035.02.08 sk scheur rapportage

RAPPORTAGE Ten behoeve van: Scheur-monitoring Onderhoudswerkzaamheden Spieghelkerk te Bussum Werknummer : 035.01.08_ Spieghelkerk, gevels Datum: : 07 juli 2009

B U R E A U V O O R M O N U M E N T E N Z O R GHAAFKENS - ROSEN

Opdrachtgever College van Kerkrentmeesters Protestantse Kerken Bussum

H.A. Lorentzweg 59 1402 CC Bussum verantwoordelijk kerkrentmeester: Everard M. Sonnenberg Kerkelijkbureau Joop van Lammeren Telefoon: 035 – 69.188.52 Fax: 035 – 69.824.31 E-mail: [email protected] Rapportnummer 035.01.08_ Spieghelkerk_restauratie gevels Datum: 25 juni 2009 Projectgegevens Spieghelkerk ’s Gravelandseweg 34 1405 HM BUSSUM koster: A. Sollman, tel: 035 - 6912406 Kadastrale gegevens Gemeente: Bussum Sectie: E Nummer: 5813 Planvorming & directie Haafkens-Rosen, bureau voor monumentenzorg Braune-Moor-Strasse 1

49844 Bawinkel Duitsland ing. Hendrik Haafkens Telefoon: +49 (0) 5963 98111 8 Fax: +49 (0) 5963 98111 7

Mobiel: +31 (0) 6 1850 5544 E-mail: [email protected]

Constructeur Ingenieursbureau Bartels Hengelosestraat 563

7521 AG Enschede dhr. Herman Hilderink Telefoon: 053 - 433 85 58

Fax: 053 - 433 56 56 E-mail: [email protected]

Onderhoud gevels Spieghelkerk te Bussum blad 2 versie: 035.02.08 Spieghelkerk scheur-rapportage

B U R E A U V O O R M O N U M E N T E N Z O R G H A A F K E N S - R O S E N

INHOUDSOPGAVE 1.0 INLEIDING 2.0 BEKNOPTE CONSTRUCTIEANALYSE

2.1 Constructiebeschrijving 2.2 Bouwkundige staat van het werk

3.0 RESULTATEN SCHEURCONSTROLE 4.0 CONCLUSIE EN ADVIES 5.0 BIJLAGE

5.1 Foto’s scheurcontrole 5.2 Advies monumentenwacht 5.3 Advies Constructeur



1.0 INLEIDING Ten bate van de juiste opstelling van een tien jaren onderhoudsplan voor de Spieghelkerk te Bussum heeft het bouwtechnisch adviesbureau Amersfoort (BA) een controle van de scheuren in het muurwerk geadviseerd. In juni 2003 is er door het college van kerkrentmeesters van SOW Bussum (nu PKN kerk te Bussum) opdracht gegeven voor de plaatsing van een aantal scheurmeters. Dit verslag is een beknopte rapportage van de constructie analyse, de controle van de scheurmeters en de hierbij behorende conclusies en adviezen. Juni 2003 zijn door aannemersbedrijf: Jurriëns Monumentenonderhoud Amsterdam een 14 tal scheurmeters geplaatst waarvan 12 aan de buitenzijde van het gebouw en 4 aan de binnenzijde. De plaats en nummering van de scheurmeters is verwerkt op een eenvoudige geveltekening en aan de bijlagen in dit rapport toegevoegd. De scheurmeters van het type ‘telltale’ kunnen op een halve mm nauwkeurig vergrotingen/krimp (of verschuivingen) in de scheur documenteren. Deze zijn op in de tabel aangegeven data in het seizoen 2003-2009 op gecontroleerd cq. gefotografeerd. Bij een controle/meting van wijzigingen in scheuren in metselwerk moet er rekening worden gehouden met de wisseling der seizoenen met hun verschillende temperaturen en daarbij optredende uitzettingen c.q. krimp van het muurwerk tot gevolg hebben. De minimale periode van controle is één jaar waarbij de zogenaamde nulmeting als startpunt wordt genomen. De conclusies zijn echter alleen volledig sluitend bij een langdurige controle over meerdere jaren (3-5 jaar). Haafkens-Rosen, aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. Dit niet alleen omdat de schadefactoren niet eenduidig kunnen worden geanalyseerd maar omdat het gebouw zo is geconstrueerd dat spatkrachten een rol zullen blijven spelen en scheuren in het gebouw aanwezig zullen blijven. Doel van de rapportage en de aanpak is om een optimale toestand voor dit gebouw te behalen.



