Post on 07-Mar-2016
description
ISSO-INFO 48 meI 20121
De VSK is een uitgelezen kans om nieuwe producten over
het voetlicht te brengen. ISSO trok een goed bezochte stand
met drie nieuwe kennisproducten: het Sanitair Montage
Handboek 2012, de digitale Infotheek Sanitair en het
Handboek Zonne-energie. ‘In onze stand is druk gebladerd
in het nieuwe Sanitair Montage Handboek 2012,’ aldus Oscar
Nuijten, projectcoördinator bij ISSO. ‘Het is dan ook een must
have voor de sanitair specialist.’
universeel handboekHet handboek is door Rob van Bergen, directeur van ISSO,
overhandigd aan Eric van der Blom, beleidsmedewerker van
Uneto-VNI. Blom: ‘Het is goed dat we nu een nieuwe versie
van dit handboek hebben. Met het
boek kunnen alle partijen op dezelf-
de manier werken. Hierdoor worden
in ontwerpen, bestektekeningen
en in de uitvoering minder fouten
gemaakt.’ Daarmee is het belang-
rijkste over het handboek gezegd:
het is een standaard. Bezoekers aan
de stand van ISSO konden ook de
digitale versie bekijken via de nieu-
we site Infotheek Sanitairtechniek.
alles over zonne-energieEen ander nieuwtje van ISSO was
het verschijnen van de conceptver-
sie van het dikke handboek Zonne-
energie. In het handboek is naast
zonnestroom en zonne warmte ook
ISSO INFO48
mei 2012
verder op pag 2
aardige drukte op de vsk 2012
Tijdens de presentatie van de nieuwe producten werd het met zo’n 60 belangstellenden een leuke
drukte op de ISSO-stand.
een bouwkundig deel met referentiedetails, opgenomen.
Het praktijkgerichte boek kan de langzame groei van zonne-
energie in Nederland misschien wat versnellen. Bert Stuij van
Agentschap NL: ‘het is een lijvig en volledig boek geworden.
Hierdoor kan de bouw- en installatiesector werken volgens
de officiële richtlijnen. De juiste toepassing zal bijdragen
aan het groeiende vertrouwen van de consument in zonne-
energie.’ Stuij nam op de beurs het concept van het boek in
ontvangst samen met Willem Ladiges van het Opleidings- en
ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB).
De definitiever versie van het Handboek Zonne-energie ver-
schijnt omstreeks juni.
de utrechtse vsk-beurs 2012 trok 46.690 bezoekers. dat zijn ruim 8.000 bezoekers minder dan waar de beurs op rekende. donderdag 9 februari was echter een topdag. ook de isso-stand plukte daar de vruchten van.
2
Van stichtingsbestuur naar raad van toezicht 2
Artikeltekst Bouwbesluit 2012 aangepast na melding ISSO 3
Annulering conceptartikel over legionellapreventie 3
Toon uw kwaliteit! 4
Project over grootkeukenventilatiesystemen 4
Beroepsbeoefenaars onder de loep 5
Update publicatie 74 over binnenklimaat 5
Onderzoek naar luchtgordijnen 6
Handboek Installatietechniek krijgt aanvulling 6
Netwerken op ons jaarlijkse najaarsoverleg 7
Ventilatieprestatiekeuring voor o.a. woningen en scholen 7
Rijksgebouwendienst draagt WKO-expertisetool over aan ISSO 8
Publicatie over luchtfilters verlangt update 8
Tweets #ISSOnl en @issonieuws 9
Gratis rekentools op installbasis.nl 9
Nieuwe ISSO-producten 9
De juiste riolering met nieuwe NTR 3216 10
Themanummer over energieneutraal bouwen 10
Update Publicatie 18, drukverliesberekening in leidingnetten 11
ISSO-Instructiebijeenkomsten 2012 12
‘Winst door slim ontwerp van leidingwaterinstallaties’ 19
ISSO-Award 2012: inschrijving geopend! 20
ISS
O-i
nfo
nu
mm
er
48
content
hoe verkrijgbaar? Het Sanitair Montage Handboek, een uitgave van FILOSOOF bv,
is via www.isso.nl te bestellen voor € 45,– (excl. btw). De digi-
tale Infotheek Sanitairtechniek is via www.isso-digitaal.nl een
jaar te bezoeken voor € 85,– (excl. btw). Voor abonne ment-
houders op de complete online bibliotheek van ISSO geldt
een regeling. Het handboek Zonne-energie kost € 160,– (excl.
btw). Raadpleeg voor nadere informatie www.isso.nl.
vervolg van pag 1 - Aardige drukte op VSK-beurs
Bert Stuij van
Agenschap NL,
samen met
opleidingsinstituut
OTIB opdrachtgever
van het handboek
Zonne-energie.van stichtingsbestuur naar raad van toezicht
Medio 2012 gaat isso over van een stichtings-bestuur naar een raad van toezicht. bestuurs-voorzitter Cees van laarhoven: ‘We nemen als raad van toezicht meer afstand van de management taken. isso is daar naar toege-groeid.’
Sinds de oprichting in 1974 heeft stichting ISSO een alge-
meen en dagelijks bestuur. Die bestuurlijke vertegenwoor-
diging blijkt in de praktijk iets teveel van het goede. ISSO
heeft immers ook een directeur. Bestuursvoorzitter Cees
van Laarhoven: ‘De overgang naar een raad van toezicht is
een logische stap. ISSO heeft zich de afgelopen jaren steeds
verder ontwikkeld. Haar imago in de markt is goed en haar
positie is duidelijk. In de installatiesector én in de bouwko-
lom wordt de stichting algemeen erkend en breed gedragen.
Dat zie je ook aan de samenstelling van het bestuur waarin
partijen zitten als de Rijksgebouwendienst en Bouwend
Nederland.’
stabiliteit‘De stabiliteit van ISSO maakt de zware controle van een
algemeen en dagelijks bestuur minder noodzakelijk,’
Vervolgt Van Laarhoven. ‘In de nieuwe structuur krijgt de
huidige directeur Rob van Bergen meer verantwoordelijk-
heid. Zo bepaalt hij de dagelijkse gang van zaken en stelt
een beleids- en financieel jaarplan op. Ook initieert hij nieu-
we ontwikkelingen, investeringen en projecten. De raad van
toezicht is eindverantwoordelijk, maar opereert op afstand.
Het orgaan controleert en is voor Rob een inspiratiebron
voor nieuwe initiatieven.’
De nieuwe raad voldoet aan de jongste eisen van de “good
governance “, ofwel de code Tabaksblat.’ In de raad zitten
de oprichters en mede-opdrachtgevers van ISSO deel uit
van raad van toezicht, te weten Uneto-VNI, PIT, TVVL en
NLingenieurs. De raad van begeleiding, die de inhoudelijke
kwaliteit van ISSO-publicaties borgt, blijft onveranderd.
ISSO-INFO 48 meI 20123
artikeltekst 3.31 uit het bouwbesluit behan-delt de regelbaarheid van luchtverversing. voor dit artikel is voor bouwbesluit 2012 een nieuwe tekst opgesteld. volgens isso leidt die tekst echter tot verwarring en foutief ontwor-pen ventilatiesystemen. om die reden heeft het ministerie van bzk artikeltekst 3.31 aange-past.
Vanwege Bouwbesluit 2012 herziet ISSO een aantal publica-
ties. Daarvoor worden de nieuwe regelingen gewikt en ge wo-
gen. En zo werd door projectcoördinator Marco Hofman een
voorpublicatie van artikel 3.31. onder de loep genomen. Het
artikel suggereerde dat zowel de toevoer- en afvoervoorzie-
ningen als de natuurlijke en de mechanische voorzieningen
moesten voldoen aan de eisen in artikel 3.31. Dit zou beslist
tot verwarring leiden en tot foutief ontworpen woningventi-
artikel 9 voor de regeling legionellapreven-tie in drinkwater en warm tapwater gaat niet door. dit is besloten door het ministerie van infrastructuur en Milieu. het artikel zou de volgorde van de beheersconcepten voor legio-nellapreventie nader bepalen.
Aanleiding is het uitgebrachte commentaar door het
Landelijk Overleg Preventie Legionella (LOPL), waar ISSO het
secretariaat van voert. Het commentaar maakt duidelijk dat
de tekst van het concept op gespannen voet staat met het
Drinkwaterbesluit. Met name de in artikel 36 opgenomen
norm van 100 kve/l en de procedure beschreven in artikel 44.
