik minimaal zijn continuïteit vanzelfsprekend zijn; dus met de apparatuur van CompAir en Domnick Hunter

de service snel, adequaat en op maat zijn

Geveke, dus. Dat is voor u de zekerheid van probleemloos en voordelig produceren!

Zorgeloos producerenWant met uw perslucht zit het wel goed

Neem contact op voor verkoop, service en verhuur van persluchtinstallaties met:

[email protected] - 020 582 2610 - www.perslucht.nl

039_adv.zorgeloos_191x130.indd 1 11-04-2011 20:26:59

Omdat er geen olie in uw recept staat

WIS®, de olievrije compressor die zuivere perslucht garandeert

www.grassair.nl

De schroefcompressoren van onze WIS®-serie

werken op basis van een gepatenteerde water-

injectietechnologie. Bel GrassAir wanneer 100%

olievrije perslucht ook in uw proces een absoluut

vereiste is: 0412 664114

AUGUSTUS 2011 PV AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 45

PersluchtmeetsysteemVaak leveren relatief eenvoudige maatre-gelen, zoals het detecteren en verhelpenvan lekken, al een forse besparing vanperslucht op

PERSLUCHT&VACUÜMKatern Perslucht en Vacuümtechniek nr. 7/8 Augustus 2011

MilieuAtlas Copco ziet vooral uitdagingen ophet gebied van duurzamer persluchtop-wekking en on-site stikstofproductie

PersluchtbehandelingEen kijkje in watergeïnjecteerde com-pressoren van Almig en Grassair die zijnuitgerust met een intern waterbehande-lingsysteem

45_PV Cover_45 15-08-11 07:34 Pagina 45

www.AT-aandrijftechniek.nl AUGUSTUS 2011 PV AANDRIJFTECHNIEK46

Sterke groei in Azië en focus op duurzame productie

Atlas Copco zal volgend jaar op een paar grote Nederlandse vakbeurzen ontbreken. Deelname

is volgens general manager Herman Matthyssen op dit moment minder interessant. Dat

neemt niet weg dat de onderneming haar klanten wil blijven zien, dus organiseerde ze in juni

in Zwijndrecht een uitgebreide ‘open huis show’. Met oplossingen voor verschillende sectoren

ziet het bedrijf vooral uitdagingen op het gebied van duurzamer en energiezuiniger perslucht-

opwekking. Daarnaast is er een groeiende belangstelling voor on-site stikstofproductie, waar-

voor een nieuwe stikstofgenerator op basis van membraantechnologie werd geïntroduceerd.

[tekst] Frank Senteur [foto’s] Atlas Copco

Tijdens de open dagen had Atlas Copco in een speciale tent een aantal machines en apparaten uitgestald, waaronder de nieuwe ZR 350+ turbocompressor en de

NGM-stikstofgeneratoren

46-47-48_PV duurzame productie_46-48 15-08-11 07:35 Pagina 46


PERSLUCHT EN VACUÜM Milieu

In 2010 telde Atlas Copco wereldwijd33.000 medewerkers, die een omzet van ¤ 7,3 miljard realiseerden. Waar liggenvoor dit bedrijf de grootste groeikansen?“Mining is met een aandeel van 28 pro-cent onze belangrijkste omzetmaker, opde voet gevolgd door manufacturing”, zeiHerman Matthyssen over de omzetverde-ling. “Weliswaar is Europa met 32 procentvan de omzet op dit moment nog onzegrootste markt, maar in Azië gaat hethard. Die omzet is nog maar 4 procentlager dan in Europa, dus ik voorspel datAzië dit deel van de wereld voorbij gaatstreven. De industriële activiteiten in Aziëen Australië nemen immers nog steeds inhoog tempo toe. Wij zijn momenteel fa-brieken aan het bouwen in China en India,maar ook in Brazilië, want Zuid-Amerika iseveneens een belangrijke groeimarkt.”“Op het gebied van compressortechnolo-gie blijven we innoveren, getuige de eer-der dit jaar op de Hannover Messe geïntro-duceerde olievrije ‘middendruk’ turbo-compressor ZH 350+ en de nieuweroterende trommeldrogers MD/ND. Maar

ook op andere vlakken zitten we niet stil.Persluchtoptimalisatie is nog steeds ‘hot’en veel bedrijven kunnen de kosten vanpersluchtopwekking met vele procentenverlagen. Daarnaast is de on-site productievan stikstof een interessante groeimarkt.De vraag naar stikstof stijgt mondiaal enzal zelfs versneld toenemen nu er nieuwetechnieken zijn waarmee rendabeler on-site aan de vraag kan worden voldaan.Kortom, er zijn nog uitdagingen genoegwaarin wij onze tanden kunnen zetten.”

On-site stikstofproductieDe totale stikstofmarkt had twee jaar gele-den een omvang van ruim ¤ 6,4 miljard engezien de gestaag stijgende vraag zal de 7 miljard inmiddels wel zijn gepasseerd.Ruim 90 procent van de gebruikte stikstofwordt geproduceerd door gasproducentenop basis van een destillatieproces. De ove-rige 10 procent wordt on-site geproduceerddoor gebruik te maken van compressie.Een belangrijke reden om in productiepro-cessen gebruik te maken van stikstof (N2) isom oxidatie te vermijden. Dit kan langzaamgaan, maar ook heel snel, resulterend in eenexplosie. Door zuurstofmoleculen te ver-dringen met stikstof wordt de kans op branden een explosie verkleind. Zo worden in ditkader benzinetanks van vliegtuigen en sche-pen afgeschermd met stikstof. Een lang-zame vorm van oxidatie treedt op bij levens-middelen zoals vleeswaren, groenten enfruit. Door deze te verpakken/bewaren ineen stikstofrijke atmosfeer wordt de levens-duur van deze voedingsmiddelen verlengd.Maar ook banden van trucks, tractoren enauto’s worden steeds vaker opgepompt metstikstof. Omdat stikstofmoleculen groter zijndan zuurstofmoleculen, lopen met stikstofopgepompte banden minder snel leeg. Bo-vendien kan er zuiniger mee worden gere-den omdat de banden langer op de ge-wenste druk blijven.Voor een optimale on-site stikstofproduc-tie is het van belang dat compressor enstikstofgenerator goed op elkaar zijn afge-stemd. Ook is het belangrijk om precies teweten aan welke reinheidseisen de stik-stof moet voldoen. Deze kan variëren van97 tot 99,999 procent. Zo kan bijvoorbeeldvoor brandpreventie worden volstaan meteen reinheid van 97 procent, terwijl in devoedingsmiddelen en de farmaceutischeindustrie veel hogere zuiverheden nodigzijn. In de regel geldt dat hoe hoger de ge-wenste reinheidsgraad, een des te grotere(en duurdere) compressor nodig is om degewenste stikstofkwaliteit te produceren.

