Aandrijftechniek 10 - 2013

ELEKTRISCHDe Electric Drive Production Conference (E|DPC) lijkt een blijvend congres met begeleidende beurs te worden. Een aan-winst voor de aandrijftechniek

VAKBEURSDe vakbeurs SPS/IPC/Drives heeft zijn positie als belangrijkste vakbeurs voor elektrische automatisering wederom versterkt. Er waren ruim vijfhonderd be-zoekers meer dan vorig jaar

ELEKTRISCHFrequentieregelaars zijn ontwikkeld voor de regeling van het toerental van draaistroommotoren. Helaas halen we met deze regelaars ook een bron van storingen in huis. De oplossing: ontsto-ringsfilters

aandrijftechniek

www.AT-aandrijftechniek.nl

Aandrijven - Besturen - Toepassen nr. 10 December 2012

01_Cover.indd 18 04-12-12 09:55

Met optioneel elektrisch of hydraulisch aangedreven olie-lucht-koelers van het type OAC, biedt KTR een breed pakket standaard en op maat gemaakte koelers die u van elke behoefte in koeling voorziet. Onze gecombineerde koelers van het type MMC bieden u de mogelijkheid om 3 verschillende vloeistoffen gelijktijdig te koelen. Daarnaast bieden wij u een breed programma stalen en aluminium olietanks en componenten en accessoires voor hydraulische power packs. Voor meer informatie ga naar www.ktr.com

KRACHTIGE COMPONENTEN

0339AdvAT_KrachtCompo_191x130mm.indd 1 13-11-12 14:44

ONS LEVERINGSPROGRAMMA AC motor drive/Inverter AC Servo Motor and Drive Active Front End Programmable logic controller (PLC) Human machine interface (HMI) Industrial Power Supply Temperature controller Counter/timer/tachometer Delta Motion Control Network Industrial Fieldbus Solutions Pressure Switch Rotary optical encoder

EASY AUTOMATION

I WWW.INNOMOTION.EU | E [email protected]

T +31 315 257 267 | F +31 315 257 268

MARKENWEG 5, NL - 7051 HS VARSSEVELD, THE NETHERLANDS

ONS LEVERINGSPROGRAMMA AC motor drive/Inverter AC Servo Motor and Drive Active Front End Programmable logic controller (PLC) Human machine interface (HMI) Industrial Power Supply Temperature controller Counter/timer/tachometer Delta Motion Control Network Industrial Fieldbus Solutions Pressure Switch Rotary optical encoder

EASY AUTOMATION

I WWW.INNOMOTION.EU | E [email protected]

T +31 315 257 267 | F +31 315 257 268

MARKENWEG 5, NL - 7051 HS VARSSEVELD, THE NETHERLANDS

Markenweg 5 | 7051 HS | Varsseveld | T +31 315 257 267 | F +31 315 257 268 | www.innomotion.eu | [email protected]

aandrijftechniek INHOUDAandrijven - Besturen - Toepassen December 2012 nr. 10

3www.AT-aandrijftechniek.nlDecember 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

4 | NIeUWSNederlandse dienstverleners succesvol in auto-industrieNieuwe uitgever AandrijftechniekChronisch tekort hoogopgeleidenExport gaat in 2013 de kar trekken

10 | TecHNIScH NIeUWSLage ruwheid voor hydraulische cilindersTesten bij meer dan zes miljoen atmosfeerBewaking wielstellen maakt treinen veiligerHybride Caterpillar is niet elektrisch

12 | eLeKTrIScHE|DPC, lijkt een blijvend congres met begeleidende beurs te worden. Onder leiding van professor Jörg Franke is, in samenwerking met de beursorganisatie Mesago (die ook SPS/IPC/Drives organi-seert) weer een evenement toegevoegd op het gebied van de aandrijftechniek.

16 | eLeKTrIScHAls er iets gebeurt met een regelaar, is adequaat handelen nodig. Regelaarfa-brikant Danfoss heeft zijn serviceactivi-

Op De vOOrpagINa

snelle besturing ontwikkeld voor een nieuwe kabellegger van Boskalis.

30 | beSTUrINgeNDe prestaties van de HMI bij de keuze voor de besturing van een industriële pc mogen daar niet onder lijden. Sigmatek heeft een oplossing ontwikkeld om de gecompliceerde bekabeling te vereen-voudigen.

32 | beSTUrINgeNDe ontwikkeling van smartphones, ta-blets en andere hippe elektronica mani-festeert zich ook bij E.D.&A.

34 | beSTUrINgeNOmron opende onlangs het eerste Europese automatiseringscentrum in Barcelona. Gebruikers van het Omron Sysmac automatiseringsplatform kunnen er zowel aan eigen projecten voor klan-ten werken maar ook testen op nieuwe ontwikkelingen.

36 | vaKbeUrSDe vakbeurs SPS/IPC/Drives in Neuren-berg heeft zijn positie als belangrijkste vakbeurs voor elektrische automatisering wederom versterkt. Er waren ruim vijf-honderd bezoekers meer dan vorig jaar.

40 | SeNSOreNDit artikel beschrijft het gebruik van li-neaire geleidende kunststof potentiome-ters in een machine voor het zaaien van afzonderlijke zaden.

42 | TOYS FOr bOYSDragonfly is een op afstand bestuurbaar vliegend object (drone) dat vliegt als een libelle. De vleugels hebben een bijzonder aandrijvingssysteem.

43 | prODUcTNIeUWSNoviteiten van deze maand.

46 | ServIceAgenda en colofon.

12 | eLeKTrIScH 22 | eLeKTrIScH

teiten ondergebracht bij het VLT Service Center in Herveld.

20 | eLeKTrIScHDelta Electronics begint nadrukkelijk onder eigen vlag producten op de markt te bren-gen. Innomotion is partner voor de indu-striële automatiseringsmarkt in Nederland.

22 | eLeKTrIScHFrequentieregelaars zijn ontwikkeld voor de regeling van het toerental van draai-stroommotoren. Helaas halen we met deze regelaars ook een bron van ver-schillende soorten storingen in huis. We zijn aangeland bij de ontstoringsfilters.

26 | eLeKTrIScHLapp gaat een grotere range kabels uit het bestaande assortiment vervangen door enkele nieuwe kabels: minder kabels dus voor hetzelfde aantal toepassingen.

28 | beSTUrINgeNBachmann Electronic en Bakker Sliedrecht hebben gezamenlijk een redundante en

36 | vaKbeUrS

De nieuwe motorkabel Ölflex® Servo FD 796 CP werd tijdens de IA&D in Utrecht door Lapp Bene-lux BV gelanceerd onder het motto ‘Zeven in één’ met een goede reden. De nieuwe premium kabel vervangt in één klap zeven servomotorkabels uit het assortiment en brengt veel extra voordelen voor de gebruikers. Een langere levensduur, een compacte ruimte-inname en lage gewicht zijn andere kenmerken van deze nieuwe Lapp-kabel.

Lapp Benelux BV, Van Dijklaan 165581 WG WaalreTel. +31 (0)40 228 50 00Fax +31 (0)40 228 50 10E-mail: [email protected]

03_Inhoud.indd 3 04-12-12 09:57

4 www.AT-aandrijftechniek.nl

? ??

DECEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

Energiebesparing is onzinMijn voeten staan in brand, mijn rug doet pijn en ik zweet me een ongeluk. Ik heb twee dagen op tientallen stands de meest fantastische op-lossingen gehoord en gezien om energie te besparen – en intussen produceren de lampen boven de stands honderden kilowatts aan warmte en is het bloedheet. SPS/IPC/Drives werd gehouden in een helverlichte hoogoven vol met flitsende videopresentaties, draaiende demo’s en duizenden straalkacheltjes van om-streeks 37°C. Een enorme tegenstelling met de sobere donkere presentatie een paar weken daarvóór in Utrecht – maar in de hete en be-nauwde NürnbergerMesse leerde je die ‘indu-striële uitstraling’ wel waarderen.Stands vol ‘oplossingen’ voor energiebespa-ring dus (componenten, producten en zelfs systemen zijn al niet voldoende meer) en in-tussen een arsenaal aan volop functionerende lampen, displays, monitoren en motoren waar de Technische Unie een leuke handel mee zou kunnen beginnen. Aan energieverbruik wordt ineens niet meer gedacht, het gaat om de pre-sentatie, het imago, de handel. Energiebespa-ring is dus marketing, onzin, een verkoopar-gument, een gimmick, een leugen. Tussen IE3 en IE4 zit volgens motorenleveranciers een half procent rendementswinst… en 20 procent prijsverschil. Ik vraag me af óf en wanneer IE4 echt rendabel wordt. Wat u in de dure motor bespaart, zet uw leverancier om in schreeuwe-rige verlichting op zijn stand in Neurenberg.Intussen weren de kleinere aanbieders zich steeds feller tegen de regerende grootaanbie-ders. Onder druk van de markt (one-stop-shopping) en de economische situatie is het aanbod behoorlijk aan dynamiek onderhevig. Volgend jaar dus toch weer brandende voe-ten, een pijnlijke rug en een hoop zweetdrup-pels. En iedereen aan de led-verlichting graag: bespaart energie en is goed voor de verkoop van filters om de harmonischen onder de duim te houden. Kunnen we daar weer een beurs en marketingcampagne voor houden.

Ad [email protected]

Nederlandse dienstverleners succesvol in auto-industrieHet mag niet goed gaan met de wereldeconomie en in Europa wordt de

ene na de andere autofabriek (bijna) gesloten, toch valt er nog genoeg

zaken te doen met de kwakkelende auto-industrie. Diverse Nederlandse

ondernemingen opereren met succes als co-maker voor subsystemen van

auto’s en onlangs konden twee dienstverlenende ondernemingen goede

opdrachten noteren.

Technisch dienstverlener Imtech heeft van meerdere Duitse (vracht)auto-producenten orders ontvangen voor uitbreiding, verbetering en upgra-ding van technische oplossingen, inclusief verbetering van de energie-efficiëntie. Opdrachtgevers zijn onder andere Audi, Daimler-Benz, Volks-wagen en MAN voor fabrieken in Duitsland, Slowakije en Verre Oosten. Imtech is als technologiepartner onder meer actief met de ontwikkeling en inrichting van technische infrastructuur. Daarnaast worden onder meer ‘end-to-line’ testoplossingen geleverd. Bij de opdrachten gaat het om een totaal bedrag van 68 miljoen euro.

VerhuizingAston Martin Lagonda besloot begin dit jaar dat de productie van de vierdeurs Rapide van Magna Steyr’s productielocatie in Oostenrijk naar Engeland verhuisd moest worden. Daarbij moest de complete chassis- en carrosserielijn van dit vierdeurs model worden verhuisd. De productielijn werd gedemonteerd, verhuisd en wederom volledig opgebouwd.Verhuizen van productielijnen en fabrieken is een specialiteit van logis-tiek dienstverlener Convoi. Deze projectorganisatie beschikt over men-sen die de technische en logistieke kennis hebben om complexe ver-huisprojecten uit te voeren. Na een voorbereiding van vier maanden is het project in acht weken tijd uitgevoerd. Er waren 25 werktuigbouw-kundigen, elektrotechnici, meetspecialisten en software-engineers plus 45 vrachtwagentransporten nodig om de hele productielijn naar Enge-land te brengen. Daar is alles weer opgebouwd en aangesloten. Het project is binnen de deadline, binnen budget en naar volle tevreden-heid van de klant afgerond. De eerste ‘Engelse’ Rapides hebben inmid-dels de fabriek verlaten.

Daimler-Benz wil de

productie van de C-

klasse voor de Euro-

pese markt in 2014

concentreren in

haar fabriek in Bre-

men. Imtech helpt

daarbij een handje

(bron: DailyCar)

04-08_Nieuws.indd 4 04-12-12 10:05

5

Nieuws

www.AT-aandrijftechniek.nlDECEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

Nieuwe uitgever en accountmanager AT

Kort nieuws 4��Wetenschappers van de TU Delft en de Universiteit Leiden

gaan met het onderzoeksprogramma ‘NanoFront’ de ko-mende tien jaar de grenzen van de nanowetenschap ver-kennen. Met een subsidie van 51 miljoen euro is het een van de grootste Nederlandse investeringen in fundamen-tele wetenschap ooit.

4��Wiltec heeft met de huidige eigenaar overeenstemming bereikt over de aankoop van het pand aan de Industrie-laan 24 te Uden, het voormalige pand van EMI / Media-Motion. Het Brabantse bedrijf zet hiermee een grote stap om haar groeiambities verder in te vullen. Tot het bedrijf behoort onder andere perslucht- en pneumatiekspecialist Ter Horst.

4��Technische groothandel Coops uit Hoogezand gaat per 1 januari verder als Hoogland-Mennens Groningen, dat deel uitmaakt van de internationale industriële toeleve-ranciersgroep itsme. Hoogland-Mennens ontwikkelt hier-door niet alleen een sterke aanwezigheid in het noorden van het land, maar ook erkende expertise op het gebied van persoonlijke bescherming.

4��De nieuwe abonnementsprijs van Aandrijftechniek per 1 januari 2013 bedraagt € 264,00 (279,84 inclusief btw).

Per 1 januari wordt Cobie te Nijenhuis uitgever van Eisma Indu-strialmedia, dat onder meer Aandrijftechniek uitgeeft. Zij neemt het stokje over van Henk Meinen, die per deze datum een stapje terugdoet en alleen zijn functie als hoofdredacteur van Recycling Magazine Benelux blijft vervullen. Cobie te Nijen-huis heeft de nodige jaren ervaring als accountmanager voor bouwen industriebladen. De laatste drie jaar is ze behalve accountmanager voor Aandrijftechniek en Products4Engineers ook salesmanager voor alle titels binnen Eisma Industrialme-dia. Deze laatste functie zal ze blijven combineren met haar functie als uitgever.Rafke Kraakman is aangesteld als accountmanager binnendienst voor Aandrijftechniek en Products4Engineers en is samen met Vincent Hermans verantwoordelijk voor de titels. Zij heeft ruime ervaring als accountmanager en marketeer en verzorgt in deze laatste hoedanigheid al enkele maanden de marketing van de bladen binnen Eisma Industrialmedia.

Cobie te Nijenhuis (links) wordt de nieuwe uitgever voor onder meer Aandrijftechniek,

Rafke Kraakman wordt binnendienst accountmanager

FHI en Feda akkoord over vakbeurs in 2014Federatie Het Instrument (FHI) en Federatie Aandrijven en Automatiseren (Feda) heb-ben na intensief overleg een samenwerkingsovereenkomst getekend. Beide brancheor-ganisaties gaan nauw samenwerken om de vakgebieden industriële automatisering, industriële elektronica, aandrijftechniek en laboratoriumtechnologie onder de aan-dacht te brengen. In 2014 zal samen een nieuwe beurs worden georganiseerd voor de gezamenlijke achterban. De markt krijgt hierdoor één duidelijk moment voor een beursbezoek. De komende maanden gaat gewerkt worden aan het vormgeven van de nieuw te organiseren beurs.Feda krijgt overigens per 1 januari een nieuwe voorzitter in de persoon van Rob Hom-mersen, CEO bij Endress+Hauser Nederland. De opvolger van Egbert Stremmelaar is conform de statuten de komende drie jaar het gezicht van de brancheorganisatie.

Omec vestigt Europees kantoor in ArnhemMet een personeelsbestand van zo’n zeshonderd medewerkers is elektromotorfabrikant Omec uit Wuxi (in de buurt van Sjang-hai) voor Chinese begrippen een kleine speler. Sinds deze zomer werkt het merk vanuit Arnhem aan de opbouw van een wereld-wijde verkoop- en ondersteuningsorganisatie en een netwerk van strategische partners. Het programma omvat aluminium en gietijzeren standaard laag- en hoogspanningsmotoren die zowel onder eigen merk als voor derden worden geproduceerd, onder meer voor grote Europese aanbieders.

Inl.: Omec NV, tel.: (026) 203 02 00, www.omecmotors.com

04-08_Nieuws.indd 5 04-12-12 10:05

6 www.AT-aandrijftechniek.nl DECEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

TechniekethiekDe geschiedenis van de mensheid is een ge-schiedenis van technologische ontwikkeling. Vergeet taal en cultuur, onze techniek is wat ons onderscheidt van andere diersoorten. Dat wil niet zeggen dat technologie altijd makkelijk geaccepteerd wordt. Een nieuwe technologie bedreigt bestaande waarden en ze brengt vaak nieuwe normen en waarden met zich mee. Het massale gebruik van de mobiele telefoon heeft geleid tot de norm dat je altijd bereikbaar moet zijn. Zonder het mobieltje had die norm nooit uitgevoerd kunnen worden.Hier gaat de techniekethiek over. Ethiek kijkt kritisch naar onze normen en waarden. Ze stelt vragen over wat wij waardevol vinden. Techniekethiek kijkt specifiek naar ethische vragen rond techniek. ‘Moet alles wat kan?’ is een vraag waar veel mensen meteen aan denken als het om ethiek gaat. Dat is vooral een vraag voor achteraf. Voor als de techniek al ontwikkeld is en vaak ook al toegepast. Techniekethiek kan ook vooruitkijken. Dan stelt ze de vraag: ‘Wat voor samenleving wil-len we?’Een voorbeeld. Met de toenemende vergrij-zing en krimpende beroepsbevolking is het interessant om te kijken of robots taken in de thuiszorg kunnen overnemen. Het gaat dan niet alleen om huishoudelijke taken als stof-zuigen, maar ook om het wassen van de pa-tiënt en helpen bij het aantrekken van steun-kousen. Zo kunnen robots een menselijk personeelstekort opvangen. Maar een mede-werker van de thuiszorg levert ook een bij-drage aan de sociale contacten van een ou-dere. Kan een robot die behoefte ook vervul-len? Of kan een gebrek aan direct menselijk contact op een andere manier opgevangen worden? Is een theekransje via Skype ook ge-zellig? Techniekethiek vraagt welke manier van inzetten van technologie wenselijk is en het beste past bij de waarden en normen die we als maatschappij willen bevorderen.

Pauline FransenWerktuigbouwkundige en filosofeAuteur van het boek ‘Ethiek in begrijpelijke taal’.

Onder andere de Verenigde Staten hebben te kampen met grote tekorten aan hooggeschoold per-

soneel en tegelijkertijd een hoge werkloosheid (foto: Wikipedia/KitAy)

Chronisch tekort hoogopgeleidenis wereldwijd probleem Veel landen worden op dit moment geconfronteerd met een hoge, stijgende werkloosheid maar

tegelijkertijd met een chronisch tekort aan hooggeschoold personeel. Dit wordt veroorzaakt

door een inflexibele arbeidsmarkt, kwaliteit van onderwijs en de economische crisis. Dit leidt

tot een hevige wereldwijde concurrentiestrijd om talent en stijgende salarissen voor hoogge-

kwalificeerd personeel. Deze conclusies komen voort uit onderzoek van werving- en selectie-

bureau Hays en Oxford Economics.

De Hays Global Skills Index 2012 geeft de dynamiek weer van de arbeidsmarkten en de beschik-baarheid van professionele competenties in de 27 belangrijkste economieën van de wereld. Volgens het onderzoek is er in Nederland nauwelijks sprake van een ‘talent mismatch’, een lange termijn werkloosheid in combinatie met lang openstaande vacatures. Het beschikbare arbeidspotentieel in ons land beschikt over de vaardigheden waar werkgevers naar op zoek zijn. Ook is er in Nederland geen sprake van een algemene loondruk op de arbeidsmarkt. Wel is er een hoge loondruk binnen industrieën met een grote behoefte aan talent, zoals de high-techsector.

Wereldwijde situatieVolgens het rapport wordt elk onderzocht land geconfronteerd met specifieke problemen op de arbeidsmarkt voor professionals. Zestien van de 27 landen hebben een zekere last van krapte op de arbeidsmarkt ondanks de wereldeconomie. Hierdoor ontstaat looninflatie maar worden ook belangrijke functies niet ingevuld, wat verdere economische groei tegenhoudt. De zwaarst getroffen landen zijn Duitsland en de Verenigde Staten, met grote tekorten aan hooggeschoold personeel en tegelijkertijd een hoge werkloosheid. Aan de andere kant van de schaal zitten landen met wat meer speelruimte op de arbeidsmarkt. Italië en België hebben het minst te maken met een tekort aan hoogopgeleiden.De Hays Global Skills Index geeft elk land een score tussen de 0 en 10 op basis van zeven facto-ren die invloed uitoefenen op de arbeidsmarkt. Bij een score boven 5.0 hebben werkgevers moeite om de benodigde competenties in te vullen en is er schaarste op de arbeidsmarkt. Nederland scoort een 4.2; vraag en aanbod zijn redelijk in balans en de druk op de arbeidsmarkt is gematigd. Maar binnen technische en innovatieve sectoren doen zich wel degelijk tekorten aan hooggeschoold personeel voor.

Inl.: Hays, tel.: (020) 363 03 10, www.hays.nl

04-08_Nieuws.indd 6 04-12-12 10:05

7

Nieuws


Honeywell neemt Saia-Burgess over

NASA tentoonstelling in Jaarbeurs

Jet-Net viert tienjarig jubileum Kort Nieuws�

4��HPS Industrial, specialist in industriële computers, heeft een nieuwe eigenaar. Pieter van Woerden (links) heeft het roer overgenomen en zet de huidige werkzaamhe-den en strategie van het bedrijf verder voort. HPS Indu-strial is in 1993 door Taco Scheper opgericht en in ne-

gentien jaar uit-gegroeid tot een organisatie met twintig werkne-mers en een breed klantenbe-stand en partner-portfolio.

4��Al dertig jaar produceert Baumüller DirectMotion in loca-tie Bad Gandersheim gelijkstroom- en wisselstroom-schijf-ankermotoren, servo-, lineaire en buitenrotormotoren. Alle aanleiding dus voor een feestje. Maar er is nog een reden om het glas te heffen: het bedrijf heeft onlangs ook zijn éénmiljoenste GDM schijfankermotor geproduceerd.

4��Sommige brandstofleveranciers hielden voor diesel al en-kele jaren een strengere winterkwaliteit aan dan de norm voorschreef. NEN heeft de nationale norm voor de eisen van de winterkwaliteit van deze brandstof onlangs gewij-zigd. NEN-EN 590 bevat nu strengere eisen voor diesel aan de pomp in de winter.

Honeywell heeft Saia-Burgess Controls voor $ 130 miljoen over-genomen van Johnson Electric in Hongkong. De overname is een goede aanvulling op het programma intelligente gebouwbestu-ringen van Honeywell. Door de overname breidt Honeywell ook zijn positie op de energiemarkt in Oostenrijk, Duitsland en Zwit-serland uit. Saia-Burgess produceert programmeerbare besturin-gen, aanraakschermen, elektriciteitsmeters, tellers en timers voor HVAC-toepassingen en energiebeheer, machinebesturingen en infrastructurele systemen. Deze producten en oplossingen kun-nen via verschillende technologieën worden uitgelezen en aange-stuurd, onder meer via een webbrowser. Saia-Burgess Controls is gevestigd in Murten (Zwitserland) en heeft meer dan driehonderd medewerkers, waaronder in een eigen vestiging in Gouda.

Inl.: Saia-Burgess BV, tel.: (0182) 54 31 54, www.saia-burgess.nl

Jaarbeurs Utrecht heeft een overeenkomst afgesloten voor de realisatie van een rei-zende ruimtevaarttentoonstelling, NASA - A Human Adventure. Deze zal vanaf 13 juni 2013 voor een periode van minimaal zes maanden te zien zijn in de Jaarbeurs. De tentoonstelling voor jong en oud heeft een educatief element maar de bezoeker kan de ruimtevaarthistorie en -ontwikkelingen ook daadwerkelijk beleven. Hij of zij kan wandelen tussen de sterren en wordt geïnspireerd door de mensen, technologie en engineering van de afgelopen vijftig jaar ruimtevaart. De tentoonstelling omvat meer dan driehonderd originele objecten en replica’s, waarvan vele nooit eerder zijn ver-toond: ruimtecapsules, raketmotoren, ruimtepakken, een maanauto, telescopen, een g-kracht simulator, satellieten en de neus van de Spaceshuttle.