Volgens het ministerie heeft met het wegvallen van deze
belangrijke pijlers van artikel 9 de bepaling geen bestaans-
recht. Daarom wordt voorlopig geen gebruik gemaakt van
de in artikel 44 opgenomen mogelijkheid om nadere regels
vast te stellen.
artikel 44.3 voor Controle en uitvoeringBij controle en uitvoering wordt rekening gehouden met
het eerste tot en met derde lid van artikel 44 van het
Drinkwaterbesluit, laat het ministerie verder weten. Daarin
is beschreven in welke situaties mag worden overgegaan op
elektrochemisch of chemisch beheer. Daarbij is een belang-
rijke rol weggelegd voor (op grond van BRL 6010 gecerti-
ficeerde) adviesbedrijven. Misschien wordt in de toekomst
alsnog invulling gegeven aan artikel 9. Maar dan moeten de
ervaringen bij controle en toezicht aanleiding geven, aldus
het ministerie.
artikeltekst bouwbesluit 2012 aangepast na melding isso
latiesystemen met te weinig capaciteit, constateerde Marco.
Zijn mening werd bevestigd door specialisten uit het netwerk
van ISSO die het artikel ter beoordeling kregen toegestuurd.
tekst uit 2003Na een notitie van Marco bij het Meldpunt BB2012 heeft het
Ministerie van BZK besloten de artikeltekst aan te passen
zonder verzwaring van de eisen ten opzichte van het artikel
3.50 uit het Bouwbesluit van 2003. Natuurlijke toevoerventi-
latievoorzieningen moeten voldoen aan de wettelijke eisen
uit artikel 3.31. Voor mechanische ventilatievoorzieningen
behoren nog steeds de privaatrechtelijke kwaliteitseisen
aangehouden te worden, zoals opgesteld door de installa-
tiesector (GIW/ISSO, Uneto-VNI, Fme/VLA). Dat betekent toe-
passing van minimaal een calamiteitenschakelaar (nulstand)
en een traploze regelaar of standenschakelaar voorzien van
minimaal drie standen.
annulering conceptartikel over legionellapreventie
4
vindt u het belangrijk hoogwaardige kwaliteit te leveren? dan hebben u en isso een grote overeenkomst! een mooie basis voor een sa men werking met alleen maar winnaars. Wat denkt u bijvoorbeeld van isso als (kennis)part-ner?
ISSO zoekt naar partners uit de sector die belang hebben bij
de activiteiten van ISSO en die willen bijdragen met financi-
ele middelen en kennis.
Waarom zou u zich als sponsor alias kennispartner aan ISSO
willen verbinden? Wat is onze tegenprestatie? Om dat te
onderzoeken, heeft ISSO in april twintig organisaties uit
de sector te gast gehad. Samen met deze organisaties zijn
ideeën en verwachtingen besproken. Daar is de volgende
aanbieding uit voortgekomen:
ISSO zoekt kennispartners
toon uw kwaliteit!
U krijgt als kennispartner het basispakket Publiciteit voor € 2.500,–
Dit pakket bestaat uit:
het basispakket kunt u aanvullen Met:Netwerken: bijeenkomsten
€ 1.000,– ISSO organiseert jaarlijks thema- en netwerk-
bijeenkomsten over actuele onderwerpen. Tijdens deze
bijeenkomsten bent u, samen met een collega, van harte
welkom daaraan deel te nemen.
Opleiden: In-company trainingen
€ 2.400,– ISSO verzorgt voor uw bedrijf jaarlijks een
In-company training naar keuze.
Kwaliteit: ISSO-producten
€ 5.000,– Alle ISSO-kennis in huis; toegang
tot de online bibliotheek ISSO-digitaal (single
user) en 30% korting op de aanschaf van de
papieren ISSO-producten.
belangstelling?We gaan graag met u in gesprek over een
samenwerking. Voor nadere informatie kunt
u contact opnemen met Anneli van
Kleven, telefoonnummer (010) 206 59 41,
a.vankleven@ isso.nl.
Praat met ons mee via twitter,
#kennispartner #issonl
over ventilatiesystemen in grootkeukens bestaat nog geen technische isso-publicatie. daar wordt aan gewerkt. harry van Weele, pro-jectcoördinator van de publicatie: ‘Met deze publicatie springen we in op een vraag uit de markt.’
Professionals uit de bouw zijn aangewezen op de documen-
tatie van leveranciers. Die volgen verschillende buitenlandse
richtlijnen en normen. Een goed grootkeukenventilatiesy-
steem voert kookdampen en kookluchtjes af bij een zo laag
mogelijk energiegebruik en een gezonde comfortabele
werkomgeving. Harry: ‘Met deze publicatie willen we de pro-
fessional eenduidige aanwijzingen geven voor het ontwerp,
afgestemd op de situatie en aansluitend op de Nederlandse
normen en wetten. Daarnaast behandelen we in de publica-
tie de montage, het beheer en het onderhoud van de syste-
men. Die praktische informatie is weer een verrijking voor
installateurs en beheerders.’
oproep: leveranCiers keukenventilatiesISSO stelt de publicatie samen met OTIB, Uneto-VNI en TVVL.
We zoeken echter nog naar leveranciers van keukenventila-
tiesystemen die met kennis en financiële middelen kunnen
bijdragen. Geïnteresseerd? Dan nodigen wij u uit contact op
te nemen met Harry van Weele, h.vanweele@isso.nl. De ISSO-
publicatie verschijnt een jaar nadat de projectfinanciering
rond is.
project over grootkeukenventilatiesystemen
Onze kennispartners zijn:
• Plaatsing van uw bedrijfslogo in alle komende ISSO-publicaties.
• Plaatsing van uw bedrijfslogo en vermel ding van uw organisatie op www.isso.nl.
• Vermelding van uw bedrijfsnaam en website in het kwartaalblad ISSO-Info.
• Gebruik van het ISSO-kennispartnerlogo in uw communicatie-uitingen, op uw website, op beurzen en in overige media.
KENNISPARTNER
• Op de door ons georganiseerde seminars en symposia, tonen wij uw bedrijfslogo op onze banner.
• Wij tonen onze banner met uw bedrijfslogo op beurzen waaraan ISSO deelneemt.
• Gratis 1.000 klantfolders ‘Kies voor kwaliteit’ met uw bedrijfslogo en bedrijfsgegevens.
ISSO-INFO 48 meI 20125
O p l e i d i n g s - e n
o n t w i k k e l i n g s f o n d s
v o o r h e t T e c h n i s c h
I n s t a l l a t i e b e d r i j f
publicatie
74ke
nn
isin
st
itu
ut
vo
or
de
ins
ta
ll
at
ies
ec
to
r
Th
er
mis
ch
e b
eh
aa
gl
ijkh
eid
• eis
en
vo
or
bin
ne
nT
em
pe
ra
Tu
ur
in g
eb
ou
we
n
thermische behaaglijkheid eisen voor binnenTemperaTuurin gebouwen
het project buildupskillsnetherlands, kortweg bus-nl draait op volle toeren. doel van dit project is het verhogen (upskillen) van de ken-nis en vaardigheden van beroepsbeoefenaars in de bouw- en installatiesector. het project wordt gedragen door een consortium met isso als een van de deelnemers.
BUS-NL richt zich specifiek op vakmensen die direct betrok-
ken zijn bij de energetische verduurzaming van de gebouw-
de omgeving in de periode van 2012 naar 2020. In de periode
2012-2013 moet duidelijk worden over welke (nieuwe) kennis-
en vaardigheden deze specifieke, vakinhoudelijke beroeps-
beoefenaars dienen te beschikken. Ook wordt vastgesteld
wat daarbij nog ontbreekt in de huidige kwalificatiestructuur
van de opleidingen en in het post-initiële onderwijsaanbod.
landelijk gedragen Het BUS-NL project is geïnitieerd door Intelligent Energy
Europe (IEE) en wordt sinds 2011 uitgevoerd onder regie van
beroepsbeoefenaars onder de loep
binnenkort start isso met een update van publicatie 74 ‘thermische behaaglijkheid’. de bestaande publicatie stamt uit 2004. over het onderwerp is noemenswaardig meer nieuws onder de zon.
De bestaande publicatie behandelt methoden en eisen die
aan het thermische binnenklimaat worden gesteld. Daarbij
zijn adaptieve grenswaarden geïntroduceerd waarmee
het comfort van een gebouw gecontroleerd kan worden.
