บทท 3 ทฤษฎส

สเปนองคประกอบพนฐานในการออกแบบทมรายละเอยดทกวางขวางจงไดมการคดคน

เปน “ทฤษฎส” ไวเฉพาะ สไมเพยงแตชวยโนมนาวใจ ชแจงสงทตองการแสดงใหเหนผลและ

เปลยนอารมณเทานน แตสยงเปนทคนเคยและรจกของผคนมาตงแตเดกจนกระทงเตบโตเปน

ผใหญ ความคนเคยนไดกลายเปนความตองการทขาดไมได การนาสมาใชนนทกคนตางกสามารถ

ใชได ไมเพยงจากดอยในแวดวงของบรรดาศลปนหรอชางเขยน หากยงรวมไปถงผมวชาชพอน ๆ

กยงตองรจกการใชสดวยเชนกน แตการจะใชอยางผรจกใชสทดนน กควรจะตองมความรเรองของ

สและการใชสเปนพนฐานอยบาง เพอใหการใชสสรางความมคณคายงขน ประกอบกบในการ

ออกแบบสอสงพมพใหเกดความสวยงามนนนกออกแบบควรไดมความรความเขาใจเพอทาใหการ

ใชสสาหรบการออกแบบและผลตผลงานออกมาอยางสวยงามและมคณคาแกสายตากลมผอาน

จงจาเปนตองมความรความเขาใจเกยวกบทฤษฎสทครอบคลมตงแตความหมายและความสาคญ

ของส การเกดส ระบบของส แนวคดการใชสตามทฤษฎส องคประกอบของส การรบรความรสก

ของกลมสแตละส หลกการใชสสาหรบการสรางสรรคงานศลปะและงานออกแบบตาง ๆ

ตลอดจนระบบการกาหนดสโดยไมใชและใชเครองคอมพวเตอร

ความหมายของส

ส (color) หมายถงลกษณะแสงสวางปรากฏแกตาใหเหนเปนสขาว ดา แดง เขยว เปนตน

นอกจากนสแตละสยงเปนสอเราใหเกดความรสกทางดานอารมณใหแตกตางกนอกดวย

(ราชบณฑตยสถาน, 2546)

ดงนนสจงเปนปรากฏการณทางการมองเหนโดยมกาลงสองสวางของแสงทไปกระทบ

มวลวตถแลวสะทอนเขาประสาทสมผสทเรตนาในดวงตาเรา และสมองแปลงสภาพการรบร เกด

ความเขาใจตามทตกลงกนของมนษย นอกจากนสแตละสยงมอทธพลในทางจตวทยาเปนสอเรา

ใหเกดความรสกทางดานอารมณของมนษย เพราะการทสมองทาการแปลและรบความรสกของส

แตละสของแตละคนนนแตกตางกนไปบางทงนขนอยกบประสบการณและการเรยนรของคน ๆ นน

ทเคยเหนสมากอนหรออาจมสาเหตมาจากความบกพรองของสายตาในการรบคลนแสง เชน

คนตาบอดส เปนตน

70

ความสาคญของส ทกวนเราจะมองเหนสตาง ๆ มากมายทอยรอบตว และคงตองยอมรบวา สนนเปน

องคประกอบหนงทสรางความสะดดตาแกผทพบเหน แมวาตวสเองจะไมใชสงทจาเปนในชวตใน

ดานความเปนอยของมนษย แตกมอทธพลตอการดารงชวตประจาวนอยางมาก คอสามารถ

แยกแยะสงตาง ๆ ได เชน สญญาณจราจรสเขยวหมายถงใหไปได สแดงหมายถงหยด เปนตน

ดวยเหตนสจงมความสาคญแตกตางกนตามทศนะของบคคลแตละสาขาอาชพทจะมองบทบาทของ

สทจะนาไปใชในสาขานน ๆ เชน สสาหรบนกวาดภาพจะหมายถงเครองมอทชวยในการถายทอด

ประสบการณของมนษย ถาเปนนกบรหารการตลาดจะใชสเปนเครองมอชวยกระตนใหลกคา หรอ

กลมเปาหมายเกดความสนใจอยากทจะซอสนคา สาหรบการออกแบบทางการพมพ สจะชวยสราง

อารมณ แยกแยะวตถ และบอกขอมลตาง ๆ ได เชน การใสสออน ๆ เพอใหเกดความรสกสงบ

เงยบ การใสกรอบสเหลยมสลอมรอบกลมรปภาพเพอทจะแสดงใหเปนกลมเดยวกน การพมพ

ขอความสแดงเพอใหบอกเปนคาเตอนใหระวง เปนตน ดงนนสจงชวยเพมความสาคญใหกบงาน

ออกแบบและผลตสอสงพมพดงตอไปน (ผกามาศ ผจญแกลว, 2543, หนา 129)

1. ดงดดความสนใจจากผอานหรอผทด การดงดดความสนใจผอานนบเปนวตถประสงค

หลกของการใชสในการออกแบบทางการพมพ การใชสทใหเกดความแตกตางเปนหลกการอนแรกท

จะใชดงดดความสนใจไดแตจะตองใชกบองคประกอบสาคญทสดทตองการเนนและจดวางอยาง

เหมาะสม เชน การใชสมากเกนไป และ การจดวางอยางกระจดกระจายจะทาใหกลายเปนการ

เบยงเบนความสนใจจากขอมลซงตองการสอสารได

2. สรางความสมพนธหรอความรสกตามสภาวการณจรง โดยธรรมชาตมนษยมกจะนกถง

สตาง ๆ ใหเกยวของกบสภาวะของสงของตาง ๆ ทมสนน เชน เนอสดทดคงจะมสแดง ถา

ปรากฏเปนสเขยวเรยกวาเนอชนนนไมสด การพมพภาพดงกลาวเปนภาพสกจะเพมความรสกตาม

สภาวะความเปนจรงได ใหความสมจรงจากสถานการณทเกดขน นอกจากนยงสามารถใชบงบอก

ความรสกรอนหรอเยน ความเปนทางการหรอไมเปนทางการ อยางไรกตาม ความรสกเกยวของกบ

สทใชนอาจไมชดเจนแนนอน ทงนขนอยกบวจารณญาณและประสบการณของแตละบคคล

3. ชวยใหจดจาไดงาย การอธบายบางสงบางอยางในเนอหา บางครงอาจใชสประกอบใน

การอางองถง เนองจากสสามารถทชวยนกสอสารใหสอสารขอมลขาวสารไดดและผรบสารสามารถ

จาขอมลขาวสารนนไดงายขน เชน นกโฆษณามกใชสทผมองเหนไดงาย เชน สเหลองหรอสแดง

และการใชสนนซาทกครงกจะเปนการสรางสอตลกษณประจาใหกบสนคานนได นอกจากนยงเปน

71

การบงบอกวาสสวนไหนทควรจะอานกอนหลง เชน การใสขอความทจะใหอานกอนลงกรอบส หรอ

พมพขอความเปนส

4. สรางบรรยากาศทพงพอใจ โดยตองเลอกใชสตามหลกการออกแบบ เชน ความสมดล

ความกลมกลน ความแตกตาง และจงหวะ เปนตน การททาใหองคประกอบศลปดมการ

เคลอนไหว เชน การใชสสมและสนาเงนอยดวยกนจะดกลมกลน แตการใชสทผดพลาดอาจจะทา

ใหแยกวาการไมใชสเลยกได

5. รวมหรอแยกกลมเนอหา บางครงสอาจจะใชในการรวมเนอหาทเกยวของกนเขาดวยกน

และแยกกลมเนอหาทตางกนออกจากกน เชน สรางกรอบพนสกรนสสาหรบขอความ หรอพมพ

พนหลงทวางภาพเปนส เพอจดใหเปนกลมเรองเดยวกน นอกจากนยงใชสในการแยกสวนตาง ๆ

ของขอมลในแผนภม หรอกราฟ เพอใหสามารถเขาใจในขอมลชดเจนขน หรอใชสจดระบบหวขอ

ของเนอหา เชน การใชสเปนรหสของหนวยตาง ๆ ของขอมลในหนงสอคมอ หรอในเอกสารการ

ฝกอบรม เปนตน

การเกดส การเกดสเปนปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดจากการกระเจง การสะทอนกลบ และการ

ดดกลนของคลนแสง เมอคลนแสงเดนทางผานหรอกระทบวตถใดวตถหนงไมวาจะอยใน

บรรยากาศของโลกหรอสญญากาศนอกโลกโดยคลนแสงจะมความยาวคลนแสงอยชวงระหวาง

400-700 นาโนเมตร และการทมนษยเกดการมองเหนสเปนสทแตกตางกนไดนนมาจาก 2 วธ

ดงน (ส แสงอนทร, 2546, หนา 29)

1. การเกดสแบบเตมเตม (additive method) เปนการผสมผสานกนของแมสแสง 3 ส

เทานนคอ สนาเงน สเขยว และสแดง ทงทในความเปนจรงนนมนษยรจกสในธรรมชาตกนดคอ

สรง อนประกอบดวยแถบส 7 ส และการเกดสในลกษณะนไดนาไปใชผลตภาพสบนจอโทรทศน

2. การเกดสแบบหกลบ (subtractive method) เปนการผสมสทเกดจากสารสหรอ

วตถโปรงใส ทมสมาซอนกนทาใหเกดสใหม หลกการนจะมแมส 3 สคอ สเหลอง สมวงแดง และ

สนาเงนเขยว ซงจะพบไดจากตวอยางของสอสงพมพ ภาพระบายส ฟลมส และภาพขยายส เปน

ตน

การผลตสแบบเตมเตมสามารถใหขอบเขตของสกวางและมความบรสทธมากกวาการ

ผลตสแบบหกลบ เพราะการผลตสแบบหกลบมขอจากดหลายประการ เชน สารสหรอผงสทใชใน

ฟลมหรอหมกพมพไมมคณสมบตการดดกลนและสะทอนของแสง คณสมบตทางแสงของกระดาษ

72

ทนามาใชพมพ ไมดเทาทควร ไดแก ความมนวาว ความขาว ความสวาง และการดดกลนการ

สะทอนแสง ดวยเหตนจงมความแตกตางกนระหวางสบนจอโทรทศน บนฟลมสไลดบนกระดาษ

ขยายรปส และในงานสอสงพมพ

ระบบของส การทมนษยมองเหนสตางๆ ได เกดจากการรบรแสงซงเปนพลงงานรปหนงแผรงสในรป

สเปคตรมแมเหลกไฟฟา (electromanetic spectrum) โดยตาของมนษยสามารถมองเหนแสง

ในชวงคลนทอยระหวาง 390-700 นาโนเมตร แสงอตราไวโอเลต (UV) เปนแสงทมคลนสน (ตา

กวา 390 นาโนเมตร) มนษยจงไมสามารถมองเหนได และแสงอนฟาเรดเปนแสงทมคลนยาว (สง

กวา 700 นาโนเมตร) มนษยไมอาจมองเหนไดเชนกน การทเราสามารถมองเหนเปนสตาง ๆ ได

เนองจากวตถดดกลนชวงแสงสหนงไว และสะทอนสตรงขามใหตามนษยมองเหน ตวอยางเชน

พชมรงควตถสเขยวทเรยกวา “คลอโรฟลด” สามารถดดกลนชวงแสงสแดงไดดทสด และสะทอน

แสง

สเขยวของสเปคตรมออกมา และการทมนษยมองเหนใบไมเปนสเขยวไดจาเปนตองมแสงสวาง

ไมเชนนนเราจะเหนแตสดาเทานน ในการสรางสรรคเกยวกบสของมนษยพบวามแนวทางในการ

ใชสเปน 2 ระบบดงน

1. ระบบสแสง (light color)

ระบบสแสงหรอสฟสกสเกดขนเมอป ค.ศ. 1660 โดยเซอรไอแซคนวตน (Sir Lsaac

Newton) ไดทาการทดลองใหแสงจากดวงอาทตยสองสอดชองและผานแทงแกวสามเหลยม

(prism) แสงทตกกระทบบนจอจะเกดเปนสรง (spectrum) ประกอบดวยแถบส 7 ส แตตาของ

มนษยรบรได 6 ส ไดแก สมวง สนาเงน สเขยว สเหลอง สแสด และสแดง นกวทยาศาสตร

สาขาฟสกสไดศกษาตอไปวาในจานวนสทง 6 ส สามารถกาหนดเปนแมสได 3 ส ไดแก สแดง

สเขยว และสนาเงน เมอนาแมสมาผสมกนแตละคจะไดสชนท 2 ดงน (Adams & David, 1982,

p.193)

สแดง ผสมสเขยว จะเปนสเหลอง

สเขยว ผสมสนาเงน จะเปนสฟา

สนาเงน ผสมสแดง จะเปนสแดงอมมวง

ถานาแมสทงสามมาผสมกนจะไดสขาว การผสมสในระบบนเรยกวา “วธบวก”

(additive color mixture) ประโยชนของการใชสระบบนสามารถนามาใชในเรองของการจดไฟ

73

ตกแตงเวท การอดขยายภาพส การพมพภาพส เปนตน ดงภาพท 3.1

ภาพท 3.1 แสงขาวและสเปคตรมของส

ทมา (พงษศกด ไชยทพย, 2544, หนา 33)

2. ระบบสวตถธาต (pigment color)