Inl.: Jaarbeurs Utrecht, tel.: (030) 295 59 11, www.jaarbeursutrecht.nl

Medio november vierde Jet-Net (een samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid) zijn tienjarig jubileum. De afgelopen tien jaar heeft de organisatie een hecht netwerk opgezet dat heeft geresulteerd in een samenwerkingsverband met 85 bedrijven, 170 havo/vwo-scholen en 24 partners, verspreid over heel Nederland. Jet-Net heeft in deze periode laten zien dat de aanpak om bedrijven en havo/vwo-scholen samen activiteiten te laten organiseren positieve resultaten oplevert. Op deze manier wordt de lesstof veel concreter, omdat deze aansluit bij wat er in het bedrijfsleven gebeurt. In dit kader heeft Jet-Net onlangs ook een convenant gesloten met Hoge-school Windesheim.

Inl.: Jet-Net, tel.: (070) 311 97 43, www.jet-net.nl

Saia-Burgess zal

worden geïnte-

greerd in de divi-

sie commerciële

besturingen van

Environmental

and Combustion

Controls (ECC) van

Honeywell (foto:

Saia-Burgess)

Scholieren in con-

tact brengen met

bedrijven levert re-

sultaten op. Tijdens

de Industriële Week

bezochten leerlin-

gen van groep 8 een

aantal bedrijven.

Hier was Jet-Net

overigens niet bij

betrokken (foto:

Ad Spijkers)

Astronaut Sunita Williams

is bezig met een uitstapje

in de ruimte (foto: NASA)

04-08_Nieuws.indd 7 04-12-12 10:05


? ??


De complexiteit van

innovatie

Valorisatie van ideeën heet dat. 10 punten voor het idee, 100 punten voor het te maken en 1000 punten voor het te verkopen wordt ge-zegd. En daar zit een kern van waarheid in. Dat bedenkt ook vooral iemand die dus het verko-pen lastig vindt. Er zijn namelijk ook prima ver-kopers zonder ideeën en die komen er ook niet. Of creatieve verkopers die het niet ge-maakt krijgen. Het is dus net zoals de ‘overs-hoot gedachte’ op ‘share holders value’ die voorbijgaat aan het belang van klant en mede-werker. Ook daar een succesdriehoeksmodel. Wat te denken van de ‘cash hunters’ die geen oog hebben voor de toekomst van hun ver-dienmachine. Duurzaam ondernemerschap, in materiaalgebruik, in milieu maar ook in finan-ciën en de rol van de mens hierin. Nu de crisis zich verhardt, hoor ik steeds vaker in bijeen-komsten het respect voor familiebedrijven. Mijn idee is dat juist in die bedrijven je veel meer balans vindt tussen de belangen. Al was het maar omdat je als werknemers c.q. belang-hebbers in één familie zit of zelfs in één huis woont. Je kunt dan gewoonweg niet de heb-berd zijn zonder dat zoiets persoonlijke conse-quenties heeft in je privé-sfeer.Je legt in je communicatie altijd onbewust na-druk op dat waar je zelf zwak in bent en onder-schat daarbij het belang en vaak de complexi-teit van andere noodzakelijke factoren. Voor hen die dus geweldige ideeën hebben en daar-voor al klanten hebben gevonden maar het maken c.q. ontwikkelen onderschatten dus toch een probleem. Goede ideeën genereren met duidelijke marktwaarde is lastig, net zo lastig als het verkopen met succes van zo’n business propositie als ook het ontwikkeld en gemaakt krijgen van het idee binnen de gren-zen van de business case. Wanneer er respect ontstaat voor alle elementen en er samen res-pectvol in balans aan gewerkt wordt ligt het succes om de hoek.

Eric HezemansDirector Systems Development, NTS Group

ABN Amro verwacht dat alle Nederlandse producerende sectoren een exportstijging zullen realise-

ren in 2013, al zal dat bij de één wat minder zijn dan bij de ander (foto: Yale)

Export gaat in 2013 de kar trekkenDe export vormt al jaren de belangrijkste pijler van de groei van de

Nederlandse economie. Ook in 2013 zal dit het geval zijn. De groei van

‘Made in Holland’ producten zal volgend jaar herstellen en de kar van de

economische groei trekken. Dit valt te lezen in de Exportmonitor Goede-

ren van ABN Amro. In dit rapport ligt de focus op de export van in Neder-

land geproduceerde goederen.

De uitvoer van producten van Nederlandse herkomst is in 2012 licht ge-daald. Met de verbetering van de mondiale economie en het vertrouwen van het bedrijfsleven en de consument zal de wereldhandel zich in 2013 herstellen. De groei van de goederenexport stabiliseert zich met 4,25 procent in 2013.De export van ‘Made in Holland’ producten zal daar in aanzienlijke mate aan bijdragen (+ 3,25%). Dit is een positieve ontwikkeling voor onze eco-nomie omdat aan de export van Nederlandse producten meer wordt verdiend dan aan wederuitvoer. Meer dan in 2012 zal volgend jaar wor-den geprofiteerd van de lagere waarde van de euro en de beperkte toe-name van de arbeidskosten.ABN Amro verwacht dat alle Nederlandse producerende sectoren een exportstijging zullen realiseren in 2013, al zal dat bij de één wat min-der zijn dan bij de ander. De delfstoffenwinning (voornamelijk olie en gas), chemische, rubber- en kunststofindustrie zullen de hoogste groei laten zien. De export van de consumentengoederen zal nauwelijks stij-gen. De markt voor duurzame consumentengoederen ondervindt hin-der van de druk op de koopkracht in de eurozone. De machine- en transportmiddelenindustrie zal qua exportgroei in 2013 in de midden-moot belanden. Deels betreft deze groei de uitlevering van stijgende orders uit 2012.

Inl.: ABN AMRO Bank NV, Economisch Bureau, Sector Research, tel.: (020) 628 21 38, www.abnamro.nl

04-08_Nieuws.indd 8 04-12-12 10:06

ONZE KENNIS, UW SUCCES kijk voor meer informatie op

www.eisma.nl/industrialmedia

Ohmstraat 42, 3335 LT Zwijndrecht

www.rs-hydrauliek.nl

Stationsweg 416 3925 CG Scherpenzeel (NL) T: 033-2774905 E: [email protected]

HPS Industrial bv / Computer Solutionswww.hpsindustrial.nl

n Lexcom 15” fanless panel PCn Touch screen: capacitief multi-touch n Intel® Atom™ processor D525n Geschikt voor o.a. Windows 7/XP en Linuxn Helder beeld met hoog contrastn Extern: 2x USB, 6x RS232, 2x LAN, audio

In

du

st

ri

al

c

om

pu

te

rs

Multi-touch panel PC

Vehicle mini PCn Lanner LEC-5530N: fanless mini PC met

Intel® Atom™ D525 processorn Ontworpen voor gebruik aan boord van

voertuigenn 5x LAN (waarvan 4x PoE), USB en DIOn 9-30VDC input met ignition controln 2x verwisselbare 2.5” SSD driven GPS receiver, WiFi aansluiting

HPS Adv 15PPC_LEC-5530_HPS Adv-1.def.5.0 29-10-2012 10:38 Page 1

www.AT-aandrijftechniek.nl� december 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK1010

I

n samenwerking met wetenschappers van

de University of Chicago en Universiteit Ant-

werpen ontwierpen de onderzoekers een

proces waarbij een recorddruk werd ge-

haald van 6,4 miljoen atmosfeer (640 GPa).

De hoogste druk bij materiaalonderzoeken

tot nog toe was ongeveer 420 GPa. In con-

H

ydraulische cilinders moeten een

goede afwerking hebben om efficiënt te

werken. De rondheid is cruciaal en de

binnenzijde van de cilinders hebben een

spiegelend oppervlak om een nauwe

aansluiting te voorzien tussen de zuiger

en de cilinder zelf. Meestal gebeurt de

nabewerking door eerst een schraappro-

ces toe te passen, waarmee de rondheid

ventionele zogeheten diamantstempelcel-

len kan met een relatief hoge technische

inspanning een druk worden gegenereerd

van circa 250 GPa. Een kleine maar belang-

rijke modificatie door de wetenschappers

kon deze waarde met ongeveer 150 pro-

cent verhogen. De onderzoekers gebruiken

wordt geoptimaliseerd. Dit is een inwen-

dig freesproces, waarbij minimale hoe-

veelheid materiaal wordt weggeschraapt.

Het gereedschap draait rond de as van de

opspanning. Hierna volgt doorgaans nog

een gladwalsproces. Bij deze koudvervor-

ming walst een gereedschap met kerami-

sche rollers over het oppervlak en zal zo

de ruwheid verbeteren.

Testen bij meer dan zes miljoen atmosfeer

Lage ruwheid voor hydraulische cilinders

Wetenschappers aan de Universität Bayreuth hebben in een la-

boratorium bij kamertemperatuur een statische druk van meer

dan zes miljoen atmosfeer (600 GPa) opgewekt. Als materialen

aan een dergelijke druk worden blootgesteld, veranderen ze

hun normale chemische en fysische eigenschappen en ont-

wikkelen een nieuwe structuur. De onderzoekstechniek opent

nieuwe perspectieven voor de materiaalwetenschappen.

Een proces dat bestaat uit schrapen en gladwalsen biedt een

oplossing om een hoge precisie en een lage ruwheid te ver-

krijgen in lange, holle cilinders, zoals gangbaar in de hydrau-

liek. Bijkomende voordelen zijn een kortere doorlooptijd en

minder positioneerfouten. Het proces is ontwikkeld door de

Amerikaanse machinebouwer Unisig die het proces aanbiedt

op zijn S-Series machines.

nu éénkristals diamanten van ongeveer

0,25 karaat. Op elk van de tegenover elkaar

liggende diamantvlakken wordt een half

kogelvormige nanokristallijne diamant be-

vestigd, die een doorsnede heeft van 20-50

µm. De minuscule ronde toppen van deze

diamanten liggen precies tegenover elkaar.

De drukken die bij dit materiaalonderzoek

worden gebruikt, kunnen met behulp van het

nieuwe proces nog behoorlijk omhoog.

Drukken van 1 TPa (Terapascal) ofwel

tien miljoen atmosfeer zijn volgens de

onderzoekers geen onrealistisch doel.

Inl.: Universität Bayreuth,

tel.: (+49) 921 55 38 80,

www. uni-bayreuth.de

Unisig heeft een gereedschap ontwik-

keld dat beide processen combineert. Dit

gereedschap is ontwikkeld voor gebruik

op een diepgatboormachine. Door deze

combinatie kan de gebruiker in één en-

kele opspanning beide processen uit-

voeren. Bovendien kan de doorlooptijd

verkort worden. De cilinder komt van de

machine met een uiterst hoge rondheid

(klasse IT-8 of IT-9) en een spiegelopper-

vlak (ruwheden tot 0,05 µm).

Inl.: Unisig, tel.: (+1) 262 252 3802,

www.unisig.com

Schematische weergave van de tweetraps gebouwd diamant stem-

pelcel (linksonder): Tussen de twee gezichten van de éénkristals

diamant bevinden zich twee veel kleinere vaste nanokristallijne dia-

manten. Daartussen is het materiaalmonster gecomprimeerd

(foto: Universität Bayreuth, prof. dr. Natalia Dubrovinskaia)

Unisig heeft ma-

chines speciaal

ontworpen om

schraap- en glad-

walsbewerkingen

uit te voeren,

speciaal voor de op-

pervlaktebewerking

van hydraulische

cilinders (foto:

Unisig)

10-11_Technischnieuws.indd 10 04-12-12 09:53

december 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 11

Technisch nieuws

11

A

an de nieuwe machine is sinds

het begin 2009 gewerkt. Aanvankelijk

gebeurde dat in twee projecten: een

elektrisch hybride en een hydraulische

graafmachine. Eind 2011 is het elektri-

sche project stopgezet, omdat elektrisch

hybride uit kostenoogpunt voor de klant

met afstand minder aantrekkelijk zou zijn.

Volgens Caterpillar maakt de hybride uit-

voering een besparing van 25 procent op

het dieselverbruik mogelijk ten opzichte

van de 336E, zonder dat dit ten koste gaat

van de prestaties en kracht van de graaf-

machine. De meerprijs die de klant voor

de 336EH betaalt ten opzichte van de ge-

wone 336E is volgens de fabrikant bij een

inzet van tweeduizend werkuren binnen

één jaar terugverdiend.

De nieuwe machine is voorzien van een

Hydraulic Hybrid Swing System (HHSS),

Electronic Standardized Programmable

(ESP) Pump en een Adaptive Control Sys-

tem (ACS) Valve. Als de graafmachine tij-

dens een beweging vertraagt, wordt de

kinetische energie opgeslagen in een ac-

cumulator. Als de machine weer versnelt,

Hybride Caterpillar is niet elektrisch

Caterpillar gaat de komende jaren zwaar investeren in het

ontwikkelen van hybride versies van zijn assortiment. De

336EH graafmachine is de eerste hybride machine die aan het

grote publiek zal worden getoond. ‘Cat’ heeft niet gekozen

voor een elektrische variant, maar voor een hydraulische.

komt de energie vrij. Op een graafmachine

vindt dit proces gemiddeld eens per 15 s

plaats, waardoor bij dit type machine een

grote besparing kan plaatsvinden.

Inl.: Pon Equipment BV,

tel.: (088) 737 75 00, www.pon-cat.com

Voor Caterpillar was het uitgangspunt dat het hybride machines op

zou brengen als deze techniek de kosten van de klanten fors zou

kunnen verlagen. Dat moment is nu (foto: Caterpillar)

W

ielstellen zijn de zwaarst belaste

componenten van een trein: ze worden

blootgesteld aan weer en wind, hoge

snelheden en trillingen. Schades aan la-

gers vormen een groot veiligheidsrisico;

bij een breuk van het wiel is de kans

groot dat de trein ontspoort. Daarom

worden de wielstellen regelmatig visueel

en met ultrasoon geluid gecontroleerd

en na een bepaald aantal gereden kilo-

meters vervangen.

RailBAM zorgt voor regelmatige bewa-

king van de wiellagers tijdens het rijden.

Het systeem is gebaseerd op een akoes-

tische sensor, die langs het spoor staat

opgesteld en continu alle rijgeluiden van

elke trein opneemt. Software filtert de

akoestische data voor de wielstellen en

Bewaking wielstellen maakt treinen veiliger

Siemens heeft een akoestisch bewakingssysteem ontwik-

keld, RailBAM genaamd, dat schades aan wiellagers van

treinen in een vroeg stadium detecteert. Deze oplossing ver-

betert de betrouwbaarheid van het spoor en vermindert de

onderhoudskosten. Het registreert de geluiden van de wiel-

lagers tijdens het rijden van de trein.

vergelijkt deze met de gewenste waarden.

Als in het geluidspatroon van het wiella-

ger afwijkingen optreden, wordt het be-

treffende wielstel bij de volgende stop

in het depot vervangen, zodat plotseling

uitvallen wordt voorkomen. Omgekeerd:

als de bewakingsdata geen afwijkingen

vertonen, kan een wielstel langer in be-

drijf blijven, wat kosten bespaart.

Normaal gesproken worden de wielstel-

len na 1,2 miljoen km vervangen. RailBAM

werkt nu bij rijsnelheden tot maximaal

160 km/u, een systeem voor hogesnel-

heidstreinen zit in de planning.

Inl.: Siemens

Nederland NV,

tel.: (070) 333 33 33,

www.siemens.nl

In twee jaar heeft

RailBAM in South-

hampton 45 treinen

met in totaal negen-

duizend wielstellen

bewaakt. De onder-

houdsintervallen zijn

zodoende voor zowel

de aangedreven als

niet aangedreven

wielstellen met 10

procent respectieve-

lijk 50 procent ver-

lengd (foto: Siemens)

10-11_Technischnieuws.indd 11 04-12-12 09:53


V orig jaar werd het congres gehouden

in de gebouwen van de universiteit, dit jaar werd al uitgeweken naar het Nürn-berg Convention Center van de Neuren-berger Messe. Daar is ruimte genoeg voor de deelnemers, de verschillende gelijktij-dige sessies, de postersessies en de bege-leidende, nog beperkte beurs.

Even wat getallen op een rij. Vorig jaar waren er 350 deelnemers aan het congres, nu vijfhonderd. De deelname aan de beurs is gegroeid van veertien deelnemers vorig jaar naar 27 standhouders, bijna een ver-dubbeling, met 30% uit het buitenland. De potentie voor groei lijkt er te zijn.Volgens professor Franke moet de samen-hangende beroepsgroep zich nog wel vor-men, waarbij experts uit het bedrijfsleven en de wetenschap samen de basis voor het evenement vormen. Het gaat volgens hem om de hele keten van grondstoffen (meta-len en andere materialen), ontwerp en ont-

wikkeling tot aan productie. Het belang van het evenement is volgens hem evident, aangezien elektrische aandrijvingen al voor een groot deel voor onze bewegings-techniek zorgen, terwijl vooral het vervoer straks niet zonder elektrische aandrijving zal kunnen. Een grote groei in zowel de productie van elektromotoren als opslag-systemen voor energie is te verwachten.Daarnaast moet de overdracht van elektri-citeit eenvoudiger worden. Vanwege dat laatste is nu een gelijktijdig congres ge-start (als onderdeel van E|DPC), Energy Transfer for Electric Vehicles (E|TEV) waar de draadloze overdracht van energie cen-traal staat.De te verwachten groei is ook de reden waarom Mesago als beursorganisator het E|DPC congres ziet als een ideale op-stap naar een beurs om alle kansen en mogelijkheden rond de productie van elektrische aandrijvingen te tonen. SPS/IPC/Drives is daar volgens Petra Haarbur-ger, directeur van Mesago, niet de ge-schikte beurs voor omdat die zich meer richt op de toepassing van elektrische aandrijftechniek.

De E|DPC is volgens professor Franke vooral nodig vanwege wereldwijde mega-trends:- toenemende behoefte aan energie;- gelijktijdige noodzaak tot energiebespa-

ring;- toenemende mobiliteit;- daartegenover de nadruk op CO2-ver-

mindering;- voortschrijdende automatisering.Die uitdagingen zijn alleen op te lossen met hulp van elektrische aandrijvingen.

CongresHet congres werd geopend met een over-zichtsvoordracht van professor Franke zelf, waarin hij op de megatrends in ging. Alleen al bij de opwekking van energie vormen de roterende elektrische machi-nes de allesomvattende basis. Slechts 3% van de energie wordt fotovoltaïsch opge-wekt, de rest wordt op de een of andere manier met behulp van een generator op-gewekt. Bij de consumptie van energie komt 50% voor rekening van alle elektro-motoren (in Duitsland in 2010). Hij ziet naast de grote windturbines (met directe

Potentie voor groei congres E|DPC lijkt aanwezig

E|DPC, de Electric Drive Production Confe-

rence lijkt een blijvend congres met bege-

leidende beurs te worden. Het evenement

werd vorig jaar gestart op initiatief van het

E|Drive Center van de Friedrich-Alexander-

Universität Erlangen-Nürnberg. Onder lei-

ding van professor Jörg Franke is, in samen-

werking met de beursorganisatie Mesago

(die ook SPS/IPC/Drives organiseert) weer

een evenement toegevoegd op het gebied

van de aandrijftechniek.

[tekst] Wil Wijnands

Volle bak tijdens de openingsvoordrachten, maar ook tijdens de sessiebijeenkomsten (foto:

Mesago)

Potentie voor groei

lijkt aanwezig

12-15_EDPC.indd 12 04-12-12 09:57

13

TECHNIEK Elektrisch


aandeel IE1 motoren zal daarbij slinken van een aandeel van circa 55% tot 8,2%, terwijl het aandeel IE2 motoren zal toene-men van 30,5% tot 58,8%. Ook het aan-deel IE3 motoren neemt toe: van 3,2% in 2010 tot 19,9% in 2015. De grootste markt was in 2010 voorbehouden aan de EMEA-landen (Europa, Midden-Oosten en Afrika) met een aandeel van 33,1% van de omzet. China alleen was goed voor een aandeel van 21,5% ofwel bijna 2,7 miljard dollar. Dezelfde tendens is waarneembaar voor de regelaars.Hoewel in het onderzoek voornamelijk naar omzet wordt gekeken, mag worden aangenomen, dat het aantal te produce-ren laagspanningsmotoren in vijf jaar tijd zal verdubbelen (tot circa negentig mil-joen stuks). Hetzelfde mag worden ge-zegd voor de regelaars [2].

Nieuwe motorconceptenVorig jaar hield Dynax al een voordracht over de axiale flux motor Dynax voor elek-trische auto’s. Uiteraard heeft men verder gewerkt aan het concept. Zo is de wikke-ling van de stator aangepast. Deze wordt nu vervaardigd van geïsoleerd litzedraad dat tot een rechthoekige vorm is geperst voor een betere vulfactor en lage koper-verliezen. Een tweede aanpassing is het onderbrengen van de vermogenselektro-nica en regelaar in het huis, wat zorgt voor een laag gewicht en lagere kosten vanwege minder motorkabels en aansluit-klemmen [3].Aan de universiteit van Lund (Zweden) werkt men aan een motor met gelami-neerde wikkelingen voor toepassing in hy-bride voertuigen. De gelamineerde golf-wikkeling (wave winding) van 0,5 mm koper of aluminium bandmateriaal zorgt voor een goede vulfactor en is gemakkelijk te maken, maar vergt een specifieke keuze van de constructie van de elektromotor en de magnetiseerbare kern van de stator. De onderzoekers hebben gekeken naar enkele mogelijkheden voor het vervaardigen van het statorjuk op basis van gelamineerd elektromagnetisch staal of van SM2C (spuit-gietbaar soft magnetisch composiet, fig. 1). Bij de laatste vorm kunnen de tanden zijn gemaakt van SMC (geperst soft mag-netisch composiet) of van SM2C.Het vormen van de golfwikkeling uit bandmateriaal vereist steeds een aanpas-sing van de afstand tussen de tanden omdat de diameter steeds groter wordt. De wikkeling bestaat uit twaalf lagen met een PVC isolatietape van 0,1 mm dikte. Uit

overbrenging zonder tandwielkast) ook de kleine windturbines voor thuisgebruik opgang maken.Het teveel aan opgewekte energie zal enerzijds worden opgeslagen in grote pompsystemen en opslag van pneumati-sche energie in oude mijnen, anderzijds als dynamische energieopslag in de accu’s van op het net aangesloten elektrische voertuigen. Massaproductie van elektro-motoren voor voertuigaandrijving gaat op gang komen als de grote automerken hun auto’s elektrificeren. De Siemens Drive Technology divisie, hoofdsponsor van het congres, werkt samen met Volvo aan de verdere ontwikkeling van elektro-motoren voor auto’s. Bosch en Daimler Benz hebben een joint-venture opgezet voor de ontwikkeling en productie van dergelijke elektromotoren. Het nieuwe bedrijf EM-motive is herfst dit jaar van start gegaan.

Het congres zelf was, net als verleden jaar, opgedeeld in twaalf sessies, variërend van productielijnen voor elektromotor produc-tieconcepten en -processen tot de verwer-king van magnetisch materiaal en nieuwe materialen. Wikkeltechnieken stonden ook dit jaar weer op het programma, net als nieuwe elektromotorconcepten. E|TEV is een aparte serie van vier sessies over draadloze overdracht van energie, maatre-gelen voor marktbewerking, technologie en standaardisatie, en afwegingen voor het ontwikkelen van de massamarkt.

