Aandrijftechniek 2 - 2012

MECHANISCHConditiebewaking is geen nieuw begripmeer en velen zijn ook bekend met devoordelen ervan. De drempel om het toete passen blijft echter voor sommige be-drijven nog hoog

BESTURINGENNetwerkstructuren binnen de gebouwen-automatisering vertonen veel overeen-komsten met de industriële netwerken inde aandrijf- en besturingstechnieken

ELEKTRISCHEen belangrijk voordeel van frequentie -regelaars is dat er een relatief grote hoe-veelheid energie is te besparen. Aprocozette alle voordelen op een rijtje

AANDRIJFTECHNIEK

www.AT-aandrijftechniek.nl

Aandrijven - Besturen - Toepassen nr. 2 Maart 2012

01_Cover_01 19-03-12 09:41 Pagina 1

Motors | Automation | Energy | Transmission & Distribution | Coatings

We kunnen de toekomst niet voorspellen maar ons er wel op voorbereiden.

Vanaf juni 2011 is het verplicht om aan de IE2 norm voor

motoren te voldoen. WEG-motoren overtreffen deze norm

reeds. De IE3 norm wordt pas met ingang van 2015 van

kracht. Maar WEG produceert nu al superzuinige IE3

motoren. Voor IE4 is nog geen datum vastgesteld. Maar bij

WEG kunt u vandaag al een superefficiënte IE4 motor kiezen.

Alleen door futuristisch denken behalen we een voorsprong...

Zet een stap in de goede richting, ga naar www.weg.net

MAART 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 3

COLUMNSAandrijftechniek heeft voortaan drie co-lumns: een van uw hoofdredacteur AdSpijkers, een van freelance journaliste(werktuigbouwkundige én filosofe) Pau-line Fransen en een gastcolumnist. In ditnummer is dat Ivo Willemsen, voorzitterVereniging Platform Hydrauliek.

4 | NIEUWSBescheiden groei Europese PLC-marktHowest opent EMC-laboratoriumWordt het SIL of PL?

10 | TECHNISCH NIEUWSMinder wrijvingsverlies door laserbehan-delingEfficiënt internetprotocol voor voertuigenArtistieke robotBrandstof uit marktafval

12 | MECHANISCHDe drempel om conditiebewaking toe tepassen blijft nog hoog. Kunnen ‘eigenmensen’ alle meetwaarden wel juist inter-preteren en welke acties impliceren zij?

OP DE VOORPAGINA

28 | ELEKTRISCHEen belangrijk voordeel van frequentiere-gelaars is dat er een relatief grote hoe-veelheid energie is te besparen. Aprocozette alle voordelen op een rijtje.

30 | ELEKTRISCHElektromotoren zijn er in vele soorten.Voor specifieke gevallen kan de Spaansemotorenfabrikant Vascat uitkomst bieden.

32 | BESTURINGENNetwerkstructuren binnen de gebouwen-automatisering vertonen overeenkom-sten met de industriële netwerken in deaandrijf- en besturingstechnieken.

36 | BESTURINGENBelden introduceert zijn nieuwste gene-ratie Wireless LAN (WLAN), die eenradio-interface bevat voor het gebruik inde industriële automatisering.

38 | BESTURINGENAquila Automation en Systeme Helm-holz zijn twee nieuwkomers in de aan-drijfwereld.

42 | HYDRAULISCHDrie jaar geleden gaf Airbus hydrauliek -specialist Hycom opdracht voor het leve-ren van een flap- en slat-testsysteem voorde nieuwe Airbus A350.

44 | ONDERWIJSROVC in Ede is ruim veertig jaar geledenopgezet om te voldoen aan de vraag van-uit het bedrijfsleven naar opleidingen dieaansluiten op de praktijk.

47 | TOYS FOR BOYSID-tec uit Poeldijk bouwt modulair opge-bouwde rioolrobots waarin veel staaltjeshightech zijn verwerkt.

48 | PRODUCTNIEUWSNoviteiten van deze maand.

54 | SERVICEAgenda en colofon.

12 | MECHANISCH 28 | ELEKTRISCH

16 | MECHANISCHRein Groot van Eriks tijdens Technivent:“Samenwerking in de keten speelt eenbelangrijke rol in het streven om demaakindustrie in Nederland gezond enconcurrerend te houden”.

20 | MECHANISCHIn Zuid-Amerika staan machineveiligheid,milieu en duurzame energie niet hoogop de agenda, maar daar komt langza-merhand verandering in.

24 | VAKBEURSMet het thema ‘greentelligence’ plaatstde Hannover Messe 2012 groene techno-logieën in het middelpunt van de ko-mende beurs.

26 | VAKBEURSDe vakbeurzen Aandrijftechniek en In-dustry & Automation hebben een anderenaam gekregen: Industrial Automation &Drives. Beursmanager Martijn Beckers.

AANDRIJFTECHNIEKAandrijven - Besturen - Toepassen MAART 2012 nr. 2 INHOUD

32 | BESTURINGEN

In een snij-installatie voor polystyreen-platen worden INA lineaire modulesMKUVE 20 B-ZR toegepast. Met deze mo-dules kunnen de snijdraden flexibel ensnel worden verplaatst, zodat de platenin allerlei klantspecifieke vormen gesne-den kunnen worden.Schaeffler Nederland [email protected].: (0342) 40 30 00

03_Inhoud_03 19-03-12 11:51 Pagina 3

EconomieIn de hedendaagse tijd van Facebook, Hyves,LinkedIn en Twitter mag je van een maand-blad als Aandrijftechniek niet verwachten, dathet superactueel is. Toch proberen wij datwel, voor ons lezerspubliek, en dat is dereden dat wij de pagina’s Nieuws altijd alslaatste naar onze eindredactie en vormgeverssturen. Niet dat dit veel helpt, want het leuk-ste nieuws duikt altijd op net nadat we delaatste pagina hebben geaccordeerd. Tegelij-kertijd is het maken van deze nieuwspagina’seen korte terugblik op de recente historie.Het viel me deze keer gewoon op, dat je vanalle bankiers, analisten, werkgeversorganisa-ties en overheidsbureaus eigenlijk geen centwijzer wordt. Volgens mij plukken die driede-lige krijtstrepen af en toe een waarzegstervanachter haar kristallen bol op het kermis-terrein en zetten haar achter een mok metkoffiedrab met het vriendelijke verzoek omeens een keer via dát medium de toekomst tevoorspellen. Ik geef u een kleine bloemlezingvan berichten op onze eigen website www.AT-aandrijftechniek.nl. ‘Omzetgroei van op euro-zone leunende branches stagneert’, weten debankiers bij ABN Amro te vertellen. ‘Oost-Eu-ropa steeds belangrijker markt’, aldus de col-lega’s in dienst van ING. ‘Stagnatie, gevolgddoor lichte groei’, blijkt uit de FME-conjunc-tuurtest voorjaar 2012. ‘Industrie houdt zichgoed staande’, was de conclusie van het CBS.Eigenlijk mag je ook concluderen: iedereenroept maar wat. Wie van deze vaak (te) duurbetaalde financiële kopstukken met twee lin-kerhanden gelijk heeft, maakt eigenlijk ookniet uit. Uiteindelijk moet u als constructeurof ondernemer toch uw eigen plan trekken,naar uw eigen machine en marktsegment kij-ken en op eigen kracht de crisis overleven.‘Eigen kracht’ zal in dit ongetwijfeld nog tur-bulente jaar ook ons credo zijn.

Ad [email protected]

Bescheiden groei Europese PLC-marktDe Europese markt voor programmeerbare logische besturingen (PLC’s) had in 2009last van een forse daling van de groei als gevolg van de recessie van 2008. In 2010was sprake van herstel en de komende jaren mag worden gerekend op een gestagegroei dankzij de opkomst van Oost-Europese economieën. Volgens een analyse vanmarktonderzoekbureau Frost & Sullivan zal de markt groeien van bijna 1.565 miljoeneuro in 2010 naar een kleine 2.600 miljoen euro in 2017.

‘De wereldwijde economische crisis en de schuldencrisis in Europa hebben een sfeer van onze-kerheid gecreëerd, met naar verwachting in de komende twee jaar minder projecten’, stelt hetrapport ‘Europese Programmable Logic Controllers Market’. Hiervan wordt een significante in-vloed op de Europese PLC-markt en op de totale markt voor industriële automatisering verwacht.De besturingsmarkt zal naar verwachting tijdens de genoemde periode een gematigde groeidoormaken. Het segment kleine en middelgrote PLC’s zal de komende jaren bijdragen aan deblijvende groei van de markt.

CyberveiligheidBelangrijk is de toenemende bezorgdheid bij eindgebruikers over cyberveiligheid. Dit zal de ko-mende jaren de belangrijkste parameter worden in veiligheidsvoorschriften en normen. De groeivan de Europese PLC-markt zal worden gestimuleerd door de noodzaak van betere cyberbevei-liging, wereldwijde ondersteuning en betaalbare modellen.De hevige concurrentie tussen eindgebruikers zal veranderingen in de PLC-markt veroorzaken,wat leidt tot de komst van nieuwe producten met een verbeterd ontwerp en nieuwe mogelijk-heden. Verbeterde efficiency, regelgeving en beveiligings- en besturingsmogelijkheden zullenvolgens het rapport de komende jaren de belangrijkste groeifactoren zijn voor de Europese PLC-markt.

Inl.: Frost & Sullivan, tel.: (+39) 2 465 148 19, www.frost.com

Frost & Sullivan verwacht de komende jaren de nodige nieuwe PLC’s met verbeterd ontwerp en

nieuwe mogelijkheden. Rechts het nieuwste model van Rockwel Automation

www.AT-aandrijftechniek.nl MAART 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK4

04-05-06-07-08_Nieuws_ADT 19-03-12 09:41 Pagina 4

FWD system integrator voor BeckhoffFWD Smart Auto-mation uit Varsse-veld wordt systemintegrator vanBeckhoff bestu-ringstechniek. Debestaande samen-werking is hiermeeverder bekrach-tigd. Voor gebrui-kers betekent ditdat de ondersteu-ning in de regioAchterhoek ver-sterkt wordt. Inhet kader van desamenwerkinggaat FWD structu-reel investeren inkennis van dit platform en is er eerstelijns ondersteuning van-uit Beckhoff.FWD Smart Automation ontwikkelt en bouwt mechatronischespeciale machines, meet- en testmiddelen. Het afgelopen jaaris daarvoor een besturingsplatform gebaseerd op Beckhoffhardware gebouwd. Dit platform is voorzien van een gebrui-kersinterface, logger en track & trace functionaliteit en kan ex-terne meet- en regelapparatuur zoals dataloggers, voedingenen chillers besturen. Het komende jaar zal dit platform verderuitgebreid worden met vision en motion.

Inl.: FWD Smart Automation, tel.: (0315) 65 15 15,www.fwdms.nl

Productie SEW-Eurodrive in Nederland gaat verhuizenSEW-Eurodrive in Nederland werkt momenteel aan de voorbereidingen van de verhuizingvan de productie. De productie verhuist van de achterste hal naar de voorste hal in het be-drijfspand te Rotterdam. De verhuizing zal, in het weekend van 14 en 15 april, in één keerplaatsvinden. Na het weekend gaat de productie gewoon door, maar dan op de nieuwelocatie. De verhuizing is een logisch vervolg op de wijzigingendie al vanaf 2002 in de productie bij SEW zijn doorge-voerd. In dat jaar maakten de traditionele assemblage-lijnen (batch-gestuurde productie) plaats voor moderneassemblage-eilanden (one-piece-flow). Het betekendede introductie van lean manufacturing, een methodevan produceren gericht op het elimineren van verspil-ling en het toevoegen van waarde bij iedere volgendewerkprocesstap.

Inl.: SEW-Eurodrive, tel.: (010) 446 37 00, www.sew-eurodrive.nl

Wordt het SIL of PL?

Kort Nieuws4Voith heeft zijn eerste Lineair Jet verkocht aan Turbine

Transfers UK, voor een schip voor logistieke ondersteuningvan windparken. De voortstuwing zorgt voor een substan-tieel hogere aanmeerkracht zonder dat een groter geïn-stalleerd vermogen nodig is. Hierdoor kan Turbine Trans-fers personeel ook bij hogere zeegang veilig overzetten.

4SAS Winches, fabrikant van pijplegapparatuur en lieren,heeft Aandrijf Technisch Buro opdracht gegeven voor delevering van acht haakse tandwielkasten op vier lierenvoor de ‘Pieter Schelte’. Eerder leverde de onderneminguit Venlo al zestien planetaire overbrengingen voor ditschip.

4De NTS Group in Eindhoven neemt BoTech in Helmondover, dat als 100 procent dochter onder de naam NTS Bo-tech verder gaat . De groep vergroot hiermee de capaciteitom zelf nauwkeurige frames, complete geleidingen engranieten precisiedelen voor bewerkings- en meetmachi-nes te kunnen produceren.

De discussie of in een bepaalde situatie Safety Integrity Level (SIL) of Perfor-mance Level (PL) moet worden toegepast, wordt al geruime tijd gevoerd.Beide normen hebben hun voor- en nadelen en hun eigen groep volgers inde industrie, instanties en overheidsorganen. Op Europees en internationaalniveau wil men aan deze onwenselijke situatie een eind maken.

Voor minder goed ingevoerde fabrikanten die met veiligheidsnormen te maken heb-ben, is het bestaan van concurrerende normen op zijn minst verwarrend.EN ISO 13849-1, ontwikkeld door ISO vanuit de ‘mechanische’ hoek, maakt gebruikvan Performance Levels. Deze norm is in de plaats gekomen van EN 954-1 (vermoedenvan overeenstemming met de essentiële eisen van de Machinerichtlijn) die op 31 de-cember 2011 zijn geldigheid heeft verloren. EN IEC 62061 vindt zijn oorsprong in deelektrotechnische omgeving van IEC en werkt met Safety Integrity Levels.De toepassingsgebieden van beide normen lijken veel overlap te hebben, maar de ge-volgde benaderingen zijn niet hetzelfde waardoor de toepassingen van beide nor-men steeds tot discussie en kritiek leiden. Ook binnen NEN is de scheiding zichtbaar,maar intern worden de commissievergaderingen gezamenlijk gehouden om de ver-schillen te overbruggen.In november 2011 besloten ISO/TC 199 C203 en IEC/TC 44 een gezamenlijke werk-

groep op te richten om beide normen tegaan samenvoegen tot één document.De eerste formele vergadering heeft in-middels plaatsgevonden. Het zal inspan-ning vergen om beide normen te integre-ren en een uitkomst (wordt het SIL of PL)is nog niet te geven. In afwachting vandit integratieproces heeft NEN beslotenom EN ISO 13849-1 en deel 2: Validatie, inhet Nederlands te vertalen om de toe-gankelijkheid tot de materie te verbete-ren en de toepasbaarheid van de norm tevergroten.

Inl.: NEN Adviespunt Machinebouw, tel.: (015) 269 03 90, www.nen.nl

Een testopstelling die FWD heeft gereali-

seerd voor een producent van aandrijfcom-

ponenten (foto: FWD)

Er worden de nodige discussies gevoerd

welke veiligheidsnorm in een bepaalde situ-

atie van toepassing is. Gelukkig zijn veel

componenten in beide situaties toepasbaar

(foto: Pilz)

Door het perfectioneren van de

assemblage-eilanden is het

vloeroppervlak gedaald (foto:

SEW-Eurodrive)

Nieuws



Techniek versusnatuurTechniek wordt vaak tegenover natuur gezet.Dat techniek niet natuurlijk is, geldt dan alswaardeoordeel - niet alleen als een feit. Watnatuurlijk is, is goed; wat niet-natuurlijk is, isslecht. Zelf leg ik de schuld voor die houding bij Mar-tin Heidegger, een techniekfilosoof uit detwintigste eeuw. Hij zei dat techniek mensenvan hun omgeving vervreemdt. Doordat wealtijd in een auto met hoge snelheid voortbe-wegen, weten we niet meer wat het is om te-genwind te hebben, of om onszelf in te span-nen. We kunnen niet eens meer een praatjemaken met de buren, want die zitten in zo’nzelfde blikken doos. Tot de uitvinding van demobiele telefoon, uiteraard. Al had Heideg-ger vast gevonden dat het nog veel vreemderis dat je zo’n apparaat altijd bij je draagt in jebroekzak.De regels hierboven schreef ik op, terwijl ik ineen bus tijdens een sneeuwbui op weg wasnaar Utrecht. Wat mij betreft won de tech-niek. Ik had ook niet het idee dat mijn com-fort mij vervreemdde van mijzelf. Tot ik opUtrecht CS aankwam en erachter kwam datinmiddels de natuur het van de techniek hadgewonnen. Een paar bevroren wissels en erreden nauwelijks treinen meer.Op zich had Heidegger gelijk dat techniek dewereld verandert. Ooit was de wereld kleinen overzichtelijk; je had niet veel keuzes enbleef je hele leven dichtbij huis. Tegenwoor-dig ligt de wereld aan je voeten en heb je on-metelijk veel keuzes. Veel keuzes hebben kanleiden tot keuzestress. Als gevolg daarvan kanvervreemding ontstaan. Wat bijvoorbeeld alsiemand alleen maar keuzes ziet die hij nietgoed bij zichzelf vindt passen? Dan kan zo ie-mand gaan denken dat hij niet meer bij dewereld past. Dan lijkt de natuur een stukbeter. De natuur laat je niet kiezen, de natuurbeslist voor jou. Voor sommige mensen is datwel zo geruststellend. Maar of dat ook bete-kent dat je minder vreemd bent in de wereld?

Pauline Fransen

Biesheuvel komt met eigen merk

Brammer dealervoor Festo inNederlandFesto heeft Brammer Nederland, distribu-teur van werktuigbouwkundige compo-nenten en toebehoren voor industrieelonderhoud, benoemd tot geautoriseerddealer voor Nederland. Brammer levert re-serveonderdelen van verschillende leve-ranciers voor dagelijks onderhoud, repa-raties en revisie van machines. Brammerbeschikt over een eigen technische afde-ling.Met deze overeenkomst kiest Brammervoor een innovatief en sterk pneumatiek-merk en heeft Festo op zijn beurt toegangtot het uitgebreide netwerk van Brammer,dat in Nederland momenteel zeventienvoorraadhoudende vestigingen telt. Desamenwerking tussen Festo en Brammerbiedt de twee bedrijven de mogelijkheidom de levering, ondersteuning en ser-vices aan hun klanten te optimaliseren enstelt hun klanten in staat kostbare uitval-tijden te vermijden.

Inl.: Brammer, tel.: (023) 516 41 64,www.brammer.nlFesto, tel.: (015) 251 88 90, www.festo.nl

Festo is specialist in de automatisering van

Motion in Control-processen in verschil-

lende industrieën (foto: Benny Gudde)

compleet aanbod industriële producten op de Eu-ropese markt. Tijdens de productlancering kondende klanten van het bedrijf de kwaliteit van de pro-ducten zelf beoordelen. De catalogus 2012 omvatvijfhonderd nieuwe producten die goed werdenbeoordeeld tijdens de productlancering.In de komende jaren zal het bedrijf het Giss-assorti-ment verder uitbreiden. Doel is om een nog brederpakket van ‘fast mover artikelen’ aan onderhouds-medewerkers in de industrie te kunnen bieden.

Inl.: Biesheuvel Techniek, tel.: (040) 206 65 00,www.biesheuveltechniek.nl

Biesheuvel Techniek brengt onder denaam Giss een eigen merk productenvoor de Nederlandse industrie en onder-houdsmarkt. Giss biedt ruim zesduizendproducten met een goede prijs/kwaliteit-verhouding en een ‘niet tevreden geldterug’ garantie. Het bedrijf noemt de halffebruari gepresenteerde Giss catalogus2012 met een eenvoudige indeling enheldere prijsstelling een verrijking voorindustrie en onderhoud.Technische groothandel Biesheuvel Tech-niek richt zich op het aanbieden van een


Tweede RoboNed conferentie

Op 5 en 6 juni, organiseert RoboNed haar tweedeconferentie. Tijdens de conferentie presenteert hetplatform haar Strategic Agenda, het resultaat vanonder andere twee jaar RoboNed. De conferentie zal dit jaar samengaan met de vak-beurs Vision & Robotics van het Mikrocentrum, wateen mooie gelegenheid is om de resultaten van Ro-boNed met een groot publiek te delen. Op debeursvloer van Vision & Robotics richt RoboNedtwee themapleinen in. Hierop zullen kennisinstel-lingen en industrie laten zien wat ze te bieden heb-ben met live-demonstraties.RoboNed verzorgt op beide dagen een van de drieparallelle tracks binnen het lezingenprogramma.De lezingen zullen focussen op de robotica-techno-logiegebieden en hun toepassingsmogelijkheden.

Inl.: RoboNed, tel.: (053) 489 27 78,www.roboned.nl

Vision & Robots, tel.: (040) 296 99 22 , www.vision-robotics.nl

De tweede RoboNed conferentie valt dit jaar samen

met de vakbeurs Vision & Robotics (foto: Paul Quaed-

vlieg)


Nieuws


De Europese Business Group van Mitsu-bishi Electric Factory Automation enCopa-Data kondigen een samenwerkingaan in het kader van het e-F@ctory Alli-ance Partner Program van eerstge-noemde. De belangrijkste focus van desamenwerking is de naadloze integratievan Copa-Data’s besturings- en visualisa-tiesoftware in de embedded C Controllervan Mitsubishi Electric. Copa-Data wordtin Nederland vertegenwoordigd doorSigmaControl en Aquila Automation;Mitsubishi Electric wordt op de markt gebracht door Koning & Hartman en Hiflex Automatiseringstechniek.Meting op afstand en rapportages van

Kort Nieuws4Wegens uitbreiding van de pro-

ductieactiviteiten van AmmeraalBeltech Manufacturing bouwtAmmeraal Beltech een nieuwpand op een nieuwe locatie. Hier-door komen alle afdelingen,thans verdeeld over twee locaties,na bijna vijftig jaar weer bij elkaarin één bedrijfspand.

4TÜV Nederland en Mikrocentrumgaan intensief samenwerken.Hiermee creëren zij een comple-mentair platform van kennisover-dracht en hoogwaardige beoorde-lingen, door middel van hun prak-tische werkwijze en affiniteit mettechniek.

4Het FHI-federatiebestuur heeft ir.Paul Petersen benoemd tottweede directielid van het FHI-bu-reau. Hij zal zich bezighoudenmet de aangesloten branches, demarketingactiviteiten en de dage-lijkse leiding over de medewer-kers van het bureau. DirecteurKees Groeneveld kan zich hier-door concentreren op de ontwik-keling vannieuwe bran-checlusters, deuitbouw van dedienstverleningen de federa-tieve belangen-behartiging.

Technische vakbeurs in ZeelandhallenEvent Services Center organiseert op 25en 26 april in de Zeelandhallen in Goes devakbeurs Technische Vakbeurs, Bouw, In-stallatie en Techniek. Deze vakbeurs isuniek voor de regio Zuid-West Nederlanden voorziet in een duidelijke behoefte. Dereden is eenvoudig: overal in het land zijngespecialiseerde vakbeurzen, echter Zee-land kende dit soort gespecialiseerde vak-beurzen tot op heden niet.De organisatie rekent op een ruim aantalexposanten, niet alleen vanuit deZeeuwse regio maar ook van daarbuiten.Gezamenlijk zullen zij zo’n 5.000 m2 beurs-oppervlakte bezetten. De organisatie miktmet het evenement op onder andere debouwnijverheid, de installatiewereld, deautomotive branche, de logistieke sectoren agrarische bedrijven. De organisatiezal gericht uitnodigingen naar deze bran-ches versturen terwijl de exposanten debeschikking krijgen over een ongelimi-teerd aantal toegangskaarten voor toe-zending aan hun relaties.

Inl.: Event Service Center, tel.: (0113) 37 32 22, www.eventservicescenter.nl

Samenwerking Copa-Dataen Mitsubishi Electric

apparatuur ‘in het veld’ worden steedsbelangrijker in industriële, energie- en in-frastructurele projecten. Bij verschillendesoorten toepassingen komt het echtervaak voor dat verschillende protocollenworden gebruikt die naadloos dataver-keer complex maken. Door het onder-steunen van deze protocollen in de be-staande besturingssystemen kunnen en-gineeringtijd en inspanning aanzienlijkworden verminderd, met gegarandeerdveilige communicatietechnologie.

Inl.: SigmaControl, tel.: (0180) 69 57 77, www.sigmacontrol.eu

Howest opent EMC-laboratoriumHowest (de Hogeschool West-Vlaanderen in Kortrijk)heeft medio februari 2012 het laboratorium EMC Howestgeopend. Meer dan honderd mensen uit zowel de indus-trie als de onderzoekwereld woonden de opening bij ennamen een kijkje in het spiksplinternieuwe lab.

Het laboratorium beschikt over een semi-anechoïsche kamer endiverse meetapparatuur. Hiermee kan zowel emissie als immuni-teit worden gemeten volgens de belangrijkste normen. De mo-gelijkheden zijn onder andere emissiemetingen van 9 kHz tot6 GHz (normen EN 55011 en EN 55022) en RF-immuniteitsmetin-gen van 9 kHz tot 1 GHz (EN 61000-4-3 en EN 61000-4-6). Daar-naast beschikt het laboratorium over apparatuur voor het testenvan immuniteit tegen elektrostatische ontladingen tot 16 kV(EN 61000-4-2), snelle transiënten (EN 61000-4-4) en surges(EN 61000-4-5).

KenniscentrumDe uitbouw van het laboratorium past binnen het opzetten vanhet Kenniscentrum Industriële Automatisering binnen Howest.Het laboratoriumteam voert naast precompliance metingen opprototypes en troubleshooting in bedrijven ook toegepast onder-zoek uit. Het EMC-lab richt zich in zijn onderzoek op hoogfre-quente problemen bij vermogenelektronische aandrijvingen. Ditomvat onder andere elektromagnetische emissie bij drives en la-gerstroom-problematieken. Een tweede onderzoekstopic is ro-buustheid bij industriële datacommunicatie. Hierbij wordt de im-muniteit van veldbussen (Profibus, Profinet, CAN, …) onderzochtonder diverse omstandigheden. Het laboratorium neemt ook deel aan het Interreg Twee Zeeënproject iMocca, waarbij cursussen ontwikkeld worden rond in-dustriële datacommunicatie en industriële embedded control-lers. Hierbij neemt het laboratorium de onderwerpen EMC en ro-buuste datacommunicatie op zich.Het laboratorium werkt nauw samen met de vakgroep Intec uitde faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur van deUniversiteit Gent. Deze vakgroep beschikt over een full anechoï-sche kamer, geschikt vanaf 800 MHz. De kamer is volledig com-plementair aan de semi-anechoïsche kamer van Howest, die ge-schikt is vanaf 30 MHz en bedoeld is voor product-compliance.

Inl.: EMC Howest, tel.: (+32) 56 24 12 28, emc.howest.be

Het laboratorium beschikt over apparatuur voor het testen van im-

muniteit tegen elektrostatische ontladingen, snelle transiënten en

surges

Paul Petersen

De vakbeurs is

in de nieuwe

hal van het

evenementen-

complex (foto:

ESC)



Nieuws

Olie onder druk?Het milieu staat terecht hoog op de agendavan de mensheid. Door de toenemende we-reldbevolking en door de toenemende wel-vaart is het een continue strijd om de belas-ting op het milieu binnen acceptabele gren-zen te houden. Binnen de aandrijftechniekzien we daarom een breed scala aan ontwik-kelingen. Te denken valt aan de opkomst vanhybride krachtbronnen op (mobiele) applica-ties waar (meestal rem- of hef-)energie dienormaal als warmte verloren zou gaan, nuwordt teruggewonnen door deze om te zet-ten in gebufferde hydraulische of elektrischeenergie. Door het gebruik van hybridetech-nieken zien we gelijk de opmars van elektri-sche aandrijftechniek om de nu aan boordbeschikbare elektriciteit te gebruiken voorhet elektrische aandrijven van actuatoren dieanders hydraulisch zouden zijn bekrachtigd.Dit kan meerdere redenen hebben als goed-kopere componenten, montagegemak, veilig-heid of het tegengaan van mogelijke olielek-kage. Ook zien we een reductie van de hoe-veelheid olie in (met name) mobielesystemen. Dit gebeurt om compacter te bou-wen (reductie van reservoirvolume), de kost-prijs van het systeem te verlagen en minderolie aan boord te hebben mocht het echt misgaan. Deze ontwikkeling brengt interessantevraagstukken met zich mee: hoe ga je ommet warmteafvoer, met lucht in de olie en hetreinheidsvraagstuk van de olie.Een verdere vorm voor het beperken van mo-gelijke schadelijke effecten is het gebruik vanandere vloeistoffen. Hierbij valt te denken aan(olie)emulsies, maar ook aan 100 procentwater. Deze watertechniek is inmiddels ver-der dan we denken en krijgt daarom alle aan-dacht tijdens het vijfde hydraulieksymposiumin september 2012. Dat de bronnen voor minerale olie niet onuit-puttelijk zijn weet iedereen, echter wanneerminerale oliën uit ons leven zullen verdwij-nen kan niemand ons nu vertellen. Feit is datze voorlopig nog wel in ons leven zullen blij-ven.

