Post on 26-Jul-2020
Sociale (wijk)teams: tussen sturing en zelforganisatie
16 februari 2016
4e Jaarcongres De kracht van het sociale wijkteam
Vincent de Waal
Kenniscentrum Sociale Innovatie
Introductie
Verbonden aan het Instituut Social Work en het Kenniscentrum Sociale Innovatie (HU) als
Opleider
Onderzoeker Wmo-werkplaats Utrecht en Kenniscentrum Utrecht Sociaal naar
• de ontwikkeling van sociale (wijk)teams
• de rol van teamleiders in sociaal werk
Onderzoek
Opbouw inleiding
Uitkomsten van onderzoeken naar wijkteams - zicht op knelpunten - de opgave voor de wijkteams
Casus Gemeente Amersfoort: de sociale basisinfrastructuur en de lokale geldstromen
Een vijftal perspectieven
Bevindingen onderzoeken naar sociale (wijk)teams Een wisselend beeld met aan de ene kant:
Gemeenten die hun verantwoordelijkheid nemen voor het sociale domein
Het gebiedsgerichte werken in ontwikkeling: maatwerk, kortere lijnen, afstemming tussen professionals
Over het algemeen enthousiasme bij uitvoerende professionals
en aan de andere kant:
Zoekende professionals en zoekende teams
Zorgen over de kwaliteit van de dienstverlening
Ingrijpende bezuinigingen
Het fenomeen wijkteam (volgens de onderzoeken)
Het wijkteam wordt algemeen gezien als antwoord op
• vergaande verkokering en specialisering
• geringe samenhang in het sociale domein
• het ontbreken van ‘smoel’ van de sociale sector
Gemeenten hebben de regie naar zich toegetrokken
Algemeen over lokale beleidsnota’s:
• Ambtelijk taalgebruik
• Vrijwel identieke beleidsredeneringen
• Lokale probleembeschrijving blijft vaak achterwege
Knelpunten – deel 1
‘Eigen kracht’ is zowel een mooi als weerbarstig concept:
Niet iedereen is ruim bedeeld met netwerken om zich heen
Er is weerstand bij burgers tegen het inschakelen van de eigen omgeving
Meer nabije hulpverlening doet de vraag en de verwachtingen toenemen
Er blijft een hardnekkige groep die niet bereikt wordt
Lang niet alle wijkteams sluiten aan bij burgerinitiatieven. Het betrekken van ervaringsdeskundigen bij het team wordt vaak als lastig gezien
Knelpunten – deel 2
Generalisten – specialisten:
• welke expertise is nodig?
• ‘het kost tijd om een generalist te worden’
• is er sprake van ‘taakverschraling’ in de teams?
Reflectie en kennisontwikkeling
Preventie en een pro-actieve aanpak:
van zorgteam naar wijkteam → werken in de sociale basisinfrastructuur (tussen 0e en 1e lijn)
Risico – regelreflex
De vertrouwenspositie van sociale professionals: verstrengeling tussen beleid en uitvoering
Knelpunten – deel 3
Casus Amersfoort
Stadsgebiedscans sociale basisinfrastructuur Amersfoort (november 2015). Observaties over:
De sociale basisinfrastructuur
Lokale geldstromen
‘Dubieuze verwijzingspatronen’
Wijkteams: teveel een anderhalvelijnsvoorziening?
Piramide Sociaal domein Amersfoort
Casus Amersfoort
Het sociaal domein als piramide.
• Mantelzorgers, vrijwilligers en maatschappelijke partners daaromheen (civil society) vormen de sociale basisinfrastructuur, het fundament van het sociaal domein
• De kracht van de sbi is lichte ondersteuning: slimme combinaties van burgerinitiatieven, mantelzorgers, vrijwilligers, ervaringsdeskundigen en ondersteunende professionals
• Sbi als belangrijke nuldelijnsvoorziening: activering, sociale ontmoeting, informatie&advies, toerusting en ondersteuning (sociale arrangeurs)
Van specialiseren naar socialiseren. ‘Sociaal bewegen’
Geldstromen in Amersfoort
Voor het sociaal domein wordt in Amersfoort jaarlijks rond de 240 miljoen begroot
Hiervan is in 2015 11,5 miljoen en in 2018 9,7 miljoen begroot voor de sbi → 4% van het totaal wordt besteed aan de basis van de piramide
Anders gezegd: als er 5%
bezuinigd wordt op de gespecialiseerde
hulp kan de basis met 25% worden versterkt
‘Dubieuze verwijzingspatronen’
In achterstandswijken worden veel meer kinderen en jongeren onder toezicht gesteld of naar de geïndiceerde jeugdzorg doorverwezen dan in ‘betere’ wijken.