Inmiddels zijn ervaringen met de methodiek opgedaan, zijn
er diverse nieuwe wetenschappelijke publicaties over dit
onderwerp verschenen en heeft vervolgonderzoek plaats-
gevonden. Om die redenen is besloten om van de ISSO-
publicatie een update te laten verschijnen.
deelneMersDe projectorganisatie bestaat uit gerenommeerde organi-
saties als de Rijksgebouwendienst, TVVL, TU-Delft en een
aantal specialisten uit het veld. Kartrekker van het project
is ISSO. Met deze groep experts worden nieuwe richtlijnen
opgesteld en in de ISSO-publicatie gerealiseerd. Daarmee
komt een breed gedragen hulpmiddel voor zowel beslissers
als uitvoerders tot stand.
Update 2013
het consortium, bestaande uit landelijke organisaties uit
het onderwijs, de bouw- en installatiesector. BUS-NL wordt
onder meer ondersteund door Agentschap NL, Uneto-VNI,
Bouwend Nederland (ook co-financier) en de Ministeries van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en van Economische
Zaken, Landbouw en Innovatie,
Meer inforMatieVoor nadere informatie over BUS-NL kunt u contact
opnemen met projectcoördinator Marco Hofman,
m.hofman@isso.nl.
update publicatie 74 over binnenklimaat
De update van Publicatie 74 Thermische behaaglijkheid
verschijnt medio 2013.
6
‘een luchtgordijn bij de ingang is vaak de enige toelaatbare optie voor bijvoorbeeld winke-liers, scholen, overheidsinstanties en culturele instellingen,’ zegt harry van Weele, projectco-ordinator. ‘Maar over luchtgordijnen bestaat nog geen publicatie. die is hard nodig.’
Harry: ‘Veel publieke gebouwen hebben luchtgordijnen.
Daarmee blijft de verwarmde of gekoelde lucht binnen en
wordt een behoorlijke hoeveelheid energie bespaard die
anders nodig is om de lucht van buiten opnieuw te koelen
of te verwarmen. De toegang is open, wat de entree uit-
nodigend en efficiënt maakt. Dat is minder het geval bij
bijvoorbeeld luchtsluizen of draaideuren; andere opties om
twee temperaturen van elkaar te scheiden. Maar die zorgen
voor oponthoud en dat kunnen bezoekers vervelend vinden.
Daarom wordt graag gekozen voor een luchtgordijn.’
geluid en toCht‘In de praktijk blijkt een luchtgordijn niet altijd naar behoren
te werken en kan de energiebesparing tegenvallen,’ vervolgt
Harry. ‘Soms zijn er ook klachten over geluid of tocht. Dat
komt meestal door fouten in het ontwerp of bij de installatie.
Dat is niet zo vreemd, want er bestaan nog geen algemeen
geldende normen of ontwerpmethoden voor luchtgordij-
onderzoek naar luchtgordijnen
nen.’ Voor het ontwerp en de installatie wordt hoofdzakelijk
gebruik gemaakt van (beperkte) informatie van leveranciers.
Die documentatie behandelt doorgaans alleen het product
en de vuistregels van de leverancier. Maar daarin komt ver-
andering.
van a tot zMet een aantal partijen uit de markt schrijft ISSO een publi-
catie voor beslissers en uitvoerders in de bouw- en installa-
tiebranche. Harry: ‘We behandelen het hele proces rond het
ontwerpen, beheren en onderhouden van diverse luchtgor-
dijnen. Dat doen we met onder meer een Programma van
Eisen en verschillende praktijkgerichte methodieken. We zijn
ervan overtuigd dat deze publicatie noodzakelijk is voor de
sector,’ besluit Harry zijn toelichting.
oproep: leveranCiers luChtgordijnenDe publicatie Luchtgordijnen, kwaliteitseisen voor ontwerp,
uitvoering, beheer en onderhoud wordt door ISSO samen-
gesteld met medewerking van OTIB, Uneto-VNI en TVVL.
We zoeken nog naar producenten en leveranciers van lucht-
gordijnen die met kennis en financiële middelen kunnen
bijdragen. Geïnteresseerd? Dan nodigen wij u uit contact op
te nemen via info@isso.nl. Bij voldoende financiering kan de
ISSO-publicatie naar verwachting medio 2013 verschijnen.
het tweedelige handboek installatietechniek krijgt een zogenaamde addendum. hierin staan aanpassingen in de installatietechniek vanwege het bouwbesluit 2012 en andere wet-
geving. het adden-dum is gratis voor huidige bezitters van het handboek.
Het 1.400 bladzijde
tellende Handboek
Installatietechniek is een
volledig naslagwerk over
installaties. Het bevat onder
meer basiskennis
over installaties,
verwijzingen
naar (praktijkge-
richte) literatuur
en antwoorden op vragen. Het uitgebreide register is daarbij
een hulpmiddel. Met tekeningen en illustraties wordt de
visueel ingestelde technicus snel naar het antwoord op zijn
vraag geleid.
WijzigingenSommige aspecten in de laatste editie uit 2002 zijn veran-
derd. Daarom verschijnt in mei een addendum van ruim 150
pagina’s. Het addendum behandelt onder meer aanpassin-
gen vanwege het Bouwbesluit 2012 en nieuwe bepalingen
in wetgevingen, waaronder het F-gassenbesluit en het
arbeidsomstandighedenbesluit. In het addendum staan ook
paragrafen over nieuwe of vernieuwde ISSO-publicaties. De
digitale versie van het handboek op www.isso-digitaal heeft
geen addendum nodig. In die versie worden de aanpassin-
gen in de bestaande tekst verwerkt.
Bezitters van het handboek ontvangen een aanvraagformu-
lier voor het addendum.
handboek installatietechniek krijgt aanvulling
ISSO-INFO 48 meI 20127
September 2012
35
36
37
38
39
Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17
Prinsjesdag
18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
de ventilatie op scholen en kinderdagverblij-ven schiet vaak tekort. om daar paal en perk aan te stellen, is beoordelingsrichtlijn (brl) 8010 voor woningen uitgebreid. Met de nieuwe richtlijn kunnen marktpartijen nu ook de venti-latievoorzieningen beoordelen van scholen en kinderdagverblijven. de nieuwe richtlijn kunt u bestellen via www.isso.nl. CertifiCaatBRL 8010 stelt marktpartijen in staat om de kwaliteit van
nieuwe en bestaande ventilatievoorzieningen onder certifi-
catie te beoordelen. De richtlijn sluit aan op de verscherpte
eisen van Bouwbesluit 2012. Eigenaren van woningen, scho-
len en kinderdagverblijven dragen de verantwoordelijkheid
om aan de eisen van het Bouwbesluit te voldoen.
tWee typen beoordelingenDe nieuwe ventilatievoorziening kan de installateur beoor-
delen op de eisen die aan de levering gesteld zijn, waaronder
aanvullende eisen in het bestek. Bestaande ventilatievoorzie-
Beoordelingsrichtlijn 8010
ventilatieprestatiekeuring voor woningen, kinderdagverblijven en scholen
ningen worden alleen getoetst op prestaties en een door de
opdrachtgever aan te geven kwaliteitsniveau. Beide
beoordelingen refereren naar het wettelijk
verankerde Bouwbesluit 2012.
saMenstellersBRL 8010 is uitgebreid in opdracht van het
Ministerie van Infrastructuur en Milieu. SBR,
(kennisplatform voor de bouw en vastgoed)
heeft de opdracht volbracht in samenwer-
king met KBI (informatieloket voor certifi-
cering in de bouw- en installatiesector)
en ISSO.
De nieuwe beoordelingsricht-
lijn 8010 is verkrijgbaar via
www.isso.nl.
netwerken op ons jaarlijkse najaarsoverleg
houd donderdagmiddag 20 september vrij in uw agenda voor het najaarsoverleg van isso. thema van de dag zijn de kansen en mogelijkheden in onzekere en ongunstige marktomstandigheden. de dag laten we bruisen van ideeën.
Op korte termijn ontvangen de relaties van ISSO
de officiële uitnodiging met het inspirerende pro-
gramma. Ook andere partijen uit de bouw zijn van
harte welkom. Het programma biedt volop ruimte
om te netwerken. Onderdeel van het programma
is de uitreiking van de ISSO-Award 2012. Drie
finalisten voor de ISSO-Award geven een pitch, waarna de
gasten de uiteindelijke winnaar zullen kiezen.
uW investeringVoor ISSO-relaties, partners en opdrachtgevers is de bijeen-
komst gratis. Voor andere deelnemers zijn de kosten
€ 195,– (excl. btw) per persoon. Voor uw introducee
betaalt u € 75,–. U kunt zich inschrijven via www.isso.nl.