UitdagingenIn Duitsland worden per jaar vijf miljoen elektromotoren geproduceerd voor indu-striële, stationaire doeleinden. De tech-niek en ervaring van deze productie is niet om te zetten voor de productie van elek-tromotoren voor auto’s. Enerzijds zijn de eisen die aan deze motoren worden ge-steld heel anders (dynamische belastin-gen, temperatuurrange, efficiency), maar ook de vermogensdichtheid en de vermo-gen/gewichtsverhouding moeten worden geoptimaliseerd zodat het gewicht van de accu beperkt kan blijven.De technische eisen hebben vooral betrek-king op het ontwerp van de elektrische aandrijving, maar ook op de wijze van pro-

ductie. Daarnaast is de automarkt uiterst dynamisch en heeft deze te maken met al-lerlei onzekerheden (zoals bijvoorbeeld restricties voor gebruik in de stad). Een en ander betekent dat flexibele productiesys-temen nodig zijn met betrekking tot het volume, dit om het investeringsrisico te beperken. Het Karlsruher Institut für Tech-nologie (KIT) onderzoekt de verschillende mogelijkheden om het productieproces flexibeler op te zetten, gebruikmakend van nieuwe fabricagetechnologieën [1].Het Britse marktonderzoekbureau IMS Re-search gaf de resultaten van een onder-zoek naar de wereldwijde productie van laagspanningsmotoren en regelaars. Daarbij werd onderscheid gemaakt naar- IE1 motoren (standaard efficiency, Eff2

en lager);- IE2 motoren (hoge efficiency, Eff1,

EPAct);- IE3 motoren (premium efficiency, beter

dan Eff1, NEMA);- IE4 motoren (super premium efficiency,

veel beter dan Eff1 en beter dan NEMA premium);

- niet-geklassificeerde motoren (acht-, tien-, twaalfpolige motoren, vermogen >375 kW, dompelmotoren, alle motoren die buiten de NEMA en/of IEC normen vallen);

- gelijkspanningsmotoren.Uitgaande van het jaar 2010 met 44 mil-joen verscheepte laagspanningsmotoren voor een totaalbedrag van circa 12,5 mil-jard dollar, is de verwachting dat de groei elk jaar meer dan 10% is. Dat leidt tot een omzet van 26 miljard dollar in 2015. Het

Overdracht

elektriciteit moet

eenvoudiger

Fig. 1. Verschillende

mogelijkheden voor

het samenstellen

van een stator met

een gelamineerde

bandwikkeling

(bovenin getoond)

en verschillende op-

lossingen voor het

juk [4] 4

12-15_EDPC.indd 13 04-12-12 09:57


om een betere warmteafvoer te realiseren. Dat gebeurt met behulp van een screen printer en een geautomatiseerd systeem om te controleren of alle punten ook echt op de vermogensmodule terechtkomen, zodat een uitstekende warmteafvoer is ge-garandeerd (fig. 4). Het aanbrengen wordt dan de verantwoordelijkheid van de mo-duleleverancier [6].

de resultaten, gerealiseerd met een rela-tief kleine motor, blijkt dat de stator van gelamineerd staal met tanden en tand-punten van SMC de beste oplossing is. Verder onderzoek moet uitmaken of schaalvergroting tot de gewenste tractie-motor mogelijk is [4].

RegeltechniekBehalve zeer theoretische voordrachten over modelvorming voor de besturing van motoren zijn er af en toe ook voor uw re-dacteur begrijpelijke voordrachten over de aansturing van omvormers. De inverter is een vitaal onderdeel van een elektrische

aandrijving omdat het zorgt voor de rege-ling en besturing van het toerental en koppel. Om zowel rendements- als econo-mische redenen is het belangrijk de ver-mogenselektronica zodanig in te schalen, dat de motorstroom die wordt geleverd ook is afgestemd op de motor. De motor vereist een bepaalde stroom om een spe-cifiek koppel te kunnen leveren. Vermo-gensverliezen in halfgeleiders zijn afhan-kelijk van de grootte van de gebruikte chips omdat dit de elektrische weerstand en capaciteiten van de chip bepaalt die

verantwoordelijk is voor de geleiding en de schakelverliezen.Gewoonlijk wordt een standaard inverter met B6-brugschakeling gebruikt met zes IGBT’s en zes diodes. Om een bepaalde maximum stroom te kunnen realiseren, is het gebruikelijk om niet één aparte IGBT te gebruiken voor elke schakelaar, maar meerdere transistoren . Door deze parallel te schakelen kan de gevraagde stroom worden geleverd. Meestal worden deze tegelijk in- en uitgeschakeld, waarbij de gates worden voorzien van één stuursig-naal vanuit de regelaar.Een alternatieve methode, onderzocht door de Lehrstuhl für Elektrische Antriebs-technik und Aktorik in München, is het aansturen van de IGBT’s via extra schake-laars (fig. 2), waardoor het aantal actieve chips kan worden aangepast. Ze worden niet meer simultaan geschakeld, waar-door elke chip zijn eigen stroomtoevoer en stuursignaal krijgt. Voordeel: minder energieverliezen, meerdere typen elektro-motoren met dezelfde systeemspanning (bijvoorbeeld voor Lexus en Toyota Prius) kunnen gebruikmaken van dezelfde inver-ter dus minder invertervarianten (fig. 3). Alleen het aantal parallel geschakelde IG-BT’s moet worden aangepast en er zijn minder ontwerpen nodig [5].

Vermogenselektronica en wikkeltechniekVermogenselektronische componenten worden vaak bij elkaar geplaatst in vermo-gensmodules die vervolgens op een heat sink worden geplaatst om de warmte zo efficiënt mogelijk af te voeren. Als thermi-sche tussenlaag wordt vaak een algemeen smeermiddel toegepast. Infineon presen-teerde een Thermisch Interface Materiaal (TIM) dat gemakkelijker is aan te brengen

Fig. 3. Grafiek van de toegepaste inverters voor voertuigdoeleinden

voor verschillende vermogenscategorieën, waarvan de verschil-

lende varianten kunnen worden verminderd [5]

Fig. 2. Regelschema

van een inverter

volgens de voorge-

stelde methode [5]

Fig. 4. Vermogensmodule met vooraf aan-

gebracht thermisch interfacemateriaal di-

rect na het soldeerproces. Ondanks de hoge

temperatuur van dat proces blijft de actieve

laag intact [6]

Fig. 6. Cirkelvormige samenstelling van

een wikkeling met abstracte afzonderlijke

tanden [8]

Fig. 7. Lifteenheid voor het 90° omklappen

van de wikkelingen [8]

Fig. 5. Synchrone motor voor de hybride

Mercedes-Benz S 400 [8]

Productie zal in vijf

jaar verdubbelen

12-15_EDPC.indd 14 04-12-12 09:57

15

TECHNIEK Elektrisch


het geheel door sinteren de uiteindelijke sterkte moet krijgen. Voor zowel huis als wikkelingen zijn al allerlei materialen be-schikbaar. Door de vrije vorm waarin een en ander kan worden gelegd, zijn bijvoor-beeld de vulfactor en het thermisch ge-drag van de motor te verbeteren. Ook spanningen in de mechanische compo-nenten kunnen grotendeels worden voor-komen. Het grootste voordeel zou komen van printbaar keramisch materiaal als nieuw isolatiemateriaal.Voor kleine motoren heeft men de wikke-ling al met 2D printing techniek gereali-seerd (fig. 10) [10].

Vorig jaar werd al een speciale wikkel-techniek besproken met een doorlopende wikkeling voor gesegmenteerde spoelen voor permanent magneet elektromotoren (fig. 5) voor auto’s [7]. Inmiddels is men zo ver, dat er een aparte productiecel voor is opgezet, waarmee de hele stator (fig. 6) in één keer van een liggende situatie wordt omgezet naar een geheel ronde stator (fig. 7). Er moet nog wel wat wor-den uitgezocht, maar het lijkt een goede oplossing [8].

Een nieuwe oplossing voor de productie van gelamineerde wikkelingen, al eerder aangehaald onder nieuwe motorconcep-ten en daar besproken, komt van de Zweedse Lund Universiteit. Probleem bij de productie van de wikkeling is vooral dat de wikkeling een grotere radius krijgt dan bij handgemaakte wikkelingen (fig. 8). Desondanks lijkt de mechanische me-thode voldoende aanknopingspunten te bieden vanwege de hoge dichtheid en minder ‘luchtbellen’ die de koeling van de wikkeling beperken [9].

Innovatieve productieconceptenEen onderzoek aan de Universiteit van Chemnitz is hier zeker het vermelden waard.

Daar doet men (in samenwerking met het Fraunhofer-Institut für Fertigungstechnik und Angewandte Materialforschung en Ekra Automatisierungssysteme) onderzoek naar de mogelijkheden voor het nauwkeurig 3D printen van componenten, bestaande uit één of meer materialen, voor de productie van elektromotoren. Er lijkt een enorme po-tentie te zijn om met deze techniek de effi-ciency, de vermogens- en de koppeldicht-heid van elektromotoren te verbeteren.Door middel van 3D printing wordt laagje voor laagje (fig. 9) het huis en de rotor samengesteld uit het gewenste materiaal (met uitzondering van de lagers), waarna

LiteratuurAlle verwijzingen zijn opgenomen in de Proceedings EDPC 2012[1] Stoll, J.: Flexible production Lines for series production of automotive electric drives,

Karlsruher Institut für Technologie (D).[2] Chausovsky, A.: Low voltage motors & drives, Global market update, IMS Research,

Wellingborough (GB).[3] Mueller, C.: A highly innovated transversal flux motor design with integrated inver-

ter, Compact Dynamics GmbH, Starnberg (D).[4] Högmark, C.: Electrical machines with laminated winding for hybrid vehicle applicati-

ons, Division Electrical Engineering and automation, Lund University (S).[5] Knischourek, E.: Novel control method enabling the adaptability of multi-phase inver-

ters for electric vehicles, FEAAM, Neubiberg (D).[6] Schulz, M.: Pre-applied thermal interfacing solution simplifies mounting and reduces

assembly and maintenance times, Infineon Technologies AG (D).[7] Albrecht, Th.: Proceedings for wiring integrated wiring of segmented stators of elec-

tric machines.[8] Bickel, B.: Manufacturing cell for winding and assembling a segmented stator of PM-

synchronous machines for hybrid vehicles, Friedrich-Alexander-Universität, Erlangen-Nürnberg (D).

[9] Svensson, L.: An alternative production process for electric machine windings, Lund University (S).

[10] Bräuer, P.: 3D screen printing technology - Opportunities to use revolutionary materi-als and machine designs.

Fig. 8. Geperste

spoel van gelami-

neerd band met een

hoogte van 35 mm

[4] [9]

Fig. 10. Monster van een 2D geprinte motorwikkeling [10]

Fig. 9. Enkele monsters van componenten die met behulp van 3D

screen printing zijn vervaardigd [10]

3D printen biedt

potentie voor

productie

12-15_EDPC.indd 15 04-12-12 09:58


Het Schiedamse handelshuis Itho is vele jaren Nederlands agent, distributeur en dochteronderneming geweest van een aantal productlijnen van het Danfoss-con-cern, waaronder radiatorkranen en fre-quentieregelaars. Rond de eeuwwisseling besloten Itho en Danfoss (sinds kort geves-tigd in Rotterdam) ieder huns weegs te gaan. Op dat moment beschikte Danfoss over een serviceafdeling voor de frequen-tieregelaars, maar die werd niet gezien als een kernactiviteit. Dat was en is nog steeds de productie en verkoop van (onder meer) frequentieregelaars in grote series. Daar is de onderneming heel succesvol in, maar technische ondersteuning (aftersales) is in deze markt beslist noodzakelijk.Het bedrijf zocht daarvoor een partner en vond dat in Armac. Deze firma in Andelst (vlak bij knooppunt Valburg van A15 en A50) voert projecten uit in industriële au-tomatisering en timmert onder meer aan de weg met IQSafeLink voor diagnose op afstand. De serviceactiviteiten voor de fre-quentieregelaars werden aanvankelijk on-dergebracht in Andelst. De dienstverle-ning begon op kleine schaal, maar is der-mate gegroeid dat er een aparte BV voor werd opgezet, VLT Service Center. In 2009

verhuisde deze tak naar het nabijgelegen Herveld, waar de serviceorganisatie ver-der is uitgebreid met verschillende taken, waaronder een eerste lijn helpdesk.

OnderhoudOnder onderhoud wordt alles verstaan wat invloed heeft op het gebruik en de levensduur. Daaronder valt het schoon-houden van de koelribben (heat sink) en de ventilatiekanalen, maar ook de tempe-

ratuurbeheersing in de kast of ruimte waarin de regelaar is ondergebracht. Maar onderhoud betekent ook toezicht, reparatie en revisie.

Stef van Driel is manager van VLT Service Center. “Wij zijn er op ingericht om snel te

Storingen aan frequentieregelaarsvragen om adequaat handelen

De frequentieregelaar is in de loop der jaren

steeds meer gemeengoed geworden. Met de

acceptatiegraad steeg het aantal toepassin-

gen, werd meer energie bespaard, daalden

de prijzen, namen de mogelijkheden toe en

trad er minder mechanische slijtage op. Maar

áls er eens iets gebeurt met een regelaar, is

adequaat handelen nodig. Regelaarfabrikant

Danfoss heeft zijn serviceactiviteiten onder-

gebracht bij het VLT Service Center in Herveld.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Danfoss, VLT Service Center

Een van de servicetechnici van het VLT Service Center aan het werk in de eigen werkplaats

Bij storing adequaat

handelen nodig

16-17-19_VLT Service.indd 16 04-12-12 09:58

17

TECHNIEK Elektrisch


gaat een component vaak niet in zijn een-tje kapot; waar er één gaat, volgen er meestal meer. Het hangt er ook van af hoe kritisch de applicatie is in het proces van de klant. In de industrie is stilstand van een productielijn of proces meestal duurder dan een nieuwe regelaar. Wij constateren dat bedrijven met servicecontracten door-gaans weinig storingen hebben.”Vooral kleinere regelaars worden om eco-nomische redenen niet meer gerepareerd. De keuze wordt echter door meerdere fac-toren bepaald:- wat is er precies kapot;- wat is de leeftijd van de regelaar (anders

gezegd: wat is de dagwaarde);- hoe kritisch is de applicatie;- wat is de levertijd van een nieuwe regelaar;- hoe groot is het vereiste vermogen (en

daarmee het prijskaartje);- hoe is het bij de eindgebruiker gesteld

met de kennis van regelaars, netwerken en menubesturing.

Bepalend voor de vraag of reparatie lo-nend is, zijn ook de constructie en het elektrisch schema van de regelaar. Bij de betere moderne regelaars zijn smoor-spoelen en RFI-filters ingebouwd. Ze kun-nen er wel uit, en bij bepaalde merken en typen zitten ze altijd buiten de omvormer, maar dat betekent dat de totale installatie weer duurder uitvalt en de kans op foute montage en storingen toeneemt.

Op locatie…VLT Service Center kan de meeste rege-laars ter plaatse repareren. De meest gangbare reservedelen voor het betref-fende type worden standaard door de ser-vicetechnicus meegenomen. Alle gang-bare onderdelen voor het gehele Danfoss-assortiment liggen ook in Herveld op voorraad. Meestal komen de onderdelen ook mee met de reguliere levering (dage-lijks) van nieuwe regelaars. Ook is in De-nemarken en in Nederland altijd een aan-tal reserveregelaars beschikbaar.Van Driel: “Door ervaring wijs geworden, werken wij ook met een ‘dynamische voorraad’. Mei en oktober zijn maanden met veel onweersbuien en dus veel blik-seminslagen en kapotte onderdelen, met name stuurkaarten. In het begin van de zomer houden we altijd meer ventilatoren in voorraad. Die dingen moeten dan har-der gaan werken en de zwakkere exem-plaren geven dan de geest.”Herman Scholte is Manager Service & Tech-nical Support bij Danfoss Rotterdam en werkt als zodanig nauw samen met het VLT

handelen. Hoe en hoe snel hangt onder meer van de klant af. Danfoss sluit met veel klanten servicecontracten af en dan in toenemende mate beschikbaarheids-contracten. Dat betekent dat wij garande-ren binnen een bepaalde tijd op locatie te zijn met een engineer en alle onderdelen, maar ook dat wij langsgaan voor inspec-ties. Een inspectie kan periodiek plaatsvin-den of flexibel worden ingepland, zoals dat in het proces van de klant het beste uitkomt. Afhankelijk van de situatie en de wens kan onderhoud periodiek of preven-tief worden uitgevoerd.”

In de praktijk blijkt regelmatig dat rege-laars niet goed zijn gemonteerd, moeilijk toegankelijk zijn en/of slecht worden schoongehouden. Elektronica gaat korter mee naarmate de gebruikstemperatuur hoger ligt. Om de temperatuur op een aanvaardbaar peil te houden is ventilatie nodig, maar dat brengt weer het gevaar van stofophoping (dus minder koeling) met zich mee. Van Driel: “Als het onder-houd (schoonhouden) goed gebeurt, is het energetisch rendement het hoogst en zijn de kosten het laagst. De meeste klan-ten realiseren zich gelukkig dat ze vaker storingen dus productiestilstand hebben als ze onze waarschuwingen en aanbeve-lingen naast zich neerleggen, dus meestal volgen ze onze aanbevelingen.”

Optredende problemenHet VLT Service Center krijgt vooral te maken met elektrische problemen aan frequentieregelaars. Deze kunnen bij-voorbeeld het gevolg van blikseminslag zijn. Daarnaast treden elektrische proble-men op door fouten bij installatie of la-tere aanpassingen, zoals verkeerde beka-beling, verkeerde aarding en te weinig

aandacht voor harmonischen.Van Driel: “Helaas is daar bij veel installa-teurs en eindgebruikers onvoldoende kennis van in huis. Hetzelfde geldt voor aan EMC-gerelateerde problemen. Ook zien we nog regelmatig dat ingebouwde PLC- en I/O-kaarten sneuvelen door lek-stromen, lees: verkeerde bekabeling.”Een minder frequent optredend verschijnsel is het overlijden van vermogenstrappen. Van Driel: “Alles kan kapot, ook een vermo-genstrap. Oude regelaars zijn daar door hun leeftijd uiteraard wat gevoeliger voor dan jonge exemplaren. In veel gevallen zijn stofophoping en de inwerking van omge-vingsinvloeden, met name vocht en agres-sievere gassen, als oorzaak aan te wijzen.”

Repareren of vervangenIn principe is alles te repareren. In principe. Van Driel: “Bij kleine regelaars wordt bijna alle functionaliteit tegenwoordig op twee printkaarten ondergebracht. Als een rege-laar er mee ophoudt, kunnen we volstaan met het vervangen van een van de twee printkaarten. Reparatie is bij kleine rege-laars over het algemeen niet rendabel. De onderdelen zijn niet zo duur, maar het re-pareren en vooral het zoeken van de sto-ring kan tijdrovend zijn. Een printkaart zelf repareren gebeurt eigenlijk niet meer; eco-nomisch is dat niet aantrekkelijk. Het ver-vangen van een printkaart of zelfs de ge-hele regelaar inclusief applicatiesoftware is al snel goedkoper dan repareren. Vaak is reparatie door de hedendaagse productie-methoden (SMD technologie) trouwens ook niet eens meer mogelijk. Bovendien

Sinds kort beschikt het VLT Service Center ook over de grootste

regelaar uit het Danfoss-programma. Deze wordt voornamelijk

gebruikt voor instructie en training en dan nog in deellast; de

elektrische installatie van het pand is niet berekend op een op vol

vermogen draaiende regelaar

Service in aparte BV

Reparatie en revisie

van frequentierege-

laars vergt vakman-

schap en het juiste

gereedschap

4

16-17-19_VLT Service.indd 17 04-12-12 09:58

Holland Hydraulics: professionals in hydraulic actuators

Dag en nacht hydraulische kracht!Holland Hydraulics heeft in de wereld van de hydrauliek een goede reputa tie en kan door een jarenlange kennis en ervaring élke opdracht tot in de perfectie uitvoeren.

www.hollanD-hyDraulics.nl

BinnenHavenstraat 14 7553 GJ HenGelo

F +31 (0)74 - 250 64 13

t +31 (0)74 - 291 78 48

[email protected]

Zwenkaandrijving Industriële cilinders RVS-cilinders

6169 Holland Hydraulics Adv.indd 1 07-03-11 11:03

Meer informatie? Telefoon: O343 - 45 37 44, e-mail: [email protected]

K I J K O P W W W . A L P A T E K . C O M

Elektrischvoertuig bouwen?

Alpatek B.V. heeft een zeer uitgebreid assortiment aandrijf-componenten om uw voertuig elektrisch aan te drijven:

• Batterijgevoede DC- en AC-motoren 12-240 V • Wielnaafmotoren • Complete differentieelaandrijvingen 250 W - 25 kW (ook voor hydromotoren) • Tandwielkasten • Planetaire wielaandrijvingen met motoren • Toerenregelingen • Disselkoppen, voetpedalen,

hall sensors • Aansluiten en programmeren elektronika

Zakenauto is een uitgave van Eisma IndustrialmediaMeer informatie: Ben ten Broeke 088-29 44 700

[email protected]

Bij dit vakblad ontvangt u van onsde uitgave Zakenauto

Lees alles over:• Tijdelijk switchen van mobiliteit

• Non-stop elektrisch rijden

• Ondersteuning grote wagenparken

• Wagenparkbeheer: alleen nog A- en B-labels

• Multitest vier zakelijke hatchbacks

• Keurmerk RSS op komst

• Kosten mobiliteit real-time inzichtelijk

• TPMS wordt verplicht

• en meer nieuws voor de zakelijke rijder

Inclusief 10 pagina’s ‘Autogas Nieuws’powered bij Zakenauto

19

TECHNIEK Elektrisch


vriendelijk doorverwezen. Diverse concul-lega’s hebben ook een eigen servicecen-trum in Nederland.”Van Driel vult aan: “Die samenwerking is essentieel. Onderhoud en reparatie is meer dan onderdelen vervangen. Het bete-kent ook dat je kennis moet delen en een probleem moet kunnen analyseren. Daarom vindt regelmatige terugkoppeling plaats vanuit het VLT Service Center in Her-veld naar de verkooporganisatie in Rotter-dam en naar de fabriek en R&D in Dene-marken. Want we hebben het wel over gebruiks- en installatiefouten gehad, maar onze mensen in Denemarken kunnen ook ontwerp- of productiefouten maken.”

Van wieg tot grafService is meer dan snelle reparatie en be-schikbaarheid van onderdelen. Een goed advies, hulp bij de keuze van de juiste re-gelaar (vermogen, IP-klasse, applicatie-software, extra functionaliteit) en hulp bij de juiste installatie hoort ook bij het werk.Service begint op de (elektronische) teken-plank. De ontwerpafdeling kijkt goed naar alle facetten van een regelaar: mechani-sche constructie, elektromagnetische ei-genschappen (EMC/EMI), elektrisch schema, bereikbaarheid van componenten en aansluitingen tijdens productie, instal-latie en onderhoud. De frequentierege-laars worden mechanisch en elektrisch ontworpen voor een minimale levensduur van tien jaar, maar meestal gaan ze langer mee. Danfoss zal de term ‘onderhoudsvrij’ niet gebruiken (de levensduur wordt im-mers mede bepaald door de manier waarop een regelaar wordt geïnstalleerd, gebruikt en gekoeld), maar ‘onderhouds-arm’ durft men de regelaars wel te noe-men. Het vervangen van tussenkring con-densatoren is bij Danfoss niet nodig.Service betekent ook ondersteuning als een klant besluit een moderner type rege-laar in gebruik te nemen. Hulp bij instal-latie, programmering en configuratie van-uit de verkoop- en/of serviceorganisatie is vaak welkom. Dat geldt al helemaal als de nieuwe regelaar extra functionaliteit biedt, bijvoorbeeld een ingebouwde logi-sche besturing, motion controller en/of veiligheidsfuncties. Ook daarvoor kunnen klanten een beroep doen op het VLT Ser-vice Center.

Inl.: Danfoss BV, tel.: (010) 249 20 50, www.danfoss.nl/vltVLT Service Center, tel.: (0488) 42 23 23, www.vlt-servicecenter.nl

Service Center. “In de praktijk gebeurt de keuze ‘repareren of vervangen’ in nauw overleg tussen fabrikant of serviceverlener en eigenaar dan wel eindklant. Een service-technicus van het VLT Service Center kan altijd een nieuwe regelaar installeren, pro-grammeren (of het programma overzet-ten) en in gebruik nemen of daarbij assis-teren. De servicebehoefte verschilt van be-drijf tot bedrijf en van sector tot sector. Bij industriële eindgebruikers (productiebe-drijven) zijn er vaak korte lijnen tussen technische diensten enerzijds en leveran-ciers, die op hun beurt weer directe con-tacten hebben met het VLT Service Center. Bovendien is er vaak de nodige kennis over de regelaar aanwezig. Ook in de waterwe-reld zijn de lijnen tussen eindgebruiker en dienstverlener kort. In de agrarische sector kunnen de commu-nicatielijnen langer zijn. De contacten ver-lopen via stalinrichters en mechanisatiebe-drijven. In de HVAC-markt en de koelmarkt (supermarkten) zijn gespecialiseerde in-stallateurs vaak de tussenschakel, met sterk uiteenlopende kennisniveaus.”

