Kijken, kijken, maar hoe en waartoe?

Kunstzone juli/augustus 2012

Kwestie:

Relatie kunstbeschouwing en kunstgeschiedenis

Het probleem van analysemodellen en begrippenlijsten

Doel?

1. zinvol leren kijken (relatie met eindtermen)

2.handvatten geven

Begrip ‘kunstbeschouwing’

(náást kunstgeschiedenis)

LichtwarkBauhaus

Onderwijs (vroeger en nu)Ad de Visser: Hardop Kijken

Beschouwings- en Analysemodellen

Analysemodellen (zie voorbeeld in bijlage)

Begrippenlijsten (zie op volgende slides voorbeelden van definiëring

van begrippen

compositie (begrippenlijst cve voor kua)

Dit is de ordening/plaatsing/groepering van de

verschillende vormen op een vlak (evenwichtig, symmetrisch,

asymmetrisch, dynamisch) of de plaatsing van driedimensionale vormen binnen een installatie.

ILO-UvA: BEGRIPPEN VOOR KUNST ANALYSE - versie 2.0 (aansluitend op cve richtlijn)

compositieCompositiegrondvorm Horizontaal / verticaal /

diagonaal / driehoek / overall

Dynamiek Statisch / dynamisch

Symmetrie Symmetrisch / asymmetrisch

Ritme Herhaling

kleur (begrippen cve)

Denk daarbij aan kleursoort (rood, geel, groen etc.), helderheid,

verzadiging, kleurencirkel (bijvoorbeeld die van Johannes Itten,

docent aan het Bauhaus), kleurcontrasten, kleursymboliek,

verschillende soorten van kleurmenging etc.

Kleur (Ilo Uva)

Kleursoort Primair / secundair / tertiair

Kleurverzadiging Zuiver / onzuiver

Kleurintensiteit Licht / donker

Kleurcontrast Licht donker / koud warm / ‐ ‐complementair

VORM (Ilo Uva)

Vorm Hoekig / rond / vierkant / kegel / tweedimensionaal / ‐

driedimensionaal

Vormsoort Geometrisch / organisch ‐open / gesloten

vorm (begrippen cve)

Denk daarbij aan tweedimensionale (vlak, plat) en

driedimensionale vormen (ruimtelijk, plastisch), abstracte of figuratieve vormen, schematische,

gestileerde, organische, geometrische vormen (zoals Mondriaan gebruikte) etc.

Toepassing mogelijk?Zie volgende voorbeelden

Reflecteren op kunst:

Kunstbeschouwing in relatie tot kunstgeschiedenis!

betekent:-begrippen historisch gebruiken; -kunstgeschiedenis motor van de vragen die opgeroepen (moeten)

worden: de juiste (relevante)vragen (leren)stellen

Kunstgeschiedenis/kunst (algemeen):

-kunstbeschouwing (didactisch) gebruiken bij uitleg/bespreking =Relatie Inhoud, vorm en functie bespreken aan de hand van een

concreet voorbeeld-Leerlingen léren de juiste vragen te

stellen (handvatten geven)

Voorbeelden:bespreken van:

opbouw proces Rafael ?(opdracht- verhaal-wat daarvan laten zien (Maria als tedere mooie moeder)-hoe in

beeld gebracht (vormgeving in relatie to (mimetische) kunstopvatting: hoe natuurgetrouwheid, levensechtheid gecombineerd met harmonie (compositie) –

gebruik van voorstudies voor compositie

Hoe leerlingen daarover bevragen?(in plaats van gangbare analyseschema)

Conclusie:Compositie (in 15de/16de eeuw) =

geschikte samenvoeging van elementen zoals figuren en

achtergronden,tot een aannemelijk geheel.

(= levendig/natuurgetrouw/geloofwaardig en harmonisch)

Compositie volgens Alberti 15de eeuw (zie bijlage citaten)

Didactisch: problematiseren

Vraag: Welk probleem moest in Renaissance opgelost door schilders?

Verbinden van levendigheid/levensechtheid met helderheid/harmonie

Hoe zichtbaar in voorbeelden?

Verschil Renaissance en Middeleeuwen?

Geen natuurgetrouwheid. Heldere, overzichtelijke compositie.

Noodzakelijke kennis voor docent?

Basale kennis kunsthistorische periodes

Inhoud (algemeen) in periodes

functie kunst in periodes

Kunstopvattingen in periodes (vormgeving in relatie tot kunstopvatting bespreken!)

Kunstopvattingen

pragmatisch, mimetisch, expressief, objectief (kunst = kunst), conceptueel gebaseerd op volgende schema: dominante

relatie van een van de factoren met het kunstwerk

kunstenaar (expressieve kunstopvatting)

(conceptueel) concept kunst universum/natuur (mimetische)

publiek (pragmatische kunstopvatting)

bron: Van Uitert (1978)

Nieuw:William Hogarth: The Analysis of Beauty (18de eeuw)

idee: driehoek en variatie appelleren aan instinctief gevoel van schoonheid bij

beschouwer

Kunstopvatting Matisse (compositie)(zie citaten bijlage)

Rosy-Fingered Dawn at Louse Point1955

Ik wilde weer contact met de natuur. Niet om natuurtaferelen te schilderen, maar om een gevoel te krijgen van dat licht, dat me met name hier heel erg

aantrok. Ik was altijd al erg geïnteresseerd in water.

Postmodernisme: compositie bij David Salle? (zie bijlage)

Boltanski (Postmodernisme; conceptuele kunstopvatting): hoe te bespreken/beschouwen?

Elsworth Kelly: objectieve kunstopvatting (kleur en vorm verwijzen alleen naar zichzelf)

Bronnen:

Gombrich : Eeuwige schoonheid, Gaade Uitg.Houten, laatste druk

Havekes, H. (2004). Actief Historisch Denken. Werkvormen die leerlingen motiveren. Geraadpleegd op datum via

http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/SO/Vakdocs/Geschiedenis/3aActief_Historisch_Denken_-_Hermes_-_Definitief_01

.

Expertisecentrum-kunsttheorie (2012). Geraadpleegd op datum via http://www.Expertisecentrum-kunsttheorie.nl/

Konijn,F. (1980). De relatie tussen kunstgeschiedenis en

kunstbeschouwing. Examenproblematiek

Koopman, H.(1980). Filosofie van de kunst voor de lerarenopleiding: De klassieke interpretatie, Modernisme en

Postmoderne interpretatie(deel 1-3). In: Reader HKU. Heemstede: Uitgegeven in eigen beheer

Rheeden, van H. (1994) Met het oog op …

compositieschema’s. In: Maandblad voor de beeldende vakken, 5

Stumpel, J & Kieft, G (1989) De veelzijdige driehoek. In:

Kunstschrift, 1989, 4

Uitert, E. van. (1978) Kunstbeschouwing in- en uitwendig. In: Reader IVLOS Lerarenopleiding E3.1(2004)

Witteveen,J. (1994). Enkele gedachten over kunstbeschouwing

in het voortgezet onderwijs. Enschede: SLO.

Akker, van den Paul (2010), Looking for lines. Theorie on the essence of Art and the Problem of Mannerism, Amsterdam

University Press

Akker, van den Paul (1991), Sporen van vaardigheid. De ontwerpmethode voor de figuurhouding in de Italiaanse

tekenkunst van de renaissance. Uniepers Abkoude.