Ivo WillemsenVoorzitter Vereniging Platform Hydrauliek

Samenwerking Vacon en European Batteries Vacon, fabrikant van frequentieregelaars, en European Batteries, fabrikant van batterijsystemenop basis van lithium-ion-ijzerfosfaat (LFP), gaan samenwerken. Ze willen een technologie ont-wikkelen die het gebruik van accusystemen en draaistroomomvormers combineert in één elek-trisch systeem. De twee Finse bedrijven delen het standpunt dat de opwekking van elektrische energie in detoekomst meer en meer gefragmenteerd zal raken. Door de eisen die distributienetten aan dekwaliteit van het wisselend aanbod stellen,zal het gebruik van accusystemen aantrekke-lijker worden bij installaties voor het opwek-ken van energie. Bovendien worden steedsmeer traditionele transmissiesystemen onder-steund of vervangen door volledige elektri-sche systemen waardoor energie wordt opge-slagen bijvoorbeeld in uitbreidbare batterij-systemen.

Inl.: Vacon, tel.: (+358) 201 2121,www.vacon.comEuropean Batteries, tel.: (+358) 40 184 2000,www.europeanbatteries.com

Kort Nieuws4De eerste deelnemers aan de ROVC-oplei-

ding Technisch operator hebben hun di-ploma behaald en kunnen zich nu Tech-nisch operator noemen. De opleiding be-trof een pilot die machinebedieners,productiemedewerkers en operators dekans biedt om hun technische basiskenniste vergroten.

4Door de groei van het bedrijf en de toene-mende activiteiten in landen heeft DewitIndustrial Sensors (DIS) besloten dat Ro-tero de verkoop- en marketingactiviteitenvan DIS op de Benelux-markt overneemt.De bestaande distributeur Sentech zal deproducten van DIS overigens blijven voe-ren.

4Op 1 februari was het een kwart eeuw ge-leden dat Pneu/tec in Hoofddorp begonmet het leveren van pneumatische produc-ten en oplossingen. In die tijd is de onder-neming uitgegroeid tot een specialist inhet be-heersenvan stro-mingenen be-wegin-gen.

Maxon Motor Benelux bestaathonderd jaarDit jaar viert Maxon Motor Benelux, in 1912 op-gericht als Technisch Bureau Sanders Birnie,haar honderdjarig bestaan. De rode draad in degeschiedenis van het bedrijf is ‘high-tech’ ensinds enkele decennia ligt de nadruk op preci-sieaandrijfsystemen. Daarmee weet MaxonMotor aanhoudende groei te realiseren, 2011was het beste jaar ooit. De laatste jaren schuift Maxon Motor Beneluxverder op in de keten van de hightech maakin-dustrie. Het bedrijf ontwikkelt zich steeds meervan componentenleverancier tot partner in

complexe ontwikkelprojecten. Op die manierwil Maxon Motor haar klanten meer toege-voegde waarde bieden.Naast betrouwbare en robuuste producten le-vert Maxon Motor kennis van precisie-aandrijf-technologie, kan het deelprojectmanagementvoor zijn rekening nemen en verzorgt het des-gewenst assemblage, kwalificatie en verpak-king van de aandrijfsystemen.

Inl.: Maxon Motor Benelux, tel.: (053) 486 47 77,www.maxonmotor.nl

De samenwerking richt zicht op technologieën om

elektrische energie op te slaan (foto: European

Batteries)


www.parker.com/nl

Samen kunnen wepneumatische ISO ventiel -eilanden ontwerpenen assembleren om uw montagetijd te reduceren.

Parker heeft het meest uitgebreide pneumatische ISOventielenprogramma, dat voldoet aan de ISO normen5599-1&2 en 15407-1&2. Enkele- en meervoudige basisplaten volgens VDMA24345zijn beschikbaar met aansluitingen van G 1/8 t/m G ¾“.Unieke keramische afdichtingen voor hoge doorlaat,korte schakeltijden en lange levensduur. Elektrische aansluitingen via individuele bedrading,centrale bedrading en alle gebruikelijke veldbussystemen. I/O modules eenvoudig toe te voegen en uit te breiden tot264 in- en uitgangen. De omvangrijke verkooporganisatie van Parker staat,zoals gebruikelijk, borg voor een uitstekende wereldwijdeverkrijgbaarheid.

Meer weten?Scan de QR-code!

SmartSafeReactionReactionReactionReactionReactionReaction

SmartSafeReaction

Technology by THE INNOVATORS

Perfection in Automationwww.br-automation.com

SmartSafeReactionSafeReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReaction

` Safety clearances reduced by a factor of 10 for the absolute fastest response times

` Minimized wiring and engineering through integration on the bus and ready-to-use SIL3 certification

` Increased system availability by providing full diagnostics

` Reduced costs and shorter project completion times with a single certified safety application for all machine options


Onderzoekers van de Fraunhofer-Ein-richtung für Systeme der Kommunikati-onstechnik (ESK) in München hebben me-thoden voor planning, evaluatie en proto-types van boordnetwerken met dezetechnologie ontwikkeld. Deze methodenreduceren de kosten voor ontwikkeling,verhogen de kwaliteit van de functies enlaten deze efficiënter omgaan met bron-nen van een datanetwerk in voertuigen.De opbouwen evaluatiemethode van de

wetenschappers houdt er rekening mee,dat in een voertuig nooit alle functies ge-lijktijdig via boordnetwerken communice-ren.De functies die wel actief zijn bepalen dedaadwerkelijke communicatiebelastingvan het datanetwerk met betrekking totde run-time. De methoden ontwerpen hetnetwerk zodanig, dat dit alleen de vooreen cyclus benodigde bronnen inzet. Dewetenschappers hebben met videostrea-

Met lasers worden microstructuren inde glijdende contactvlakken van pompenen afdichtingen aangebracht. Hierdoorkunnen de bewegende delen soepelerlangs elkaar glijden en wordt het smeer-middel gelijkmatig verdeeld. Dat vermin-dert de slijtage van de zwaarbelaste com-ponenten, ook treden verbeteringen op invermogen en energiegebruik.In het project ‘Stokes – Selective tribologi-cal optimisation of fluid kinetics and effi-

Met de methoden

van Fraunhofer ESK

wordt een IP-boord-

net efficiënter (foto:

Fraunhofer ESK)

Minder wrijvingsverlies door laserbehandeling

De levensduur en prestaties van motoren, pompen en afdich-

tingssystemen hangen sterk af van hun belasting. De opper-

vlakken van bewegende delen verslijten bij industrieel ge-

bruik snel door wrijving. Smeermiddelen kunnen dit proces

vertragen, maar niet voorkomen. Het Fraunhofer-Institut für

Produktionstechnologie (IPT) werkt met zeven partners aan

een proces voor serieproductie, dat de wrijving van belaste

oppervlakken moet verminderen.

ciency by laser surface structuring’ be-proeven de deelnemers het met een laser-straal structureren aan de hand van echteproducten. Ze verbeteren aldus de opper-vlakte-eigenschappen van zwaarbelastecomponentdelen.Voor de productie van de microstructurenheeft Fraunhofer IPT twee installaties met3D kortepuls- en ultrakortepulslasers.Beide zijn gebaseerd op vijfassige bewer-kingsmachines en omgebouwd in samen-

Tribologisch werk-

zame laserstructu-

ren op een tand-

wielpomp

werking met de machineproducenten,Kern en Agie Charmilles. Voor de 3D-be-werking ontwikkelde het instituut eeneigen CAD/CAM-omgeving. De softwareberekent de baan van de laserstraal in debewerkingsmachines uit de vooraf bere-kende geometrische data en regelt de be-sturing. Helltec en EdgeWave uit Duitslandleverden high-end laserstraalbronnen. DeSpaanse onderzoeksinstelling Centro Tec-nológico Tekniker ontwikkelde het simula-tieprogramma waarmee het gedrag van di-verse gestructureerde componenten kanworden voorspeld. Het project moet name-lijk ook concrete ontwerpregels formulerenvoor micro-gestructureerde oppervlakkenin hydraulische toepassingen. De overigepartners zijn Hesper (Roemeens producentvan pompen en hydraulische apparatuur),het Spaanse Juntas Besma (producent vanafdichtingen en afdichtingscomponenten),LaserAge uit Ierland (lasermateriaal bewer-kingsservice) en SNC Promex AS (producentvan speciale pompen uit Estland).

Inl.: Fraunhofer-Institut für Produktions-technologie (IPT), tel.: (+49) 241 8904 446,www.ipt.fraunhofer.de

Efficiënt internetprotocol voor voertuigen

Internettechnologie heeft de potentie van complexe communi-

catiesystemen homogener en daarmee beter beheersbaar ge-

maakt. Het internetprotocol (IP) en ethernet bieden een grote

bandbreedte en zijn beduidend goedkoper dan merkgebonden

oplossingen. Voor gebruik in voertuigen bieden ze nog niet de

vereiste betrouwbaarheid en de realtime-functie, maar daar

wordt aan gewerkt.

ming op een IP/Ethernet databoordnet dewaarde van hun methode bewezen.Met een IP/Ethernet boordnetwerk voordata zouden automobielfabrikanten entoeleveranciers de gebruikte IPv4 en IPv6IP implementaties kunnen controleren opsamenwerking met specifieke internetspe-cificaties. Hierdoor kunnen diverse com-municatiesystemen in een voertuig naad-loos met elkaar samenwerken.Nieuwe functies zouden met het infotain-ment en het telematica prototype plat-form ARTiS2 snel kunnen worden geïm-plementeerd en beproefd. Dit platformheeft een speciaal energie- en wake-up-management voor toepassing in voertui-gen. De gebruikte realtime- en infotain-ment-controllers zijn vrij te programme-ren, wat dankzij de gebruikte open sourcebesturingssystemen eCos en Linux opti-male mogelijkheden biedt voor snelle pro-totyping.

Inl.: Fraunhofer-ESK, tel.: (+49) 89 547 08 80, www.esk.fraunhofer.de

10-Technisch nieuws_10 19-03-12 09:43 Pagina 10

AUGUSTUS 2011 AT AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 11

De robot wordt automatisch geactiveerdals een model op de kruk voor de installatiegaat zitten. De robot maakt eerst met eencamera een foto van de persoon. Dan pakthij een tekenstift en draait dan naar de te-kentafel waarop hij het portret tekent. Aanhet eind grijpt hij de tafel en presenteert hetportret aan het publiek.De installatie werd ontwikkeld in het robot-lab van de kunstgroep van het Zentrum fürKunst und Medientechnologie (ZKM) in

Karlsruhe. De installatie toont hoe een robotmet behulp van beeldverwerking een zicht-functie kan krijgen. De beeldsensor van decamera meet het licht dat door de persoonwordt gereflecteerd en herkent de verschil-len in helderheid. De besturing verwerkt dedoor het onderwerp weerkaatste lichtstra-len door deze om te zetten naar een portret-tekening. De arm van de robot wordt zoda-nig aangestuurd, dat deze de omtrekkenvan de geportretteerde in de vorm van een

De onderzoekers van Fraunhofer-IGBhalen de grondstof voor hun installatieniet uit de aarde maar uit fruit- en groen-teafval van grote markten, huishoudensen kantines. Als deze resten van levens-middelen gaan gisten, ontstaat methaan-gas, ook wel biogas genoemd. Samenge-perst in hogedruktanks kan het als brand-stof dienen.Begin dit jaar nemen de onderzoekers eeneerste pilotinstallatie in Stuttgart in ge-bruik. In een tweetraps gistingsproces pro-duceren verschillende micro-organismenmethaangas uit het marktafval. Dit bevatveel water en weinig houtdelen en is

Dankzij een door een ca-

mera ondersteund zicht-

systeem verandert een

industriële robot in een

kunstenaar die bijvoor-

beeld portretten kan te-

kenen (foto: Robotlab)

Brandstof uit marktafvalZachte tomaten, bruine bananen en overrijpe kersen van

grote markten belanden in het gunstigste geval op de com-

posthoop. In de toekomst moet dit afval beter worden ge-

bruikt. Een nieuw ontwikkelde installatie maakt vergisten

mogelijk, waardoor methaangas ontstaat dat geschikt is als

brandstof voor auto’s.

daarom ideaal voor fermentatie. Toch le-vert het afval nog een uitdaging op: elkedag is er een andere samenstelling. Hetafval wordt daarom eerst opgeslagen inverschillende voorraadvaten, waar auto-matisch enige parameters zoals de pHwaarde van het afval wordt vastgesteld.Een managementsysteem berekent hoe-veel liter uit welk afvalvat moet wordenbijgemengd en toegevoegd aan de micro-organismen.Van de installatie wordt alles gebruikt, vanbiogas en vloeibaar filtraat tot het restma-teriaal (slib). Een tweede project in Reut-lingen, een algencultuur, helpt daarbij. Als

De biogasinstallatie

zet marktafval om

in methaangas

(foto: Fraunhofer-

IGB)

zo’n cultuur voldoende voedingsstoffenkrijgt (kooldioxide en zonlicht) produce-ren de algen olie die geschikt is voor die-selmotoren. Als voedingsstof dient het fil-traatwater uit de biogasinstallatie, dat vol-doende stikstof en fosfor bevat. Hetkooldioxide komt ook uit de biogasreactorin Stuttgart. Dit biogas bestaat voor circatweederde uit het gewenste methaangas;circa 30 procent is kooldioxide. Het reste-rende slib kan elders ook nog worden om-gezet in methaangas.

Inl.: Fraunhofer-Institut für Grenzflächen-und Bioverfahrenstechnik, tel.: (+49) 711 970 44 01, www.igb.fraunhofer.de

Veel mensen hebben in hun leven wel de Place du Tertre in

Parijs bezocht, of andere pleinen waar sneltekenaars hun

portretten en karikaturen aan voorbijgangers slijten. Maar

wellicht is in het ‘Montmartre van de toekomst’ de schilder of

tekenaar wel vervangen door een robot. Onderzoekers van

het Fraunhofer-Institut für Optronik, Systemtechnik und

Bildauswertung (IOSB) hebben een robot ontwikkeld die kan

tekenen.

lijntekening op een vel wit papier zet.De uitvoering met kunstmatige zintuigen iseen elementaire stap om van een robot eeninteractief en op zijn omgeving reagerendsysteem te maken. Hij reageert spontaan enflexibel op zijn omgeving en kan complexetaken uitvoeren.

Inl.: Fraunhofer-IOSB, tel.: (+49) 721 609 13 00, www.iosb.fraunhofer.de


Artistieke robot

Technisch nieuws

11-Technisch nieuws_11 19-03-12 09:44 Pagina 11


wisseld maar ook gekeken of er een an-dere reden dan normale veroudering iswaardoor het lager kapot gaat. Door dezeeventuele oorzaak weg te nemen zal detijdspanne tot het volgende onderhouds-moment waarschijnlijk verder in de toe-komst liggen.

Bepalen onderhoudsstrategieEen voorwaarde om conditiebewaking zo-danig toe te kunnen passen dat een be-drijf er ook daadwerkelijk de vruchten vanplukt, is het definiëren van een goede on-derhoudsstrategie. Franklin Heinsen, busi-ness manager condition monitoring bijSKF: “Om dit te begrijpen is het goed omte weten hoe – in het kort – de geschiede-

nis van conditiebewaking er bij ons bedrijfuitziet. Het begon ongeveer 25 jaar gele-den toen werd besloten om specifieke SKFkennis vanuit ons laboratorium ten aan-zien van conditiebewaking (zoals meet-

Conditiebewaking: latentebehoefte of marktvraag?

Conditiebewaking (condition monitoring) is

geen nieuw begrip meer en velen zijn ook be-

kend met de voordelen ervan. De drempel om

het toe te passen blijft echter voor sommige

bedrijven nog hoog. Ten eerste speelt voor hen

de vraag op welke plaatsen en in welke vorm

conditiebewaking daadwerkelijk ondersteunt

in het verhogen van de betrouwbaarheid en

beschikbaarheid van machines. En dan is er

nog het probleem van interpretatie: kunnen

‘eigen mensen’ alle meetwaarden wel juist

interpreteren en welke acties impliceren zij?

[tekst] Ing. Marjolein de Wit-Blok [foto’s] SKF

metingen, het analyseren van de kwaliteitvan smeermiddelen en eenvoudig door tekijken en te luisteren zijn waardevolle ge-gevens te verzamelen. Het op de juistewijze interpreteren van al deze gegevenskan bijdragen aan het vroegtijdig vaststel-len van problemen die in een later sta-dium kunnen leiden tot uitval van de ma-chine. Wat dat betreft past conditiebewa-king uitstekend in een predictieve ofproactieve onderhoudsstrategie.Predictief onderhoud is ‘voorspellend’ on-derhoud en houdt in dat op basis van ge-gevens – verkregen via (bijvoorbeeld) con-ditiebewaking – een voorspelling wordtgedaan over het beste moment van on-derhoud. Proactief betekent in eerste in-stantie ook een voorspelling doen, maarvervolgens wordt er ook nagedacht overde reden waaróm er op dat moment on-derhoud nodig is en of de situatie zodanigis te veranderen dat het onderhoud eenvolgende keer pas op een later tijdstipnodig is. Een voorbeeld: uit trillingsmetin-gen blijkt dat een bepaald lager aan ver-vanging toe is; bij proactief onderhoudwordt vervolgens niet alleen het lager ge-

Conditiebewaking betekent zoveel als:‘het in de gaten houden van de conditievan een systeem’. Door middel van hetmeten van trillingen, druk en temperatuur,het uitvoeren van infrarood- en ultrasone

Uitvoeren van metingen om de conditie van deze trommelpulper vast te stellen

Drempel voor veel

bedrijven nog hoog

Lagerschade vastge-

steld op basis van

gegevens afkomstig

van een conditiebe-

wakingssysteem

12-13-15_SKF_ADT 19-03-12 10:01 Pagina 12


TECHNIEK Mechanisch

technologieën voor lagerfoutdetectie) aante bieden aan de markt. Hiermee kregengebruikers van lagers de mogelijkheid omzélf te detecteren wanneer lagers op huneinde lopen met als doel een tijdige ver-vanging te kunnen inplannen en onver-wachte machinestilstand door bijvoor-beeld vastlopende lagers te voorkomen.Tot aan het einde van de jaren negentig isop deze basis veel trilling-meetapparatuurverkocht, meestal gecombineerd met eentraining of minimaal de handleiding. Aande apparaten of de goede wil van de ge-bruikers lag het niet, maar de praktijkwees vaak uit dat deze twee factoren nietaltijd voldoende waren om het conditiebe-wakingconcept overal succesvol geïmple-menteerd te krijgen en te behouden”.Mede naar aanleiding van deze conclusieis binnen SKF een compleet ‘Asset Effi-ciency Optimization’ werkproces ontwik-keld. Het doel hiervan was de gebruiker teleren dat de juiste onderhoudsstrategieeen voorwaarde is om het maximale uiteen conditiebewakingsprogramma tehalen. Daarnaast helpt het model die-zelfde gebruiker om de juiste onderhouds-strategie te bepalen (figuur 1).De kern van het verhaal is, dat bedrijveneerst moeten kijken naar hun bedrijfsdoel-stellingen om vervolgens hierop hun on-derhoud af te stemmen. Deze doelstellin-gen kunnen betrekking hebben op eenmaximale productie in een minimaal tijds-bestek maar kunnen ook te maken heb-ben met de productkwaliteit, gezondheiden veiligheid of het milieu. Om het juistesoort onderhoud te kiezen (correctief, pre-ventief, proactief en/of Operator Driven

Reliability), wordt gekeken welke compo-nenten of onderdelen van het (produc-tie)proces cruciaal zijn voor het behalenvan de bedrijfsdoelstellingen. Dit gebeurtin de meeste gevallen op basis van een ri-sicoanalyse.Vervolgens is per component, machine ofonderdeel (assets) de gewenste onder-houdsmethodiek vast te stellen. Wanneerbijvoorbeeld een roterende machine kri-tisch is, dan lijkt het zinvol om hier condi-tiebewakingsactiviteiten te ontplooienwaarmee in een vroeg stadium aanko-mende problemen zijn vast te stellen. Mid-

delen (assets) die minder belangrijk zijn ineen productieproces, bijvoorbeeld een tl-balk in de werkplaats, kunnen op het laag-ste onderhoudsniveau worden ingepland.Pas als hij kapot gaat, zal vervangingplaatsvinden (correctief onderhoud). Deinput van zowel de conditiebewakingsap-paratuur als waarnemingen van de opera-tor (overgang van onderhoudsstrategienaar werkidentificatie in figuur 1) bepalenvervolgens de werkorders en daarna deplanning en het uitvoeren van de werkta-ken.Het schema is samen te vatten door testellen: focus in de strategische fase op dejuiste machines (assets) en werktaken,vind in de identificatiefase het werk datmoet worden uitgevoerd, zorg ervoor datdit wordt ingepland samen met de beno-digde materialen, gereedschappen enzo-

voorts en wees er vervolgens zeker vandat de juiste werktaken op de juiste ma-nier worden uitgevoerd; bijvoorbeelddoor nulmetingen te verrichten.Heinsen: “Voordat je het juiste onder-houdsniveau kunt kiezen en hiermee hetschema wilt doorlopen, is het niet alleenvan belang om op papier je doelstellingenen assets te definiëren. Minimaal zo be-langrijk is de beschikbaarheid van alle his-torische gegevens van een machine enkennis van het faalgedrag van de compo-nenten. Wanneer bedrijven dit niet heb-ben bijgehouden (en dat zijn er heel wat),is het in het begin vooral een kwestie vanlogisch kiezen en vervolgens in het trajectterugkoppelen naar de eerdere beslissin-gen die genomen zijn ten aanzien van deonderhoudsstrategie. Dit is een continuverbeterproces waardoor het onderhoudsteeds beter zal zijn afgestemd op de eer-der genoemde bedrijfsdoelstellingen. Infiguur 1 is dit aangeduid als optimalisatie-fase”.

ImplementerenWanneer de noodzaak van een goed on-derhoudssysteem bij het betreffende be-drijf duidelijk is, heeft het eigenlijk pas zinom conditiebewaking in te voeren. Hein-sen: “Dit is uiteindelijk ook de reden dateen bedrijf als SKF – toch nog bij sommi-gen bekend als uitsluitend lagerleveran-cier – zo ver gaat met het meedenken inonderhoud. Wij zijn ervan overtuigd datproducten of diensten als conditiebewa-king maar ook afdichtingen en smeringpas de beloofde voordelen bieden als zeonder optimale condities kunnen wordentoegepast. Conditiebewaking heeft bij-voorbeeld pas zin als je precies weetwelke grootheden je waarom en op welkemanier meet. Daar worden tot op de dagvan vandaag nog veel fouten mee ge-maakt. Want hoewel de acceptatie, hetsuccesvol toepassen en de kennis omtrentconditiebewaking steeds verder groeit,zijn er ook nog veel partijen die menendat enkel het aanschaffen van een mo-biele trillingsmeter of een geavanceerdonline bewakingssysteem voldoende isom storingsvrij te draaien. Veelal heerstdeze aanname op managementniveauwaar het besparingspotentieel bekend is,maar niet altijd de praktische uitvoering.Het is daarom belangrijk dat – bij het over-wegen een conditiebewakingssysteemaan te schaffen – zowel het managementals de uitvoerende laag betrokken is bijhet beslissingsproces. Er moet immers be-grip zijn voor de aanschaf van een derge-lijk systeem dat in het begin ongetwijfeldmeer werk met zich meebrengt. Dat is uit-sluitend mogelijk wanneer wordt uitge- 4

Juiste strategie van

fundamenteel belang

Onderhouds-strategie

Werk-identificatie

Werkorders

Uitvoeringvan het werk

Onderhoudsstrategieproject Bedrijfsdoelstellingen

Betrouwbaarheids-vraagstukken (ontwerp)

Vooraf gedefinieerdeprioriteiten

Management van productiemiddelenen onderhoudsprogramma

PM PRM ODR RTF

PM = preventief onderhoud (tijdgebaseerd)

PRM = Proactief onderhoud t.b.v. betrouwbaarheid (predictief en correctief)

ODR = door bedieningsman aangestuurde betrouwbaarheid (waarnemingen)

RTF = produceren tot falen (reactief onderhoud)RCFA = analyse van de bronnen van falen

PRM/ODR datacollectie en analyse

Integratie van informatie enbesluitvorming

Genereren van werkopdracht Correctiefonderhoud

Bedienings-personeel

Initiators

Standaard werkplannenen procedures

Werkvoorbereiding Toewijzen vanreservedelen

Planning van werkzaamheden

Actualiseren bedrijfsprogramma

Uitvoering van het werk

Testen na het onderhoud

Onderhoudsstrategieproject Bedrijfsdoelstellingen

identificatie

Onderhouds-

prioriteiten

vraagstukken (ontwerp)

Vooraf gedefinieerde

Betrouwbaarheids-

identificatieerk-W

ategiestrOnderhouds-


besluitvorming

RTF

Integratie van informatie en

ODRPRMPMen onderhoudsprogramma

Management van productiemiddelen


betrouwbaarheid (waarnemingen)

Management van productiemiddelen

RCFA = analyse van de bronnen van falen

Bedienings-

(reactief onderhoud)RTF = produceren tot falen

ODR = door bedieningsman aangestuurde

betrouwbaarheid (predictief en correctief)PRM = Proactief onderhoud t.b.v.

PM = preventief onderhoud (tijdgebaseerd)

erkW en proceduresStandaard werkplannen

sderorerk


Werkvoorbereiding

Genereren van werkopdracht

Standaard werkplannen



onderhoud Initiators

reservedelenToewijzen van

personeelBedienings-

Correctief

van het werkUitvoering

van het werkUitvoering


Testen na het onderhoud



Figuur 1. Het bepa-

len van de juiste on-

derhoudsstrategie is

van fundamenteel

belang om conditie-

bewaking succesvol

te kunnen toepas-

sen

12-13-15_SKF_ADT 19-03-12 10:01 Pagina 13

Stationsweg 416 3925 CG Scherpenzeel (NL) T: 033-2774905 E: [email protected]

HPS Industrial bv / Computer Solutionswww.hpsindustrial.nl

� Lexcom ‘EmBox’ fanless mini PC � Compact en mooi vormgegeven� Intel® Atom™ D525 dual core CPU� 2x Gigabit LAN, 1x RS232, 2x USB 2.0 � VGA en audio aansluitingen� Inclusief 8+8 bits digitale I/O� Alle aansluitingen aan achterzijde

In

du

st

ri

al

c

om

pu

te

rs

Fanless mini PC

Fanless mini PC met DVI-D� Lanner ‘LEC-7020D’ mini PC� Intel® Atom™ N270 processor� Inclusief DVI-D en VGA poort� 2x Gigabit LAN, 1x RS232, 4x USB 2.0, audio� Stevig ontwerp met metalen chassis, zonder

bewegende delen� Opslag middels CF of 2.5” harddisk

HPS Adv Embox_LEC-7020D_HPS Adv-1.def.5.0 8-12-2011 13:07 Page 1

Groen, snel, besparend.

Groene Gantry - portaalrobots worden groen ... P4 rol-kabelrups met eigen geleiding ... tot 57 % minder aandrijfvermogen ...langere levensduur ... stille profielrollen voor slechts 70 dB(A) hoogdynamisch ... snelheden tot 10 m/s ... verplaatsingen tot800 m ... binnenhoogten 32, 42, 56, 80 mm

.nl/green®

Tel. 0346-35 39 32 Fax 0346-35 38 49 Ma-vr 8 tot 20u za tot 12u plastics for longer life®

Bezoek ons: Hannover Messe – Hal 17 Stand H04

NL-854-P4 Gantry 191x130M_NL-854-P4 Gantry 191x130M 07.03.12 12:29 Seite 1


TECHNIEK Mechanisch

legd wat de mogelijkheden en voordelenzijn”.