ระบบสธาตวตถ หรอระบบสทางเคม เปนระบบสทเกดจากการผสมดวยเนอของส

โดยการระบายลงบนวสดรองรบส เชน กระดาษ ผา ไม เปนตน สประเภทนไดแก สนา

สฝน สนามน สอะครลก เปนตน สในระบบนจะเกยวของกบการผลตกราฟก ประกอบดวย

แมสหรอสชนหนง (primary color) จานวน 3 ส ไดแก สแดง (crimson red) สเหลอง

(gamboge tint) และสนาเงน (prussian blue) ซงคณสมบตของแมสนนจะเปนสทไมสามารถหา

สอนใดมาผสมใหเกดเปนแมสได แตแมสนนสามารถทจะผสมใหเกดเปนสอน ๆ ได ดงนนเมอนา

แมสมาผสมกนเปนค ๆ จะไดสชนทสอง (secondary color) จานวน 3 ส ไดแก สสม สเขยว และ

สมวง ดงภาพท 3.2

สแดง

สนาเงน

สเหลอง

ภาพท 3.2 แมสขนท 1 หรอสปฐมภม

ทมา (พงษศกด ไชยทพย, 2544, หนา 36)

74

ทฤษฎทเกยวของกบส จากระบบสทงสองระบบทาใหนกออกแบบและศลปนตางพากนหาทางกาหนดทฤษฎการ

ใชสเพอใหเกดความสะดวกตอการออกแบบหลายทศนะ ดงน

1. ทฤษฎสของแปรง (Prang ’s theory)

เปนการพฒนาระบบสวตถธาต โดยนาแมสมาผสมกนเกดเปนสชนทสอง และเมอ

นาสชนทสองมาผสมกบสชนทหนงอยางละ 50 % จะทาใหเกดเปนสชนทสามขนอก 6 ส เชน

นาสแดงมาผสมกบสสมทาใหเกดเปนสสมแดง นาสแดงมาผสมกบสมวงทาใหเกดสมวงแดง นา

สเหลองมาผสมกบสสมทาใหเกดสสมเหลอง นาสเหลองมาผสมกบสเขยวทาใหเกดเปนสเขยว

เหลอง นาสนาเงนมาผสมกบสมวงทาใหเกดเปนสมวงนาเงน นาสนาเงนผสมกบสเขยวทาใหเกด

สเขยวนาเงน ซงเมอรวบรวมจานวนสชนทหนง ชนทสอง และชนทสามแลวจะม 12 ส หรอท

เรยกกนวา “วงลอสธรรมชาต” (color wheel) หากนาแมสทง 3 ส คอสแดง สเหลอง และสนาเงน

มาผสมในอตราสวนเทากนกจะเกดสกลาง (neutral color) ขน สกลางนนยมนาไปผสมกบสอน

แทนสดา เพอใหเกดเปนสแกหรอสเขมขนได ดงภาพท 3.3

สญลกษณ แมสจานวน 3 ส

แมสขนท 2 จานวน 3 ส

แมสขนท 3 จานวน 6 ส

ภาพท 3.3 วงลอสธรรมชาต

ทมา (พงษศกด ไชยทพย, 2544, หนา 36)

75

2. ทฤษฎสของมนเซลล (Munsell ’s theory)

มนเซลลไดนาสของรงหรอสเปคตรมมาใช 5 ส โดยตดสสม ซงมองไมชดออกไป

ไดแก สมวง สนาเงน สเขยว สเหลอง และสแดง ซงสามารถผสมใหเกดเปนสชนทสองไดอก

5 ส รวมเปน 10 ส และยงกาหนดใหใชสขาวและสดาผสมทาใหเกดระยะสเพมเตมขน 9 ระยะ

ระบบมนเซลลนจงสามารถผสมสไดถง 360 ส จงเปนทนยมใชในระบบอตสาหกรรมโดยทวไป

การกาหนดชอสจงใชเปนตวเลขแทนการตงชอส ตอมาภายหลงกมผตงชอสขนแลวใชตวเลขกากบ

ดวย เชน บรษททาสกระปอง ทงสนาและสนามนทมจาหนายอยในปจจบน ทฤษฎสของมนเซลล

จงเปนทนยมใชกนอยางกวางขวาง

3. ทฤษฎสของวอลเลอร (Waller ‘s theory)

วอลเลอร ไดสรางแมสขนมา 4 ส ประกอบดวยสแดง สเขยว สนาเงน และสเหลอง

โดยตางจากมนเซลลตรงทไมมสมวง และนามาผสมเปนสชนทสองไดอก 4 ส ไดแก สสม สเขยว

สนาเงน และสมวง 4. ทฤษฎสของออสทวอลด (Ostwald’s theory)

ทฤษฎนไมมการกาหนดแมส แตไดตงจานวนสทไดคดเลอกแลวจานวน 12 สรวมทง

สขาวและสดา เรยกวา “สแทขนมลฐาน” (foundation hues) เพราะสทง 12 สนไมจาเปนตองผสม

กนอกแลว โรงงานผลตสสามารถผลตออกมาใหใชครบทง 12 ส ดงจะเหนไดจากการผลตสเปน

ชด ๆ คอ ชด 12 ส และชด 24 ส ทฤษฎสของออสทวอลด แบงออกเปน 3 ลกษณะ คอลกษณะของ

สแท (hue) แสดงถงความสดใสของสแตละส ลกษณะของสจาง (tint) ไดแกสแทผสมกบสขาว

เพอเปลยนสใหออนหรอสจางลง ลกษณะของสเขม (shade) ไดแกสแทผสมกบสดาเพอเปลยนส

ใหเขมไปทางคลา สาหรบชอในภาษาองกฤษทมชอเรยกเฉพาะเนองจากสแตละสมคณสมบตใน

ตวมนเอง สประเภทเดยวกนแตเนอสแตกตางกนกมชอเรยกแตกตางกนไป

5. ทฤษฎสของบรวสเตอร (Brewster ‘s theory)

บรวสเตอร ไดทาการทดลองโดยใชแมส 3 ส ไดแก สแดง สเหลอง และสนาเงน มา

ผสมกนแลวทาใหไดแถบสตามสเปคตรมเปนผลสาเรจ และจากทฤษฎสนไดมการวจยพฒนา

ตอมาจนสามารถใชอธบายกฎของสกลมกลนและสแตกตางทใชเปนเกณฑเลอกใชสในการ

ออกแบบจนถงปจจบน

76

6. ทฤษฎสของยง – เฮลมโฮลทซ (Young – Helmholtz ‘s theory)

เปนทฤษฎทอธบายกระบวนการรบรสทเกดขนในตามนษย โดยตามนษยจะประกอบ

ดวยเซลลรบแสง 3 ชนดทมความไวแสงในชวงความยาวคลนของแสงอนเปนแมสแตละส คอ

เซลลรบแสงทไวตอแสงสแดง ไวตอแสงสเขยว และไวตอแสงสนาเงน สาหรบแสงสทอยระหวาง

กลางแมสจะทาใหเซลลรบแสง 2 หรอ 3 ชนดไดรบการกระตนพรอมกน เชน แสงสเหลองจะไป

กระตนเซลลรบแสงทไวตอแสงสแดงและไวตอแสงสเขยวไดพรอมกน ใหเกดการรบรเปนสเหลอง

ตามทฤษฎนสเหลองจะไมใชแสงสทเปนแมสตามทกลาวไวในทฤษฎบรวสเตอร หากแตเปนสทเกด

จากการผสมระหวางแมสสแดงและสเขยว

7. ทฤษฎสของครสทน แลดด แฟรงคลน (Chritine Ladd Franklin ‘s theory)

เปนทฤษฎซงเชอวาตาเปนอวยวะซงไดรบการพฒนาการเปนระดบ ๆ โดยระดบแรก

เปนการพฒนาใหสามารถแยกความแตกตางระหวางความมดและความสวาง ระดบกลางเปน

การพฒนาใหสามารถแยกสแดงและสเขยวไดจนถงระดบทสดทาย เปนการใหแยกความแตกตาง

ของสตาง ๆ ได จากทฤษฎน คนตาบอดสทไมสามารถแยกสแดงจากสเขยวได เนองจากตาของ

คนนนไมไดรบการพฒนาทเตมทนนเอง และถาตาบอดสนทแสดงวาตาของคนคนนนไมไดรบการ

พฒนาตงแตระดบแรกเลยทเดยว จากทฤษฎของแฟรงคลน ไดเปนทยอมรบในกลมนกจตวทยา

วา สแดง สเขยว สนาเงน สเหลอง สดา และสขาว เปนสพนฐานของการมองเหนทสามารถ

มองเหนไดเรวทสด จงไดกาหนดใหเปนแมสทางจตวทยา และไดมการทดสอบการผสมสของแมส

นโดยใชวธการของเจมส เคลรก แมกซเวลล ( James Clerk Maxwell) ทใชแผนวงกลมตดส

ของแมสและหมนแผนวงกลมจนเหนสนนเปนสเดยว ซงแผนวงกลมของแมกซเวลลนใชทดสอบ

กบการมองเหนสทไดจากการผสมสของแมสในปรมาณตาง ๆ กนบนแผนวงกลมส

(ผกามาศ ผจญแกลว, 2543, หนา 128)

ทฤษฎสทกลาวขางตนมทงทใชกนตามทฤษฎนน ๆ อยางแทจรง และมทงสวนทใช

ผสม กน แตอยางไรกตามทฤษฎสดงกลาวปจจบนไดกลายเปนระบบของสสากล (universe

system) ซงแยกกนไมออกเพราะในทางปฏบตนนอาจใชระบบตาง ๆ รวมกน และหากนาทฤษฎ

สมาประมวลสรปวาทฤษฎใดเปนทยอมรบและนยมใชกนอยางแพรหลายนนมอย 4 ทฤษฎดงน

(พงษศกษ ไชยทพย, 2544, หนา 34-35)

77

1. ทฤษฎสตามหลกวชาฟสกส เปนทฤษฎทอธบายความหมายของสจากการมองเหนโดยมความเกยวของกบเรอง

แสง เพราะสนนหมายถงสวนประกอบของสเปคตรม แมสแสงนประกอบดวยส 3 ส ไดแก สแดง

สเขยว และสนาเงน ถานาเอาแสงสทงสามมาผสมกนจะทาใหสใหมอก 3 ส ไดแก สเหลอง

(yellow) สฟา (cyan) และสแดงอมมวง (magenta) และหากนาสแดง สเขยว และสนาเงนมา

ผสมกนจะกลายเปนสขาว

2. ทฤษฎสตามหลกวชาเคม

เปนทฤษฎทอธบายความหมายของสตามคณสมบตทางเคมทปรากฏ นนคอสทมสวน

ผสมทยอมขนมาหรอสทเปนเนอแทของส ซงแมสนประกอบดวยส 3 ส ไดแก สแดง สเหลอง และ

สนาเงน และถานาเนอสมาผสมกนกจะไดสใหมอก 3 ส ไดแก สสม สเขยว และสมวง

3. ทฤษฎสตามหลกจตวทยา

เปนทฤษฎทเกยวของกบสงแวดลอมอนเปนแรงกระตนหรอสงเรา โดยคณสมบตของส

ตามสงเราประเภทตาง ๆ ทมองเหน ซงแมสนประกอบดวยส 4 สไดแก สเหลอง สเขยว สนาเงน

และสแดง หากนาสทงสมาผสมกนกจะไดสใหมอก 4 ส ไดแก สเขยวเหลอง สเขยวนาเงน สมวง

และสสม

4. ทฤษฎสของมนเซลล เปนทฤษฎทอธบายความหมายและคณสมบตของสตามทใชในชวตประจาวน โดย

กาหนดแมสไว 5 ส ไดแก สแดง สเหลอง สเขยว สนาเงน และสมวง และหากนาสทงหามาผสม

กนกจะไดสใหมอก 5 ส ไดแก สสมหรอสเหลองแก สเหลองเขยว สเขยวนาเงน สมวงนาเงน และ

สมวงแดง

ดงนนเมอพจารณาทฤษฎสของเนอสใหสมพนธกบทฤษฎสของสของแสง กอาจกลาว

ไดวาแมสของแสงทประกอบดวย สเขยว สนาเงน และสแดง เมอนาแมสของแสง 2 สมาผสม

กนจะไดเปนสนาเงนเขยว สมวงแดง และสเหลอง ซงเปนสทใกลเคยงกบแมสของเนอสทาง

ศลปะ ไดแก สนาเงน สแดง และสเหลอง แตเมอผสมสของแมสของเนอสจะไดสมวง สสม

และสเขยว จะเหนวามเพยงสเขยวสเดยวทเปนแมสของแสง สจงเปนเรองทนาพศวงซงยงไมม

ใครสามารถใหคาตอบไดอยางแทจรงนกฟสกส นกเคม และนกจตวทยายงคงศกษาพฤตกรรม

ของสในแงมมตาง ๆ ดวยความหวงวา วนหนงคงจะสามารถหาความหมายของส การรบรสของ

มนษยตลอดจนอทธพลของสทมตอการรบรของสไดอยางแทจรง สาหรบนกออกแบบหา

ความหมายของสทางการพมพแลวจะพจารณาทฤษฎ ใดเปนหลกในการพจารณากาหนดสบน

78

งานพมพ อาจพจารณาใชเกณฑดงน ถาเปนการผสมเนอสเพอวาดภาพทางศลปะทใชสวาดภาพ

ททบแสง อาจใชทฤษฎของโบลนหรอบรวเตอร แตถาเปนการกาหนดสเพอทจะนาไปใชพมพ

โดยเฉพาะในการพมพสอดสทตองใชในการพมพตองใชหมกพมพทโปรงใสอาจใชทฤษฎของยง-

เฮลมโฮลทช

องคประกอบของส สแตละสยอมประกอบดวยองคประกอบตอไปน (พงษศกด ไชยทพย, 2544, หนา 33)