Twee principesOp de werkvloer zijn er twee opties voorstikstofproductie met behulp van com-

pressoren. De eerste is een compressor tekoppelen aan een stikstofgenerator meteen membraan. Bij deze techniek ont-snapt het grootste deel van de zuurstof-moleculen door de wand van het mem-braan en blijven stikstofmoleculen over alseindproduct. Het membraan is eigenlijkniet meer dan een bundel holle vezels.Een tweede mogelijkheid is de compres-sor te koppelen aan een stikstofgeneratorop basis van Pressure Swing Adsorption(PSA) technologie. Hierbij worden twee ci-linders gebruikt die gevuld zijn met CMS,een actieve kool met goede adsorptiee-igenschappen. CMS heeft een grotere aan-

Meer be-

langstel-

ling voor

on-site

stikstof-

productie

Atlas Copco’s NG stikstofgenerator op basis

van de PSA-technologie

Bij de PSA-technologie worden zuurstofmole-

culen in de actieve kool gevangen zodat stik-

stofmoleculen hun weg kunnen vervolgen

Het werkingsprincipe van de NGM stikstofgenerator is gebaseerd op

membraantechnologie 4



Nieuwe business areaAtlas Copco’s wereldwijde activiteiten zijn ondergebracht in drie business areas, te wetenCompressor Technique met zeven divisies, Construction and Mining Technique met acht di-visies en Industrial Technique met vier divisies. Er wordt geproduceerd in twintig landen,waaronder België, Zweden, USA, Duitsland, Italië, China, Brazilië en India. Daarnaast heeftAtlas Copco in meer dan 85 landen Customer Centers, van waaruit direct relaties wordenonderhouden met klanten, en distributiecentra op strategische plekken in de wereld.Nederland wordt hoofdzakelijk beleverd vanuit het Airpower distributiecentrum in Antwer-pen of via Power Tools Distribution in het Belgische Hoeselt. In ons land is de business areaCompressor Technique het grootst. In totaal heeft deze groep 150 medewerkers in dienst,waaronder 45 servicemonteurs met VCA-certificering die dagelijks in ons land actief zijn.Per 1 juli is er een vierde business area bijgekomen: Construction Technique. Dit is een sa-menvoeging van de mobiele luchtcompressoren en generatoren, die daarvoor deel uit-maakten van de business area Compressor Technique en de constructiewerktuigen ensloop- en aannemersgereedschappen van de business area Construction and Mining Tech-nique. Onder Construction Technique vallen onder meer mobiele compressoren, genera-toren, pneumatische en hydraulische hamers en Dynapac equipment. Iedere businessunitheeft haar eigen serviceafdeling.Daarnaast heeft Atlas Copco in Nederland nog een drietal zusterbedrijven, te weten AtlasCopco Rental, Pneumatech Europe en als nieuwste aanwinst Cirmac International.

trekkingskracht voor zuurstof- dan voorstikstofmoleculen. Zuurstofmoleculenworden in de actieve kool gevangen, ter-wijl stikstofmoleculen hun weg vervolgen.In 2007 kwam Atlas Copco Airpower op demarkt met een eigen stikstofgenerator opbasis van de PSA-technologie. Deze is nuleverbaar in zeven verschillende uitvoerin-gen (NG 7 tot NG 81), met capaciteiten van5 Nm3/u tot 400 Nm3/u. Hoewel met de

PSA-methode hogere zuiverheden moge-lijk zijn, kunnen met de membraantechno-logie grotere systemen worden gebouwd.Het werkingsprincipe van Atlas Copco’snieuwste NGM stikstofgenerator metmembraantechnologie is eveneens geba-seerd op gasseparatie, alleen op eenander niveau van permeabiliteit. Net alsvan de NG stikstofgenerator is ook vandeze stikstofgenerator één model op demarkt dat in zeven verschillende uitvoerin-gen leverbaar is, met capaciteiten van 5 Nm3/u tot 400 Nm3/u. Kenmerkend voorhet nieuwe model is dat deze is voorzienvan een geïntegreerd inlaatfiltersysteemmet onder meer olie(damp)- en stoffilters.Ook deze NGM stikstofgenerator werktmet automatisch aangestuurde regelklep-pen die zorgen voor een stabiele stikstof-kwaliteit/zuiverheid. Dit geldt zelfs bij eenwisselend verbruik of variabele toevoervan perslucht door de compressor.Net als alle andere compressoren, inclu-sief de NG stikstofgenerator uit het pro-gramma, is de NGM stikstofgenerator uit-gerust met een besturingspaneel waaropparameters als druk, temperatuur, druk-dauwpunt en zuiverheden in één oogop-slag kunnen worden afgelezen. Signalen

kunnen via dit besturingspaneel wordendoorgestuurd naar een PC die elders staatopgesteld voor verdere verwerking.De kosten voor het op locatie producerenvan stikstof met een zuiverheid van 99,99procent zijn te vergelijken met die voorhet aanmaken van cryogene stikstof doordestillatie bij grote stikstoffabrikanten. Af-hankelijk van de toepassing, de gewenstereinheid en de stroomkosten, kan de in-vestering in een on-site stikstofgeneratorvolgens Atlas Copco binnen enkele maan-den worden terugverdiend.

