Post on 13-Mar-2016
description
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
1
Vastgoedportefeuillestrategie Rijksgebouwendienst 2013-2020WERKCONFERENTIE 21 maart 2013
Verslag van de werkconferentie op 21 maart 2013 over de uitvoering van de Vastgoedportefeuillestrategie.
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
2
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
3
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
“
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
4
“Wat we hebben bereikt met de
vastgoedportefeuillestrategie is dat we alles
integraal in beeld hebben. Zo kunnen we vanuit
het vastgoedbedrijf heel goed laten zien wat
we gaan doen. Hiermee kunnen we binnen de
rijksbrede vastgoedstrategie sturing geven. We
hoeven het niet meer over ons heen te laten
komen of ad hoc te reageren.”
“De grootste opgave is onze krimp. Binnen 10
jaar gaat er 2 miljoen vierkante meter van onze
portefeuille af. We moeten veel van onze panden
afstoten op een markt die lastig is en daarnaast
hebben we nog veel bijzondere panden. Het
voordeel is dat we kwalitatief goede gebouwen
bezitten en deze vaak op een goede locatie
staan. Daarnaast hebben we niet stil gezeten
en hebben we al jaren volop de focus op onze
portefeuille. We hebben al goed inzicht in ons
proces.”
“Als een probleem maar groot genoeg is,
moet er wel beweging komen, daar geloof ik
in. Dit probleem is er zo één, hierdoor komen
mensen en organisaties op alle niveaus in
beweging. De opgave is moeilijk, maar ik ben er
optimistisch over. Binnen het rijk moeten we één
vuist maken, daarom is het goed dat we één
Rijksvastgoedbedrijf worden. Daardoor kunnen
VastgoedstrategieDirecteur Vastgoed: Eva Klein Schiphorst
we het veel strategischer oppakken.”
“Het werken in vastgoed is in deze
tijd erg leuk. Veel leuker dan wanneer
alles maar ruim kan. Het is een grote
uitdaging om na te denken over onze
portefeuille in een tijd waarin het
minder en soberder moet. We moeten
niet alleen kijken naar afstoot, maar
ook samen met de markt inventieve
oplossingen zoeken voor onze
panden én voor de grootschalige
leegstand in Nederland. We hebben
al veel gedaan, daar ben ik trots op
en daar zou iedereen bij ons trots op
moeten zijn. Etaleer en ventileer dit
ook!”
Binnen het rijk moeten we één vuist maken, daarom is het goed dat we één Rijksvastgoed-bedrijf worden.”
“
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
5
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
66
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
7
Een inspirerendeen energiegevendebijeenkomst om invulling te gevenaan de vastgoedportefeuillestrategie.
“
”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
8
“De komende jaren is het voor de
Rijksgebouwendienst de uitdaging vraag en
aanbod in balans te brengen door afstemming
van de hoeveelheid vastgoed. Daarbij is het
belangrijk dat we de financiële kant goed
organiseren. Ook moeten we ons buigen over
de vraag hoe we onze organisatie daarop gaan
inrichten. Hoe we zo gaan acteren dat we met
een nieuwe werkwijze onze nieuwe uitdagingen
aankunnen. Het is een nieuwe tijd, met een nieuwe
overheid. Er is een andere rol voor ons. Waren we
vroeger nadrukkelijker volgend op de wensen van
de klant, de klanten bepaalden immers, nu staan
we echt aan de lat om binnen een nieuw kader
kwaliteit te leveren. Het in stand houden van onze
gebouwen vanuit de concerngedachte vraagt
nieuwe vaardigheden met nieuwe spelregels.
Voor ons is de vraag: hoe managen we onze
portefeuille en hoe communiceren we dat, zowel
in- als extern?”
“Grote problemen los je op door ze op te delen
en te verdelen vanuit een gedragen visie. We zijn
volop bezig om het assetmanagement anders uit
te voeren. Wij hebben onze portefeuille in twee
blokken ingedeeld: huur en eigendom. Op de
huurportefeuille gaan we kritisch kijken welke
gebouwen heronderhandeld gaan worden en
van welke we afscheid nemen. Op ons eigendom
De toekomst
FARID AZARKAN
hebben we toegewijde teams gezet
die per gebouw de waarde en
kenmerken in kaart gaan brengen.