Praat met ons mee via twitter, #najaarsoverleg
#issonl
8
in februari heeft directeur alex vermeulen van de rijksgebouwendienst (links op de foto)de Wko-expertisetool overgedragen aan directeur rob van bergen van isso. Met de Wko-expertisetool wordt de kwaliteit van een warmte en koude opslaginstallatie geborgd en vooral de kosten voor onderhoud en beheer verlaagd.
De WKO-expertisetool is een marktgedragen instrument met
gestandaardiseerde WKO-concepten en monitoringseisen. Hij
is door de Rijksgebouwendienst ontwikkeld in nauwe samen-
werking met installatiebedrijven, adviesbureaus en de Neder-
landse Vereniging voor Ondergrondse Energieopslag (NVOE).
Door dit instrument over te dragen aan ISSO, stelt de
rijksgebouwendienst draagt Wko-expertisetool over aan isso
Rijksgebouwendienst de markt in staat om op een genor-
meerde wijze de gevraagde kwaliteit te leveren en zo faal-
kosten in ontwerp, uitvoering en beheer te voorkomen.
eind 2012 besChikbaarMarktpartijen kunnen eind 2012 voor de WKO-epertisetool
terecht bij ISSO. Voor die tijd gaat ISSO het instrument ver-
der ontwikkelen in overleg met de gebruikers. De tool sluit
aan op de nieuwe ISSO-publicatie 39 ‘Ontwerp, realisatie
en beheer van een Energiecentrale met warmte en koude
opslag (WKO)’, die ook eind dit jaar zal verschijnen.
CertifiCeringsregelingVanaf 1 januari 2013 geldt er een certificeringsregeling
voor WKO-installaties. De Rijksgebouwendienst maakt dan
alleen nog gebruik van WKO-gecertificeerde bedrijven. Deze
bedrijven maken gebruik van de ISSO-publicatie 39 en SIKB-
protocollen. De WKO-expertisetool sluit daarop aan.
isso zoekt partijen om de publicatie over luchtfilters uit 1990 te kunnen herzien. het handboek gaat over de selectie, installatie en onderhoud van luchtfiltersystemen. uneto-vni dringt al enige jaren aan op een update. zij financieren een deel van dit project.
‘Voor een update is een aantal belangrijke redenen,’ vertelt
Marco Hofman, projectcoördinator van de publicatie. ‘Zo
willen we aan de orde stellen hoe de standaard luchtfilters
(ultra)fijnstof in de buitenlucht kunnen filteren. Daarnaast
moeten we nieuwe classificaties en normen behandelen,
waaronder enkele NEN-EN. Die kennis is nodig om het juiste
luchtfilter te kunnen kiezen. Ook willen we het groeiende
aanbod van filtermaterialen onder de loep nemen.’
aandaCht voor WoningventilatieEen ander onderwerp dat aandacht vraagt, is woningventila-
tiesystemen. Die worden steeds vaker van luchtfilters voor-
zien om enerzijds de installatie schoon te houden en ander-
publicatie over luchtfilters verlangt update
zijds de kwaliteit van de binnenlucht te verbeteren. Daarover
bestaat nog weinig informatie, als ook over het reinigen van
luchtfilters. Marco: ‘Over reinigen gesproken: in de update
kunnen we ook beschrijven hoe een luchtfilter zelf als bron
van verontreiniging kan gaan werken. Het gebruik van nieu-
we luchtfilters geeft uitgifte van vezeldeeltjes aan de schone
luchtzijde. Bij luchtfilters die enige tijd worden gebruikt, kan
geurvorming ontstaan of schimmelvorming.’
dit jaar van startAl met al is er genoeg stof voor een herziene uitgave. De
publicatie wordt voor een deel gefinancierd door Uneto-Vni.
‘Daar is ISSO blij mee. Hierdoor kunnen we dit jaar van start
met dit project,’ aldus Marco.
oproepOproep: kunt u financieel en/of in kennis bijdragen aan een
update van Publicatie 27 Luchtfilters voor comfortinstallaties?
Neem dan contact op met Marco Hofman,
m.hofman@isso.nl.
ISSO-INFO 48 meI 20129
@Rob_van_Bergen: Vandaag in
gesprek met #kennisparrtners #ISSOnl.
Verbinding maken tussen kennis en
bedrijf. Wordt interessant!
@HRMarketeer: Net #SocialMedia sessie
bij @issonieuws gehad: veel nieuwe kansen om op te pakken!
@jancromwijk: @issonieuws: Vanmorgen bij BDA-opleidingen
cursusmateriaal leergang zonne-energie besproken.
Indrukwekkend!
@readiadvies: Goede opkomst ALV @AvEPAnl. Duidelijke
presentatie door bevlogen Kees Arkesteijn van #ISSOnl over
#energielabel #nenepg #nieuwbouwlabel
oproepTweet mee via @issonieuws en #ISSOnl. Interessante, leuke of
informatieve tweets worden opgenomen in de nieuwsbrief.
tweets #issonl en @issonieuws
ISSO-publicatie 18 Leidingnetberekening
ISSO-publicatie 101 Onderhoud en onderhouds-
contracten
ISSO-kleintje‘Meetmethoden Verlichting’
Sanitair Montage Handboek
Applicatie Infotheek Sanitairtechniek (digitaal)
NTR 3216 Riolering in bouwwerken
BRL 8010 VentilatiePrestatieKeuring - Beoordelen van
ventilatievoorzieningen van woningen, scholen en
kinderdagverblijven
Praktijkboek Gezonde Gebouwen Cahier P8 Thermisch
actieve vloeren – betonkernactivering (digitaal)
Praktijkboek Gezonde Gebouwen Cahier T12
Binnenmilieuprofiel woningen (digitaal)
ISSO-rapport 111 Geluid voor individuele woning-
installaties
Meer informatie over deze producten vindt u op
www.isso.nl.
nieuwe isso-producten
voor velen onder u is installbasis.nl een begrip. op de site staan gratis rekentools voor het berekenen van bijvoorbeeld circulatievoud, geluidsniveau, koellast en transmissie. onlangs zijn alle dertig rekentools door isso gecontro-leerd en herzien.
Installbasis.nl wordt dagelijks druk bezocht door profes-
sionals en studenten. Per jaar gaat het over circa 30.000
bezoekers. De site is vooral een verzamelplaats van online
rekentools; met de calculators kan snel een eerste project-
berekening worden gemaakt.
overnaMe logisChe stapKort geleden is het beheer van installbasis.nl overgenomen
door ISSO. De overname is een logische stap en komt ten
goede aan de kwaliteit van de rekentools. Daarbij zijn onze
publicaties de belangrijkste informatiebronnen van install-
basis.nl. Zo dicht bij de bron houdt de rekentools actueel en
correct.
dertig rekentoolsMet hulp van financiering door OTIB heeft ISSO de ruim
dertig rekentools nauwkeurig gecontroleerd op juistheid
handige rekentools op installbasis.nl
en van een hoognodige update voorzien. Dit betekent dat
alle rekentools weer voldoen aan de regelgeving van van-
daag de dag, waaronder het Bouwbesluit 2012, EPG en het
Drinkwaterbesluit.
besChikbare rekentools:• Brandveiligheid (basistools), koppeling met ISSO-
publicatie 42
• Drukverlies (basistools), koppeling met ISSO-publicatie 18
• Expansievatbepaling cv-ketel
• Geluidleer (basistools)
• Kanalenberekening (basistools)
• Luchtbehandeling (basistools)
• Luchtconditieberekening (volgens het diagram van
Richard Mollier)
• Perslucht (basistools)
• Regeltechniek (Kv-waarden en flow)
• Transmissieberekening, koppeling met ISSO-publicatie 51
• Ventilatie (basistools), koppeling met ISSO-kleintje
Ventilatie, ISSO-publicatie 61, 62, 91 en 92.
In de nabije toekomst krijgt installbasis.nl de look en feel
van ISSO. De site blijft onder dezelfde naam een gratis dienst
voor de bouw- en installatiesector.
10
NTR
3216 BIN
NEN
RIO
LERIN
G
RIOLERING VAN BOUWWERKEN
Richtlijnen voorontwerp en uitvoering
NTR 3216
HERZIENE VERSIE 2012
ISSO NTR 3216-2012.indd 2 16-04-12 11:25
binnenkort verschijnt een update van ntr 3216. de isso-publicatie geeft alle technische informatie voor het ontwerp, uitvoering en beheer van riolering van bouwwerken. Met de nieuwe ntr 3216 in de hand ontwerpt u een afvoersysteem voor afvalwater die voldoet aan het bouwbesluit 2012, de lozingsbesluiten en de nen-normen.
Het nieuwe Bouwbesluit heeft betrekking op de riolering tot
aan de perceelgrens. Dat heeft gevolgen voor het ontwerp,
want voorheen was dat tot 0,5 m buiten het gebouw. In deze
nieuwe NTR 3216 zijn ook de universele benamingen voor
rioleringsleidingen opgenomen. Verder komen aan de orde
de nieuwe Wet milieubeheer en de Wet op de waterhuis-
houding. Zo is er de zorgplicht om binnen de perceelgrens
zoveel mogelijk hemelwater te gebruiken, vast te houden of
te infiltreren.
de juiste riolering met nieuwe ntr 3216
In de nieuwste ThemaTech wordt energieneutraal bouwen
onder de loep genomen. Het onderwerp wordt besproken
door een aantal specialisten uit de installatiesector. Hun
uitgesproken meningen worden onderbouwd met prak-
tijkverhalen. Uit de inhoudsopgave:
• Hoe ondersteunt het Rijk de markt bij energieneutraal
bouwen?
• De huidige energienorm EPG is niet geschikt voor
energieneutraal bouwen.
• Schilindex: een meetinstrument voor de warmte- of
koudebehoefte van een gebouw.
• De gevolgen van energieneutraal bouwen voor het
ontwerpproces.
• Denken in totaaloplossingen in de installatiesector.
Het full colour magazine is voor € 9,– (excl. btw) te bestel-
len via de ISSO-winkel op www.isso.nl.
nieuWe inziChtenNTR 3216 is aangevuld met kennis en inzichten die de samen-
stellers van de publicatie (NEN, ISSO en Uneto-VNI) sinds de
vorige uitgave uit 2008 hebben verworven over:
• leidingloop in kruipruimtes en kruipruimteloos bouwen
• zettingsconstructies bij zakkende grond
• afvoerleidingen van de keuken
• dimensioneren van ontspanningsleidingen
• samenvoegen van leidingen
• hemelwaterafvoer van hellingbanen
• geluidshinder van rioleringsleidingen boven verlaagde
plafonds
• brandveilige doorvoeringen
• klachtenanalyse.
NTR 3216 vormt een uitstekende aanvulling op NEN 3215
‘Gebouwriolering en buitenriolering binnen de perceelgren-
zen’. Deze publicatie behandelt de bepalingsmethoden voor
de afvoercapaciteit, water- en luchtdichtheid en afstand van
dakuitmondingen.
VERSCHENEN: ISSO-magazine ThemaTech
themanummer over energieneutraal bouwen
ISSO-INFO 48 meI 201211
A P R I L 2 0 1 2 N R 2 5
ThemaTech
“Rijk vervult voorbeeldrol mits de investeringen rendabel en doelmatig zijn”
– DOEDE VAN DIJK, MINISTERIE BZK
“Met de Schilindex maakt de NII de bouwkundige prestaties van een gebouw zichtbaar”
– BENEDIKT VAN ROOSMALEN, NNI
“Proces bepaalt veel meer dan de techniek of energieneutraal mogelijk is”
– LEON BURDORF, GRONTMIJ
“Ga met heel veel inspiratie, passie en betrokkenheid aan de slag”
– YURI PELSER, YMERE
“Een transitie in besluitvorming en energie-concepten is hard nodig”
– ERIC WILLEMS EN ERWIN ROIJEN, CAUBERG-HUYGEN
ENERGIENEUTRAAL BOUWEN
K E N N I S I N S T I T U U T V O O R D E I N S T A L L A T I E S E C T O R
publicatie
18
KE
NN
ISIN
ST
ITU
UT
VO
OR
DE
INS
TA
LL
AT
IES
EC
TO
R
LEID
ING
NE
TB
ER
EK
EN
ING
- DR
UK
VER
LIESB
EREK
ENIN
G
Leidingnetberekening
ISBN 978-90-5044-226-8
Drukverliesberekening
O p l e i d i n g s - e n
o n t w i k k e l i n g s f o n d s
v o o r h e t T e c h n i s c h
I n s t a l l a t i e b e d r i j f
naar publicatie 18 is veel vraag. de publicatie behandelt een gestandaardiseerde methode voor de berekening van drukverlies in lei-dingnetten. isso heeft de uitgave herzien. belangrijke aanvulling op de publicatie uit 1988 is de aansluiting op europese normen, het gebruik van andere media dan water en nieuwe inzichten.
Bij leidingnetten voor verwarmings- en koelinstallaties in de
woning- en utiliteitsbouw is het noodzakelijk een drukver-
liesberekening uit te voeren. Hiermee bepaal je de beno-
digde opvoerdruk van de circulatiepomp en de stand van de
inregelafsluiting. Het is ook belangrijk voor een doelmatig
energiegebruik en de regelbaarheid van verwarmings- en
koelsystemen. In publicatie 18 wordt de drukverliesbereke-
ning stap voor stap en aan de hand van voorbeelden toege-
licht. Als methode wordt gebruik gemaakt van wrijvingsfac-
toren berekend volgens de formule van Colebrook-White.
update publicatie 18, standaard voor drukverliesberekening in leidingnetten
VERSCHENEN: ISSO-magazine ThemaTech
themanummer over energieneutraal bouwen
van Water tot persluChtPublicatie 18 behandelt enerzijds de theorie van stromende
media en optredende drukverliezen en anderzijds een
methode voor het ontwerpen van een optimaal leidingnet-
systeem. Daarbij wordt rekening gehouden met praktische
en technische randvoorwaarden en de kosten. Behalve alle
soorten leidingnetsystemen met water, al dan niet met anti-
vriesmiddelen en stoom, wordt ook ingegaan op diverse
thermische oliën, perslucht, medische gassen en aardgas.
van prograMMa- tot beheerfaseVoor het structuren van de informatie is gebruik gemaakt
van het Model Kwaliteitsbeheersing Klimaatinstallaties
(MKK). Dit levert voor iedere fase van het proces de vereiste
informatie aan partijen om een goed leidingnet te kunnen
realiseren, te weten programma- , ontwerp- , uitwerking- ,
realisatie-, en beheerfase. De toegankelijke publicatie
is behalve voor professionele adviseurs en installateurs
geschikt als lesmateriaal voor het vakonderwijs.
hoe verkrijgbaar?De nieuwe ISSO-publicatie 18 ‘Leidingnetberekening - druk-
verliesberekening’ is verschenen in gedrukte en in digitale
vorm. De gedrukte versie is voor € 130,– (excl. btw) te
bestellen via www.isso.nl. De digitale versie is verkrijgbaar
via www.isso-digitaal.nl. Publicatie 18 behandelt alleen de
drukverliesberekening. Andere aspecten van leidingnetbere-
keningen of hydraulische schakelingen staan in andere ISSO-
publicaties
12
publicatie
55.3
ke
nn
isin
st
itu
ut
vo
or
de
ins
ta
ll
at
ies
ec
to
r
Leg
ion
eLL
ap
re
ve
nt
ie in
kLim
aa
tin
sta
LLa
tie
s
legionellapreventie in klimaatinstallaties
EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012
Van diverse kanten is ISSO gevraagd een bijeenkomst te ont-
wikkelen die dieper ingaat op het uitvoeren van een risico-
analyse. Hiervoor is een vierdaagse bijeenkomst ontwikkeld
die opleidt tot risico-analist koeltorens en klimaatinstallaties.
loCatiebezoek aan natte koeltorenDe eerste twee dagen zijn gelijk aan de instructiebijeen-
komst ‘Legionellaveilig beheren van koeltorens’ voor experts.
Op de derde dag gaan de deelnemers naar een praktijkloca-
tie om daar met de docent een koeltoren met klimaatinstalla-
tie te schouwen. Hierna volgt een instructie in het uitvoeren
van een risicoanalyse en het opstellen van een beheers-
plan (conform ISSO-publicatie 55.3 ‘Legionellapreventie in
klimaat installaties’ en AI-blad 32).
opdraChtDe deelnemers werken de opdracht thuis verder uit. De uit-
komst wordt door de docent beoordeeld. Na een aantal weken
ISSO-Instructiebijeenkomsten 2012
‘legionellaveilig beheren van koeltorens’Instructiebijeenkomsten van een en twee dagen
worden op de vierde bijeenkomst de bevindingen klassikaal
besproken. Bij voldoende resultaat wordt het ISSO-certificaat
risico-analist koeltorens en klimaatinstallaties uitgereikt.
