TIJD HEELT NIET ALLE WONDEN

Het signaleren van psychotrauma bij kinderen

Bron: Eva Verlindeneverlinden@ggd.amsterdam.nl

Scholingsbijeenkomst 8 april 2016Vluchtelingenkinderen in het onderwijs

TRAUMA

TRAUMATISCHE GEBEURTENISSEN

KINDERMISHANDELING

• Vijf vormen• 119.000 kinderen per jaar in NL (ruim 3%)

Tweede Nationale Prevalentiestudie Mishandeling van kinderen en jeugdigen, 2011

DSM-5Betrokkene is blootgesteld aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwondingen en/of seksueel geweld op één (of meer) van de volgende manieren

Direct overkomen Getuige van de gebeurtenis Vernemen dat een direct familielid/goede vriend

het is overkomen Herhaaldelijk blootgesteld aan nare details van

een gebeurtenis

INGRIJPENDE GEBEURTENISSEN

TYPE GEBEURTENISSEN

Type I: een acute gebeurtenis, die onverwacht en eenmalig plaatsvindt.

brand, overval, beroving, verkrachting, natuurramp

Type II: een chronische situaties, die aanhoudend zijn of zich herhalen.

kindermishandeling, pesterijen, oorlogsgeweld

• Algehele populatie: 25-65%• K&J psychiatrie: 45%

Copeland e.a., 2007; Costello e.a., 2002; Giaconia e.a., 1995; Green, 2010

PREVALENTIE VOOR 18E JAAR

STRESSREACTIES

Slecht slapen Vermoeidheid Concentratieproblemen Angstig Prikkelbaar Schuld en/of schaamte

SPONTAAN HERSTEL

STILL FACE EXPERIMENT

http://www.youtube.com/watch?v=apzXGEbZht0&feature=autoplay&list=QL&index=1&playnext=2

SPONTAAN HERSTEL

TIJD HEELT ALLE WONDEN

POSTTRAUMATISCHE STRESS STOORNIS (PTSS)

HerbelevingNare opdringende herinneringen, nachtmerries

VermijdingEr niet over willen praten, situaties uit de weg gaan

Negatieve cognities en stemmingNegatieve gedachten over zichzelf, vervreemding

Verhoogde prikkelbaarheidSlaap/concentratieproblemen, woede-uitbarstingen

PTSS: 10-35%

Eland & de Roos, 2000

PREVALENTIE VOOR 18E JAAR

EN WAT NOG MEER?

Angstklachten Overmatige bezorgdheid (piekeren) Stemmingsklachten Gedragsproblemen Somatoforme klachten Middelenmisbruik (alocohol & drugs)

VRAGEN Komt er een leerling in je gedachten waarbij

er sprake zou kunnen zijn van een trauma? Wat heb je gedaan om deze leerling te

helpen?

EENMALIG VS. LANGDURIG TRAUMA

Eenmalig trauma (type 1)

Langdurig trauma (type 2)

PTSS

Complex beeld

COMPLEX TRAUMA

Herhaalde, langdurige, vroegkinderlijke traumatisering met een interpersoonlijk karakter

kindermishandeling, seksueel misbruik, huiselijk geweld, gedwongen prostitutie, oorlogsgeweld

Complex klachtenprofiel (PTSS niet toereikend)

NATIONAL CHILD TRAUMATIC STRESS NETWORK (NCTSN)

Symptomen manifesteren zich op 7 gebieden:

Hechting Biologie Emotieregulatie Dissociatie Gedragsregulatie Cognities Zelfbeeld

STRESS-SYMSTEEM

http://kindermishandeling.hetklokhuis.nl/wat-is-het/waarom-is-het-zo-erg/

LEEFTIJDSVERSCHILLEN0-3 jaar 4-6 jaar 6-12 jaar 12-18 jaarAspecifieke symptomen

Zelfverwijten/ verwarring

Lichamelijke klachten

Verminderd functioneren op school

Vertraging ontwikkelingsmijlpalen

(Separatie)angst Slaapproblemen Risicovol gedrag (alcohol/drugs)

Regressie Concentratieproblemen

Gedragsverandering

Beperkt spel Intrusieve gedachten/ nachtmerries

Schaamte

Agressief/ destructief gedrag

Overdreven bezorgdheid

Woede- en wraakfantasieën

Agressieve/ angstige fantasieën

Angst voor controleverlies

Posttraumatisch spel

INTERACTIE OUDER EN KIND

kind ouder

BEHANDELING

DOEL

Verwerken van de traumatische gebeurtenis; van traumatische herinneringen naar gewone herinneringen

TRAUMA FOCUSED COGNITIVE BEHAVIORAL THERAPY (TF-CBT)

Cohen, Mannarino & Deblinger, 2006

MODULES TF-CBT Psycho-educatie Pedagogische vaardigheden ouders Ontspanning Emotieregulatie Cognitieve coping Traumaverhaal Controle over traumacues Communicatie tussen ouders en kind Toekomst en veiligheid (weerbaarheid)

EYE MOVEMENT DESENSITIZATION AND REPROCESSING (EMDR)

EMDR1. Oproepen alle elementen van een

actuele geheugenrepresentatie:

beelden, cognities (betekenisverlening), emoties, lichamelijke sensaties

2. Aanbieden van afleidende bilaterale stimulatie:

Oogbewegingen Klikjes koptelefoon Tappen op handen

Filmpje EMDR bij trauma agg stress https://www.youtube.com/v/3cSDtzfUe5M

https://www.youtube.com/watch?v=3cSDtzfUe5M

TERUG NAAR DE VRAAG De leerling die je in gedachten had, zou je

die na alles wat je gehoord hebt, anders benaderen?