Soms zullen we het direct op de markt
kunnen verkopen, in andere gevallen
moeten we eerst waarde toevoegen.
Als het gesloopt moet worden doen
we dat ook. We moeten hapklare
brokken maken.”
Farid Azarkan
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
9
Hoe zorg je datgebruikers inspraakhebben in destrategie, binnen degestelde kaders?
“
”FARID AZARKAN
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
“Wat ik van vandaag verwacht? Drie
dingen. Allereerst een verbredingsslag:
hebben we alle aspecten goed in
beeld? Ten tweede wil ik boven tafel
halen wat we al volledig hebben en
waar we dieper op in moeten gaan.
Verder wil ik graag draagvlak bij
de Rijksgebouwendienst en andere
bedrijven creëren, zodat we het met
elkaar kunnen organiseren.”
Zoek een balanstussen fysieke ruimtes en digitaalwerken.
“”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
10
Marloes Pomp inspireert door inkleuring te geven aan hoe Nederland er in 2020 uit ziet.
Trendwatching
MARLOES POMP
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Marloes Pomp
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
11
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
1212
Delen is het nieuwe hebben.“ ”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
13
MARLOES POMP
13
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
14
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
15
Zonder socialmedia was de wereld niet mijnwerkplek geworden.
“
”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
16
MARLOES POMP
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
1717
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
1818
De socialmediarevolutie heeftal plaats gevonden.”
MARLOES POMP
“
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
1919
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
20
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
21
Cees van ‘t Veen reflecteert op de VPS. Ook
geeft hij aan welke onderwerpen volgens hem de
meeste prioriteit hebben om uitgewerkt te worden
om de VPS te realiseren.
Reflectie
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
22
CEES VAN ‘T VEEN
Cees van ‘t Veen
Een complimentmag ook wel eens.“ ”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
23CEES VAN ‘T VEEN
23
Maak de motivatievoor je keuzes zohelder mogelijk en communiceer dat vooral naar de klant.
“
”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
24
CEES VAN ‘T VEEN
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
CEES VAN ‘T VEEN
Maak de motivatievoor je keuzes zohelder mogelijk en communiceer dat vooral naar de klant.
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
2525
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
26
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
27
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
2828
De klant moet zich met jullie kunnen identificeren.
“”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
29
CEES VAN ‘T VEEN
29
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
30
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
31
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
32
“We hebben een programma ‘Afstoot en Her-
ontwikkeling’. Dat programma is bedoeld om te
zorgen dat de afstoot van overtollig rijksvastgoed,
die erg omvangrijk wordt de komende jaren, zo
goed mogelijk verloopt. Afstoot heb je als vast-
goedorganisatie altijd, er komen panden bij en
gaan panden weg. Het wordt nu zo groot, deels
omdat het rijk gaat krimpen, maar vooral omdat
we de normen voor de huisvesting aan het ver-
strakken zijn. Er zijn namelijk minder meters nodig
door allerlei varianten van het Nieuwe Werken.”
“Het is nu een moeilijke vastgoedmarkt. Wij staan
voor de grootste afstootopgave van vastgoed in
Nederland. We moeten dat op een zorgvuldige
en maatschappelijk verantwoorde manier doen.
Voordeel is dat we gebouwen hebben die vaak
goed in elkaar zitten en op mooie locaties staan.
De grote opgave is om daarvoor tegelijkertijd een
gebruiker, koper en financier te vinden. In heel
veel gevallen zullen de gebouwen dan een an-
dere functie krijgen; getransformeerd voor ander
gebruik, zoals woningen, zorg en appartemen-
ten.“
“Als Rgd en RVOB hebben we samen de ABC-
scan ontwikkeld. Hiermee kijken we met vastgoe-
dexperts naar de gebouwen en de omgeving.
We betrekken zowel financiële, als
maatschappelijke aspecten; een
multidisciplinaire benadering. Wat
kunnen we met een gebouw en wat
kan de toekomstige bestemming
zijn. Voor de maatschappelijke
aspecten maken we ook gebruik van
crowdsourcing. We kijken samen met
mensen in de omgeving wat zij vinden
van een gebouw en wat voor functie
er bij zou passen. Daar komen veel
leuke dingen uit. Ook hebben we dit
gebruikt om foto’s van gebouwen en
de omgeving snel te krijgen.”