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out met onder
meer het model-risicoanalyse en beheersplan voor natte
koeltorens.
vrijstellingDeelnemers die in het verleden de tweedaagse instructie al
hebben gevolgd, hoeven alleen dag 3 en 4 bij te wonen.
Wanneer?De bijeenkomst vindt eind 2012 plaats.
Raadpleeg www.isso.nl voor nadere info.
1. Service- en onderhoudsbedrijven.
2. Toezicht en inspectie (gemeenten/overheid).
3. Gebouw beheerders.
4. Water behande lings bedrijven, fabrikanten & advies-
bureaus ’s (experts).
Voor elke beroepsgroep is er een passende en praktijk-
gerichte module. De bijeenkomst voor de beroepsgroepen
1 t/m 3 duren een dag. Voor de experts duurt de instructie
twee dagen.
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out met onder
meer het model-risicoanalyse en beheersplan voor natte
koeltorens.
Wanneer?Vanwege de grote belangstelling zijn er extra bijeenkomsten
gepland. Alle bijeenkomsten vinden in de 2e helft van 2012
plaats. Raadpleeg www.isso.nl voor nadere info.
risico-analist koeltoren en klimaatinstallaties Bijeenkomst van vier dagen
Het legionellaveilig beheren van koeltorens staat volop in
de belangstelling. Daar speelt ISSO op in met een instructie-
bijeenkomst. De instructie is bedoeld voor deelnemers die
te maken hebben met het beheer van koeltoreninstallaties
en werken bij een van de volgende soorten bedrijven of
organisaties:
ISSO-INFO 48 meI 201213
KLEINTJEke
nn
isin
st
itu
ut
vo
or
de
ins
ta
ll
at
ies
ec
to
r
KL
EIN
TJE
le
gio
ne
ll
ap
re
ve
nt
ie
Kruisplein 25
3014 DB rotterdam
postbus 577
3000 an rotterdam
tel. 010 206 59 69
fax 010 213 03 84
www.isso.nl
info@isso.nl
Legionellapreventie
iSBn-978-90-5044-153-7
EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012
Installatiebedrijven zijn min of meer verplicht hun uitvoeren-
de medewerkers te instrueren over de geldende richtlijnen
en voorschriften voor veilige leidingwaterinstallaties. Deze
bijeenkomst geeft de medewerkers een uitstekende basis.
Hierdoor zijn zij in staat veilige leidingwaterinstallaties te rea-
liseren en in stand te houden.
We behandelen de nieuwe richtlijnen en voorschriften van
Drinkwaterbesluit 2011, de Waterwerkbladen en de ISSO-
publicaties in de 55-serie, uitgave 2012. Specifiek wordt
ingegaan op legionellapreventie en het beveiligen van
leidingwaterinstallaties tegen terugstroming vanuit (gevaar-
lijke) toestellen. De onderwerpen komen aan bod in praktijk-
situaties en praktische oefeningen. Tijdens de bijeenkomst
is veel ruimte voor het beantwoorden van vragen uit de
praktijk.
onderWerpen• Legionellapreventie.
• Risicofactoren legionellagroei en terugstroming.
• Beveiliging van terugstroming (volgens WB. 3.8 en 4.4B).
• Wettelijke voorschriften en technische richtlijnen.
• Onderhoud (volgens WB 1.4G).
• Toezicht door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties en waterleidingbedrijven.
• Uitgangspunten voor legionellaveilig ontwerpen en
aanleggen.
• Legionellaveilig beheer en onderhoud.
• Maatregelen in collectieve woninginstallaties.
veilige leidingwaterinstallaties Bijeenkomst van een dag
• Maatregelen tegen terugstro-
ming per installatiecomponent.
• Inspecteren en in kaart brengen
bestaande installaties.
• Werkvoorschriften.
• Demonstratie www.legionel-
levraagbaak.nl en www.zorg-
plicht-legionella.nl.
• Praktijkcases.
voor Wie?De bijeenkomst is bedoeld voor
hoofdrolspelers bij de aanleg en
het onderhoud van veilige leiding-
waterinstallaties, zoals installateurs,
(leidinggevende) monteurs en
technici. Ook is de bijeenkomst
zeer geschikt voor medewer-
kers die leidingwaterinstallaties inspecteren vanwege het
beheersplan legionellapreventie.
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out met onder
meer een samenvatting van Kleintje Legionella. De hand-out
is aangepast aan Drinkwaterbesluit 2011.
Wanneer?De instructie vindt plaats op woensdag 10 oktober 2012 op
het kantoor van ISSO in Rotterdam.
integraal ontwerpen van legionellaveilige woningen Bijeenkomst van een dagdeelEen legionella-uitbraak is te voorkomen door bij het ontwerp
van een leidingwaterinstallatie rekening te houden met de
voorschriften. Zo moet de installatie voldoen aan NEN 1006
uit 2002 (Algemene voorschriften voor leidingwaterinstal-
laties). NEN geeft voorschriften voor de maximum tempera-
tuur van drinkwater en ‘afgekoeld’ warmtapwater. Boven een
temperatuur van 25 °C kunnen bacteriën - waaronder legio-
nella - uitgroeien tot schadelijke concentraties.
Op deze bijeenkomst leert u de NEN-voorschriften toe te
passen aan de hand van ISSO/SBR-publicatie 811, die ver-
scheen in opdracht van Uneto-VNI. De publicatie geeft prak-
tische richtlijnen en technische oplossingen. Ook wordt aan-
dacht besteed aan samenwerking tussen alle partijen in het
bouwproject; om legionella te voorkomen is samenwerking
essentieel. Duidelijk wordt beschreven hoe u het bouwpro-
ces het beste kunt organiseren en coördineren. De training
behandelt eveneens de rechten en plichten van werkvoorbe-
reiders, uitvoerders en monteurs.
onderWerpen• Legionella en risico’s.
• Waarborg water kwaliteit.
• Voorkomen van legionella.
• Wetgeving (Drinkwaterbesluit 2011).
• Problemen uit de praktijk.
• Toegestane plaatsen voor cv- en drinkwaterleidingen.
• Oplossingen uit ISSO/SBR-publicatie 811 en de checklist
hotspots.
14
HOTSPOTVRIJ ONTWERPEN, BOUWEN EN INSTALLEREN
Concepten ter voorkoming van ongewenste
opwarming van leidingwater in nieuwbouwwoningenH
OT
SP
OT
VR
IJ O
NT
WE
RP
EN
, BO
UW
EN
EN
INS
TA
LL
ER
EN
EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE
voor Wie?De bijeenkomst is gericht op specialisten die zich direct of
indirect bezighouden met aanleg van cv- en drinkwaterin-
stallaties, waaronder:
legionellapreventie voor toezichthouders en gemeenten Bijeenkomst van een dagdeel
De gemeentelijke afdeling Bouw- en woningtoezicht is
verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van het
Bouwbesluit en de daarin aangewezen normen. Na het
volgen van deze bijeenkomst kunnen toezichthouders van
gemeenten een actieve bijdrage leveren aan installaties die
bij oplevering voldoen aan de wettelijke eisen met betrek-
king tot legionellaveiligheid.
Eén van de eisen waar de installatie in de praktijk vaak niet
aan voldoet, is de eis dat de drinkwatertemperatuur onder
25 °C moet blijven en niet onbedoeld mag worden opge-
warmd door bijvoorbeeld een nabijgelegen cv-leiding. Dit is
een van de aandachtgebieden van de toezichthouder.
De lesstof is gebaseerd op de ISSO/SBR uitgave 811 (2011).
Deze publicatie bevat ontwerpconcepten die voorzien in
bruikbare en toepasbare oplossingen in technisch en orga-
nisatorisch opzicht, waaronder de organisatie van het bouw-
proces en in welke fasen controles nodig zijn. Samenwerking
tussen architect, aannemer en installateur en toezichthouder
is essentieel. Oplossingen en verboden zijn niet alleen een
zaak van de installateur, maar net zo goed van de toezicht-
houder en de ontwerper van het gebouw.
onderWerpen• Legionella en risico’s.
• Waarborg waterkwaliteit en voorkomen legionella.
• Legionellapreventie in de Drinkwaterwet, het
Drinkwaterbesluit 2011 en NEN 1006 (Algemene voor-
schriften voor drinkwaterinstallaties).
• Problemen in de praktijk bij het voorkomen van hotspots.
• Toegestane plaatsen cv- en drinkwaterleidingen.
