Trauma en vluchtelingenkinderen
Transcript of Trauma en vluchtelingenkinderen
Trauma en vluchtelingenkinderen
GEERT SERNEELS
coördinator SOLENTRA vzw
Dag van het Slachtoffer
19/02/2016
titel2 22-2-2016
Solentra VZW: WIE ZIJN WE?
Verbonden met kinderpsychiatrie UZ Brussel
kinderen en jongeren slachtoffer traumatische gebeurtenis
aandacht voor kinderen met andere culturele achtergrond
Activiteiten
Diagnostiek en therapie
Opleidingen en vormingen, intervisie, supervisie
Telefonische helpdesk
Onderzoek
Methodiek
Community-based
Etnopsychiatrische invalshoek
Financiering
Projectwerking: FEDASIL, VGC, JWZ
Betalende consultaties + Structureel?
titel3 22-2-2016
Relevantie
Vluchtelingencrisis
Cijfermateriaal
beeldmateriaal
Trauma
Weinig onderzoek ; van 3 tot 50%
NBM : extra kwetsbaar
INLEIDING: Vluchtelingencrisis
titel4 22-2-2016
Vluchtelingencrisis in cijfers
titel5 22-2-2016
Vluchtelingencris in cijfers
titel6 22-2-2016
In perspectief
titel7 22-2-2016
Cijfers
EUROPA 2015
1.015.078: steken Middenlandse Zee over
34.000 over land (Balkanroute)
84.320: sinds begin 2016 84.320 via Middelandse Zee
=> 3.406 doden tijdens tocht.
369 871 Syriërs vragen Asiel aan in EU
=> verdrievoudiging t.o.v. 2014
BELGIË
35.476: totaal aantal asielaanvragen
=> 31.285 volwassenen
=> 3.919 niet-begeleide minderjarige jongeren.
titel8 22-2-2016
titel9 22-2-2016
Betekenis van het vluchteling-zijn
Betekenis van vluchteling-zijn voor
kinderen (met ouders)
Kinderen zijn getekend
Ondergaan van vertrek en gevolgen
Ouders zijn zwijgzaam rond vlucht (taboe)
Eigen fantasie bij jonge kinderen
Boosheid bij tieners
Scheiding en verlies => gemis
Schuldgevoelens tegenover achtergebleven familie
titel10 22-2-2016
Betekenis van het vluchteling-zijn
Betekenis van vluchteling-zijn voor kinderen
(met ouders)
Beeld ouders = beschermers?
Beperkte emotionele beschikbaarheid van ouders
Confrontatie met het lijden van de ouders
Snellere aanpassing dan ouders
Kind als reden van vertrek
Angst door onzekere toekomst
titel11 22-2-2016
Betekenis van het vluchteling-zijn
Betekenis van vluchteling-zijn voor kinderen
(met ouders)
Verlies
Nieuwe taal
Biculturele en tweetalige socialisatie
Minderwaardigheidsgevoelens, 'er niet mogen
zijn', onzekerheid, angst, gevoel ontworteld te zijn,
gemis, rouw
titel12 22-2-2016
Betekenis van het vluchteling-zijn
Betekenis van vluchteling-zijn voor ouders
Afwezigheid van traditionele referentiepunten
Kwetsbare moeder-kind relatie
Kwetsbare vader-kind relatie
Verschillend integratieritme
Kinderen = tolken
=> ouders = afhankelijkheidspositie
titel13 22-2-2016
Betekenis van het vluchteling-zijn
Betekenis van vluchteling-zijn voor ouders
Spanning bij ouders door gebrek aan controle / schijnbare
onverschilligheid
Institutionalisering => verandering in ouderrol
Afhankelijkheid
Aanpassingsmoeilijkheden
Ontgoocheling, schuldgevoelens, schaamte,…
=> Verandering in gezinsrollen door gebeurtenissen
titel14 22-2-2016
Betekenis van het vluchteling-zijn
NBMV = juridische term
Afwezigheid van ouders
Classificatie: WAAROM?