“We moeten relatief veel vastgoed
kwijt, dat is natuurlijk niet positief,
maar door alle mogelijkheden die
er liggen wordt het wel iets positiefs.
We worden er creatief van. En als we
het ook in de verkoopfase kunnen
combineren met crowdsourcing is
dat helemaal mooi, maar het blijft
natuurlijk pittig.”
AfstootopgaveHoofd projectontwikkeling: Pieter Dijckmeester
Wij staan voor de grootste afstoot-opgave van vastgoed in Nederland.”
“
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
33
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
34
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
35
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
36
UitwerkingUitvoeringsagenda
• Instandhouding• Financiële Optimalisatie• Duurzaamheid & Energie• Ontwikkeling Portefeuille
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
37
UitwerkingUitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
38
“Voor mij is het belangrijkste dat we een goede
lange termijn visie krijgen over kwaliteitsbewaking,
en de relatie met de kosten die daarmee gepaard
gaan goed in kaart brengen. Daar hebben
we nu geen idee van. We weten niet welke
kostenniveaus we kunnen en willen hebben, of
welke kwaliteit we nastreven. De samenwerking
binnen de Rijksgebouwendienst wil ik ook graag
verbeteren. Onze directie, de directie Vastgoed,
bepaald de kaders. De directie Beheer maakt
de concrete plannen. Dat moeten we beter
intern afstemmen, want er is nog onvoldoende
samenwerking. Maar we moeten oppassen dat
we hier niet in blijven hangen. Dat gaat ten koste
van onze slagvaardigheid.”
“In onze portefeuille zitten veel kantoren, maar
ook wat wij noemen specialties. Die moet je
gescheiden houden. Bij kantoren heb je een
heel andere dynamiek en hogere budgetten.
Dat is relatief eenvoudig. Waar kantoren qua
gebruik veelal hetzelfde zijn, verschillen de
specialties nogal, wat natuurlijk veel duurder is.
Ik zou kiezen voor twee strategieën. Het is een
valkuil om ze samen te bekijken. Het onderwerp,
instandhouding, vindt men over het algemeen
vrij suf, maar we moeten zorgen dat we voor
het onderhoud genoeg aandacht krijgen bij de
top. Vandaag wil ik vooral dat duidelijk wordt
Instandhouding
JOS MANDEMA
top. Vandaag wil ik vooral dat
duidelijk wordt welke stappen we de
komende weken nemen. Daarvoor
moeten we eerst alle definities scherp
krijgen.”
Jos Mandema
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
39
Kantoren en specialties moet je gescheiden houden.
“”
JOS MANDEMA
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
4040
Misschien moetenwe de vastgoed-portefeuille inmootjes hakken.
“”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
4141
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
42
“Financiering is nog nooit zo goedkoop geweest
via de overheid, dat is een heel grote kans. Verder
kunnen we voordeel halen uit onze huurportefeuille,
omdat we door de vele leegstand een goede
onderhandelingspositie hebben als huurder. We
moeten prioriteren om investeringen goed op orde
te krijgen. De systematiek van de investment club
moet goed op de rit, anders lopen we een groot
risico. Ook de onderhoudsplanningen moeten we
goed organiseren. Wanneer onderhouden een
pand en wanneer niet? Dat moet ons systeem
in. Als je niet goed nadenkt over de verdeling
kloppen klanten straks bij je aan, terwijl het geld al
is uitgegeven. Dat moeten we zien te voorkomen.
Ik hoop dan ook dat er vandaag een paar verse
ideeën op tafel worden gelegd.”
Financiële Optimalisatie
PETER VAN HEUN
Peter van Heun
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
43
We moeten prioriteren om investeringen goed op orde te krijgen.
“
”PETER VAN HEUN
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
4444
Het verdienmodelstaat in desteigers...
“”
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
45
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
46
“Per 1 januari 2016 is de Rijksgebouwendienst
verantwoordelijk voor de energierekening, wat
betekent dat we nu zelf verantwoordelijk zijn
voor de maatregelen voor energiegebruik.
Voorheen lag dat bij de klanten, omdat zij daar
toen over gingen. We krijgen dus een andere
verantwoordelijkheid, daar daar kunnen we een
slag maken. Niet alleen kostenbesparing, maar
vooral het terugdringen van energiegebruik is
onze ambitie. Wat we hier doen is op basis van
een gemeenschappelijke agenda komen tot
een aantal keuzes over hoe we dat gaan doen.