VLUCHTELINGENKINDEREN

CIJFERS COA 22 MAART 2016

75%

25%

45.446 personen in opvang

Volwassen (> 17 jaar)Kind (< 18 jaar)

CIJFERS COA 22 MAART 2016

2369

4319

4311

10.999 kinderen in opvang

0-3 jaar3-11 jaar12-17 jaar

CIJFERS COA 22 MAART 2016

44%

9%8%7%

6%

26% SyriëIrakEritreaAfghanistanEthiopiëOverig

LAND VAN HERKOMST

Trauma Levensomstandighede

n Discriminatie Gezondheidszorg Psychische

gezondheid Psychische

gezondheid familieleden

Verlies en rouw

VLUCHT Levensomstandigheden gedurende vlucht of

in vluchtelingenkampen Discriminatie Gezondheidszorg Onzekerheid Verlies en rouw Traumatische vlucht Grenspolitie mishandeling Mensenhandel

GASTLAND

Asielprocedure Relocatie Isolatie Inactiviteit School/ werk Geen familie Discriminatie Integratie Sociaal support Gezondheidszorg

OPVANG VAN VLUCHTELINGEN

Centrale opvanglocatie Proces opvanglocatie Asielzoekerscentrum Huisvesting/ terugkeren/

illegaliteit

Nu crisisnoodopvang

VLUCHTELINGENKINDEREN

http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2059761-kinderombudsman-richt-europese-taskforce-op-voor-asielkinderen.html

TASKFORCE VLUCHTELINGEN

AANDACHTSPUNTEN Onzekerheid verblijfsduur Angst achterblijvers Taal en cultuurverschillen Opvoeding door ouders Leer- en ontwikkelingsachterstand Verhoogd risico

gezondheidsproblemen Verhoogd risico psychische problemen

AANBEVELINGEN Herstel veiligheid Vertrouwen (professionele afstand) Herstel dagelijkse routine Zinvolle

bezigheden/(groeps)activiteiten (Voor)school Gebruikelijke opvoedingsregels Positieve ervaringen Sociale steun/netwerk Psychosociale support

SAMENWERKING

Jeugdgezondheidszorg (JGZ) Ouder-en kind teams (OKT) Scholen Basis JeugdGGZ Specialistische JeugdGGZ

Tolk via RZA (Regeling Zorg Asielzoekers) (www.rzasielzoekers.nl)

INTERVENTIES Kortdurende interventies (groep)

StabilisatiePsycho-educatieActuele stressPTSS klachten

Interventies op middel/langere termijnTF-CBTEMDRNarrative Exposure Therapy voor

kinderen (KIDNET)

VLUCHTELINGENKINDEREN IN HET ONDERWIJS

http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2059761-kinderombudsman-richt-europese-taskforce-op-voor-asielkinderen.html

WAT MERK JE ALS LEERKRACHT? Korter lontje / agressief gedrag Reenactment (gebeurtenis naspelen) (Separatie)angst Schrikachtig Aanhankelijk gedrag Aandachts- en concentratieproblemen Onverwacht verdriet Somberheid en teruggetrokken gedrag Onverschilligheid Lichamelijke klachten / vermoeidheid

AANPAK OP SCHOOL Bied structuur Stel grenzen Geef ruimte om te verwerken, maar waak

voor een uitzonderingspositie Ga trauma niet uit de weg Faciliteer positieve ervaringen Ondersteun en informeer ouders Blijf monitoren Werk samen met collega’s Verwijs zo nodig door

TOOLKIT KIND EN TRAUMA

Gratis verkrijgbaarwww.kind-en-trauma.nl

Eva Alisic

LESGEVEN AAN GETRAUMATISEERDE KINDEREN

Een praktisch handboek voor het basisonderwijs

Leony CoppensCarina van KregtenMarthe Schneijderberg

SPECIFIEK VOOR VLUCHTELINGEN KINDEREN OP SCHOOL Warm welkom

High five Voorspelbaarheid & duidelijkheid

Foto’s leerkracht/kinderen Creatieve lesmethoden

Plaatjes, symbolen, gebaren Liedjes Woordgebruik (vaste formuleringen) Herhalingen

Sport en beweging Het zijn kinderen! Warm afscheid

SIGNALEREN• Observaties• Klinische blik / onderbuikgevoel• Aankaarten bij interne

zorgcoördinator, schoolarts, schoolpsycholoog

• Ga in gesprek met kind en ouder• Screening (CRIES)• Teamoverleg• Consultatie • Verwijzen

CONSULTATIE

De Bascule, AmsterdamAanmeld- en consultatiespreekuur

Maandag t/m donderdag 13-14 uur020-8901000

VERWIJZEN

Wijkteams / Ouder-en kind teams (OKT) Basis JeugdGGZ Specialistische JeugdGGZ

De Bascule, Centrum Trauma&Gezin, Amsterdam UMC Utrecht, lokatie WKZ, Landelijk

psychotraumacentrum, Utrecht GGZ Rivierduinen, Psychotraumacentrum, Leiden Kenter jeugdhulp, Kinder & Jeugd Traumacentrum,

Haarlem

KIJKTIP

https://www.youtube.com/watch?v=8kv8fdphmXY

Animatiefilm Binnenstebuiten

BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT!