kijken naar muziek

19
1 kijken naar muziek

Transcript of kijken naar muziek

Page 1: kijken naar muziek

1

kijken naar muziek

Page 2: kijken naar muziek
Page 3: kijken naar muziek

� � � � � � �

Kijken naar muziek

William Lach

Page 4: kijken naar muziek

Inleiding

Klassieke muziek kan onvergetelijke beelden oproepen – vantrippelende suikerfeeën tot een druk Parijs vol toeterende

autoclaxons. Voor dit boek is een groot aantal van zulke beeldendemuziekstukken op cd bijeengebracht en gekoppeld aan kunstwerkenvan het Metropolitan Museum of Art, als een speelse manier omvan muziek én beeldende kunst te leren genieten. Wie de schilderij-en van dichtbij bekijkt, hoort meer in de muziek, en wie goed naarde muziek luistert, ontdekt steeds meer details in de schilderijen.Zo kun je de schaatsers op het levendige winterlandschap vanBrueghel hun achtjes horen draaien in Vivaldi’s zwierige muziek;de revolverschoten van Remingtons cavalerie weerklinken inCoplands Billy the Kid, en Posada’s skeletten dansen met ram-melende botten op de Fossielen uit Het carnaval der dieren vanSaint-Saëns.

Het kiezen van een kunstwerk dat een bepaald muziekstuk optreffende wijze illustreert, kan op veel manieren gebeuren. Bij De vier jaargetijden, bijvoorbeeld, was het vrij eenvoudig: Vivaldiheeft zelf aangegeven welke beelden hem voor ogen stonden toenhij zijn muziek componeerde. Zulke duidelijke aanwijzingen ont-breken bij Billy the Kid, maar toch kon er ook in dit geval niet veelmis gaan. Het is balletmuziek, dus is er sprake van een verhaallijnen van bepaalde scènes die ooit ook werkelijk zijn opgevoerd. Bij Het carnaval der dieren heeft de componist geen richtlijnen ge-geven; het stuk is zelfs voor het grootste deel niet gepubliceerd enuitgevoerd tijdens zijn leven. Toch bleek ook dit werk – net als deandere die voor dit boek werden gekozen – genoeg aanknopings-punten te leveren om de juiste afbeeldingen te vinden. Hopelijkzijn de lezers dit met ons eens.

Page 5: kijken naar muziek

Voor ouders en leerkrachten

Als je dit boek samen met kinderen gaat gebruiken, begindan met het lezen van de eerste aanwijzing en vraag of de

kinderen die in de afbeelding kunnen terugvinden. Meestal is datniet zo moeilijk. Laat dan pas de muziek horen (het overeenkomsti-ge nummer van de cd is op de afbeelding vermeld). Vraag de kinderen hun hand op te steken zodra ze het juiste geluidhoren; als het niet lukt, geef dit dan zelf aan. Ga door met de vol-gende aanwijzingen; laat zo nodig het stuk opnieuw horen. De aan-wijzingen worden namelijk steeds complexer en er is dus wat meerverbeeldingskracht voor nodig om ze in het kunstwerk terug te vin-den.Als alle aanwijzingen aan bod zijn gekomen en de kinderenenthousiast op de muziek reageren, kun je het stuk eventueel op-nieuw laten horen. Je zou de luisteraars kunnen vragen de beeldendie de muziek en de afbeelding in het boek bij henzelf oproepen,als het ware na te spelen.

Voor in het boek vind je een informatief gedeelte over muziek-instrumenten, met afbeeldingen van prachtige historische exem-plaren die eveneens uit de collectie van het Metropolitan Museumof Art afkomstig zijn. Achterin kun je interessante bijzonderhedenlezen over de kunstenaars, de componisten en hun werk.

Page 6: kijken naar muziek

VioolDe viool, een veelzijdig instrument, is te horenin ieder symfonieorkest, in jazzbands en folk-groepen. De violist laat het instrument onderzijn kin rusten terwijl hij de hals ondersteuntmet zijn linkerhand. Met de vingers van diehand drukt hij de vier snaren tegen de toets omze te verkorten en zo hoger te laten klinken. Metde rechterhand beweegt de violist de strijkstokover de snaren, die door de kam van de klank-kast vandaan worden gehouden. De achttiende-eeuwse vioolbouwer Antonio Stradivari heefthet ontwerp van de viool geperfectioneerd. Zijninstrumenten worden nog steeds door musicigeprezen om hun prachtige klank. De afgebeel-de viool is in 1693 door Stradivari gemaakt; detoets is verkort en zo teruggebracht naar deoorspronkelijke barokvorm.Viool. Antonio Stradivari, Italië (Cremona), 1644-1737. Hout, ca. 59 cm lang, ca. 20 cm breed.