2.0 CONSTRUCTIEANALYSE 2.1 Opbouw van de constructie Op basis van bestek en tekeningen en waarnemingen ter plaatse is de volgende beschrijving opgesteld; De Spieghelkerk de Bussum is een volledig in metselwerk opgetrokken bouwwerk. Op enkele plaatsen rondom muuropeningen is natuursteen(zandsteen) toegepast. Het muurwerk is gemetseld en gevoegd met cementhoudende mortel. De muren zijn op een fundering op staal gemetseld *(direct op de vaste grond). De fundering heeft een onbekende (op tekening gelijkmatige) aanlegbreedte. In het gebouw zelf zijn onder de vier zware pijlers (die de dakconstructie voor het grootste gedeelte dragen) gemetselde poeren aangebracht. De funderingen en het opgaande werk zijn ongedillateerd. Het opgaande muurwerk is gemetseld in een spouwmuurconstructie zowel binnen-, als buitenblad zijn (zover bekend van het bestek) gemetseld met een klinker, in het muurwerk zijn (vermoedelijk om de esthetische eigenschappen) licht gesinterde metselstenen (harde stenen) toegepast. In het muurwerk zijn op verschillende plaatsen ijzeren koppelingen aangebracht. Voor zover bekend zijn deze alleen plaatselijk en zijn er geen kettingankers aangebracht. Het binnenblad is aan de binnenzijde gepleisterd en in 1996 geschilderd en bijgewerkt. Naast het monumentale gebouw is er tussen 1995 en 1997 een vrij fors bijgebouw geplaatst (de zogenoemde ‘Zijspieghel’) ook zijn er aan de achterzijde een aantal bomen gekapt en aan de rechterkant van de kerk een aantal bomen bijgeplaatst. Ook zijn binnen het gebouw een aantal vloeren verhoogd. Op het dak is er een nieuw pakket isolatie aangebracht de pannen en latten zijn hierbij tevens vernieuwd. Door de toevoeging van dit pakket is de constructie licht verzwaard. Het bijgebouw is zover mogelijk gedilateerd van de kerk alleen een gedeelte van de dakconstructie van het bijgebouw leunt tegen het kerkgebouw. Een gedeelte van de funderingsconstructie van het bijgebouw is geplaatst op korte stalen pulspalen met fundering betonbalk. Aan de achterzijde van het gebouw was de grondslag minder door een oude loop van een sloot. 2.2 Bouwkundige staat van het werk In het opgaande werk zijn door lichte ongelijkmatige zettingen diverse scheuringen opgetreden. De scheuringen doen zich hoofdzakelijk voor op plaatsen met een verminderde samenhang zoals interne hoeken, muuropeningen en koppelingen tussen de verschillende bouwvolumes. De loop van de scheuren in de muur is opgetekend op de gevelschets in de bijlagen van dit verslag. De scheuren gaan door het gehele muurwerk van fundering tot dakvoet maar zijn in mindere mate aan de binnenzijde van het gebouw af te lezen. De gemiddelde breedte van de scheuren is 3 mm het verschil in verticale zetting is in mindere mate afleesbaar maar gemiddeld 0.5 tot 1mm. De tijdstip waarop de eerste scheuringen zijn opgetreden is niet meer te achterhalen. Betrokkenen geven echter aan dat de scheuren al zeker 40 jaar in zekere mate afleesbaar zijn. En zijn weinig tot geen tekenen van verse scheuring aangetroffen (op basis van waarneming ter plaatse (en de kleur van het gebroken metselwerk)). Op twee plaatsen is echter wel duidelijk een ‘verse’ scheuring opgetreden dit is ter plaatse van de zogenoemde ‘consistorie’ het bouwvolume meest rechts. In dit bouwvolume is in beiden kopgevels in het midden een verse scheuring opgetreden. Deze scheuring en verdere zetting van het gebouw blijkt



ook uit de gegevens van de scheurmeting. Daarnaast is er in de bogen van de gaanderij activiteit af te lezen. Ter plaatse van de gaanderij vindt door thermische zetting scheuring plaats. Op 26-05-2004 is er met de bouwkundig consulent van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (voormalige RDMZ) een inspectie van het gebouw gemaakt. Ook de monumentenwacht heeft het gebouw geïnspecteerd (zie bijlage rapport 2008). Beiden instanties hebben advies naar aanleiding van deze inspecties deze zijn bij het hoofdstuk ‘Conclusies en advies’ verwerkt.