Les exilés
Les mandatés
Les exploités
Les fugueurs
Les errants
titel15 22-2-2016
Gemeenschappelijke kenmerken : migratie
Proces van migratie
Rouwproces
Ontkenning
Woede
Verdriet/pijn
Aanvaarding
Kenmerken
Meerdere soms conflicterende of onzichtbare loyaliteiten
- Ouders symbolisch moeten doden
- Persoonlijke waarheid versus de waarheid van de groep
- Double bind
Problematiek racisme, discriminatie en etnocentrisme
titel16 22-2-2016
Gemeenschappelijke kenmerken:
migratie
Proces van migratie
NBM
Overgang zonder rituelen
Inversie van generatie
Gemandateerd maar verraders
B. Fourez: agitatie door gebrek aan verbondenheid
- Netwerk blijft bestaan
- Verantwoordelijke voor je keuze , dus schuldgevoel
- Een logica teruggeven door verbondenheid te creëren
Chaotisch parcours
Dwaalparcours noch op voorhand noch in duur gedefinieerd
Onderbroken schooltijd
Destructuratie in tijd en ruimte
titel17 22-2-2016
Gemeenschappelijke kenmerken:
cultuurschok
Cultuurschok
Cultuur = referentiekader waaruit wij wereld
(gedragingen) rondom ons interpreteren en beoordelen
(Pinto). Cultuur uit zich in gedragingen, maar niet alle
gedragingen bepaald door cultuur
Cultuur = mentale programmering die in vroege
kinderjaren plaatsvindt (Hofstede). Cultuur = symbolen,
helden, rituelen en waarden
Cultuur = collectief systeem (product en kenmerk)
(Hoffman en Arts): gemeenschappelijke wereld van
ervaringen, waarden en kennis die bepaalde sociale
entiteit kenmerkt en doorheen de tijd werd opgebouwd:
taal, kennis, waarden en normen, symbolen, rituele en
helden
titel18 22-2-2016
Gemeenschappelijke kenmerken:
cultuurschok
Antropologisch model van Kluckhohn en Strodtbeck
Ieder mens (talent, temperament, psyche en soma) ter wereld heeft
relatie met:
Zichzelf :
- Ik-identiteit : doen, actief
- Wij of Het-identiteit : zijn, passief
De ander
- Individualimse : autonomie, gelijkwaardigheid
- Collectivisme : verbondenheid, hiërachie; onderscheid tussen
geslachten
De tijd/tijdsbesef
- Accent op heden
- Accent op verleden/accent op toekomst
De natuur (boven natuur)
- Overheersen
- In harmonie/onderwerpen
titel19 22-2-2016
Gevolgen voor detectie en behandeling
Cumulatieve stress bij vluchtelingen
Vluchteling-zijn => chronische STRESS
Ontworteling
Verlies van socio-cultureel referentiekader
Verlies van vertrouwd netwerk
Verlies van identiteit, rol in de samenleving
Onzekere toekomst / asielprocedure
Verblijf in opvangstructuur
titel20 22-2-2016
Gevolgen voor detectie en behandeling
Cumulatieve stress in vluchtelingengezinnen
Gevolgen
Afwezigheid van psychische veiligheid en bestaansrecht
Deuil congelé
Grote draaglast vs. verminderde draagkracht
grote kwetsbaarheid
Psychologische reacties en/of ontwikkelingsproblemen
titel21 22-2-2016
Gevolgen detectie en behandeling
Cumulatieve stress bij vluchtelingen:
Reactie: fight, flight, freeze
als helpende reactie in bedreigende omstandigheden
Reacties kinderen op stresserende omstandigheden
(ontwikkelingsproblemen)
Regressief gedrag
Agressiviteit
Rusteloosheid
Slaapproblemen
Separatieangst
Bedplassen
Veel wenen
Teruggetrokken gedrag /isolement
Psychosomatische klachten
Leer- en concentratieproblemen
Identiteitsproblemen
…
titel22 22-2-2016
Trauma
Trauma = levensbedreigende ervaring
Universele neurobiologische respons
fight
flight
freeze
DSM IV: Post Traumatisch Stresssyndroom :
na 6 maanden, volgende symptomen
Herbeleven
Vermijden
Verhoogde prikkelbaarheid
Westerse visie
individuele pathologie
Zinvol?
titel23 22-2-2016
Trauma
Westerse visie : individuele pathologie
≠ Afghaanse NBM , zoon van Taliban strijder
Trauma’s:
Gefolterd door Amerikanen in de gevangenis
1 jaar illegaal verblijf in Engeland bij neef
1ste
asielverzoek afgewezen
Verschillende statuten = telkens verandering
opvangmodi en dus verhuis
Woonplaats Molenbeek
Trauma is contextgerelateerd, sociale pathologie,
geassocieerd met veelvuldig verlies
Rekening houden familiale, sociale en culturele
context NBM
titel24 22-2-2016
Trauma
Trauma en cultuur
Neurobiologisch
Gevaar >vrijkomen van hormonen > stress
Activatie van die delen van de hersenen die belangrijk zijn bij
het analyseren van situaties
Activatie van het autonoom zenuwstelsel dat tekenen van alarm
doorseint : fight, flight , freeze
Etnoculturele variatie
In uitdrukkingsvormen
Universeel : intrusieve gedachten en herinneringen
Cultuurspecifiek : vermijden/afvlakking en hyperarousal
Kwetsbaarheid van het individu en wat trauma is
Beschermende factoren: geloof, filosofie, sociale interacties
titel25 22-2-2016
Gevolgen detectie en behandeling
Normale reacties op abnormale
omstandigheden: waar ligt grens?
Verschillende niveaus
titel26 22-2-2016
Veerkracht
Omschrijving
capaciteit om verder te blijven leven en te
ontwikkelen ondanks ongunstige
levensomstandigheden (Rutter, 1985)
Veerkracht als potentialiteit, afhankelijk van
individuele fysiologische en psychologische
eigenschappen
familiale en sociale context en gemeenschap
titel27 22-2-2016
Veerkracht
Obstakels
Onvoldoende interne bronnen
Te grote schade aan psyche of hersenen
t.g.v. intensiteit of duur van trauma
Onvoldoende steun uit omgeving