• Oplossingen uit ISSO/SBR-publicatie 811.
voor Wie?De bijeenkomst is gericht op medewerkers van gemeenten
die zich direct of indirect bezighouden met het toezicht op
de naleving van de wettelijke voorschriften van de bouw.
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out met
onder meer een samenvatting van ISSO/SBR-publicatie 811
‘Integraal ontwerpen van legionellaveilige woningen’.
Wanneer?Deze instructie vindt plaats in oktober of in november 2012
in Rotterdam of in Utrecht. Bij voldoende aanmeldingen
worden de locatie en de datum bepaald.
betonkernactivering (basis)Bijeenkomst van een dag
Bij betonkernactivering (BKA) wordt nuttig gebruik gemaakt
van de massa van een gebouw om koude of warmte te buf-
feren en af te geven aan de binnenruimte. BKA is echter com-
plex, want in het ontwerp- en realisatieproces worden nog
veel fouten gemaakt. Om faalkosten te voorkomen, is een
integrale aanpak met de diverse bouwpartijen nog belang-
rijker dan bij conventionele trajecten. Het is van belang een
installateur of installatieadviseur in het ontwerpteam te heb-
ben. Op deze bijeenkomst leert u de basisbeginselen en de
mogelijkheden van BKA.
Wanneer?Deze instructie vindt
plaats op dinsdag
25 september 2012
op het kantoor van
ISSO in Rotterdam
• installateurs
• projectleiders
• bouwkundige
uitvoerders
• technici
• werkvoorbereiders
• (leidinggevende)
monteurs.
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out met
onder meer een samenvatting van ISSO/SBR-publicatie 811
‘Integraal ontwerpen van legionellaveilige woningen’.
ISSO-INFO 48 meI 201215
publicatie
85ke
nn
isin
st
itu
ut
vo
or
de
ins
ta
ll
at
ies
ec
to
r
Th
er
mis
ch
Ac
Tie
ve
vlo
er
en
- be
To
nk
er
nA
cT
ive
rin
g
thermisch actieve vloeren
Betonkernactivering
EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE
betonkernactivering (integraal) Bijeenkomst van vier dagen
Bij nieuwbouw wordt regelmatig betonkernactivering (BKA)
toegepast. BKA is niet eenvoudig, waardoor in het ontwerp-
en realisatieproces nog veel fouten worden gemaakt. Na
het volgen van deze vierdaagse cursus weet u faalkosten te
voorkomen.
U leert een goed en geïntegreerd BKA-systeem te ontwikke-
len en toe te passen aan de hand van een stappenplan. Rode
draad door de cursus is een casus van een realistisch gebouw.
Via deze casus loopt u alle stappen door van BKA. Rekening
is gehouden met een evenwichtige verdeling over de vier
dagen van complexe en minder complexe onderwerpen.
onderWerpen dag 1
• Mogelijkheden BKA.
• Belang van een integraal ontwerpproces met architect,
constructeur en installatieadviseur/installateur.
• Hulpmiddelen om na te gaan of BKA een goede keuze is.
• Gewenste thermische comfort.
onderWerpen dag 2
• Behandeling van constructieve inpassing, ruimtebeleving
en inpassing van de techniek.
• Vloertypen en leidingregisters en de toepassing daarvan.
• Integratie ventilatie concepten in installatieconcepten.
• Consequenties voor het interieurontwerp.
• Soorten verlichting.
onderWerpen dag 3
• Indeling en regelen thermische zones.
• Regelstrategieën BKA.
• Effect ‘zelfregelbaarheid’ van het gebouw op gekozen
naregeling.
• Flexibiliteit BKA.
• Relatie flexibiliteit en diversiteit.
• Impact BKA op EPC, BREEAM-score en GreenCalc-score.
• Impact BKA op energiebesparing en het sluiten van kring-
lopen.
onderWerpen dag 4
• Kosten en benchmarking.
• Vergelijken kosten en baten met andere LTV-systemen.
• Toepassen van het afwegingskader in de hoofdcasus.
voor Wie?Deze cursus is ontwikkeld voor installateurs en installatie-
adviseurs.
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out en ISSO-
publicatie 85 ‘Betonkernactivering’.
Wanneer?Met het deelnameformulier op www.isso.nl kunt u uw
belangstelling kenbaar maken. Bij voldoende belangstelling
wordt de datum en de locatie bepaald.
onderWerpen• Mogelijkheden BKA.
• Belang van een integraal ontwerpproces met architect,
constructeur en installatieadviseur/installateur.
• Hulpmiddelen om na te gaan of BKA een goede keuze is.
• Vaststelling gebruiksfunctie gebouwdelen en keuze voor
mogelijke, aanvullende ventilatiesystemen.
• Afgiftesystemen.
• Wel of geen eigen regelstrategie vanwege traagheid van
een systeem.
• Wel of geen radiatoren.
• Diameter van watervoerende buizen en onderlinge buis-
afstand.
• Consequenties voor het interieurontwerp.
• Soorten verlichting.
voor Wie?De training is bedoeld voor beïnvloeders, zoals architecten,
bouwkundigen en projectontwikkelaars.
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out en ISSO-
publicatie 85 ‘Betonkernactivering’.
Wanneer?Met het deelnamefor-
mulier op www.isso.nl
kunt u uw belangstel-
ling kenbaar maken. Bij
voldoende belangstel-
ling wordt de datum en
de locatie bepaald.
16
publicatie
47ke
nn
is
in
st
it
uu
t v
oo
r
de
i
ns
ta
ll
at
ie
se
ct
or
on
tw
erp v
an
hy
dr
au
lisch
e sch
ak
eling
en v
oo
r k
oelen
ontwerp van hydraulische schakelingen voor koelen
ke
nn
isin
st
itu
ut
vo
or
de
ins
ta
ll
at
ies
ec
to
r
Power Quality
Instructieboek
PQ
Ins
tr
uc
tIe
bo
ek
Po
we
r Q
ua
lIt
y
EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012
hydraulische schakelingen voor verwarmen en koelen Bijeenkomst van drie dagen
Kernactiviteit van een installatieont-
werper is het ontwerpen van een
hydraulische schakeling. Het belang
van een goed ontwerp is groot, mede
door energiezuinige technieken, zoals
de warmtepomp en energieopslag in
de bodem.
In deze cursus leert u systematisch
een complete hydraulische schake-
ling samen te stellen. Ook kunt u het
gedrag van hydraulische systemen
beoordelen voor vallast en deellastsi-
tuaties. Hierbij wordt gebruikgemaakt
van ISSO-publicaties 44 en 47 waarin verschillende hydrauli-
sche modulen zijn omschreven. De modulen zijn afgestemd
op de eigenschappen en randvoorwaarden van de in de
hydraulische schakeling opgenomen apparaten.
onderWerpen• Hydraulische modulen voor:
o warmtegebruikers
o warmteopwekkers
o koude gebruikers
o koude opwekkers.
• Selectie van gebruikersmodulen en opwekkermodulen.
• Invloed van de regelafsluiters op het hydraulisch gedrag.
• Invloed van een toerengeregelde pomp op het
hydraulisch gedrag.
• Samenstellen van een hydraulische schakeling uit modulen.
• Voorbeeld hydraulische schakeling voor:
o verwarmen
o koelen
o verwarmen en koelen met warmtepomp en
warmte- en koudeopslag.
voor Wie?De cursus is bedoeld voor installateurs, ontwerpers of be-
heerders van hydraulische schakeling in utiliteitsgebouwen.
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out met onder
meer een samenvatting van ISSO-publicaties 44 ‘Het ont-
werp van hydraulische schakelingen voor verwarmen’ en 47
‘Ontwerp van hydraulische schakelingen voor koelen’.
Wanneer? De instructie vindt plaats op donderdag 4, donderdag 11
en donderdag 18 oktober 2012 op het kantoor van ISSO in
Rotterdam.
power Quality Bijeenkomst van drie dagen
Elektriciteit is niet meer weg te denken uit onze samenleving.
Elektrische energie is de levensader van handel, dienstverle-
ning en industrie. Bedrijfsprocessen zijn daardoor ook meer
afhankelijk geworden van de kwaliteit van de geleverde elek-
triciteit en de kwaliteit van hun installaties en apparatuur. Dit
gaat over Power Quality (PQ), een onderwerp dat nationaal
en internationaal steeds vaker op de agenda staat. Power
Quality ofwel stroom- en spanningskwaliteit, gaat over de
kwaliteit van elektrische energie, wat er mis mee kan gaan,
hoe dat veroorzaakt wordt en wat de oplossingen zijn voor
problemen.
