Plattelandsontwikkeling door gemeenten, succesfactoren en verbeterstrategieën

Pierre van AmelsvoortArie Meulepas

zomer 2011

Plattelandsontwikkeling• Integrale aanpak : leefbaarheid in de kernen, natuur,

landschap, (verbrede) landbouw, recreatie & toerisme, water, cultuurhistorie

• Geintegreerde aanpak (gebiedsgericht)• Bottom-up• Taken gemeente:

- kaderstelling: waar welke functies- accomoderen/faciliteren initiatieven- gemeentelijke projecten- regionale projecten

• Wicked problem

Tendensen plattelandsontwikkeling

• Stoppers in de landbouw• Platteland in relatie tot de stad• Stedelingen willen recreëren op platteland• Secundaire EHS/landschap• Wateropgaven• Krimp en leefbaarheid• Europees landbouwbeleid

Vraagstelling

• Wat onderscheidt succesvolle gemeenten bij de wijze waarop ze dat doen van andere gemeenten? Wat doen zij anders? Doen ze iets anders?

• Welke verbeterstrategieën zijn -mede op basis hiervan- te formuleren? Hoe kan het met minder kosten?

1e vraag

• Wat onderscheidt succesvolle gemeenten bij de wijze waarop ze dat doen van andere gemeenten? Wat doen zij anders? Doen ze iets anders?

Leiderschap, visie en externe oriëntatie

Organisatie op orde

Cultuur

Wat onderscheidt succesvolle gemeenten: leiderschap, visie en externe oriëntatie

• Er is een bestuurder (geweest) die het College en de Gemeenteraad heeft overtuigd

• Er is een visie op plattelandsontwikkeling

• De visie is mede extern (bewoners, ondernemers, gebruikers, maatschappelijke partijen) tot stand gekomen

Wat onderscheidt succesvolle gemeenten: organisatie op orde

• Er is een wethouder (burgemeester) die het herkenbaar in zijn portefeuille heeft

• Er is voldoende ambtelijke capaciteit; interne coördinerende organisatiestructuur

• Vast bedrag in de programmabegroting

Wat onderscheidt succesvolle gemeenten: cultuur

• Pro-actieve, ontwikkelingsgerichte cultuur

• Oplossingsgericht, dienende overheid

• Integrale, gebiedsgerichte aanpak

2e vraag

• Welke verbeterstrategieën zijn -mede op basis hiervan- te formuleren? Hoe kan het met minder kosten?

Tendensen financiën

• ILG-budgetten bezuiniging en soms al ver besteed• Provincies houden regie en dus ook financiën?• Europese middelen plattelandsontwikkeling meer

mogelijkheden (Interreg, Life+)• Middelen GLB ???• Gemeenten bezuinigen• Gemeentelijke vastgoedbedrijven wisselend/ in

mineur• Op zoek naar verdienmodellen!

• Effectiever en efficiënter werken• Goedkoper aanbesteden• Subsidie(s)• Samenwerking (met andere gemeenten)• Ander financieringsinstrument• Zelfsturing

Minder kostenvoor degemeente/organisatie

Ander ontwerp op project-/programma-niveauSlim combineren op projectniveau:

• veelal ondernemer die investeert• in het project wordt het (terug)ver- diend• ander ontwerp (tijd, hoeveelheid, kwaliteit) • zoeken van combinaties op project- niveau (overheidsdoelen worden ‘meegenomen’)

Geen opbrengstmogelijkheden

Dezelfde kostenvoor degemeente/organisatie

Opbrengstmogelijkheden

Ander ontwerp op gebieds-niveauCollectief/gebiedsgericht:

• overheid investeert in een gebied/programma• via een collectief systeem terug te verdienen (heffing/aandelen)• middelen komen later terug (soms meteen)• zoeken van combinaties op gebiedsniveau

Business as usual• niks mis mee als budget voorradig is

Ander financieringsinstrument, subsidies

• Zelfde plannen, zelfde ontwerp, andere financiering voor het zelfde doel

• Soms andere financier, soms andere overheidspartij

• Effectiever en efficiënter werken• Goedkoper aanbesteden• Subsidie(s)• Samenwerking (met andere gemeenten)• Ander financieringsinstrument• Zelfsturing

Minder kostenvoor degemeente/organisatie

Geen opbrengstmogelijkheden

Dezelfde kostenvoor degemeente/organisatie

Opbrengstmogelijkheden

Ander financieringsinstrument, subsidies

• Streekrekening • Erfpacht i.c.m. institutionele belegger• Natuurcompensatie binnen de EHS gebundeld

inzetten• Sponsoring• Inwonersbelasting• Europese subsidies (LIFE+, Interreg)• Aansluiting zoeken bij middelen nieuw

bestuursaccoord provincie

Ander ontwerp op projectniveau• Slim combineren op projectniveau:

– veelal ondernemer die investeert

– in het project wordt het (terug)verdiend

– ander ontwerp (tijd, hoeveelheid, kwaliteit)

– zoeken van combinaties op projectniveau (overheidsdoelen worden ‘meegenomen’)

– naarmate je meer beleidsruimte toestaat is er meer bereidheid, meer mogelijk

Minder kostenvoor degemeente/organisatie

Geen opbrengstmogelijkheden

Dezelfde kostenvoor degemeente/organisatie

Opbrengstmogelijkheden

Ander ontwerp opprojectniveau

Voorbeelden slim combineren

• Woningen in de EHS/landgoederen• Melkveehouder, extensief beweiden (100 +

100 ha), theeschenkerij• 300 producten in cafetaria• Recreatie-sector• Tijdelijke bestemmingen: - windmolens - kersenteelt

Ander ontwerp op gebiedsniveau• Collectief/gebiedsgericht:

– overheid investeert in een gebied/programma

– via een collectief systeem terug te verdienen (heffing/aandelen/verkoop)

– middelen komen later terug (soms meteen)

– Zoeken van combinaties op gebiedsniveau (wonen, natuur, landschap,recreatie, energie, werken)

Minder kostenvoor degemeente/organisatie

Geen opbrengstmogelijkheden

Dezelfde kostenvoor degemeente/organisatie

Opbrengstmogelijkheden

Ander ontwerp opgebiedsniveau

Voorbeelden ander ontwerp op gebiedsniveau

• Toeristenbelasting

• Ruimte voor Ruimte/Knooperven/BIO

• Energielandschap

Alliantie-management, co-creatie

• Combinaties!• Kracht van omgeving(spartijen) benutten• Goed nagaan wat je zelf kunt; wat kan de

omgeving doen• Wisselende allianties• Regie• Gezamenlijk uitvoeren

Tot slot: relatie succesfactoren

• Ontwikkelingsgericht (welke meerwaarde levert de ontwikkeling op?)

• Creativiteit• Oplossingsgericht• Stimuleer ondernemerschap/innovaties• Ga overleg met partijen aan• Denk over sectoren heen