Waar we voor moeten oppassen is dat we niet
te hoge ambities hebben, maar dichtbij de
realiteit blijven waar we nu in leven. Er is weinig
geld, dus we moeten slim acteren. Als we mooie
beleidsvoornemens hebben die te abstract zijn
kunnen die makkelijk stranden. Als je ervoor kiest
om er met z’n allen voor te gaan ben ik niet bang
voor valkuilen. Vandaag hoop ik dat we een stap
kunnen maken naar een gedeelde agenda. Er
zijn een heleboel thema’s, maar wat kunnen we
de komende jaren oppakken? Wie daarvoor
verantwoordelijk is en wanneer, dat moeten we
uitwerken. De abstractie moet concreet worden.”
“We hebben als Rijksgebouwendienst de mooiste
gebouwen in beheer: het Rijksmuseum, Muiderslot,
de grafkelder van de Oranjes, maar ook heel
Duurzaamheid & Energie
FRANS DEELEMAN
coole, moderne torenflats. Vastgoed
is eigenlijk een heel mooi onderwerp,
we mogen daar gepassioneerder
over zijn. Het is geen paperclip of zo,
het is iets heel spannends. Ons oudste
gebouw komt uit 800, we beheren
miljarden aan vastgoed, dus het gaat
echt ergens over. Als je daar dan
richting aan kunt geven is dat mooi.”
Frans Deeleman
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
47
Vastgoed is geen paperclip of zo, het is iets heel spannends.
“”
FRANS DEELEMAN
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
48
“We staan aan de vooravond van een grote
afstootopgave van vastgoed. Er zijn door de
hoge mate van mutatie veel kansen om onze
vastgoedvoorraad beter op de klantvraag
te kunnen laten aansluiten. Op dit moment
is er een grote spreiding van de voorraad,
in veel verschillende steden. We willen terug
naar een minder aantal vierkante meters
in minder verschillende plaatsen. Het moet
geconcentreerder. Waar we voor moeten
oppassen is de ingewikkelde beslisboom. Er zijn
veel mensen die er allemaal iets over moeten
zeggen. Desondanks moeten we zorgen dat
we fatsoenlijke slagen maken. Vandaag stap
ik er blanco in. Er zitten diverse mensen met
verschillende achtergronden aan tafel, dus ik ben
heel benieuwd naar hun toevoegingen en visies.”
Ontwikkeling Portefeuille
ROGER PAAS
Roger Paas
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
49
Onze vastgoedvoorraad moet geconcentreerder.
“”
ROGER PAAS
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
50
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
51
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
52
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
53
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
54
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
55
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
56
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
57
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
58
Deelnemers
• Farid Azarkan
• Marloes Pomp
• Cees van ‘t Veen
• Allard Jolles
• Johan van der Harst
• Hans Drooger
• Ron van den Boom
• Geert Hendriks
• Peter van Heun
• Pieter Stelling
• Rutger de Gier
• Paul Reinders
• Dennis Wiggemansen
• Herbert Goorkate
• Simon Blokdijk
• Ton van Osch
• Frans Deeleman
• Joost van Linder
• Pieter Dijckmeester
• Henk van de Wetering
• Dictus Benedictus
• Cornelis Nauta
• Albart Petersen
• Lennart Kerpel
• Roger Paas
• Thomas van Dijk
• Kees Wassenaar
• Annemarieke Loth
• Dirk Kazemier
• Jose Vlasveld
• Martin Hirs
• Marije den Hollander
• Martine Moeselin
• Aldo Looijenga
• Jos Mandema
• Kees Wingelaar
• Mariam Annali
• Conrad Kerssens
• Corine Robers
• Joost van Hoek
58
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
59
Colofon
Teamcaptain - Diederik Vrijhoef
Fotograaf - Mirjam Tonnaer
Illustrator - Marijke Timmerman
Illustrator - Gerko de Vries
Tekstschrijver - Joris Postulart Magazinedesigner - Michael Kluver
Ook een visuele notulen? kijk op www.cre-aid.nlOf neem contact met ons op:
diederik.vrijhoef@cre-aid.nltel: 06 30 07 76 75
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
Vastgoedportefeuillestrategie Rgd 2013-2020 & Uitvoeringsagenda
60
I breekijzer in innovatie I
21 maart 2013