Viola d’amoreDe viola d’amore lijkt qua vorm op de viool. Zewordt ook onder de kin gehouden, maar is gro-ter en heeft veel meer snaren, die met behulpvan extra stemknoppen kunnen worden ver-steld. Over de brug lopen zes of zeven snaren,die worden gestreken als bij een viool; de ande-re lopen door de brug heen en resoneren metde melodiesnaren mee, waardoor de klank veellanger doorzingt. Componisten gebruikten ditinstrument voor een romantisch, gevoeligeffect; vandaar ‘viola d’amore’, liefdesviool.Viola d’amore. Joseph Gagliano, Italië (Napels), ca. 1780. Hout, ca. 36 cm lang (klankkast).

In dit gedeelte komt een aantal muziekinstrumen-ten aan bod die op de bijgevoegde cd te horen

zijn, plus enkele instrumenten die kinderen waar-schijnlijk wel kennen. De afgebeelde instrumentenen kunstwerken zijn afkomstig uit de collectie vanhet Metropolitan Museum of Art. En al zijn debesproken instrumenten qua type misschien heelbekend, de afgebeelde exemplaren zijn stuk voorstuk bijzonder. Sommige ervan zijn van zeldzame ofkostbare materialen gemaakt, zoals de ivoren klari-net. Andere, zoals de Christofori-piano, behoren totde oudste in hun soort. Of ze werden bespeeld doorberoemde muzikanten – zoals de gitaar van Segovia.

SnaarinstrumentenDeze instrumenten hebben snaren van metaal,schapendarm of nylon, variërend in lengte, dikte en spanning, die over een houten klankkast zijngespannen. De klank komt tot stand doordat de sna-ren in trilling worden gebracht door strijken of aan-tikken met een strijkstok, of door aanslaan en tokke-len met de vingers of met behulp van een plectrum.De klankkast van het instrument versterkt de trillin-gen, waardoor het geluid krachtiger en voller wordt.Tot de snaarinstrumenten behoren de vioolfamilie,de gitaar, de harp en de citer.

Iets over muziekinstrumenten

6

Page 7: kijken naar muziek

7

CelloTot de vioolfamilie behoortook de cello (voluit: violoncel-lo). De vorm ervan lijkt op dievan de viool, maar de cello isongeveer twee keer zo groot.Net als de viool heeft hij viersnaren. Omdat die langer endikker zijn, kan de cello lageretonen voortbrengen. Vroegerhield de cellospeler de cellotussen de benen geklemd; laterkwam men op het idee er een

metalen steun aan te makenwaarmee het instrument

op de vloer rust. Decello links werd in denegentiende eeuwgemaakt doorVuillaume, als eenkopie van een exem-plaar dat doorAntonio Stradivariwerd gebouwd.Violoncello. Jean BaptisteVuillaume, Frankrijk (Parijs),1798-1875. Hout, ca. 75 cmlang (klankkast).

ContrabasDe contrabas, afgebeeld op het schilderij hier-boven, is het grootste instrument onder de strijkersen brengt de laagste tonen voort. Ook de contra-bas hoort bij de vioolfamilie, maar terwijl de vioolen de cello ronde schouders hebben, lopen die vande contrabas af. Een contrabas kan vier of vijf sna-ren hebben. Hij is te horen in symfonieorkesten enin folkmuziek, en verder in de jazz. Meestal wordthij met een strijkstok bespeeld, maar jazzmusicispelen gewoonlijk met hun vingers.Dansers in repetitieruimte met contrabas. Hilaire-Germain-EdgarDegas, Frankrijk, 1834-1917. Olieverf op doek.

GitaarDe gitaar behoort tot dezelfde familie als de luit ende mandoline. Hij heeft meestal zes snaren; deklankkast is getailleerd, met een rond klankgat eneen platte voor- en achterkant. Metalen strips(‘frets’) zijn op de hals aangebracht om de plaat-sing van de vingers aan te geven. De gitaar wordtmet de vingers of met een plectrum aangeslagen ofgetokkeld. Hij wordt veel gebruikt in folk- enrockmuziek, maar er wordt ook klassieke muziek opgespeeld. De gitaar hiernaast behoorde toe aan deberoemde Spaanse gitarist Andrés Segovia. Hijbegon er zijn carrière mee en gebruikte hem van1912 tot 1936 bij plaatopnamen. Met deze gitaarmaakte hij in 1929 zijn Amerikaanse debuut.Klassieke gitaar. Waarschijnlijk van Santos Hernández, Spanje(Madrid), 1873-1943, voorman bij Manuel Ramirez, Spanje (Madrid),1864-1916. Hout, ca. 48 cm lang (klankkast).

Page 8: kijken naar muziek

FluitDe fluit is in wezen een buis die aan één kantopen is. De muzikant houdt de fluit horizontaal,blaast lucht over een gat in het kopstuk enbespeelt met de vingers de gaten en kleppen inhet instrument. Fluiten zijn er ook in diversematen. De meest voorkomende variatie is depiccolo, die een octaaf hoger speelt. ClaudeLaurent, de Franse klokkenmaker die deze fluitontwierp, verkreeg in 1806 een patent op kris-tallen fluiten. In die tijd werden fluiten gewoon-lijk van hout gemaakt. Hout kan scheuren,krimpen en krom trekken, dus waren Laurent enanderen op zoek naar duurzamer materiaal. Demeeste moderne fluiten zijn gemaakt vanmetaal; vooral zilver, soms zelfs goud.Dwarsfluit in D-mineur. Claude Laurent, Frankrijk (Parijs),1805-1848. Glas en koper, ca. 63 cm lang.

HoboDe hobo werd in de zeventiende eeuw ontwik-keld uit de schalmei, een volksinstrument uithet Midden-Oosten dat in de Middeleeuwennaar Europa kwam. Schalmeien waren luide instrumenten die buitenshuis bespeeld werden;de hobo werd aangepast voor gebruik in orkesten ensemble. De hobo heeft een dubbel riet,gemaakt van twee dunne stukjes bamboe diestevig met elkaar verbonden zijn. Terwijl hetenkele riet aan het mondstuk is bevestigd,vormt het dubbele riet zelf het mondstuk, dat dehoboïst tussen de lippen houdt terwijl hij blaast.De hobo heeft een wat nasaal geluid. Vanwegezijn stabiele toon is de hobo gewoonlijk het in-strument waarop de andere instrumenten vanhet orkest hun stemming aanpassen.Hobo. Jacob Anthony (waarschijnlijk Sr.), VS (Philadelphia) (geb.Duitsland), 1736-1804. Bukshout, ivoor en koper, ca. 57 cm lang.

Houten blaasinstrumentenIn de oudheid werden blaasinstrumenten gemaakt vanbeenderen en rietstengels, maar in de loop der tijd zijnze vervaardigd van allerlei materialen – hout, metaal,glas, gebakken klei en plastic. Houtblazers brengenlucht in hun instrument door te blazen over een gat(fluit), in een mondstuk (blokfluit) of door een riet(klarinet, hobo, fagot en saxofoon). Ze bespelen hetdoor met hun vingers de gaten over de hele lengte vanhet instrument afwisselend te bedekken. Bij het spelenvan tonenreeksen variëren ze de kracht waarmee zeblazen. Blaasinstrumenten bestaan vaak uit verschil-lende segmenten.

KlarinetDe klarinet heeft een enkel riet, gemaakt van bamboe, datmet een rietbinder aan het mondstuk is bevestigd.Wanneer de klarinettist door het mondstuk blaast brengthij het riet in trilling, en daarmee de lucht die door hetinstrument wordt geblazen. Een reeks verschillende tonenkan worden voortgebracht door met de vingers een combi-natie van gaten en kleppen te bespelen. Moderne klarinet-ten worden meestal gemaakt van hout of plastic. Het afge-beelde exemplaar is van ivoor, afkomstig van de slagtandvan een olifant. Dat materiaal mag tegenwoordig nietmeer worden gebruikt. Er bestaan klarinetten van diversegrootte, van kleine sopranino’s als deze – in Es – tot degrote contrabasklarinet. Het vaakst zie je de Bes-klarinet,de sopraan van de familie, iets groter dan het afgebeeldeexemplaar.Es-klarinet. Theodore Berteling of diens opvolger, VS (New York), 2e helft 19e eeuw. Ivoor, nikkel-zilver, rozenhout, ca. 47 cm lang.