5.0 CONCLUSIES EN ADVIES 5.1 Conclusie De aanwezigheid van scheuren in het metselwerk is niet goed voor het gebouw. Door de scheuren kan vocht en ongedierte het gebouw binnen dringen en kunnen daar zorgen voor problemen. In het verleden hebben zich hierdoor verschillende problemen voor gedaan met het stucwerk door een versterkte vochttoetreding in het gebouw. Op dit moment zijn hiervan in mindere maten tekenen van. De scheurmeters geven geen indicatie van activiteit, alleen aan de zijde van de consistorie is duideijk activiteit meetbaar. Wij verwachten dat deze nieuwe zetting komt door de aanleg en gebruik van de ‘Zijspieghel’. De scheuringen treden vooral op bij versnijdingen en verspringing in het muurwerk wat op thermische zetting duidt. Op basis van deze rapportage, de gegevens van de scheurmeting en een constructieanalyse heeft constructeursbureau Bartels een briefrapportage met conclusie opgesteld. Deze luidt: de scheurvorming is veroorzaakt en wordt veroorzaakt door thermische spanning in het gebouw. In mindere mate door het zetten van de zwaardere gebouwonderdelen ten opzichte van de lichtere aanliggende gebouwonderdelen (kerkzaal ten opzichte van de aankappingen, consistorie ten opzichte van kerkzaal en toren, kerkzaal ten opzichten van de toren etc. 5.2 Advies Voorlopig is er geen reden om aan te nemen dat er zich een sterke wijziging in de scheuren voort doet. Er is echter ook geen reden om te concluderen dat een verdere zetting onmogelijk is. De normale zettingen zullen zijn gestopt maar de scheuren hebben nu tevens een natuurlijke dilaterende functie gekregen. Het inboeten van het muurwerk zal de constructie wederom te star maken, dit kan uiteindelijk tot hernieuwde scheurvorming leiden. “De monumentenwacht adviseert de scheuren dichte te zetten dan wel in te boeten om vocht en ongedierte tegen te gaan.” (zie monumentenwacht rapportage 2003). De Rijksdienst voor de monumentenzorg adviseert; “de controle voort te zetten en in de komende onderhoudsregeling een substantiële post op te nemen voor herstel van metselwerk. De gegevens uit de scheurcontrole dienen tevens t.z.t. dor een constructeur te worden geanalyseerd en op basis van de dan beschikbare gegevens kunnen ingrepen worden gedaan”(zie verslag werkoverleg mei 2004). Constructeur Bartels geeft eveneens het advies tot het flexibel dichten van het merendeel van de scheuren.



In overleg met de RDMZ zullen in 2009 en 2010 de volgende maatregelen worden genomen;

- Het inboeten van de meeste scheuren tot 20cm onder het maaiveld; - Het dichten van de scheuren, gebruik makend van zachte doorgestreken kalkmortel die op

kleur is gebracht; - het plaatsen van lintvoegwapening in het muurwerk i.o.m. de constructeur en leverancier(s); - het plaatsen van de lintvoegwapening zal middels een plan op tekening worden uitgevoerd;

Ond

erho

ud g

evel

s Spi

eghe

lker

k te

Bus

sum

vers

ie: 0

35.0

2.08

Spi

eghe

lker

k sc

heur

-tabe

llen

3.0

G

EG

EV

EN

S SC

HE

UR

CO

NT

RO

LE

M

etin

g:

5 da

tum

: 20

-05-

2009

te

mp:

ge

m. 1

6.5

0 C

Nr.

met

er

B

reed

te sc

heur

aa

n de

bas

is

Bre

edte

sche

ur

aan

de d

akvo

et

Zet

ting

van

de li

nker

gev

el

t.o.v

. de

rech

ter

geve

l A

ctiv

iteit

t.o.v

. E

erde

re m

etin

gen

1.

0

/ 0

4.0

0

1

ja

2.

-1

.0

/ 0

2.0

2.

5

0

n.v.

t. 3.

-0

.5

/ 0

1.0

2.

0

0

n.v.

t. 4.

1.

0

/ 0

nvt

5.0

1

ja

5.

ve

rval

len

6.

0 / 0

nv

t 3

0

ja

7.

0.

5

/ 0.5

1.

0

nvt

0

Ja (m

anip

ulat

ie ?