1. ตวส (hue) เปนลกษณะความแตกตางของส ซงยอมแตกตางไปตามความถของ

คลนแสง เชน สแดง สเหลอง สนาเงน เปนตน ลกษณะของตวสนถอไดวาเปนมตท 1 ของส

2. คาของส (value) หมายถง ความสวางความมดของแตละส โดยทวไปจะกาหนดไว

เปน 10 ระยะตงแต 0-10 คาของสระยะ 0 จะเปนสดา และระยะ 10 จะเปนสขาว ในธรรมชาต

เมอนาลกบลเลยดสเขยวมาวางไวในสวนทรบแสงจาทสดจะเหนลกบลเลยดเปนสขาว แตถาเรา

คอย ๆ ปดหองใหมดลงทละนอยสเขยวของลกบลเลยดนนจะคอย ๆ คลาลงจนเมอไมมแสงสวาง

เลย ลกบลเลยดนนจะเปนสดา ในการผสมสเพอใหเกดคาของสจากตวสอาจใชสขาวคอย ๆ

ผสมใหตวสจางลงจนกระทงขาว สในลกษณะนเรยกวา “สทนต” (tint) และอาจใชสดาผสมสให

คอย ๆ คลาลงจนเปนสดาเรยกวา “สเฉด” (shade) คาของสนถอไดวาเปนมตท 2 ของส

3. ความเขมของส (chroma) ความเขมของสจะมระดบใดนนขนอยกบวาตวเนอส

สามารถสะทอนความเขมออกมาไดมากนอยเพยงไร โดยสามารถวดออกมาเปนตวเลขไดตงแต

1,2,4 ไปตามลาดบ ยงตวเลขสงสนนจะมความเขมมาก คณสมบตของสแตละสจะใหความ

เขมไดไมเทากน นบเปนมตท 3 ของส

การทผออกแบบจะกาหนดใหสแตละสมความสมดลกน จาเปนจะตองคานวณจาก

ความสมพนธระหวาง พนทของส x คาของส x ความเขมของส โดยแตละสจะตองมตวเลขท

เทากน การใชสดงกลาวจงเกดความสมดลได นอกจากนการทมนษยจะรบรเรองสไดนน

ยอมขนอยกบปจจยหลายดาน อาท อตราการสะทอนแสงของวตถ เชน วตถทมผวเรยบยอม

สะทอนความ

สดใสของสไดดกวาวตถผวหยาบ ความเขมของแสงสวางทสะทอนวตถกมผลตอการรบร เชน

แสงสวางทมากยอมใหสทสดใสกวาแสงสวางนอย เปนตน ดงนนผออกแบบจงจาเปนตองศกษา

ถงองคประกอบของส ตลอดจนปจจยในการมองเหนส เพอผลในการออกแบบงานศลปะและ

สอสงพมพอยางมประสทธภาพ

79

ระบบกาหนดสในการออกแบบทางการพมพโดยไมใชคอมพวเตอร ในการออกแบบทางการพมพโดยไมใชคอมพวเตอรนนผออกแบบจะตองมความรความ

เขาใจกอนวาสงพมพนนจะพมพดวยระบบและหมกพมพชนดใดจงจะสามารถกาหนดระบบสใน

งานออกแบบและผลตสงพมพไดอยางเหมาะสม (ผกามาศ ผจญแกลว, 2543, หนา 148-153)

1. ระบบการพมพ หมกพมพสาหรบใชในการพมพอาจแบงตามลกษณะของการจะนา

ไปใชพมพไดเปน 2 ชนด คอหมกพมพชดสอดส (process color ink) และหมกพมพสพเศษ

(special color ink)

1.1 การพมพภาพสอดส หมายถง การพมพภาพฮาลฟโทนแยกสจากตนฉบบ

ภาพถายส หรอสไลดส หมกพมพทใชเปนหมกพมพชดสอดสเพอใหไดใชสของภาพตามทเปนจรง

ในตนฉบบ หรออาจเปนการพมพหมกพมพชดสอดสเปนพนตาย หรอพนสกรนซอนทบกนใหไดส

เฉพาะสใหม มกใชในการพมพภาพหลายสทไมตองการพมพสเฉพาะทกส ซงจะชวยประหยด

คาใชจายในการพมพ เชน ถาตองการงานพมพ 7 ส อาจใชหมกพมพชดสอดส 4 ส พมพซอนทบ

กนใหได

7 ส

หมกพมพชดสอดสเปนหมกพมพชนดโปรงใส (transparent ink) ประกอบดวย

หมกพมพ 4 ส คอ นาเงนเขยว มวงแดง เหลอง และดา หมกพมพโปรงใสนเมอพมพซอนทบกน

แลว แสงทมากระทบหมกพมพทอยดานบนสามารถสองทะลผานไปยงหมกพมพทอยดานลางได

ขณะเดยวกน แสงทสะทอนจากหมกพมพทอยดานลางสามารถสองผานหมกพมพทอยดานบน

ออกมาได ทาใหมองเหนสผสมของหมกพมพทซอนทบกนได

ปจจบน หมกพมพชดสอดสอาจมสมากกวา 4 ส เชน มการเพมสเขยว สแดง สนา

เงน หรอสสะทอนแสง โดยมวตถประสงคเพอเพมขอบเขตของการพลตสของหมกพมพชดสอดสให

ไดมากขน

1.2 การพมพสพเศษ หมายถง การพมพภาพสจากหมกพมพสพเศษ หรอหมกพมพ

ชดสอดสทเปนพนตายหรอพนสกรน ซงมกเปนการพมพภาพลายเสน ตวอกษร พนสกรนหรอทนต

และเสนตกแตง สของหมกพมพซ งใสในระบบหมกของเรองพมพจะเปนสทปรากฏบน

กระดาษพมพของงานพมพ ถางานพมพนนตองการพมพส 7 ส กจะตองใชแมพมพ 7 แผนเพอ

พมพหมกพมพสพเศษ 7 สใหไดครบถวนทงหมด การพมพในลกษณะนแมวาจะตองใชเวลาและ

คาใชจายสง แตกสามารถควบคมคณภาพของสใหสมาเสมอไดดกวาการพมพดวยหมกพมพชด

สอดส

80

หมกพมพสพเศษสวนใหญเปนหมกพมพชนดทบแสง (opaque ink) ซงเมอพมพ

ทบลงบนกระดาษหรอหมกพมพสใด สของกระดาษหรอหมกพมพทถกพมพทบจะไมมผลตอสของ

หมกพมพทพมพทบลงไปนน หมกพมพสพเศษมสตาง ๆ มากมาย ซงเปนสทมกเตรยมมาจาก

โรงงานผลตหมก หรอชางพมพผสมเองจากหมกพมพแมส

2. การกาหนดสโดยไมใชคอมพวเตอร

การพมพลกษณะใด ๆ นกออกแบบทางการพมพจะตองมวธกาหนดสทสามารถบอก

ใหชางแยกส และชางพมพทราบถงลกษณะสทนกออกแบบตองการได โดยทวไปนยมทาเปนคมอ

กาหนดสทพมพตวอยางสบนกระดาษตาง ๆ เชน เปนแผนโปสเตอรแสดงสทเกดจากการพมพ

ซอนทบกนของหมกพมพชดสอดสในพนทเมดสกรนขนาดตาง ๆ หรอทาเปนสมดคมอสของ

หมกพมพสพเศษโดยมตวเลขรหสกากบ นกออกแบบอาจจะใชวธตดตวอยางสบนแผนโอเวอร

เลยของอารตเวรก หรอกาหนดเปนตวเลขของพนทเมดสกรนของหมกพมพชดสอดส ปจจบนไดม

บรษทตาง ๆ ทสรางระบบกาหนดสโดยใชตวอยางสขนมาเปนมาตรฐานสาหรบใชสอสารใหเขาใจ

กน ระบบกาหนดสทนยมใชกนมากในการออกแบบทางการพมพอาจจาแนกตามลกษณะการ

พมพสและหมกพมพทใชไดเปน 2 ระบบ คอ ระบบกาหนดสหมกพมพชดสอดส และระบบกาหนด

สหมกพมพพเศษ

2.1 ระบบกาหนดสหมกพมพชดสอดส

งานพมพสวนใหญมกจะพมพดวยหมกพมพชดสอดส เนองจากเมอนกออกแบบ

ตองการสตาง ๆ กจะใชวธกาหนดพนทเมดสกรนของหมกพมพชดสอดสทเปอรเซนตตาง ๆ ให

พมพซอนทบกนจะไดสตาง ๆ มากมายบนงานพมพไดโดยไมตองเสยคาใชจายทาแมพมพและ

พมพเพมขน

สาหรบชางพมพแลว การควบคมขนาดของพนทเมดสกรนใหคงทสมาเสมอตลอด

ทงแผนและทกแผนเพอใหไดสคงทสมาเสมอนนจะทาไดยากในขนตอนการพมพ โดยเฉพาะในการ

พมพระบบออฟเซต แมวาสสนของผงสทใชในหมกพมพสวนใหญจะใกลเคยงกน แตกมปจจย

อน ๆ ทแตกตางกน เชน ปรมาณการเกดเมดสกรนบวมของหมกพมพแตละส ชนดกระดาษทใช

พมพ สของกระดาษ ฯลฯ สงเหลานลวนมผลใหสทไดเปลยนแปลงไป ดงนน จงควรหลกเลยงการ

ผสมเมดสกรนของหมกพมพเพอการสรางสเฉพาะในงานทตองการความถกตองอยางมาก เชน

สของตราสญลกษณ ถาหลกเลยงไมไดกอาจสามารถผสมเมดสกรนของหมกพมพแมสไมเกน 2 ส

เพราะจะควบคมไดงายกวาการผสมเมดสกรนของหมกพมพแมพมพ 3 ส

81

ระบบกาหนดสหมกพมพชดสอดส เปนระบบกาหนดสทสรางขนโดยการพมพ

หมกพมพชดสอดสซอนทบกนดวยพนทเมดสกรนตาง ๆ ทเพมขนทละ 5 หรอ 10 หรอ 20

เปอรเซนต เพอใหไดตวอยางสสาหรบใหนกออกแบบเลอกใชเพอกาหนดพนทเมดสกรนของหมก

พมพชดสอดสทตองการไดถกตองหรอใกลเคยงทสด ระบบกาหนดสหมกพมพชดสอดสนมหลาย

ลกษณะเชน เปนแผนภมส (color chart) ทพมพเปนแผนโปสเตอร หรอเปนแผนตวอยางสทเกบ

รวบรวมเปนแฟมเปนเลม ระบบกาหนดสหมกพมพสอดสอาจจดพมพไวทมาตรฐานหนง คอบน

กระดาษชนดหนง และหมกพมพชนดหนง ซงสามารถจะชวยกาหนดไดบางสเทานน ไมสามารถใช

กาหนดสทงหมดได นอกจากนสทกาหนดไดจากแผนภมสดงกลาว อาจมปญหาทไมสามารถผลต

สไดตามทกาหนด เนองจากกระดาษหรอหมกพมพทใชพมพจรงไมเหมอนกบกระดาษหรอหมก

พมพทใชพมพแผนภมสนน

นอกจากน ระบบกาหนดสหมกพมพชดสอดสยงอาจจดพมพเปนแผนภมสขนใช

เองภายในโรงพมพ สาหรบแสดงสจากเครองพมพทจะใชพมพจรงและหมกพมพแตละชนดทใชใน

โรงพมพ ปจจบน ไดมคมอกาหนดสของหมกพมพสอดสตามมาตรฐานการพมพสากลซงเปนท

ยอมรบกนทวไป เชน มาตรฐานสวอป (Specifications for web offest publications : SWOP)

มาตรฐานยโรป (eurostandard) โดยพมพบนกระดาษชนดผวมน เชน กระดาษอารตมนและ

ผวดาน เชน กระดาษอารตดาน กระดาษปอนด และรวบรวมเปนเลมขนาดเลกทสามารถคลออก

เมอเวลาทตองการเลอกใชสลกษณะเดยวกบการคลพด คมอกาหนดสทใชกนมาก ไดแก คมอ

กาหนดสแพนโทน (pantone) คมอกาหนดสโฟคอลโทน (focaltone) และคมอกาหนดสทรแมทซ

(trumatch) เปนตน

การกาหนดสของหมกพมพชดสอดสใหกบองคประกอบตาง ๆ บนอารตเวรกโดย

ใชระบบกาหนดสหมกพมพชดสอดสน นกออกแบบจะเลอกสทตองการจากตวอยางส ซงจะระบ

ขอมลเปนเปอรเซนตพนทเมดสกรนของหมกพมพทพมพซอนทบกนแลวไดสนน เชน ตวอยางสท

เลอกแลวระบขอมลวา 20%Y 80%M 10%C แสดงวาสนนเกดจากหมกพมพสเหลองพมพเปนเมด

สกรนขนาด 20 เปอรเซนต หมกพมพสมวงแดงพมพเปนเมดสกรนขนาด 80 เปอรเซนต และหมก

พมพสนาเงนเขยวพมพเปนเมดสกรนขนาด 10 เปอรเซนต นกออกแบบกจะเขยนพนทเมดสกรน

ของหมกพมพสดงกลาวลงบนแผนโอเวอรเลยทปดทบบนอารตเวรก รวมทงกาหนดพนทในบรเวณ

ทตองการพมพสนน และถาตองการใหชางแยกส หรอชางพมพไดเหนลกษณะของสทกาหนดไว

นนดวย กอาจจะตดตวอยางสทตองการไวบนแผนโอเวอรเลยนนไปดวย

82

2.2 ระบบกาหนดสหมกพมพพเศษ

งานพมพบางลกษณะอาจพมพดวยหมกพมพสพเศษ เชน สพเศษของงานพมพท

ไมสามารถพมพโดยการใชหมกพมพชดสอดสพมพซอนทบกนเหมอนงานพมพธรรมดาอน ๆ

สพเศษเหลาน อาจเปนสสะทอนแสงหรอสโลหะ นอกจากน ยงมงานพมพทไมใชเปนภาพสอดส

แตเปนการออกแบบกราฟกสาหรบงานโฆษณา งานบรรจภณฑ หรอตราสญลกษณซงตองการ

สเฉพาะของบรษททตองการความถกตองของสอยางมาก การพมพดวยหมกพมพสพเศษชวยให

ชางพมพสามารถควบคมการพมพสใหถกตองไดงาย

ระบบกาหนดสสาหรบสพเศษเปนระบบทสรางขนดวยการนาเอาหมกพมพซงได

จากหมกพมพแมสมาผสมเขาดวยกนตามสดสวนของปรมาณนาหนกตาง ๆ กน พมพเปนตวอยาง

สและมตวเลขเปนรหสอางองกากบหรอบอกสดสวนของการผสมหมกพมพสนน เพอใหเปนขอมล

อางองสาหรบบรษทผผลตหรอชางพมพสามารถผสมหมกพมพใหไดสทถกตองกอนนาไปใชพมพ

ระบบกาหนดสน มกจดพมพโดยบรษทผผลตหมกพมพตาง ๆ เพอใหโรงพมพสามารถเลอกสตาม

ขอบเขตสทผผลตแตละแหงสามารถผลตได เมอใชระบบกาหนดสหมกพมพพเศษของบรษทผผลต

หมกพมพรายใด กควรใชหมกพมพแมสของบรษทนนมาใชผสมสหมกพมพพเศษ และตองผสม

ตามสดสวนทระบไวในตวอยางสเพอใหไดสทถกตองหรอใกลเคยงมากทสด ระบบกาหนดสหมก

พมพพเศษซงนยมใชกนมากทสด คอระบบแพนโทน เนองจากเปนระบบมาตรฐานระบบแรกทใช

กาหนดสในการพมพ ปกตหมกพมพแมสทใชผสมสพเศษตามคมอกาหนดสของแพนโทนม 9 ส

ไดแก สเหลอง สแดงอน (warm red) สแดงรบน (rubine red) สแดงโรดามน (rhodamine red)

