twitter.com/janrotmans

Verandering van tijdperk:unieke kantelkans voor gemeenten

Utrecht, 12 Juni 2014

We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken

• Industriële revolutie

• Modernisering samenleving

• Machtswisseling

Laatste Kantelperiode

Nederland bevindt zich nu weer in een kantelperiode

Kantelperiode

1. samenleving wordt decentraal en bottom-up

2. economie wordt decentraal en circulair

3. nieuwe macht ontstaat

centrale systemen zijn niet meer nodig

voor

geld, data, kennis, zorg, muziek, energiefilms, verzekering, boeken, reizen, educatie

CO2-arm

biobased kleinschalig circulair

maatwerk bottom-up

nieuwe maakindustrie

Economie 3.0

Nieuwe Macht opkomende middenklasse

tornt aan traditionele instituties

kennis, netwerken, sociale media

micromacht

Macht ‘ gemakkelijker te verwerven,

lastiger uit te oefenen en eenvoudiger te verliezen ’

Moisés Naím

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

Horizontaal

Decentraal

Bottom-up

Verticaal

Centraal

Top-down

Tijd

Opbouw van Samenleving 3.0

We zitten hier

Kantelperiode

Overgang naar Samenleving 3.0

• Energiebedrijven vallen om

• Massale ontslagen in thuiszorg

• Welzijnsorganisaties verdwijnen

• Bouwbedrijven saneren op grote schaal

Kantelperiode

Oude orde Nieuwe orde

banken financiële coöperaties

energiebedrijven lokale energie initiatieven

bouwbedrijven 3D-netwerken / hubs

verzekeringsbedrijven broodfonds netwerken

thuiszorg organisaties lokale zorg initiatieven

Oude Orde vs Nieuwe Orde

Oude paradigma Nieuwe paradigma

exploitatieco-operatie

structurenmensen

waarde ontlenen waarde creëren

lineaircyclisch

Paradigma Wisseling

Oude structuur Nieuwe

structuur

verticaalhorizontaal

hiërarchisch

netwerken

top-downbottom-up

centraaldecentraal

Structuur Wisseling

Oude sturing Nieuwe

sturing

centrale sturing netwerksturing

controleruimte

zekerheidonzekerheid

regisseren faciliteren

Sturings Wisseling

Energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

Welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

Bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

Zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Waar zien we die wisseling?

BurgerInitiatieven

Broodfondsen

Lokale energiemaatschappijen

Lokale zorg coöperaties

Philips transformeert tot zorgbedrijf

DSM transformeert tot fijn/biochemie

Schoonmaakbedrijf stapt in de zorg

Energiebedrijven gaan in verzekeringen

Bedrijven in Transitie

Verdient niet zozeer geld met bouwen

maar met het faciliteren van de klant

decentrale energie

telecommunicatie

interieurinrichting

Bouw Bedrijf 3.0

Verdient niet zozeer geld met energie

maar met het faciliteren van de klant

energiebesparing

smart grids

wijk/buurt niveau

Energie Bedrijf 3.0

Verdient niet zozeer geld met zorg

maar met het faciliteren van de klant

van 100% naar 20% zorg

helpen met netwerk ontwikkelen

helpen met scholing & baan zoeken

Zorg Bedrijf 3.0

Transitie in het sociaal domein

Decentralisatie

Jeugd, Zorg, Welzijn

decentralisatie van rijk naar gemeenten

integratie van beleidsterreinen

bezuinigingen en efficiency operaties

echte transitie = cultuuromslag

Probleem in Zorg & Welzijn

mens in dienst van structuur

‘silosering’ van zorg & welzijn

van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’

in Amsterdam werken 4500 mensen in jeugdopvang

120 instanties zijn betrokken bij jeugdopvang

Probleem in Zorg & Welzijn

mens en systeem zijn vervreemd van elkaar

verbroken verbindingen tussen:

lichaam en geest

management en werkvloer

financiering en inhoud

gezondheid en welzijn, arbeid, sport

zorgverlener en verzorgde

Probleem in Zorg & WelzijnSysteemwaarden Menswaarden

doelmatigheid aandacht / tijd

efficiency vertrouwen

controle, beheersing ruimte

regelzucht keuzevrijheid

kosten / baten kwaliteit

Verbroken Verbindingen

relatie tussen zorgverlener en zorgvragervertrouwen, aandacht, passie, bezieling

is verworden tot

relatie tussen leverancier en cliëntkosten, doelmatigheid, efficiency, afrekening