Apparatuur kiezenOm conditiebewaking succesvol te kun-nen toepassen, is het belangrijk dat dejuiste meetapparatuur wordt aangeschaft,dat hiermee de juiste metingen wordenuitgevoerd en dat de in- en afstellingencorrect zijn uitgevoerd. Welke apparatuuruiteindelijk moet worden gekozen, is af-hankelijk van de kriticiteit van de machine,de manier waarop het faalgedrag verloopten de kosten die samenhangen met hetfalen zelf (zie figuur 2). Hieruit is op temaken dat voor veel kritische- en semikri-tische machines draagbare datacollectie-systemen afdoende kunnen zijn. Wanneerhet faalgedrag van de kritische machinesechter zeer progressief kan zijn of wan-neer de machine niet veilig te bereiken is,

kunnen online meetoplossingen uitkomstbieden. Zo worden veel online trillings-meetsystemen toegepast voor kritischeventilatoren, tandwielkasten, motoren,pompen, compressoren en walsen van pa-pier- en staalmachines. Ook windturbinesworden steeds vaker voorzien van onlinebewakingssystemen.

Kennis essentieelWanneer eenmaal de keuze is gemaaktvoor een conditiebewakingssysteem, ishet belangrijk dat de uitvoerende de tijdkrijgt om zich de meetapparatuur, metho-dieken en technieken eigen te maken.

Voor een goede basiskennis is bijvoor-beeld minimaal een training nodig terwijleen goed begeleidingstraject kan bijdra-gen aan het verwerven van zowel kennisals vaardigheden.Deze fase is belangrijk omdat een grootaantal factoren van invloed kan zijn op al-leen al het trillingsgedrag van een speci-fieke component. Zo kan het verouderenvan een machine al leiden tot verande-rende trillingspatronen. Hetzelfde geldtvoor situaties waarin met variërende toe-rentallen of belastingen wordt gewerkt.Leo van der Vliet, Condition MonitoringConsulting Engineer: “Het gaat zelfs zoverdat een verandering van de vloer of funde-ring door bijvoorbeeld scheurvorming, in-vloed heeft op de stijfheid van een ma-chine en hiermee op het trillingsgedrag;denk aan resonantieverschijnselen. Wan-neer dit niet bekend is of onderkendwordt, wordt het veranderde trillingspa-troon vaak verkeerd geïnterpreteerd enkan tot verkeerde acties leiden. Daarom ishet wenselijk dat er binnen een organisa-tie mensen worden opgeleid tot conditie-bewakingsspecialist: niet alleen om dewaarden goed te kunnen interpreterenmaar ook om alle historische feiten zorg-vuldig te documenteren zodat deze laterzijn te gebruiken voor terugkoppeling. Bo-vendien is het vastleggen van deze infor-matie van belang voor de situatie waarinde betreffende medewerker vertrekt eneen volgende medewerker zich de materieeigen moet maken”.

Invoering“Vervolgens is het afhankelijk van de be-drijfsdoelstelling op welke manier de in-voering wordt aangepakt. Bij bedrijven dieeenvoudig willen beginnen, is het geenenkel probleem om te starten met bijvoor-beeld een kritische pomp, hiermee erva-

ring op te doen en vervolgens het systeemuit te breiden naar andere kritische machi-nes. Bij bedrijven in onder andere de pa-pierindustrie, waar een productielijn veelaangedreven walsen (kritisch!) bevat, wor-den deze meetsystemen vaak op meer-dere walsen in één keer uitgerold. Met be-hulp van de huidige technologie is het bo-vendien mogelijk om gebruik te makenvan de SKF Remote Diagnostic Cloud Ser-ver oplossingen. Zo kan SKF samen met deklant meekijken en de analyse en onder-steuning op afstand plaatsvinden.”Heinsen: ”Moraal van het verhaal: Door dejuiste onderhoudsmethodieken met de ef-fectieve werktaken en de bijbehorendekosten en baten in kaart te brengen is depositie van conditiebewaking veel duide-lijker geworden waardoor het aantal suc-cesvolle implementaties zeker zal toene-men”.

Inl.: SKF Benelux, tel.: (030) 607 59 57,www.nederland.skf.com

Start klein als het

mogelijk is en breid

later uit

Met een laptop zijn waarden afkomstig van conditiebewakingsap-

paratuur eenvoudig uit te lezen en via bijbehorende software om te

zetten in bijvoorbeeld een grafiek

Kost

en v

an p

rodu

ctie

verli

es

Kritisch

GemiddeldLangzaam Vereiste controlefrequentie Snel

Veroudering Tijd tot falen van machine Plotseling falentijdens bedrijf

Beveiligingssystemenkritische machines

On-line systemenvoor periodiek meten

Vast verbondenpermanente sensoren

Mobiele datacollectorenen –analysers

KritischKritisch

Kost

en v

an p

rodu

ctie

verli

es

en –analysers

permanente sensoren

Mobiele datacollectoren

Vast verbonden

en –analysers

permanente sensoren

voor periodiek meten

kritische machines

Mobiele datacollectoren

Vast verbonden

On-line systemen

BeveiligingssystemenBeveiligingssystemen

GemiddeldLangzaam

Tijd tot falen van machineouderingerVVe

GemiddeldVereiste controlefrequentie

tijdens bedrijfPlotseling falenTijd tot falen van machine

Snel

tijdens bedrijfPlotseling falen

Figuur 2. Afhanke-

lijk van de kritici-

teit, het verloop van

het faalgedrag en

de bereikbaarheid is

te kiezen voor de

juiste soort condi-

tiebewaking

12-13-15_SKF_ADT 19-03-12 10:01 Pagina 15


time’ geleverd. Daarbij hanteren we bij-voorbeeld ook Kanban-systemen met pre-fab buis- en leidingwerk, maar ook richtenwe ‘grijpvoorraden’ op de productieplek-ken in, waar de fabrikant geen omkijkennaar heeft. Wij vullen die voorraden auto-matisch aan. Daarmee leveren we een bij-drage om de maakindustrie in ons land tebehouden.”“Mede hierdoor kunnen we processenrond het verwerven van technische com-ponenten efficiënter maken, waardoor deTotal Cost of Ownership (TCO) rond werk-tuigbouwkundige componenten omlaagkan. Voorwaarde is dat goed gebruikwordt gemaakt van de technische, logis-tieke en administratieve kennis die be-schikbaar is in de toeleverketen. Daaromdoen wij er ook alles aan om de geografi-sche dekking voor onze verschillendekernactiviteiten verder te optimaliseren.”

SchaalvergrotingRodri Maijenburg, salesmanager bij Eriksin Rotterdam, hield een presentatie overontwikkelingen binnen de MRO-markt(Maintenance Repair & Overhaul), in goedNederlands: onderhoud, reparatie en revi-sie. “Een opvallende trend in deze markt isdat voor steeds meer MRO-pakketten lan-delijk of op Europees niveau tenders wor-den uitgeschreven. Dit gebeurt vooral omtot kostenreductie te komen. Hoewel ditnatuurlijk een prima ontwikkeling is, moe-ten we hierbij aantekenen dat het vangroot belang is te kijken naar de samen-stelling van de pakketten die gebundeldworden. De vraag is namelijk of de TCO

écht daalt wanneer bij een heterogeenpakket de verwerving alleen vanuit logis-tiek perpectief wordt benaderd. Is de be-treffende onderneming in staat om tech-nische ondersteuning en innovaties te bie-den op het complete pakket en daarmeeactief bij te dragen aan productiviteitsver-hoging en efficiencyverbetering van hetproductieproces, zoals een technischedienstverlener als Eriks dat kan? Eensteeds groter gedeelte van totale potenti-

Het gaat vooral om

toegevoegde waarde

Samenwerken in de keten geeftsneller innoveren bij lagere kosten

Zo’n honderd exposanten, meer dan tweeduizend bezoekers, een interessant

seminarprogramma, een netwerkavond en presentaties van duurzame inno-

vaties. Stuk voor stuk ‘high-lights’ van het eind november 2011 door Eriks in

Nieuwegein georganiseerde Technivent. Doel daarbij was vooral te laten zien

wat Eriks als leverancier, co-maker en veelzijdige partner in de waarde toe-

voegende keten kan betekenen voor de Nederlandse industrie. Directeur Rein

Groot benadrukte dat samenwerking in de keten een belangrijke rol speelt in

het streven om de maakindustrie in Nederland gezond en concurrerend te

houden.

[tekst] Frank Senteur [foto’s] Eriks

tieve apparaten en machines te kunnenontwikkelen moet je als machine- en ap-paratenbouwer weten welkeleveranciers/fabrikanten in staat zijn omsnel de daarvoor juiste producten en lo-gistieke services te leveren.”“Bij co-makership worden producten en(sub)assemblies op basis van een ‘fore-cast’ op regelmatige basis en/of ‘just-in-

“Het leveren van componenten alleen isal jaren niet meer afdoende”, stelde ReinGroot in zijn presentatie tijdens het evene-ment. “Waar het vooral om gaat, is toege-voegde waarde. Steeds vaker leveren wijcomplete subassemblies, ondersteunenwe klanten in de engineeringfase en gaanwe een echte co-makership relatie met zeaan. Om in snel tempo nieuwe en innova-

Het beursgedeelte

tijdens het

Technivent omvatte

circa honderd

exposanten uit de

Eriks Groep

16-17-19-eriks_ADT 19-03-12 10:02 Pagina 16


TECHNIEK Mechanisch

ële TCO-besparingen bevindt zich name-lijk op het vlak van technische innovatieen verbetering.”

Toegevoegde waardeMaijenburg vervolgt: “Wij kijken bij MRO-artikelen veel verder dan uitsluitend naarde prijs. Met een juiste bottleneck-analyseof toepassing van de nieuwste productenen technieken kan veel meer op TCO wor-den bespaard dan veelal wordt aangeno-men. Onze klanten moeten efficiënt, vei-lig, snel en duurzaam kunnen produce-ren”.Op MRO-gebied doet Eriks zaken met veelleveranciers. Elke nieuwe leverancierwordt geaudit op zaken als kwaliteit enstabiliteit. Deze eisen worden ook gesteldaan de MRO-producten die onder ‘privatelabel’ of eigen merk op de markt wordengebracht. Standaard kan de onderneminghonderdduizenden artikelen uit voorraadleveren vanuit verschillende magazijnen inNederland. Deze artikelen variëren van dekleinste O-ringen tot grote, volledig opmaat gemaakte automatische afsluitersvoor de olie- en gasindustrie.Daarbij kijkt de onderneming ook naarwat er binnen het afgenomen MRO-pak-ket gestandaardiseerd kan worden. Be-halve dat klanten dan minder productenop voorraad hoeven te houden (verlaging

werkkapitaal), zijn ook minder inkoopbe-wegingen nodig en wordt de kans op hetpakken van het verkeerde onderdeel ge-ringer. Zo heeft het bedrijf een project ge-realiseerd bij een aardappelverwerkendeonderneming die voor elke productielijn

met zes verschillende soorten pakkingenwerkte. Al deze pakkingen lagen op voor-raad en leken fysiek op elkaar. Er bestonddus een grote kans op verkeerde mon-tage. Eriks heeft het hele proces onder deloep genomen en is erin geslaagd om hetaantal pakkingen voor dit proces terug tebrengen naar twee typen. Behalve dat devoorraadkosten significant daalden, konvoortaan worden volstaan met een lagerwerkkapitaal en was de foutkans bij mon-tage structureel verlaagd.

SlangregistratiesysteemEriks focust op innovatie, wat tot uitingkomt in continue vernieuwing en uitbrei-ding van het pakket aan producten en ser-vices. Tijdens het Technivent werd in hetkader van MRO onder andere het Eriks di-gitale slangregistratiesysteem gepresen-teerd. Doordat per geassembleerde slang

direct bij uitlevering een slangregistratie-kaart wordt aangemaakt, hebben bedrij-ven met dit systeem voortaan de statusvan al hun (geassembleerde) slangen bin-nen handbereik. De gegevens van allerleitypen slangen worden hierbij vastgelegd:soort slang, koppelingen, montageme-thode, materiaalsoorten, maximale werk-druk/temperatuur, alsmede alle testgege-vens. Deze kaart is tevens een digitaaldruktestrapport. Alle info is via een inlog-code en wachtwoord online op te vragen

TCO van componen-

ten kan omlaag

4

Voor een producent van landbouwmachines heeft Eriks deze zogeheten pennenwagen ontwikkeld voor het overzichtelijk ophangen van

het benodigde prefab leidingwerk. Zodra één van de wagens in de productie leeg is, wordt deze omgewisseld met een volle wagen bij

Eriks. Door deze efficiencyslag is minder ruimte nodig om het materiaal neer te leggen en zijn de doorlooptijden korter. Bovengenoemde

Kanban-oplossing is toepasbaar bij veel meer sectoren

Speciaal voor het sneller ontwikkelen en vervaardigen van com-

plexe rubber- en kunststof vormartikelen of rubber/kunststof combi-

naties die niet standaard op de markt beschikbaar zijn, maakt Eriks

gebruik van 3D-printing technologie

16-17-19-eriks_ADT 19-03-12 10:02 Pagina 17

Als u iets maakt wilt u ook dat het met zorg wordt omringd. Wij besteden aandacht aan de bescher-ming van uw producten. Ook voor klantspecifieke wensen maken wij ruimte.

www.spelsberg.nl

voor rendement en betrouwbaarheide:[email protected] www.jtekt.nl

KOYO BENELUX P.O. Box 1 2965 ZG Nieuwpoort Phone: + 31 (0)184-606800 Fax: + 31 (0)184-606857

BEARINGS

Ohmstraat 42, 3335 LT Zwijndrecht

www.rs-hydrauliek.nl


TECHNIEK Mechanisch

op een speciale website (https://slangregi-stratie.eriks.nl). Ook het Eriks Field ServiceTeam (FST) voert de resultaten van uitge-voerde periodieke inspecties in op dezeslangkaarten, terwijl ook alle reeds in ge-bruik zijnde slangen in dit registratiesys-teem worden meegenomen.

3D-printing (rapid prototyping)Speciaal voor het vervaardigen van com-plexe rubber- en kunststof vormartikelenof rubber/kunststof combinaties die nietstandaard op de markt voorhanden zijn,maakt Eriks gebruik van 3D-printing (rapidprototyping) voor het snel vervaardigenvan een prototype. Een demo hiervanwerd tijdens het Technivent gegeven. Uit-gangspunt is een 3D CAD-model. De ge-printe 3D-modellen hebben scherpe de-tailleringen, gladde oppervlakken, tole-ranties tot 0,1 mm en wanddiktesvariërend van ultradun tot 6 mm.Met deze prototypes kan een goede visu-ele- en gevoelsindruk worden verkregen:de geprinte producten kunnen dienen alszicht- of pasmodel. Dankzij deze technolo-gie kan de doorlooptijd van CAD-projec-ten drastisch worden teruggedrongen enkunnen nieuwe producten sneller wordenontwikkeld.

AfdichtingenOp afdichtingsgebied kwam Eriks met drienieuwe ontwikkelingen, te weten energie-besparende oliekeerringen, afdichtingenmet een automatische lekdetectie en ‘biohygienic’ afdichtingen.De bijzonder vormgegeven energiebespa-rende Simmerring is gemaakt van een spe-ciaal elastomeer, waarmee het wrijvings-verlies voor een as van 45 mm en een toe-rental van 6.000 min met circa 50 W wordtverlaagd. In vergelijking met een conven-tionele oliekeerring heeft deze nieuwe uit-

voering een 40% lagere wrijvingscoëffi-ciënt, waardoor een interessante energie-besparing wordt gerealiseerd.Nieuw is ook de intelligente oliekeerringmet lekkagedetectie door middel van eenoptische sensor. Indien onderhoud nodigis of wanneer de oliekeerring moet wor-den verwisseld, geeft de optische sensoreen signaal af. Met name voor onderhoudop moeilijk toegankelijke plaatsen of afge-legen machines is deze oliekeerring primageschikt. Een ander voordeel van de inge-bouwde sensor is dat de oliekeerring nietmeer preventief hoeft te worden vervan-gen, als deze nog naar volle tevredenheid

werkt. De lekkende olie wordt bij dezekeerring opgevangen in een ‘vliesdepot’waarop de sensor een signaal afgeeft.Speciaal voor de voedingsmiddelenindus-trie en de farmacie heeft Eriks recent rub-ber-compounds ontwikkeld waaraan eenbiocide op zilverbasis is toegevoegd. Metdeze nieuwe rubber-compounds, dieonder de naam ‘Bio-hygienic’ op de marktworden gebracht, kan de groei van bacte-riën, schimmels en gisten op en rond eenrubberafdichting worden voorkomen. In-dien een bacterie toch met de afdichtingin contact komt, nemen de microben devrije zilverionen op die vervolgens de cel-wand afbreken, zodat de bacterie sterft.Bij reiniging worden de bacteriën makke-lijk weggespoeld.

Uitbreiding filterprogrammaUit de praktijk blijkt dat 70 tot 80 procentvan storingen in hydraulische systemenwordt veroorzaakt door verontreinigdeolie. Een goede filtratie en een goed opge-bouwd filterelement zijn daarom onmis-baar om de olie in optimale conditie tehouden.Inspelend op deze ontwikkeling heeftEriks Aandrijftechniek haar filtratiepro-gramma onlangs gecompleteerd. Het pro-gramma omvatte al het Stauff-filterpro-gramma (lees: filters en elementen) voorhydrauliekolie en het Triple R programmavoor dieptefiltratie voor hydrauliek-, die-selen motorolie.Nieuw is het RX-programma dat bestaatuit een omvangrijk assortiment lucht-,olie-, brandstof- en waterfilters. Eriks Aan-drijftechniek heeft vorig jaar alle voorra-den en het beheer van de ‘cross reference’lijst op de website overgenomen waar-door Eriks dit volledige pakket voortaanonder de eigen merknaam RX levert. De‘cross reference’ lijst omvat ruim 87.000 fil-ters en elementen van ruim tweehonderdfilterfabrikanten, die relatief eenvoudigkunnen worden vertaald naar de juisteequivalent in het RX- of Stauff-programma.Machinebouwers maar ook onderhouds-diensten die nu nog verschillende merkenen typen filters van uiteenlopende fabri-kanten toepassen, kunnen hiermee hetaantal leveranciers terugbrengen met allelogistieke en financiële voordelen vandien.Het RX-filterprogramma varieert van eenbrandstoffilter voor de automotive totlucht- en waterfilters voor lucht- en water-zuiveringsinstallaties. Op verzoek voertEriks eerst een complete inventarisatie uitvan het bestaande filterpakket en biedtvervolgens voor elk filter een equivalentaan. Een dergelijke omzetting kan al snelleiden tot een besparing van zo’n 10 tot

15 procent, afhankelijk van het volume. In-dien gewenst kunnen ook de filters van deoorspronkelijke fabrikanten worden gele-verd.

Inl.: Eriks BV, tel.: (072) 514 15 14,www.eriks.nl

De vraag is of de TCO

écht daalt

Kanban-systeem, waarmee hydraulische leidingen kant-en-klaar

voor montage op exact het juiste moment bij de productielijn van

de klant worden afgeleverd

Nieuw in het Eriks-programma is deze oliekeerring (Simmerring

MSS1 Plus) met lekkagedetectie via een ingebouwde optische sen-

sor

Recent introduceerde Eriks een digitaal slangregistratiesysteem,

waarmee alle gegevens en ook testrapporten van alle mogelijke

soorten slangen die bij een gebruiker worden toegepast online be-

schikbaar zijn

16-17-19-eriks_ADT 19-03-12 10:03 Pagina 19


ciaaleconomische ontwikkeling en nieuwemarketing- en productiestrategieën zijnsneller gegroeid dan het afvalbeheer.Het grootste deel van het afval wordt ver-zameld in open stortplaatsen zonder con-trole op gezondheidsaspecten. AangezienArgentinië en Chili grote landen zijn,wordt veel land zonder enige vorm van in-richting of onderhoud tot stortplaats ge-

Machineveiligheid enmilieu in Zuid-AmerikaIn Europa praten we veel over machineveilig-

heid, milieu en duurzame energie. In Zuid-

Amerika staan deze thema’s niet hoog op de

agenda, maar daar komt langzamerhand ver-

andering in. Er is een groeiend bewustzijn

dat het anders moet, maar daarvoor moeten

ook kennisniveau en investeringsbereidheid

naar een hoger niveau. Een delegatie onder

leiding van de collega’s van Recycling Maga-

zine Benelux bezocht Chili en Argentinië. Uw

hoofdredacteur sloot zich aan.

[tekst en foto’s] Ad Spijkers

hebben niet het niveau van West-Europa,maar liggen toch hoger dan in veel Oost-Europese en Aziatische landen.

MilieubeheerDe milieuproblemen waarmee Zuid-Ame-rika wordt geconfronteerd, zijn voor eenbelangrijk deel te wijten aan onvoldoendemanagement. De bevolkingsgroei, de so-

Machineveiligheid staat in Chili en Ar-gentinië niet op het niveau dat in Europawettelijk wordt voorgeschreven. Wijzagen bejaarde hydraulische persen aanhet werk, zonder mechanische afscher-ming, zonder hek, zonder tweehandsbe-diening en zonder noodstopknop. In Eu-ropa zou een inspecteur Arbowetgevingter plekke een hartverzakking krijgen, inZuid-Amerika wordt er gewoon mee ge-werkt. De medewerkers zijn zelf wel zoverstandig een eindje uit de buurt van degevaarlijke onderdelen te blijven. Des teopvallender is dan, dat ze soms wél per-soonlijke beschermingsmiddelen dragen.Maar eerlijk is eerlijk: toen deze (Ameri-kaanse of Europese) machines werden ge-bouwd, keken wij ook niet zo fijn als te-genwoordig.Toch zijn de landen op de goede weg. InChili zijn organisaties actief die aandrin-gen op meer veiligheid en die sluiten zelfsafspraken af met bedrijven om de veilig-heid op de werkvloer te verhogen. Hetaantal convenanten stijgt en ook begin-nen veel bedrijven zich te realiseren datonveiligheid gewoon geld kost. De lonen

Veiligheid in Zuid-Amerika: alle leidingen lopen bovengronds…

20-21-22_Zuid Amerika_ADT 19-03-12 10:04 Pagina 20


TECHNIEK Mechanisch

bombardeerd. Wegsijpelend vervuildwater veroorzaakt verontreiniging vanbodem, grondwater en het omringendeland. Verbrandingsgassen en dampendoor afbraak van het afval zorgen voor on-gezonde omgevingslucht.Zuid-Amerikanen tonen weinig gevoel vanverantwoordelijkheid voor het milieu,maar ze worden daar ook niet op gewe-zen. De meerderheid van de bevolkingweet niets van afvalscheiding en recycling.De verantwoordelijkheid voor het afvalbe-heer ligt bij lokale overheden, maar milieukrijgt op álle niveaus weinig aandacht vande overheid. Gemeenten gebruiken hunmilieubudget (als dat er al is) voor afvalin-zameling en straatreiniging, niet voor ver-antwoorde scheiding, recycling en opslag.

Situatie in ChiliHet milieubewustzijn neemt zeker in Chilitoe. ‘Milieuvervuiling’ betekende in hetverleden vooral luchtverontreiniging ingrote steden als Santiago en Valparaiso.Dat is een aantal jaren geleden aangepaktdoor extra belastingen te heffen voor au-

to’s zonder katalysator. Met succes: hetwagenpark is redelijk modern. Koreanenen Japanners hebben een hoog marktaan-deel. Dit komt mede door het goedkoperetransport: schepen hoeven immers nietdoor het Panamakanaal of om de zuid-punt van Chili heen. De meeste auto’s wor-den overigens geleverd zonder prijsverho-gende veiligheidsvoorzieningen als ABSen airbags.Na de lucht wordt nu het water aange-pakt. Nog steeds verdwijnt veel afvalwaterongezuiverd richting Indische Oceaan,maar zowel overheid als industrie inves-teert in waterzuivering en afvalwaterbe-handeling. Het huisvuil wordt niet aan debron gescheiden, wel vindt op bescheidenschaal sortering in verzamelcentra plaats.In Santiago wordt een klein deel van me-talen, papier en karton gescheiden uit hethuishoudelijk afval en ook kunststofwordt deels gerecycleerd. Chilenen zijngrootverbruikers van halve liter PET-fles-sen en de grote aantallen maken recyclinginteressant.Ook Nederlandse ondernemingen drageneen steentje bij aan beter milieubeheer. Zoheeft NCH Hydraulic Systems uit Hooge-veen in de buurt van Santiago een over-slagstation voor huisvuil gebouwd. De on-derneming kreeg daarbij een aanzienlijk

eisenpakket wat betreft de veiligheid voor-geschoteld. Ook de hoge stofniveaus heb-ben voor de engineering en het onder-houd de nodige hoofdbrekers gekost.

RecyclingVoor grondstoffen gelden wereldprijzen,dus vroeg of laat zal de wal van grondstof-en energieprijzen het schip ook in Zuid-Amerika keren. Dan móeten landen hunafvalstromen wel gaan scheiden om aangrondstoffen te komen.In Chili is de recycling tot op zekerehoogte georganiseerd. Industrieel afvalwordt vaak al bij de bron gescheiden. Datkan in het algemeen goed omdat de ge-bruikte materiaalsoorten bekend zijn.Goed gescheiden materiaal brengt duide-lijk meer op dan wanneer het gemengd is.Bij Comer, een bedrijf dat wij in Santiagobezochten, wordt het meeste materiaalvoorgesorteerd geleverd en verwerkt. Me-dewerkers voeren een controle en eventu-ele handmatige verdere uitsortering uit.Aan de hand van kleur, glans, massa, op-pervlaktestructuur en oxidatie herkennenze met welk materiaal ze te maken heb-ben. Er komen in Chili en Argentinië geenscanners en vision systemen aan te pas!Het gesorteerde materiaal wordt in stok-oude machines tot keurige pakketten ge-perst en afgevoerd. Een deel van het me-taal wordt in Chili omgesmolten, maaromdat de lokale smelterijen niet vol-doende capaciteit hebben, verdwijnt eendeel over de grens. Een vrij populaire be-stemming is (uiteraard) China. De Chine-zen betalen goed en de transportkostendaarheen bedragen ongeveer een derdevan die richting West-Europa.

ArgentiniëOok in Argentinië groeit het bewustzijndat het in de toekomst anders moet. DeArgentijnse regering wil de afvalberg dras-tisch reduceren, maar dat gaat op papiergemakkelijker dan in de praktijk. In dehoofdstad Buenos Aires komt 60 procentvan het huisvuil op open stortplaatsen te-recht. Het goede nieuws is, dat scheidingen recycling wel op de politieke agendastaan en dat een paar grote Argentijnsebedrijven momenteel de milieumarkt ver-kennen en ontwikkelen.Nu worden Zuid-Amerikaanse landen enzeker Argentinië sterk centraal geregeerd.Wat in de hoofdstad wordt bekokstoofd,wordt ter plekke redelijk snel ingevoerd,maar in de rest van het land gaat hetmoeizamer. Chili en Argentinië zijn groteland waar de steden en dorpen tientallenkilometers uit elkaar liggen.Het resultaat laat zich raden: wij zagen in

Argentinië heel wat oude en deels ge-sloopte auto’s in de berm liggen. Die blij-ven daar ook liggen omdat de ophaalkos-ten veel hoger zijn dan de opbrengst vande onderdelen. Op het platteland behoren

klassiekers als de Peugeot 404 en 504, Fiat500, 600 (de oude modellen dus!) en 1500en de Renault 4, 6 en 12 tot het normalestraatbeeld. In Buenos Aires is het wagen-park moderner, ofschoon hier ook wel an-tieke voertuigen voorkomen. In vergelij-king met Santiago overheersen hier de Eu-ropese merken, door de kortere

Groeiend bewustzijn

dat het anders moet

4

Onveiligheid kost geld, recycling

levert geld op

Hoewel minder modern dan Noord-Amerika en Europa weet men in

Chili geavanceerde techniek wel toe te passen. In de kopermijn van

El Teniente wordt een grote steenbreekrobot real-time bediend van-

uit een controleruimte – 10 km verderop

Langzaam groeit het besef dat met recycling geld valt te verdienen.