…of in de werkplaatsAlles is op locatie te repareren maar stil-gevallen regelaars kunnen ook worden opgestuurd naar Herveld. In alle gevallen worden de regelaars zo snel mogelijk ge-inspecteerd en volgt een offerte voor re-paratie. De reactietijd is normaal gespro-ken een dag.Om een snelle service te kunnen realise-ren, werkt VLT Service Center met flexibele

roosters. Van Driel: “Onze ‘monteurs’ zijn zowel binnen als buiten inzetbaar. Er is altijd wel iemand beschikbaar om een spoedreparatie uit te voeren. Een extern werkende monteur neemt voor regelaars altijd de gangbare onderdelen mee. Gro-tere en meer ‘exotische’ componenten worden zo snel mogelijk nagestuurd.”Het VLT Service Center kent vier engineers en drie administratieve krachten. Van Driel: “De techniek is natuurlijk belang-rijk, maar de administratie ook. Deze mensen kennen de klanten en hun belan-gen en ze weten hoe kritisch hun regelaar kan zijn. Flexibiliteit, samenwerking en korte communicatielijnen zijn essentieel voor een snelle reactie.”

Ook de samenwerking met de fabrikant is belangrijk. Scholte: “In de praktijk vormen we één organisatie. Training en overleg doen we gezamenlijk, soms gaan we ge-zamenlijk naar klanten. Alleen juridisch en financieel zijn het twee bedrijven. Het VLT Service Center is een 100 procent part-ner van Danfoss; alle bij ons gemelde en aangeboden reparaties verwijzen wij naar Herveld. Omgekeerd verleent het VLT Ser-vice Center alleen service aan onze rege-laars. Als een merk van een andere leve-rancier wordt aangeboden, wordt die

Voor hij naar een

klant vertrekt, zorgt

de servicetechnicus

er voor dat hij alle

reservedelen voor

het betreffende

type regelaar bij

zich heeft

Alle gangbare

onderdelen op

voorraad

16-17-19_VLT Service.indd 19 04-12-12 09:59


D elta Electronics is in 1971 opgericht als

productiebedrijf voor derden, met name voor voedingen. Tot aan omstreeks 2005 verdiende het bedrijf vooral geld door zo efficiënt mogelijk te produceren, waarbij de producten voornamelijk naar de Chinese Volksrepubliek gingen. Grootafnemers waren bedrijven als Allen-Bradley, Schneider Electric en diverse Japanse elektronicabe-drijven. Ook in Europa genoot het bedrijf bij insiders bekendheid als producent van onder private label geleverde elektronica, die geheel volgens de eisen van de klant en

volgens de Europese richtlijnen wordt ge-maakt. Bepaalde producten (en dan met name de frequentieregelaars) worden onder verschillende namen via diverse par-tijen ook in Nederland gedistribueerd.

De eerste jaren was het eigen merk een ondergeschoven kindje. In de loop der tijd is echter een groeiend programma eigen

Delta Electronics wil onder eigen merk Europese markt veroveren

Delta Electronics bestaat al ruim veertig jaar, maar pas de laatste paar jaar

begint het nadrukkelijk onder eigen vlag producten op de markt te brengen.

Tijdens de beurs Industrial Automation & Drives presenteerde Innomotion

in Varsseveld zich als partner voor de industriële automatiseringsmarkt in

Nederland. Aandrijftechniek liet zich informeren over het brede pakket elek-

tronicaproducten van de Taiwanese producent.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Innomotion BV

producten ontstaan, met name voor indu-striële automatisering. Vanaf 2009 werd het accent duidelijk op het eigen merk ge-legd. De onderneming heeft wereldwijd inmiddels 94 verkoopkantoren, 41 fabrie-ken, 55 R&D-laboratoria en 130 logistieke steunpunten. ‘Mission statement’ van Delta Electronics is het bieden van innova-tieve, schone en energetisch efficiënte op-lossingen voor een betere toekomst.

In NederlandIn Nederland heeft het bedrijf twee vesti-gingen. In Hoofddorp bevindt zich het Europese hoofdkantoor, dat zich bezig houdt met de marketing en verkoop van alle productgroepen voor heel Europa. De businessunit Industriële Automatisering heeft zijn Europese hoofdzetel in Eindho-ven en zorgt met name voor de marketing en ondersteuning. De verkoop aan machi-nefabrieken, system integrators en eind-klanten gebeurt via distributiepartners.Voor de Nederlandse markt zocht de Tai-wanese onderneming een totaalaanbieder voor industriële automatisering en vond die in Innomotion. Dit bedrijf voert de fre-quentieregelaars al een jaar of tien en le-vert sinds kort het totale pakket industriële automatiseringsproducten. Dat pakket wordt steeds groter én steeds ‘Europeser’.Innomotion houdt niet van álle producten voorraad aan; daarvoor is het huidige pro-ductieprogramma eenvoudig te breed en voor bepaalde specifieke productgroepen is in ons land ook geen markt. De hardlopers, en dat zijn vooral de nieuwere productlij-nen, zijn echter wel uit voorraad leverbaar.

Compleet aanbodHet leveringsprogramma omvat onder meer een breed scala PLC’s, frequentiere-gelaars, HMI’s, voedingen en sinds kort ook industriële switches en routers. Deze netwerkcomponenten worden al lang voor derden voor de kantoormarkt gepro-duceerd, maar Delta Electronics brengt nu ook industriële uitvoeringen onder eigen

De ASDA-A2 servo drives zijn bedoeld voor nauwkeurige positioneertaken en hebben onder meer standaard een

elektronische nokkenfunctie aan boord

Alle software is vrij

beschikbaar

20-21_Delta.indd 20 04-12-12 10:00

21

TECHNIEK Elektrisch


automatisering. ‘One-stop-shopping’ is ook voor klanten van de Taiwanezen steeds meer het motto. Bij Innomotion komen zelfs al vra-gen binnen voor software en paneelbouw. Hiervoor werkt het bedrijf samen met soft-warepartners en paneelbouwers.Van origine is Delta Electronics een pro-ductiebedrijf en kan derhalve eerder als een marktvolger dan als een trendsetter worden gezien. Maar Taiwanezen hebben al vaker bewezen dat ze snel leren, dus wellicht zijn de komende jaren de nodige innovaties te verwachten.

Inl.: Innomotion BV, tel.: (0315) 25 72 67, www.innomotion.eu

naam. Behalve standaard producten wor-den ook speciale uitvoeringen geleverd, zoals frequentieregelaars voor de liftenin-dustrie. Ook het aanbod aan componen-ten voor ‘hogere’ marktsegmenten neemt toe: servo-aandrijvingen, motion control systemen inclusief de bijbehorende net-werken en software. Wat betreft netwer-ken ondersteunt het merk veelgebruikte bussystemen als Modbus, CANopen, De-viceNet en Profibus. Ook is er een eigen systeem, DMCnet op basis van CAN en val-len binnenkort de eerste producten te ver-wachten die communiceren via EtherCAT.De kracht van Delta Electronics zit vooral in kleinere aandrijvingen en machinebesturin-gen. De belangrijkste marktsegmenten hiervoor zijn de algemene machinebouw (met name kleinere en modulaire machi-nes), material handling, verpakkingsmachi-nes, metaal- en houtverwerkende industrie, HVAC en kleine procesindustrie. Belangrijk voor deze markten is, dat alle software vrij beschikbaar is en continu wordt dooront-wikkeld, met name in Taiwan.

AandrijvingenBij de frequentieregelaars zijn de series E en EL de standaard types. De serie E is de uitvoering met ingebouwde PLC-functio-naliteit, de EL-serie is voorzien van een ingebouwd netfilter. Beide typen zitten onder brand label ook bij andere aanbie-ders in het programma. Het zijn allround regelaars, die geschikt zijn voor tal van applicaties. De serie E is leverbaar voor éénfase (0,2 kW – 2,2 kW) en driefasen motoren (0,4 kW – 22 kW). Voor de EL-serie is dat respectievelijk 0,2 kW – 2,2 kW en 0,4 kW – 3,7 kW. Beide zijn uitgevoerd voor beschermingsklasse IP20 en moeten dus in een kast worden ingebouwd.Voor de grotere vermogens biedt Delta Electronics een serie regelaars aan onder de aanduiding C2000. De hierin inge-bouwde PLC is krachtiger dan in de E-se-

rie. De regelaars werken volgens het klas-sieke veldoriëntatieprincipe en voldoen aan beschermingsklasse IP20. Ze worden aangeboden in vermogens van 0,75 kW – 90 kW (230 V) en 0,75 kW – 355 kW (460 V). Er zijn ook uitvoeringen met sensor-less vector control (serie CP2000) die met name zijn bedoeld voor HVAC-toepassin-gen en zelfs tot 400 kW gaan.

Specifieke regelaars zijn de series HES en AFE. HES staat voor Hybrid Energy Saving. Dit betreft complete aandrijfsystemen voor de kunststofverwerkende industrie, met name spuitgietmachines. Een systeem omvat een servomotor, servoregelaar, pomp met vaste opbrengst en een druk-sensor. AFE staat uiteraard voor Active Front End en wordt gebruikt om remener-gie terug te voeden naar het net. Delta le-vert ze voor vermogens van 7,5 kW tot 37 kW (éénfase) en 7,5 kW – 75 kW (460 V).In de categorie servo-drives is de serie ASDA2 de belangrijkste. De versie ASDA-A2 is bedoeld voor nauwkeurige positio-neertaken en heeft onder meer standaard een elektronische nokkenfunctie aan boord. Toepassingen zijn onder meer te vinden in portaalsystemen en verpak-kingsmachines. De motoren en verster-kers zijn leverbaar in uitvoeringen van 0,1 kW tot 15 kW (220 V) en 0,75 kW tot 15 kW (400 V). Versie ASDA-B2 wordt toege-past in onder meer zaag- en snijmachines en deze lijn loopt van 0,1 kW - 3 kW.

Tot slotVan Delta Electronics en haar distributeurs en systeempartners worden niet langer al-leen frequentieregelaars gevraagd, maar een compleet aanbod. Dat is er ook, voor uiteen-lopende toepassingen binnen de technische

Delta Electronics wil onder eigen merk Europese markt veroveren

Delta ElectronicsHet Taiwanese bedrijf heeft zijn activiteiten georganiseerd in drie productgroepen, met daaronder een aantal businessunits. Samen waren ze goed voor een omzet van iets meer dan zeven miljard dollar in 2011.Voor onze lezers is de belangrijkste de groep Energy Manage-ment. Deze neemt ongeveer een kwart van de groepsomzet voor zijn rekening. Hieronder vallen de businessunits: - Industrial Automation Systems (wissel-, draai-, gelijkstroom en

servomotoren, PLC’s, CNC-besturingen, analoge en digitale re-gelaars, frequentieregelaars, displays, voedingen).

- Renewable Energy Solutions (inverters voor zonne- en wind-energie en brandstofcellen, kleine windturbines).

- Photovoltaic Inverters.- Automative Electronics and Charging Solutions (elektronicacompo-nenten, opladers, laadpalen, converters, motoren, besturingen).

De groep Power Electronics levert met zo’n 60 procent de groot-ste bijdrage in de omzet. Tot de groep behoren de businessunits: - Power Management Products (voedingen voor industriële en

professionele toepassingen, schakelkasten, middenspannings-drives, UPS-en).

- Fans & Thermal Management Solutions (ventilatoren, blowers, koelribben).

- Cabinet Air-to-Air Exchangers (warmtewisselaars).- Mobile Adapters (voedingen voor handhelds, laptops en dergelijke).De groep Smart Green Life is goed voor ongeveer een achtste deel van de omzet. Deze groep omvat: - Network Solutions (switches, passieve componenten, Wi-Fi, ac-

cess points).- Display Solutions (grote professionele schermen, projectoren).- Led Lightning.- Handheld Healthcare Devices.

Medio dit jaar introduceerde Delta Electronics de AH500-serie, een nieuwe mid-range PLC.

De controller biedt niet alleen een hogere snelheid en een grotere geheugencapaciteit,

maar ook een grotere flexibiliteit van het systeem. Er is een groot aantal modules beschik-

baar om aan de verschillende behoeften van klanten te voldoen

Pakket wordt steeds

‘Europeser’

De serie CP2000

frequentieregelaars

met sensorless vec-

tor control zijn met

name bedoeld voor

HVAC-toepassingen

en gaan tot 400 kW

20-21_Delta.indd 21 04-12-12 10:00


Wie ‘frequentieregelaar’ zegt,zegt ook ‘ontstoringsfilter’

Dankzij de ontwikkeling van de halfgeleidertechniek zijn er frequentierege-

laars. Zij zijn ontwikkeld voor de regeling van het toerental van draaistroom-

motoren. Helaas halen we met deze regelaars ook een bron van verschillende

soorten storingen in huis: vervorming van de zuivere sinusvorm van de wis-

selspanning door harmonischen (LF) en het veroorzaken van de zogeheten

RFI, radiofrequentie interferentie (HF).

[tekst] Leo Scheltinga

troffen. We zijn aangeland bij de ontsto-ringsfilters. Deze zijn grotendeels opge-bouwd uit capaciteiten en zelfinducties, ofwel condensatoren en spoelen.

Storing vanuit de aandrijvingAlle bedoelde storingen vinden hun oor-sprong in het opwekken van harmoni-schen door frequentieregelaars, ofwel van sinusvormige spanningen met frequenties van veelvouden van de oorspronkelijke fre-quentie. De opgenomen netstroom is als gevolg niet sinusvormig. Via Fourierana-lyse is deze stroom te ontleden in stromen van hogere frequentie en amplitude. Zij worden opgewekt door elk niet-lineair cir-

cuit, maar meestal door gelijkrichters. Het is duidelijk dat het inbouwen van elektro-nische snelheidsregelingen in complete aandrijfsystemen niet zomaar straffeloos kan gebeuren. Er moet rekening worden gehouden met elektromagnetische interfe-rentie en dat in het kader van de voor-

Uitgangsfilters wor-

den gemonteerd

aan de uitgang van

de frequentiere-

gelaar en aan de

andere kant aan de

motorkabel

(foto: MCA)

Vermogensrange

steeds groter

geworden

D oor de snelle ontwikkeling van de half-

geleidertechniek heeft de wereld al ge-ruime tijd geleden kennis kunnen maken met technische toepassingen daarvan. Zo werd met de komst van de softstarter het probleem van de grote aanloopstromen van wisselstroommotoren en van draai-stroommotoren opgelost. Dat wil zeggen dat de bekende ster-driehoekschakelaar met drie magneetschakelaars in bepaalde applicaties zijn langste tijd wel heeft gehad.Met de frequentieregelaar, die kleiner is van omvang, werd een vrijwel continue regeling van het toerental mogelijk. Ook de tijd van dure draaistroommotoren met

dubbele pooltallen en twee nominale toe-rentallen is hiermee zo ongeveer voorbij.Frequentieregelaars zijn nu te kust en te keur leverbaar. De vermogensrange van deze apparaten is in de loop der jaren steeds groter geworden en een frequentie-regelaar voor een motorvermogen van bij-voorbeeld een paar honderd kW of zelfs enkele MW is geen uitzondering meer.Helaas wordt met de halfgeleidertechniek ook een niet te verwaarlozen (gelukkig wel beheersbare) storingsbron in het elektronische hart (de besturing) van aan-drijfsystemen binnengehaald. Hiertegen moeten dan ook maatregelen worden ge-

22-25_Ontstoringsfilters.indd 22 04-12-12 10:07

23

TECHNIEK Elektrisch


noemde hoogfrequent emissie, afkomstig van de vermogenstrap van aandrijfsyste-men met frequentieregeling. Hier gaat het om een krachtige storingsbron met elek-tromagnetische straling (EMC) gezien de hoge spanning en hoge stroom met zeer korte, snelle schakelpulsen. De toegepaste thyristors zijn componenten met betrekke-lijk lage schakelsnelheden. Deze begren-zen de omvang van het emissiespectrum tot ongeveer 1 MHz, terwijl bij toepassing van IGBT’s (Insulated Gate Bipolar Transis-tors) het emissiespectrum nog verder gaat, tot ongeveer 50 MHz. De emissie is meestal het sterkst in het frequentiegebied van 100 kHz tot 10 MHz. Waar normen voor hoog-frequent emissie moeten worden gehan-teerd, is vrijwel altijd sprake van uitzonder-lijk sterke straling ergens in een frequentie-gebied van 150 kHz tot 30 MHz, soms met frequenties van 30 MHz tot 100 MHz, en deze stralen af via de ether.

Genoemde frequenties zijn gelukkig lager dan die van pc’s en andere apparatuur uit de informatietechniek. De aandrijving zelf met direct uitgezonden straling is geen belangrijke storingsbron. Er zouden dicht bij de behuizing sterke elektrische en mag-netische velden kunnen zijn, maar deze worden snel zwakker bij vergroting van de afstand vanaf de aandrijving. 300 mm be-schouwt men als een storingsvrije afstand. De bekabeling van de aandrijving is wijd-verspreid aanwezig, maar waarschijnlijk te lang om als een effectieve antenne voor de eventueel door de aandrijving opge-wekte frequenties te functioneren.De aansluitingen van de voedingskabels aan de aandrijving dragen echter de grootste intensiteit van de hoogfrequente wisselspanning bij zich en kunnen zo-doende een krachtige bron van elektro-magnetische emissie vertegenwoordigen. Aangezien de aansluitkabel van de rege-laar naar de elektromotor wordt be-schouwd als een specifiek gevoelig deel voor de gehele installatie, kan het tracé van deze kabel zo worden vastgesteld dat stralingsgevoelige circuits kunnen wor-den vermeden en kan deze kabel eventu-eel ook nog worden afgeschermd. Aange-

schriften. Gezien de grote verscheidenheid van aandrijfsystemen gaat het hier echter om algemene richtlijnen.Alle elektrische apparatuur wekt als neven-effect elektromagnetische velden op. Deze apparatuur kan echter ook zelf worden be-invloed door elektromagnetische velden van buitenaf. Het basisprincipe van EMC (elektromagnetische compatibiliteit) is, dat elektromagnetische straling niet wederke-rig de grens van de immuniteit van samen-werkende apparaten mag overschrijden. Door de verscheidenheid en onzekerheid van neveneffecten en de directe omgeving van de apparatuur is een zekere veiligheids-marge tussen de intensiteit van de elektro-magnetische straling en de immuniteit van de apparatuur wel geboden. In veel landen bestaat zelfs de eis dat bijvoorbeeld fre-quentieregelaars moeten zijn gecertifi-ceerd om te laten zien dat deze voldoen aan onder meer de immuniteitseisen. Ove-rigens kan de betreffende aandrijving nooit doelgericht worden getest zonder de bijbe-horende elektromotor met kabels en an-dere apparatuur in de periferie.Het neveneffect van aangrenzende modu-les in een installatie blijft moeilijk te voor-spellen. De meeste fabrikanten van aan-drijfsystemen gaan bij het testen uit van een praktische benadering van hun pro-ducten, in een opstelling die redelijk re-presentatief is voor de bedoelde toepas-singen. Bovendien verstrekken zij speci-fieke bijgeleverde richtlijnen voor het complete aandrijfsysteem, dat wil zeggen: aandrijving met besturing.

Soorten storingenNormaal gesproken voldoen aandrijvin-gen aan de eisen voor immuniteit zoals vastgelegd in de norm IEC 61000-6-2. Voorzorgsmaatregelen zoals afge-schermde signaalkabels of filters zijn dan overbodig. Voor bijzondere ingangen zoals ‘fast responding’ ingangen, data-links en incrementele encoderpoorten is dit niet het geval. Deze algemene IEC-norm bepaalt scholingsniveaus die redelij-kerwijs zijn gerelateerd aan een grove in-dustriële bedrijfsomgeving. Er zijn echter bedrijfssituaties waar actuele storingsni-veaus de standaardniveaus overschrijden en interferentie misschien zou kunnen ontstaan. Een voorbeeld: inductieve ge-lijkstroombelastingen zoals elektromag-netische remmen waarbij de bedrading parallel loopt met de bekabeling van de

besturing van het aandrijfsysteem.De gelijkrichtertrap van frequentierege-laars in aandrijfsystemen genereert har-monischen van de frequentie van de voe-dingsspanning (zoals alle apparaten met een gelijkrichtertrap). Een installatie met in verhouding een hoge belasting aan aandrijvingen zou moeilijkheden kunnen veroorzaken als gevolg van laagfrequent emissie. Het aantal harmonischen in on-even volgorde van de frequenties is tame-lijk hoog. Met toename van het aantal harmonischen wordt echter het effect hiervan steeds minder. Bij de 25-ste har-monische is het effect bijna verwaarloos-baar klein. Het betreft hier een frequentie van 1250 Hz die behoort tot het audioge-bied van het elektromagnetisch spectrum.Daarnaast zijn er storingen door de zoge-

Behalve regelaar

ook bron van

storingen

De emissieroutes voor hoogfrequente emissie

(bron: Control Techniques)

Enkele goedkope maatregelen om emissie te beperken. Van de fer-

rietring is ter wille van de duidelijkheid maar één slag getekend

(bron: Control Techniques)

Het effect van een

EMC-filter en een af-

geschermde motor-

kabel (bron: Control

Techniques)

4



met hoge frequenties via de afscherming van de motorkabel een gemakkelijke te-rugweg vinden, en dus niet terecht kun-nen komen in de voedingskabels.De functie van dit filter is het onderdruk-ken van de algemeen voorkomende hoog-frequent emissie vanuit de aandrijving. Het filter beschikt over een sterschakeling van condensatoren. De drie condensato-ren zijn via een vierde condensator ver-bonden met aarde en vormen met de in-ductieve reactanties van de motorkabel het belangrijkste deel van het filter om het effect van de hoogfrequent emissie te onderdrukken en te beheersen.

Overigens hoeft men niet altijd direct zijn toevlucht te zoeken tot filters; soms kan een nauwkeurige afscherming van de ka-bels toereikend zijn.

AfschermingDe afscherming van kabels is een voorde-lige, gedeeltelijke oplossing of soms zelfs een totaaloplossing van het interferentie-probleem. Het begrip ‘afscherming van signaalkabels’ wordt echter dikwijls ver-keerd opgevat. Het komt vrij algemeen voor dat kabels met een signaalfunctie onjuist worden geïnstalleerd. Een en ander vraagt om een kritische benadering van de signaalkabels voor aandrijfsyste-men, zoals voor analoge snelheidsrefe-renties, terugkoppeling van signalen van-uit encoders en andere tot dezelfde aan-drijving behorende sensoren.

nomen dat de afschermmantel van de kabel aan beide zijden van de kabel vol-gens richtlijnen voor hoge frequenties correct is aangesloten, zal de elektromag-netische straling op dit kabeltracé vrijwel zeker zijn geminimaliseerd.