สมวงเพอรเพล (purple) สมวงไวโอเลต (violet) สนาเงนรเฟลกซ (reflex blue) สนาเงนโพรเชส

(process blue) สเขยว รวมทงสพเศษอน ๆ คอ สดา สขาว สสะทอนแสง และสโลหะ นอกจากน

ยงมระบบกาหนดสพเศษอกบางระบบ เชน ระบบโตโย (toyo) ระบบดไอซ (dainippon ink &

chemicals : DIC) เปนตน

ปกต คมอกาหนดสหมกพมพพเศษมกจดพมพลกษณะเดยวกนกบคมอกาหนดส

หมกพมพชดสอดส คอ พมพบนกระดาษทงประเภทเคลอบผวและไมเคลอบผว รวมเปนเลม สวน

ใหญมกจะทารอยปรสาหรบใหนกออกแบบฉกตวอยางสเพอจะนามาตดบนแผนโอเวอรเลยในการ

กาหนดสบนอารตเวรก อยางไรกตาม นกออกแบบอาใชวธระบบตวเลขรหสอางองของระบบทใช

แทนการตดตวอยางสกได แตควรระบใหละเอยด เพอใหบรษทผผลตหมกพมพและชางพมพ

สามารถตรวจสอบรายละเอยดเกยวกบการผสมสหมกพมพนนไดถกตอง

83

ระบบกาหนดสในการอกแบบทางการพมพโดยใชคอมพวเตอร ปจจบนมการนาโปรแกรมคอมพวเตอรมาชวยในกระบวนการออกแบบทางการพมพ

นบตงแตการสรางภาพประกอบ การตกแตงภาพถาย ซงโปรแกรมคอมพวเตอรจะมคาสงเพอใหผ

ทใชกาหนดสสาหรบองคประกอบทางศลปะตาง ๆ ทตองการใหปรากฏบนหนาสงพมพ โดย

การกาหนดสในโปรแกรมการออกแบบทางการพมพสวนใหญจะสามารถกาหนดสได 2 ลกษณะ

เชนเดยวกบการกาหนดสบนแผนอารตเวรก กลาวคอ ถาตองการสทมการพมพดวยหมกพมพ

ชดสอดสใหเลอกตวสโพรเซส (process color) และถาตองการพมพดวยสทหมกพมพพเศษให

เลอกตวเลอกสสปอต (spot color) หลงจากเลอกลกษณะสทตองการไดแลวจงกาหนดระบบสท

ใช โดยสามารถกาหนดสเปนโมเดลสไดดงน (ผกามาศ ผจญแกลว, 2543, หนา 154-162)

1. การกาหนดสดวยคาอารจบ

คาสอารจบเปนคาทกาหนดจากโมเดลสอารจบทใชหลกการของทฤษฎสและการผสม

สทใชแสงสแดง สเขยว และสนาเงนเปนแมสในการผสมสตาง ๆ หรออาจกลาวไดวาสตาง ๆ

สามารถกาหนดไดจากปรมาณของแสงสแดง สเขยว และสนาเงนทผสมกนแลวไดสนน ซง

อาร (R) เปนตวยอมาจาก red หรอสแดง จ ( G ) เปนตวยอมาจาก green หรอสเขยว และ

บ (B) เปนตวยอมาจาก blue คอสนาเงนนนเอง

การกาหนดตามโมเดลสอารจบน เปนคาทสมพนธกบกลไกลการสรางสบนจอภาพ

ของเครองคอมพวเตอรทใชการเรองแสงของจดฟอสเฟอรของสแดง สเขยว และสนาเงนใหแสง

ผสมกนเกดเปนสตาง ๆ การกาหนดสดวยคาอารจบนน จะเปนการกาหนดคาตวเลข 3 คา คอ

คาของอาร คาของจ และคาของบ โดยจะเปนคากาหนดปรมาณการเรองแสง ของจดฟอสเฟอร

หรอปรมาณความเขมของสแดง สเขยว และสนาเงนตามลาดบ ตวเลขทใชกาหนดคาอารจบของ

แตละโปรแกรมอาจแตกตางกน อาทเชน

บางโปรแกรม จะกาหนดเปนตวเลขตงแต 0 – 255 ซงเปนตวเลขในระบบดจทลท

ควบคมการยงลาแสงดวยความเขมแสงตาง ๆ เพอใหเกดการเรองแสงในปรมาณตาง ๆ ตวเลข

0 แสดงวาไมมการยงลาแสงในบรเวณนน เมอตวเลขมากขน แสดงวาสญญาณดจทลไปควบคม

ใหยงลาแสงดวยความเขมแสงเพมขน มการเรองแสงในปรมาณมากขน จนถงตวเลข 255 ก

แสดงวามการยงลาแสงดวยความเขมสงสด มการเรองแสงในปรมาณมากทสด

บางโปรแกรม จะกาหนดเปนตวเลขเปอรเซนตตงแต 0 – 100 ซงหมายถงโปรแกรม

นนไดคานวณปรมาณความเขมแสงจากปรมาณความเขมตาสดและสงสด แลวเทยบเปน

เปอรเซนตเพอใหความสะดวกแกผใช เมอแสงสใดมคาตวเลขเป น 0 แสดงวา ไมมแสงในสนน

84

เปนสวนผสม เมอตวเลขมากขนแสดงวามปรมาณความเขมแสงสงขน และเมอตวเลขเทากบ

100 แสดงวามปรมาณความเขมสงสด

การเปลยนแปลงคาสอารจบเปนการเปลยนแปลงความเขมแสงทเกดกลไกการทางาน

ของอปกรณคอจอภาพ ซงไมไดสมพนธกบกลไกการมองเหนและรบรสของมนษย สทกาหนดดวย

คาอารจบทคาหนง เมอแสดงบนจอภาพของเครองคอมพวเตอรตางกนอาจแสดงสทมองเหนแลว

อาจแตกตางกนไดบาง ทงน อาจเปนเพราะมปจจยตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงคณลกษณะของ

เครองแตกตางกน เชน ชนดของลาแสง ชนดของฟอสเฟอรทใช เปนตน

2. การกาหนดสดวยคาซเอมวายเค

คาซเอมวายเคเปนคาสซงกาหนดจากโมเดลซเอมวายเคทใชหลกการของทฤษฎสและ

การผสมสของหมกพมพแมสในการผสมสตาง ๆ ทสามารถกาหนดไดจากปรมาณของหมกพมพส

นาเงนเขยว สมวงแดง สเหลอง และสดาเมอผสมกนแลวไดสนน ซงจะกาหนดเปนเปอรเซนตพนท

เมดสกรนซ (c) เปนตวยอมาจาก cyan คอสนาเงนเขยว เอม (m) เปนตวยอมาจาก magenta คอ

สมวงแดง และวาย (y) เปนตวยอมาจาก yellow คอสเหลอง และเค (k) เปนตวยอมาจาก black

การกาหนดสดวยวธน จะเปนการกาหนดคาตวเข 4 คา คอคาของซ คาของเอม คาของ

วาย และคาของเค โดยจะเปนคากาหนดขนาดพนทเมดสกรนของหมกพมพแตละสเปนเปอรเซนต

คาทกาหนดนเปนคาทสมพนธกบกลไกการสรางภาพสของเครองพมพดจทลทจะพมพภาพออก

จากเครองคอมพวเตอร โดยเครองพมพจะใชคาทกาหนดไวไปควบคมการสรางขนาดเมดสกรน

ของหมกพมพ คาเปอรเซนตมากจะหมายถงขนาดของเมดสกรนจะใหญ และคาเปอรเซนตนอย

หมายถงขนาดเมดสกรนจะเลก ดงนน การเปลยนสตามโมเดลสซเอมวายเคจงเปนการเปลยนอน

เกดจากการทเครองพมพสรางเมดสกรนขนาดตาง ๆ ทเมอผสมกนแลว มสเปลยนไป ซงเหมอนกบ

โมเดลสอารจบคอ ไมไดสมพนธกบกลไกการมองเหนและรบรสของมนษย และการเปลยนแปลง

ปรมาณสของหมกพมพของวธการกาหนดสดวยคาซเอมวายเคกคงใหผลการเปลยนแปลงส

ทานองเดยวกบการกาหนดสดวยคาอารจบ กลาวคอ เมอกาหนดสดวยคาซเอมวายเคทคาหนง

เมอนาไปใชพมพดวยเครองพมพดจทลตางเครองกน จะมผลใหไดสภาพไมเหมอนกน ทงนเกด

จากชนดของหมกพมพ หรอชนดของกระดาษทใชไมเหมอนกนนนเอง

3. การกาหนดสดวยคาเอชเอสบ

คาสเอชเอสบเปนคาสทกาหนดจากโมเดลสซงใชคณลกษณะทมองเหนของส 3

คณลกษณะเปนหลกในการกาหนดเปนสตาง ๆ ไดแก คณลกษณะของสสน ความอมตวส และ

ความสวางส หรออาจกลาวไดวาสตาง ๆ สามารถกาหนดไดจากคณลกษณะของสทมองเหน

85

ประกอบกนเปนสนน ซงทาใหสทไดใกลเคยงการมองเหนและรบรของมนษย โดยคาสเอชเอสบ

เปนคาสทประกอบดวยคา 3 คา คอ คาเอช คาเอส และคาบ ถาแสดงเปนโมเดลจะไดโมเดลสซง

คลายกบตนไมของมนเซลล

3.1 คาเอช (h) เปนตวยอมาจาก hue คอ คาบอกสสนของสนน โดยกาหนดเปน

ตวเลขแสดงมมของวงกลมซงมคาตงแต 0 ถง 359 องศา อนเปนตาแหนงของสสนทอยลอมรอบ

แกนกลาง ตาแหนงสแทจะอยทองศาตาง ๆ

3.2 คาเอส (s) เปนตวยอมาจาก saturation คอคาบอกความอมสของสนน ซงมคา

ตงแต 0 ถง 100 เปอรเซนต โดยคา 0 หมายถงสนนมความอมตวสตาสด จะไดสเทาเนองจากมสค

ตรงขามอยในสนนมากจนผสมกบสนนปนสเทา ถาคาเอสเพมขน หมายถงสนนมความอมตวส

เพมขน หรอมสเทาอยในสนนนอยลง จนถง 100 เปอรเซนต แสดงวาสนนมความอมตวสงสดเปน

สแทซงไมมสเทาผสมอยเลย

3.3 คาบ (b) เปนตวยอมาจาก brightness คอคาบอกความสวางสของสนน ซงมคา

ตงแต 0 ถง 100 เปอรเซนต โดยคา 0 จะหมายถงสนนมความสวางสตา จะไดเปนสดาเนองจากม

สดาอยในสนนมาก และเมอมคาบเพมมากขนจะไดสทมความสวางสมากขน หรอมสดาอย

นอยลงจนถง 50 เปอรเซนตจะไดสแท ถาเพมคาบตอไปอกจะไดสทสวางมากขน เนองจากมส

ขาวอยสนน จนถง 100 เปอรเซนตจะไดเปนสขาว

อยางไรกตาม บางโปรแกรมอาจพบโมเดลสอนทใชหลกการกาหนดสเชนเดยวกนกบ

เอชเอสบ เชน โมเดลสเอชเอสแอล (HSL) ซงคาเอชกาหนดสสน คาเอสกาหนดความอมตวส

และคาแอล (lightness) กาหนดความสวางส หรอโมเดลสแอลซเอช (LCH) ซงคาแอล

(luminance) กาหนดความสวางส คาซ (chroma) กาหนดความอมตวส และคาเอชกาหนดสสน

เปนตน

4. การกาหนดสดวยคาซแลบ

การกาหนดสดวยคาซแลบเปนการกาหนดคาสโดยใชหลกการตามทฤษฎสคตรงขาม

ซงมอย 3 ค คอ สแดงกบสเขยว สเหลองกบสนาเงน และสขาวกบสดา คาซแลบนพฒนาขนมาใช

โดยกลมนกวทยาศาสตรซงรวมกนเปนคณะกรรมาธการสรางและพฒนาระบบกาหนดสใหเปน

มาตรฐานสากล (Commission internationale de l’Eclairage : CLE) โดยกอนหนาน

คณะกรรมาธการชดดงกลาวไดสรางระบบกาหนดสทใชคาไตรสตมลส (tristimulus values) และ

คาพกดโครมาตซต (chromaticity coordinates) แตมปญหาตรงทการวเคราะหสจากคาดงกลาว

86

ทาไดยาก เพราะคานนไมสมพนธกบคณลกษณะทมองเหนของส คาสซแลบเปนคาสท

ประกอบดวยคา 3 คา ดงน

4.1 คาแอล-สตาร (L*) เปนคาบอกความสวางส มตงแต 0 ถง 100 ถาคา L* มคา

เทากบ 0 แสดงวาสนนมคาความสวางสตาสด เปนสดา เมอ L* มคามากขน แสดงวาสนนม

ความสวางมากขน จนเทากบ 100 สนนจะเปนสขาว

4.2 คาเอ-สตาร (a*) เปนคาบอกความเปนสเขยวหรอสแดง มคาตงแต -100 ถง

100 ถาคา a* มคาเปนบวก แสดงวาสนนมสสนไปทางสแดง ยงมคาบวกมากขนเทาใด สนนก

จะยงมความอมตวสของสแดงมากขนเทานน ในทางตรงกนขาม ถาคา a* มคาลบ แสดงวาสนน

มสสนไปทางสเขยว ยงคาลบมากขนเทาใดสนนกจะยงมความอมตวของสเขยวมากขน สทมคา

a* เปน 0 แสดงวาสนนไมใชทงสเขยวและสแดง

4.3 คาบ-สตาร (b*) เปนคาทบอกความเปนสเหลองหรอสนาเงน มตงแต -100 ถง

100 ถาคา b* เปนคาบวก แสดงวาสนนมสสนไปทางสเหลอง ยงมคาบวกมากขน กจะยงม

ความอมตวของสเหลองมากขน ในทางตรงกนขาม ถาคา b* มคาลบ แสดงวาสนนมสสนไป

ทางสนาเงน ยงมคาลบมากขน กจะยงมความอมตวของสนาเงนมากขน สทมคา b* มคาเปน 0

แสดงวาสนนไมใชทงสเหลองและสนาเงน

สใดทมทงคา a* และ คา b* เปน 0 สนนจะไมมสสนใดเลย คอ เปนสขาว สเทา หรอ

สดา ทงนขนกบคา L* โดยการกาหนดสดวยคาซแลบน จะเปนคาทใชเกบขอมลสทเปนอสระไม

ขนกบอปกรณทใชแสดงส ไมวาจะเปนเครองพมพดจทลและจอภาพคอมพวเตอร และสามารถใช

คานสาหรบวดเปรยบเทยบคาสไดอยางมประสทธภาพ คาซแลบมกใชสาหรบตวอยางสบนวสด

พมพประเภทสะทอนแสง เชน กระดาษ ผา นอกจากนยงมอกระบบหนงคอ คาซลฟ (CIELUV)

ทใชหลกการเดยวกน แตใชสาหรบแสดงสบนจอภาพคอมพวเตอร

การใชสตามหลกการออกแบบ ในการออกแบบงานพมพสตาง ๆ ทเลอกนามาใชอยดวยกนควรจะประสานกนไดด

เพอใหผมองเหนโดยทวไปไมรสกขดสายตาและความคด แตการทจะสามารถเลอกสตาง ๆ ได

อยางมประสทธภาพไดนน ไมมกฏตายตวเพยงตองอาศยประสบการณ และความเขาใจรสนยม

ของกลมเปาหมาย การนาไปใชจงตองขนกบวจารณญาณของนกออกแบบทจะประยกตใชในงาน

ออกแบบนน ๆ และควรคานงถงความเหมาะสมดวย โดยปกตการใชสในการออกแบบทางการ

พมพสามารถพจารณาเลอกใชไดเปน 2 ลกษณะ คอ การใชสตามหลกการออกแบบโดยทสตาง ๆ

87

ซงเลอกมาใชอยดวยกนมาการผสมผสานกนไดด และการใชสเพอสอความรสกถงผมองใหคลาย

ตามเจตนารมณของผออกแบบ ซงการกาหนดสสาหรบงานพมพจะตองไมทาใหเกดปญหาตาม

ขนตอนตาง ๆ ในกระบวนการพมพ และเมอพมพออกมาแลวจะตองสามารถสอความหมายถง

ผอานตามความตองการได ดงนนการเลอกใชสกมหลกการเชนเดยวกบการจดวางองคประกอบ

กคอ การใชสกลมกลน (color harmony) การใชสแตกตางหรอสตดกน (color contrrast) และ

การใชสสมดล (color balance)