De gemeente Villa General Belgrano is begonnen met huisvuilsorte-

ring en dat levert voldoende materiaal op dat kan worden verkocht,

zoals PET-flessen



reisafstand maar ook omdat diverse mer-ken (zoals Volkswagen en Peugeot) pro-ductiebedrijven hebben in Brazilië en Ar-gentinië.Maar inzameling alleen is niet voldoende,er moet ook verwerkingscapaciteit komen(smelterijen bijvoorbeeld). Eerst en vooralzal de mentale knop om moeten. Datvergt een integrale aanpak; behalve wet-geving zal ook het ontwikkelen en aanbie-den van alternatieven daartoe behoren.Pas dan zal het besef groeien dat afvalver-werking noodzakelijk is en dat het niet al-leen op lange maar ook op korte termijnwinstgevend kan zijn.Argentinië oogt westers maar heeft nogaltijd de typisch Zuid-Amerikaanse cultuur.Die is erg informeel, ook in de recycling.Het investeringsklimaat is daardoor nietaltijd even aantrekkelijk voor investeer-ders. Buitenlandse bedrijven kunnen vaakniet zonder lokale partner en voor op-drachten moeten nog wel eens ‘onder detafel’ fondsen worden aangesproken.

Milieu en energieOp langere termijn kan energie uit afval(biogas) bijdragen aan de economischegroei, maar op dit moment is groenestroom economisch niet interessant. Ar-gentinië is jarenlang exporteur geweestvan goedkope witte energie (waterkracht-

centrales), maar door de economischegroei is het land inmiddels importeur vanenergie. Met name in de regio BuenosAires is de energie nog (te) goedkoop, endat nodigt niet uit tot energiebesparing.Dat gaat echter onvermijdelijk verande-ren.Scheiding en recycling van huishoudelijkafval staat in Argentinië nog in de kinder-schoenen. In Villa General Belgrano, eenstadje in de buurt van Cordoba in hetnoordwesten van Argentinië, is een be-scheiden begin gemaakt met het sorterenvan huisvuil. Dat wordt met pick-up trucksen oude vrachtwagens opgehaald en opeen betonnen tafel gekiept, waarna ijve-rige handen het recycleerbare materiaal eruit halen, sorteren, bundelen en voor ver-dere verwerking naar de recyclingindus-trie sturen. Er is nog weinig oog voor vei-ligheid: stofbrillen, mondkapjes en werk-handschoenen behoren niet tot de

persoonlijke standaarduitrusting van dewerknemers. Naar onze begrippen is hetprimitief, maar deze vorm van afvalschei-ding is voor Argentijnse begrippen eengrote stap voorwaarts.Samen met de omliggende plaatsen SantaRosa de Calamuchita en San Agustinbouwt deze stad een nieuw milieustationdat van moderne apparatuur wordt voor-zien. Ook hier zal het huisvuil worden ge-sorteerd op materiaaltype. Glas, alumi-nium, staal en ijzer worden gescheiden enomgesmolten, organische componentenworden gecomposteerd en het restantwordt gecontroleerd gestort. Dat alles ge-beurt met in het westen bekende techno-

logieën. De Argentijnen verwachten er hetnodige van, maar enkele Nederlandse des-kundigen in de delegatie waren scepti-scher. Het project had technisch en logis-tiek beter gekund; de locatie ligt nogal vervan de diverse bebouwde kommen en ismoeilijk te bereiken.

EconomieIn Chili en Argentinië zijn de inkomensver-schillen veel groter dan in Europa enNoord-Amerika. Er zijn officiële statisti-sche cijfers, maar die worden om politiekeredenen nog wel eens ‘bijgesteld’ zodathet officiële cijfermateriaal over bijvoor-beeld inflatie en armoede een te rooskleu-rig beeld van de werkelijkheid geeft. Welis duidelijk dat met name Argentinië eensnelgroeiende natie is. Het is de graan-schuur van Zuid-Amerika en de wereld. Deexport van soja is een van de belangrijkstebronnen van inkomsten.In Chili wordt een groot deel van het brutonationaal product gecreëerd door de ko-perwinning, die qua veiligheid geengoede naam heeft. Maar dat is aan hetveranderen. ‘s Werelds grootste geslotenkopermijn (staatsbedrijf El Teniente, optwee uur rijden van Santiago) besteedtveel aan veiligheid. De delegatie bezochtdeze mijn, maar de bus reed pas weg bijhet hotel nadat het hele gezelschap te-kende dat men de niet geringe veiligheids-maatregelen zou navolgen.Een punt van zorg is het opleidingsniveau.Argentinië en Chili hebben goede oplei-dingen, maar daar profiteert vooral deheersende klasse van. In vergelijking metEuropa is het gemiddelde opleidingsni-veau lager, wat zich vooral vertaalt inslecht management en slechte communi-catie. Heel Zuid-Amerika spreekt Spaans ofBraziliaans, dus de noodzaak om vreemdetalen te leren, wordt niet ingezien. Het re-sultaat laat zich raden: zelfs in de bestehotels wordt maar matig Engels gespro-ken en is de bediening slecht georgani-seerd. Niet dat het personeel van kwadewil is, maar het wordt slecht aangestuurd.

Tot slotDe grootste reizen beginnen met eenkleine stap. Veiligheid en milieu hebben inZuid-Amerika nog niet de aandacht die zein West-Europa hebben. De aandacht is erwel, de eerste stappen zijn in Chili en Ar-gentinië ook wel gezet, maar er zal nogveel water door de Rio de la Plata stromenvoordat men op het Westerse niveau is.Dat betekent echter ook dat hier kansenliggen voor Nederlandse ondernemingen,al zullen die terdege rekening moetenhouden met de lokale culturen en het la-gere opleidingsniveau.

Informeren maar ook

alternatieven bieden

Tweehandsbedie-

ning, mechanische

afscherming, nood-

stop… Nooit van ge-

hoord

Het wagenpark is redelijk modern, al rijden er links en rechts nog

de nodige antiquiteiten rond, zoals hier in Buenos Aires


• Scherper dan de meest oplettende medewerker.• Goedkoper dan de voordeligste uitzendkracht.• Geen verzuim, nooit te laat en geen behoefte aan (rook)pauzes.

[ T ] 0346 59 45 55 [ W ] vierpool.nl [ E ] [email protected]

Personal Partners, Premium Products

Beveiligen Meten & Controleren Detecteren Identifi ceren

• Scherper dan de meest oplettende medewerker.

Niet iederéén ziet zo scherp van nature …Daarom is er de Smart Vision Sensor DataVS

De DataVS: daar hebt u géén omkijken naar8 controle tools, 300 controles/seconde en fl exibeler integreerbaar (ethernet en RS232 communicatie).Controlefuncties kunnen gelijktijdig en door elkaar worden gebruikt.Controleert op: 360˚ verdraaibare Pattern Match (b.v. juiste logo’s),maatvoering, contrast, vorm, helderheid, aantallen, positie, OCV,barcode- en datamatrix scanning.Uitstekende beeldkwaliteit dankzij de hoogwaardige 6, 8, 12 en 16mm lenzen.Eenvoudig te programmeren met de bijgeleverde software (DataVS2) of met de confi guratie display (DataVS1).

Nu met nóg uitgebreidere algoritmes

SmartSafeReactionReactionReactionReactionReactionReaction

SmartSafeReaction



SmartSafeReactionSafeReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReaction






aanzien van infrastructuren voor energie,drinkwater, afvalwater, mobiliteit en kli-maatbescherming.

Industrial AutomationVoor de aandrijf- en besturingstechniek isde beurs Industrial Automation het be-langrijkst. In de hallen 7, 8, 9, 11, 14, 15,16 en 17 zijn alle disciplines en thema’s uitde industriële automatisering vertegen-woordigd. Deze beurs demonstreert degehele bandbreedte van netwerkoplossin-gen en innovaties uit machine- en installa-tiebouw en robotica. Thema’s uit de elek-trische automatisering worden aangevulddoor onderwerpen uit de informatietech-nologie ten behoeve van de productie. Exposanten laten innovaties op het gebiedvan industriële communicatie, hardwareen software zien. Ook tonen ze nieuwe ro-botoplossingen voor toepassingen in deindustriële productie en dienstverlening,zoals vliegende robots, automatische rei-nigingssystemen voor zonnepanelen enonbemande transportwagens.In het verleden werd tijdens de HannoverMesse weinig aandacht besteed aan vloei-stoftransport. Daar kwam vorig jaar veran-dering in met de lancering van de Hanno-ver Messe Pumpe DE Pumpenplatz als on-

Industrie kiest voorduurzaamheidMet het centrale thema ‘greentelligence’

plaatst de Hannover Messe 2012 groene tech-

nologieën in het middelpunt van de ko-

mende beurs. De vakbeurs wordt gehouden

van 23 tot en met 27 april op de Messege-

lände in het zuidoostelijk deel van de stad.

Het evenement biedt een goede gelegenheid

voor de presentatie van duurzame technolo-

gie aan een internationaal publiek. Partner-

land is dit jaar China.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Deutsche Messe AG

organisatie past de formule jaarlijks aanaan de behoeften van de industriëlemarkt. Behalve een aantal jaarlijks oftweejaarlijks terugkerende beurzen lan-ceert de Hannover Messe ook regelmatignieuwe beurzen.Zo beleeft de vakbeurs IndustrialGreenTecop deze editie haar première. De nieuwe-ling moet een podium worden voor allemilieutechnologieën binnen het hele in-dustriële economische proces. Belangrijk-ste thema’s zijn recycling en afvalverwer-king, technische maatregelen ter bescher-ming van het oppervlaktewater en debodem, voorzieningen ter bestrijding vanlawaaioverlast en ter beperking van deluchtvervuiling, efficiënt gebruik van ma-terialen en dienstverlening, van advies totcertificering.Het beursgedeelte Metropolitan Soluti-ons, dat op de laatste editie is gestart, isop de komende beurs verder uitgebreid.Globalisering, klimaatverandering en deverder toenemende groei plaatsen grotesteden en verstedelijkte gebieden wereld-wijd voor enorme uitdagingen. De sleutelvoor de oplossing van de problemen ligtin de verdere uitbouw en moderniseringvan infrastructuren. Deskundigen achtende noodzaak tot handelen het grootst ten

De Hannover Messe 2012 verenigt achtvakbeurzen op één plaats: Industrial Auto-mation, Energy, MobiliTec, Digital Factory,Industrial Supply, CoilTechnica, Industrial-GreenTec en Research & Technology. De

‘Groen’ en ‘elektrisch rijden’ zijn dit jaar weer belangrijke thema’s op de Hannover Messe

De ‘smartphone’

verovert niet alleen

de winkelstraat en

de mobiele werkne-

mer, maar ook de

industriële automa-

tisering. Meer en

meer wordt het mo-

bieltje ingezet voor

programmering, be-

diening en diagnose

van apparatuur

24-25_Hannover messe_ADT 19-03-12 10:05 Pagina 24


VAKBEURS Hannover Messe

derdeel van de beurs Industrial Automa-tion. In 2012 wordt in samenwerking methet vakblad Pumpe DE opnieuw een plat-form voor aanbieders van pompen, pomp-systemen en -componenten ingericht. Invergelijking met vorig jaar is het kennis-plein met 50 procent gegroeid. Het pom-penplein voorziet dus in een behoefte. Hetbiedt de bezoeker een overzicht van hetaanbod pompen voor industriële toepas-singen. Het aanbod omvat pompen,pompsystemen, appendages, pompcom-ponenten, pompaandrijvingen (inclusieffrequentieregelaars), meet- en regeltech-niek en onderhoud.Pumpe DE Pumpenplatz is een uitbreidingop het concept van het Pomp NL Pleinwaarmee het vakblad Pompen.NL al en-kele jaren met succes op beurzen in de Be-nelux aan de weg timmert. Beide bladenen initiatieven komen uit de koker van deNederlandse uitgever DdV Media in Baarn.Het bedrijf heeft een samenwerkingsover-eenkomst voor drie jaar gesloten met deDeutsche Messe AG, waarbij het de be-doeling is de formule verder uit te bou-wen tot ‘competence centre voor pompenen pompsystemen’.

Overige beurzenEnergy, de vakbeurs voor energietechno-logie, wordt gehouden in de hallen 11, 12,13, 27 en het buitenterrein. Hier staantechnologieën voor de conventionele enregeneratieve opwekking, het transporten de distributie van energie centraal. Di-verse speciale manifestaties en forums be-geleiden deze vakbeurs, onder meer ophet gebied van netinfrastructuur, hard- ensoftware voor de energiesector, ‘Smartgrids’ en ‘Renewables’ voor duurzameenergie (wind-, zonne-, bio- en geothermi-sche energie), waterstof- en brandstofcel-len.Op MobiliTec in hal 25 en het buitenter-rein draait alles om elektrisch rijden. Voorfabrikanten van hybride en elektrischeaandrijftechnologieën, accu’s en alterna-tieve mobiliteitstechnologieën is dit het

ontmoetingspunt voor overleg en hetaanknopen van zakelijke contacten. Ophet buitenterrein kunnen bezoekers aller-lei soorten elektrische voertuigen uitpro-beren.Op Digital Factory in hal 7 staan industri-ële softwareoplossingen voor de produc-tie en productontwikkeling en de integra-tie daarvan in de bedrijfsprocessen cen-traal. Met softwaretools wordt desamenwerking tussen verschillende loca-ties en disciplines ondersteund. Informa-tietechnologie bepaalt niet alleen de pro-ducten zelf, maar ook steeds meer de ont-wikkelings- en productieprocessen.‘Technology Cinema 3D’ laat zien dat 3Dvi-sualisatie steeds meer aan de basis staatvan industriële beslissingsprocessen.Industrial Supply in de hallen 3 tot en met6 biedt met diverse thematische overzich-ten, panels en discussieforums een kadervoor de gehele toeleveringsindustrie. Ken-nis op het gebied van materialen, techno-logie, ontwikkeling, constructie, proces-sen, onderdelen, componenten en syste-men vormen de kern van deexpositieportfolio van deze beurs. Met intotaal negen thematische overzichten(waarvan lijmtechniek haar première be-leeft) wordt de vakbeurs verder uitge-breid. Industrial Supply is de komendebeurs speciaal gericht op intelligente ma-terialen en duurzame technologieën. Ditwordt vooral duidelijk bij het thematischezwaartepunt van het licht bouwen volgensnieuwe trends, bijvoorbeeld met koolstof-vezelmaterialen.CoilTechnica in hal 25 is gewijd aan deproductie van spoelen, elektromotoren,generatoren en transformatoren. De bete-kenis van duurzame energie voor de in-dustrie, de kansen in de sector automotiveen het efficiëntere gebruik van machinesstaan op de voorgrond. Research & Technology in hal 2 is het po-dium voor onderzoeksresultaten, op detoekomst gerichte industriële ontwikkelin-gen en een vooruitblik op de industrie vanmorgen. De beurs brengt ontwikkelaars

en beslissers uit het hele bedrijfslevensamen, die op zoek zijn naar op de toe-komst gerichte technologieën. ‘Tech trans-fer-Gateway2Innovation’ brengt creatievedenkers in contact met beslissers om uit-eindelijk aan het einde van het ontwikke-lings-, productie- en marketingproces eeninnovatief product op de markt te bren-gen.De exposerende ondernemingen en insti-tuten zijn allemaal gericht op de over-dracht tussen wetenschap en bedrijfslevenen de uitwisseling tussen verschillende be-drijfstakken. Ze houden zich bezig mettechnologie-, locatie- en onderwijsmarke-ting. Thema’s als adaptronica, bionica,energie- en milieuonderzoek, materiaal-onderzoek, organische elektronica, tech-nisch textiel, mobiliteit en nanotechnolo-gie laten de mogelijkheden zien waarmeebedrijven nieuwe producten kunnen ont-wikkelen, bestaande producten kunnenverbeteren en daardoor op de markt con-currerend kunnen blijven.

China partnerlandVast onderdeel van de Hannover Messe is het partnerland, en in 2012 is dat China. Debeursorganisatie verwacht dat dit partnerschap impulsen geeft aan de Duits-Chinese eco-nomische betrekkingen en op exposerende bedrijven en vakbezoekers uit de hele wereldeen grote aantrekkingskracht zal uitoefenen. Voor alle beursdeelnemers bestaat de kansom hun zakelijke betrekkingen met China ten aanzien van im- en export te intensiverenen hun economische en wetenschappelijke betrekkingen verder aan te halen.De Chinese regering heeft aangekondigd dat zij in Hannover nationale onderzoeksprojec-ten op het gebied van het efficiënt gebruik van energie wil voorstellen. Het partnerlandwil met name aandacht besteden aan de sectoren energieopwekking, intelligente ener-gienetwerken en -systemen en milieuveilige mobiliteitsoplossingen.

Feiten en cijfersLocatie Messegelände, HannoverDatum en tijd 23 tot en met 27 april, dagelijks van 09.00 u

tot 18.00 uToegang dagticket bij voorregistratie ¤ 25, aan de

kassa ¤ 32, scholieren en studenten ¤ 14;passe-partout ¤ 58 bij voorregistratie, ¤ 69aan de kassa. Voorregistratie mogelijk viawww.hannover-beurs.nl

Organisatie Deutsche Messe AG, tel.: (+49) 511 890,www.hannovermesse.de

Informatie Hannover Consultancy BV, tel.: (0184) 69 30 50, www.hf-netherlands.com

Hannover Messe Pumpe DE Pumpenplatz mocht zich in 2011 in een

grote belangstelling verheugen (foto: DdV Media)

24-25_Hannover messe_ADT 19-03-12 10:05 Pagina 25


Utrecht. Dat hoeft hij niet alleen te doen.Samen met de Feda is een creatieve com-missie samengesteld met een aantal mar-ketingspecialisten uit de branche. Beckers:“In die commissie is de gemiddelde leef-tijd lager dan in de tentoonstellingscom-missie, die door de jaren heen de beursoverigens uitstekend heeft georganiseerd.Bij de jongere garde leeft een beurs an-ders dan bij de oudere generatie; dezemarketeers gaan heel anders om metcommunicatie dan de generatie die desector groot heeft gemaakt. In deze crea-tieve commissie zijn een paar ideeëngeuit, die verder zijn uitgewerkt door eenextern bureau. Vandaar ook de verande-ring van beurs naar event.”De creatieve commissie heeft zich tot doelgesteld vooral de engineer tot 35 jaar naarhet ‘event’ te lokken. “De rol van een beursis in de loop der jaren veranderd; het isniet langer een uitstalling van producten,een paar applicaties en een enkele stand-

werker. Het is een ontmoetingscentrumwaar vraag en aanbod elkaar tegenkomen,waar communicatie en kennisuitwisselingeven belangrijk zijn als techniek. Dat bete-kent dat wij die jonge engineer niet alleenlangs traditionele wegen benaderen, maarook met websites, nieuwsbrieven en socialmedia als Twitter, Facebook en LinkedIn.VNU Exhibitions heeft ook een app ontwik-keld, die we binnenkort op de Techni-Showin de praktijk gaan testen. De modernewereld is sneller, daar moet je als organi-sator van events op inspelen.”

Engineering movesFeda en VNU Exhibitions hebben onder-zoek gedaan naar de informatiebehoeftevan engineers. Beckers: “Technici zoekenvooral informatie over engineering vanmachines. Machines worden steeds ge-compliceerder terwijl ze steeds mindermensen én tijd hebben om die machine teontwerpen en te bouwen. Ze zoeken dusnaar middelen om hun engineeringtijd teverkorten. Vandaar dat we het evenement

Ontmoetingscentrum

voor vraag en aanbod

Van Aandrijftechniek naarIndustrial Automation & Drives

De vakbeurzen Aandrijftechniek en Industry & Automation hebben een an-

dere naam gekregen: Industrial Automation & Drives. Achter de schermen

werken VNU Exhibitions en branchevereniging Feda hard aan het nieuwe

concept. Daarbij maken ze de transformatie van beurs naar event. Maar dat

event is al over een paar maanden en het wordt hoog tijd dat de markt wordt

geïnformeerd over de nieuwe opzet. Alle reden dus voor een interview met

beursmanager Martijn Beckers van VNU Exhibitions.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Paul Quaedvlieg

verantwoordelijk geweest voor een aantalindustriële events. De opzet van ditnieuwe event is echter iets geheel anders.“De laatste vakbeurs Aandrijftechniekheeft menig exposant en bezoeker nietgebracht van wat hij er van verwachtte”,erkent Beckers. “Maar de branche moetonder ogen zien dat er al een aantal edi-ties sprake is van een neergaande trend.Er bleven steeds meer grote aanbiedersweg, en dat scheelt direct in de aantallentoeschouwers.”Maar er zijn meer factoren die hebben bij-gedragen aan de neerwaartse spiraal.“Het aantal aanbieders (exposanten) enafnemers (bezoekers) is in de loop derjaren afgenomen door fusies, overnames,faillissementen en verplaatsing van pro-ductie naar andere landen. Tegelijkertijdzien we dat veel componenten ‘commodi-ties’ zijn geworden; het wordt voor aan-bieders moeilijker om zich te onderschei-den in producten. Ze breiden hun aanbodsteeds meer uit in de richting van dienst-verlening, zoals consultancy, engineeringen onderhoud. Verder zijn veel compo-nenten dermate uitontwikkeld, dat er nogmaar weinig innovatie op componentni-veau is. Je ziet de innovatie op dit momentvooral in de integratie van informatietech-nologie in componenten.”Er moest iets gebeuren om de vakbeursAandrijftechniek te redden. De komst vande beurs Industry & Automation in 2010was al een eerste inzet daartoe. Maar hetwas niet genoeg. De taak van Beckers is debezoekers terug te krijgen naar Jaarbeurs

Dit is de tweede keer dat Martijn Bec-kers projectmanager is van de beurs.Daarnaast is hij in zijn vorige baan ook

Martijn Beckers, projectmanager van Industrial Automation &

Drives: “De jonge generatie beleeft een beurs heel anders dan de

generatie die de sector groot heeft gemaakt” (foto: VNU Exhibi-

tions)

26-27_Martijn Deckers_ADT 19-03-12 10:06 Pagina 26


VAKBEURS Industrial Automation & Drives

het thema ‘Engineering moves’ hebbenmeegegeven.”Had ‘Engineering motion’ hier niet meervoor de hand gelegen? Beckers lacht.“Dat dekt de lading niet helemaal. Uiter-aard gaat het om de engineering van ma-chines, van bewegingen, maar het gaatverder. De technologie zelf, de markt, hetconcept van een beurs of event, de com-municatie van bedrijven, het is allemaal inbeweging. We willen die engineer doorhet event heen trekken. Dat begint ouder-wets met een beurs, maar daarna kan hijzich in theaters laten informeren, om ten-slotte in een centrale ontmoetingsruimtecollega-bezoekers te ontmoeten.”

Nieuwe opzetOm het aantrekkelijker te maken, wordtafgeweken van de aloude vloerindeling.De gangpaden lopen nu diagonaal en deorganisatie gaat Verleden, Heden en Toe-komst van engineering een gezicht gevenin drie thema’s: Safety, Energy en Mainte-nance. Beckers: “We zijn tot deze thema’sgekomen door het aan de bezoekers tevragen. Standhouders vertegenwoordigenhet heden en in de nieuwe kenniscentraen masterclasses kijken we naar de toe-komst. Het verleden komt verder terug inde aankleding van het event. Op deze ma-nier wordt duidelijk uitgebeeld hoe engi-neering in de loop der jaren is veranderden voor welke grote innovaties het heeftgezorgd.”Het zal anders niet eenvoudig zijn om diejonge engineer van zijn stoel te krijgen. Bijveel bedrijven hebben ze eigenlijk geentijd om een evenement als Industrial Auto-

mation & Drives te bezoeken. Beckersknikt. “Daar ligt de uitdaging. Maar tege-lijkertijd ligt daar ook de toekomst van ditevenement én van de Nederlandse machi-nebouw. De babyboomers zijn of gaanmet pensioen, en de jonge generatie komter aan.”

AanmeldingTot nu toe is er naar buiten weinig ge-communiceerd van de opzet van hetnieuwe event. Toch is Beckers tevredenmet de ontwikkeling. “Het aantal bedrij-ven dat zich heeft ingeschreven of eenoptie heeft genomen, zit op het schemavan vorige edities. Met name vanuit dehoek van industriële automatisering is erde nodige belangstelling; de klassieke ex-posanten van Aandrijftechniek kijken nogeven de kat uit de boom. We zien dat deinteractie met de beide andere beurzenbinnen de Industriële Week toeneemt. Detraditionele componentenleverancierschuift op in de keten, hij neemt steedsmeer taken over van de machine- of instal-latiebouwer. Dat is de reden dat sommigeaanbieders er voor kiezen om (ook) te ex-poseren op beide andere beurzen tijdensde Industriële week: Macropak of Indus-trial Processing.”Beckers constateert dat de marges opmachines door de mondiale concurrentieeen dalende tendens vertonen. Dat werktdoor in de marges op componenten, endus letten bedrijven scherper op de kos-ten, ook voor marketing. Beckers ziet hiereen parallel met de Techni-Show, die hijeveneens onder zijn hoede heeft. “Bijbeide beurzen willen bedrijven naar klei-

nere stands. Wij wíllen dat ook. Je moeteen duidelijke ‘business case’ hebben. Jemoet als exposant niet willen uitpakkenop 300 m2, maar op 60 m2 laten zien waarje expertise ligt. Dat is veel effectiever.Sommige exposanten verwachten dat dejaren tachtig terugkeren, toen er dik der-tigduizend bezoekers naar Aandrijftech-niek kwamen. Die tijden zijn echt voorbij.Bezoekers komen niet alleen voor eencomponent, ze willen weten hoe hun po-tentiële leveranciers hen kunnen onder-steunen in hun werk. Dat vergt een men-tale omschakeling. De juiste producten envooral de juiste expertise op de juiste ma-nier presenteren is belangrijker dan veelvierkante meters reserveren. Je moet daargeen half magazijn neerleggen, maarlaten zien wat je kunt.”

Beckers heeft er vertrouwen in dat hetnieuwe concept de neergaande spiraalkan onderbreken. Hij weet dat hij nietmeteen een goudader aanboort. “Ik ziedit event als een stap in de goede richting.Het nieuwe concept is maar een begin. Jemoet dingen durven en proberen, hetconcept bijstellen. Misschien heet het eve-nement over zes jaar wel ‘Engineeringmoves’ en is iedereen de vakbeurs Aan-drijftechniek vergeten.”

Inl.: VNU Exhibitions BV, tel.: (030) 295 27 00,www.vnuexhibitions.com

Niet alleen de

traditionele wegen

Sommige exposanten zijn niet gecharmeerd van jeugd op de stand.

Maar dat is wel de toekomst van de Nederlandse machinebouw

Beckers wil vooral engineers tot 35 jaar trekken. Dat lukt niet door alleen een rij producten

neer te leggen

26-27_Martijn Deckers_ADT 19-03-12 10:06 Pagina 27


lijke besparingen is weergegeven in degrafiek. Deze toont twee pompcurvenwaarbij de y-as de opvoerhoogte weer-geeft en de x-as het debiet. Het oppervlakonder de kromme beschrijft het beno-digde vermogen. De bovenste kromme isde curve van een pomp die wordt aange-dreven met het nominale toerental van deelektromotor. Wanneer minder vermogennodig is, wordt de volumestroom ‘ge-smoord’ en verplaatst de initiële systeem-curve zich naar links. Hierdoor wordt min-der materie verpompt maar nog relatiefveel energie gebruikt (gele rechthoekigeoppervlak onder de curve). De tweedepompcurve is die van een frequentiegere-

gelde pomp. Hierbij wordt het debiet ge-reduceerd door het toerental terug tebrengen middels een frequentieregelaarwaardoor de hoeveelheid energie benodigd voor het gewenste debiet (Q1 gereduceerd op de x-as) veel lageris (rechthoekige groene oppervlak).Maar er is meer. Zo biedt de softwarewaarover Götzsch spreekt, The Greenboxgenoemd, ook de mogelijkheid om – be-

Mogelijkheden frequentieregelaarsnog lang niet volledig benut

Frequentieregelaars bestaan inmiddels al enkele decennia en

worden gebruikt om het toerental van draaistroommotoren te

variëren al naar gelang het proces vereist. Een belangrijk

voordeel van deze regelaars is dat er een relatief grote hoe-

veelheid energie is te besparen. Het vermogen wordt immers

niet meer ‘gesmoord’ (omgezet in warmte) door bijvoorbeeld

een klep te sluiten, maar teruggebracht door het toerental

van de motor te verlagen. Aproco in Breda zette alle voorde-

len op een rijtje en daagt ieder (productie)bedrijf uit op basis

hiervan een beslissing te nemen.