PersluchtoptimalisatieOok Atlas Copco is zich ervan bewust datperslucht niet de meest zuinige energie-drager is. Tijdens de ‘open huis dagen’was er dan ook expliciet aandacht voor‘besparen op persluchtkosten’. Daarvoorheeft Atlas Copco sinds 1 juli in de per-soon van Marcel Heijboer ook een ervarenenergieconsultant in dienst. In het korteen paar ‘tips’ om de kosten van het pers-luchtsysteem omlaag te brengen.Eerste optie is het aantal onbelaste urenvan een compressor met een vast toeren-tal te verminderen door vervanging doorof bijplaatsing van een frequentiegere-gelde compressor. Een volgende mogelijk-heid teneinde te besparen is warmteterug-winning door compressorwarmte te ge-bruiken voor opwekking van warm wateren/of gebouwverwarming. In het gevalvan oliegesmeerde compressoren kan tot70 procent aan energie worden terugge-wonnen. Wordt een persluchtdroger toe-gepast, dan is het belangrijk om te wetendat een energieloze droger met een laagdauwpunt in veel gevallen een beter ren-

dement oplevert, dan een vergelijkbarekoel- of adsorptiedroger. Als de selectiegoed is uitgevoerd kan hiermee een be-sparing van maximaal 20 procent wordengerealiseerd.Tot slot vertelde het bedrijf tijdens de opendagen nog het nodige over persluchtlek-kage. Gemiddeld genomen gaat maarliefst 20 procent van de energie nodig voorpersluchtopwekking verloren in de vormvan persluchtlekkages. Dit kost een bedrijfduizenden euro’s. Dit kan eenvoudig wor-den voorkomen door eenmaal per jaar eenlekdetectie uit te (laten) voeren.Een andere manier om te besparen opperslucht is door te bepalen wat de juistedruk in het systeem moet zijn. Elke barpersluchtdruk minder leidt tot 7 procentenergiebesparing en minder persluchtver-lies. Met behulp van een elektronische ES-compressorregelaar is eenvoudig de grenste bepalen van de minimaal gewenstedruk. De regelaar start vervolgens alleendie compressoren in het compressorparkop die nodig zijn om te voldoen aan depersluchtvraag, waardoor eveneens opelektriciteitskosten wordt bespaard.

Inl.: Atlas Copco Compressors Nederland,tel.: (078) 623 02 30, www.atlascopco.nl

Bij de Nederlandse

organisatie van Atlas

Copco zijn zo’n 45

servicemonteurs met

VCA-certificering in

dienst die ‘in het

veld’ service- en on-

derhoudswerkzaam-

heden uitvoeren

Investering binnen

enkele maanden

terugverdiend

Lek -

detectie

bespaart

duizen-

den

euro’s

Opsporen van

luchtlekken is

een onderdeel

van de ‘Airscan’

met als doel de

kosten die aan

het persluchtver-

bruik zijn gerela-

teerd te verlagen




Geregelde schroefcompressorDe schroefcompressor type L22RS van CompAir is uitgevoerd met een toerengere-gelde draaistroommotor. Het is de kleinste compressor (22 kW) in een range dieloopt tot en met 132 kW. Dankzij de toerenregeling wordt het vermogen nauwkeu-rig afgestemd op de vraag. Hierdoor is het rendement van de elektrische aandrij-ving hoger bij zowel het laagste als het hoogste toerental. Evenals de andere mo-dellen uit deze serie is de L22RS betrouwbaar en toegankelijk voor onderhoud.Deze compressor is leverbaar in diverse uitvoeringen, levert minimaal 0,94 m3/minen maximaal 3,63 m3/min en is verkrijgbaar in 0,75 MPa, 0,9 MPa en 1,3 MPa. Meer info? Products4Engineers.nl: 65559

Inl.: Geveke Persluchttechniek, tel.: (020) 582 24 03, www.perslucht.nl

Schroefpomp voor vacuümInduvac heeft het programma schroefpompen uitgebreid en kan nu achtmodellen leveren met capaciteiten van 200 m3/u tot 3500 m3/u. Deschroefpompen kunnen maximaal een vacuüm bereiken van 0,001 kPa(absoluut). Ze kunnen worden voorzien van een interne coating en kun-nen dan agressieve gassen afzuigen. De pompen worden gebruikt bijapplicaties waar andere pompen niet geschikt zijn, zoals bij olieraffina-derijen, destillatie, ontgassen en dampterugwinning. De pompen kun-nen ook worden toegepast in de voedingsmiddelenindustrie, bijvoor-beeld voor verpakken. Er bestaat ook een Atex uitvoering en een uitvoe-ring om zuurstof te verpompen.Meer info? Products4Engineers.nl: 64935

Inl.: Induvac BV, tel.: (079) 363 38 90, www.induvac.com

Compressorfilter De luchtfilterserie Entaron van Mann+Hummel is ontwikkeld voor toepassingen die hoge eisen stellen tenaanzien van stofniveaus en mechanische belastbaar. Typische toepassingen zijn bouwen landbouwmachi-nes en mobiele compressoren. De filters zijn ontworpen voor nominale stromen van 2 m3/min en 60 m3/minen bereiken een pre-scheiding van meer dan 85 procent. Om olie uit de lucht te verwijderen, presenteert hetbedrijf de StarBox serie lucht/olieafscheiders. Een fijnere olieafscheiding met een high-performance mediumbeschermt downstream fijnfilters.Meer info? Products4Engineers.nl: 65358

Inl.: Mann+Hummel Hydromation NV, tel.: (+32) 12 39 93 10, www.mann-hummel.com

PERSLUCHT EN VACUÜM Productnieuws

Krachtige schroef-compressorGoede prestaties, betrouwbaarheid, lagevermogensbehoefte en gering ruimtebe-slag zijn de belangrijkste kenmerken vande nieuwe vloeistofgekoelde schroef-compressoren CSD en CSDX van Kaeser.Met motorvermogens van 45 kW tot 90kW dekken de vijf modellen de leveran-ties van 8,3 m³/min tot 16,1 m³/min (bij0,8 MPa) af. Ze zijn ontworpen voor druk-ken tot 1,5 MPa. Voor de aandrijvingworden IE3 elektromotoren met hoogrendement gebruikt. Door de directeaandrijving kent de machine ook niet detransmissieverliezen van een tandwiel- ofriemaandrijving. De Sigma Control 2 be-sturing op basis van een industriële PCkent vijf geprogrammeerde besturingsva-rianten.Meer info? Products4Engineers.nl: 65324

Inl.: Kaeser

Compressoren BV,

tel.: (074) 245 29

00, www.kaeser.nl

Schroefcompressor voor categorie 0De nieuwe S 40-2 Bluekat schroefcompressoren van Boge zijnvoorzien van een geïntegreerde katalysator voor olievrije pers-lucht categorie 0, ongeacht de aangevoerde luchtkwaliteit. Demachine is daarmee geschikt voor gebruikers in de farmaceuti-sche, chemische, halfgeleider- of voedingsmiddelenindustrie.Vergeleken met systemen met conventionele filterbehandelingbiedt de S 40-2 Bluekat een betere procesveiligheid, kosteneffi-ciëntie en milieuvriendelijkheid. Het onderhoud van de geïnte-greerde converter is beperkt tot visuele inspecties in het kadervan de gebruikelijke compressorinspecties.Meer info? Products4Engineers.nl: 65034