Systeemvernieuwing nodig in zorg & welzijn

Zorg & Welzijn 3.0

mensgericht

menslievend

vanuit eigen kracht

in eigen omgeving

samenredzaam

Nieuwe Solidariteit Nodig

kwetsbare groep mensen hebben vangnet nodig

vanuit eigen kracht is dus begrensd door kwetsbaren

is dus grens aan zelfredzaamheid & samenredzaamheid

Buurtzorg

zelfsturende buurtzorgteams

zorg op maat in de buurt

integratie in netwerk van zorgvrager

platte organisatie zonder managers & directeuren

Jeugdzorg 3.0

pro-actieve aanpak

multi-disciplinair team

brede maatschappelijke ondersteuning

combinatie van verleiding, dwang en drang

Nieuw Zorg Paradigma

van zorgen voor naar zorgen dat

mensen faciliteren in hun leven

zodat zo weinig mogelijk zorg nodig is

diensten aanbieden rondom:

werk zoeken, opleidingen, netwerken

denken vanuit mensen

mensen kunnen activeren

mensen autonomie teruggeven

inspelen op vragen van mensen

Competenties voor Zorg 3.0

kunnen verbinden

kunnen netwerken

kunnen met groepen & vrijwilligers omgaan

zijn activerend, coachend en dienend

Professionals voor Zorg 3.0

Gemeenten zijn nog niet klaarExperimenten zorg 3.0

jeugdzorg, ouderenzorg, wijk/buurtzorg

perspectief voor komende 10 jaarhoe ziet zorg 3.0 er uit in uw gemeente of organisatie?

faciliterende rol van de overheidleggen van verbindingen tussen ‘het veld’ en de zorgvrager

Demografische Krimp

Gevolgen Demografische Krimp

daling omvang bevolking

daling aantal huishoudens

daling beroepsbevolking

Maatschappelijke Gevolgen voorzieningen niveau onder druk

[sportvereniging, bibliotheek, winkels, scholen, cultuur]

woningvoorraad onder druk[leegstand, woningprijzen dalen, aanbod groter dan vraag]

economie onder druk[meer banen dan mensen, concurrentie om arbeidskrachten]

Is het nou erg?

niet noodzakelijkerwijs

vergt creativiteit & innovatie

herverdeling van (minder) middelen

ander paradigma

Schaalsprong ruimtelijke schaalsprong

op groter schaalniveau organiseren

mentale schaalsprong

krimp en niet groei als uitgangspunt

Schaalsprong op meerdere schaalniveaus schaken

economisch: op bovenregionaal niveau

voorzieningen: op regionaal niveau

gemeenschappen: op lokaal niveau

Wat betekent dit voor Gemeenten?

Faciliterende Rol voor Gemeenten

richting geven

&

innovatieruimte bieden

Richting Geven

richting geven

duidelijke, ambitieuze kaders stellen

werken volgens heldere spelregels / principes

afstemmen van ontwikkelingen in samenhang

Ruimte Bieden innovatieruimte bieden mentale ruimte, juridische ruimte, organisatorische ruimte

belemmeringen wegnemen

ongedachte coalities stimuleren

niet alles zelf willen organiseren, maar het mogelijk

maken dat anderen het zelf kunnen organiseren

agenderen

stimuleren

verbinden

schakelen

Faciliterende Overheid

nieuwe kwaliteiten voor professional

niet voor maar met mensen werken

nieuwe kwaliteiten voor gemeente ambtenaren

verbinden, schakelen, faciliteren

Competentieontwikkeling

Ambtenaar 3.0

zit niet meer achter zijn bureau

maar trekt de wijk/buurt in

heeft een loket in de wijk/buurt

Wat te Doen Morgen?

niets

reflecteren op laatste paar jaar

bewust onbekwaam of onbewust onbekwaam?

geschikt als verbinder, facilitator, stimulator?

hanteert u nog wereldbeeld van command-and-control?

Wat te doen Morgen?

stop met plannen maken

kijk naar wijk of gebied vanuit complexiteitsbril

waar zit de veerkracht en potentie van wijk/gebied

ga op zoek naar koplopers [friskijkers, dwarsdenkers]

start vernieuwingsproces vanuit smal & diep draagvlak

Mogelijke Aanpak Zorg

Aanpak 3.0

van onderop

zelfsturende, multidisciplinaire teams

één zelfsturend team van professionals per wijk / gebied

teams zijn volledig mensgericht en werken integraal

teams gefaciliteerd door ambtelijk team

geef team innovatieruimte en budget voor 5 jaar

Aanpak 3.0

ga alleen in zee met zorgorganisaties 3.0

selecteer scherp met wie je werkt

stop met clubs die traditioneel werken

Aanpak 3.0

Naar de Bron van het Sociale Domein

klantgericht

integrale aanpak

vanuit eigen kracht

één organisatie voor klant

Aanpak 3.0

Valkuilen

keukentafelgesprek

arrangement

spoorboekje & marsroute

resultaatgericht project

Aanpak 3.0

dit is geen project dat op 1 januari 2015 is afgerond

dit is een proces van zoeken-leren-experimenteren

‘al-doende-leren en al-lerende-doen’

Geen enkele gemeente is klaarop 1 januari 2015!