[tekst] Ing. Marjolein de Wit-Blok [foto’s] Aproco, Breda

de energiebesparende voordelen die eenfrequentieregelaar biedt. Nog steeds ge-bruiken OEM-ers deze componentenvoornamelijk uitsluitend om het regelge-drag van de machine te beïnvloeden endat is jammer”.

Van theorie…Götzsch baseert zijn uitspraken ondermeer op een onderzoek dat Aproco zelfheeft uitgevoerd. Aanleiding was eenvraag van een bedrijf dat naarstig naarmogelijkheden zocht om de energiereke-ning naar beneden te krijgen. “Eén van deideeën was om specifiek voor dit doel-einde alle elektromotoren te voorzien vaneen frequentieregelaar. Voordat hij aandeze investering zou beginnen, hebbenwe enkele berekeningen gemaakt en deuitkomsten verbaasden mij persoonlijkook. Het bleek dat bij elektromotoren meteen vermogen van 75 kW die volcontinudraaien, besparingen tot ¤ 2.800 per jaarzijn te behalen wanneer gebruik wordt ge-maakt van een frequentieregelaar metspecifieke software. Dan hebben we hetover één motor. Wetende dat de meestebedrijven een flink aantal motoren heeftdraaien, komen we al snel uit op flinke be-sparingen!”Een voorbeeld van de omvang van moge-

Aproco wordt als importeur en distri-buteur van diverse elektrotechnische arti-kelen – waaronder elektromotoren, enco-ders en speciale industriële connectoren –dagelijks geconfronteerd met het relatiefhoge energieverbruik van elektromoto-ren. Eric Götzsch, general manager van deonderneming: “Met de hoge energieprij-zen zijn nog maar weinig bedrijven dieniet bewust bezig zijn met het energiever-bruik binnen zowel de kantooromgevingals de productieruimte. Ook thema’s alsCO2-reductie en duurzaamheid wordenvaak gebruikt om het bedrijf als ‘toe-komstgericht’ neer te zetten.Ondanks deze trend verbaast het me dater niet méér gebruik wordt gemaakt van

Vaak alleen ingezet

voor procesregeling

Vooral motoren met een vermogen groter dan 9 kW die geregeld in

vermogen terug moeten worden gebracht, komen in aanmerking

voor een energiebesparende frequentieregelaar. Zoals de motoren

van deze staalfabriek

28-29_Aproco_ADT 19-03-12 10:06 Pagina 28


TECHNIEK Elektrisch

halve het aansturen van de frequentiere-gelaar – ook het energieverbruik te bewa-ken door verschillende parameters te log-gen. Op deze manier ontstaat inzicht in deeffectiviteit van de motoren. Bovendien isdeze informatie ook te gebruiken om eenveroudering van de elektromotor vast testellen. Door veroudering daalt de effi-ciëntie waardoor het juiste tijdstip is te be-palen waarop het loont een nieuwe elek-tromotor in te zetten.Tot slot betekent het verminderen vanthermische stress – dit treedt op wanneerminder vermogen wordt gevraagd en hettoerental daalt – een lagere belasting vande motor hetgeen bijdraagt aan een lan-gere levensduur en lagere onderhouds-kosten.

…naar de praktijkOm bedrijven te helpen bij het bepalenvan hun besparingspotentieel en heteventueel verzilveren hiervan, is Aprocogestart met een viertal diensten. De eerstebetreft de pre-audit waarin de besparings-mogelijkheden binnen een bedrijf wordenverkend en samengevat in een rapport. Bijde audit gaat het bedrijf een stapje verderen wordt nauwkeurig bepaald hoe grootde mogelijke energiebesparingen zijn. Deaudits die tot nu toe zijn uitgevoerd leve-ren een score van ruim 30 procent opwaar verbeteringen zijn te realiseren.Wanneer blijkt dat het besparingspotenti-eel navenant is, kan het betreffende be-drijf met optie drie kiezen voor de aan-schaf van de benodigde frequentieregel-aars en software. Uiteraard is dit eeninvestering, maar terugkijkend op de mo-gelijke besparingen zal blijken dat deze in-

vestering zich relatief snel terugverdient.Tot slot is Aproco dermate overtuigd vanhet nut van deze investeringen dat er eenvierde – relatief bijzonder – aanbod wordtgedaan. Götzsch: “Wanneer de audit uit-wijst dat de besparingsmogelijkheden vande aanwezige apparatuur voldoende per-spectieven bieden, dan bieden wij aan omalle benodigde apparatuur en softwaregratis te plaatsen. Als ‘tegenprestatie’ vra-gen we een percentage van de energiebe-sparing die op deze manier wordt gereali-seerd. Deze besparing is automatisch tedestilleren uit de verbruiksgegevens diezijn gegenereerd voorafgaand aan deplaatsing van de frequentieregelaarsminus het verbruik ná plaatsing. Uiteraardblijft de opdrachtgever baas van zijn eigenproces en profiteert direct van de ver-laagde energierekening en eerder ge-noemde voordelen”.

Uit de berekeningen van Aproco blijkt datvooral motoren die zwaarder zijn dan9 kW in aanmerking komen voor een fre-quentieregelaar. Voor lagere vermogens isde investering niet rendabel. Uiteraardgeldt de oplossing vooral voor machinesdie niet continu op het maximale vermo-gen draaien. Zaagmachines of drukpersenkomen derhalve niet in aanmerking, pom-pen en ventilatoren in onder andere deprocesindustrie wel. Omdat in de indus-trie grote aantallen van deze componen-ten in gebruik zijn, is er rekening te hou-den met relatief grote besparingen op

basis van het toepassen van een frequen-tieregelaar.Götzsch: “Omdat we nog maar net eenaantal maanden actief zijn met dit con-cept, heb ik in Nederland nog geen refe-renties van de laatste optie. Wel zijn er aldiverse audits en pre-audits uitgevoerd diesuccesvol zijn verlopen en perspectievenbieden voor de toekomst. Ook ken ik ver-schillende succesverhalen in het buiten-land, onder andere in Frankrijk. Belangrijkis vooral dat het besparingspotentieelwordt gemeld bij de leidinggevende zodatvanuit deze laag in het bedrijf toestem-ming kan worden gegeven voor het plaat-sen van de frequentieregelaars en Green-Box”.

Inl.: Aproco BV, tel. (040) 223 32 33,www.aproco.nl

Ook lagere energie-

en onderhoudskosten

H: opvoerhoogte(m)

Aangepaste systeemkromme na het gedeeltelijk sluiten van de regelklep

Initiële systeem-kromme

H1: opvoerhoogtemet regelklep bijgereduceerddebiet Q1

H2: opvoerhoogtemet frequentie-geregelde motorbij gereduceerddebiet Q1 Q1:

Gereduceerddebiet

H0-Q0:Initieel werkpunt

H1-Q1:Werkpunt met regelklep

Pompcurve bij nominale snelheid (50Hz)

Pvalve: Energieverbruik met regelklep

PVSD: Energieverbruik met frequentiegeregelde motor(VSD: variabele speed drive control

Q0:Initieeldebiet

Q:Debiet(m3/h)

Pompcurve bij gereduceerde snelheid (<50Hz)

H2-Q1: Werkpunt met frequentiegeregelde motor

Benodigd vermogen voor een bepaald debiet bij een standaard draaistroommotor (boven-

ste curve) en frequentiegeregelde elektromotor (onderste curve)

Door grote blowers uit te voeren met een frequentieregelaar zijn

energiebesparingen van 30 tot 40 procent te behalen

Pompen gebruiken relatief veel energie. Dit verbruik is terug te

dringen door toepassing van een frequentieregelaar

28-29_Aproco_ADT 19-03-12 10:06 Pagina 29


het bewuste type motor de meest ge-schikte uitvoering gekozen worden. Indeze ‘technical datasheet’ wordt met degekozen winding een koppeldiagramweergegeven. Er kunnen ook invoergege-vens aangepast worden in de gele vlak-ken, en deze veranderingen zijn directzichtbaar in het koppeldiagram.Ook kan contact opgenomen worden metVascat om in overleg een motor uit te kie-zen of samen te stellen.

Simulatie en productieMet de nieuwste simulatie- en ontwikkel-software kan Vascat snel een motor ont-werpen en een simulatie uitvoeren. Zokunnen al in de ontwerpfase problemenonderkend worden die vroeger pas in deprototypefase aan het licht kwamen. Een

aanpassing in het ontwerp is snel ge-maakt en het resultaat is direct te contro-leren. Dit verkort niet alleen het hele tra-ject van ontwerp tot uiteindelijke produc-tie, maar een motor kan al in deontwerpfase geoptimaliseerd worden.

Impregnatie onder

vacuüm

Motoren op maatElektromotoren zijn er in vele soorten en

maten. In de meeste gevallen voldoet een

standaardmotor aan de gestelde eisen, is

deze snel leverbaar en relatief goedkoop. De

keuze is dan vaak een kwestie van de beste

prijskwaliteitverhouding of wat de vaste le-

verancier in huis heeft. Voor specifieke geval-

len kan de Spaanse motorenfabrikant Vascat

uitkomst bieden.

[tekst] Jeroen Aalberts

Een klantspecifieke motor kan nodig zijnals er speciale wensen zijn. In veel geval-len is er meer vermogen nodig na het op-timaliseren/automatiseren van een be-staande machine en is er geen ruimtevoor een grotere (standaard) motor. Demotoren worden daar toegepast waarnauwkeurigheid en dynamiek gevraagdworden en mogelijk gewerkt kan wordenzonder reductor.De motor kan op wens gefabriceerd wor-den met een passende flens, waterkoe-ling, remsysteem, ander type winding, la-gering, encoder, aansluiting en behuizing-materiaal.

Interactief motor kiezenWereldwijd weten klanten Vascat te vin-den, en dat ligt deels ook aan de websitewaar uit zes talen (waaronder ook het Chi-nees) kan worden gekozen. Op www.vas-cat.com kan onder ‘sizing & calculator’ vrijeenvoudig applicatiegericht gezocht wor-den naar de meest geschikte type motor.Met de bijbehorende ‘calculator sheet’kunnen de gewenste specificaties wordeningevoerd en dan wordt zichtbaar welkvermogen en koppel de motor moet heb-ben. Met deze gegevens kan vervolgens inde interactieve ‘technical datasheet’ van

Vascat (zie kader) is gespecialiseerd inhet vervaardigen van klantspecifieke toe-rengeregelde motoren. De filosofie vanhet bedrijf is om samen met een klantnaar de meest passende oplossing te zoe-ken en om de motor vervolgens snel tebouwen, te testen en te leveren.

De film van het wikkelen is te zien op www.goo.gl/W3jJC of gebruik de QR-code (foto: Je-

roen Aalberts)

Bij deze synchrone motor zijn de ‘uitstekende’ delen van de windin-

gen ingegoten in een expoxyhars om de warmte beter af te voeren

(foto: Jeroen Aalberts)

30-31-Vascat_ADT 19-03-12 10:07 Pagina 30


TECHNIEK Elektrisch

Iedere geproduceerde motor wordt in op-dracht vervaardigd. In de productie wor-den alle windingen met de hand uitge-voerd. Iedere motor wordt onder vacuümgeïmpregneerd, dit in tegenstelling tot bijin serie vervaardigde motoren. Dit ver-hoogt de betrouwbaarheid en de levens-duur van de motoren, omdat de hechtingvan de impregneerhars beter gegaran-

deerd is als er geen lucht aanwezig is. Voor het testen zijn er drie nieuwe test-banken die tot 500 Nm, 2.000 Nm en 5.000Nm geschikt zijn. Hiermee kan Vascat vali-datietesten uitvoeren op alle elektromoto-ren. Iedere motor wordt geleverd met eenvolledig testen productierapport met alletechnische gegevens en specificaties.

Praktijkvoorbeeld Industriële automatiseringsspecialist MCAuit Varsseveld werd door een bouwer vanmetaalbewerkingsmachines benaderd dieeen alternatief zocht voor een hoogtoe-rige draaistroommotor in combinatie meteen (kostbare) planetaire reductor. Omzonder reductor te kunnen werken zochtMCA naar een geschikte motor. Een nor-male draaistroommotor voldeed niet aan

de specificaties. Samen met de engineersvan Vascat werd een MAC-QI (bescher-mingsklasse IP23 met geforceerde koe-ling) motor geselecteerd die een nominaaltoerental heeft van 600 omw./min-1. Dezespeciale Direct Drive motor voldoet weldoor haar compacte bouwvorm en ge-ringe massatraagheid. In combinatie met

een Yaskawa A1000 frequentieregelaarmaakt de aandrijving 400 start/stops peruur. Afhankelijk van de toepassing wordtde motor voorzien van een encoder en/ofeen mechanische houdrem.

Inl.: MCA BV, tel.: (0315) 25 72 60,www.mcabv.nl

Open relatie met klantVascat SA is gevestigd in Torelló, zo’n 80 km ten noorden van Bar-celona. De fabriek is opgericht in 1974 en er is begonnen met hetproduceren van gelijkstroommotoren (MDD-serie) voor variabeletoerentallen voor de textielindustrie. Met de komst van betrouw-bare frequentieregelaars is vijftien jaar geleden de focus verlegdnaar variabel te regelen wisselstroommotoren (MAC-serie). Dezemotoren zijn relatief lang om de massatraagheid te beperken: demassatraagheid neemt kwadratisch toe bij diametertoename endaarom wordt de rotor lang uitgevoerd. Vijf jaar geleden is Vas-cat begonnen met het produceren van direct-drive motoren metpermanentmagneet (MDD-serie).Vascat heeft zich gespecialiseerd in het vervaardigen van klant-specifieke variabele motoren en streeft naar een open relatie metde klanten. Het gaat hierbij om enkelstuks motoren tot kleine se-ries. Het ontwikkelen, assembleren, wikkelen, spuiten en het tes-ten gebeurt in eigen huis, de fabricage van mechanische compo-nenten wordt uitbesteed. Met 30 á 35 man personeel heeft Vas-cat in 2011 in totaal tweeduizend motoren geproduceerd. Naastmotoren produceert Vascat ook speciale remsystemen en stille,geforceerde koelingssystemen. Het productie-en verkoopprocesis gecertificeerd volgens ISO 9001:2000 (TUV 01 100 0080 84).

De vacuüm impregneerinstallatie bij Vascat (foto: Vascat)

Maatwerk

ruimtebesparend

Alle motoren worden uitvoerig aan een test onderworpen (foto: Vascat)

30-31-Vascat_ADT 19-03-12 10:07 Pagina 31


zijn deze systemen minder aantrekkelijk,vooral vanwege de fysieke verbindingen.Hetzelfde kunnen we stellen bij verlich-tingssystemen. Niko heeft daar zo’n tienjaar geleden een eigen embedded net-werk voor bedacht, vooral bedoeld vooreenvoudige domotica-toepassingen:goedkoop en toch intelligent. Moet eendergelijk systeem echter in een groot kan-toorgebouw worden toegepast, waarbijvanuit één centrale alle verlichting kanworden geregeld, dan wordt het eenander verhaal. Een tweedraadsbus met be-perkte afstanden is hiervoor niet hetmeest geschikte netwerk.Met name voor grote gebouwen, waarincommunicatie via verschillende mediamoet plaatsvinden en waarin bovendiende installateur ‘plug and play’ alles moetkunnen aansluiten, voldoen bovenge-noemde embedded netwerken niet. Beginjaren tachtig hebben diverse partijen op-lossingen bedacht om deze communicatiezo efficiënt mogelijk te laten verlopen. In-middels is een aantal architecturen weerverdwenen of opgegaan in andere net-werken. Op dit moment zijn er nog driebelangrijke stromingen in de gebouwen-automatisering, te weten KNX, BACnet enLONworks. Er zijn ook nog wat fabrikant-eigen oplossingen, maar die laten we hierbuiten beschouwing.

Communicatie in de gebouwenautomatisering

Wat heeft gebouwenautomatisering met aan-

drijf- en besturingstechniek te maken?

Natuurlijk zijn real-time eisen, afstanden,

media en dergelijke vaak heel verschillend

tussen de twee toepassingsgebieden. Toch

zijn er ook de nodige overeenkomsten te ont-

dekken. Vandaar dat we er toch ook in dit

vakblad eens aandacht aan willen schenken.

[tekst] Kees Zagers, Si-Kwadraat BV, Nuenen

voerd met eigen embedded netwerken,terwijl alles wat met klimaatbeheersing temaken heeft meestal gebruik maakt vanmeer gestandaardiseerde netwerkarchi-tecturen.

NetwerkenIn de eerste plaats zullen we moeten defi-niëren wat we onder een embedded net-werk verstaan. In het algemeen kunnenwe stellen dat het embedded netwerk isaangelegd door de fabrikant van het sys-teem en de installateur eigenlijk alleennog de spanning erop hoeft aan te sluiten.De externe aansluitingen voor de installa-

teur bevinden zich niet direct op dit net-werk. Zo wordt een lift bijvoorbeeld com-pleet als subsysteem aangeleverd. Voor lif-ten is vanuit CANopen zelfs een speciaalprofiel gemaakt, CiA417.Ook in beveiligingssystemen van gebou-wen treft men wel CAN als netwerk aan. Zogebruikt Boon het in zijn draaideursyste-men. Het gaat hierbij meestal wel om lo-cale systemen. Zodra de communicatieover een totaal gebouw moet plaatsvinden,

We kennen binnen grotere kantoor-gebouwen reeds vele jaren de bekende in-frastructuur voor datacommunicatie. Inpatchkasten komen de UTP-kabels van allewerkplekken bij elkaar en via diverse swit-ches en routers hangen alle computersvan de medewerkers aan elkaar en zijn zeverbonden met het (externe) internet.Hoewel dit netwerk vaak door dezelfde in-stallateur zal worden aangelegd als de be-sturingsnetwerken binnen het gebouw,zijn de eisen wel zeer verschillend.Daarom wordt tot op heden het standaarddatacommunicatienetwerk ook in de ge-bouwenautomatisering nog volledig ge-scheiden van de besturingsnetwerkenaangelegd. Hierin verschilt deze tak vansport niet van de aandrijftechniek en in-dustriële besturingen.Gebieden waar in de gebouwenautomati-sering besturingsnetwerken worden toe-gepast, zijn verlichtingssystemen, klimaat-regelingen, zonweringssystemen, energie-beheerssystemen, beveiligingssystemen,toegangscontrolesystemen, liften en com-fortverbeteringssystemen. Binnen gebou-wen vinden we deze toepassingen ookwel gecombineerd op een netwerk. Elketoepassing kent wel zijn eigen eisen dieaan het netwerk worden gesteld.Zo zijn verlichtingssystemen, toegangs-controlesystemen en liften vaak uitge-

Zowel embedded als

open netwerken

Een BACnet project: de Priva Campus verwarmd en gekoeld zonder energieverbruik (foto:

Priva)

32-33-35_gebouwen_ADT 19-03-12 10:08 Pagina 32


TECHNIEK Besturingen

KNXKNX of Konnex is bij velen nog onbekend,maar onder deze naam zijn eind jaren ne-gentig drie verschillende standaardensamen gekomen: Batibus, EIBA en EHSA.Deze systemen waren de eerste die zichhebben gericht op communicatie in ge-bouwen. Batibus was een Frans/Zwitsersinitiatief (Landys en Gyr, Merlin Gerin), ter-wijl EIBA en EHSA vooral door Duitse fabri-kanten (Siemens) werden ondersteund.Batibus en EIBA richtten zich duidelijk opde installatiewereld, terwijl EHSA eigenlijkmeer een initiatief was van de fabrikantenvan wit- en bruingoedapparatuur. Eindjaren negentig heeft men de koppen bij el-kaar gestoken en gezamenlijk hieruit deKonnex specificatie (later afgekort tot

KNX) gedestilleerd. KNX is inmiddels eeninternationale norm (ISO/IEC 14543-3),specifieke Europese norm(CENELEC EN 50090 en CEN EN 13321-1)en Chinese norm (GB/Z 20965). Het secre-tariaat van de organisatie zetelt in Brussel.Technisch gezien heeft KNX vooral de spe-cificatie van EIBA gevolgd. Met name opoudere documenten ziet men de naamEIB ook nog terugkomen. Vooral voor fy-sieke eigenschappen zijn additionelezaken uit de Batibus en EHSA specificatiesovergenomen. Zo kan het netwerkverkeerplaatsvinden via twisted pair bekabeling,radiofrequentie, het elektriciteitsnet of be-kabeling. De communicatiestandaard is al-leen open voor leden van de KNX vereni-ging; niet-leden moeten hem kopen. Er

zijn echter inmiddels duizenden produc-ten van enkele honderden leveranciers be-schikbaar met de KNX specificatie. Instal-lateurs kunnen deze producten zonder li-centieverplichtingen gebruiken. Despecificatie richt zich hierbij op toepassin-gen in zowel grote als kleine gebouwen.

BACnetBACnet is een standaard, die vanuit Ame-rika komt. De ontwikkeling heeft beginjaren negentig plaatsgevonden. De speci-ficatie is in 1995 gepubliceerd doorASHREA (American Society of Heating, Ref-rigerating and Air Conditioning Engi-neers), een technische club die zich metgebouwenautomatisering bezighoudt. De specificatie is open en kan via ASHREAbesteld worden. Sinds 2003 is het ook een ISO-norm (ISO 16484).Het protocolkent een aantal standaard diensten, waar-mee http://nl.wikipedia.org/wiki/Commu-nicatie" communicatie wordt gereali-seerd. Zo zijn er diensten als ‘Who-Is’, ‘I-Am’, ‘Who-Has’ en ‘I-Have’, die wordengebruikt om apparaten met hun data tezien op een netwerk. Diensten als ‘Read-Property’ en ‘Write-Property’ worden gebruikt om data met elkaar te delen.Daarnaast definieert BACnet http://nl.wiki-pedia.org/wiki/Protocol" een aantal stan-daard objecten die met de diensten ge-bruikt kunnen worden, zoals ‘AnalogInput’, ‘Analog Output’, ‘Binary Input’ en‘Binary Output’. Het netwerk is erg object-georiënteerd. Voor de bekabeling kan een aantal fysieke lagen, (zoals ArcNet,http://nl.wikipedia.org/wiki/Ethernet"Ethernet, BACnet/IP, RS-232 Point-To-Point,RS485 Master-Slave/Token-Passing en zelfsLonTalk) worden gebruikt. Voor conversievan een medium naar een andere bestaaner gateways. De Point-To-Point verbindin-

gen kunnen ook alle moderne modemver-bindingen zijn.

LONworksLON (Local Operating Network) is om-streeks 1990 geïntroduceerd door EchelonCorporation. In deze tijd deden neuralenetwerken hun intrede en deze Ameri-kaanse firma wilde dat in een embeddedsingle chip onderbrengen. De Neuron chipwas geboren en de LON-netwerken zou-den overal kunnen worden ingezet. Eigen-lijk kan men de Neuron chip zien als eenvroege dual-core processor, waarbij éénprocessor alleen voor de communicatiewordt gebruikt terwijl de andere localeprocessen kan afhandelen, zoals alarmbe-waking, linearisatie, locale PID-regelin-gen, et cetera. Huis-, tuin- en keukenauto-matisering, maar ook universele industri-ële netwerken zouden ermee kunnenworden gebouwd. Uiteindelijk heeft hetnetwerk zich er min of meer tussenin ge-profileerd. Voor huis-, tuin- en keukenau-tomatisering was het te duur en als indus-trieel netwerk niet snel genoeg. Voor deautomatisering in kantoor- en andere gro-tere gebouwen bleek het in de jaren ne-gentig een ideale oplossing te zijn.Daarom ligt de focus van LON nu alleennog in deze sector.Eigenlijk definieert LONworks alleen de fy-sieke- en datalinklaag. Vandaar dat BAC-net hier in een van haar fysieke media ge-bruik van maakt. In de praktijk wordt hetnetwerk wel met eigen applicatielagen in-gezet als gebouwenautomatiseringsnet-werk. Dit betekent voor de systeeminte-grator iets meer eigen ontwikkeling danbij de voorgaande netwerken. Echelon le-

4

Nog drie belangrijke

netwerksystemen Voorloper van de

netwerken in de ge-

bouwenautomatise-

ring: de bekende

Honeywell thermo-

staat (foto: Honey-

well)

Een voorbeeld van

een netwerk gate-

way: de nieuwe De-

sigo BACnet-LON

router die in april

op de markt komt

(persfoto: Siemens)


De oplossing voor uw automatiseringsproject

Het automatiseringssysteem PSS 4000 bestaat uit diverse hard-ware- en softwarecomponenten alsmede uit het real time-Ethernet SafetyNET p en de desbetref-fende netwerkcomponenten. Deze zijn nauw op elkaar afgestemd en vormen dus de oplossing voor uw automatiseringsproject.

Simplify your Automation

www.pilz.nl

HET AUTOMATISERINGSSYSTEEM

PSS 4000

Festo BVSchieweg 622627 AN DelftTel. +31(0) 15 251 88 07Fax +31(0) 15 251 87 [email protected]

De luchtverzorging die precies aan uw eisen voldoet stelt u samen met de Festo MS-componenten. Van eenvoudige reduceereenheid tot complete unit, inclusief geïntegreerde sensoren voor het bewaken van veiligheid, rendement en prestaties in uw toepassing – het is eenvoudigweg een kwestie van slim combi-neren van MS-elementen. Het intelligente modulaire ontwerp stelt u in staat altijd de meest efficiënte oplossing voor uw luchtverzorging te kiezen, zonder over- of onderdimensioneren. En dankzij “lean logistics” van Festo configureert en bestelt u uw luchtverzorging-op-maat online, en heeft u hem binnen de kortste keren compleet montageklaar in huis.

De voordelen van de MS-serie luchtverzorging:• Kostenbesparing:flexibiliteitenonderlingeuitwisselbaarheidvanelementenstaangarantvooreenvoud inontwerpenmontage• Maximalemachinebeschikbaarheid:specifiekebewakingsmodulesvoordruk,doorstromingenlucht- kwaliteit• Veiligheid:snelleenzekereontluchtingconformISO13849-1PLEmethetMS6-SVveiligheidsventiel

Luchtverzorging op maatEindeloos combineren met de Festo MS-serie



vert hiervoor naast de componenten ookeen volledige ontwikkelomgeving. Als sys-teemintegrator heb je deze wel nodig ommet het netwerk te kunnen werken.De naam van het netwerk is inmiddels ge-wijzigd in LONworks en de organisatievoor de ondersteuning heeft de naamLONmark gekregen. Het netwerk is ge-standaardiseerd in ANSI/CEA-709.1. Het isin Europa voor gebouwenautomatiseringgenormaliseerd in EN 14908 en in 2008ook in ISO/IEC 14908.

VergelijkingBij vergelijking hebben de drie specifiekenetwerken als belangrijkste uitgangspuntdat ze uit verschillende hoeken komen.KNX is een initiatief van de fabrikantenvan apparatuur in de sector. Door samen-gaan van verschillende aanbieders zijnook de drie voorlopers van de standaardsamengevoegd. LONworks is een initiatiefvan een componentenaanbieder. Hier zalde systeemintegrator zijn ei beter in kwijtkunnen. Hij kan er meer een eigen draaiaan geven. BACnet is door een consortiumvan techneuten ontwikkeld, waardoor heteen minder commercieel imago heeft.Daar staat dan wel tegenover, dat de aan-bieders van zowel componenten als appa-raten hier weer minder hun eigen speci-fieke kennis in kwijt kunnen, waardoorminder kant-en-klare producten beschik-baar komen.Installatiebedrijven die zich zoveel moge-lijk willen beperken tot ‘plug and play’ zul-len eerder kiezen voor een KNX concept.Een systeemintegrator die zoveel mogelijkeen eigen gezicht aan een project wilgeven, heeft een voorkeur voor LON-works. Met name kleinere leveranciers vantotaaloplossingen voor gebouwenauto-

matisering zullen weer meer geneigd zijntot een oplossing met BACnet. Elk systeemheeft zo zijn eigen afzetgebied.