In de ‘betere’ wijken gaan kinderen en jongeren veel vaker naar de geestelijke gezondheidszorg
Soesterkwartier: 7,5% van de kinderen/jongeren bij jeugdzorg in beeld - in Nieuwland/Vathorst 0,7%
Wijkteams en het hulpverleningsimago
Burgers stappen niet snel op een wijkteam af omdat ze bang zijn in het officiële hulpverleningscircuit te belanden met zijn registratie en snelle specialisatie
‘We kwamen ook een zeker wantrouwen tegen, omdat de professionals in en met de wijk onbekend zijn en te weinig een afspiegeling van de bewonerssamenstelling vormen. Door de opschalende, indicerende en ingrijpende macht blijven wijkteams onvermijdelijk deel van de verticale hulpverleningsketen.’
Interessante vragen (Amersfoort)
Ben je als wijkgericht jeugdteam spil in het jeugdzorgstelsel of ben je spil in het jeugddomein?
Is er bij de gemeente een visie op opgroeien in de wijk? Is er nagedacht over de behoefte van 12plussers en wat voor hen nodig is in de wijk?
Slokken de casussen niet alle tijd op? Zijn de wijkteams een doorbraak of een schijnbeweging?
Hoe wordt de verbinding gelegd met de 0e en 1e lijn? Tussen de meer gespecialiseerde sociale professionals en de sociale arrangeurs?
Hoe verder: vijf perspectieven
1. Van organisaties naar netwerken: het belang van een goede teamleider
2. Versterk de lerende cultuur in de wijkteams: investeer in praktijkkennis
3. Het medisch vs het sociaal model
4. Een transformatieve innovatie: burgers meer aan het roer bij gebiedsgericht werken
5. De driehoek: maatschappelijke partners – opleidingen & onderzoek – professionele teams
1. Het belang van een goede middenvelder/teamleider Van hiërarchische organisaties naar netwerken: het midden wordt nog
belangrijker
In tijden van transities is leiderschap en inhoudelijke coaching van professionals cruciaal
De nadruk op zelfsturende teams lijkt mooi maar bevat valkuilen
verstoring werk-privé balans / toename werkdruk
rotklussen worden niet opgepakt
er staat een leider op….
ook teamleden kennen defensieve patronen
wat te doen bij conflicten, verschillen van mening?
Herbert
Toekomstige rol teamleiders/middenmanagers Een nadruk op praktijkgerichte kennisontwikkeling
Vormgeven van een lokaal-contextuele aanpak d.w.z.
een nieuwe verhouding tussen collectieve en individuele dienstverlening
idem tussen professionele inzet op zware zorg- vragen en preventief sociaal basiswerk
Een lerend perspectief op actief
burgerschap
In co-creatie met burgers en het
professionele veld bouwen aan
nieuwe verbanden en organisaties
Moreel debat in teams en met burgers
Teams van de toekomst
Er blijven veel redenen om in teams te blijven werken. Alleen teams veranderen:
minder tijd voor het doorlopen van ontwikkelfasen
meer dynamiek
meer wisselingen in de samenstelling
meer dilemma’s in de uitvoering
meer moreel beraad over professioneel handelen
tijdelijke informele rollen
verspreid en gedeeld leiderschap
2. Investeer in praktijkkennis
De praktijk is de plek die kennis voortbrengt en niet de plek waarop je theoretische kennis toepast:
Onzeker weten productief maken → samen effectieve benaderingen vinden
Herijking van het professionele handelen
‘Verborgen kennis’ als sleutelfactor
Casus-overleg in teams: niet zien als losse
incidenten maar als uitingen van bredere
spanningen en tegenstellingen (leerervaringen)
3. Van een medisch naar een sociaal model
Medisch Model Sociaal Model
Doelgroep denken en labels
Aanpassing en beheersing
Zorgbehoefte
Kennis bij de professional
Interventie gericht op cliënt
Problematiseren en
oplossingsgericht werken
Hulpverlening
Denken vanuit persoonlijke
interesses en wensen
Ontwikkeling en toekomstplanning
Ontwikkelingsbehoefte
Gedeelde kennis bij de mens, zijn
naasten en professional
Interventie gericht op sociale
context. Cliënten zijn partners
Versterken eigen kracht en sociale
rollen
Support Wm
o-w
erk
pla
ats
Am
sterd
am
4. Burgers meer aan het roer bij innovatie
Een transformatieve innovatie
Programma’s gericht op gemeenschapszin en wijkontwikkeling
5. Driehoek - Maatschappelijke partners - Opleiding & onderzoek – Sociale (wijk) teams
Teams van sociale professionals
Maatschappelijke partners (burgerinitiatieven /
cliëntengroepen)
Opleiding & Onderzoek (docenten, onderzoekers,
afstudeerprojecten)
Dank voor uw aandacht
vincent.dewaal@hu.nl
Verder lezen over de onderzoeken:
Sozio – Februari 2016
www.wmowerkplaatsutrecht.nl (ga naar ‘producten’)