Inl.: Boge Compressoren BV, tel.: (033) 456 15 86, www.boge.nl

Gasgekoelderoots vacuümpompen Pfeiffer Vacuum heeft de serie OktaLineG gasgekoelde rootspompen herzien.Grote drukbereiken en maximale com-pressieratio’s zijn het juiste toepassings-gebied voor deze pomp. De capaciteitloopt van 250 m³/h tot 12.000 m³/h. Depomp is geschikt voor laag- en midden-vacuüm in de coating- en halfgeleiderin-dustrie, chemische en procesindustrie enin onderzoek en ontwikkeling. De pomp-snelheid kan precies worden afgesteld.Ook een soft start van de vacuümpompis mogelijk. Daardoor zijn de operatio-nele kosten laag, wordt de levensduurverhoogd en worden de pompen be-schermd.Meer info? Products4Engineers.nl: 65361

Inl.: Pfeiffer Vacuum GmbH, tel.: (+49) 6441

8020, www.pfeiffer-vacuum.net

49_PV Productnieuws1_49 15-08-11 07:37 Pagina 49


het te beschermen object.De ‘Scale Buster’ behoeft weinig onder-houd. Het enige aan slijtage onderhevigedeel is de anode die bij de Almig compres-soren na zo’n 10.000 bedrijfsuren moetworden vervangen. Het systeem zit in de

Lento I (15 kW tot 30 kW), Lento II (30 kWtot 55 kW) en Lento III (45 kW tot 85 kW).Belangrijk kenmerk in deze toepassing isdat het watersysteem van de Lento’sslechts één keer initieel met leidingwaterhoeft te worden gevuld en daarna zelfvoor de watertoevoer van het koelen in-jectiesysteem zorgt.

Systemen gebruiken

geen chemicaliën

Watergeïnjecteerde schroeven met eigen ‘waterzuiveringsysteem’

Vooral de voedingsmiddelen- en farmaceuti-

sche wereld stellen hoge eisen aan de kwali-

teit van de toegepaste perslucht. Maar ook de

halfgeleiderindustrie wil absoluut geen olie

en geen andere verontreinigingen. Een olie-

vrije compressor ligt dan voor de hand, maar

wil men ook een zo hoog mogelijk rende-

ment, dan komt men uit bij olievrije water-

geïnjecteerde schroefcompressoren. We vroe-

gen ons af waar dat water eigenlijk vandaan

komt. Aandrijftechniek nam een kijkje in wa-

tergeïnjecteerde compressoren van Almig en

Grassair die zijn uitgerust met een intern wa-

terbehandelingsysteem, waarbij verschil-

lende principes worden toegepast.

[tekst] Frank Senteur

haar Lento compressoren een anodesys-teem van ISB Watertec, terwijl in de WIS-machines van Grassair een omgekeerdeosmosesysteem wordt toegepast. Beidesystemen gebruiken geen chemicaliën endat is een belangrijk pluspunt.

‘Scale Buster’Het anodesysteem in de Almig compresso-ren (in Nederland vertegenwoordigd doorC-Air Techniques) bestaat uit een messingcilinder, waarin zich een opofferingsanodevan zink bevindt. Het principe van de op-offeringsanode is bekend uit de scheep-vaart. Hier worden zinkplaten onder deachtersteven tegen de scheepsromp be-vestigd om de huidplaten en de (veelal uitmessing/brons vervaardigde) voortstu-wingsschroef te beschermen tegen corro-sie. Dit heet kathodische bescherming enis gebaseerd op potentiaalverlaging van

Water lijkt zo onschuldig, maar levertin koelsystemen en in processen waarbijhoge temperaturen een rol spelen, eenpotentieel gevaar op. Door kalkafzettingin leidingen bijvoorbeeld, waardoor dezekunnen dichtslibben. Maar ook is onbe-handeld water corrosief, wat roestvor-ming van interne machinecomponententot gevolg kan hebben. Bovendien bevatnormaal leidingwater allerlei zouten, mi-neralen en andere ‘onzichtbare’ verontrei-nigingen die zich als sediment kunnennestelen in watercirculatiesystemen.Kortom, ‘zomaar’ water toepassen inschroefcompressoren is geen optie omdatde levensduur en goede werking van decompressor hierdoor ernstig zou wordenbedreigd.Almig en Grassair hebben hun compresso-ren daarom voorzien van speciale water-behandelingsystemen. Almig gebruikt in

De Lento watergeïnjecteerde schroefcompressoren van Almig gebruiken het condenswater

van de persluchtdroger voor het koelsysteem en de waterinjectie van de schroeven. Voor de

conditionering van het water zorgt de ‘Scale Buster’ van ISB Watertec (foto: Almig)

50-51_Waterzuivering_50-51 15-08-11 07:43 Pagina 50


PERSLUCHT EN VACUÜM Persluchtbehandeling

De geïntegreerde koeldroger produceertnamelijk condenswater en in plaats vandit af te voeren, wordt dit bij de Lentocompressoren opgeslagen en herge-bruikt. Hoewel de ‘Scale Buster’ van ISBWatertec ook kalk uit het water haalt (enveel wordt toegepast in drinkwaternet-werken), is dit in het geval van de Lentocompressoren niet nodig omdat condens-water geen kalk bevat.