Nederlandse marktDe afgelopen decennia zijn ook in de Be-nelux de nodige gebouwen gerealiseerdmet toepassing van allerlei netwerken.Hierbij waren zowel lokale fabrikanten vanembedded en open systemen als installa-teurs en systeemintegratoren betrokken.Het intelligent netwerksysteem van Nikoen de deursystemen van Boon zijn voor-beelden van embedded systemen. Demeeste liften en andere verplaatsingssys-temen die worden ingebouwd, zijn vanbuitenlandse fabrikanten. Ook de meesteproducten voor open systemen zijn vanbuitenlandse makelij. Enkele belangrijkegrote toeleveranciers zijn Siemens en Ho-neywell. Ook in de Benelux zijn er bedrij-ven die hiervoor producten ontwikkelen,produceren en op de markt brengen.Een toonaangevend bedrijf is Priva. Vanuiteen typisch Nederlands product (klimaat-regeling in de tuinbouw) is dit bedrijf zo’ntwintig jaar geleden gestart met produc-ten voor de gebouwenautomatisering.Het netwerk dat het aanbiedt is BACnet inal zijn facetten. Het mooiste referentiepro-ject is het eigen gebouw, dat ondanks degrote open structuur een te verwaarlozenenergieverbruik kent. Twee grote onder-grondse waterreservoirs, een voor warmen een voor koud water, verzorgen de ver-warming respectievelijk koeling voor hethele pand.Een ander Nederlands bedrijf, dat metname producten voor LONworks levert, isHitechnologies. Dit bedrijf is met namesterk in pompbesturingen. Hoewel niet di-rect gericht op gebouwenautomatiseringlevert men veel producten die via het elek-triciteitsnet communiceren en ook binnendeze sector kunnen worden toegepast.Bij de installateurs zijn met name grotebedrijven als Imtech en Croon lid van deverschillende netwerkverenigingen. Ookkleinere installateurs treft men wel aan opde overzichten. Kennis van de systemen isvoor deze groep bedrijven belangrijk bijhet verkrijgen van grote projecten.Behalve de installateur speelt ook een sys-teemintegrator vaak een belangrijke rol inde gebouwenautomatisering. Deze zorgtvoor specifieke hardware en software. Metname bij LONworks is de rol van de sys-teemintegrator waarschijnlijk groter danbij die van de andere netwerken. Een be-drijf als Connect heeft een aantal interes-sante referenties op zijn site, zoals hethoofdkantoor van ABN Amro.Op 12 oktober 2011 hebben achttien be-

drijven besloten binnen FHI een nieuwebrancheorganisatie te starten voor gebou-wenautomatisering. Het initiatief is geko-men vanuit de LONmark en BACnet orga-nisaties.

ConclusieNetwerkstructuren binnen de gebouwen-automatisering vertonen veel overeen-komsten met de industriële netwerken in

de aandrijf- en besturingstechnieken.Technisch gezien zijn de eigenschappenzeer verschillend, strategisch gezien heb-ben we te maken met dezelfde filosofieën.Verschillende concepten komend vanuitverschillende inzichten, echter uiteindelijkwel resulterend in allerlei samenwerkings-verbanden.

Meer informatieBrancheorganisatie gebouwenautomati-sering: www.fhi.nlKNX: www.knx.orgBACnet: www.bacnet.org en www.big-eu.orgLONworks: www.lonmark.org enwww.lonmark.nlBoon: www.boonedam.nlNiko: www.niko.eu/nlbe/niko/homeSiemens: www.siemens.nlHoneywell: www.honeywell.nlPriva: www.priva.nlHitechnologies: www.hitechnologies.nlImtech: www.imtech.nlCroon: www.croon.nlConnect: www.connect.nl

Voor ieder project een

geschikt systeem

Een LONworks project: het hoofdkantoor van ABN Amro (foto: Con-

nect)



points konden zodanig worden gemon-teerd, dat ze elkaar over en weer zonderhindernissen konden ‘zien’. Bovendienwas het traject van zender naar ontvangerniet bijzonder groot.Bij de planning van het werk werd correctte werk gegaan; zo werd getest of al ‘con-currerende’ netwerken aanwezig waren.Daarop werden de beste vrije kanalen uit-gekozen. De toegepaste antennes warenzodanig gedimensioneerd, dat volgens deberekeningen het traject met hoge band-breedte het best kon worden overbrugd.Vergelijkbare installaties zijn er al honder-den keren tussen gebouwen, als DSL-via-de-lucht-verbinding van gemeentes of opbergen, en altijd zonder problemen. Dien-tengevolge zag het er in Hamburg dan

ook allemaal goed uit. De apparatengaven een fysiek probleemloze verbindingen het ontvangen signaal was sterk ge-noeg om de gewenste bandbreedte tekunnen bereiken. Alle seinen stonden zo-gezegd op groen. En toch bleek dat de eigenlijke dataover-dracht slecht en met veel onderbrekingenfunctioneerde. Op het traject gingen veeldatapakketten verloren of werden ver-minkt. Met name wanneer een schip maarkorte tijd aanmeerde, kon in de gewenstetijdspanne niet de gewenste hoeveelheiddata worden overgebracht. De installa-teurs riepen ten einde raad de hulp van defabrikant in.

FrequentiebandVoor het foutzoeken werd een uitgebreidefrequentieanalyse uitgevoerd, die niet al-leen de frequentiebereiken onderzochtwaarbinnen zich het WLAN bevindt (dezogeheten ISM-band in het 2,4 GHz be-reik), maar het totale frequentiespectrumwaarin onder andere ook radar, GSM-net-ten en radiostations uitzenden.Al snel was duidelijk dat het de haven vanHamburg om een uitdagende omgevinggaat. WLAN wordt in de 2,4 GHz-band be-

100 mW WLAN naast

30 kW radar

Snelle WLAN access points en clients op maat

Sinds 2004 werken ingenieurs er aan, de dataoverdracht in netwerken in

industriële omgevingen ook zodanig draadloos te maken, dat ze voldoen aan

de diverse normen en geschikt zijn voor verschillende omgevingen. Belden

introduceert zijn nieuwste generatie Wireless LAN (WLAN), die niet alleen

een snellere versie van de overdrachtstandaard biedt, maar op basis van de

ervaring van de laatste jaren ook een radio-interface bevat die speciaal werd

ontwikkeld voor het gebruik in de industriële automatisering.

[tekst] Olaf Schilperoort, Hirschmann Automation and Control GmbH,

Neckartenzlingen (D) [foto’s] Hirschmann Automation and Control

toch gebeurde het steeds weer dat eenWLAN-netwerk niet zo functioneerde dande bedoeling was.

Alle seinen op groen?Een voorbeeld daarvan was een installatiein de haven van Hamburg. Daar was deopdracht radiografische verbindingen vanoever naar oever en de aanleggende sche-pen op te bouwen. De omstandighedenwaren bijna ideaal. De antennes en access

Moet er een stabiel, betrouwbaardraadloos netwerk worden opgebouwd,dan kon men tot nu toe steeds hardwarevinden die trilvast en waterdicht was eneen lange levensduur had. Tegelijkertijdvoldeed deze apparatuur aan de normendie toepassing in de respectievelijke om-gevingen mogelijk maken, bijvoorbeeldEN 50155 voor railvervoer. Ook de toege-paste antennes en kabels en toebehorenwaren (en zijn) van goede kwaliteit. En

Een zendmast met tal van radiografische technieken. Waarom zou een WLAN toch problemen geven?

36-37_Hirschman_ADT 19-03-12 10:08 Pagina 36



perkt op een maximaal zendvermogenvan 100 mW en in de 5 GHz-band op eenvermogen van 1.000 mW. Andere radio-grafische systemen rechts en links van hetWLAN-frequentiebereik zenden met10 kW of zelfs 30 kW uit! In vergelijkingmet de zich in de onmiddellijke nabijheidbevindende technologieën heeft WLANdus het zwakste signaal. Omdat de anten-nes niet alleen WLAN-signalen ontvangenmaar alles wat aan elektromagnetischegolven voorhanden is, wordt de totalewirwar van signalen doorgegeven aan deontvanger. Deze moet dan maar zien dathij het juiste signaal eruit filtert. Uit kos-tenoverwegingen en omdat WLAN radio-interfaces niet voor deze situatie zijn ont-worpen, is het in de chipset geïntegreerdefrequentiefilter maar zwak.Het euvel werd verholpen door tussen ac-cess point en antenne een extra bandpass-filter te monteren, dat de verstorendenaastgelegen frequenties niet doorlaat inde richting van de ontvanger. Aldus konhet ruisniveau aanzienlijk worden ver-kleind en daarmee de ontvangst van data-pakketten naar normale waarden wordenopgewaardeerd.

WrijvingEen andere ervaring uit de praktijk is af-komstig uit de dagbouw. In een open mijnwerden WLAN-apparaten geïnstalleerdom langs de transportbanden een draad-loze netwerkverbinding op te bouwen. Deinstallatie en de data-overdracht functio-neerden na de afname van het netwerkprobleemloos. Maar na enkele maandenin bedrijf te zijn, verloren de apparatenmeer en meer aan zendvermogen enslaagden er tenslotte niet meer in de ge-vraagde dataoverdracht te garanderen.De betreffende apparaten werden in hetlaboratorium onderzocht. Er was geensprake geweest van blikseminslag of ver-gelijkbare schade. De apparaten warenvolgens voorschrift geïnstalleerd, met eenruim gedimensioneerde aarding en eenvoorgeschakelde bliksembeveiliging tus-sen antenne en apparaat. En toch was hetoverduidelijk dat er een sluipende vernie-tiging van onderdelen op de WLAN-ont-vanger had plaatsgevonden, die was teherleiden tot elektrische ontladingen.Uit onderzoek ter plaatse bleek dat doorde wrijvingen in de luchtmassa’s boven dedagbouwmijn kleine statische ontladin-gen plaatsvonden, die door de WLAN-an-tennes werden opgevangen en doorgege-ven. Deze passeerden de bliksembeveili-ging, omdat ze beneden dedrempelspanning bleven, maar ze vernie-tigden wel de elektronica in de ontvanger.

Leren uit ervaringenZowel in de haven van Hamburg als bij deapplicatie in de dagbouwmijn werden deproblemen opgelost door afzonderlijkeoplossingen, die een voorgeschakeld extraonderdeel vereisten. Beide oplossingenzorgden echter voor aanzienlijk hogere in-stallatiekosten en vroegen meer ruimte.Maar in veel industriële toepassingen isruimte zeldzaam, bijvoorbeeld bij de in-bouw van WLAN-apparatuur in treinen.Bovendien moesten bij de apparaten vande huidige generatie, die tot zes antenne-aansluitingen kunnen bevatten, tot zesoverspanningsbeveiligingen en/of band-passfilters per access point worden inge-

bouwd. De kosten voor deze extra compo-nenten kunnen de prijs van een afzonder-lijk access point snel overschrijden.Om deze reden heeft Hirschmann nu eenWLAN-interface ontwikkeld, die conse-quent voldoet aan de eisen die zulke in-dustriële toepassingen stellen. Het is bo-vendien gelukt om de overspanningsbe-veiliging en de frequentiebandfilters ínhet access point onder te brengen. De mi-niaturisering gaat zo ver, dat de functiesdirect op de WLAN-radiomodule eenplaatsje hebben gevonden. Daarmeevormt elke module een radiografische in-terface waarvan er maximaal drie in eenaccess point kunnen worden toegepast.De geïntegreerde overspanningsbeveili-ging heeft bij tests bij ontladingen tot25 kV stand gehouden. Het eveneensgeïntegreerde bandpassfilter functioneertzowel in de 2,4 GHz- als de 5 GHz-band enverlost het WLAN van een verstorend rui-sniveau.

OpenBATHet nieuwe gepatenteerde OpenBAT plat-form van Hirschmann is de jongste gene-ratie WLAN-apparaten. Ze bieden hogeresnelheid op het netwerk, tot zelfs 50 pro-cent in vergelijking met de huidige gene-ratie. Bovendien biedt dit platform klanteneen bijna onbegrensde variëteit aan inter-faces, voedingen, behuizingen en speci-fieke certificeringen.OpenBAT biedt extra flexibiliteit door demogelijkheid een WLAN-netwerk óf metOpenBAT-apparaten als autonome accesspoints te configureren óf ze centraal viaeen BAT-Controller te beheren. Met hetnieuwe platform zijn WLAN-oplossingente realiseren op plaatsen waarin ze tot nutoe niet mogelijk waren. Daarbij kan de

klant de passende productvariant voor deoptimale oplossing selecteren, zodat hijalleen betaalt voor de functionaliteit diehij werkelijk nodig heeft. Het platform isdaarmee geschikt voor toepassingen ineen scala aan branches. Daarbij valt vooralte denken aan productie- en procesauto-matisering, energieopwekking en -distri-butie, mijnbouw en duurzame energie.Een belangrijk onderdeel van deze nieuweontwikkeling is de nieuwe gepatenteerdeWLAN-radiomodule. Deze is voorzien vaneen geïntegreerd bandpassfilter en bevei-liging tegen elektrostatische ontlading enkenmerkt zich door een geringe vermo-gensdissipatie en een groot temperatuur-bereik. Bovendien is deze module voor-zien van robuuste antenneaansluitingenen is trilvast te monteren. Aldus kunnenstabiele radiografische verbindingen ookin de moeilijke omgevingen betrouwbaartot stand worden gebracht.

Inl.: Belden Electronics, tel.: (077) 387 85 55, www.hirschmann.com

Kleine ontladingen

sloopten elektronica

1.000.000

100.000

10.000

1000

100

10

1

0,1

0,01

Vliegveld-radar

EIRP [W] van radionormen

DVB-T

Tetra

UHFtelevisie

GSMGSM1800

UMTS

WLAN2,4

Vlucht-radar

WiMax

WLAN5,0

Scheeps-radar

GHz0,174 0,38 0,47 0,9 1,24 1,7 2,2 2,45 2,7 3,5 5,5 9

adionormen

televisieUHF

VB-TD

EIRP [W] van r

1000

10.000

100.000

1.000.000

adionormen

televisie

UMTSGSM 1800GSM

UHF

adarrVliegveld-

adar

adar

rScheeps-

Vlucht-r

Vlucht-

adarScheeps-

0,4

a

0,380,1740,01

etrTTe

0,1

1

10

100

2,2

GSM 1800

1,71,240,947GHz

5,5

5,0

iMax

3,52,72,45

WLAN

2,4

W

WLAN

9

Vermogen en verdeling van radiografische systemen in de frequen-

tieband

Die nieuwe genera-

tie WLAN-apparaten

OpenBAT van

Hirschmann bevat

af fabriek gepaten-

teerde radiografi-

sche interfaces met

geïntegreerde band-

passfilter en over-

spanningsbeveili-

ging.

36-37_Hirschman_ADT 19-03-12 10:08 Pagina 37


beiden richten zich op de levering van au-tomatiseringscomponenten en beidenwaren al bekend in het wereldje van de in-dustriële automatisering.

Zelfstandigheid Wat beweegt iemand om zich na zo’n pe-riode als zelfstandige in dezelfde markt tevestigen, zeker nu het lijkt alsof de markteen moeilijke periode tegemoet gaat. Inzijn splinternieuwe kantoor in Reeuwijkgeeft Van der Arend tekst en uitleg. “Hetwas van oudsher mijn wens om voor me-zelf te beginnen. Ik kom uit een onderne-mersgezin en dat zal zeker mijn drangnaar zelfstandigheid hebben gestimu-leerd. Op een gegeven moment is hetzover en doet zich de kans voor. Op 1maart 2011 heb ik definitief de stap gezetmet de oprichting van Aquila. Mijn lijf-spreuk is ‘Geloof in je eigen kunnen’. Eeneigen onderneming vergt veel van je per-soonlijke kwaliteiten. Je moet alles zelfdoen, maar dat is ook leuk. Ik geloof dathet kan en ik zorg ook dat het gaat gebeu-ren. We hebben de eerste negen maan-den goede omzetten gerealiseerd. Nu zit-ten we in een nieuw kantoor en kan ikgaan werken aan een groeipad. Elk jaarwil ik minimaal een medewerker erbij. Demarkt biedt altijd ruimte voor nieuwe op-lossingen, en zeker die van ons.”

De wens een stap voorwaarts te zettengold ook voor Van Eendenburg. Alleenverschilt zijn motivatie. “In mijn vorigefunctie lag de nadruk op advies en voor-lichting aan gebruikers. Maar wat ik mistewas de uitvoering, de praktijk. Nu heb ikeen heel andere positie. Ik zit direct bij deklant, de eindgebruikers en systeeminte-gratoren. Ik kan nu mijn kennis van Profi-bus en Profinet vertalen naar de produc-ten die wij aanbieden. Ik merk dat er heelveel behoefte is aan kennis. Er is zoveelonwetendheid. Ik voel me soms meer con-sultant dan leverancier. Daarom verzorgenwe ook trainingen en workshops in ver-schillende locaties in België en Nederland.

Nieuw in de markt -tenminste, voor een deelTerwijl de markt zucht en kreunt onder een recessie in aantocht heeft de

aandrijfwereld het afgelopen jaar kennis mogen maken met twee nieuwko-

mers: Aquila Automation en Systeme Helmholz. Ondernemersgeest, kwestie

van durf of een sprong in het duister? De tijd zal het wellicht leren. Aandrijf-

techniek wacht daar niet op en ging in gesprek met beide startende onderne-

mers.

[tekst] Bart Driessen

dere met de producten van Sigmatek be-zighield. Hij startte op 1 maart 2011 metAquila Automation. Van Eendenburg wasbekend als directeur van Profibus Neder-land, een functie die hij na negen jaar ver-ruilde voor die van directeur van SystemeHelmholz Benelux. Drie overeenkomstenvallen op: beiden maakten na ongeveertien jaar de overstap naar zelfstandigheid,

Aquila Automation en Systeme Helm-holz mogen dan voor gebruikers in deaandrijf- en besturingswereld een onbe-schreven blad zijn, Sander van der Arenden Dolf van Eendenburg zijn voor diege-nen die al wat langer meelopen geen on-bekenden. Van der Arend was gedurendetien jaar werkzaam als account managerbij SigmaControl waarin hij zich onder an-

Markt biedt altijd

ruimte

Sander van der Arend, directeur van Aquila Automation: “Mijn lijfspreuk is: geloof in je eigen kunnen” (foto: Aquila

Automation)

38-39-40_Nieuwe ondernemers_ADT 19-03-12 10:09 Pagina 38



We moeten de technici gewoon meermiddelen en kennis verstrekken zodat zemet onze producten aan de gang kunnen.We hebben een kantoor in Maassluis enwerken nu met drie mensen: mijzelf, eensecretarieel medewerker en een stagiair.”

Aanbod Goed, maar wat hebben de heren dan tebieden? We beginnen met Aquila Auto-mation.Een verwijzing naar de roots van Sandervan der Arend is de vertegenwoordigingvan Copa-Data. Aquila vertegenwoordigtde op pc gebaseerde besturingen metStraton, de softPLC van Copa-Data. Daar-naast is er Zenon, het visualiseringsysteemvan dit Oostenrijkse softwarehuis. Daar-mee kan men elke oplossing bieden dieeen machine- of apparatenbouwer wenst.Maar de focus van Van der Arend is ge-richt op besturingen voor de machine- enapparatenbouw, denk dan aan handling,pick and place, metaalbewerkingmachi-nes. Verder biedt hij tijden veiligheidsre-lais voor algemene automatisering aan.Van der Arend: “Ik heb goed onderzoekgedaan naar de mogelijkheden. Een pro-duct moet mij aanstaan, er moet ontwik-keling in zitten en het moet altijd een op-lossing voor de klant bieden. Ik kwam alsnel in contact met Schleicher Electronicuit Berlijn. Dat bedrijf is sterk in PLC, CNC,en HMI maar ook in servobesturingen metSercos en Profidrive. Schleicher is een be-drijf met traditie. Het bestaat bijna 75 jaaren heeft altijd in Berlijn gezeten. In 1937kwam het met het eerste multifunctioneletijdrelais op de markt. De ondernemingontwikkelde in 1976 zijn eerste PLC en issterk in besturingen voor CNC. In Neder-land werd het een tijd lang door anderepartijen geleverd, waar niet het hele pak-ket tot zijn recht kwam. Nu Schleicher te-recht is gekomen bij Aquila hebben de re-lais en PLC’s weer een volwaardige leve-rancier voor de Benelux. Schleicher isvooral bekend als fabrikant van tijdrelais,meetrelais, en veiligheidsrelais. De veilig-heidsrelais van Schleicher nemen detweede plaats in wat betreft marktaandeelin Duitsland. Een bijzonder item vormenhun In:mocon-besturingsconcept voor la-sersnijmachines. De nauwkeurigheid vande signaalverwerking gaat tot 1 μs. Dittijdsbestek heeft een pistoolkogel nodigom 1 mm afstand te overbruggen. De besturing regelt de positionering van delaser. Maar ook in CNC’s en watersnijma-chines wordt deze besturing toegepast”. Opereren in de markt voor industriële au-tomatisering is echter heel wat meer dan‘dozen schuiven’. Wat kan Aquila Automa-tion zijn klanten aan service bieden? Van

der Arend: “De logistiek is het probleemniet. Ik heb hier een voorraad om de be-langrijkste dingen direct vanuit Reeuwijk tekunnen leveren. De levering zelf wordtdoor logistieke dienstverleners verzorgd;die doen dat heel goed. Wanneer datnodig is, kan ik echter alle producten bin-nen 24 uur uit Berlijn hier binnen hebben.Voor de technische ondersteuning heb ikde beschikking over een softwarespecialist.Hij kan de klant ondersteunen bij installatieen gebruik. Voor de grotere projecten werkik samen met een systeemintegrator. Wijverzorgen dan de hardware design en se-

lecteren de componenten in samenspraakmet de klant. De systeemintegrator bouwtde kast, verzorgt de bekabeling en pro-grammering, en voert de testen ingebrui-kname uit. Vanzelfsprekend gebeurt dat al-lemaal in nauw overleg met de klant”.

Rondom de PLCWat heeft Systeme Helmholz in huis? VanEendenburg: “Ons concept is dat we allesleveren wat rondom de PLC zit. De PLC isvoor ons een gegeven. Die leveren weniet, maar wel de aanvullingen. Dat omvatalles wat een gebruiker nodig heeft voorcommunicatie via Profibus, Profinet, CAN-bus, seriële interfaces, Modbus, zowel be-draad als draadloos. Maar we leveren ookandere zaken die nodig zijn voor de infra-structuur van industriële netwerken, zoalsrepeaters, connectoren, I/O, geheugenmo-

dules of frontstekkers. De producten diewe leveren zijn van Helmholz zelf, maarook van Trebing + Himstedt en kabels vanLapp. Verder bieden we de nodige dien-sten zoals training en advies”.Helmholz staat wel centraal, mogen weaannemen. Van Eendenburg: “Helmholzheeft een heel breed leveringspro-

Er is veel behoefte

aan kennis

4

Dolf van Eendenburg, directeur van Systeme Helmholz Benelux:

“Het is heel belangrijk dat de industrie zijn automatisering serieus

neemt” (foto: Systeme Helmholz)

De SNO4063K van

Schleicher is een

tweekanaals, zich-

zelf bij iedere in-uit-

cyclus controle-

rende veiligheids-

schakelaar voor

nooduitinstallaties

(foto: Aquila Auto-

mation)



gramma. Het bedrijf bestaat al 25 jaar enis hier in Nederland bekend dankzij deNetlink-producten. Dat zijn programmeer-kabels voor S7-PLC’s, die sluit je aan opeen USB- en ethernetpoort. Maar Helm-holz is veel breder. De onderneming isheel sterk in Profibus-connectors, in aller-lei vormen, zoals gemetalliseerd met eenhoge afscherming tegen EMC en met di-agnose-led’s, fast connect, schroefaanslui-ting en in M12. De producten bieden daar-bij een optimale prijsprestatieverhouding.Helmholz heeft ook repeaters voor Profi-bus-netwerken, geschikt voor twee, vieren zes segmenten. Deze worden veel ge-bruikt voor het opbouwen van een sterto-pologie waarmee de beschikbaarheid vande Profibus-oplossing wordt verhoogd.Een special is de Compact-repeater, eenstekker met ingebouwde repeater. Helm-holz heeft nu ook een nieuwe remote I/O-lijn, met een tool voor diagnose en onder-houd. Verder bieden wij producten vooroptische vezel op basis van kunststof.Deze worden voor Profibus gebruikt omafstanden te overbruggen tot 250 m en zezijn handig om EMC-problemen en aard-punten te vermijden. Ook heeft Helmholzeen familie industriële routers. Hiermeekunnen via internet systemen worden be-naderd voor beheer en onderhoud. Derouters kunnen via MPI, Profibus en ether-net verbinding maken met de besturings-omgeving. De externe verbinding kan via

ethernet, GSM, GPRS en UMTS worden ge-legd. Via een portal Myrex24.net wordt opeen eenvoudige en veilige manier de ver-binding tot stand gebracht”.

NetwerkdiagnoseEen ander zwaartepunt in de activiteitenvan Systeme Helmholz is de vertegen-woordiging van Trebing + Himstedt. VanEendenburg zegt hierover: “Het is belang-

rijk dat de industrie zijn automatiseringserieus neemt. Storingen in het kantoor-netwerk worden niet door het publiek ge-accepteerd, maar het gekke is dat mensenin de industrie het redelijk normaal vindendat de productie af en toe stil staat. Terwijldat eigenlijk niet nodig is. Stilstand is tevermijden, mits de beheerders van de be-sturing beschikken over diagnosemidde-len. Daarvoor biedt Trebing + Himstedt deTH-link, een module die het ethernet kop-pelt aan industrieel ethernet en Profibus-netwerk in de productie. Daarmee kan degebruiker diagnose en asset managementuitvoeren. Bijbehorende kabels en stek-kers worden ook geleverd. Minstens zobelangrijk zijn de trainingen die wij ver-zorgen over het gebruik van diagnose metdeze apparatuur”.

Contact Waar leg je nu contact met de markt? Zijner momenten dat gebruikers jullie kunnenontmoeten? Van Eendenburg: “Jazeker.We staan in Brussel op de beurs Automa-tion & Engineering op 9 en10 mei. Wedoen ook mee aan de Belgische Profibus-dag op 7 juni. In maart hebben we onzeeerste workshops gehouden waarop wede hele werkende oplossing hebben latenzien. Onze klanten zijn systeemintegra-tors, machinebouwers en eindgebruikers,zij willen graag technische trainingen enadvies hebben. We laten tijdens dezeworkshops zien hoe je een verbinding op-bouwt met een router. Maar ook het wer-ken met glasvezel doen we voor. De angstdie sommige mensen daarvoor hebben,nemen we met zo’n workshop weg. Ver-der dit jaar organiseren we nog work-shops over andere producten uit ons pro-gramma. We willen de mensen laten zienhoe je in de praktijk met de technologieomgaat, wat je ermee kunt. We maken detechnologie toegankelijk en nemen moge-lijke angst hiervoor met zo’n workshopweg”.

Inl.: Aquila Automation BV, tel.: (0182) 78 54 90, www.aquila-automation.euSysteme Helmholz Benelux BV, tel.: (0854) 01 07 10, www.helmholz-benelux.eu

Altijd oplossing voor

de klant bieden

Met repeaters uit de Flextra serie van Systeme Helmholz is het mogelijk om, behalve de gebruikelijke busstructuur, ook een sternetwerk op te bouwen (foto: Sys-

teme Helmholz)


powered by

www.sigmacontrol.eu

Unwrapyour

Machine

Enhanceyour

Control

stand D1019


slats worden met behulp van een tand-heugel en tandwielconstructie bewogenen de flaps met behulp van een hefboomdie via een vertragingskast tot circa 60° ge-roteerd wordt. Dit is meestal een lang-zaam proces (een totale cyclus duurt on-geveer 60 seconden, afhankelijk van degewenste stand), tijdens welke de onder-delen voortdurend de krachten van delangsstromende lucht te verwerken krij-gen. Daardoor kunnen ongewenste tril -lingen ontstaan, die men wil voorkomen.Op zoek naar de beste partner voor het le-veren van een testsysteem kwam Hycom alsnel in beeld. Het bedrijf was al langer be-kend als leverancier van hydraulische com-

ponenten, zoals aggregaten, voor de Eu-ropese vliegtuigbouwer. Bovendien hadde hydrauliekspecialist uit Apeldoorn aleen vergelijkbaar testsysteem geleverdvoor de A400M, een vliegtuig in militaireuitvoering van Airbus. Met de opdrachtvoor de ontwikkeling en uitvoering vanhet ‘High Lift Test Rig’, zoals het testsys-teem wordt genoemd, is een bedrag vanzeven miljoen euro gemoeid.Voor de uitvoering van deze opdrachtwerkte Hycom nauw samen met Viro En-gineering uit Hengelo (O) en Nijl AircraftDocking uit Lemelerveld. Samen werdentwee testframes ontwikkeld waarop deflaps en slats werden gemonteerd. Detestframes hebben een lengte van onge-veer 35 meter en een hoogte tot 6 meter,om de onderdelen op een realistischewijze te kunnen testen. Omdat de vleugelsvan een vliegtuig symmetrisch zijn, is hetvoldoende om maar één vleugel op detestopstelling te simuleren.