1. การใชสกลมกลน

สาหรบการใชสในการออกแบบเพอใหเกดความกลมกลน กคอ การพจารณา

ความสมพนธของสตาง ๆ ทจะเลอกนามาใชวามความสมพนธใกลเคยงกนโดยไมมสใดโดดเดน

แยกจากสอน ๆ การใชสกลมกลนมหลายวธดงน

1.1 การใชสสนเดยว (monochromatic scheme) เปนการใชสแทเพยงสเดยวในการ

ออกแบบ หลกการนเปนพนฐานทงายทสดในการสรางความกลมกลน การใชสสนเดยวนอาจทา

ไดหลายลกษณะ เชน

1.1.1 การใชสแททมความสวางสและความอมตวสทคาเดยว แตอาจมการใช

สขาวหรอสดาชวย เชน การพมพตวอกษรหรอภาพสดา หรอเจาะขาวบนพนหลงสแทสใดสหนง

การพมพตวอกษรหรอภาพดวยสแทบนพนหลงสดาหรอสขาว เปนตน แตการเลอกสทใชกบสดา

หรอสขาวนนกตองเลอกสทไปกนไดดวย สวนใหญสเกอบทกสจะไปไดกบสขาว ยกเวนสทมความ

สวางสง เชน สเหลอง และสทจะเลอกใชกบสดาไมควรเลอกสทมความสวางสตา เชน สนาเงน

คลา

1.1.2 การใชสแทสเดยวแตเปลยนความสวางและความอมตวสใหแตกตางกน

หลายระดบ โดยการผสมสขาว สเทา หรอสดา ซงมความกลมกลนดวยสสนของตวเองนจะให

ความกลมกลนไดมากทสด แตขณะเดยวกนกอาจจะทาใหนาเบอไดงายเชนกน นกออกแบบอาจ

ใชวธอน ๆ ชวยใหงานออกแบบนาสนใจมากขน เชน การใชสทมความสวางหรอความอมตวส

หลายระดบ ตงแตระดบสงสดจนถงระดบตาสด การเพมสใดสหนงสาหรบใชพมพเปนพนทสวน

นอยใหดเดนขน หรอการเพมสใดสหนงใหพมพไปทวภาพ

1.2 การใชสใกลเคยงกน (analogous scheme) เปนการสรางความกลมกลนโดย

เลอกใชสทคลายคลงหรอใกลเคยงกน การเลอกสใกลเคยงกนอาจเลอกจากสทอยเรยงตดกนใน

แถบสสเปคตรม หรอเลอกจากวงลอสทใชในงานศลปะ ซงหากพจารณาวงลอสตามทฤษฎและ

การผสมสทางเนอสของศลปะ สทเรยงตดกนเปนสใกลเคยงกน เชน สเหลองสม สเหลอง และ

88

สเหลองเขยว ทงสามสมสหนงทรวมกนอย คอสเหลอง ทาใหเมอนามาใชรวมกนแลวดกลมกลน

กน ถาใชสสมและสเขยวเพมเขาไป สทงหาสนนเรยงตอกนซงถอวาเปนสใกลเคยงกน แมวาสสม

และสเขยวจะมสเหลองเปนสรวมกนเชนกน แตถาพจารณาใหดแลวสสมจะมสแดงเปนสวนผสมท

มากขนกวาสเหลองสม และสแดงเปนสคตรงขามของสเขยว อาจทาใหสในกลมนมความ

กลมกลนนอยลง

ดงนนการเลอกใชสใกลเคยงกนไมควรเลอกสทเรยงตดกนมากเกน 1 ใน 3 ของ

จานวนสทแสดงในวงลอส เชน วงลอสทใชนม 12 ส นนคอ สใกลเคยงกนทนาจะนามาใชไดไม

ควรเกน 4 ส หากใชมากกวานความกลมกลนของสอาจแปรเปลยนเปนความแตกตางกได และ

การเลอกใชสใกลเคยงกนบางครงอาจทาใหผลงานการพมพนาเบอหนาย ไมนาสนใจ นกออกแบบ

ผมความชานาญจงอาจใชเทคนคอนชวยใหงานพมพนนดนาสนใจขน เชน การเปลยนความสวาง

สและความอมตวสของสใกลเคยงกนใหเปนสตาง ๆ การเนนสใดสหนงใหเปนสเดน การใชสนน

พมพเปนพนทขนาดใหญกวาพนทของสอน การใชสทมความสวางสตาบนพนหลงของสอนทม

ความสวางสสง หรอการใชสทมความสวางสสงบนพนหลงของสอนทมความสวางสตา เปนตน

1.3 การใชสวรรณะเดยวกน (tone harmony scheme) ในวงลอส จะสามารถแบง

สไดเปน 2 วรรณะ คอวรรณะรอน (warm tone) ซงเปนสทมสเนนหนกไปทางสแดง ไดแก

สมวงแดง สแดง สสมแดง สสม สสมเหลอง และวรรณะเยน (cool tone) ซงเปนสทมส

เนนหนกไปทางสนาเงน ไดแก สเขยวออน สเขยว สเขยวนาเงน สนาเงน สนาเงนมวง สวนส

เหลองและสมวงเปนสกลางทจะอยไดทงสองวรรณะ ทงนขนกบสอนซงจะนามาใชรวมกน

การเลอกใชสทอยในกลมวรรณะเดยวกน จะใหความรสกไปในทศทางเดยวกน

กลมกลนกน แตผลงานของการออกแบบถาดจดชดไป กอาจจะสรางความขดแยงในบางจดท

เหมาะสม เพอชวยใหงานออกแบบนาดยงขน เชน ถาในสวนใหญของภาพเลอกใชสวรรณะรอน

อาจใชสตรงขามทอยในวรรณะเยนมาทาใหเปนสออนซงมความสวางสสงขนมาเตมในบรเวณสวน

นอยบางสวน ไมเกน 10 เปอรเซนตของงานออกแบบ กอาจจะทาใหงานนนนาสนใจมากขน

2. การใชสแตกตาง

การใชสแตกตางเปนการใชสสนตางกนเพอใหตดกน ทาใหงานออกแบบนาสนใจ

ตนเตน ความแรงของการตดกนจะขนกบความแตกตางของสทเลอกใช การทาใหสแตกตาง

สามารถทาไดหลายวธดงน

89

2.1 การใชสคตรงขาม (complementary contrast) สคตรงขามเปนสทอยตรงขาม

กนในวงลอส เชน สเขยวเปนสคตรงขามกบสแดง สทตรงขามกนมาอยดวยกนจะใหความรสก

ตนเตนเราใจ สคตรงขามทเปนสปฐมภมกบสทตยภมจะตดกนรนแรงกวาสคตรงขามทเปนส

ตตยภม เชน สแดงกบสเขยวจะตดกนรนแรงกวาสสมแดงกบสเขยวนาเงน สาหรบสทอยใน

ทศทางตรงกนขามในวงลอส ม 6 ค ไดแก

สเหลอง ตรงกนขามกบ สมวง

สแดง ตรงกนขามกบ สเขยว

สนาเงน ตรงกนขามกบ สสม

สเขยวเหลอง ตรงกนขามกบ สมวงแดง

สสมเหลอง ตรงกนขามกบ สมวงนาเงน

สสมแดง ตรงกนขามกบ สเขยวนาเงน

สตรงกนขาม หรอ “สคปฏปกษ” นจะมความขดแยงกนอยางรนแรง ถานามาใช

เขาดวยกน ผดจะเกดความรสกขดแยงและไมนาสนใจ ผออกแบบจงควรหลกเลยงการนา

สตรงกนขามมาใชดวยกนในลกษณะตรง ๆ ตวอยางเชน ไมควรใสเสอสแดง และนงกระโปรง

สเขยว เปนตน แตในทางตรงขามถาผออกแบบนาสตรงกนขามมาใชดวยกนอยางมระบบและ

หลกการแลว การใชสตรงกนขามนนกลบจะทาใหงานออกแบบมคณคา และนาสนใจยงกวาการ

ใชคประกอบอน ๆ เพราะการใชสแตกตางนนตองคานงถงการใชสตดกนทกลมกลน (harmony

of contrast) ในสายตาผดดวย สคตรงขามทมความอมตวสงมาอยดวยกนอาจทาใหดขดแยงกน

เกนไป เพราะแตละสจะแยงความสนใจไปจนผดไมเหนจดเดนทนกออกแบบตองการสอ ดงนน

การใชสทตดกนแลวทาใหดกลมกลนไดนนมหลายวธดงน

2.1.1 การใชสทมความอมตวสเทากน จะใชในปรมาณพนทตางกน โดยเลอก

สใดสหนงเปนสเดน กใชสนนในพนททนอยกวาดวยอกสหนง

2.1.2 การลดความอมตวสของสใดสหนงทไมตองการใหเดนลง

2.1.3 การลดความอมตวสของทงสองสลงเพอลดความแรงของการตดกนของส

2.1.4 การใชสทงสองสในระดบนาหนกสตาง ๆ เพอลดความแรงของการตดกน

ของสแท

2.1.5 การใชสขาวและหรอสดาชวยแทรกระหวางสคตรงขามจะชวยลดความ

แตกตางระหวางสองสได

90

2.1.6 การใชสตรงกนขามในปรมาณทสขางหนงชนะสอกขางหนงในอตรา

80% ตอ 20 % ตวอยางเชน ใชสนาเงนในพนทสวนใหญ และใชสสมในพนทสวนนอยบรเวณจด

แหงความสนใจ

2.1.7 การลดความสดใสของตรงกนขาม การลดความสดใดหรอการฆาส (color

brake) เปนการทาใหสแทหมนหมองลง โดยการผสมสตรงกนขามลงไปในสแท ตวอยางเชน

ตองการลดความสดใสของสแดงจะตองนาสเขยวทอยตรงกนขามผสมลงในสแดงเลกนอยจะทาให

สแดงนนหมนลง สตรงกนขามทลดความสดใสลงนนสามารถนามาใชเขาดวยกนโดยไมเกด

ความรสกขดแยง นอกจากนการลดความสดใสของสยงนาไปใชแสดงถงสสวนทเปนเงาของวตถ

และวตถทอยระยะไกลได

2.1.8 การใชสขาวผสมลงในสแท การผสมสขาวหรอการทาสทนตนนนบเปน

การลดความเขมหรอความสดใสของสแทลง สตรงขามทผสมดวยสขาวจงสามารถนามาใชเขา

ดวยกน โดยไมเกดความรสกขดแยง

2.1.9 การใชสดาผสมลงในพนท การผสมสดาหรอการทาสเฉดนน เปนการลด

ความสดใสของสแทใหหมนหมองลง สตรงกนขามทผสมดวยสดาจงสามารถนามาใชเขาดวยกน

โดยไมเกนความรสกขดแยงได

2.1.10 การใชสขาวตดเสนระหวางสตรงกนขาม สขาวซงอยระหวางรอยตอของ

สตรงกนขามจะชวยลดความสดใสของสแทลง ดงนน การใชสตรงกนขามทตดดวยเสนสขาวจง

อยดวยกนโดยไมเกดความรสกขดแยง

2.1.11 การใชสดาตดเสนระหวางสตรงกนขาม สดาจะมผลในการลดความสดใส

ของสแทไดเชนเดยวกบสขาว และทาใหการใชสตรงกนขามดวยวธนไมเกดความรสกทขดแยงตอ

ผด

2.1.12 การใชสตรงกนขามโดยการปรบคาระยะของส สแทซงผานการปรบระยะ

คาของสแลว จะถกลดความสดใสของสลงตามลาดบ จนทาใหสตรงกนขามสามารถอยดวยกน

ไดโดยไมตองขดแยง

หลกเกณฑการใชสตดกนนเปนหลกการเบองตนทจะนาไปใชเทานนจะเครงครด

นกคงจะไมได ผใชจะตองรจกพลกแพลงประยกตเอาเองตามความเหมาะสมสวยงามของตนและ

งานทผลต

2.2 การใชสใกลเคยงสคตรงขาม (near or split complementary contrast)

91

ถาการใชสตรงขามเพอใหเกดความแตกตางนนจะใหความรสกทขดแยงกนเกนไป อาจเลยงมาใช

สทอยใกลเคยงกบสคตรงขามซงอาจจะใหผลเปนทนาพอใจขน เชน สมวงเปนสคตรงขามแทกบ

สเหลอง อาจจะเลอกใชสนาเงนมวงหรอแดงมาใชคกบสเหลองเพอใหดแตกตางกนแทนสมวงได

2.3 การใชความสวางสตางกน (value contrast) สทมความสวางสทใกลเคยงกนมา

อยใกลกน จะทาใหมองดแลวรวมตวกนในการรบรสเปนกลมเดยวกน แตถาเปนสทมความสวาง

สตางกนมาอยใกล สของภาพทมองเหนจะผดเพยนไปจากความเปนจรง ทงนขนอยกบ

อทธพลของความสวางสทอยขางเคยง

2.4 การใชสทมวรรณะตางกน (tone contrasat) เปนการใชสทงสองวรรณะเขา

ดวยกนในภาพ สทอยในวรรณะตางกน เชน สแดง เปนสในวรรณะรอน และสนาเงนเปนสท

วรรณะเยน เมอนามาใชดวยกนจะรสกตดกน โดยทวไปสวรรณะรอนเปนสทใหความรสกท

ตนเตน เราใจ ใกล และหนก มกใชเปนสวนของภาพทตองการเนน ขณะทสวรรณะเยนเปนสให

ความรสกทผอนคลาย สงบ ไกล และเบา มกจะใชเปนสวนของพนหลง

การใชสวรรณะเดยวในภาพแมวาจะทาใหเกดเอกภาพและความกลมกลน แต

เมอดภาพนนไปนาน ๆ จะทาใหรสกนาเบอหนาย ดงนนการสรางความนาสนใจใหเกดขนในภาพ

ผออกแบบจงควรใชสตางวรรณะเขาดวยกน แตกไมควรใชสทงสองวรรณะในปรมาณทเทา ๆ กน

ควรกาหนดใหสวรรณะหนงมากกวาในอตรา 80 % ตอ 20 % ตวอยางเชน ตองการใชสกลม

วรรณะเยนในพนทสวนใหญกควรเวนพนทประมาณ 20 % (ควรเปนบรเวณจดแหงความสนใจ)

สาหรบสวรรณะรอนซงจะทาใหงานออกแบบดนาสนใจและไมขาดเอกภาพ

2.5 การใชสแบบแตกตางแบบไซมลเทเนยส (simultaneous contrast) สแตกตาง

แบบไซมลเทเนยสเกดขนจากการนาสทแตกตางกนมาอยใกลกน สทมองเหนจะผดเพยนจากท

เปนจรงดวยอทธพลของสซงอยขางเคยง ทงนเพราะเมอตามองสใดสหนงจะกระตนใหมองเหนสค

ตรงขามของสนนดวย จงมผลใหส นนไปรวมกบสขางเคยงทมองเหน เชน เมอวางสเทากลาง

สแดง จะเหนสเทาทอยตรงกลางเพยนไปทางสเขยว และเมอวางสเทากลางสเขยวจะเหนสเทาท

อยตรงกลางนนเพยนไปทางสแดง

ถาสใดสหนงถกแวดลอมดวยสทตรงกนขามกนจะดมความอมตวสสงกวาสทถก

แวดลอมดวยสทใกลเคยงกน เชน สแดงซงถกแวดลอมดวยสเขยวจะดสดใสกวาสแดงซงถก

แวดลอมดวยสมวงแดง และสใดสหนงจะมองเหนเปนสทเพยนไปทางสคตรงกนขามของสนน เชน

สเขยวซงถกแวดลอมดวยสเหลองจะมองเหนเปนสเขยวนาเงน แตถาสเขยวนนถกแวดลอมดวย

92

สนาเงนจะมองเหนเปนสเขยวเหลอง นอกจากนความแตกตางแบบไซมลเทเนยสยงทาใหมองเหน

ความสวางสเปลยนไปดวย เชน สสมซงถกแวดลอมดวยสเขยวทมความสวางสตาจะมองเหนสสม

สวางกวาสสมซงถกแวดลอมดวยสเหลองทมความสวางสสง

จะเหนไดวาความแตกตางแบบไซมลเทเนยสนเปนความแตกตางของสทถก

เปรยบเทยบกบสซงแวดลอม โดยมเชล ยจน เซฟเรล นกเคมชาวฝรงเศลเปนผคนพบคนแรกซง

เขาคนพบเมอนาผาทยอมดวยสารสเดยวกนไปวางใกลกลมผาสตางกนจะมองเหนสตางกน เขา

จงศกษาปรากฏการณนตอไปจนสามารถสรปเปน “กฎของเซฟเรล” เกยวกบความแตกตางแบบ

ไซมลเทเนยสทสามารถนามาใชในการออกแบบได ดงน

2.5.1 สตาง ๆ ทมองเหนจะขนกบอทธพลของสอนซงอยขางเคยง

2.5.2 สทมความสวางสสงหรอสออนจะดเดนเมออยกบสดา

2.5.3 สทมความสวางสตาหรอสคลาจะดเดนเมออยกบสขาว

2.5.4 สคลาบนพนหลงสออนจะยงดมสคลากวาหรอมความสวางสตากวาสคลา

บนพนหลงสคลาดวยกน

2.5.5 สออนบนพนหลงสคลาจะยงดมสออนกวาหรอความสวางสสงกวาสออน

บนพนหลงสออนดวยกน

2.5.6 สทมองเหนจะไดรบอทธพลจากสทอยขางเคยง โดยจะมองเหนสเพยนไป

ทางสคตรงขามของสทอยขางเคยงนน

2.5.7 สคตรงขามทมาวางขางกน จะมองเหนแตละสมความอมตวสสงกวาสนน

วางอยโดด ๆ แยกกน

2.5.8 สคลาทวางบนพนหลงสคลาซงไมมสคตรงขามกน จะดออนกวาสคลาท

วางบนพนหลงสคลาซงเปนสคตรงขามกน

2.5.9 สออนทวางบนพนหลงสออนซงไมใชสคตรงขามกน จะดออนกวาสออนท

วางบนพนหลงสออนกวาซงเปนสคตรงขามกน

2.5.10 เมอใชสสดใสหรอสทมความอมตวสสงกบสหมนทมความอมตวสตา คส

ซงใหความแตกตางกนมากสดคอ คสซงเปนคตรงขามกน

2.5.11 สออนบนพนหลงสออนทไมใชสคตรงขามกนจะดเขมขน เมอมแถบสเสน

สดาหรอสคตรงขามลอมรอบ

2.5.12 สคลาบนพนหลงสคลาทไมใชสคตรงขามกนจะดสดใสขน เมอมแถบเสน

สขาวหรอสออนลอมรอบ

93

3. การใชสสมดล

การใชสใหเกดความสมดลในสายตา อาจทาไดอยางงาย ๆ โดยการแบงพนทเปน 2

สวน คอ ซาย-ขวา หรอบน-ลาง เมอใชสใดในดานหนงกใหใชสนนในอกดานตรงขามกนดวย การ

ใชสทใหมองดแลวสมดลยงมหลายวธดงน

3.1 การใชสสามเสา (triad balance) สสามเสา หมายถง ส 3 สซงอยในวงลอส

โดยมตาแหนงหางกนเทา ๆ กน ในการออกแบบวธนตองใชส 3 สอยดวยกน สสามเสาในวงลอส

จะใหกลมสทสมดลทสด เชน กลมสแดง สนาเงน และสเหลอง หรอกลมสสมแดง สเหลองเขยว

และสมวงนาเงน สแตละสในกลมจะมความเดนเทา ๆ กนจงทาใหดแลวสมดล อยางไรกตาม

ควรเลอกใหสใดสหนงเปนสโดดเดนซงตองการเนนและลดความแรงของอกสองส ดวยการลด

ความอมตวสหรอความสวางสลง

3.2 การใชปรมาณพนทสมดลกบความสวางส (quantitaion balance) ในการใชส

ตงแต 2 สขนไป สดสวนปรมาณพนทของสทใชกบความสวางสของสนนจะมผลตอความสมดลใน

การมองเหน คอ สทมความสวางสงกวาจะตองมปรมาณพนทนอยกวาสทมความสวางตากวา

เพอใหดวามพนทสมดล เชนสเหลองมความสวางสสงกวาสนาเงนประมาณ 3 เทา เมอนาสองสน

มาใชใหเกดสมดลแลว ควรใชพนทของสเหลองใหนอยกวาสนาเงนประมาณ 3 เทา สาหรบสแดง

กบสเขยว เปนสทใหความสวางประมาณเทา ๆ กน เมอนาสองสมาใชใหเกดสมดล พนทของส

แดงกควรจะประมาณเทา ๆ กบของสเขยว

หลกการใชสสอความรสก

สนนสามารถถายทอดความรสกตางๆ ไปสผดไดอยางไมนาเชอ จะเหนไดวา ความรสก

สนกสนาน ความรก ความเศรา สามารถแสดงออกไดดวยส จนทาใหสบางสกลายเปนสญลกษณ

หรอเปนสทบงบอกความรสกและอารมณตางๆ ได เชน สขาวและสดา เมอนามาใชเปนสของ

เครองแตงกายในบางวฒนธรรม จะหมายถง ความตาย ความทกข และความเศราโศก นอกจาก

จะใชสเปนสอของอารมณแลว ยงสามารถใชเปนสอเกยวกบขนาด ระยะทาง และการเคลอนไหว

ไดอกดวย นกจตวทยาไดพยายามศกษาเรองอทธพลของสทมตอความรสกของมนษยไวมากมาย

สาหรบหลกการใชสเพอสอความรสกแกผดมดงน (Kandinsky, 1988, p. 132)