) 8.

1

/ 0

0

6.

0

0

ja

9.

0.5

/ 0

.5

1.0

2.

0

0

n.v.

t. 10

. 0,

5 / -

0.5

2

2

0

n.v.

t. 11

. 0.

5 / -

0.5

0.5

1/

1.5

0

n.

v.t.

12.

0,5

/ 0

1

2,5

0

ja

13

. 0.

5 / -

0.5+

2

2

0

ja

14.

1.5

/ 0

nvt

3 0

n.

v.t.

15.

0 / 0

2,

5 nv

t 0

ja

B

1.

0,5

/ -0.

5 nv

t 4

0

ja

B2.

ve

rval

len

B3.

1

/ -0.

5 1

1 (b

ijgew

erkt

) 0

ja

Ond

erho

ud g

evel

s Spi

eghe

lker

k te

Bus

sum

vers

ie: 0

35.0

2.08

Spi

eghe

lker

k sc

heur

-tabe

llen

Met

ing:

4

datu

m:

12-0

6-20

05

tem

p:

gem

. 15.

5 0 C

N

r. m

eter

Bre

edte

sche

ur

aan

de b

asis

Bre

edte

sche

ur

aan

de d

akvo

et

Zet

ting

van

de li

nker

gev

el

t.o.v

. de

rech

ter

geve

l A

ctiv

iteit

t.o.v

. E

erde

re m

etin

gen

1.

0

/ -0,

5 4.

0

0

1

n.v.

t. 2.

-1

.0

/ 0

2.0

2.

5

0

n.v.

t. 3.

-0

.5

/ 0

1.0

2.

0

0

n.v.

t. 4.

1.

0

/ 0

nvt

5.0

1

ja

5.

ve

rval

len

6.

0,5

/ 0

nv

t 3

0

n.

v.t.

7.

0.5

/ 0

.5

1.0

nv

t 0

n.

v.t.

8.

0.5

/ 0

0

6.

0

0

n.v.

t. 9.

0.

5

/ 0.5

1.

0

2.0

0

n.

v.t.

10.

0,5

/ -0.

5 2

2

0

n.

v.t.

11.

0.5

/ -0.

5 0.

5

1/1.

5

0

n.v.

t. 12

. 0

/ -0.

5 1

2,

5

0

n.v.

t. 13

. 0.

5 / -

0.5

2 2

0

n.

v.t.

14.

1.5

/ 0

nvt

3 0

n.

v.t.

15.

0.5

/ 0

2 nv

t 0

n.

v.t.

B1.

0

/ -0.

5 nv

t 3,

5 0

n.

v.t.

B2.

ve

rval

len

B3.

0.

5 / -

0.5

0.5

0.5

(bijg

ewer

kt)

0

n.v.

t.

Ond

erho

ud g

evel

s Spi

eghe

lker

k te

Bus

sum

vers

ie: 0

35.0

2.08

Spi

eghe

lker

k sc

heur

-tabe

llen

Met

ing:

3

datu

m:

06-0

2-20

04

tem

p:

gem

. 11

0 C

Nr.

met

er

B

reed

te sc

heur

aa

n de

bas

is

Bre

edte

sche

ur

aan

de d

akvo

et

Zet

ting

van

de li

nker

gev

el

t.o.v

. de

rech

ter

geve

l A

ctiv

iteit

t.o.v

. E

erde

re m

etin

gen

1.

0

/ -0,

5 4.

0

0

1

n.v.

t. 2.

-1

.0

/ 0

2.0

2.

5

0

n.v.

t. 3.

-0

.5

/ 0

1.0

2.

0

0

n.v.

t. 4.

1.

0

/ 0.5

nv

t 5.

0

1

n.v.

t. 5.

ve

rval

len

6.

0,5

/ 0

nv

t 3

0

n.

v.t.

7.

-0.5

/ 0

.5

1.0

nv

t 0

n.

v.t.

8.

0.5

/ 0

0

6.

0

0

n.v.

t. 9.

0.

5

/ 0.5

1.

0

2.0

0

n.

v.t.

10.

0,5

/ -0.

5 2

2

0

n.

v.t.

11.

0.5

/ -0.

5 0.

5

1/1.

5

0

n.v.

t. 12

. 0

/ -0.

5 1

2,

5

0

n.v.

t. 13

. 0.

5 / -

0.5

2 2

0

n.

v.t.

14.