Twee hydraulieksystemenIn het testsysteem worden twee verschil-lende hydraulieksystemen gebruikt, eenom de flaps en slats aan te sturen en eenom de krachten op deze onderdelen tij-dens het testen te simuleren. De twee hy-draulieksystemen zijn noodzakelijk omdatook twee verschillende soorten hydrauli-

Twee gescheiden

hydraulieksystemen

Testsysteem van Hycomvoor nieuwe Airbus A350Drie jaar geleden gaf vliegtuigbouwer Airbus hydrauliekspecialist Hycom

opdracht voor het leveren van een flap- en slat-testsysteem voor de nieuwe

Airbus A350. Voor deze opdracht moest het Apeldoornse bedrijf twee hydrau-

lische testframes ontwikkelen en bouwen voor het testen van de flaps en de

slats die normaler wijze geïntegreerd zijn in de vleugels van het vliegtuig.

Deze zomer zal Hycom het project in Bremen afronden.

[tekst] Benny Gudde [foto’s] Hycom/Airbus

vergroot. Het vliegtuig kan daardoor meteen lagere snelheid opstijgen en landenwaardoor kortere landingsbanen nodigzijn.Deze beweegbare delen moeten zeer ro-buust en betrouwbaar zijn omdat tijdenshet opstijgen en landen grote krachtenvrijkomen die werken op de vleugelonder-delen. Behalve de krachten van de lucht-belasting speelt de frequentie van het uit-zetten van de slats en flaps ook een rol. De

De flaps en slats zijn welvingskleppendie in vleugels van vliegtuigen worden ge-bruikt. Het zijn uitschuifbare of verstelbaredelen van een vleugel dat het oppervlaken de vorm van een vleugel kan verande-ren, waardoor de liftkracht kan wordenaangepast. Bij het opstijgen en het landenworden de flaps die zich aan de achter-zijde van de vleugel bevinden omlaaggezet en de slats aan de voorzijde uitge-schoven, hierdoor wordt de draagkracht

Speciaal voor het

testen van de flaps

ontwikkelde Hycom

een koolstofvezel

versterkte kunststof-

fen pneumatische

cilinder, zie bovenin

de zwart/rode cilin-

ders

42-43-Hycom_ADT 19-03-12 11:51 Pagina 42


TECHNIEK Hydraulisch

sche oliën worden gebruikt: minerale olievoor het testsysteem en synthetische Sky -drol (zie kader) voor het aansturen van devliegtuigonderdelen.De besturing van de flaps (achterzijdevleugel) gebeurt door middel van één cen-trale hydraulische Power Controle Unit(PCU). Deze PCU bestaat uit twee varia-bele axiale zuigermotoren gekoppeld viaeen snelheidgeregelde versnellingbak. DePCU drijft via een centrale as met mecha-nische overbrengingen de actuatoren aan,die de twee flapdelen kan uitschuiven. Ook de besturing van de slats (voorzijdevleugel) geschiedt door één centrale PCU,die hybride is uitgevoerd (elektrisch en hy-draulisch). Bij het uitvallen van de hydrau-liek kunnen de slats nog op halve snelheidelektrisch bediend worden. De aandrijvingvan de slat-actuatoren gebeurt net als bijde flaps via een centrale as; er zijn tweeactuatoren voor zeven slatdelen per vleu-gel. De Skydrol olie voor de flaps en slatswordt tijdens het testen gekoeld tot -50°C,net zoals bij echte vluchten. De hydrauli-sche actuatoren worden geregeld met ser-voventielen die direct via een EtherCATbus communiceren met de besturing. Desoftware is geschreven in Matlab/Simu-link.

Krachtsimulaties luchtbelastingenDe krachten die een flap tijdens het opstij-gen en landen te verduren krijgt, wordennagebootst door met vijftig pneumatischecilinders tegen het vleugeloppervlak teduwen. Doordat van elke cilinder afzon-derlijk de luchtdruk, en daarmee de resul-terende kracht geregeld kan worden, ishet mogelijk het middels berekeningenverkregen krachtenprofiel over het vleu-geloppervlak nauwkeurig te simuleren.

Omdat alle testen dynamisch worden uit-gevoerd, en zowel de positie van de flapzelf als de richting van de kracht tijdens detest continu verandert, zijn alle pneumati-sche cilinders op een hydraulisch aange-dreven hexapod gemonteerd. De basisvan de pneumatische cilinders is daardoornauwkeurig in de ruimte te positioneren.Omdat op de testbank niet alleen het nor-male functioneren van het flapsysteemwordt getest, maar er ook een heel aantalmogelijk optredende storingen en verza-

ken van onderdelen gesimuleerd wordt,zijn de onderdelen in bepaalde gevallenonderhevig aan hoge versnellingen.Daarom is het van groot belang dat detestbankonderdelen die de gesimuleerdekrachten in het vliegtuigsysteem inleidenzo licht mogelijk geconstrueerd zijn. Elketoegevoegde massa aan het vliegsysteembeïnvloedt namelijk de verkregen testre-sultaten. Daartoe heeft Hycom speciaalvoor dit testsysteem, een koolstofvezelversterkte kunststoffen pneumatische ci-linder ontwikkeld. De krachten die op slats aan de voorzijdevan een vleugel werken, worden nage-bootst met veertien hydraulische cilinders.Deze wrijvingsarme servocop cilindersworden op een frame gemonteerd en si-muleren een kracht op de slat-actuatorendoor via een tandheugel en tandwielcon-structie de actuatoren te belasten. Alle ci-linders zijn voorzien van krachtopnemersen een magnetorestrictieve wegopnemerom testdata te verzamelen.De gebruikte flaps en slats testonderdelenzijn dummy’s omdat de originele onderde-

len er gewoonweg nog niet zijn; deze be-staan alleen nog maar in de computer. Tij-dens het testen wordt het ontwerp van dedummyonderdelen telkens aangepast,zodat uiteindelijk het best mogelijke ont-werp zal ontstaan. Airbus en Hycom zullende originele onderdelen aankomendezomer definitief gaan testen, waarna dehydrauliekspecialist dit project kan afron-den.

Inl.: Hycom, tel.: (055) 541 52 33,www.hycom.nl

Krachten nagebootst

door vijftig cilinders

Skydrol: hydraulische olievoor de luchtvaartMinerale oliën zijn al brandbaar bij nor-male omstandigheden en kunnen explo-deren wanneer ze worden blootgesteldaan een hoge druk, een vlam of anderebron van hoge temperatuur. Zodoendewerden synthetische niet-ontvlambarehydraulische vloeistoffen, op basis vanfosforesters, ontwikkeld. Skydrol is eensynthetische olie waarin chemische ad-ditieven zijn opgelost die zorgen vooreen goede weerstand tegen corrosie enerosie. Synthetische oliën branden ookbij voldoende warmte en wanneer eenvlam aanwezig is, maar ze zullen geenverbranding ondersteunen. Het nadeelvan Skydrol is dat het medium agressiefis tegenover verschillende kunststoffenen dichtingsmaterialen. Daarom wordenvoor dichtingen speciale materialen alsEPR (ethyleen – propyleen – rubber) ge-bruikt. Skydrol wordt toegepast in bijnaalle hydraulische systemen van burger-vliegtuigen.

Wrijvingsarme servocop cilinders simuleren een kracht op de slat-

actuatoren

Een Airbus A380 met uitgeklapte flaps en uitgeschoven slats (foto: Erik van Riessen)

42-43-Hycom_ADT 19-03-12 11:51 Pagina 43


voor kiezen om een opleiding ter plekkeop het bedrijf te houden, maar heeft hetbedrijf bijvoorbeeld meerdere vestigin-gen, dan kan deze ook centraal in Neder-land worden aangeboden.” Greutink zietandere opleiders de keuze maken ommeer theoretische kennis over te dragen,waar ROVC er vooral op is ingericht ompraktijkgerichte kennis over te brengenwaarin de vraag vanuit het bedrijfslevencentraal staat. “Door onze contacten methet bedrijfsleven blijven de laatste techni-sche ontwikkelingen op de voorgrondstaan.”ROVC heeft circa 65 vaste medewerkers indienst. Deze houden zich voornamelijkbezig met de logistiek en de administra-tieve zaken die bij een opleidingsinstituut

horen. Ook marketing en ontwikkelingvallen onder deze eenheid. De docentendie de cursussen verzorgen, zijn inge-huurd als zelfstandige medewerkers

ROVC legt directe relatie meteigen werkomgeving cursisten

Opleidingsinstituut ROVC in Ede is ruim veertig jaar geleden opgezet om te

voldoen aan de vraag vanuit het bedrijfsleven naar opleidingen die aanslui-

ten op de praktijk. Tegenwoordig volgen bijna dertienduizend cursisten per

jaar een opleiding. Het instituut mag zich daarmee marktleider op het gebied

van trainingen, opleidingen en advisering voor de Nederlandse industrie en

haar periferie noemen. ROVC is een private opleider waarbij de ontwikkeling

van mens en organisatie centraal staat. Het kerndoel is de mens en organisa-

tie efficiënter, daadkrachtiger en competenter te laten functioneren.

[tekst] Dirk Scheper [foto’s] ROVC

veau. De van huis uit technisch opgeleidecursisten willen óf een allrounder wordenóf een specialist binnen hun vakgebied.” ROVC maakt gebruik van een opennet-werkstructuur. Dit betekent dat cursistenopleidingen kunnen volgen die wordenaangeboden in een vaste planning. Daar-naast kunnen opleidingen ‘in company’worden verzorgd. “Bedrijven kunnen er-

ROVC vult het gat op dat zit tussen dat-gene wat het reguliere onderwijs bereikten dat wat het bedrijfsleven feitelijk aaninstroom wil hebben, legt Roel Greutink,directeur en Manager Ontwikkeling & On-derhoud Producten, uit. “Wij zijn een par-ticuliere onderwijsinstelling en richten onsop werknemers met minimaal enkelejaren werkervaring, van mbo-2 tot hbo-ni-

Óf allrounder

óf specialist

ROVC beschikt over 2.750 m2 praktijkruimte om de cursisten de opgedane kennis te laten oefenen

44-45-46_ROVC_ADT 19-03-12 10:09 Pagina 44


ONDERWIJS Werktuigbouwkunde

(freelancers) en komen uit het bedrijfsle-ven. “Zij staan met hun voeten in hetwerkgebied en weten vanuit de praktijk defijne kneepjes van het vak”, verklaartGreutink deze keuze.ROVC biedt opleidingen van een enkeledag tot een mbo-opleiding van drie jaar.Binnen het open netwerk worden circa150 opleidingen aangeboden. De meestezijn op technisch vlak, met als hoofdlijnenwerktuigbouw, aandrijftechniek, elektro-techniek/elektronica, industriële automa-tisering, procestechniek en procesautoma-tisering en koudetechniek. Ook zijn er en-kele opleidingen op het gebied vancommunicatie, organisatie en veiligheid.“Wij geloven in klassikaal onderwijs. Onzedoelgroep heeft behoefte aan helderheiden een overzichtelijke structuur, waarbijde lesstof door middel van herkenbarepraktijkvoorbeelden wordt verduidelijkt.”

AllrounderUit gesprekken met bedrijven en branche-organisaties blijkt dat scholing steeds be-langrijker wordt. “Er wordt steeds meergespecialiseerde kennis gevraagd of juistmeer ‘allroundheid’. Denk hierbij aan eenwerktuigbouwkundige die behalve hy-draulische kennis ook kennis van elektro-techniek moet hebben. Of aan een onder-houdsmonteur die, nadat een machine-bouwer een installatie heeftgeassembleerd, service en onderhoudmoet uitvoeren aan deze installatie omdeze optimaal te laten functioneren. Dezeinstallatie bestaat niet alleen uit mechani-sche componenten, maar ook uit elektro-nische onderdelen, automatiseringscom-ponenten, bussystemen en elektrotechni-sche elementen waar kennis van nodig is.En als deze binnen een procesomgeving isgeplaatst, is ook daar weer kennis vannodig. De allrounder moet feitelijk kennishebben over alles wat met een dergelijkeinstallatie te maken heeft. Hij moet zelf-standig onderhoud kunnen uitvoeren ende machine in bedrijf nemen. Feitelijkmoet hij er voor zorgen dat de installatiein stand wordt gehouden.”Het maakt daarbij niet uit of de installatie,productielijn, inpakmachine of anderetechnische installatie door het bedrijf vande servicemonteur is geplaatst of door eenderde. De betreffende medewerker moetin staat zijn om zelfstandig werkzaamhe-den aan de installatie te verrichten.

ErkenningHet bedrijfsleven ziet de meerwaarde vande organisatie als vraaggestuurde oplei-der bij het op peil houden, aanvullen ofverbreden van de kennis van hun mede-werkers. Greutink: “Het belangrijkste is

dat de door ons overgedragen kennis di-rect in de praktijk is toe te passen. Ditwerkt motiverend voor de cursisten, diedirect het nut van de opleiding inzien. Hetfeit dat de docenten het klappen van dezweep kennen, geeft vertrouwen. De op-leiders weten wat er leeft, wat er speelt enwaar problemen optreden. Zij hebben deervaring op hun vakgebied en geven dateen-op-een door aan de cursisten. Het isbovendien niet altijd alleen technisch envakinhoudelijk, maar het feit dat zij wetenwat er binnen de aandrijftechniek, techni-sche dienst of machinebouw op dat mo-ment speelt, is doorslaggevend.”

De docenten zijn merendeels nog steedsin dienst van een organisatie, als leiding-gevende, manager of onderdeel van eentechnische afdeling. In de avonduren kie-zen zij ervoor om hun kennis over te dra-gen aan (potentiële) technici. De zzp-ersdie overdag de opleidingen geven, komenvaak uit ontwikkelafdelingen, zijn afkom-stig van engineeringafdelingen of zijn lei-dinggevende geweest. Sinds anderhalvejaar is ROVC geaccrediteerd om officiëlembo-opleidingen te verzorgen. Naast deerkenning van het bedrijfsleven is er nudus ook de erkenning van het ministerie.

PraktijkfaciliteitenIn Ede beschikt ROVC over 2.750 m2 aanpraktijkruimte. Deze praktijkruimte is erom de cursisten de opgedane kennis telaten oefenen in de praktijk. Greutink:“Wij leggen een directe relatie met huneigen werkomgeving. Daar zijn de cursis-ten niet altijd in staat om te experimente-ren. Ze kunnen bijvoorbeeld niet onder-zoeken of een bepaald type PLC het in dieproductielijn goed doet. Een productielei-der wordt niet gelukkig wanneer een sys-teem crasht, omdat een medewerker voorzijn opleiding aan het oefenen is. Maar decursisten moeten juist wel kunnen oefe-nen. Het zijn mensen die leren door erva-ring. In een neutrale omgeving als depraktijkruimte is dat mogelijk”.Bij een ‘in company’ opleiding worden deinstallaties, machines, processen, tekenin-gen, voorbeelden en dergelijke vanuit deeigen werkomgeving uieraard wél bij deopleiding betrokken. “Ook dan komt hetvoor dat zij eerst gebruikmaken van onzepraktijkruimte in Ede om bijvoorbeeld eenprogramma te testen of een experimentuit te voeren. Het is weliswaar geen simulatie van de werkelijke omgeving,maar het benadert deze wel.”

Een productielijn met specifiek de onder-delen waarop moet worden getraind,staat uiteraard niet in het practicum. Greu-tink benadrukt dat wel alle faciliteitenaanwezig zijn om de productielijn na tebootsen. Er staat een pick-and-place een-heid, een hydraulische installatie en decursisten kunnen hun kennis van bijvoor- 4

Kennis direct in de

praktijk toepassen

Cursisten moeten kunnen oefenen. In de dagelijkse praktijk kan dat

vaak niet, in de praktijkruimte wel

Het gaat vaak meer om de breedte en de samenwerking tussen dis-

ciplines dan om de diepte van specifieke componenten

Elk systeem is terug te brengen naar principes en schemalezen

44-45-46_ROVC_ADT 19-03-12 10:10 Pagina 45


beeld PLC-techniek vergroten. “Wij heb-ben van alle merken meerdere PLC’s staan.Alle leveranciers ondersteunen ons en cur-sisten kunnen zo kennismaken met ver-schillen in bediening en zullen merken datalle PLC’s op het niveau van programme-ren identiek zijn.”

Inhoud versus breedteCursisten komen niet alleen technisch in-houdelijk kennis bijschaven. Ze leren ookhoe storingen kunnen worden gevonden,onderhoud moet worden gepleegd enwat de stappen zijn om een probleem aante pakken en tot een oplossing te komen.Het gaat met andere woorden meer omde breedte en de samenwerking tussen dedisciplines dan om de diepte van speci-fieke componenten. “Het kunnen meten,begrijpen en interpreteren van (sensor)in-formatie voor een specifiek componentkan wel verschillen. Maar elk systeem isterug te brengen naar principes en sche-malezen”, aldus Greutink.Een veel voorkomend scenario is dat decursist aangeeft welke opleiding hijheeft, bijvoorbeeld werktuigbouw, dat hijwerkzaam is bij bedrijf X en dat hij graagmeer wil weten over bijvoorbeeld elek-trotechniek. Hij wil hier meer van wetenomdat hij bijvoorbeeld in zijn werk temaken heeft met schakelkasten, motorenen dergelijke. Vervolgens wordt een op-leiding aangeraden, afhankelijk van devooropleiding(en) en ervaringen. In voor-noemd geval zou dat de opleiding ‘Elek-trisch schakelen’ kunnen zijn. De cursusbestaat dan uit een aantal dagdelentheorie en enkele dagen praktijk. De cur-sist bepaalt waar in het land hij de oplei-ding wil volgen en of dit overdag of ‘savonds is. Maar het bedrijf kan ook bepa-

len dat zijn medewerkers niet kunnenworden gemist en dat de werkgever deplaats en tijd voor de opleiding bepaalt.De opzet van de opleiding wordt te allentijde samengesteld in overleg met het be-drijfsleven.

Greutink geeft aan dat binnen ROVC opmarktvragen wordt ingespeeld. Dat kanbijvoorbeeld het geval zijn als nieuwe ma-chines binnen een bedrijf worden geïn-stalleerd en een cursus voor de medewer-

kers moet worden opgezet om deze appa-raten te kunnen bedienen, onderhoud teplegen en dergelijke. Ook vragen overlean produceren, rendementsverbetering,competentiemanagement en hoe bottle-necks op te lossen binnen een productie-straat komen binnen. Het gaat hierbij omadvies en implementatie daarvan binnende organisatie.

Tot slotAls laatste geeft Greutink aan dat de uit-stroom vanuit het reguliere technische on-derwijs niet alleen kwantitatief, maar ookkwalitatief te wensen over laat. Het be-drijfsleven ervaart het tekort aan technicidoor enerzijds de vergrijzing, anderzijdsdoor de beperkte aanwas vanuit het regu-liere onderwijs. Greutink: “Wil dit wordenopgelost, dan moet een zij-instroom opgang worden gebracht en moet er betergebruik worden gemaakt van de beschik-bare mensen. Door als organisatie vast testellen welke taken er binnen een organi-satie spelen, kan er ook gericht wordengekeken welke mensen nodig zijn omdeze taken uit te voeren. Neem medewer-kers op mbo-3 en -4 aan om complexeretaken uit te voeren en laat eenvoudigeretaken uitvoeren door zij-instromers dienog weinig kennis hebben van techniek,maar zich dit wel eigen kunnen maken”.Feitelijk geeft Greutink aan dat er voormoet worden gezorgd dat er een door-stroming zowel verticaal op hoog niveauals horizontaal in de breedte gaat plaats-vinden.

Inl.: ROVC, tel.: (0318) 69 86 98,www.rovc.nl

Zowel horizontale als

verticale instroming

nodig

Een werktuigbouw-

kundige moet te-

genwoordig be-

halve hydraulische

kennis ook kennis

van elektrotechniek

hebben

Omdat ROVC beschikt over apparatuur van diverse fabrikanten kunnen cursisten kennisma-

ken met verschillen in bediening, programmering, storingen en onderhoud

44-45-46_ROVC_ADT 19-03-12 10:10 Pagina 46


De cilindervormige rioolrobot is voor-zien van een krachtige gelijkstroommotordie via haakse overbrengingen alle vier dewielen aandrijft. Aan de voorzijde van derobot bevindt zich een camera en een hef -arm waaraan een freesmotor of een wa-tersnijnozzle kan worden bevestigd. Ver-lichting bevindt zich zowel aan de voor-zijde als bovenop de robot. Aan deachterzijde bevinden zich de aansluitin-gen voor de hydrauliek, de besturing vande kleppen (pneumatisch), de elektrici-teitsvoorziening en de camera.

Toys for boys

WaterhydrauliekDe hefarm en het gereedschap worden hy-draulisch aangedreven, met water alsvloeistof. Het water wordt eerst gebruiktvoor de aandrijving van het gereedschapen daarna voor reiniging van camera enverlichting. Water is milieuvriendelijk,overal beschikbaar en na gebruik kan hetin het riool zelf geloosd worden. Voor hetfrezen is een speciale waterhydraulischeplunjer en turbinemotor ontwikkeld. Destuurkleppen uit de medische wereld zijnondergebracht in een zelf ontwikkeldemanifold.De elektrische besturingscomponentenzijn ondergebracht in twee Rittal-kasten inhet bedieningsstation. De PLC’s, servover-sterkers en voedingen zijn van PhoenixContact, de frequentieregelaars voor dehogedrukpomp en de stroomvoorzieningzijn van ControlTechniques. De kracht-stroom van de hele unit wordt verzorgddoor een PTO aangedreven generator vanMobilpower.

BedieningVanuit het bedieningsstation kan de ope-rator de robot bedienen. Hiervoor is welde nodige ervaring nodig in de infrastruc-tuur, de opbouw en de sterke en zwakkeplekken van rioleringssystemen. ID-tec ad-viseert zijn klanten hun operators te certi-

[tekst] Jeroen Aalberts [foto’s] ID-tec

ID-tec uit Poeldijk bouwt modulair opge-

bouwde rioolrobots waarin veel staaltjes high-

tech zijn verwerkt. Met deze rioolrobots kun-

nen riolen geïnspecteerd en gerenoveerd wor-

den. Bediening geschiedt vanuit een

bedieningstation dat in een cabine op een

vrachtwagen gemonteerd is.

ficeren volgens SIR, de Stichting Industri-ële Reiniging. Met de camera kan de ope-rator het riool inspecteren en met de wa-terstraal reinigen en eventuele obstakelswegspuiten. Voor grove obstakels kan ereen freesmotor op de hefarm geplaatstworden om obstakels weg te frezen. Ookkan er een module geplaatst worden omin kleine zijaansluitingen te reinigen en teontstoppen, zodat eventueel graven voor-komen kan worden.

Inl.: ID-tec, tel.: (0174) 28 94 75, www.id-tec.nl

Hightech rioolrobot

De robot met op de hefarm de draaibare waternozzle

Vanuit de cabine

wordt de robot be-

stuurd. Links zijn de

haspels zichtbaar

voor de voedings-

en de besturingska-

bel

Tools op de hefarm kunnen binnen een

kwartier gewisseld worden. Hier de frees-

kop

47_Toys for boys_47 19-03-12 11:51 Pagina 47

48 www.AT-aandrijftechniek.nl MAART 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

Zelfi nstellend lagerHet sferisch lager van Elcee Spherical Bearing Special (ESBS) bestaat volledig uit RVS 316 onderdelen en een composiet tus-senlaag. Het zelfi nstellend lager is door de composiet slijtlaag smeermiddelen onderhoudsvrij en wordt gebruikt in zwaar belaste scharnierpunten van sluizen, bruggen en kranen en in ‘stingers’ voor pijplegschepen. Het lager kan zwenkende, oscillerende en roterende bewegingen maken. Tijdens de ont-

wikkeling is gestreefd naar een lagersysteem met een hoge statische en dynamische belastbaar-

heid, voor toepassingen waarin tot voor kort alleen nog olie- of vetgesmeerde la-

gers konden worden toegepast.Meerinfo?Products4Engineers.nl:67797

Inl.: Elcee Holland BV, tel.: (078) 654 47 77,

www.elcee.nl

Softstarter voor biogas

Bij biogasinstallaties wordt de biomassa getransporteerd via een schroef. Aangezien het gewicht en het volume van biomassa variëren, kan dit leiden tot overbelasting van de motor. Omdat digitale softstarters en frequentieomvor-mers voor deze applicatie te duur in aanschaf zijn, ont-wikkelde Igel Elektronik een analoge softstarter met een hoge overbelastingcapaciteit. De starter heeft een gegoten aluminiumbehuizing, die de gegenereerde warmte afvoert waardoor hij geschikt is voor toepassing bij biogasinstal-laties met vijzel- of roerwerken.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68017

Inl.: Igel Elektronik GmbH, tel.: (+49) 2526 938 90, www.igelelectric.de

Motor driversSTMicroelectronics heeft twee miniatuur motor drivers toegevoegd aan zijn serie SLLIMM (Small Low-Loss In-telligent Molded Modules) voor huishoudelijke appa-ratuur. De single module wordt aangesloten tussen de centrale microcontroller en de motor. De intelligente motorcontroller biedt de sleutel tot het gebruik van minder energie, maar biedt ook nieuwe functies en een stillere werking van apparaten. De modu-les zijn geschikt voor toepassingen waar de inbouwruimte beperkt is.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68027

Inl.: STMicroelectronics, tel.: (040) 250 96 00, www.st.com

Tafel met vijf vrijheidsgradenQ-Sys heeft op basis van een klantenspe-cifi catie een optische tafel met vijf vrij-heidsgraden ontwikkeld. De granieten optische tafel heeft een lengte van 2.700 mm en een breedte van 800 mm. Dank-zij vijf roestvast sta-len T-sleuven heeft de gebruiker een grote fl exibiliteit bij de montage van zijn componenten. De maximale belas-ting bedraagt 1.000 kg. Onder het gra-

niet bevinden zich drie actuatorsystemen, waarmee de bewegingen in vijf richtin-gen kunnen worden uitgevoerd. Het gaat daarbij om twee lineaire bewegingen

en drie hoekver-draaiingen. Om veiligheidsredenen zijn de actuatoren met een rem uitge-voerd.Meerinfo?Products-

4Engineers.nl:68023

Inl.: Q-Sys BV,

tel.: (0492) 71 44 34,

www.q-sys.eu

Selectiewizard voor hydrocilindersHolmatro heeft onder de naam Cylin-derFinder een selectiewizard ontwikkeld waarmee constructeurs snel de juiste keuze kunnen maken uit het assortiment

hydraulische cilinders van het bedrijf. Di-verse fi lters, ondermeer voor kracht en slaglengte, verkleinen de selectie staps-gewijs. Deze selectie kan nog verder wor-

den verfi jnd door het type cilinder, de retourvorm en het materiaal van de cilinder.Meerinfo?Products-

4Engineers.nl:67816

Inl.: Holmatro

Industrial Equipment,

tel.: (0162) 75 15 00,

www.holmatro.com/

industrial

Gecertifi ceerde motorreductorenMet het verbeterde assortiment IP67 mo-torreductoren biedt Mini Motor hogere operationele veiligheid, betrouwbaarheid in gebruik en uitbreiding van toepas-singsmogelijkheden. Het gaat om twee wormversies (foto) en twee coaxiale ver-sies met een vermogen variërend van 35 W tot 130 W en een maximum koppel van 5 Nm tot 20 Nm. Ze worden onderworpen aan IP67 inspecties overeenkomstig EN

60529. De compleet gecoate reductor ga-randeert een maximale hygiëne.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68022

Inl.: Mini Motor Aandrijftechniek,

tel.: (0623) 31 74 59, www.minimotor.com

wikkeling is gestreefd naar een lagersysteem met een hoge statische en dynamische belastbaar-

heid, voor toepassingen waarin tot voor kort alleen nog olie- of vetgesmeerde la-

Info op Products4EngineersBij elk bericht staat een nummer onder aan de tekst. Dit correspondeert met het infonummer op de site van www.Products4Engineers.nl. Hier kunt u aanvullende informatie vinden van het betreffende product.