1. ความรสกเกยวกบอารมณ สมพลงทสามารถจะกระตนการตอบสนองทางอารมณของ

ผดไดดมาก นกออกแบบจงมกใชสเพอชกจงใหผดเกดอารมณตาง ๆ ตามตองการได อยางไรก

94

ตามบคคลแตละคนอาจแสดงความรสกตอสเดยวกนออกมาแตกตางกนได ทงนขนกบการเรยนร

ประสบการณ แตโดยทวไปสทจดอยในวรรณะรอน จะใหความรสกมชวตชวา ตนเตนเราใจ และ

สทจดอยในวรรณะเยน จะใหความรสกผอนคลาย สงบ ยงกวานน สแตละสยงมลกษณะเฉพาะตว

ทมการนาใชในลกษณะตาง ๆ กนไดมาก ดงตวอยางตอไปน

1.1 สแดง เปนสทมความรอนแรงมากทสด มองเหนไดรวดเรวทสด จงมกเลอกใหเปน

สทใชสาหรบดงดดความสนใจมากทสดสหนง สแดงเปนสทใหความรสกของการมพละกาลง

ความกาวราว รนแรง รวดเรว และปราดเปรยว จงนยมใชเปนสสาหรบรถยนตสปอรต เสอทม

สาหรบนกกฬา นอกจากนน สแดงยงเปนสทแทนความรสกรกชาต ความเปนชาตนยม จงมกจะ

พบวาสแดงเปนสประจาชาตของหลายชาต และสแดงยงใชเปนสญลกษณของความรก ตลอดจน

อารมณตาง ๆ ทเกยวกบความเรารอน ความขดแยง ทะเลาะววาทและอนตราย เปนตน

1.2 สนาเงน เปนสทมความสวางสตา ใหความรสกเยอกเยน เงยบสงบ ความ

รบผดชอบ ความจรงใจ สนาเงนเขมมกเปนสทนกบรหารชนสงเลอกใชเปนสของรถ เครองแตงกาย

สาหรบสนาเงนออนหรอสฟา มกทาใหนกถงความสะอาด ความเยน และผอนคลาย มกใชเปนส

พนหลงบรรจภณฑของผลตภณฑทใหความรสกเยนและความชมชน เชน ลกอมทมเมนทอลผสม

เปนตน

1.3 สเหลอง เปนสทมความสวางสสง สเหลองทสดใสเปนสญลกษณของดวงอาทตย

ใหความรสกอบอน ความสนกสนานราเรง ความใหม ความทนสมย สขภาพทด แตถาเปนสเหลอง

หมน จะใหความรสกถงความขขลาด ความออนแอ โรคภยไขเจบ

1.4 สเขยว เปนสทใหความรสกใกลเคยงกบสนาเงน คอ รสกผอนคลาย สงบ แตให

ความรสกสดชนความมชวตชวา การเตบโต ความเปนธรรมชาต นยมใชเปนสสาหรบสนคาท

ปลอดสารเคม หรอการอนรกษสงแวดลอม

1.5 สมวง เปนสทเกดจากสแดงผสมกบสนาเงน จงรวมคณลกษณะของทงสองสเขา

ดวยกน คอความมอานาจของสแดง และความมคณธรรม รบผดชอบของสนาเงน สมวงมกจะให

ความรสกยงใหญ ความหรหราโออา และความประทบใจ

1.6 สขาว เปนสทมความสวางสสงสด ใหความรสกโปรงเบา ละเอยดออน บรสทธ

ความดงาม ความมคณธรรม การใชธงขาวจะหมายถง การยอมแพ สงบศก ในบางประเทศใช

สขาวแสดงถงความเศราโศก การพลดพราก

1.7 สดา เปนสทมความสวางสตาทสด ใหความรสกหดห เครงขรม ลกลบ นากลว

ชวราย ความเปนอมตะ ในบางประเทศใชสดาแสดงถงความเศราหมอง ความตาย

95

2. ความรสกเกยวกบขนาด สออนหรอสทมคาความสวางสสง เชน วตถสเหลองจะให

ความรสกวามขนาดใหญกวาและนาหนกเบากวาวตถมสเขมหรอสทมคาความสวางสตา เชน

สนาเงน แมวาความจรงวตถทงสองนนมขนาดเทากน

3. ความรสกเกยวกบระยะ สแตละสอาจใหความรสกเกยวกบระยะใกลไกลตางกน

กลาวคอ สทอยในวรรณะรอน เชน สแดง สเหลอง สสม จะใหความรสกวาอยระยะใกล สวนสทอย

ในวรรณะเยน เชน สมวง สนาเงน จะใหความรสกวาอยระยะไกล

4. ความรสกเกยวกบการเคลอนไหว สาหรบแนวคดเกยวกบสใหความรสกของการ

เคลอนไหวมดงน

สนาเงน เปนสทสงบ เยอกเยน มนคง ใหความรสกของการเคลอนไหวภายในตวเอง

สเหลอง เปนสทสดใส ชดเจน ใหความรสกของการเคลอนไหวสภายนอก

สเขยว เปนสทสดใส รมรน ใหความรสกของการเคลอนไหวเขาสศนยกลาง

หากพจารณาตามกลมสแลวพบวาสในวรรณะรอน จะใหความรสกของการเคลอนไหว

ไดดกวาสในวรรณะเยน

กลมของสทใหความรสกตางกน นกออกแบบโฆษณาไดศกษาและทดลองการใชกลมสของส จานวน 3-4 ส ในการสราง

ความรสกแกกลมเปาหมายใหสอดคลองกบวตถประสงคของการโฆษณา โดยสามารถสรป

ลกษณะของกลมส ไดดงน

1. กลมสทกอใหเกดความรสกตนเตนเราใจ เหมาะสาหรบใชกบการออกแบบประเภทปาย

เตอนใหระวงอนตราย ไดแก สแดง สดา สเหลอง และสแสด

2. กลมสทแสดงความเปนผหญง เหมาะสาหรบใชกบการออกแบบทเนนความเปนผหญง

หรอผลตภณฑสาหรบผหญง ไดแก สชมพ สฟา สเหลองออน และสเขยวออน

3. กลมสทแสดงความเปนผชาย เหมาะสาหรบใชกบการออกแบบทเนนความเปนผชาย

หรอผลตภณฑสนคาสาหรบผชาย ไดแก สดา สนาเงน สเทา และสแดง

4. กลมสทเนนความสด เหมาะสาหรบใชกบการออกแบบทเนนความสดของสนคา เชน

อาหาร เครองดม เปนตน ไดแก สเหลอง สเขยวเหลอง และสนาเงน

5. กลมสทแสดงออกถงสขภาพ เหมาะสาหรบใชกบการออกแบบผลตภณฑทเนนดาน

สขภาพ เชน อาหารเสรม ยา ไดแก สเหลอง สนาตาล และสเขยว

96

6. กลมสทแสดงออกถงความสนสะเทอน เหมาะสาหรบใชกบการออกแบบ ซงตองการ

แสดงความเคลอนไหว สนสะเทอน ไดแก สนาเงน สแดง สเหลอง และสเขยว

7. กลมสทแสดงออกถงความนาเชอถอ เปนสทเหมาะสาหรบใชกบการออกแบบ ซง

ตองการจงใจใหผดเชอถอในสนคา หรอผลตภณฑนน ๆ ไดแก สดา สเหลอง สนาตาล และ

สทอง

นอกจากนสยงใหความรสกถงการเปนสญลกษณในแตละฤดกาลตาง ๆ ไดอกดวย

ตวอยางเชน สเขยวใส หมายถงฤดใบไมผล สเหลองสด หมายถงฤดรอน สสมหรอสนาตาล

หมายถงฤดใบไมรวง สขาวหรอสนาเงน หมายถงฤดหนาว และสาหรบเทศกาลตาง ๆ ยงมการ

ใชสเปนสญลกษณในลกษณะสากล ดงน สแดงและสเขยวสาหรบเทศกาลครสตมาส สมวง

ลาเวนเดอร สาหรบเทศกาลอสเตอร และสแดงสมจน สาหรบเทศกาลเซนต พาททรคส เปนตน

ขอควรระวงในการใชสในการออกแบบทางการพมพ การเลอกใชสเพอใหสทสามารถพมพแลวใหสตามคณภาพทตองการและมประสทธภาพ

สงสดสาหรบงานออกแบบทางการพมพ เพราะนอกจากจะยดปฏบตตามหลกการออกแบบ และ

การเลอกใชสใหสามารถสอความรสกไดตามทตองการ และกาหนดสถกตองตามกระบวนการพมพ

แลว ควรคานงถงปจจยตาง ๆ อกประการทมผลตอการเลอกใชสในการออกแบบสงพมพ ไดแก

การรบรสทผดพลาด ปญหาในการพมพ ประจกษภาพ และกลมเปาหมาย

1. การรบรสผดพลาด

สนนเกดจากกระบวนรบรอนเกดขนในสมองมนษย ซงในกระบวนการแปลความหมาย

เพอใหเปนสใดสหนงแกวตถนน สมองมกจะแปลโดยการเปรยบเทยบสทมองเหนกบสทแวดลอม

ทาใหสทมองเหนเปนสสมพนธกบสทแวดลอม (related color) ดงนน สทมองเหนขณะนนอาจ

ไมใชเปนสแทจรง แตเปนสทมองเหนเปนสผดเพยนไปตามสภาพแวดลอม แมวาบคคลนนจะม

สายตาปกต เพราะมปจจยตาง ๆ ซงเกดขนในระหวางกระบวนการรบรสมผลใหการรบรสผดพลาด

ได ปรากฏการณททาใหเกดการรบรสผดพลาดนอาจมผลตอการกาหนดสในการออกแบบทางการ

พมพบางประการ ดงน

1.1 สภาพแวดลอมดวยแสงตางกน เมอมองสใดสหนงในสภาพแสงทตางกนจะทาให

มองเหนสนนแตกตางกนไปดวย เชน เมอมองสแดงภายใตแสงไฟทงสเตนซงใหการกระจาย

พลงงานแสงทมความเขมแสงสงในชวงความยาวคลนของแสงสแดง-สม ทาใหมองเหนสแดงเปนส

สม แตเมอมองสแดงเดยวกนนนภายใตแสงไฟฟลออเรสเซนตแบบเดยไลทททาใหการกระจาย

97

พลงงานแสงทมความเขมแสงสมาเสมอเทากนทกส จะมองเหนสแดงนนเปนสแดงถกตอง ถาเกด

สภาพการณเชนนขนในการกาหนดสเพอการพมพ โดยนกออกแบบกาหนดสภายใตสภาพแสง

อยางหนง ชางพมพผสมสหมกพมพและพมพสภายใตสภาพแสงอกสภาพหนงทไมเหมอนกน ผลก

คอ สบนงานพมพจะไมตรงตามทนกออกแบบตองการ

ปกตภายในหองทนกออกแบบกาหนดสและภายในหองทชางพมพปฏบตงานใหม

สภาพแสงสวางประเภทเดยวกน ในทางการพมพหลอดไฟมาตรฐานซงใชในหองพมพเพอควบคม

คณภาพการพมพส เพราะเมอดสภายใตสภาพแสงนจะมองเหนสถกตองไดมากทสด

1.2 สภาพแวดลอมดวยสตางกน เมอมองสใดสหนงซงถกลอมรอบดวยสตางกน จะ

ทาใหมองเหนสนนแตกตางกน ทงนเพราะอทธพลของสซงอยลอมรอบนน การรบรสผดพลาดน

ทาใหเกดความแตกตางแบบไซทลเทเนยส นกออกแบบอาจนาสอนเกดจากความแตกตางแบบ

ไซมลเทเนยสมาใชใหเปนประโยชนในการออกแบบได ถาเปนสใดสหนงซงอาจเปนสทม

ความสาคญ เชน สตราสญลกษณ หรอสประจาบรษทยอมจะไมตองการใหสเพยน แตนก

ออกแบบไมไดคานงถงสทใชแวดลอมสนนกอาจมอทธพลใหมองเหนสตราสญลกษณนนเปลยนไป

บนภาพพมพได แมวาชางพมพจะพมพดวยสหมกพมพทถกตองกตาม ดงนน เมอไมตองการให

เกดปญหาของการมองเหนสผดพลาดอนเนองจากอทธพลของสซงอยแวดลอม นกออกแบบจง

ควรใชสแวดลอมเปนสเทากลาง เพราะสเทากลางเปนสทไมมสสนและมความสวางสปานกลาง จง

ไมมอทธพลทาใหสรอบขางเปลยนไปทงทางดานสสนและความสวางส

2. ปญหาในการพมพ

บางครงนกออกแบบกาหนดสบนอารตเวรก เมอสงไปแยกสและพมพบนวสดพมพตาม

ขนตอนของกระบวนการพมพแลวไมสามารถพมพใหไดตามคณภาพทตองการ ทงนเพราะอาจเกด

ปญหาในการพมพ นกออกแบบควรพจารณาถงปญหาทอาจเกดขนในการพมพสกอนทจะกาหนด

สบนอารตเวรก ซงจะเปนการชวยใหชางพมพสามารถควบคมการพมพสนนใหเปนไปตามท

นกออกแบบตองการได

2.1 การกาหนดสพเศษเพมเตมจากหมกพมพชดสอดส แมวาการพมพดวยหมกชด

สอดสจะสามารถผลตสตาง ๆ ไดมากมายโดยการพมพพนทเมดสกรนเปอรเซนตตาง ๆ ซอนทบ

กน แตในงานออกแบบสงพมพบางงานอาจจาเปนตองกาหนดสพเศษเพมเตมจากหมกพมพชด

สอดส เพอลดปญหาในการพมพใหนอยทสด และสามารถควบคมคณภาพของสบนวสดพมพได

คงท สมาเสมอ นกออกแบบควรกาหนดสพเศษเพมเตมจากสของหมกพมพชดสอดสในกรณตาง ๆ

ดงน

98

2.1.1 สพนหลง สพนหลงซงเปนสเกดจากผสมสของหมกชดสอดสตงแต 2 สขน

ไปดวยเปอรเซนตทเมดสกรนตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงสพนหลงของภาพสอดส การกาหนดสพน