1.5

/ 0

nvt

3 0

n.

v.t.

15.

0.5

/ 0

2 nv

t 0

n.

v.t.

B1.

0

/ -0.

5 nv

t 3,

5 0

n.

v.t.

B2.

ve

rval

len

B3.

0.

5 / -

0.5

0.5

0.5

(bijg

ewer

kt)

0

n.v.

t.

Ond

erho

ud g

evel

s Spi

eghe

lker

k te

Bus

sum

vers

ie: 0

35.0

2.08

Spi

eghe

lker

k sc

heur

-tabe

llen

Met

ing:

2

datu

m:

10-1

1-20

04

tem

p:

gem

. 7.7

0 C

Nr.

met

er

B

reed

te sc

heur

aa

n de

bas

is

Bre

edte

sche

ur

aan

de d

akvo

et

Zet

ting

van

de li

nker

gev

el

t.o.v

. de

rech

ter

geve

l A

ctiv

iteit

t.o.v

. E

erde

re m

etin

gen

1.

0.5

/ -

0.5

4.

0

0

1

n.v.

t. 2.

-1

,0

/ 0

2.0

2.

5

0

n.v.

t. 3.

-0

.5

/ 0

1.0

2.

0

0

n.v.

t. 4.

1.

0 / 0

nv

t 5.

0

1

n.v.

t. 5.

ve

rval

len

6.

0 / 0

nv

t 3

0

n.

v.t.

7.

-0.5

/ 0

.5

1.0

nv

t 0

n.

v.t.

8.

0.5

/ 0

0

6.0

0

n.

v.t.

9.

0.5

/ 0.5

1.

0

2.0

0

n.

v.t.

10.

0,5

/ -0.

5 2

2

0

n.

v.t.

11.

0.5

/ -0.

5 0.

5

1/1.

5

0

n.v.

t. 12

. 0

/ -0.

5 1

2,

5

0

n.v.

t. 13

. 0.

5 / -

0.5

2 2

0

n.

v.t.

14.

1.5

/ 0

nvt

3 0

n.

v.t.

15.

0.5

/ 0

2 nv

t 0

n.

v.t.

B1.

0

/ -0.

5 nv

t 3,

5 0

n.

v.t.

B2.

ve

rval

len

B3.

0.

5 / -

0.5

0.5

0.5

(bijg

ewer

kt)

0

n.v.

t.

Ond

erho

ud g

evel

s Spi

eghe

lker

k te

Bus

sum

vers

ie: 0

35.0

2.08

Spi

eghe

lker

k sc

heur

-tabe

llen

Met

ing:

1

datu

m:

12-0

6-20

03

tem

p:

gem

. 16.

5 0 C

N

r. m

eter

Bre

edte

sche

ur

aan

de b

asis

Bre

edte

sche

ur

aan

de d

akvo

et

Zet

ting

van

de li

nker

gev

el

t.o.v

. de

rech

ter

geve

l A

ctiv

iteit

t.o.v

. E

erde

re m

etin

gen

1.

0

/ 0

4.0

0

1

n.

v.t.

2.

-1.0

/ 0

2.

0

2.5

0

n.

v.t.

3.

-0.5

/ 0

1.

0

2.0

0

n.

v.t.

4.

1.0

/ 0

nv

t 5.

0

1

n.v.

t. 5.

ve

rval

len

6.

0,5

/ 0

nv

t 3

0

n.

v.t.

7.

-0.5

/ 0

.5

1.0

nv

t 0

n.

v.t.

8.

0.5

/ 0

0

6.

0

0

n.v.

t. 9.

0.

5

/ 0.5

1.

0

2.0

0

n.

v.t.

10.

0,5

/ -0.

5 2

2

0

n.

v.t.

11.

0.5

/ -0.

5 0.

5

1/1.

5

0

n.v.

t. 12

. 0

/ -0.

5 1

2,

5

0

n.v.

t. 13

. 0.

5 / -

0.5

2 2

0

n.

v.t.

14.

1.5

/ 0

nvt

3 0

n.

v.t.

15.

0.5

/ 0

2 nv

t 0

n.

v.t.

B1.

0

/ -0.

5 nv

t 3,

5 0

n.

v.t.

B2.

ve

rval

len

B3.

0.

5 / -

0.5

0.5

0.5

(bijg

ewer

kt)

0

n.v.

t.

035.02.08 sk scheur rapportage

Business

Transcript of 035.02.08 sk scheur rapportage