Filters en EMCHet scherm van de kabelmantel moet zorg-vuldig worden aangesloten, daarnaast kun-nen ook netfilters oftewel netontstoringsfil-ters worden toegepast. Netfilters onder-drukken storingen die worden veroorzaakt door harmonischen met frequenties van 150 kHz tot 30 MHz in voedingskabels naar de verbruikers (hier dus de frequentierege-laars) en leveren in feite al een bijdrage aan de EMC. Het ontwerpen van dit soort filters is tamelijk moeilijk omdat ze moeten zor-gen voor een aanzienlijke onderdrukking van de storingen in elke specifieke installa-tie. Bovendien moeten deze filters een ac-ceptabele impedantie hebben, zodat een te groot spanningsverlies in het uitgangscir-cuit van de aandrijving of frequentierege-laar wordt vermeden.De aansluitingen van de voedingskabel naar de aandrijving vormen meestal een bron van ongewenste hoge frequenties. Deze worden in hoofdzaak veroorzaakt door een stroom vanuit de aandrijving naar aarde via de capaciteit van de motor-kabel en motorwikkelingen. Hoewel het

spanningsniveau hier enigszins lager is dan bij de uitgang van de aandrijving, kunnen door de aansluitingen op het wijdvertakte voedingsnet controlemetin-gen noodzakelijk zijn. In het algemeen zijn op deze plaats filters voor het radio-frequentiegebied afdoende.Een voortdurende kritische EMC-risicobe-oordeling is echter van het grootste be-lang. De storingsgevoeligheid van de mo-derne elektronica met het streven naar miniaturisering moet niet worden onder-schat. Wanneer een aandrijfsysteem moet worden geïnstalleerd, komt bij het beoor-delen van het risico van interferentie het begrip EMC direct aan de orde. Alle in de Europese Unie verkochte industriële elek-tronica en dataprocessingapparatuur met aandrijvingen hebben een door de EMC-norm opgelegde immuniteit. Hierdoor kan worden volstaan met beperkte voorzorgs-maatregelen om de emissie te beheersen.Bepaalde specifieke onderdelen zijn altijd ontvankelijk voor interferentie van fre-quentieregelaars. Hierbij moet worden gedacht aan onder meer sensoren met zeer lage signaalniveaus zoals thermokop-pels, rekstrookjes, pH sensors en hoogfre-quente naderingssensoren, maar ook aan digitale datalinks en niet afgeschermde rail pick-up-systemen. Ingangsfilters, ook wel genoemd EMC-filters, in combinatie met afgeschermde kabels tussen de fre-quentieregelaar en de motor zorgen voor een effectieve onderdrukking van de hin-derlijke radiofrequentie interferentie ofwel RFI. Het ingangsfilter verschaft een circuit met een lage impedantie vanaf aarde naar de bekabeling aan de ingangs-zijde van de aandrijving, zodat stromen

De basis voor een

ingangsfilter (bron:

Control Techniques)

De juiste aanslui-

ting van een af-

geschermde kabel

voor een afscherm-

effect bij hoge fre-

quenties (bron: Con-

trol Techniques)

Weg van de stoorstroom bij gebruik van een afgeschermde motor-

kabel in combinatie met een EMC-filter in de frequentieregelaar

(bron: Siemens)

Neveneffect moeilijk

te voorspellen


25

TECHNIEK Elektrisch


met het CE keurmerk in- of aangebouwd. Er zijn dus veel soorten filters en of men nu spreekt over ‘sinusfilters’ of ‘uitgangs-filters’, beide hebben dezelfde functie. Ze worden gemonteerd aan de uitgang van de frequentieregelaar en aan de andere kant aan de motorkabel. Ze bestaan uit een spoel met condensator (LC-filter), ofwel een ‘low pass filter’ en filteren als het ware de transiënten aan de motor-zijde. Dit type filter begrenst dus de span-ningssteilheden dU/dt richting motor vanaf de wisselrichter. Ook begrenst het de capacitieve ontlaadstromen van de motorkabel. Voor een storingsvrij aan-drijfsysteem is de keuze van de juiste en goed gedimensioneerde ontstoringsfilters een eerste vereiste.

Met dank aan Control Techniques BV (Sliedrecht), MCA BV (Varsseveld) en Siemens Nederland NV (Den Haag).

Aanwijzingen voor het installeren van deze kabels, om technici het zoeken naar de oorzaak van eventuele storin-gen door EMC problemen in complete installaties te besparen, zijn niet over-bodig. Een juiste montage van de af-schermmantel van de kabel zorgt voor bescherming tegen zowel elektrische als magnetische velden en dus tegen storin-gen door geïnduceerde stromen en spanningen. Het met aarde verbonden equipotentiaalscherm zorgt voor het af-voeren van ladingen en voorkomt induc-tiestromen in de aders van de kabel. Wel moet de afschermmantel dan aan beide zijden zijn geaard, mits er geen verschil in aardpotentiaal bestaat.

Een eenvoudige en weinig kostbare tech-niek om hoogfrequent emissie van een frequentieregelaar te reduceren, is de toe-passing van een ferrietring. Onverwachte problemen door hoogfrequent emissie na de inbedrijfstelling van het aandrijfsy-steem kunnen soms met een ferrietring (al of niet in combinatie met drie conden-satoren tussen respectievelijk L1, L2 en L3 en aarde) worden opgelost. Deze conden-satoren vormen dan het RFI filter, dat zorgt voor een reductie van ongeveer 30 dB van alle emissie in de voedingskabels, hetgeen voldoende is om de interferentie-problemen op te lossen. Zeer gevoelige componenten zoals sensoren zijn hierbij buiten beschouwing gelaten.De emissie door de motorkabel zelf

wordt door deze maatregel echter niet beïnvloed. Een gescheiden ligging van de diverse kabels verdient daarom bij-zondere aandacht. De capaciteit van de condensatoren van het RFI filter heeft een waarde van 100 nF tot 2,2 µF. De lengte van de motorkabel blijkt echter ook van invloed te zijn op het effect van het RFI filter.

Praktische uitvoeringHoe het ook zij, elke uitvoering van een aandrijving, frequentieregelaar met filters enzovoorts moet voldoen aan alle eisen (Europese richtlijnen) voor het verkrijgen van het CE-keurmerk. Voor complete aan-drijfsystemen met toerentalregeling, in-clusief de motor moet de EMC-product-norm EN 61800-3 worden gehanteerd. In de EMC-productnorm zijn twee criteria voor storingen vastgelegd: de storingsbe-stendigheid en de storingen veroorzaakt door elektromagnetische straling. Bij de voorwaarden voor de omgeving van de aandrijving maakt men onderscheid tus-sen ‘woonomgeving’ (eerste omgeving) en ‘industriële omgeving’, (tweede omge-ving), waarbij een verdere specificatie af-hankelijk van nominale spanning en stroom wordt aangegeven met de catego-rieën C 1 tot en met C 4.Voor sinusfilters, ofwel low harmonic filters, zijn geen richtlijnen. Voor netfilters die aan de netzijde van de voedingskabel zijn ge-monteerd, geldt echter de CE-normering. Het type smoorspoel in het netfilter is bepa-lend voor een zuivere sinusvorm van de voe-dingsspanning. Elke frequentieregelaar is voorzien van een standaard netfilter, al of niet met een specificatie afhankelijk van de lengte van de motorkabel. Netfilters worden dus per regelaar bijgeleverd en in verband

Apparatuur moet

zorgvuldig worden

aangesloten

De Sinamics G120P (IP55) frequentieregelaar

is zowel met geïntegreerd klasse A filter als

met geïntegreerd klasse B filter leverbaar

(foto: Siemens)

Een tweetal net-

filters uit het pro-

gramma van EPA.

Links een filter voor

400 V 16 A driefa-

sen, rechts een filter

voor hoge stromen

en vermogens (440

V 250 A drie fasen)

(foto: MCA)



N et buiten Göppingen (D), waar de eer-

ste (natte) sneeuw van het jaar was geval-len, hield Lapp (met hoofdkantoor in Stutt-gart) zijn persconferentie samen met per-senfabrikant Schuler. Lapp heeft zijn assortiment hoogdynamische kabels ver-der uitgebreid en heeft deze voor het pu-bliek op de SPS/IPC/Drives in Neurenberg (D) eind november gepresenteerd. Met de

nieuwe premium series Ölflex Servo FD 798 CP, de Ölflex Servo FD 796 P en de Ölflex Chain 896 P CP is de gebruiker in staat om de productiviteit te verhogen met een maximale levensduur en een minimum aan ruimte en gewicht. De drie nieuwe ka-belseries zijn bedoeld voor gebruik in ka-belrupsen met versnellingswaarden tot 50 m/s2, dus kunnen de proportionele ac-celeratie- en deceleratietijden worden ge-reduceerd met 96 procent. Deze snelheden kunnen oplopen tot 5 m/s en hebben een werkbereik tot 100 m.

Verkleining assortimentAls aanvulling op de reeds bestaande Ölflex Servo FD 796 CP afgeschermde voe-dingskabel voor servomotoren is er nu de encoderkabel Ölflex Servo FD 798 CP voor

regelbare elektrische aandrijvingen. Deze is geschikt als signaalkabel voor het aan-sluiten van roterende encoders voor servo-aandrijvingen en is ontworpen vol-gens de laatste technische fabrikantricht-lijnen. De nieuwe encoderkabel vervangt vier bestaande transmissiekabels en is geschikt voor snelle positieveranderingen in kabelrupsen. Dankzij de algemene af-scherming is de kabel toepasbaar bij EMC gevoelige installaties.Het assortiment kabels voor dynamische servo- en transmissiekabels wordt verder vereenvoudigd door de Ölflex Servo FD 796 P en de vier- en vijfaderige kabel Ölflex Chain 896 P. Deze series vervangen vier se-ries kabels uit de vorige reeks. De Ölflex Servo FD 796 P serie is voor vervanging van de kabelvarianten met besturingsaders. Hij is geschikt als kabel voor servomotoren waarbij alleen de besturingsaders afge-schermd hoeven te worden en voor moto-ren met remfunctie of temperatuurbewa-king. De Ölflex Chain 896 P vervangt de versies zonder besturingsaders en wordt gebruikt als een voeding- of distributielijn. Om de kwaliteit en duurzaamheid te ga-randeren, heeft Lapp in het eigen testcen-trum geïnvesteerd in een nieuwe testop-stelling (zie foto) waarin kabels worden

blootgesteld aan extreem hoge dynami-sche en wisselende buigbelastingen.

ConnectorenLapp breidt het portfolio voor de automa-tiserings- en regeltechniek verder uit met de Epic data Profibus Pro en de x-geco-deerde Etherline Epic data cat. 6A connec-toren voor gebruik in EMC-kritische om-gevingen. In deze sector is volgens Lapp veel besparing voor fabrikanten te beha-len omdat veel sensoren en actuatoren nog ‘ouderwets’ aangesloten zijn op een eigen kabel. In de Duitse industrie zou dat nog in 70 procent van de gevallen zo zijn, in Noord Amerika is dit zelfs 80 procent.De Etherlin Epic data cat. 6A connector is voor veel vermogen over lange afstanden (volgens ISO/IEC 11801:2010). Deze M12 x-gecodeerde connector voor industriële ethernettoepassingen is geschikt voor ho-gere bandbreedtevereisten van 10 gigabit ethernettransmissie bij frequenties tot 500 MHz en transmissieafstanden tot 100 m. De specificaties zijn conform de IEC 61076-2-109 norm, en hij is speciaal ontworpen voor gebruik in industriële bekabeling (IP 67), voor gestructureerde bekabeling en voor datacentra. De zinkbehuizing is robuust en bestand tegen trillingen en zorgt voor een

Minder kabels voor meer toepassingen

Op de persconferentie van Lapp afgelopen

oktober kondigde het bedrijf enkele nieuwe

kabels aan die een grotere range kabels uit

het bestaande assortiment gaan vervangen:

minder kabels dus voor hetzelfde aantal toe-

passingen. Op de SPS/IPC/Drives 2012 kwam

nog meer nieuws.

[tekst] Jeroen Aalberts [foto’s] Lapp

Minder voorraad

drukt kosten

In de nieuwe testopstelling voor hoogdynamische kabels kunnen snelheden tot 10 m/s en

versnellingen tot 100 m/s² getest worden

26-27_Lapp.indd 26 04-12-12 11:13

27

TECHNIEK Elektrisch


belgoten. De meerprijs van de kabel wordt vaak eenvoudig terugverdiend omdat het monteren veel sneller en een-voudiger kan.

Inl.: Lapp Benelux, tel.: (040) 228 50 00, www.lappbenelux.com

bij het verbeteren van de energie-efficiën-tie bij de servopersen van Schuler. Bij de persen met ServoDirekt technologie (SDT) wordt gemiddeld 40 procent energie be-spaard in vergelijk met volledige hydrauli-sche persen. De gebruikte Torquemotoren hebben een bijzonder hoog koppel bij geringe toerentallen.Ook bij deze zuinigere persen ontstaan in bedrijf aanzienlijke pieken in het elektrici-teitsnet. Om deze pieken op te vangen en te nivelleren heeft iedere afzonderlijke pers een ‘energieopslag’ in de vorm van een elektromotor met een vliegwiel. Timing en besturing van een persstraat kunnen er voor zorgen dat er afwisselend persslagen zijn. Zo kan de elektrische in-stallatie minder zwaar uitgevoerd worden en zijn er minder dikke kabels nodig.

Nu we het toch weer over kabels hebben: Lapp heeft met zijn nieuwe kabels ervoor gezorgd dat meerdere kabels uit het as-sortiment konden vervallen. De nieuwe kabels hebben een veel breder toepas-singsgebied. Een fabrikant als Schuler hoeft dan ook minder kabelsoorten op voorraad te hebben. Lapp probeert daar-naast nieuwe kabels zo te ontwikkelen, dat deze in meerdere werelddelen tegelijk aan de daar geldende eisen voldoen. Zo zal de bekabeling van een machine be-stemd voor de USA steeds minder gaan afwijken dan de bekabeling van een ma-chine bestemd voor de Europese markt. Een goed voorbeeld van meedenken met klanten is dat Lapp een aanzienlijk aantal kabels met ER-specificatie in zijn pro-gramma heeft opgenomen. Kabels met deze Amerikaanse ER = Exposed Run ka-belspecificatie hoeven niet mechanisch beschermd te worden door buizen of ka-

Over de Lapp GroupDe Lapp Group heeft zijn hoofdkantoor in Stuttgart, en is leverancier van geïntegreerde- en merkproducten voor de kabel- en connectortechnologie. De portefeuille van de groep omvat kabels, wartels, industriële connectoren, op maat gemaakte montageoplossingen voor de automatiseringstechnologie en technische accessoires. Belangrijke groeisectoren waar Lapp zijn aandacht op richt zijn die op het gebied van hernieuwbare energie, mobili-teit, en life sciences. De groep werd opgericht in 1959 en is anno 2012 volledig in handen van de familie Lapp. In het fiscale jaar 2010/11 werd een omzet van 847 miljoen euro gegenereerd. Lapp heeft ongeveer drieduizend mensen over de hele wereld in dienst verspreid over vijftien productiefaciliteiten en 41 verkoopkantoren. Ook heeft Lapp in on-geveer honderd landen verkooppartners.

Lapp doet meer

De compacte dataconnector Ether-

line Epic data cat. 6A bestaat uit

drie delen en kan zonder

gereedschap worden

gemonteerd

De goedkopere Ölflex Smart 108 is ook ge-

schikt voor krappe bochten, heeft een hoge

buigfrequentie en is geschikt voor gebruik in

agressieve omgevingen

Torquemotoren gemonteerd op een Servo-

Direktpers in aanbouw bij Schuler (foto:

Jeroen Aalberts)

360° afscherming. Toegevoegde piercing-contacten zijn geschikt voor litzen met een diameter van 0,48 mm tot 0,76 mm en voor massieve draad met een diameter van 0,4 mm tot 0,64 mm. Verder heeft de connector een volledige metalen afscherming tussen de individuele paren en is hij toepasbaar bij temperaturen van -25°C tot +85°C.

Nieuws op SPS/IPC/DrivesOp de eerste beursdag in Neurenberg op 27 november werden nog twee nieuwe kabels toegevoegd aan het Portfolio van Lapp: de Ölflex Classic 110 en de Ölflex Smart 108. Het temperatuurbereik van beide kabels ligt tussen -15°C en 70°C. De Ölflex Classic 110 is in vergelijking met zijn voorganger (de Ölflex 110) nu ook gekwalificeerd voor toepassingen waarbij de kabel moet kunnen torderen zoals bij-voorbeeld bij windmolens. Om een betaalbare kabel te kunnen leve-ren voor minder veeleisende toepassin-gen heeft Lapp de Ölflex Smart 108 geïn-troduceerd met de binnenkant van de buitenmantel op PVC-basis.De Smart 108 is beschikbaar in de 29 meest voorkomende maten met maxi-maal zeven draden tot 2,5 mm2 en is ver-krijgbaar in standaard vaste lengtes (50 m - 1.000 m) in containers, rollen en drums.

Band met SchulerLapp is een grote leverancier van kabels bij Schuler. Om een idee te geven: een Schuler servoperslijn van 25.000 kN heeft 55 km aan kabel. Het grootste aandeel hebben de datakabels, maar er zijn ook kabels voor de bus-leidingen, stuurleidin-gen en voedingskabels voor de motoren. Bij bewegende delen zijn veel kabelrup-sen met Ölflex Servo FD leidingen, al dan niet in uitvoering met afscherming. Lapp is naast leverancier ook nauw betrokken

26-27_Lapp.indd 27 04-12-12 11:13


Elektrisch vermogenDe uitdaging was de ontwikkeling van een nieuwe uitvoering van Bachmann PLC, namelijk een redundante besturing. Waarom was dat voor Bakker Sliedrecht zo belangrijk? Hoofd-engineer Knoops: “Onze opdrachtgever eist de hoogst mo-gelijke betrouwbaarheid voor de bestu-ring van de dieselelektrische aandrijfsys-temen. Bij deze kabellegger gaat het om vier dieselgeneratorsets die een geza-menlijk elektrisch vermogen van 7.000 kW kunnen opwekken. Deze voeden en

regelen via vier van onze eigen direct wa-tergekoelde frequentieregelingen de vier azimuth thrusters en meerdere mooring- en ankerlieren. Deze laatste zorgen er met het Dynamic Positioning systeem voor dat de kabellegger exact op de ge-wenste positie wordt gebracht en gehou-den. Die nauwkeurigheid is belangrijk omdat het leggen van leidingen op de zeebodem een heel precies karwei is. On-derbrekingen in het elektrische energie-systeem zijn absoluut ongewenst. Deze kunnen leiden tot onderbrekingen van de operatie op zee en moeten absoluut voorkomen worden. Vandaar de nood-zaak van een redundant besturings- en bewakingssysteem. Omdat we al een jaar

of vier werken met besturingen van Bach-mann hebben we daar de oplossing in gezocht. Omdat ze met standaard ether-net werken en geen dedicated besturin-gen zijn, zijn ze perfect voor onze appli-caties. Alleen kende Bachmann een jaar geleden nog geen redundante oplossing. Met dit vraagstuk hebben we ons tot de Nederlandse vertegenwoordiging ge-wend. Deze heeft ons in contact gebracht met de softwareontwikkelaars in de hoofdvestiging in Feldkirch.”

Precision Time ProtocolWaar heeft die aanvraag toe geleid? Knoops: “De mensen van Bachmann rea-geerden geïnteresseerd en positief op onze wensen. Het zijn professioneel inge-stelde mensen die in een ontspannen en informele sfeer met ons samenwerkten. Begin 2010 zijn we gestart met de ontwik-keling van de redundante besturing. De oplossing maakt onder meer toepassing van het Precision Time Protocol mogelijk. We gebruiken twee PLC’s die met elkaar in verbinding staan en zelf kunnen bepalen welke fungeert als Primaire (master) en welke als Secundaire (slave). Op beide PLC’s draait hetzelfde programma en de data worden met elkaar gesynchroni-

De nieuwe kabellegger van Boskalis, de eerste toepassing van de redundante Bachmann PLC

Overname binnen

een PLC-cyclus

Redundante snelle besturingvoor nieuwe kabellegger

Bachmann Electronic en Bakker Sliedrecht hebben gezamenlijk een redundante

en snelle besturing ontwikkeld voor een nieuwe kabellegger van Boskalis. De

intensieve samenwerking tussen softwareontwikkelaars in Feldkirch en engi-

neers in Sliedrecht heeft geleid tot een volledig redundante PLC oplossing.

[tekst] Bart Driessen [foto’s] Bakker Sliedrecht BV

B akker Sliedrecht, dat al vaker dergelijke

opdrachten heeft uitgevoerd, stond bij de kabellegger voor de volgende uitdaging:- een redundante besturing van het ener-

gieverzorgingssysteem;- op basis van standaard componenten;- geschikt voor standaard ethernet;- met een voldoende snelle cyclustijd.Sander Doolaege en Anthon Knoops, de harde kern van het team dat bij Bakker Sliedrecht deze opdracht aannam, werk-ten voor dit project nauw samen met en-gineers van Bachmann in Feldkirch.

28-29_Bachmann.indd 28 04-12-12 10:01

29

TECHNIEK Besturingen


seerd. Wordt een van de PLC’s stopgezet, dan neemt de andere PLC het programma binnen een PLC-cyclus over. Uit proeven weten we dat alle taken foutloos uitge-voerd worden. Het gehele systeem wordt in een Super Factory Acceptance Test bij Bakker Sliedrecht getest.”Doolaege is engineer automatisering bij het bedrijf. “Deze redundante besturing is uniek. Bakker Sliedrecht is de eerste die deze besturing in een project gaat toepas-sen. Ook voor Bachmann zelf is deze be-sturing een echte première. Wij combine-ren deze besturing met ons eigen Scada- en alarmeringssysteem, BIMAC. Daartoe hebben we ook de noodzakelijke drivers ontwikkeld. We zitten nu in de fase waarin we alleen nog kleine aanpassingen hoe-ven uit te voeren. De engineers van Bach-mann bieden ons de ruimte om goed uit te leggen en te specificeren wat onze wensen zijn. Ze kunnen goed luisteren en pakken onze suggesties en voorstellen snel op. Het is prettig dat we direct toe-gang hebben tot de softwareontwikke-laars en niet via allerlei schijven hoeven te communiceren. Doordat we de grenzen

van de mogelijkheden opzoeken, dagen we ook Bachmann uit om stappen voor-waarts te zetten. Maar zij vroegen ook zelf wat wij het liefste wilden.”

Dubbele ringHet netwerk aan boord van de kabelleg-ger is een standaard ethernetnetwerk, uitgelegd in de vorm van een dubbele ring van glasvezelkabel. Daarop zijn di-

Overzicht van het netwerk aan boord van de kabellegger. Links en rechts boven zijn twee redundant uitgevoerde

PLC’s te zien. Deze verzorgen functies op de brug en in de verblijfsruimtes. De PLC’s staan in verbinding met een

redundant uitgevoerd LAN waarvoor glasvezelkabel is gebruikt. Dit LAN staat via switches in verbinding met de be-

sturingen van de stuurboord- en bakboordzijde. Generatoren, stuurinrichting en diverse aandrijvingen van elke zijde

worden bestuurd door middel van zes PLC’s en een server per zijde. Voor de communicatie tussen PLC en generatoren

worden CANbus en voor de stuurinrichting Modbus gebruikt

Visualisatie van het

energieverzorgings-

systeem met het

BIMAC-systeem van

Bakker Sliedrecht.

Herkenbaar zijn de

vier generatoren die

in een redundante

opzet de levering

van vermogen ga-

randeren voor de

thrusters en anker/

mooring-lieren

verse deelnemers aangesloten waaronder remote IO-modules en frequentierege-laars, onder meer voor de vier thrusters en de verscheidene lieren. Verder is de keuze voor de topologie vrij.De secundaire (slave) PLC neemt binnen één cyclus de besturing ‘bumpless’ over van de primaire (master)-PLC. Ook staan binnen de gewenste 50 ms alle data klaar voor het bovenliggende Alarm en Monito-ring systeem BIMAC. De ontwikkelaars

denken al hardop na over een real-time update binnen 20 ms.Als protocol wordt Bluecom gebruikt, een ethernetprotocol van Bachmann. Alle netwerkdeelnemers kunnen hierop worden aangesloten. Het netwerk is vol-ledig redundant, maar er zijn uitsluitend standaard componenten toegepast. Omdat het een maritieme applicatie be-treft, is het belangrijk dat de besturingen van Bachmann beschikken over een type-toelating door bureaus als DNV, Lloyd’s en Bureau Veritas.