หลงนนใหพมพเปนสพเศษแยกจากหมกพมพชดสอดส จะชวยใหชางพมพสามารถควบคมการ

พมพสพนหลงแยกจากการพมพสภาพสอดสได คณภาพของสพนหลงและสภาพสอดสจะทาให

คงทสมาเสมอไดงายขน โดยไมตองกงวลวาจะควบคมอยางไรระหวางสของพนหลงและสของพน

ภาพ พมพสภาพสอดสได นอกจากน ยงชวยใหสพนหลงไมปรากฏเหนเปนเมดสกรนและใหความ

อมตวสไดดกวา การกาหนดสพนหลงของภาพสอดส ตองกาหนดใหเวนขาวในปรมาณภาพสอดส

ดวยเพอไมใหสพนหลงซอนทบกบสของภาพสอดส ซงจะทาใหสของภาพสอดสผดเพยนไปได

2.1.2 สตราสญลกษณหรอสบรรจภณฑ สตราสญลกษณหรอสบรรจภณฑมกจะ

ตองเปนสเฉพาะทถกตอง ไมมการผดเพยน ถากาหนดใหพมพดวยพนทเมดสกรนเปอรเซนตตาง ๆ

ของหมกพมพชดสอดสตงแต 2 สขนไป โอกาสสจะเพยนเปนไปไดสง เพราะชางพมพจะควบคมให

สของหมกพมพคงทสมาเสมอไดยาก ขนาดของเมดสกรนสใดสหนงเปลยนไปเพยงเลกนอย มผล

ใหสทไดจากการพมพซอนทบกนผดเพยนไปไดมาก นกออกแบบจงควรกาหนดสตราสญลกษณ

หรอสบรรจภณฑเปนสหมกพมพพเศษ โดยเทยบสกบระบบกาหนดสแลวเกบรหสอางองไวเปน

ขอมลกาหนดสนนทกครง

2.1.3 สทปรากฏซาทกหนา สของพนหลง เสน เสนกรอบภาพ ซงอาจตองการให

ปรากฏเปนสเดยวกน ซากนทกหนาของเอกสาร หรอใหปรากฏตอเนองกนเปนหนาค ถาพมพดวย

การผสมเปอรเซนตเมดสกรนของหมกพมพชดสอดส โอกาสของสทพมพไดบนแตละหนาแตกตาง

กนไดมาก การพมพดวยหมกพมพสพเศษจะชวยใหชางพมพสามารถพมพสขององคประกอบศลป

นนไดเหมอนกนทกหนา

2.1.4 สทไมสามารถผลตไดดวยหมกพมพชดสอดส สทไมสามารถผลตไดดวย

หมกพมพชดสอดด เชน สสะทอนแสง สทอง สบรอนซ จาเปนตองใชหมกพมพสพเศษซงผสม

โดยเฉพาะมาจากโรงงานผผลตหมกพมพ โดยพมพเปนสทเพมเตมจากหมกพมพชดสส เพอให

ไดผลเปนไปตามทตองการ

2.2 การกาหนดสตวอกษรซงไมใชสดา สของตวอกษรหรอภาพลายเสนซงไมใชสดา

แตเปนสอนเกดจากการพมพชดสอดสผสมกน เชน สแดงเกดจากการพมพหมกพมพสมวงแดง

ซอนทบสเหลองในการพมพ จะตองพมพลายเสนของตวอกษรแตละสใหซอนทบสนทกนพอด ถา

ตวอกษรนนมขนาดใหญหากเกดการพมพเหลอม กอาจจะชวยใหมองเหนขอผดพลาดไมชด แตถา

เปนตวอกษรขนาดเลกและมเสนตวอกษรบางมาก แมจะพมพเหลอมกนเลกนอยกสามารถ

99

มองเหนขอผดพลาดนนไดชด โดยเฉพาะอยางยงถาเปนสซงเกดจากการผสมดวยพนทเมดสกรน

ของหมกพมพจะยงทาใหไดเสนตวอกษรไมคมชด ดงนน จงควรหลกเลยงการกาหนดสตวอกษรซง

เกดจากการผสมพนทเมดสกรนของหมกพมพชดสองสตงแต 2 สขนไปและมพนทเมดสกรนตากวา

50 เปอรเซนต

2.3 การกาหนดสของงานพมพบนกระดาษส การพมพภาพสโดยทวไปมกนยมใช

กระดาษเคลอบผวสขาว จะไดสของภาพตรงตามทกาหนดไวมากทสด บางครงการใชกระดาษสจะ

ชวยสรางผลพเศษใหกบภาพสนนได แตขอควรคานงถงคอ หมกพมพภาพสอดสเปนหมกชนด

โปรงใส ซงมผลใหสของกระดาษผานชนหมกพมพมาเขาตา ทาใหสของภาพทพมพเพยนไปตามส

ของกระดาษ เชน สของภาพสอดสทพมพบนกระดาษสครมจะดอนขน สฟาจะกลายเปนสฟาอม

เขยว สแดงจะกลายเปนสแดงอมสม

การเกดสเพยนของภาพสอดสซงพมพบนกระดาษส อาจแกไขได 2 วธ คอ แกสใน

ขนตอนแยกสโดยลดพนทเมดสกรนของสกระดาษออกจากภาพสอดส เชน การพมพบนกระดาษ

สครมกจะลดเปอรเซนตพนทเมดสกรนของสแดงและเหลองเทากบสครมของกระดาษ อกวธหนง

คอ พมพสขาวทบแสงในบรเวณทจะพมพภาพสอดสกอน แลวจงพมพภาพสอดสทบลงไป ซงจะ

ใหผลเหมอนกบการพมพภาพสอดสบนกระดาษขาวธรรมดา

2.4 การกาหนดจานวนเสนสกรน ในการกาหนดส นกออกแบบอาจตองกาหนด

จานวนเสนสกรนทตองใชดวย การกาหนดจานวนเสนสกรนนนตองคานงถงชนดของกระดาษทใช

พมพ ถาใชกระดาษเคลอบผวมนเรยบ เชน กระดาษอารตมน สวนใหญมกจะนยมกาหนดจานวน

เสนสกรนประมาณ 133-200 เสนตอนวแตถาจะพมพบนกระดาษไมเคลอบผว ซงมผวดานไมเรยบ

เชน กระดาษปอนด มกจะนยมกาหนดจานวนเสนสกรนประมาณ 90-120 เสนตอนว ไมควร

กาหนดจานวนเสนสกรนทละเอยดเกนไปกวาน เพราะจะทาใหเกดเมดสกรนบวมมาก สของภาพท

พมพอาจจะเพยนไปจากทกาหนดไว

2.5 การกาหนดสของงานพมพทมการเคลอบพลาสตก งานพมพบางงานมการ

เคลอบพลาสตกเพอเพมความมนวาว หรอเพอปองกนการเกดลายนวมอ ซงการเคลอบนจะมผล

ใหสของหมกพมพมความอมตวสเพมขน และอาจทาใหสของภาพพมพเปลยนไปดวย ถานก

ออกแบบสามารถทราบขอมลลกษณะสของหมกพมพซงเปลยนไปหลงการเคลอบมนแลว จะชวย

ใหสามารถกาหนดสใหชดเชยการเปลยนไปของสทพมพไดใกลเคยงทสด

100

3. ประจกษภาพ

การเลอกสของตวอกษรและพนหลงใหเกดความประจกษภาพหรอสามารถอานไดงาย

ในระยะสายตาของผอานมหลกเกณฑในการกาหนดสเพอใหเกดประจกษภาพดงน

3.1 เมอตองการใชสมากกวา 1 ส ควรเลอกใชสเขมทสดเปนสสาหรบขอความซง

ตองการเนนหรอตองการใหผอานอานกอน สวนสอน ๆ จะใชเปนสวนประกอบเพอสรางอารมณ

ใหกบผอานเทานน

3.2 สพนหลงของตวอกษรสดาหรอเขม ควรเปนสออนซงมความสวางสสง เพอใหอาน

ขอความไดงายขน ยงถาใชตวอกษรขนาดเลกลงเทาใด ยงควรใชพนหลงเปนสออนมากขนเทานน

หรออาจใชวธเพมความสวางสใหกบสพนดวยการกาหนดเปนพนสกรน

3.3 เมอตองการกาหนดตวอกษรใหเปนสอนซงไมใชสดา ไมควรกาหนดสตวอกษร

เปนสออนหรอสทมความสวางสง เชน สเหลองพมพบนกระดาษสขาว จะทาใหอานไดยาก แตถา

ตวอกษรมขนาดใหญอาจชวยใหสามารถอานไดงายขน เพอความแนใจ ควรกาหนดสใหกบ

ตวอกษรทจะพมพเปนขอความสน ๆ และตองการเนนเทานน

4. กลมเปาหมาย

การเลอกใชสควรสอดคลองกนไดดกบอารมณของผใชหรอกลมเปาหมายดวย ดงนน

จงควรพจารณาจตวทยาหรอความรสกเกยวกบสของกลมเปาหมายทตองการสอสาร เพอใหงาน

ออกแบบสมฤทธผลมากทสด ปจจยของกลมเปาหมายหลายดานทสมพนธกบการเลอกใชสไดแก

วย เพศ และวฒนธรรมของกลมเปาหมาย

4.1 วย ความชอบเกยวกบสของคนมกเปลยนไปตามวย เชน ในกลมวยรนมกจะชอบ

สสดใส ซงแสดงถงความรวดเรวทนใจ ปราดเปรยว กลมผสงอายมกจะชอบสออน ซงแสดงถง

ความสงบ มเกยรต มคา ดงนนถาจะออกแบบบรรจภณฑสนคาสาหรบวยรน ควรเลอกใชสสนท

สดใสและควรมมากกวา 1 ส แตถาออกแบบสาหรบผใหญกอาจใชสลกษณะตรงกนขาม เปนตน

4.2 เพศ ความชอบสของผหญงและผชาย พบวาผหญงสวนใหญมกจะชอบสแดง

ขณะทผชายสวนใหญมกจะชอบสนาเงน หรอผหญงจะชอบสออน ขณะทผชายจะชอบสคลา

ในการออกแบบจงตองพจารณาเกยวกบเพศของกลมเปาหมายทจะใชงานพมพนนดวย เชน ถาจะ

ออกแบบสมดบนทกสาหรบผหญงควรจะเลอกสออนเปนสปก ถาเปนสมดบนทกสาหรบผชายควร

จะเลอกสคลาเปนสปก เปนตน

101

4.3 วฒนธรรม วฒนธรรมประเพณทแตละชนชาตยดถอกมผลตอความรสกเกยว

กบสดวยเหมอนกน เชน การแตงงานของชาวตะวนตกมกนกถงสขาวทมองวาเปนสทบรสทธ แต

เปนงานศพมกนกถงสดาซงมองวาเปนสแหงความโศกเศรา แตสาหรบชาวอนเดยกลบตรงกนขาม

คอ สขาวจะใชเปนสของเครองแตงการสาหรบสวมใสในงานศพ สวนในงานแตงงานมกนยมสวม

ใสเครองแตงกายสเหลอง ดงนน การทราบขอมลเกยวกบวฒนธรรมแตละชาตแตละภาษายอมจะ

พบวามประโยชนอยางมากในการออกแบบสเพอใหเหมาะสมและไมขดแยงกบความรสกของ

กลมเปาหมายทมวฒนธรรมแตกตางกน

สรป

สมความสาคญอยางมากตองานออกแบบ โดยเฉพาะในงานออกแบบกราฟกและสงพมพ

เพราะนอกจากจะทาใหภาพหรอสงตาง ๆ มความสดใส สวยงาม นาสนใจแลว ยงมบทบาทในการ

สอความหมายไดอยางถกตอง เหมาะสมและมคณภาพอกดวย ดงนนในการศกษาเรองราว

เกยวกบสเพอใชออกแบบกราฟกและสงพมพเปนสงสาคญยง เพราะสนนมตวส คาของส และ

ความเขมของส เปนองคประกอบ ประกอบกบไดแบงสออกเปน 2 ระบบ ไดแก ระบบสแสงตาม

หลกฟสกส และระบบสวตถธาตตามหลกเคม นอกจากนยงไดมผวางแนวคดไวหลายทศนะท

เกยวกบส ไดแก ทฤษฎสของแปรง ทฤษฎสของมนเซลล ทฤษฎสของวอลเลอร เปนตน เมอส

นนมความสาคญตองานออกแบบจงไดมการกาหนดระบบสไวเปนมาตรฐานทงแบบทไมใช

คอมพวเตอรและแบบทใชคอมพวเตอรสาหรบงานออกแบบสงพมพ

การใชสนนกมหลกการตามหลกการออกแบบสามารถทาได 3 วธ ไดแก การใชส

กลมกลน การใชสแตกตาง และการใชสสมดล ซงการใชกลมกลนสามารถกระทาไดโดยการใช

สสนเดยว การใชสใกลเคยงกน และการใชสในวรรณะเดยวกน การใชสแตกตางสามารถกระทา

ไดโดยการใชสคตรงขาม การใชสใกลเคยงสคตรงขาม การใชสทมความสวางสตางกน การใชส

วรรณะตางกน การใชสแตกตางแบบไซมลเทเนยส สาหรบการใชสสมดล กระทาไดโดยการใช

สสามเสา การปรมาณพนทสสมดลกบความสวางส

หลกการใชสในการออกแบบทางการพมพนอกจากเพอสอความหมายของงานพมพแลว

ยง อาจเปนการใชสเพอสอความรสก เพอบอกขนาด เพอบอกระยะ และเพอบอกความ

เคลอนไหว และการเลอกใชสเพอการออกแบบทางการพมพมขอควรคานงถงในดานการรบรสท

ผดพลาด ปญหาในการพมพ ประจกษภาพ และกลมเปาหมายเปนสวนสาคญในการพจารณา

เพอใหการเลอกใชสในงานพมพสงพมพมความเหมาะสมสงสด

102

แบบฝกหดทายบทท 3

1. ในการออกแบบสงพมพนนสมความสาคญอยางไรบาง

2. จงอธบายถงองคประกอบของส

3. จงอธบายหลกการทฤษฎสของแปรง

4. จงอธบายลกษณะของวงลอสธรรมชาตทนาเขามาใชสาหรบงานออกแบบสงพมพ

5. ในการออกแบบสงพมพนนมการเลอกใชสสาหรบสอความรสกอะไรบาง

6. ในการกาหนดระบบสสาหรบงานออกแบบสงพมพโดยไมใชคอมพวเตอรสามารถกระทาไดใน

ลกษณะใดบาง

7. จงอธบายหลกการใชสกลมกลนมาสก 4 ลกษณะ พรอมยกตวอยางสอสงพมพทมลกษณะการ

ใชสเชนนนประกอบ

8. จงอธบายหลกการใชสตดกนมาสก 4 ลกษณะ พรอมยกตวอยางสอสงพมพทมลกษณะการใช

สเชนนนประกอบ

9. ในการกาหนดสทดเพอการออกแบบทางการพมพควรคานงถงดานใดบาง

10. กลมเปาหมายมอทธพลตอการเลอกใชสทางการพมพอยางไรบาง