WaterinjectieGrassair levert in het segment van de olie-vrije watergeïnjecteerde schroefcompres-soren de WIS 15.000 - 3.000 serie, met mo-torvermogens van 11 kW tot 22 kW. Waterverhoogt het compressorrendement aan-zienlijk. Met de toepassing van ééntrapscompressie bevatten deze compressorenminder aangedreven componenten dantweetraps compressoren die over eentweede compressorblok, tussenkoeler,oliekoeler en synchronisatietransmissiesbeschikken.De hoge koelcapaciteit van water, gecom-bineerd met de ééntraps asymmetrischeschroeftechnologie, levert een rendementop dat 29 procent hoger is dan dat vanadiabatische compressie. Het overall ren-dement is mede daardoor zo’n 15 tot 26 procent hoger dan dat van de meesteandere olievrije compressortechnolo-gieën. Een ander kenmerk van watergeïn-jecteerd is dat de temperatuur in de com-pressor niet verder oploopt dan slechts10°C tot 15°C boven de aanzuigtempera-tuur. Hierdoor komt thermische stress inwatergeïnjecteerde compressoren niet ofnauwelijks voor, wat een gunstig effectheeft op de levensduur van motor, air end,lagers en luchtslangen. Ook een pers-luchtnakoeler is hierdoor niet noodzake-lijk. Energiebesparing door het hoge ren-dement plus het vervallen van installatieen onderhoudskosten van filters en con-densaatbehandeling, die wel nodig zijn bijoliegesmeerde oplossingen, maken de in-vestering in olievrije watergeïnjecteerdeschroefcompressoren tot een aantrekke-lijke optie.

Omgekeerde osmoseIn de watergeïnjecteerde compressorenpast Grassair ter verhoging van de water-kwaliteit en bescherming van de inwen-dige machinedelen een waterbehande-lingsysteem op basis van de omgekeerdeosmosetechnologie toe. Dit is een drukge-dreven membraanproces dat een schei-

dingsbereik heeft tussen 0,1 nm en 1 nm.Hierdoor bezitten omgekeerde osmose-membranen een hoge retentie voor bacte-riën, virussen en microdeeltjes. Ook twee-waardige en sommige éénwaardige ionenworden goed tegengehouden.Door de hoge retenties ontstaat een zoge-heten osmotisch drukverschil over hetmembraan. Aan de voedingszijde bevindtzich een hoge en aan de andere zijde vanhet membraan (permeaatzijde) een lagezoutconcentratie. De natuur streeft naarthermodynamisch evenwicht tussen beidevloeistoffen die door het membraan wor-den gescheiden. Dit wil zeggen dat hetwater met laag ionairgehalte door hetmembraan diffundeert, waardoor aan deandere zijde de concentratie aan ionendaalt (osmose). Ook ontstaat er een hoog-teverschil tussen beide vloeistoffen, dat isgerelateerd aan de osmotische druk.Door de druk van het geconcentreerde io-nair water te verhogen (hoger dan de os-motische druk), wordt het zuivere watergedwongen om door het membraan naarde zijde met de lage ionenconcentratie tediffunderen. Dit proces heet omgekeerdeosmose. De hoogte van deze druk hangtaf van de concentratie aan ionen in devoeding. Een omgekeerde osmosemem-braan is opgebouwd uit spiraalgewondenpolyamide membraanlagen. Middenin despiraalgewonden module bevindt zich depermeaat verzamelbuis. Al het zuiverewater wordt door de spiraalwindingen af-geleid en verzameld in deze buis.

Oppassen voor kalkToepassing van de omgekeerde osmose-techniek met kool- en sedimentfilter inwatergeïnjecteerde olievrije schroefcom-pressoren levert volgens Grassair een aan-tal voordelen op. Net als het anodesys-teem van Almig maakt omgekeerde os-mose geen gebruik van chemicaliën.Bovendien heeft het systeem een desinfec-terende werking voor bacteriën en virus-sen, wat voor toepassingen in de voe-dingsmiddelen- en farmaceutische wereldeen pluspunt is. Daarnaast zorgt het sys-teem voor vermindering van het zoutge-halte en het gehalte aan opgeloste stoffenin water, wat een schoner intern compres-sorsysteem betekent.Het filtersysteem zorgt ook voor verlagingvan het aandeel zware metalen, nitratenen sulfaten. In het geval van de Grassaircompressoren is belangrijk, dat het kalk-gehalte in hard water door het omge-

keerde osmosesysteem sterk wordt terug-gebracht. De compressoren worden in Ne-derland aangesloten op het drinkwaterneten betrekken hieruit de voeding voor hetwaterinjectie- en koelsysteem. Vooral ingebieden met hard water zorgt het omge-keerde osmosesysteem voor voldoendezacht water, wat de levensduur en be-trouwbaarheid van de compressorinstalla-tie verhoogt.

Tot slotResumerend kunnen we stellen dat water-geïnjecteerde olievrije schroefcompresso-ren vooral interessant zijn voor veelei-sende industrieën die absoluut schone,olievrije perslucht nodig hebben. Vooralde wens om de kans op olievervuiling vol-ledig uit te sluiten is hierbij leidend, wantook met gefilterde perslucht van oliegeïn-jecteerde schroefcompressoren blijft dit ri-sico immers altijd aanwezig, hoe klein ditook is. Met name doordat watergeïnjec-teerde schroeven ook een aantrekkelijkenergetisch rendement hebben, in iedergeval hoger dan dat van olievrije schroe-ven zonder waterinjectie, zijn ze ook finan-cieel gezien een aantrekkelijke optie.

Inl.: ISB Watertec GmbH,tel.: (+49) 211 749 68 50, www.isb-watertec.deC-Air Technics BV, tel.: (0318) 64 71 15,www.c-air.nlGrassair BV, tel.: (0412) 66 41 00,www.grassair.nl

Deze monteur is bij

een WIS compressor

van Grassair bezig

met het aandraaien

van het filterhuis

van het omgekeerde

osmosesysteem dat

voor een optimale

waterzuivering ook

over kool- en sedi-

mentfilters beschikt

(foto: Grassair)

‘Zomaar’

water is

geen optie

50-51_Waterzuivering_50-51 15-08-11 07:43 Pagina 51


drijf naar lekkages worden gezocht (zie af-beelding). Samengeperste lucht ontsnaptvia scheuren, versleten flenzen, defecte pak-kingen, lekkende snelkoppelingen en lossebuisverbindingen.SenterNovem stelt dat bij een lekverlies vanmeer dan 10 procent van het persluchtver-bruik detectie van lekkages aan de orde is.Controle op sissende afsluiters, koppelin-gen, etcetera dienen te worden gedaan bijbedrijfsstilstand. Enkel door middel van eenultrasoon detector kan ook gewerkt wordenmet achtergrondlawaai. Het besparingspo-tentieel is (afhankelijk van de situatie) ge-middeld circa 20 procent op het totaalver-

bruik. Hierdoor stellen zij dat de kosten vooreen ultrasone detector bij een middelgrootpersluchtnet gemiddeld in minder dan tweejaar is terugverdiend. (Bron: SenterNovem,publicatie nr. 3MJAF05.05).