Inl.: Bakker Sliedrecht BV, tel.: (0184) 43 66 66, www.bakkersliedrecht.com/nlBachmann Electronic Benelux, tel.: (085) 210 05 50, www.bachmann.info

Opdrachtgever

eist hoogste

betrouwbaarheid

28-29_Bachmann.indd 29 04-12-12 10:01


T oenemende complexiteit en een

voortdurend groeiende reeks functies kunnen gezien worden als nieuwe uitda-gingen voor de Human Machine Interface. Het HMI-concept moet zo flexibel en per-fect mogelijk worden afgestemd op het

betreffende proces. Bovendien eisen ma-chinebouwers efficiënte besturingsoplos-singen die moderne functies als USB, on-site audio, multi-touch, flikkervrije beel-den en veiligheidsfuncties bieden. De vereiste rekenkracht kan echter niet tot in

de eeuwigheid worden verhoogd en HMI’s moeten compact blijven.Voor kleinere machines is het ‘all-in-one’-concept de trend. De basis hiervoor wordt gevormd door krachtige besturingspane-len, die een combinatie van besturing en bediening mogelijk maken. Bouwers van kleine machines volgen dus een ander con-cept dan aanbieders van grotere machines en systemen. Voor kleine machines verdient een centrale besturingseenheid gecombi-neerd met robuuste, gedecentraliseerde on-site opererende units de voorkeur.

Ook wanneer de machine ver verwijderd is van de industriële pc wil het operatio-nele personeel altijd de vereiste gegevens en het proces binnen handbereik hebben. Behalve een efficiënt verloop van het pro-ductieproces komt dit de beschikbaarheid van de machine ten goede, aangezien de industriële pc wordt gemonteerd in een beveiligde omgeving met gecontroleerde omgevingsomstandigheden.

Eén kabelOm te voldoen aan de nieuwe eisen voor complexe machines heeft Sigmatek een nieuwe generatie externe panelen ont-wikkeld. Bij deze generatie wordt het pro-bleem met centrale besturingseenheden (uiteenlopende HMI-signalen) geëlimi-neerd met behulp van gecombineerde overdracht. Voor het videosignaal, USB 1.1 en S-DVI is er een oplossing, maar de resolutie is beperkt tot een maximum van 1024 × 768 pixels en 16 bits kleurdiepte.Ethernetterminals maken remote HMI-oplossingen met een afstand van maxi-maal 100 m tussen de bedieningsterminal en de besturings-pc mogelijk. De data-uitwisselingstechnologie is onafhankelijk van besturingssystemen. De terminal stuurt alle data naar het remote display over een uniforme standaard ethernetka-bel zonder dataverlies. Zelfs de transmis-sie van veiligheidssignalen zoals nood-

Nieuwe technologie vervangt kabelboom naar HMI’s

Wanneer wordt gesproken over grote machines en complexe systemen valt de

keuze voor de besturing steeds meer op een industriële pc. De bijna onbeperkte

schaalbare rekenkracht van industriële pc’s moedigt voorstanders van centrale

besturingsconcepten aan, het motto ‘terug in de schakelkast’ te volgen. De pres-

taties van de HMI mogen daar echter niet onder lijden. Sigmatek heeft een op-

lossing ontwikkeld om de gecompliceerde bekabeling te vereenvoudigen.

[tekst] Franz Aschl, Sigmatek GmbH & Co KG, Lamprechtshausen (A) [foto’s] Sigmatek GmbH & Co KG


Dankzij de HMI-Link heeft het TAE 1911 ethernet bedieningspaneel geen harde schijf, processor of ventilator nodig. Dit re-

sulteert in een grotere mechanische robuustheid en een plat ontwerp. De PC 321 is gekoppeld aan de besturingsterminals

Alle data over

standaard kabel

30-31_Sigmatek.indd 30 04-12-12 10:01

31



Link zijn de ethernet TAE 1911 en de PC 321 besturing speciaal ontworpen voor veeleisende toepassingen. Ze worden ge-bruikt in diverse bedrijfstakken zoals energie, kunststof, glas, voedingsmidde-len- en farmaceutische industrie, bouw en besturingsstations.Behalve de HMI-Link zijn twee standaard ethernetpoorten (100/1000 Mb/s), acht USB-interfaces (2.0), een RS-232- en een DVI interface aanwezig. Tevens zijn drie audio-uitgangen en aansluitingen voor muis, toetsenbord en display aanwezig. De computer kan individueel worden uit-gebreid met twee PCI-kaarten. Inl.: SigmaControl BV, tel.: (0180) 69 57 77, www.sigmacontrol.eu

TAE-1911 meet 360 mm × 462 mm × 57 mm (b × h × d) en heeft een 19” TFT kleuren-beeldscherm met led-achtergrondverlich-ting. Een kleinere versie met een 15” dia-gonaal staat ook in de planning.Behalve de ethernetinterface voor HMI-Link heeft de nieuwe generatie TAE pa-nelen een USB 2.0 aansluiting aan de voorkant en achterkant. Optioneel kan een chipkaartlezer RFID-systeem worden geïntegreerd om ervoor te zorgen dat al-leen geautoriseerd personeel de termi-nal kan bedienen. De oplossing biedt tevens aansluitingen om meerdere beeldschermen te koppelen aan de-zelfde industriële pc. Op deze manier kunnen verschillende operatorterminals op een machine worden geïnstalleerd die allemaal dezelfde visualisatie kun-nen weergeven. Dit verhoogt het bestu-ringscomfort - vooral bij grote applica-ties - en biedt ook een bepaalde veilig-heidsfactor. Als één bedieningspaneel uit zou vallen, kan het systeem worden bediend met een andere terminal. Voor complexe visualisaties kunnen verschil-lende panelen worden gecombineerd tot één multi-monitorunit.

RekenkrachtIn een industriële pc kan de rekenkracht eenvoudig worden aangepast, bijvoor-beeld na een uitbreiding van het systeem of met modulaire machineconcepten. Omdat de meeste besturingssystemen zijn uitgerust met een ventilator of cooling-unit ‘voelen’ zij de hogere warmteafgifte na een upgrade niet. Ondanks de steeds kortere levenscyclus van pc-normen is het mogelijk om operating-units te gebruiken die zijn ‘verlaagd’ tot het essentieel aantal jaren buiten de levensduur van de pc om. Een gevolg is dat performance-eisen en nieuwe processorgeneraties niet tot een uitwisseling of upgrade van de besturings-panelen leidt. De systeemkosten worden daardoor verminderd terwijl de flexibiliteit wordt verhoogd.De industriële PC 321 - in feite de andere helft van het TAE terminal - fungeert met een HMI-Link interface als centrale compu-ter. Deze IPC is uitgerust met een 2.0 GHz Intel Celeron G530T processor uit de nieuwste Sandy Bridge Duo-serie. Als werk-geheugen wordt 2 GB DDR3 RAM gebruikt.In het standaard model dient een 8 GB solid state drive (SSD) als opslagmedium. Zonder mechanische onderdelen is deze technologie in vergelijking met conventi-onele harde schijven beter bestand tegen trillingen. Daarnaast zijn de toegangstij-den voor opgeslagen data korter en is het energieverbruik laag. Samen met de HMI-

stop of bevestigingsknoppen worden op-genomen in het data exchange concept. Conventionele USB-aansluitingen hebben een bereik van slechts 5 meter, een stan-daard DVI-interface beheert het dubbele van die afstand, ethernet haalt 100 meter. De data wordt van de centrale besturing tot aan de operationele unit overge-bracht zonder gebruik van potentieel on-veilige hubs of switches. Cat6 kabels zijn bovendien een goedkoper alternatief voor de DVI-kabel.

De DVI-, USB-, video- en veiligheidssigna-len worden getransporteerd door de Gi-gabit ethernetkabel en zonder verlies op-gevangen door het aangesloten apparaat. De data exchange technologie biedt voor-delen. In aanvulling op meer uitgebreide visualisatiedata zijn steeds video’s voor eenvoudige eerste ingebruikneming en servicedoeleinden beschikbaar om te ver-zenden en te bekijken. Voor een weer-gave in goede kwaliteit is normaal ge-sproken veel rekenkracht vereist. Met het HMI-Link proces worden laadtijden geop-timaliseerd zodat video’s flikkervrij in full HD (1.920 × 1.080 pixels) en met een 24-bits kleurdiepte kunnen worden getoond. De gebruikelijke Thin Client oplossingen hebben meestal problemen met het ‘flik-kervrij’ weergeven van afbeeldingen. Daarnaast is de ‘feed back’ van het scherm op de besturingsingang met Thin Client allesbehalve doorzichtig. Via de op hard-ware gebaseerde aanpak is het HMI-Link concept van Sigmatek een efficiënte op-lossing voor remote operating units.

Bevrijd van ballast Het TAE 1911 paneel is één van de eerste apparaten met een HMI-Link. Aangezien de terminal werkt zonder interne proces-sor is deze prijstechnisch aantrekkelijk. Daarnaast is het in tegenstelling tot Thin Client toepassingen niet nodig om stuur-programma’s te installeren. Zelfs met de parallelle werking van verschillende visu-alisatie-runtimes, wordt de rekenkracht van de pc niet belast met de HMI-Link. Hiermee wordt de licentiebehoefte geëli-mineerd en zijn zelfs de instellingen voor netwerkadressen of maskers niet nodig.Het systeem is niet beperkt tot een be-paald besturingssysteem. Met de elimina-tie van een harde schijf, CPU en ventilator is een complex koelsysteem niet nodig. Dit geeft mechanische en thermische robuust-heid en een ruimtebesparend ontwerp. De

Met de HMI-Link kunnen niet alleen verschillende externe schermen

worden bediend. Het is ook mogelijk om verschillende schermen te

combineren tot één groot scherm, zoals bijvoorbeeld in een contro-

lestation.

Met de HMI-Link gebeurt alle communicatie tussen display en bestu-

rings-pc via een standaard ethernetkabel: alle digitale signalen voor het

scherm, de return messages van de aanraak-interface, USB-, audio- en

veiligheidssignalen

Oplossing voor

bediening op afstand

30-31_Sigmatek.indd 31 04-12-12 10:01


E .D.&A. is een echte systeempartner voor

custom-made elektronica. Tijdens een be-zoek aan de productielocatie in Kapellen geeft Alain Decloedt, manager sales en ex-port bij de onderneming, een uiteenzetting van de belangrijkste trends die deze indus-trietak momenteel meemaakt. “In 1981 is ons bedrijf gestart, aanvankelijk als produ-cent van eigen producten. We hebben zelfs

nog tot 1990 een eigen PLC gemaakt. Maar intussen produceerden we al elektronica op klantorder. Midden jaren negentig is de focus nog meer op de OEM-ers komen te liggen. Toen zijn we steeds meer systemen voor seriematige inbouw in apparaten gaan maken. Op dit moment maken we besturin-gen en bedieningsinterfaces voor de indu-striële markt en de high end consumenten-

markt. Onze producten vinden toepassing in industriële machines en apparaten, waar-onder grote wasmachines, ovens, grills, melkkoeltanks, verpakkingsmachines, ven-tilatiesystemen met warmteterugwinning en waterzuiveringen. Onze besturingen voor de high end consumentenmarkt zie je terug in keukenapparatuur en wasemkap-pen, moderne gasbranders, gashaarden, kachels, maar ook in intelligente klimaatbe-heersing voor onder meer serres. Dit zijn allemaal producten met een elektronische besturing, afstandsbediening en inge-bouwde thermostaten.”

Salontafels E.D.&A. ontwikkelt daarvoor de hard- en software, maakt de producten in Kapellen en zorgt voor de testen. Alle besturingen worden zonder uitzondering getest voor-dat ze naar de klant worden verzonden. Die krijgt dus een onmiddellijk inzetbaar product. De klanten zitten in alle Euro-pese landen, met als zwaartepunten Bel-gië, Nederland en Duitsland. Om een beeld te geven van de belangrijkste ont-wikkeling waar het bedrijf mee te maken heeft, noemt Decloedt de nieuwe bedie-ning van apparaten.

“Van oudsher kennen we de RF afstands-bediening voor huishoudelijke apparaten. Heel succesvol, maar de ontwikkelingen gaan door. Vanuit de markt is er door de opkomst van de smartphone en tablet pc een toenemende vraag naar bediening vanuit dat soort apparaten. Het wordt ook in de hand gewerkt doordat er steeds meer afstandsbedieningen in huis komen. Op sommige salontafels zie je wel vijf of zes afstandsbedieningen tegelijk liggen. Dat zijn vaak onhandige en onduidelijke apparaten. Consumenten zoeken dus een oplossing waarmee ze alles vanuit een ap-paraat kunnen bedienen. En toegegeven,

Naar één afstands-

bediening voor alle

apparatuur

Hippe HMI’s, apps en salontafelsvoor de industrie

De professionele machine- en apparatenbouw beleeft momenteel een inte-

ressante ontwikkeling, met dank aan de consumentenelektronica. Vooral

op het gebied van bedieningsgemak en vormgeving geven nieuwe smart-

phones, tablets en andere hippe elektronica de toon aan. Deze ontwikkeling

manifesteert zich minstens zo sterk bij E.D.&A. uit Kapellen (B), fabrikant van

elektronische besturingen voor machines en apparaten.

[tekst] Bart Driessen [foto’s] E.D.&A.

Alain Decloedt, manager sales en export bij E.D.&A.: “Ieder bedrijf dat innovatief wil zijn, komt nu met apps op de markt”

32-33 Edna.indd 32 04-12-12 11:14

33



poorten daarin zijn geen aparte compo-nenten, maar maken integraal deel uit van de print.”

Voor- en nadelenWat zijn de voor- en nadelen van deze nieuwe vorm van bedienen? Decloedt: “In de eerste plaats is er het marketingvoor-deel. Ieder bedrijf dat innovatief wil zijn, komt nu met apps op de markt. Het werkt imagoversterkend en de consument heeft er ook zin in. Dan is er het gebruiksge-mak. Een smartphone heb je altijd bij je, in tegenstelling tot een ‘ouderwetse’ af-standsbediening. Je kan hem gebruiken voor werken met Bluetooth; dat is heel makkelijk. Je hebt dan geen draadloos netwerk nodig, maar de afstand is be-perkt. Werk je met WiFi, dan heb je een draadloos netwerk nodig maar dat is er niet altijd. Of het levert problemen op voor de installateur. De leverancier en de eindgebruiker zijn dan afhankelijk van het kennisniveau van de installateur.Als je besturingen ontwikkelt voor de indus- triële markt moet de bediening absoluut storingvrij zijn. Internet is dat niet. Bij ap-paraten met het hoogste risiconiveau kun je niet voor 100 procent afgaan op een in-ternetverbinding. Dat is te onzeker. Daar staat weer tegenover dat alle data op een centrale database staan opgeslagen en de besturing via een server loopt. Hierdoor kan de elektronica van het apparaat dat je gaat besturen weer een stuk eenvoudiger worden uitgevoerd. En mocht je je smart-phone verliezen, dan ben je je data toch niet kwijt. Je smartphone dient dan alleen voor het uitlezen en visualiseren. De vinder zou wel met het apparaat kunnen werken, dus moet je je bedieningsscherm beveili-gen met een password. Verder gebruik je in de communicatie encryptie, SSL of een firewall. Met dat soort apparaten moet ie-dereen wel zijn beschermingsmaatregelen nemen.”

Inl.: E.D.&A. NV, tel.: (+32) 3 620 18 18, www.edna.nl

het is ook een hype. De marketing voor de smartphones en tablets is enorm en mist zijn effect niet. Iedereen wil er een heb-ben. Het gevolg is dat niet alleen consu-menten overstappen, maar dat ook be-drijven die marketinggericht willen zijn er mee aan de slag gaan. Vooral in het ho-gere marktsegment zien we steeds meer apparaten die aspecten daarvan overne-men. Dus helpen wij onze klanten om daar hun apparaten op aan te passen.”

Snel De klassieke afstandsbediening maakt dus plaats voor een bediening via inter-net. Hoe snel gaat die ontwikkeling? Decloedt: “Zo snel gaat het allemaal niet. Vergeet niet dat een RF-bediening nog steeds aantrekkelijk is: relatief goedkoop en zeer betrouwbaar. Dan is er ook nog Bluetooth: een uitontwikkelde techniek dus betrouwbaar en veilig. Een besturing via Bluetooth is wel iets duurder dan een besturing via RF. Via een telefoon een ap-paraat besturen, is aantrekkelijk en dus in opkomst. Dat bespaart minimaal een af-standsbediening. Kies je voor bediening

via internet en moet je apparaat benader-baar zijn via WiFi en TCP-IP, dan lopen de kosten wel op. Je hebt dan een duurder microprocessorplatform nodig en de ver-eiste print is van een hoger niveau. Maar het hangt erg van de situatie af. Elektro-nica wordt steeds slimmer en relatief be-taalbaarder. Besturingen met een uitge-breide verzameling functies komen het eerst in aanmerking voor internetcommu-nicatie. Voor massaproducten is de prijs

heel bepalend en daar komt deze ontwik-keling wat langzamer op gang.”

AppsE.D.&A. levert ook bedieningen met apps. Decloedt: “Apps maken we niet zelf. We gebruiken ze alleen als dat de beste en meest gewenste oplossing is. Maar je kunt ook apparaten bedienen zonder app. Je gaat dan via 3G naar een site, opent die met je gebruikersnaam en password en bedient vanuit die site het apparaat. Het enige dat hiervoor is vereist, is een inter-netbrowser. Je bediening werkt dus volle-dig via de browser, en deze is op elke smartphone aanwezig. Zo omzeil je speci-fieke besturingssystemen zoals Windows, Android en iPhone OS. Daardoor is de werking van de bediening platformonaf-hankelijk. Dat is een belangrijk argument, want je hoeft dan niet voor elk platform een passende app te laten ontwikkelen.”En nu die app! Decloedt: “We hebben in-derdaad oplossingen die werken via een app. Op dat gebied zijn er veel ontwikke-lingen. Er zijn steeds meer apparatenbou-wers die hun producten via een app be-dienbaar willen maken. Uiteraard zorgen we dat alle zaken zoals scherm en elektro-nica daarop voorbereid zijn. Voor de ont-wikkeling van de app nemen wij specialis-ten in de arm. Wij werken wel intensief met hen samen wegens het protocol dat nodig is om gegevens uit de besturing van het apparaat te kunnen halen. Wat we wel volledig zelf maken is de elektronica met de gewenste poorten zoals ethernet, RS232, USB, Bluetooth en WiFi. Communi-catiepoorten maken tegenwoordig inte-graal deel uit van apparaten. Een actueel voorbeeld is een besturing die wij voor een fabrikant van professionele ovens ontwikkeld hebben. De communicatie-

Hippe HMI’s, apps en salontafelsvoor de industrie

Eigen assemblagelijnIn oktober 2012 installeerde E.D.&A. de eerste eigen, volautomatische SMD-lijn voor elektronica-assemblage. Tot nu werd dit uitsluitend door toeleveranciers geproduceerd. Alain Decloedt: “Onze klanten willen continuïteit en flexibili-teit, ook productverbetering en kortere lijnen. En ze willen de reproduceerbaar-heid van het nieuwe product kunnen beoordelen. Voor ons betekent dit weer een grote stap voorwaarts. Het zal ons nog meer knowhow opleveren.”

Gebruikers van be-

diening via internet

moeten zelf zorgen

voor beveiliging

van hun communi-

catie

Alle producten wor-

den voor verzending

volledig getest

“De marketing mist

zijn effect niet”

32-33 Edna.indd 33 04-12-12 11:14


H et nieuwe centrum in Barcelona, waar

ongeveer 55 technische specialisten van Omron werken, is ontstaan uit de vroegere Mechatronics Application Centre (MAC), dat in 1999 werd opgericht. Volgens Anto-nio Farràs, General Manager van Automa-tion Center Europe, was de keus voor Bar-celona in de jaren negentig vrij logisch. De

twee zuidelijke landen Italië en Spanje waren toen belangrijke groeimarkten voor de verpakkingsindustrie. Vanuit Barcelona werden technische back-up, training en on-site ondersteuning verleend. MAC had er-varen specialisten in dienst op het gebied van verpakkingen, textiel, kunststoffen en CNC-besturingen.

Tegenwoordig is in het Automation Cen-ter hetzelfde team maar met nieuwe ap-plicatiespecialisten belast met ondersteu-ning van Sysmac gebruikers. De applica-tiespecialisten van Omron krijgen zelf intensieve trainingen om eigen kennis continu te verbreden. Een team van onge-veer twintig medewerkers houdt zich bezig met het testen en verdere ontwikke-ling van het Sysmac platform. Een zeven-koppig team houdt zich alleen bezig met het ontwikkelen van kinematische algo-ritme software voor de Delta-robots.

Het team in Barcelona heeft overigens ook een belangrijk aandeel gehad in de ontwikkeling van dit automatiseringsplat-form. Samen met medewerkers van an-dere vestigingen in Europa, zoals het Europees hoofdkantoor in Den Bosch. De Europese invloed in de wereldmarkt van de machinebouw is groot. Op het hoofd-kantoor in Kyoto weten ze heel goed dat je een automatiseringssysteem het beste kunt ontwikkelen in dezelfde omgeving waar ook de meeste ervaring aanwezig is.Het centrum in Barcelona omvat een de-monstratieruimte, trainingsfaciliteiten en ontwikkelingsafdelingen. Gebruikers van Sysmac kunnen in de hoofdstad van Catalo-nië terecht voor training op Sysmac techno-logieën. Ook kunnen samen met klanten prototypes getest worden, robotdemon-straties worden gegeven en andere auto-matiseringstechnologieën beproefd wor-den. Praktijksituaties met alle onderdelen van Sysmac kunnen worden nagebootst. In de demonstratieruimte staan vier demoro-bots, drie Delta-robots en een Scara-robot opgesteld, aangestuurd door Sysmac NJ-serie met de nieuwste processoren.

Ontwikkelingen SysmacOmron lanceerde een jaar geleden Sys-mac (System for Machine Automation Control). Bij de ontwikkeling toentertijd is uitgegaan van enkele belangrijke princi-

‘Automation Center’ Barcelonavoor Omron Sysmac gebruikers

In november opende Omron het eerste Europese automatiseringscentrum in

Barcelona. Dit ‘Automation Center’ is het derde centrum wereldwijd; twee

vergelijkbare centra staan in Kusatsu (Japan) en in Shanghai (China), volgend

jaar zal een vierde in Fremont (VS) worden geopend. Gebruikers van het

Omron Sysmac automatiseringsplatform kunnen in het nieuwe ‘Automation

Center’ zowel aan eigen projecten voor klanten werken maar ook testen op

nieuwe ontwikkelingen.

[tekst en foto’s] Benny Gudde

De drie Delta’s en

een Scara in de de-

moruimte van het

nieuwe Automation

Center

0,5 ms cyclustijd

met 32 assen

34-35_Omron.indd 34 04-12-12 11:15

35



serie. De I/O uit deze serie is ontwikkeld om te voldoen aan de behoefte van ma-chinebouwers aan een modulair I/O-sy-steem dat met Omron-controllers en een grote verscheidenheid aan open netwer-ken kan worden gebruikt en openheid en prestaties combineert met een goede real-time werking en gebruiksgemak.Om het vereiste prestatieniveau te berei-ken, heeft Omron een nieuwe I/O-bus met een betere doorvoercapaciteit ontwik-keld. Machineveiligheidsfuncties zijn vol-ledig geïntegreerd in de I/O uit de Sysmac NX-serie. De programmeerbare veilig-heidscontroller en de veiligheids in- en uitgangsunits kunnen overal aan het I/O-systeem worden gekoppeld, waarbij geen andere speciale hardware is vereist.

Sysmac Studio softwareHet verbeteren van Sysmac Studio soft-ware van Omron is een continuproces. Het afgelopen jaar is het pakket verder ontwikkeld door allerlei nieuwe functies toe te voegen, zoals bibliotheken en ge-bruik van namespaces, het samenvoegen en vergelijken van projecten en verbe-terde beveiligingsinstellingen voor projec-ten. Een van de hoofdfuncties van versie 1.04 is de back-up- en restore-functie. Met een SD-kaart in de NJ-machinecontroller of een computer is het mogelijk om in één keer een back-up van de gehele machine te maken. Niet alleen van het programma maar ook van de instellingen en parame-ters van units in het veld. Hiermee wordt gegevensverlies voorkomen en kan, bij een storing, snel worden hersteld. Tot de andere wijzigingen behoren een nieuwe variabelenmanager waarmee gebruikers lokale/globale variabelen in hun project kunnen sorteren en beheren.