8

Page 9: kijken naar muziek

Koperen blaasinstrumentenDe huidige koperen blaasinstrumenten zijn ontwik-keld uit simpele instrumenten, gemaakt van dieren-hoorns of schelpen, die werden gebruikt voor hetgeven van signalen en het begeleiden van rituelen.Evenals de houten blaasinstrumenten zijn ze min ofmeer buisvormig, maar de mondstukken hebben eenkoker- of komvorm en het instrument zelf eindigt ineen klankbeker die het geluid versterkt. Vroegerwaren in de orkesten natuurhoorns en natuurtrom-petten te horen, die uitsluitend door middel vanademdruk en lipspanning werden bespeeld. Daarmeekonden alleen hoge noten worden voortgebracht.Later veranderde de vorm van de instrumenten enmede door toevoeging van kleppen en ventielen konmen er toen een volledige chromatische toonschaalmee spelen. Koperen blaasinstrumenten vormen eenvaste sectie binnen het symfonieorkest en zijn ookveel te horen in bands en jazzensembles.

TrompetDe trompet bestond ooit uit een lange metalenbuis; later maakte men het instrument hanteer-baarder door deze buis te ‘vouwen’. In de negen-tiende eeuw begonnen instrumentmakers extrastukken buis toe te voegen. Door het afwisselendindrukken van drie ventielen wordt de buis ver-kort of verlengd, waardoor hogere en lagere tonenkunnen worden gespeeld. De cornet lijkt op detrompet, maar is kleiner en heeft een iets minderschel geluid.Ventieltrompet in F. Courtois en Mille, Frankrijk (Parijs), ca. 1881.

Verzilverd koper, ca. 52 cm lang.

9

FagotNet als de hobo heeft de fagot een dubbel riet, maar door zijngrotere lengte kan hij lagere tonen voortbrengen. Het hiernaastafgebeelde exemplaar is gemaakt van esdoornhout en grenadille,beide duurzame houtsoorten. De fagot bestaat uit een ‘dubbelge-vouwen’ houten buis. Daarin zit een S-vormig metalen buisjewaaraan het riet bevestigd is. De luchtstroom die door het riet inde onderste buis van het instrument wordt geblazen, verandertvan richting en komt er aan de bovenkant weer uit. FredericTriebert, die dit exemplaar heeft gemaakt, behoort tot de instru-mentmakers die de moderne fagot hebben geperfectioneerd.

Fagot. Frederic Triebert, Frankrijk (Parijs), 1810-ca. 1900. Esdoornhout, grenadille en verguld koper, ca. 131 cm hoog.

SaxofoonDe saxofoon, te zien in de hier afgebeelde collage, heeft evenalsde klarinet een enkel riet. Dat van de saxofoon is echter breder;het mondstuk is kegelvormig. Het geluid verschilt dan ook sterkvan dat van de klarinet. De saxofoon, die in ca. 1840 werd uitge-vonden door de Belg Adolphe Sax, is te horen in orkesten enmilitaire kapellen, maar werd vooral populair onder jazzmuzikan-ten. De titel van het afgebeelde kunstwerk, The Woodshed (letter-lijk: De houtschuur), slaat wellicht op de term woodshedding, diedoor muzikanten werd gebruikt voor intensieve oefensessies.The Woodshed. Romare Bearden, VS, 1911-1988. Geknipt en geplakt bedrukt en gekleurdpapier, fotokopiëen, textiel, potlood en gespoten inkt op Masonite. © Romare Bearden Foundation/Licensed by VAGA, New York.

Page 10: kijken naar muziek

Slaginstrumenten zijn er inallerlei vormen en maten, maarze brengen allemaal geluidvoort door ze te schudden, doorerop te slaan of door erover-heen te strijken of te schrapen.Ze ondersteunen het ritmewaarop gedanst kan worden. In orkesten of kleinere ensem-bles, of als begeleiding van eensolist, geven ze de muziek eenvleugje mee van het land waarze vandaan komen. Castagnet-ten, bijvoorbeeld, leggen eenverband met Spanje, terwijleen gong je aan muziek uitAzië doet denken.Tot de slaginstrumentenbehoort ook de piano, waarvande toetsen hamertjes in bewe-ging brengen die snaren aan-slaan. De staven van de xylo-foon, gemaakt van hout, bam-boe of metaal, kun je aanslaanof je kunt eroverheen strijken.Datzelfde doe je met een tam-boerijn, die je bovendien kuntschudden om de metalen schijf-jes langs de rand te laten rinke-len. Onder de slaginstrumentenvind je verder nog de pauken,het klokkenspel en de celesta.