Luchtverbruik inzichtelijk Om persluchtverbruik inzichtelijk te makenmoeten op meerdere plaatsen in het lucht-leidingnetwerk regelmatig metingen wor-den verricht. Door deze gegevens te verge-lijken met eerdere rapportages kunnen

Meten van luchtverbruik bespaart energiekosten

Persluchtverspilling is een dure zaak. In de Europese Unie

wordt voor de productie van perslucht circa 10 procent van

het totale elektriciteitsverbruik binnen de industrie gebruikt.

Uit diverse onderzoeken en publicaties blijkt tegelijkertijd dat

het besparingspotentieel op het gebied van perslucht groot is.

Vaak leveren relatief eenvoudige maatregelen, zoals het de-

tecteren en verhelpen van lekken, al een forse besparing op.

[tekst & foto’s] Adsensys

De efficiëntie van een persluchtsys-teem begint bij het genereren van de pers-lucht en eindigt bij de uiteindelijke gebrui-ker. Verlies van perslucht door lekken inhet persluchtnetwerk veroorzaken hogekosten en vermindert het efficiënt gebruikvan de compressor. De energiekosten vanlekkages zitten verborgen in de totaleelektriciteitsrekening en zijn dus niettransparant. Verbruik van de meeste an-dere media zoals elektriciteit, water engas is wel inzichtelijk. Watermeters gevenbijvoorbeeld het exacte waterverbruikaan. In tegenstelling tot perslucht zijn wa-terlekken meestal zichtbaar terwijl luchtonopgemerkt ontsnapt via lekken. Lekverliezen tot 20 procent van het totalepersluchtverbruik zijn geen uitzondering.

Een gat van 1 mm2 leidt al snel tot een ver-lies van 37.000 m3 lucht per jaar, overeen-komend met circa € 300 elektriciteitskos-ten (zie ook tabel). Naast energiekostenvoor de tijd dat de compressor onnodigdraait, kost de luchtbehandeling (koeldro-gers en adsorptiedrogers) natuurlijk ookgeld. De apparatuur heeft eerder onder-houd nodig en is eerder aan vervangingtoe. Daarom is het belangrijk om in een tijdvan steeds hoger wordende energiekostenregelmatig te controleren op afwijkingenin het persluchtverbruik en op lekkages.

Constateren en lokaliseren Er zijn twee eenvoudige manieren om ver-liezen in het leidingnet te constateren. Meteen flowmeter kan direct het lekverlies ge-meten worden wanneer alle verbruikersvan het net zijn afgesloten. Een grovere ma-nier is om te bepalen hoelang een compres-sor in vollast draait als alle verbruikers zijnafgesloten: indien gedurende 1 uur de com-pressor bijvoorbeeld 10 minuten in vollastdraait, is het lekverlies gelijk aan 1/6 van decapaciteit van de compressor (m3/uur). Om lekkages te lokaliseren is het menselijkoor niet erg geschikt. Lekken in een pers-luchtsysteem zijn enkel hoorbaar als het lekgroter is dan 1 mm² bij een druk boven 7 bar. Alle lekkages produceren echter welultrasone geluidsgolven. Een ultrasone de-tector zet onhoorbare ultrasone golven omin een signaal dat wel door mensen ge-hoord kan worden. Met een geluidisole-rende hoofdtelefoon kan er zelfs tijdens be-

Lekken kunnen snel en betrouwbaar worden gedetecteerd met een

ultrasone detector, dankzij de hoofdtelefoon zelfs met achtergrond-

geluid

Tien lekken kleiner

dan 1 mm² kosten

tot € 10.000 per jaar

52-53_PV Adsensys_52-53 15-08-11 07:44 Pagina 52

Grootte Luchtverlies Luchtverlies Energieverlies Energieverlies Kosten in €van het lek bij 6 bar, 1/s bij 12 bar, 1/s in kWh, 6 bar in kWh, 12 bar bij 12 bar

1 mm 1.2 1.8 0.3 1.0 4803 mm 11.1 20.8 3.1 12.7 6.0965 mm 30.9 58.5 8.3 33.7 16.176


PERSLUCHT EN VACUÜM Persluchtmeetsysteem

veranderingen aan de oppervlakte komen.Een toename van luchtverbruik kan een lekbetekenen in de installatie maar ook eenversleten verbruiker. Een voorbeeld vaneen meetinstrument met rapportage- ensignaleringsfunctie is het stationaire mul-tifunctionele meetinstrument DS500 vanCS Instruments. Hiermee kan de gebruikerhet hele persluchtsysteem zelf eenvoudigin kaart brengen, en hierover automatisch(laten) rapporteren. Met de DS500 kunnenper unit twaalf vrij te programmeren sen-soren worden aangesloten, en kunnenmeetgegevens over luchtverbruik, leiding-druk, temperaturen en stroomverbruik vande compressoren worden opgeslagen. Ophet scherm kunnen meetwaarden vergele-ken worden over de ingestelde periode enin grafieken en overzichten worden verge-leken. De meetgegevens zijn desgewenstook beschikbaar via USB, Ethernet enRS485. De gemeten data wordt dan via een

SQL-server centraal opgeslagen en kunnenvia de cliënt software real-time worden op-geroepen. Een grafische weergave van hetsysteem kan worden ingeladen waardoorvirtueel in de gehele fabriek de momentelewaarden zichtbaar zijn, of er sensoren bui-ten hun minimum of maximum waardenliggen en wat de mogelijke lekkages zijn

met de daarbij behorende kosten. Indiener een alarm is kan op de kaart de desbe-treffende sensor worden geselecteerd endirect in een grafiek of overzicht wordengekeken wanneer het is ontstaan en of hetwellicht een tijdelijke toename is.Het is mogelijk om minimale en maximalemeetwaarden aan te geven en te bewaken.Er zijn tot een maximum van 32 alarmwaar-den te programmeren en deze kunnen ophun beurt vier alarmeringsrelais aansturenom zo duidelijk te maken dat er een pro-bleem ontstaat of dat er bijvoorbeeld geenflow meer gemeten wordt. Dit maakt hetmogelijk om via de Ethernetaansluiting deDS500 via een internetbrowser te benade-ren en real-time te bekijken wat er gebeurt.Met de CS analysesoftware kunnen ookmeerdere DS500 units samen gebruikt wor-den bij grotere installaties. De serversoft-ware genereert indien gewenst automatischrapport per dag, week, maand en of jaarmet alle minimale, maximale, gemiddeldewaarden en daarbij behorende kosten en deCO2 footprint. Dit levert de mogelijkheid omper machine of gedeelte exact te weten water gebeurt waardoor deze kosten kunnenworden doorberekend aan de desbetref-fende afdeling of zelfs de kosten van het op-wekken van de lucht te confisqueren in hetgemaakte product zodat deze kosten eerlijkover het productiegamma worden verdeeld.De besparingen zijn zeer snel duidelijk als erregelmatig vergelijkbare metingen wordenuitgevoerd vóór en na detectie en herstelvan de lekken.