Inl.: Omron Electronics BV, tel.: (023) 568 11 00, http://industrial.omron.nl

pes uit de machinebouw: één enkele be-sturing voor de gehele machine of pro-ductieonderdeel, harmonie tussen mens en machine (HMI) en open standaarden voor zowel communicatie als programme-ring. Het resultaat was Sysmac, een veel-zijdige platform voor machineautomatise-ring. Omron Industrial Automation blijft bezig met de verdere uitbreiding van de productlijn en continue verbetering van de prestaties van Sysmac-machinecontrol-lers. Dit heeft geleid tot de introductie van de CPU uit de NJ3-serie en introductie van robotfuncties. De NJ3-serie bestaat uit twee CPU’s, met vier en acht assen, en biedt volledige com-patibiliteit met de grotere NJ5 modellen die tot aan 64 assen kunnen aansturen. De NJ3-serie is compatibel met de machi-necontrollers uit de bestaande NJ5-serie, doordat dezelfde programmeer- en confi-guratietool (Sysmac Studio) en dezelfde ingebouwde netwerken (EtherCAT voor machinebesturing en EtherNet/IP voor fa-brieksautomatisering) worden gebruikt. Evenals bij de NJ5-serie wordt bij de NJ3-serie gebruikgemaakt van de nieuwste embedded processoren van Intel.

De totale cyclustijd van de CPU van de Sys-mac NJ-serie is verbeterd om een cyclus van 0,5 ms te bieden voor machines met maxi-maal 32 assen en voor een machine met 64 assen is de cyclus maar 1 ms. Bovendien zijn de back-up- en restore-functies voor pro-gramma’s, configuratieopties en gegevens eenvoudiger en flexibeler gemaakt.

Functionaliteit voor roboticaDe controllers zijn geschikt voor hoge ca-paciteitsverpakkingsmachines in pick-and-place-toepassingen op basis van Delta-robots, de snelste mechanische technolo-gie die momenteel beschikbaar is. Dankzij de nieuwe functionaliteit kan één NJ-con-troller nu maximaal acht Delta-robots aansturen, terwijl tevens aan de vereisten voor motion control, besturing en vision wordt voldaan op het systeem waarop de controller wordt geïnstalleerd. Met een parallelle structuur die 200 cycli per mi-nuut kan realiseren, kunnen Delta-robots met meerdere transportbanden worden gesynchroniseerd om directe pick-and-

place-bewerkingen uit te voeren. De NJ-controller biedt een reactietijd van 2 ms bij het aansturen van acht Delta-ro-bots of 1 ms bij het aansturen van vier robots. De controller genereert vloeiende polynome banen waarmee ook veelei-sende motion-profielen nauwkeurig kun-nen worden gevolgd. Door de uitbreiding van de NJ-controller met specifieke func-tieblokken voor robotica zijn complexe bewerkingen, zoals tracking van meer-dere transportbanden of automatische controle van het werkgebied, nu eenvou-diger te programmeren. Bovendien kun-nen programmeurs dezelfde softwareom-geving – Sysmac Studio – voor alle func-ties gebruiken en zijn alle essentiële programmaelementen geïntegreerd in één projectbestand, in één controller.

Modulair NX I/O-systeemEen uitbreiding die Omron begin volgend jaar zal introduceren is een nieuw modu-lair I/O-systeem uit de Sysmac NX-serie, een aanvulling op de controllers uit de NJ-

Nieuwe producten op SPS/IPC/DrivesSinds de lancering van haar Sysmac Automation Platform een jaar geleden, heeft Omron zich bezig gehouden met het ontwikkelen van nieuwe producten om het platform uit te breiden. Veel van deze nieuwe producten werden gelanceerd of voor de eerste keer getoond op de SPS/IPC/Drives eind november in Neurenberg. Enkele nieuwe producten die te zien waren in Duitsland waren onder meer: de S8VK-serie compacte voedingen ge-schikt voor temperaturen tussen -40° tot 70°C, de FQ2 visionsensorfamilie met een beeld-resolutie tot 1,3 megapixels, de nieuwe generatie E3FA fotocellen voor toepassingen in alle industrieën, verbeterde NB-serie HMI’s voor kleine en middelgrote machines en de nieuwe compacte CP1L-serie PLC’s met standaard onboard ethernetcommunicatie.

Op de SPS/IPC/Drives 2012 werden nieuwe producten zoals de NB-

serie HMI’s getoond

Eén controller

stuurt acht

Delta’s aan

34-35_Omron.indd 35 04-12-12 11:15


H et aantal bezoekers aan SPS/IPC/

Drives steeg van 56.321 naar 56.874. Het aantal exposanten was eveneens hoger dan vorig jaar: 1.458 tegenover 1.429 in 2011. Aan het congres namen dit jaar 386 deelnemers deel, en ook dat waren er meer dan in 2011 (349).Vroeger was een beurs een mooie gele-genheid voor de introductie van nieuwe producten. Die tijden zijn voorbij, alles wordt nu meteen op internet gezet. SPS/IPC/Drives is op deze regel nog wel een uit-

zondering: er vielen genoeg noviteiten te zien. Bij nadere bestudering gaat het in de meeste gevallen om ‘me-too’ producten, als aanvulling op het bestaande assorti-ment. Inmiddels biedt elke zichzelf respec-terende aandrijfleverancier al een IE3 of IE4 motor aan, een frequentieregelaar met ingebouwde PLC, een servo-aandrijving en een elektrische of elektromechanische li-neaire motor. Bij sensoren zien we een ver-gelijkbare trend: steeds completere assor-timenten voor ‘one-stop-shopping’.

Beurs voor elektrische automatiseringtrekt wederom meer bezoekers

De vakbeurs SPS/IPC/Drives in Neurenberg heeft zijn positie als belangrijkste

vakbeurs voor elektrische automatisering wederom versterkt. Tijdens de drie

beursdagen kwamen 56.874 beroepsmatig geïnteresseerde bezoekers naar het

Messezentrum in de speelgoedstad. Dat waren er ruim vijfhonderd méér dan

vorig jaar. Beursorganisator Mesago verwacht dat van de beurs positieve impul-

sen uitgaan voor de verdere economische ontwikkeling in het komende jaar.

[tekst en foto’s] Jeroen Aalberts, Benny Gudde, Ad Spijkers

OvernamesTijdens SPS/IPC/Drives werd ook een aantal overnames aangekondigd. De meest spec-taculaire is die van de Duitse besturingsfa-brikant Vipa door Yaskawa, Japanse fabri-kant van motion control en robotica. Beide bedrijven vullen elkaar goed aan wat be-treft portfolio. Met de combinatie van Vi-pa’s PLC’s, I/O-modulen en HMI-panelen en Yaskawa frequentieomvormers, servo-aan-drijvingen en robotproductielijnen is het Japanse merk nu een ‘total solution provi-der’. Beide productnamen blijven naast el-kaar bestaan, alleen zullen Vipa-producten in Japan onder de naam Yaskawa worden verkocht. De overname heeft geen conse-quenties voor de bestaande samenwer-king tussen Vipa en Lenze. Wat de over-name betekent voor de verkoop en onder-steuning van de productlijnen van Yaskawa en Vipa in Nederland is nog niet bekend.De EBM-Papst groep neemt per 1 januari 2013 reductorfabrikant Zeitlauf Antriebs-technik volledig over. Ook hier blijven beide merknamen na de overname naast elkaar bestaan. Vooraf aan deze overname werkten beide Duitse bedrijven al veelvul-dig met elkaar samen. Zo werden de pro-ducten van Zeitlauf in Nederland al door EBM-Papst vertegenwoordigd. Door deze overname kan EBM-Papst nu een compleet portfolio aanbieden op het gebied van aandrijvingen: motoren, tandwielover-brengingen, besturingen en software.Siemens tenslotte heeft zijn industriesoft-wareportfolio uitgebreid door LMS Inter-national uit Leuven (B) over te nemen. LMS is leverancier van testen mechatronische simulatie van complexe producten, een be-drijfstak die voor intelligente en concurre-rende productontwikkelingen en produc-tieprocessen steeds belangrijker wordt. De zakelijke activiteiten van LMS zullen wor-den geïntegreerd in de divisie Industry Au-tomation in de softwareportfolio voor Pro-duct Lifecycle Management (PLM).

De volgende editie, SPS/IPC/Drives 2013, zal volgend jaar plaatsvinden van 26 tot en met 28 november, wederom in het Messezentrum Nürnberg.

SPS/IPC/Drives trok wederom meer bezoekers dan bij voorgaande edities. Maar waar veel aanbieders hun stand volbouw-

den, koos (onder andere) IFM Electronic voor een open structuur, wat het lokale leefklimaat wel ten goede kwam

36-39_Beurs.indd 36 04-12-12 11:16

37

VAKBEURS SPS/IPC/Drives


Beurs voor elektrische automatiseringtrekt wederom meer bezoekers

Bij Schneider Electric viel een iPad te winnen door de per computer aangestuurde muziek

na te spelen

De Exohand van Festo is ontwikkeld als hulpmiddel voor de mens bij montage. De hand is voor-

zien van acht pneumatische actuatoren. Volgens ons zou hij het ook goed doen als rugkrabber

Blikvanger op de stand van Lapp was een model van de Autoturm

van Volkswagen. Het grote voorbeeld van deze ‘autostore’ staat in

het museum annex pretpark Autostadt bij Wolfsburg (D) en is beka-

beld met Lapp producten

Een modelracebaan op de stand doet het altijd. Sensorfabrikant

MTS trok er aardig wat geïnteresseerde bezoekers mee

Muzikaal intermezzo bij Morsettitalia, fabrikant van I/O-blokken en connectoren. Mooie digitale

techniek, maar de redactie kan een analoge versie van Schubert of Chopin ook wel waarderen

Stober trok de nodige aandacht door een groot uitgevallen equali-

zer op de stand te tonen. Het servogeregelde display kon even goed

uit de voeten met Queen als met rap

36-39_Beurs.indd 37 04-12-12 11:16


Een stukje Nederlandse inbreng in Neurenberg. De kersverse ABIflexx robot van Electro Abi

beleefde zijn internationale debuut op de stand van LTi Drives

Abseilen en klimmen kost weinig energie voor de mens. Dit ap-

paraat op de stand van het Zweedse Unjo neemt hem of haar het

zware werk uit handen

Een elektromotor en water lijken nooit goed samen te gaan. Toch

zijn er wel degelijk uitvoeringen die volkomen veilig onder water

functioneren, tot geluk van de goudvissen

Het Oostenrijkse Thien eDrives toonde een aandrijving waarbij motor,

frequentieregelaar en besturing in één behuizing zijn ondergebracht

In Nederland neemt Siemens niet meer deel aan vakbeurzen. Het moederbedrijf in Duits-

land hanteert duidelijk een andere filosofie, getuige de enorme stand van het bedrijf in

Neurenberg

De exposanten sparen geld noch moeite om zich op SPS/IPC/Drives

van hun beste kant te laten zien. Leuze Electronic is daar in geslaagd

36-39_Beurs.indd 38 04-12-12 11:17

39

VAKBEURS SPS/IPC/Drives


Mechanische componenten blijven onmisbaar om elektrische stroom om te zetten in beweging.

KTR bouwt geen PLC (SPS), IPC of drive, maar de koppelingen konden natuurlijk niet ontbreken

Als productprogramma’s en stands steeds meer op elkaar lijken, moet je maatregelen nemen

om op te vallen. Dat is SEW-Eurodrive aardig gelukt: overal in het Messezentrum waren bor-

den te vinden die de afstand tot de stand aangaven

Wittenstein presenteert elke belangrijke beurs wel een noviteit.

In Neurenberg presenteerde het huis een nieuwe combinatie van

servomotor en servobesturing waarbij het onderste uit de kan werd

gehaald om tot maximale prestaties te komen

Steeds meer aanbieders profileren zich als leverancier van complete

oplossingen. SEW-Eurodrive levert alle mechanische, elektrische en

elektronische componenten voor de aandrijving van (in dit geval)

elektrohangbanen. De veiligheidsbesturing links is ontwikkeld in sa-

menwerking met Hima

SPS/IPC/Drives is van oudsher een beurs waar inhoudelijk diepgaande

gesprekken worden gevoerd. Deze klant op de stand van Beckhoff

constateert dat hij toch nog niet alles wist van servomotoren

SPS/IPC/Drives is begonnen als een klein regionaal beursje, maar is

uitgegroeid tot een internationaal erkend evenement met exposanten

en bezoekers uit de gehele wereld. Onder andere Motovaria gaf een

overzicht van zijn competenties

36-39_Beurs.indd 39 04-12-12 11:18


V oor positionering moeten afstanden

en hoeken niet alleen nauwkeurig wor-den bepaald. Tegelijkertijd is een hoge betrouwbaarheid noodzakelijk, ook bij de mobiele toepassing in de openlucht en ruwe omgevingen. Hier komen de eigen-schappen van potentiometers uit gelei-dende kunststof tot hun recht. Ze voldoen aan de verplichte kwaliteitseisen en bie-den een goede nauwkeurigheid, betrouw-baarheid en gunstige prijsprestatiever-

houding. Ze kunnen ook goed worden aangepast aan bijzondere bedrijfsomstan-digheden. Dit artikel beschrijft het ge-bruik van lineaire geleidende kunststof potentiometers in een machine voor het zaaien van afzonderlijke zaden.

Potentiometers uit geleidende kunststofContactloze meetmethoden zijn momen-teel in de mode, maar de praktijk wijst uit

dat potentiometers uit geleidende kunst-stof nog steeds een groot marktaandeel hebben. Vaak wordt als argument de be-trouwbaarheid in het veld genoemd om de voorkeur te geven aan een contactloze sensor boven potentiometrische oplossin-gen. Dankzij beproefde technologie berei-ken lineaire en roterende potentiometri-sche sensoren in geschikte toepassingen een betrouwbaarheid die met contactloze

methoden nog nooit is gerealiseerd.Juist bij mobiele toepassingen weten ge-bruikers bovendien de opbouw zonder elektronica van potentiometrische hoek-sensoren te waarderen. Minder compo-nenten betekent nog steeds minder po-tentiële bronnen voor fouten, vooral als het er ruw aan toe gaat. Ook het qua EMC ongevoelige gedrag komt goed van pas in bedrijfsvoertuigen. Wat betreft de te ver-wachten levensduur, die neerkomt op 100 miljoen cycli, voldoen hoogwaardige po-tentiometers uit geleidende kunststof-punten nog steeds aan de eisen.Sensorspecialist Novotechnik heeft een aantal even robuuste op potentiometers gebaseerde oplossingen in het pro-gramma, die hun betrouwbaarheid onder extreme omstandigheden steeds weer be-wijzen. De lineaire verplaatsingsopne-mers van de serie TX2 zijn daar goede voorbeelden van. De compacte sensoren met een aftastlengte tot 300 mm voldoen standaard aan de eisen voor IP67 en zijn geschikt voor gebruik in omgevingstem-peraturen van -40°C tot +85°C (met stek-keraansluiting) of van -20°C tot +100°C (met kabel). Het robuuste ontwerp met metalen behuizing, metalen flenzen en dubbele stangafdichting biedt veel toe-passingsmogelijkheden, ook onder on-gunstige omstandigheden met bijvoor-beeld vuil, stof en vloeistoffen.

Lineaire geleidende kunststofpotentiometers voor mobiel gebruik

In moderne commerciële voertuigen is de mate van automatisering hoog.

Alleen hierdoor kan de voor een economische werking noodzakelijke effi-

ciency worden gegarandeerd. Dit geldt natuurlijk ook voor landbouwmachi-

nes. Deze ontwikkeling staat ook wel bekend als ‘Smart Farming’ of ‘preci-

sielandbouw’. De toegepaste sensoren die de boordcomputer de noodzake-

lijke meetwaarden leveren, spelen hierbij een belangrijke rol, bijvoorbeeld

voor verschillende positioneertoepassingen.

[tekst] Dipl.-Ing. Bernd Büttner, Novotechnik Messwertaufnehmer OHG,

Ellen-Christine Reiff M.A., Redaktionsbüro Stutensee

Moderne zaai-

machine met

een werkbreedte

van 12 m (foto:

Kverneland Group

Soest)

Nauwkeurig,

betrouwbaar en

economisch

40-41_Novotechniek.indd 40 04-12-12 10:02

41

TECHNIEK Sensoren


In de landbouwsector worden deze econo-mischer wegopnemers met een resolutie van beter dan 0,01 mm en een lineariteit van ± 0,05% werk veel gebruikt. Bovendien hebben ze aangetoond dat ze ook voldoen in de meest veeleisende toepassingen.

ZaaimachineKverneland is gespecialiseerd in agrari-sche techniek. Onder de naam Optima TFmaxi brengt de onderneming een mo-derne zaaimachine voor afzonderlijke zaden met een werkbreedte van 12 m op de markt. Met deze machine kunnen land-bouwers zaad en mest efficiënt en nauw-keurig in de bodem inbrengen. Tussen de afzonderlijke zaadkorrels wordt gelijktij-dig mest ingespoten en wel zodanig dat de zaailing tijdens de groeiperiode opti-maal wordt verzorgd maar niet verbrand. Voor de mest is de machine voorzien van een centrale tank van 4.000 dm3.

Aangezien de machine op weg naar haar werkterrein over de openbare weg moet rijden, moet de machine volgens de We-genverkeerswet voldoen aan de voorge-schreven maximale breedte (in Duitsland en Nederland 3 m). Dit wordt gerealiseerd met een slim vouwmechanisme; de seg-menten van de werkbreedte worden hier-toe automatisch vrijwel ingeklapt. Jörg Fischer is werkzaam bij het R&D team voor nauwkeurige zaadmachines bij Kver-neland Group Soest GmbH. “Dit werkt net als bij een paraplu. De segmenten worden door degene die de machine bedient met

behulp van hydraulische cilinders in de rij- of zaaipositie geklapt.”De boordcomputer van de zaaimachine bewaakt het goede verloop van het in- en uitklappen van de segmenten. Om de be-wegingen van de segmenten aan te sturen en te bewaken moeten continu hun positie en afgelegde weg bekend zijn. Hier komen de reeds genoemde lineaire potentiome-ters van geleidend kunststof in beeld: in de machine zijn zeven van deze sensoren in-gebouwd. Ze zijn gemonteerd in de buurt van de voor het klapmechanisme relevante draaipunten. Ze bieden hun meetwaarden als een met de afstand proportioneel ana-loog signaal aan aan de boordcomputer, die op basis hiervan het verloop van de klapbeweging bestuurt.

Stangkop en balg“Vooral de mogelijkheid tot bevestiging van de sensoren op stangkoppen bleek zeer praktisch”, vervolgt Fischer. “Uitein-delijk is er bij mobiele toepassingen geen machinebed. In plaats daarvan kunnen we de sensoren op twee punten vastzetten. De spelingarme stangkoppen maken een hoekvrijheid tot 12,5° mogelijk. De elektri-

sche aansluiting gebeurt via een metalen PG-kabelwartel.”Voor gebruik op zaaimachines is een stan-daard beschermingsklasse IP67 niet vol-doende. Het reinigen van de machine na gebruik was inderdaad geen probleem en de sensoren bleven dankzij de afdichtin-gen met lange levensduur dicht en functi-oneel. “De afzetting van vuil en mest op de stang waren echter kritisch”, zegt Fischer. Een relatief eenvoudige maar zeer effec-tieve wijziging bood uitkomst. Een vouw-balg uit een tegen mest en reinigingsmid-delen bestande kunststof zorgt voor de noodzakelijke bescherming. Dit materiaal wordt ook bij lage temperaturen niet bros en beschermt de stang tegen afzettingen. De balg wordt over de potentiometer heen gemonteerd en aan de uiteinden met ka-belbinders vastgezet. Een aan één kant van de rubber band ingelegd rubber koord zorgt voor de ontluchting. Hierdoor ont-staat een kleine ventilatiespleet die zoda-nig wordt geplaatst dat nagenoeg geen vocht kan binnendringen. “Deze oplossing blijkt in de dagelijkse praktijk goed te func-tioneren”, zegt Fischer.Potentiometers bewijzen in deze toepas-sing dus eens te meer dat juist voor toe-passingen in de mobiele markt er nauwe-lijks een alternatief voor ze is, zeker als men rekening houdt met de prijskwaliteit-verhouding. Maar ook in veel industriële toepassingen bieden de robuuste wegop-nemers hun betrouwbaarheid. De diverse aansluiten montagemogelijkheden zor-gen ook hier voor een goede aanpassing aan de eisen die de betreffende applicatie stelt.

Inl.: Novotechnik Messwertaufnehmer OHG, tel.: (+49) 711 44890, www.novotechnik.de

Bevestiging op

stangkoppen bleek

praktisch

In de zaaimachine

zijn zeven lineaire

potentiometers van

geleidende kunst-

stof gemonteerd,

vlak bij de relevante

draaipunten van het

opklapmechanisme

(foto: Novotechnik)

De compacte sensoren met een meetbereik van 300 mm slag voldoen

aan beschermingsklasse IP67. De vouwbalg beschermt de stang

tegen afzetting van mesten en reinigingsmiddel (foto: Novotechnik)

Het opklapmechanisme vermindert de machinebreedte tot 3 m zodat de zaaimachine op de

openbare weg kan rijden (foto: Kverneland Group Soest)

40-41_Novotechniek.indd 41 04-12-12 10:02

Toys for Boys


Met een gift van 1 miljoen dollar van het US Airforce Offi ce of Scientifi c Research ont-wikkelde TechJect samen met het Georgia Institute of Technology en professoren en studenten van andere universiteiten over de hele wereld deze kleine geavanceerde drone. Het ontwerp is een combinatie van onder meer aerodynamica, mechatronica, elektronica, communicatietechniek, bestu-ringstechniek en gebruikersinterfaces. De Dragonfl y bestaat uit een romp met op de vier uiteinden een vleugel met een bij-

zonder aandrijvingssysteem. Met een mini-motor wordt via een wormwieloverbren-ging een planetair tandwielstelsel aange-dreven dat de afzonderlijke vleugel op en neer laat bewegen. De frequentie van het bewegen en de ‘slag’ van de vleugel zijn va-riabel. Op de rug van de Dragonfl y zit de elektronica met optioneel een GPS-systeem en eventueel camera(s). Het totale gewicht van de drone bedraagt inclusief de 250 mAh Li-Po (Lithium Polymeer) accu ongeveer 25 gram. Li-Po accu’s hebben weliswaar iets minder capaciteit dan vergelijkbare Li-Ion accu’s, maar ze zijn beter bestand tegen schokken en ook goedkoper in aanschaf. In deze confi guratie kan de Dragonfl y 8 á 10 minuten in de lucht stil hangen of tussen de 25 en 30 minuten ‘gewoon’ vliegen.De Dragonfl y is verkrijgbaar in verschil-lende uitvoeringen. Er kan gekozen wor-den uit enkele basisuitvoeringen, maar er kan ook een Dragonfly geconfigureerd worden; van de gewenste kleur en de ge-bruikte elektronica tot de vorm van de vleugels. Met de goedkoopste versie kan er met afstandsbesturing alleen gevlogen worden. Afhankelijk van de uitvoering kan met de drone ook een geprogrammeerd traject afgelegd worden (GPS) en zijn er ook versies met een of meerdere came-

ra’s. Met Wi-Fi kunnen de beelden op een tablet of smartphone bekeken worden. Met Apps van Google Play en Apple of met de meegeleverde SDK (Software De-velopment Kit) kunnen hobbyisten aan de slag en is het mogelijk om bijvoorbeeld objecten te laten volgen. Zo kan een per-soon gevolgd worden om veiligheidsrede-nen, geeft het soldaten een blik in het voorterrein en kunnen sporters als skiërs of hardlopers gefi lmd worden. De Dragonfl y wordt vliegklaar geleverd, inclusief geïnstalleerde software en apps. Voor alle ontwikkelaars en gebruikers staat een online forum ter beschikking met technische ondersteuning voor pro-blemen en hulp bij het ontwikkelen van eigen toepassingen.