HoornDe ventielhoorn is afgeleid van de hoorns die bij dejacht werden gebruikt. De jachthoorn had een gewon-den vorm, zodat de hoornblazer hem over de schouderkon dragen terwijl hij te paard zat. Hij hoefde alleen maarzijn rechterarm op te heffen om het mondstuk aan zijn lippen tebrengen; zijn linkerarm bleef geheel vrij. In de negentiende eeuwwerden er windingen en ventielen aan de jachthoorn toegevoegd omde toepassingsmogelijkheden binnen het orkest te vergroten. Hoornisten houden hun instru-ment nu op de schoot, met de klankbeker omlaag. Door een hand in de beker te steken kande klank worden gedempt. Joseph Lathrop Allen, de maker van het afgebeelde exemplaar,heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het roterende ventiel.Hoorn. Joseph Lathrop Allen, VS (New York), 1815-1897. Koper, ca. 41 cm lang.

EuphoniumDe naam van dit instrument, een klein soort tuba, betekent zoveelals ‘mooie stem’. Het ongewone model dat hiernaast staat afgebeeldheeft twee bekers; eigenlijk zijn het twee instrumenten in één. Dooreen vijfde ventiel in te drukken kun je het geluid van het ene in-strument naar het andere laten overgaan. Het ene klinkt harder danhet andere, en zo kan er een echo-effect worden bereikt. Dit bijzon-dere instrument is overdekt met gegraveerde portretten van compo-nisten, cartoons en patriottische symbolen. Dat heeft de graveur, diehet instrument in 1936 aan zijn zoon cadeau deed, meer dan twee-honderd uur werk gekost.De Amerikaanse firma waar het werd gemaakt bestaat overigens nogsteeds.Euphonium met dubbele bekers. C.G. Conn Ltd., VS (Elkhart, Indiana), 1936. Metaal, ca. 80 cm.

TromboneDe trombone, afgebeeld op het schilderij hiernaast, heeft eenschuif waarmee de buislengte kan worden verkort of verlengd,waardoor de toonhoogte verandert. In de Renaissance stond detrombone bekend als ‘sackbut’ (een Engels woord). Op dit schil-derij is de trombonespeler afgebeeld als solist; achter hem zijnandere hout- en koperblazers te zien. Waarschijnlijk speelde hetensemble een populair wijsje om de Parijse toehoorders ertoe teverleiden een evenement in de tent achter hen bij te wonen.Circusvoorstelling (detail). Georges-Pierre Seurat, Frankrijk, 1859-1891. Olieverf op doek.

Slaginstrumenten

10

Page 11: kijken naar muziek

11

PianoDe piano (afkorting van ‘pianoforte’) was een uitvin-ding van de Italiaanse instrumentmaker BartolomeoCristofori. Anders dan het verwante klavecimbel kande piano harde én zachte klanken produceren (pianobetekent zacht, forte betekent luid). Wanneer de pianistde toetsen indrukt, worden de metalen snaren in depiano door hamertjes in trilling gebracht, waardoor zegeluid voortbrengen. Iedere toets heeft zijn eigenhamertje en één of meer snaren. De korte dunne snarenvoor de hoge tonen zitten rechts, de lange dikke voorde lage tonen links. Aan de vorm van een vleugelpianois dat duidelijk te zien. Deze piano, gebouwd doorCristofori in 1720, is waarschijnlijk de oudste terwereld. Hij is kleiner en lichter dan de piano’s van nu,heeft minder toetsen, en geen pedalen.Pianoforte. Bartolomeo Cristofori, Italië (Florence), 1655-1732. Diverse materialen, ca. 229 cm lang.

CastagnettenCastagnetten horen bij Spaanse muziek;ze worden vaak bespeeld door dansers endanseressen. Ze bestaan uit twee uitgehol-de stukjes hout, die aan de duim bevestigdzijn en met de vingers in staccatoritmetegen elkaar worden geslagen op de maatvan de muziek.

TrommelsTrommels zijn in allerlei vormen enmaten over de hele wereld te vinden. Inwezen zijn het holle vaten van metaal,hout, aardewerk of fiberglas, bespannenmet een membraan van perkament, die-renhuid of kunststof. Op dit vel wordt geslagen met de handen, met mallets ofstokken; de holle kast eronder versterkt het geluid. De grote trom in eenorkest is aan twee zijden bespannen; op beide vellen wordt geslagen meteen mallet met een zachte kop. De pauk ziet eruit als een enorme metalenkom. Er zit een pedaal aan waarmee de spanning van het vel kan wordengeregeld. In een orkest worden twee of drie pauken bespeeld.