Inl.: Adsensys, tel.: (0416) 31 61 07,www.adsensys.nl

Tot 20

procent

lekverlie-

zen geen

uitzonde-

ring

De DS500 verzorgt de voedingsspanning voor de aangesloten sensoren. Met een Ethernet-

aansluiting kan ook op afstand worden ‘meegekeken’

De tabel toont welke energiekosten verloren gaan als resultaat van bestaande lekken. Energiekosten in kWh x 0.06

€ x 8.000 operating hours per jaar (Bron: Compressed air efficiency)

52-53_PV Adsensys_52-53 15-08-11 07:44 Pagina 53


Maandelijks vakblad voor ontwerpers, constructeursen onderhoudstechnici, op het gebied van mechani-sche, elektrische, hydraulische en pneumatischeaandrijfcomponenten en systemen, besturingen, enindustriële en procesautomatisering.

RedactieHoofdredactie: ing. Ad SpijkersRedactie: Jeroen Aalberts,Benny Gudde,

Paul QuaedvliegEindredactie: Liedy BisselinkBasis ontwerp: Studio Putto bNO – De RijpRestyle ontwerp: ZeeDesign - WitmarsumTel. redactie: (088) 294 47 02E-mail redactie: [email protected]: Informaticaweg 3,

7007 CP DoetinchemPostbus 361, 7000 AJ Doetinchem

Aan dit nummer werkten mee: B. Driessen, J. van Huet, L. van Koert, H. van Norel, D. Scheper, F. Senteur, A. Wesel, K. Zagers

UitgaveEisma Industrialmedia b.v., Doetinchem

DirectieEgbert van Hes, algemeen directeur,Bouke Hoving, financieel directeurGerbert Tiecken, uitgeefdirecteur

UitgeverHenk Meinen

Advertentie-exploitatieVerkoop Cobie te Nijenhuis, sales manager buitendienst: tel.: (088) 294 47 35Verkoop Vincent Hermans,binnendienst: tel.: (088) 294 47 40

[email protected]: ZeeDesign

tel.: (0517) 531 672fax: (0517) 531 [email protected]

Marketing Imke Hammermantel.: (088) 294 47 [email protected]

AbonnementeninformatieAbonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven.

Tel.: +31 88 226 66 48e-mail: [email protected]

Abonnementsprijs: De abonnementsprijs bedraagt232 euro per jaar (excl. 6% BTW)(bij automatische incasso be-spaart u 3 euro administratiekos-ten) en is bij vooruitbetaling ver-schuldigd.

Abonnementsprijzen voor anderelanden op aanvraag.

Abonnementen: Abonnementen kunnen op elkgewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd totwederopzegging. Opgave viawww.AT-aandrijftechniek.nl [email protected].

Opzegging dienst schriftelijk enminimaal een maand voor heteinde van de abonnementsperiodete geschieden. U ontvangt van onseen schriftelijke bevestiging.

Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298,voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91

Productie:DTP & Prepress: ZeeDesignDruk: Scholma Druk b.v.

Copyright: © 2011 Eisma Industrialmedia, Leeuwarden.

Algemene voorwaarden | Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou-digd en/of overgenomen, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektro-nisch, mechanisch, door fotokopieën of enige andere manier, zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en au-teurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade,van welke aard ook, die het gevolg is van handelingenen/of beslissingendie gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordtmet nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken,maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebrui-ken informatie te controleren.

Nieuwsbrief en websiteWekelijks brengt Aandrijftechniek zijn e-mailnieuwsbriefmet actuele technische informatie, branchenieuws en denieuwste productinformatie. Abonneren op deze gratisnieuwsbrief kan via www.AT-aandrijftechniek.nl.

www.AT-aandrijftechniek.nl bevat een uitgebreid overzicht van alle producten en leveranciers, te berei-ken via een handige zoek-routine. Daarnaast bevat de site dagelijks geactualiseerd nieuws uit de branche,een uitgebreide agenda en dossiers met gebundelde informatie.

AGENDA Health & Technology 2011

Congres over technologieen innovatie in de zorg,Arnhem, 13-14 september.

Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 22,www.hat-congres.nl

IFAS Kolloquium WasserhydraulikSeminar over pompen en motoren in dewaterhydrauliek, Aken, 16 september.Inl.: IFAS, tel.: (+49) 241 80 27524,www.ifas.rwth-aachen.de

EMO 2011Vakbeurs voor metaalbe-werking, Hannover, 19-24 september.

Inl.: Hannover Consultancy, tel.: (0184) 69 30 50, www.hannoverconsultancy.nl

Recycling 2011Vakbeurs voor de recy-clingsector, Gorinchem,20-22 september.

Inl.: Evenementenhal Gorinchem, tel.: (0523) 28 98 61,www.recycling2011.nl

Food & Beverage NetworkingDagSeminar voor de voedingsmiddelenin-dustrie, Zeist, 27 september.Inl.: SKF Nederland, tel.: (030) 602 90 29,www.skf.com/portal/skf_nl/home?lang=nl

Wireless Technologies 2011Congres met vakbeurs over in-dustriële toepassingen vandraadloze technologie, Stutt-

gart-Fellbach, 27-28 september.Inl.: Mesago Messe Frankfurt, tel.: (+49) 711 619460,www.mesago.de/de/wireless/home.htm

Annual meeting EPTDAJaarlijkse bijeenkomst van de EuropeanPower Transmission Distributors Associa-tion, Boedapest (H), 28-30 september.Inl.: EPTDA, tel.: (+32) 2 709 22 12,www.eptda.org

High-Tech Product Lines 2011Bijeenkomst voor advies op het gebied vansoftware productlijnen, Eindhoven, 28-29 september.