48-49-50-51_Product.indd 48 19-03-12 12:13

49www.AT-aandrijftechniek.nlMAART 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

Poelie met geïntegreerde encoderDe I70 van Lika kan een bestaande poelie met externe encoder vervangen. De robuuste poelie is geschikt voor door een tandriem aangedreven systemen zoals automatische deuren of transportbandsystemen. Dankzij twee robuuste kogellagers is de poelie ge-schikt tot een maximale asbelasting van 1.000 N. De encoder heeft een voedingspan-ning van 10-30 V gelijkspanning, een kabellengte van 1 m en een maximaal toerental van 3000 min-1. Het tandwiel is vervaardigd uit staal, de tandriembreedte bedraagt 20 mm. De tandriemschijf heeft 22 tanden met een steek van 8 mm.Meerinfo?Products4Engineers.nl:67470

Inl.: Tevel Techniek BV, tel.: (0316) 33 20 36, www.tevel.nl

Motion controllersTrio Motion Technology heeft de Motion Coördinator serie uit-gebreid met twee nieuwe motion controllers, gebaseerd op de 533 MHz ARM11 processor. Type MC403 (foto) verzorgt de regeling van twee servo-assen met een master-en-coderingang of drie stappe-nassen. Model MC405 kan vier servo’s plus een master-encoder of vijf stappenassen aan. De 6 MHz servo enco-derpoorten zijn geselecteerd voor incrementele lineaire of roterende feedback en kun-nen worden geconfigureerd voor SSI, Tamagawa en EnDat abso-lute terugkoppelingen.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68021

Inl.: Mijnsbergen BV, tel.: (0297) 28 58 21, www.mijnsbergen.nl

Ethernet-communicatiemodulen Energiegegevens die met de meetappa-ratuur uit de productfamilie EMpro van Phoenix Contact worden geregistreerd, kunnen voortaan centraal via een webin-

terface worden gecontroleerd en geanaly-seerd. Dit is mogelijk dankzij twee nieuwe Ethernet-communicatiemodulen met ge-integreerde webserver. Hiermee kunnen de meetapparaten in bestaande Ethernet-netwerken worden geïntegreerd. Via de webserver kan remote toegang worden verkregen tot de belangrijkste kengetal-len van machines en installaties, zoals stroom, spanning, vermogen, energie en harmonischen.Meerinfo?Products4Engineers.nl:67557

Inl.: Phoenix Contact BV, tel.: (0316) 59 19 11,

www.phoenixcontact.nl

Meer productnieuwsEen selectie uit het actuele productnieuws bij aandrijf- en besturingscomponenten vindt u ook op www.AT-aandrijftechniek.nl/productnieuws.

Robuuste warmtebeeldcamera’sDe i-Serie warmtebeeldcamera’s van Flir worden gebruikt voor elektrische en mecha-nische inspecties. Door potentiële problemen te detecteren met zo’n camera kunnen installaties worden geïnspecteerd en storingen voorkomen. De nieuwe i-Serie beant-woordt aan de vraag van de meest veeleisende klanten. De nieuwe i3, i5 en i7 zijn robuuste camera’s, die bestand zijn tegen een val van 2 m. Gebruikers hoeven niet langer bang te zijn dat hun camera beschadigd raakt tijdens werkzaamheden in ruwe werkomgevingen.Meerinfo?Products4Engineers.nl:67902

Inl.: Flir Commercial Systems BV, tel.: (0765) 79 41 90, www.flir.com

De contactloze inductieve instelbare lengtemeting LS1 van Novotechnik wordt gekenmerkt door zijn compacte bouwvorm, inductieve (contactloze) meetprincipe en eenvoudige, via twee drukknoppen, instelbare meetbereik van 0-25 mm tot 0-200 mm.Meerinfo?Products4Engineers.nl:67698

Inl.: AE Sensors BV, tel.: (078) 621 31 52,

www.aesensors.nl

De T40FM koppelmeetflens van HBM heeft een verbeterd rotordesign en vernieuwde digitale rotor- en statore-lectronica en kan koppels tot 80 kNm meten. Deze combinatie biedt een hogere precisie en een betere repro-duceerbaarheid van testgegevens in testbanken.Meerinfo?Products4Engineers.nl:67697

Inl.: HBM Benelux, tel.: (0416) 28 60 40,

www.hbm.com

MB Connect Line introduceert een nieuwe serie industriële routers waar-mee op afstand een verbinding kan worden gemaakt met een machine, installatie of een ander systeem. Daardoor wordt storingsanalyse een-voudiger, kunnen op afstand soft-ware-updates worden uitgevoerd en loggegevens worden opgehaald.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68028

Inl.: Vires BV, tel.: (055) 356 42 08,

www.4s4s.nl

Productnieuws

Kort nieuws

48-49-50-51_Product.indd 49 19-03-12 12:13

50 www.AT-aandrijftechniek.nl MAART 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

Multimedia mini-pcDe LEC-2220 van Lanner is gemaakt voor de Intel Core i5, i7 en Celeron processoren. De mini-pc heeft daardoor vol-doende vermogen voor ondermeer signal translation, digi-tal signage en decodering van 3G-transmissie. De pc heeft een gesloten chassis met een externe ventilator er bovenop die eenvoudig kan worden vervangen zonder dat het chas-sis open hoeft. De LEC-2220 heeft zes seriële poorten en twee video-out poorten aan de voorkant (DVI-I en DVI-D). De pc heeft een DDR3-geheugen dat kan worden uitgebreid tot 8 Gb, Dual Gigabit LAN, zes COM- en zes USB-poorten en één DIO-poort.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68149

Inl.: HPS Industrial BV, tel.: (033) 277 49 05, www.hpsindustrial.nl.

IP67 IO-Link moduleDe autonome MVK serie en het high-end platform Cube67 van Murrelektronik zijn uitgebreid met IO-Link modules. Met deze modules kan een IO-Link verbinding worden gemaakt naar een bovenliggend Profi bus netwerk. De Cube67+ DIO12 IO4 e 8xM12 en MVK MP IO-Link (foto) hebben dezelfde functionaliteit: vier standaard digitale, vrij parame-treerbare M12 I/O-poorten en vier M12 IO-link poorten. Met de vier M12 digitale poorten kunnen acht combinaties van ingang en/of uitgang worden gemaakt. De uitgang kan tot 1,6 A schakelen.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68202

Inl.: Murrelektronik BV, tel.: (0162) 49 24 11, www.murrelektronik.nl

Kleine PLCDe MicroSmart Pentra PLC serie van Idec heeft uitbreiding gekre-gen. De snelste uitvoering is nu ook met ethernetaansluiting leverbaar. Dit geeft de mogelijkheid tot het verzenden van één tot 255 verschil-lende alarm- en tekstmeldingen per e-mail. De meldingen kunnen eenvoudig worden geconfi gureerd en actuele datawaarden worden meege-stuurd. De Pentra heeft een ingebouwde webserver voor een eigen webpagina en een USB programmeerpoort. De modulaire PLC is uit te breiden tot 492 in-/uitgangen.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68194

Inl.: CC Nederland BV, tel.: (079) 820 00 20, www.ccned.nl

Intrinsiek veilige magneetkopAsco Numatics introduceert een intrin-siek veilige (Ex ia) magneetkop die ge-schikt is voor alle gebieden met gasexplosiegevaar, ongeacht het gastype en de temperatuurklas-se. De magneetkop type LISC kan worden gebruikt met de schuif-ventielen van het merk en heeft een laag energiegebruik. Met de IP67 behuizing kan deze worden gebruikt in vochtige en stoffi ge

omgevingen. Door de Ex ia bescherming-stechniek kan een ventiel met magneet-

kop worden geïnstalleerd in explo-sieve atmosferen met gas tot en

met zone 0 en stof tot en met Zone 21.Meerinfo?

Products4Engineers.nl:68192

Inl.: Asco Numatics Benelux,

tel.: (033) 277 79 11,

www.asconumatics.nl

Stalen handpompenDe Ultima stalen handpompen van de P-serie van Enerpac zijn gemakkelijk en veilig in gebruik en hebben een lange levensduur. De veelzijdige hoge druk stalen handpompen (tot 70 MPa) zijn ge-schikt voor zware toepassingen waarbij

duurzaamheid van cruciaal belang is. Het geïntegreerde ontluchtingsvrije reservoir garandeert een goede pompwerking en voorkomt olieverlies tijdens gebruik of tijdens bijvullen. De vuldop is strate-gisch geplaatst bovenop de handpomp, waardoor het reservoir snel, schoon en gemakkelijk kan worden bijgevuld. Om de veiligheid en betrouwbaarheid van de handpompen te garanderen, zijn ze voor-zien van diverse veiligheidsfuncties.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68196

Inl.: Enerpac BV, tel.: (0318) 53 59 11,

www.enerpac.com

Info op Products4EngineersBij elk bericht staat een nummer onder aan de tekst. Dit correspondeert met het infonummer op de site van www.Products4Engineers.nl. Hier kunt u aanvullende informatie vinden van het betreffende product.

eenvoudig worden geconfi gureerd en actuele datawaarden worden meege-

Intrinsiek veilige magneetkopAsco Numatics introduceert een intrin-siek veilige (Ex ia) magneetkop die ge-schikt is voor alle gebieden met gasexplosiegevaar, ongeacht het gastype en de temperatuurklas-se. De magneetkop type LISC kan worden gebruikt met de schuif-ventielen van het merk en heeft een laag energiegebruik. Met de IP67 behuizing kan deze worden gebruikt in vochtige en stoffi ge

omgevingen. Door de Ex ia bescherming-stechniek kan een ventiel met magneet-

kop worden geïnstalleerd in explo-sieve atmosferen met gas tot en

met zone 0 en stof tot en met Zone 21.Meerinfo?


Inl.: Asco Numatics Benelux,

tel.: (033) 277 79 11,

www.asconumatics.nl

Inl.: HPS Industrial BV, tel.: (033) 277 49 05, www.hpsindustrial.nl.

hebben dezelfde functionaliteit: vier standaard digitale, vrij parame-treerbare M12 I/O-poorten en

Smeeroliefi lterDe Micromag HP50 van Eclipse Magne-tics is ontworpen om gebruikelijke koel- en smeermiddelcirculatieproblemen in gereedschapsmachines en wassystemen te elimineren. Het nieuwe magneetfi lter biedt een economische oplossing voor toepassing met een vloeistofdruk tot 50 bar. De HP50 heeft een magnetische kern die ijzerdeeltjes tot en met sub-micron grootte aantrekt en de machineonderde-len en het gereedschap beschermt tegen krasschade. Dankzij de roestvast stalen constructie kunnen de units in een paar minuten worden gereinigd.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68144

Inl.: Adbulco Trading BV, tel.: (023) 521 96 81,

www.adbulco.com

48-49-50-51_Product.indd 50 19-03-12 12:13

51www.AT-aandrijftechniek.nl MAART 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

DwarsbalkasHet zelfdragende ontwerp geeft de LMS E dwarsbalkas van KML een grotere inherente stijfheid met behoud van het gebruikelijke niveau van dynamiek en nauwkeurigheid. De as kan direct worden gemonteerd op onbewerkte machineframes. Met dit modulaire lineaire motorsysteem kan KML de acceleratie, de snelheid en precisie van de lineaire motortech-nologie maken voor applicaties die tot nu toe door de kosten bij andere

technologieën moesten blijven, zoals gantry systemen en pick & place applicaties met een belas-ting tot circa 30 kg. De dwarsbal-kas kan ook worden gebruikt als enkele as.Meerinfo?


Inl.: KML Benelux, tel.: (040) 851 70 32,

www.kml.at

Panel pc’sDe PPC-5152 biedt uitgebreide mo-gelijkheden en een gestroomlijnd design. Zo heeft deze Panel pc een strak afgerond IP64 front zon-der hoekjes of randjes waar zich stof en vuil in ophoopt. Het front is voorzien van een waterdichte USB-aansluiting voor eenvoudige software-updates of het uitwis-selen van productiedata. Aan de achterkant is een breed scala aan aansluitingen en uitbreidingsmo-gelijkheden te vinden, zoals USB 2.0 en seriële aansluitingen. Daarnaast zijn er twee USB 3.0 aansluitingen, twee slots voor uitbreidingskaarten en een ruimte voor een optionele framegrabber kaart voor vier vide-osignalen tegelijk. Voor koppeling

met bedrijfsnetwerken zijn er twee Gbit ethernetpoorten, als optie ook een WiFi-kit voor koppeling met een draadloos netwerk.Meerinfo?


Inl.: Koning & Hartman BV,

tel.: (020) 586 76 00,

www.koningenhartman.com

Modulaire veldbusmodulenDe modulair uitbreidbare basismodulen PNOZ mm0.1p en PNOZ mm0.2p van Pilz krijgen ver-sterking. Behalve communicatie- en veilige ver-bindingsmodulen zijn nu ook veldbusmodulen verkrijgbaar. Hiermee kunnen de basismodulen op Profi bus-DP en CANopen worden aangesloten. De modulen dienen voor het uitlezen van diagno-segegevens en het instellen van virtuele in- res-pectievelijk uitgangen voor standaardfuncties.Meerinfo?Products4Engineers.nl:67905

Inl.: Pilz Nederland, tel.: (0347) 32 04 77, www.pilz.nl

Productnieuws

SmartSafeReactionReactionReactionReaction

SmartSafeReaction



SmartSafeReactionSafeReactionReactionReactionReactionReactionReactionReactionReaction





Meer productnieuws Een selectie uit het actuele productnieuws bij aandrijf- en besturingscomponenten vindt u ook op www.AT-aandrijftechniek.nl/productnieuws.

48-49-50-51_Product.indd 51 19-03-12 12:13

www.schmersal.nlem

s-p

.co

m

NIEUW

de multifunctionele alleskunnerTypisch Schmersal – alle gewenste functionaliteit in één product.SLC/SLG 440 veiligheidslichtscherm en inloopscherm, type 4.

n aan te passen aan verschillende toepassingen

n parameterring zonder externe hulp- middelen

n geïntegreerde uitlijnhulp en status- indicatie reduceren de montage- en installatiekosten

n bijzonder robuust en hoge IP67 afdichting

n laag energieverbruik en economisch in gebruik

veiligheid op hoog niveau.

www.schmersal.nl

ems-

p.c

om

NIEUW

de multifunctionele alleskunnerTypisch Schmersal – alle gewenste functionaliteit in één product.SLC/SLG 440 veiligheidslichtscherm en inloopscherm, type 4.

n aan te passen aan verschillende toepassingen

n parameterring zonder externe hulp- middelen

n geïntegreerde uitlijnhulp en status- indicatie reduceren de montage- en installatiekosten

n bijzonder robuust en hoge IP67 afdichting

n laag energieverbruik en economisch in gebruik

veiligheid op hoog niveau.

53www.AT-aandrijftechniek.nlMAART 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

Elektromagnetisch ventielSMC Pneumatics heeft zijn assortiment ventielen voor industriële toepassingen vernieuwd met de verbeterde VX2. Het nieuwe ventiel is geschikt voor lucht, va-cuüm, water of olie en werd ontwikkeld om producten te verbeteren. Ook moet het nieuwe model aanzienlijke prestatie-voordelen bieden in vergelijking met het vorige VX2 elektromagnetische ventiel. De nieuwe is ongeveer 10 procent kleiner en 30 procent lichter dan het oude VX2 ventiel, deels dankzij de kunststof en alu-minium constructie, maar hij heeft wel ongeveer 20 procent meer doorlaat.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68227

Inl.: SMC Pneumatics BV, tel.: (020) 531 88 88,

www.smcpneumatics.nl

Frequentie regelaarsVacon kondigt de vernieuwing aan van het NXP premium assortiment. De update omvat verbeteringen in zowel de luchtgekoelde als watergekoelde units in het volledige vermogensbereik van 0,55 kW tot 5300 kW. Een van de belangrijkste verbeteringen betreft de besturingsprintplaten, die opnieuw zijn ontworpen en van een nieuwe coating voorzien. Bepaalde kritische elementen zijn vervangen om reden van thermische duur-zaamheid. De functionaliteit en compatibiliteit van de printplaten zijn ongewijzigd.Meerinfo?Products4Engineers.nl:68262

Inl.: Vacon Benelux BV, tel.: (0183) 64 29 70, www.vacon.nl

Productnieuws

Harmonic Drive AG | Hoenbergstraße 1465555 Limburg/Lahn | DuitslandTelefoon +49 (0) 6431 5008-0 | [email protected]

www.harmonicdrive.nl

Precisie, compactheid, gering gewicht en lange levensduur zijn kenmerken die deze component set beschrijven. De keuze tussen 6 verschillenden afmetingen maken de component set met de unieke Harmonic Drive® transmissie in veel toepassingen tot de ideale aandrijving – uitermate effi ziënte aandrijftechnik „Made in Germany“.

U zoekt een sterke aandrijving? Wij hebben het passende product.

CobaltLine

Precisie heeft voorbeelden

HANNOVER MESSE, HANNOVER | 23. naar 27.04.2012 | Hall 14, Stand L32

Harmonic Drive AG | Hoenbergstraße 1465555 Limburg/Lahn | DuitslandTelefoon +49 (0) 6431 5008-0 | [email protected]

www.harmonicdrive.nl

Precisie, compactheid, gering gewicht en lange levensduur zijn kenmerken die deze component set beschrijven. De keuze tussen 6 verschillenden afmetingen maken de component set met de unieke Harmonic Drive® transmissie in veel toepassingen tot de ideale aandrijving – uitermate effi ziënte aandrijftechnik „Made in Germany“.

U zoekt een sterke aandrijving? Wij hebben het passende product.

CobaltLine

Precisie heeft voorbeelden

HANNOVER MESSE, HANNOVER | 23. naar 27.04.2012 | Hall 14, Stand L32

Anzeigen_Holland.indd 1 19.03.2012 09:04:16

Info op Products4Engineers

Bij elk bericht staat een nummer on-der aan de tekst. Dit correspondeert met het infonummer op de site van www.Products4Engineers.nl. Hier kunt u aanvullende informatie vinden van het betreffende product.

48-49-50-51_Product.indd 53 19-03-12 12:12


Maandelijks vakblad voor ontwerpers, constructeursen onderhoudstechnici, op het gebied van mechani-sche, elektrische, hydraulische en pneumatischeaandrijfcomponenten en systemen, besturingen, enindustriële en procesautomatisering.

RedactieHoofdredactie: ing. Ad SpijkersRedactie: Jeroen Aalberts, Benny Gudde, Eindredactie: Liedy BisselinkBasis ontwerp: Studio Putto bNO – De RijpRestyle ontwerp: ZeeDesign - WitmarsumTel. redactie: (088) 294 47 02E-mail redactie: [email protected]: Informaticaweg 3,

7007 CP DoetinchemPostbus 361, 7000 AJ Doetinchem

Aan dit nummer werkten mee: B. Driessen, J. van Huet, D. Scheper, O. Schilperoort,F. Senteur, A. Wesel, M. de Wit, K. Zagers

UitgaveEisma Industrialmedia b.v., Doetinchem

DirectieEgbert van Hes, algemeen directeur,Bouke Hoving, financieel directeurGerbert Tiecken, uitgeefdirecteur

UitgeverHenk Meinen

Advertentie-exploitatieVerkoop Cobie te Nijenhuis, sales manager buitendienst: tel.: (088) 294 47 35Verkoop Vincent Hermans,binnendienst: tel.: (088) 294 47 40

[email protected]: ZeeDesign

tel.: (0517) 531 672fax: (0517) 531 [email protected]

Marketing Imke Hammermantel.: (088) 294 47 [email protected]

AbonnementeninformatieAbonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven.

Tel.: +31 88 226 66 48e-mail: [email protected]

Abonnementsprijs: De abonnementsprijs bedraagt240 euro per jaar (excl. 6% BTW)(bij automatische incasso be-spaart u 3 euro administratiekos-ten) en is bij vooruitbetaling ver-schuldigd.

Abonnementsprijzen voor anderelanden op aanvraag.

Abonnementen: Abonnementen kunnen op elkgewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd totwederopzegging. Opgave viawww.AT-aandrijftechniek.nl [email protected].

Opzegging dienst schriftelijk enminimaal een maand voor heteinde van de abonnementsperiodete geschieden. U ontvangt van onseen schriftelijke bevestiging.

Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298,voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91

Productie:DTP & Prepress: ZeeDesignDruk: Scholma Druk b.v.

Copyright: © 2012 Eisma Industrialmedia, Leeuwarden.

Algemene voorwaarden | Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou-digd en/of overgenomen, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektro-nisch, mechanisch, door fotokopieën of enige andere manier, zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en au-teurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade,van welke aard ook, die het gevolg is van handelingenen/of beslissingendie gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordtmet nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken,maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebrui-ken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl

Nieuwsbrief en websiteWekelijks brengt Aandrijftechniek zijn e-mailnieuwsbriefmet actuele technische informatie, branchenieuws en denieuwste productinformatie. Abonneren op deze gratisnieuwsbrief kan via www.AT-aandrijftechniek.nl.

www.AT-aandrijftechniek.nl bevat een uitgebreid overzicht van alle producten en leveranciers, te berei-ken via een handige zoek-routine. Daarnaast bevat de site dagelijks geactualiseerd nieuws uit de branche,een uitgebreide agenda en dossiers met gebundelde informatie.

AGENDA

Empack 201210e editie van de vakbeurs voor alle deelgebieden van de verpakkingssector, ’s-Hertogenbosch, 4-5 april.Inl.: Easyfairs, tel.: (0162) 40 89 86, www.easyfairs.com/empack-nl

EWEA 2012Jaarlijkse EWEA-conferentie en beurs over windenergie, Kopenhagen (DK), 16-19 april.Inl.: EWEA, tel.: (+32) 2 213 18 60, www.ewea.org

European Road Transport ShowEvenement voor lichte en zware bedrijfswagens, speciale voer-tuigen, onderdelen en componenten, Amsterdam, 16-21 april.Inl.: Amsterdam RAI, tel.: (020) 549 12 12, www.europeanroadtransportshow.com

Pumps & ValvesVakbeurs op het gebied van industrieel onderhoud en assetmanagement, Antwerpen (B), 18-19 april.Inl.: easyFairs, tel.: (+32) 3 280 53 00, www.easyfairs.com

Maintenance 2012Vakbeurs voor pompinstallaties en toebehoren, Antwerpen (B),18-19 april.Inl.: easyFairs, tel.: (+32) 3 280 53 00, www.easyfairs.com

Hannover Messe 2012Technologievakbeurs met onder andere Motion,Drives & Automation, Hannover (D), 23-27 april.Inl.: Hannover Consultancy, tel.: (078) 632 09 30,www.hannovermesse.de

Rail Technology Conferences 2012Internationaal railevenement met een vakbeursen conferentieprogramma, Amstelveen, 24-25 april. Inl.: Europoint, tel.: (030) 698 18 00, www.railtechnologyconferences.com

Fastener Fair Hannover Messe 2012Vakbeurs voor industriële sluitingen en bevestigingen, montage- en installatiesyste-men, Hannover (D), 24-26 april.Inl.: Mack Brooks Exhibitions, tel.: (+44) 1727 814 400,www.hannover.fastenerfair.com

Technische Vakbeurs, Bouw, Installatie en TechniekNieuwe vakbeurs voor de regio Zuid-West Nederland, Goes, 25-26 april.Inl.: Event Services Center, tel.: (0113) 37 32 22, www.technischevakbeurs.nl

COLOFON

SMT Hybrid PackagingVakbeurs en congres over systeeminte-gratie in de micro-elektronica, Neurenberg (D), 8-10 mei.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460,www.smt-exhibition.com

PCIM EuropeInternationale vakbeurs en congres voorvermogenselektronica, aandrijftechnieken vermogenskwaliteit, Neurenberg (D),8-10 mei.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460,www.pcim.de

Model-Driven Development Day2012Praktijkgerichte dag overmodelgebaseerde ontwikkeling met lezingenen workshops, ’s-Hertogenbosch, 9 mei.Inl.: Techwatch, tel.: (024) 350 55 44,www.hightech-events.nl/mdday

Sensor+Test 2012Vakbeurs voor testen meettechniek, Neurenberg, 22-24 mei.Inl.: AMA Service GmbH, tel.: (049) 5033 963 90, www.sensor-test.de

SPS/IPC/Drives ItaliaInternationale vakbeurs en congres voorde elektrische automatiseringstechniek,Parma (I), 22-24 mei.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460,www.sps-italia.net

FoodtechVakbeurs voor technologie en innovatiein de voedingsmiddelenindustrie, Rosma-len, 23-24 mei.Inl.: easyFairs, tel.: (0162) 40 89 99,www.easyFairs.com/foodtech-nl

Vision & RoboticsVakbeurs over robotica en vision technologie,Veldhoven, 5-6 juni.Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 11,www.vision-robotics.nl

54_Service_ADT 19-03-12 10:12 Pagina 54

Voortdurende innovatie van bewezen concepten is wat Brevini Power Transmission een sterk merk maakt. Op het gebied van mechanische transmissietechnologie denken wij graag met u mee en bieden wij duur-zame en betrouwbare oplossingen voor al uw aandrijvingvraagstukken. Brevini Power Transmission zorgt dat feilloze beweging vanzelfsprekend wordt en blijft.

Waar beweging vereist is, loopt Brevini Power Transmission voorop. Onze mechanische aandrijvingen zorgen voor de feilloze beweging die u nodig heeft. Voor de meest uiteenlopende sectoren bieden wij de innova-tieve, bedrijfszekere oplossingen die maken dat u nooit stil hoeft te staan, maar krachtig vooruit kunt.

Brevini Belgio S.A.Avenue Lavoisier 181300 WavreT +32 (0) 10 39 03 [email protected]

Brevini Nederland B.V.Röntgenweg 242408 AB Alphen aan den RijnT +31 (0) 172 47 64 [email protected]

krachtige beweging

Brevini Power Transmission brengt u verder

BREVINI0340_110412_adv1+2+12_aandrijftechniek_230x300_fc_DEF.indd 1 12-4-11 11:45

Control & Monitoring Technology Days 2012 Bezoek netherlands.ni.com/cmtechdays voor meer informatie.

■■ Graphical Software

■■ Sensor Connectivity

■■ Signal Analysis

■■ Control Algorithms

■■ Custom Timing

■■ Custom Triggering

■■ Actuator Connectivity

■■ Embedded Storage

■■ Industrial Networks

■■ Expansion Systems

All the Tools you Need for Embedded Measurements and Control,

in one rugged box.

Het NI CompactRIO platform is uitermate geschikt voor uw meest uitdagende embedded meet- en besturingsapplicaties. U hoeft geen tijd te besteden aan de ontwikkeling van een op maat gemaakte hardware oplossing, omdat het NI CompactRIO platform de andere off-the-shelf systemen overtreft. Metingen van hoge nauwkeurigheid, gekoppeld aan een robuust ontwerp en de unieke mogelijkheid om de hardware aan te passen met behulp van de NI LabVIEW systeemontwerp software, geven u alle voordelen van maatwerk met het gemak van een off-the-shelf platform.

0348 433 466>> Leer meer over CompactRIO op ni.com/compactrio

National Instruments Netherlands BV ■ Pompmolenlaan 10 ■ Postbus 124 ■ 3440 AC Woerden ■ Tel +31 348 433 466 ■ Fax +31 348 430 673 ■Chamber of Commerce ■ # 301 168 13 ■ Utrecht

©2012 National Instruments. Alle rechten voorbehouden. CompactRIO, LabVIEW, National Instruments, NI en ni.com zijn handelsmerken van National Instruments. Andere vermelde producten en firmanamen zijn handelsmerken of handelsnamen van hun respectievelijke bedrijven. 04528

04528_NL-Dut_cRIOS_Ad.indd 1 2/23/12 8:39 AM

Aandrijftechniek 2 - 2012

Documents

Transcript of Aandrijftechniek 2 - 2012