Kleine tromDe kleine trom kan op een standaardworden bespeeld, maar kan ook op hetlichaam worden gedragen. In het legerwerd hij algemeen gebruikt om mars-ritmes aan te geven, soms samen metfluiten of bugels. Deze trom was ingebruik bij het leger van de unionistentijdens de Amerikaanse Burgeroorlog.Er staat een adelaar op, symbool van deVerenigde Staten. Met het touw dat in een zigzagpatroon rond de trom-mel is gewonden, kan de spanning van het vel geregeld worden; daarmeeverandert ook de klank. Een snaar langs de onderzijde van de trilt meewanneer de trommelaar met zijn stokken op het bovenste vel slaat.Kleine trom. Toegeschreven aan Ernest Vogt, VS (Philadelphia), ca. 1860. Hout, huid en touw, ca. 39 cm. hoog.

Carmencita. William Merritt Chase,VS, 1849-1916. Olieverf op doek.

Page 12: kijken naar muziek

12

KUNSTWERK: Chrysanten, Utagawa (Andō) Hiroshige,Japan, 1797-1858. Houtsnede.MUZIEK: De vlucht van de hommel, Nikolay Rimsky-Korsakov, Rusland, 1844-1908.

Hoor je…de haastige hommel van bloem naar bloemvliegen?

De violen en de fluit spelen dehommel aan het begin van hetstuk. In korte, snelle noten ver-klanken ze het rusteloze rond-vliegen van het insect.

En hoor je…

� de hommel zoemend boveneen bloem zweven, in de lagenoten van de violen?

� de hommel verder vliegen, maar nu zwaar van de nectar,in het spel van de klarinetten?

Page 13: kijken naar muziek

Track

1

Page 14: kijken naar muziek

Track

2

Page 15: kijken naar muziek

Hoor je…de eerste schaatser die ophet ijs komt, zich uitslovenin rondjes en achten?

De vioolsolo geeft de glijdendebewegingen van de schaatser invlugge noten weer.

En hoor je…

� een stuntelige schaatser rondkrabbelen, onderuitgaanen vallen, gespeeld door destrijkers – violen, altviolen en cello’s – in een snel dalen-de toonladder?

� het gieren van de noorden-wind in de solopartij van deviool, snel rijzend en dalendover de toonladder?

KUNSTWERK: Winterlandschap met schaatsers en eenvogelval, atelier van Pieter Brueghel de Jongere,Vlaanderen, 1564/65-1637/38. Olieverf op paneel.MUZIEK: De vier jaargetijden: Winter (Allegro),Antonio Vivaldi, Italië, 1678-1741.

15

Page 16: kijken naar muziek

Hoor je…de toeterende auto’s die zich door de drukke straten van de stad haasten?

Deze geluiden worden gemaaktdoor echte claxons.

En hoor je…

� het geklop van paarden-hoeven, gespeeld door hetwoodblock, dwars door deverkeersgeluiden heen?

� de mensen snel voorbijlopenop het trottoir, gespeeld doorde xylofoon?

KUNSTWERK: Avenue du Bois, Kees van Dongen,Nederland, 1877-1968. Olieverf op doek.MUZIEK: An American in Paris (Een Amerikaan inParijs), fragment, George Gershwin, VS, 1898-1937.

16

Page 17: kijken naar muziek

Track

3

Page 18: kijken naar muziek

Track

4

Page 19: kijken naar muziek

Hoor je…de prachtige vissen doorhet water zwemmen?

In harmonische samenklankengeven de fluit en de violen degracieuze bewegingen van devissen weer.

En hoor je…

� de belletjes zigzaggend opstij-gen naar het wateroppervlak,gespeeld door de piano’s?

� het zonlicht doordringen inhet water, zachtjes weergege-ven door het klokkenspel,kort voor het einde van hetstuk?

KUNSTWERK: Ocean Life (Het leven in de oceaan),Christian Schussele, VS, 1824-1879, en James McAlpinSommerville, MD, VS, 1825-1899. Aquarel, gouache, grafiet en arabische gom op gebroken wit velijnpapier.MUZIEK: Het carnaval der dieren: Aquarium, CamilleSaint-Saëns, Frankrijk, 1835-1921.

19