Inl.: Techwatch, tel.: (024) 350 55 44, www.bits-chips.nl/events/hpl

Kunststoffen 2011Congres en vakbeurs over kunststofverwerking,Veldhoven, 28-29 september.Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 22,

www.kunststoffenbeurs.nl

NIDays – The LabView ConferenceThemadag over deze grafische ontwikkelomgeving, Utrecht, 29 september.Inl.: National Instruments, tel.: (0348) 43 34 66, www.ni.com/nidays/netherlands

Elektrotechniek 2011Tweejaarlijkse vakbeurs voor de elektrotechnische branche, Utrecht,

3-7 oktober.Inl.: VNU Exhibitions Europe, tel.: (030) 295 27 00, www.elektrotechniek-online.nl

Energie 2011Jaarlijkse vakbeurs over energiebesparing, ‘s-Hertogenbosch, 4-6 oktober.Inl.: VNU Exhibitions Europe,

tel.: (030) 295 27 00, www.energievakbeurs.nl

Pumps & Valves 2011Vakbeurs voor industriële pompen, kleppen en afsluiters, Ahoy Rotterdam, 5-6 oktober.Inl.: Easyfairs, tel.: (0162) 40 89 84, www.easyfairs.com

Solids 2011Vakbeurs voor de bulk- en stortgoederensector, Ahoy Rotterdam, 5-6 oktober.Inl.: Easyfairs, tel.: (0162) 40 89 84, www.easyfairs.com

Robotics KongressCongres over robotica, Hannover, 6 oktober.Inl.: Deutsche Messe AG, tel.: (+49) 511 89 31132, www.hannovermesse.de

Veilig ontwerpen? Hoe pak je het aan?Seminar over veiligheid in de machinebouw,’s-Hertogenbosch,20 oktober.Inl.: Pilz Nederland, tel.: (0347) 32 04 77, www.pilz.nl

COLOFON

54_Service:54 16-08-11 10:07 Pagina 54

De functie voor iemand met passie voor aandrijvings- en automatiseringstechniek!U start uw carrière als Key Account Manager bij Yaskawa met een gedegen inwerktraject, waaronder opleiding en training op het Europese hoofdkantoor te Duitsland. Samen met de Business Unit Manager Drives & Motion BeNeLux wordt u in Nederland verantwoordelijk voor het aantrekken van nieuwe klanten in de industrie en het verder uitbouwen van het distributiekanaal. Daarnaast adviseert u de bestaande klanten en weet u uit deze lange termijn relaties het maximale te halen. De sleutel tot succes? Nauwe samenwerking met (inter)nationale collega’s, focus op vruchtbare relaties en doelgerichtheid. U rapporteert aan de Business Unit Manager Drives & Motion. Wat brengt u mee?• Technische opleiding (WTB, elektrotechniek of industriële automatisering)• Ervaring in de aandrijvings- en automatiseringstechniek• Communicatief sterk, beheersing van de Engelse taal en gevoel voor commercie• Overtuigingskracht, prestatiegerichte instelling en verantwoordelijkheidsgevoel

WERVING, SELECTIE EN ASSESSMENT VOOR SALES-, MARKETING-, INKOOP- EN DIRECTIEFUNCTIES IN (NON) PROFIT

NEDERLAND | BELGIË | DUITSLAND | FRANKRIJK

Key Account Manager Drives & Motion

Yaskawa is wereldwijd een toonaangevende producent van frequentie-regelaars, servotechniek, machinebesturing, lineaire aandrijvingen en industriële robots. Al bijna 100 jaar is de organisatie een pionier en trendsetter in industriële automatiseringstechniek en biedt haar klanten een buitengewoon breed productenscala. Hierdoor is Yaskawa de enige aanbieder die klanten een geïntegreerde oplossing uit eigen huis kan bieden. Met eigen ontwikkelcentra en productielocaties in Europa kan Yaskawa haar lokale relaties in de verschillende industrieën zowel klantspecifi eke als geïntegreerde oplossingen en systemen aanbieden. Vanwege ambitieuze groeidoelstellingen is Yaskawa Benelux te Son op zoek naar:

Customer Support ManagerDynamische functie met ruimte voor eigen initiatieven!Als Customer Support Manager staat u voor de uitdaging een goed lopende en gestructureerde afdeling op te zetten voor zowel de business unit Robotics als Drives & Motion. Denkt u hierbij aan het commercieel organiseren en plannen van diensten en producten zoals preventief onderhoud, scholing, storingsdienst, verkoop van reserveonderdelen en klanttevredenheidsonderzoek. Omdat prioriteiten stellen, professionalisering en commercieel denken uw tweede natuur is, bent u in staat de afdeling binnen korte tijd structuur te geven en verder te laten groeien. U werkt vanuit het kantoor te Son, geeft leiding aan drie Service Engineers en rapporteert aan de Directeur. Wat brengt u mee?• Hbo werken denkniveau, bij voorkeur technische opleiding• Bewezen ervaring in soortgelijke functie, beheersing van de Engelse taal• Organisatietalent, bestand tegen hectiek en initiatiefrijk• Het opzetten en commercieel verder uitbouwen van een afdeling zit in uw genen

Wat biedt Yaskawa?• Een groeiende onderneming met een rijke geschiedenis• Werken bij de trendsetter in de branche• Internationale werkomgeving, professionele collega’s

Bent u de sturende schakel die Yaskawa zoekt?Reageer dan nu via www.velde.nl! Voor vragen over de functie Key Account Manager (YASK111) of Customer Support Manager (YASK112), kunt u contact opnemen met de heer P. van Geel of mevrouw drs. P.Y. van Schouwen, telefoon (073) 684 25 30. Kijkt u gerust ook op www.yaskawa.eu.com

• Uitdagende opdracht met toekomstperspectief• Marktconforme arbeidsvoorwaarden• Werken in een enthousiast en succesvol team

Specialisatie in aandrijftechniek

Pieter Zeemanweg 76 3316 GZ Dordrecht

Postbus 3143 3301 DC Dordrecht

Tel. +31 (0)10 292 23 33 Fax +31 (0)10 292 23 39

e-mail [email protected]

www.degraaf-aandrijvingen.nl

LL_C7811001_Adv_Aandrijftechn_De1 1 16-08-2011 09:15:31

Aandrijftechniek 8

Documents

Transcript of Aandrijftechniek 8