Inl.: TechJect Inc., mail: [email protected], www.techject.com

Vliegen als een libelle

De door de Amerikaanse fi rma TechJect ont-

wikkelde Dragonfl y is een op afstand be-

stuurbaar vliegend object (drone) dat vliegt

als een libelle. Net als het voorbeeld in de

natuur kan hij ook stil in de lucht hangen.

De Dragonfl y is ontwikkeld voor luchtfotogra-

fi e, geavanceerd gamen, R&D, landbouw-

monitoring en beveiliging.

[tekst] Jeroen Aalberts

de vier uiteinden een vleugel met een bij- ook versies met een of meerdere came- www.techject.com

De Dragonfl y is een

kleine, lichte drone

die eenvoudig door

één persoon kan

worden vervoerd

en bestuurd

De Dragonfl y

in actie. Hij

kan vliegen

als een vlieg-

tuig en stil

hangen als

een helikopter

42_Toys for boys.indd 42 04-12-12 11:23

Productnieuws

43www.AT-aandrijftechniek.nlDECEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

Lineaire motorDe MLU3 van SinaDrives is een compact profiel met ingebouwde lineaire motor. De modules maken deel uit van een complete op-stelling die direct is aan te sluiten op het Dias Drive 100 (MDD100) compact servo drive systeem van Sigmatek. Door deze comple-te modules hoeven machinebouwers geen rekening meer te houden met de eisen die worden gesteld aan onder meer het montagevlak, geleidingen en stabiliteit van een lineaire motor. De profielen zijn opgebouwd uit een draagprofiel, dubbele gelei-dingsrail, motorspoel met M23 connectoren, meetsysteem, eind-schakelaars en kabelrups. Met de geïntegreerde optische lineaire encoder zijn herhalingsnauwkeurigheden van 1 µm te realiseren. Voor positioneeronnauwkeurigheden geldt een ordegrootte van 0,01 mm tot 0,02 mm. De ingebouwde motoren van Tecnotion maken gebruik van schuin geplaatste magneten die de ‘cogging’ minimaliseren hetgeen resulteert in een gelijkmatige loop en een optimale beheersbaarheid van de slede. De keuzemogelijkheden lopen uiteen van één enkel profiel tot een combinatie om bijvoor-beeld X-Y bewegingen te kunnen uitvoeren.

Meer info?

Products4Engineers.

nl: 70057

Inl.: SigmaControl BV,

tel.: (0180) 69 57 77,

www.sigmacontrol.eu

Modulair ventieleilandMet het MPA-L-ventieleiland van Festo zijn individuele ventielfuncties toe te wijzen aan een specifieke machinefunctie en zijn de ventielen parallel en intern te linken. Het is per ventiel mogelijk de drukzone aan te passen en ventielen uit te wisselen terwijl de terminal onder druk staat (‘hot swap functie’). Het ventieleiland is flexibel door de herplaatsbare push-in fittings, de keuze voor veldbus multipin of IO-Link (MPA-L Plugin variant) en de mogelijkheid om de persluchttoevoer aan de voor- of zijkant aan te sluiten. Festo past lichtgewicht ma-terialen (kunststof) toe die bestand zijn tegen corrosie.Meer info? Products4Engineers.nl: 69816

Inl.: Festo BV, tel.: (0152) 51 88 00,

www.festo.nl

SchijfkoppelingDe schijfkoppelingen van Bibby Transmissions worden gebruikt voor industriële toepassingen, waarbij het koppel op efficiënte wijze moet worden overgebracht. Ze kunnen uit-lijnfouten en axiale bewegingen tussen het aandrijvende en aangedreven element op-vangen. De koppelingen zorgen voor een koppeloverdracht met een rendement van ruim 99 procent en zijn onderhoudsvrij, ook onder zware omstandigheden of bij om-kering van de draairichting. De Drop-In askop-peling heeft maar drie onderdelen: twee naven en een tussenschijf die de flexibele elementen bevat.Meer info? Products4Engineers.nl: 70110

Inl.: Intertech BV, tel.: (036) 522 58 85, www.intertech.nl

Kort nieuws

De ultrasone sensoren van Pepperl+Fuchs zijn te gebruiken voor uiteenlopende toepassingen. Een klassiek voorbeeld is niveaubewaking in een watertank. Ze kunnen echter ook eenvoudige taken uitvoeren, bijvoorbeeld de rand van een naderende printplaat in een assemblagemachine detecteren.Meer info? Products4Engineers.nl: 70121

Inl.: Pepperl+Fuchs BV, tel.: (073) 750 71 07, www.pepperl-fuchs.nl

Dewit Industrial Sensors heeft de QG40 productfa-milie uitgebreid met een aantal nieuwe sensoren, typeaanduiding QG40N (Next Generation). De basis is een drieassige versnellingsopnemer, die (vrijwel) alle toepas-singen voor inclinatie- en versnellingsmetingen mogelijk maakt.

Meer info? Products4Engineers.nl: 70092

Inl.: Rotero Holland BV, tel.: (0348) 49 51 57, www.rotero.com

Met de nieuwe sensornavigator van Pilz kan eenvoudig de juiste sensor worden gevonden. Het bedrijf biedt een grote verscheidenheid aan veilige sensoren die voldoen aan internationale normen. Het programma omvat me-chanische, magnetische, RFID-, optische sensoren en types op camerabasis.Meer info? Products4Engineers.nl: 70084

Inl.: Pilz Nederland, tel.: (0347) 32 04 77, www.pilz.nl

Turck heeft zijn assor-timent uitgebreid met een eigen portfolio aansluittechniek. De productfamilies TXL en TEL zijn met M8- of M12-connectoren be-schikbaar in zowel een rechte als haakse uit-voering. Door de veel-heid aan combinaties is voor veel gebruikers en applicaties een geschikte snoerenset beschikbaar.Meer info? Products4Engineers.nl: 70074

Inl.: Turck BV, tel.: (038) 422 77 50,

www.turck.nl

43-45_Product nieuws.indd 43 04-12-12 11:24


Single chip motorcontrollerSTMicroelectronics heeft single chip digitale motion con-troller geïntroduceerd voor nauwkeurige bewegings- en positioneersystemen in onder meer geautomatiseerde en farmaceutische productieprocessen. Met de cSPIN con-trollers kunnen motoraansturingen stiller, kleiner, lichter en eenvoudiger worden uitgevoerd. De controller is on-der meer te gebruiken voor tweefasen stappenmotoren in roboticasystemen, veiligheidscamera’s, zaagmachines en algemene positioneer- en rotatieapparatuur. Door de compacte afmetingen en het relatief lage gewicht van de controller kan de machinebouwer kosten besparen en de efficiëntie van zijn systeem verbeteren. Er zijn geen shunt-weerstanden meer nodig waardoor de ongewenste vermo-gensdissipatie afneemt. De cSPIN biedt een nauwkeurige beheersing van de rotatiesnelheid, wat onder meer belang-rijk is bij het mengen van vloeistoffen of het hanteren van medische monsters. De gelijkmatige en geruisloze werking biedt voordelen voor alle gebruikers maar vooral in stille ruimtes zoals laboratoria of in ziekenhuizen. De motion controller communiceert met het hoofdsysteem middels hoog niveau commando’s via een standaard Serial Perip-heral Interface (SPI). De op de chip geplaatste gate-driver schakeling voor de vermogenstrappen van de motor kan werken met spanningen van 8 V tot 85 V wat de mogelijk-heid biedt applicaties op te schalen tot 300 W.Meer info? Products4Engineers.nl: 70177

Inl.: STMicroelectronics, tel.: (040) 250 96 00, www.st.com

PM wisselstroommotorDe Marathon SyMax permanent magneet wisselstroommotoren van Regal Beloit overtreffen de Europese IE4 efficiëntieklasse. Dit is bereikt door de geleidingsverliezen van de rotor te beper-ken, door een herziene ventilator, een precisiegewikkelde stator en een regelbaar toerental. Praktijktests laten zien dat de mo-tor vaak al binnen twee jaar is terugverdiend. Dit geldt vooral voor zwaarbelaste toepassingen, wat deze motoren interessant maakt bij reparaties en revisies. De Sy-Max motoren kun-nen ook als retrofit ter vervanging van inductiemotoren worden geïnstal-leerd.Meer info? Products-

4Engineers.nl: 69959

Inl.: Rotor BV,

tel.: (0545) 46 46 40,

www.rotor.nl

Ontwerpsoftware voor besturingslogicaMathWorks heeft met versie R2012b een Stateflow geïntroduceerd, die het ontwer-pen van besturingslogica eenvoudiger maakt. Met de Stateflow Editor, ‘state transition’ tabellen en Matlab als actietaal kunnen ontwikkelaars efficiënter applicaties bouwen voor supervisieregeling, taakplanning en foutafhandeling. De nieuwe editor is ontwik-keld voor het opbouwen en aanpassen van zowel Simulink modellen als Stateflow dia-grammen in één omgeving (window). De nieuwe editor biedt allerlei slimme hulplijnen

en ‘just-in-time’ foutmeldingen die het bewerken van toestands-diagrammen vereenvoudigen.Meer info?

Products4Engineers.nl: 69956

Inl.: The MathWorks,

tel.: (040) 215 67 00,

www.mathworks.nl

Configureerbare motorenMaxon Motor lanceert een nieuwe, online configureerbare motorlijn: genaamd DCX. Met nieuwe magneten, een nieuw ontwerp en nieuwe processen hebben de borstel-motoren (gelijkspanningsmotoren) een complete technische revisie ondergaan, daar-bij zijn ook de overbrengingen en sensoren meegenomen. De complete DCX lijn is naadloos geïntegreerd in de vernieuwde e-shop, zodat klantspecifieke oplossingen online kunnen worden geselecteerd, ge-configureerd, gecombineerd en besteld. De aandrijvingen zijn dynamisch, krach-tig, robuust en geruisloos. De klant kan zelf de gewenste borstel, flens, aslengte en kabel selecteren.Meer info? Products4Engineers.nl: 70152

Inl.: Maxon Motor Benelux BV,

tel.: (053) 486 47 77,

www.maxonmotor.nl

MiniatuurgeleidingIgus presenteert verdere uitbreidingen van de Drylin T familie. Hier-toe behoort een slede met een instelbare lagerspeling voor maat 12 en de nieuwe maat 07 als kleinste variant. De miniatuurgeleidin-gen zijn geschikt voor toepassingen waarbij weinig montageruim-te en waar smeermiddelen en rolgeluiden van op kogels gelagerde alternatieven ongewenst zijn. Net als andere Drylin T uitvoeringen zijn de nieuwe componenten gebaseerd op de combinatie van een hard geanodiseerde aluminium geleiderail, een slede van zink-giet-werk en glij-elementen van iglidur hoogrendementspolymeren.Meer info? Products4Engineers.nl: 70145

Inl.: Elcee Holland BV, tel.: (078) 654 47 77, www.elcee.nl


Productnieuws

45www.AT-aandrijftechniek.nlDECEMBER 2012 AT AANDRIJFTECHNIEK

VermogensmeetmoduleDe IB IL PM 3P/N/EF-PAC vermogensmeetmodule binnen het Inline-systeem van Phoenix Contact dient voor het analyse-ren van wisselstroomnetten. Hij wordt bijvoorbeeld ingezet in verdeelinstallaties voor het meten van stroom, spanning en vermogen of voor het bepalen van vervormingen en har-monischen. In de bedrijfsstand ‘Basismeetwaarden’ worden de netgrootheden van draaistroomnetten gemeten. In de bedrijfsstand ‘Aftast-meetwaarden’ worden de actuele waarden van één meetsignaal gemeten. De klem beschikt over vier ingangen 5 A AC voor fasestromen en nulleiders-troom en drie ingangen voor buitengeleiderspanningen tot 690 V AC.Meer info? Products4Engineers.nl: 69938

Inl.: Phoenix Contact BV, tel.: (0316) 59 17 04,

www.phoenixcontact.nl

TandriemDe ContiTech Power Transmission Group heeft onder de naam Conti Synchrochain Carbon een polyurethaan tandriem ontwik-keld met een koolstof trekstreng. De keuze viel op koolstof om-dat dit materiaal ook bij hogere belastingen minder vervormt dan bijvoorbeeld aramide. In combinatie met polyurethaan voor de tanden is een slijtvaste tandriem ontstaan die geschikt is voor het overbrengen van hoge belastingen. De stijfheid van de rie-men draagt bij aan een minimaal voorspanningverlies en een hoger rendement van de overbrenging. De Conti Synchrochain Carbon is onderhoudsvrij, heeft een rustig loopgedrag en hoeft niet te worden gesmeerd.Meer info? Products4Engineers.nl: 70061

Inl.: ContiTech AG, tel.: (0342) 49 79 11, www.contitech.nl

Webtool voor snelle selectieDe nieuwe Easy Explorer ‘web based tool’ van Lenze stelt ook gebruikers met een mi-nimale ervaring in staat om snel en gemakkelijk een eerste aandrijfoplossing te creë-ren. Ze hoeven alleen maar een aantal basisgegevens over de toepassing in kwestie in te voeren en de tool zal automatisch een passende combinatie van omvormer en motor(reductor) bepalen en deze aanbieden voor de selectie. Deze informatie kan ver-volgens worden gebruikt om gemakkelijk concrete offertes aan te vragen, details te bepalen en de aandrijfoplossing te optimaliseren. Met Easy Explorer kunnen ook be-ginners aan de slag in de wereld van de aandrijftechniek zonder dat ze een lange leer-curve hoeven te doorlopen. De tool maakt het mogelijk al in een vroeg stadium in het ontwerp van een nieuwe machine een aandrijfoplossing te berekenen. De gratis tool vraagt van gebruikers het gewenste type beweging (slag/transport, tillen, draaien) en algemene informatie zoals gewenste snelheid, te verplaatsen massa of diame-ter. De tool gebruikt deze informatie om omvormer/motor(reductor) combinaties te berekenen met verschillende soorten aandrijvingen (servo, frequentieregelaar, decentrale aandrijving) en selecteert daar-uit geschikte opties.Meer info? Products4Engineers.nl: 70070

Inl.: Lenze BV, tel.: (073) 645 65 00, www.lenze.nl

Roestvaststalen spindelsSpeciaal voor de papierindustrie heeft Colum-bus McKinnon Engineered Products het pro-gramma SHE spindel hefelementen uitgebreid met roestvaststalen uitvoeringen. De producten uit deze SSP serie hebben een gegoten roest-vaststalen behuizing, zijn eenvoudig te reinigen en bestand tegen corrosieve omgevingen. Ook de toebehoren zijn afgestemd op de condities in de papierindustrie. Zo zijn voor de aanbouw van de motoren verschillende verbindingsflen-zen, koppelingen met verschillende naafleng-ten en cardanassen voor lengten boven 6 m beschikbaar.Meer info? Products4Engineers.nl: 70059

Inl.: Elsto Drives & Controls,

tel.: (0252) 21 91 23, www.elsto.nl

Besturing voor mobiele werktuigenDe MA120 modulaire besturing gecombineerd met het bijbehorende I/O systeem MA170 van B&R maakt het mogelijk om de besturing van bouwmachines (bijvoorbeeld graafmachines) of blusvoertuigen aan te passen aan in-dividuele behoeften. Dit beperkt zich niet tot de keuze van het aantal I/O-kanalen of de CPU, maar ook tot de communicatiemo-gelijkheden. Programmeren gebeurt met de Automation Studio software ontwikkelomgeving. Per MA170 zijn 44 I/O-kanalen vrij te definiëren.Meer info? Products4Engineers.nl: 70126

Inl.: B&R Industriële Automatisering BV,

tel.: (076) 571 53 03,

www.br-automation.com



Nieuwsbrief en websiteWekelijks brengt Aandrijftechniek zijn e-mailnieuwsbrief met actuele technische informatie, branchenieuws en de nieuwste productinformatie. Abonneren op deze gratis nieuwsbrief kan via www.AT-aandrijftechniek.nl.

www.AT-aandrijftechniek.nl bevat een uitgebreid overzicht van alle producten en leveranciers, te berei-ken via een handige zoek-routine. Daarnaast bevat de site dagelijks geactualiseerd nieuws uit de branche, een uitgebreide agenda en dossiers met gebundelde informatie.

AGENDA

EWEAJaarlijkse conferentie en beurs over wind-energie, Wenen (A), 4-7 februari.Inl.: EWEA, tel.: (+32) 2 213 18 60, www.ewea.org

Embedded World 2013Wereldwijd de belangrijkste vakbeurs op het gebied van embedded technologie, Neurenberg (D), 26-28 februari.Inl.: NürnbergMesse, tel.: (+49) 911 86060, www.embedded-world.de

EMV 2013Internationale vakbeurs met congres, gewijd aan de proble-matiek van en oplossingen voor elektromagnetische compatibiliteit, Stuttgart (D), 5-7 maart.Inl.: Mesago Messe Frankurt, tel.: (+49) 711 619460, www.mesago.de/de/emv

Presenteren voor techniciTweedaagse cursus voor iedereen die zich in (technische) presentaties wil be-kwamen, Eindhoven, 7 maart.Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 33, www.mikrocentrum.nl

Smart Systems IntegrationInternationaal congres en ten-toonstelling over integratie van geminiaturiseerde systemen, Amsterdam, 13 en 14 maart.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460, www.smartsystemsintegration.com

Transport & Logistics 2013Vakbeurs voor efficiënte beheersing van goe-derenstromen, Rotterdam, 13 en 14 maart.Inl.: Easyfairs, tel.: (0162) 40 89 99, www.easyFairs.com

Rail-Tech Europe 2013Vakbeurs en conferentie over railtechno-logie, Amersfoort, 19-21 maart.Inl.: Europoint, tel.: (030) 698 18 00, www.railtech-europe.com

On- & OffshoreVakbeurs gericht op de olie-, gas-, duurzame-, petroche-mische- en baggerindustrie, Gorinchem, 26-28 maart.Inl.: Evenementenhal Gorinchem, tel.: (0183) 68 06 80, www.evenementenhal.nl

Empack 2013Vakbeurs voor de verpakkingssector, ‘s-Hertogenbosch, 27 en 28 maart.Inl.: Easyfairs, tel.: (0162) 40 89 86, www.easyFairs.com/empack-nl

Hannover MesseTechnologievakbeurs met ondermeer Motion, Drives & Automation, Hannover (D), 8-12 april.Inl.: Hannover Consultancy, tel.: (0184) 69 30 50, www.hannovermesse.de

Maintenance NEXT 2013Technologie- en onderhoudsexpo voor de industrie, Rotterdam, 16-18 april.Inl.: Ahoy’ Rotterdam, tel.: (010) 293 32 61, www.maintenancenext.nl

Technische vakbeurs GoesTweede editie van deze vakbeurs voor de regio Zuid-West Nederland, Goes, 23-25 april.Inl.: Event Services Center, tel.: (0113) 37 32 22, www.technischevakbeurs.nl

Indumation.beVakbeurs voor factory-, processen infrastructure automation, Kortrijk (B), 24-26 april.Inl.: Invent Media, tel.: (+32) 56 21 30 32, www.indumation.be

Sensor+Test 2013Internationale vakbeurs voor sensoren, testen meettechniek, Neurenberg (D), 14-16 mei.Inl.: AMA Service, tel.: (+49) 50 33 96 390, www.sensor-test.de

PCIM EuropeVakbeurs en congres over Power Electronics, Intelligent Motion en Power Quality, Neurenberg (D), 14-16 mei.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460, www.pcim.de

SPS/IPC/Drives ItaliaInternationale vakbeurs en congres voor de elektri-sche automatiseringstechniek, Parma (I), 21-23 mei.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460, www.sps-italia.net

Maandelijks vakblad voor ontwerpers, constructeurs en onderhoudstechnici, op het gebied van mechani-sche, elektrische, hydraulische en pneumatische aandrijfcomponenten en systemen, besturingen, en industriële en procesautomatisering.

RedactieHoofdredactie: ing. Ad SpijkersRedactie: Jeroen Aalberts, Benny Gudde, Eindredactie: Liedy BisselinkBasis ontwerp: Studio Putto bNO – De RijpRestyle ontwerp: ZeeDesign - WitmarsumTel. redactie: (088) 294 47 02E-mail redactie: [email protected]: Informaticaweg 3, 7007 CP Doetinchem Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem

Aan dit nummer werkten mee: F. Aschl, B. Driessen, B. Büttner, J. van Huet, E. Reiff, L. Scheltinga, A. Wesel, W. Wijnands, M. de Wit-Blok

UitgaveEisma Industrialmedia b.v., Doetinchem

DirectieEgbert van Hes, algemeen directeur,Bouke Hoving, financieel directeurGerbert Tiecken, uitgeefdirecteur

UitgeverHenk Meinen

Advertentie-exploitatieVerkoop Cobie te Nijenhuis, sales manager buitendienst: tel.: (088) 294 47 35Verkoop Vincent Hermans,binnendienst: tel.: (088) 294 47 40

[email protected]: ZeeDesign tel.: (0517) 531 672 fax: (0517) 531 810 [email protected]

Marketing Imke Hammerman tel.: (088) 294 47 60 [email protected]

AbonnementeninformatieAbonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 226 66 48 e-mail: [email protected]: De abonnementsprijs bedraagt 240 euro per jaar (excl. 6% BTW) (bij automatische incasso be-

spaart u 3 euro administratiekos-ten) en is bij vooruitbetaling ver-schuldigd.

Abonnementsprijzen voor andere landen op aanvraag.

Abonnementen: Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opgave via www.AT-aandrijftechniek.nl of [email protected].

Opzegging dienst schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden. U ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging.

Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298,voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91

Productie: DTP & Prepress: ZeeDesignDruk: Scholma Druk b.v.

Copyright: © 2012

Eisma Industrialmedia, Leeu-warden.

Algemene voorwaarden | Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou-digd en/of overgenomen, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektro-nisch, mechanisch, door fotokopieën of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en au-teurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingenen/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebrui-ken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl

COLOFON

46_Service.indd 46 04-12-12 11:25

“Spijtig genoeg worden sommige kinderen belemmerd in hun ontwikkeling. Gehandicapte kinderen willen ook graag sporten en dat kan met elektrisch rolstoelhockey. Door deze sport krijgen ze energie en levenslust en dat is hard nodig. In het 100 rolstoelenproject werkt het Foppe Fonds samen met de kinderen keihard om sportrolstoelen te kopen. Hier is veel geld voor nodig. Doet u mee?”

“Spijtig genoeg worden sommige kinderen belemmerd in hun ontwikkeling. Gehandicapte kinderen willen ook graag sporten en dat kan met elektrisch rolstoelhockey. Door deze sport krijgen ze energie en levenslust en dat is hard nodig. In het keihard om sportrolstoelen te kopen. Hier is veel geld voor nodig. Doet u mee?”

‘GEEF MIJDEZE KANS’

“Spijtig genoeg worden sommige kinderen belemmerd in hun ontwikkeling. Gehandicapte kinderen willen ook graag sporten en dat kan met elektrisch rolstoelhockey. Door deze sport krijgen ze energie en levenslust en dat is hard

DONEER UW BIJDRAGE OP 1145 66 682

DEZE KANS’DEZE KANS’ ‘GEEF MIJ ‘GEEF MIJDEZE KANS’DEZE KANS’ ‘GEEF MIJ ‘GEEF MIJDEZE KANS’DEZE KANS’

Lars zijn grootste wens is een elektrische sportrolstoel: ‘Hoe moet ik anders sporten?’

STEUN HET 1OO ROLSTOELENPROJECT OP WWW.1OOROLSTOELEN.NL

De AS-interface gateway voor Profibus, Profinet, Ethernet/IP

ifm electronic – close to you!www.ifm.com/nl/AS-i

Telefoon 0341 – 438 438

made in Germany7844 xmade in Germany7844 x

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

K6230NL.pdf 1 09/11/2012 14:51

Aandrijftechniek 10 - 2013

Documents

Transcript of Aandrijftechniek 10 - 2013