Deze bijeenkomst is praktisch onmisbaar als uw bedrijf wil
opereren op de markt van PQ. De installateur speelt daarin
een prominente rol. Op deze beroepsgroep richt de bijeen-
komst zich. De installateur krijgt een totaaloverzicht van PQ
en leert problemen te herkennen, te analyseren en op te los-
sen. Vooral de methodieken bieden een schat aan informatie.
Deze bijeenkomst is ontwikkeld in opdracht van
Opleidingsfonds voor
de Technische Installatie
Branche (OTIB) met steun
van de vakgroep Electro
Installateur van Uneto-VNI.
onderWerpenDe bijeenkomst bestaan
uit een theoretisch en een
praktisch deel.
dag 1 • Opfrissen van basiskennis.
• Waarnemen en herkennen van Power Quality-problemen.
dag 2 • Onderzoek van waarnemingen.
• In beeld brengen van fenomenen.
• Behandeling van meetmethoden.
dag 3 • Interpretatie van meetgegevens.
• Analyse oorzaken.
ISSO-INFO 48 meI 201217
EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012
voor Wie?De bijeenkomst is ontwikkeld voor installatiebedrijven die
zijn aangesloten of geregistreerd bij de brancheorganisatie
Uneto-VNI en/of bij het Opleidingsfonds voor de Technische
Installatie Branche (OTIB).
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out en de ISSO-
publicatie ‘Instructieboek Power Quality’.
Wanneer? De bijeenkomst vindt plaats in mei en in oktober 2012.
Energiezuinige en duurzame woningen en woongebouwen
zijn aan de orde van de dag. Een manier om dat te bereiken,
is het toepassen van moderne mechanische ventilatiesyste-
men in combinatie met een goede isolatie en kierdichting.
Daarom staan innovatieve ventilatiesystemen volop in de
belangstelling bij partijen in de bouwkolom.
Deze cursussenreeks is ontwikkeld om u te ondersteunen
in het ontwerp- en realisatieproces. Door het toepassen
van de lesstof voorkomt u faalkosten. Als basis dienen ISSO-
publicaties en -instructieboeken over woningventilatie.
onderWerpen:• De basisprincipes van bestaande en nieuwe ventilatiesy-
stemen.
• De regels voor woningventilatie van het Bouwbesluit.
• De ontwikkeling van een ontwerp voor een ventilatiesy-
steem en bijkomende facetten, waaronder de selectie van
systeemonderdelen.
deze cursus wordt verzorgd door:
WoningventilatieAandacht wordt besteed aan nieuwe wet- en regelgeving
(waaronder het Bouwbesluit, EPG en de Recast EPBD). Deze
stellen steeds vaker eisen aan het adequaat dimensioneren,
installeren, opleveren en controleren van ventilatiesystemen.
Ook doet u voldoende kennis en kunde op om te kunnen
voldoen aan de vakinhoudelijke eisen volgens beoordelings-
richtlijn BRL 8010.
De cursussenreeks Woningventilatie is ontwikkeld door de
installatie- en ventilatiesector en wordt in opdracht van ISSO
verzorgd door FILOSOOF bv.
basis ventilatietechniek voor alle betrokken partijen uit de bouwkolomBijeenkomst van een halve dag
• Aandachtspunten bij het installeren en beheren van een
ventilatiesysteem.
• Maken van een voorlopige systeemkeuze, passend bij de
situatie en de klantwens.
• Voordelen, nadelen en aandachtspunten bij het voort-
brengingsproces van een ventilatiesysteem.
onderWerpen:• Opstellen van ventilatiebalansen voor enkele typen systemen.
• Maken van gedetailleerde ontwerpen die voldoen aan de
eisen voor onder andere luchtkwaliteit, comfort, geluid en
brandveiligheid.
voor ontwerpende partijen Bijeenkomst van een dag
• De relatie leggen tussen het ventilatiesysteem en de andere
installaties in het gebouw en in het bouwkundige ontwerp.
• Een vertaalslag maken van het gebruikersprofiel, de
locatie en het gebouw naar een passend, gedetailleerd
systeem en een montagegereed ontwerp.
onderWerpen• Maken van een ventilatiesysteem volgens het ontwerp.
• Het in bedrijf stellen van een ventilatiesysteem volgens
het ontwerp.
voor partijen verantwoordelijk voor installatie en opleveringBijeenkomst van een dag
• Herkennen van aandachtspunten en valkuilen uit de
praktijk.
• Opstellen van een opleverings-, controle- en meetprotocol en
het uitvoeren en rapporteren van deze kwaliteitscontroles.
18
EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE 2012 EDUCATIE
onderWerpen• Basiskennis over ventilatie.
• Praktijkgerichte kennis over het vakbekwaam monteren
van de nieuwste ventilatiesystemen.
• Omgaan met afwijkende situaties en inzicht in de gevol-
gen van montagehandelingen op de kwaliteit van een
ventilatiesysteem.
belangstelling?Voor aanmelding nodigen wij u uit op de site www.filosoofbv.
nl. Bij voldoende aanmeldingen worden de locatie en de
datum bepaald. Voor nadere informatie over de cursusinhoud
kunt u contact opnemen met Marco Hofman, m.hofman@isso.nl.
onderWerpen• Beoordelen van de conditie van een bestaand ventilatie-
systeem.
• Opstellen van een schriftelijk ventilatieprestatierapport.
voor partijen verantwoordelijk voor beheer en onderhoudBijeenkomst van een dag
• Opstellen en uitvoeren van een meerjarenonderhouds-
plan.
• Het gebruik en de uitleg van ventilatieonderdelen aan
derden.
voor de systeemmonteurBijeenkomst van een dag
lesMateriaalDe deelnemers krijgen een uitgebreide hand-out op basis
van instructieboeken over ventilatie.
Cito en CertifiCering Na het volgen van de basisbijeenkomst in combinatie met
één of meerdere vervolgbijeenkomsten, is de deelnemer
in staat om deel te nemen aan het door Cito ontwik-
kelende examen Ventilatie Woningen. Daarnaast bent
u vakbekwaam voor de certificering door een CI van de
VentilatiePrestatieKeuring voor woningen, scholen en kinder-
dagverblijven.
aangepaste wetgeving rondom rioleringBijeenkomst van een daghoe ontwerp je de riolering van een bouwwerk vol-gens bouwbesluit 2012? een dergelijke vraag wordt beantwoord op de isso-instructie bijeen komst riolering van bouwwerken.
Tijdens de bijeenkomst wordt u geïnformeerd over Bouwbesluit
2012. Het nieuwe Bouwbesluit heeft betrekking op de riolering
tot aan de perceelgrens. Voorheen was dat tot 0,5 m buiten het
gebouw.
Daarnaast hoort u alle ins and outs van de nieuwe NEN 3215 (2011)
en NTR 3216 (2012). Hierin zijn onder meer universele benamingen
voor rioleringsleidingen doorgevoerd.
Wet Milieubeheer versus buiteninstallatiesVerder komen aan de orde de nieuwe Wet milieubeheer en de
Wet op de waterhuishouding. Zo is er de zorgplicht om binnen
de perceelgrens zoveel mogelijk hemelwater te gebruiken, vast te
houden of te infiltreren. U krijgt inzicht in een aantal installaties,
zoals afscheiders, hwa-infiltratiesystemen, IBA’s en installaties voor
gescheiden urine-inzameling. Ook staan we stil bij het 3D Bouw
Informatie Model (BIM). Het toepassen van BIM wordt nu ook
gangbaar bij het ontwerpen en beheren van rioleringsinstallaties.
doCentenDe bijeenkomst wordt gegeven door onder meer Will Scheffer,
deskundige sanitaire installaties en voormalig beleidsmedewer-
ker UVNI en Theo Scheers, adviseur van akoestisch adviesbureau
Peutz.
loCaties en dataKijk voor een instructie bij u in de buurt op www.isso.nl onder
Kennisoverdracht/Instructiebijeenkomsten. De instructie duurt
een halve dag en is van 15:00 uur tot 20:00 uur. De deelnameprijs
bedraagt € 385,- (excl. btw). Bij het gelijktijdig bestellen van de
nieuwe NTR 3216 ontvangt u op deze publicatie 30% korting.
kijk voor nadere informatie over de bijeenkomsten of het aanmeldformulier op www.isso.nl onder kennisoverdracht/instructiebijeenkomsten.
praat met ons mee via twitter #instructies #issonl
ISSO-INFO 48 meI 201219
O p l e i d i n g s - e n
o n t w i k k e l i n g s f o n d s
v o o r h e t T e c h n i s c h
I n s t a l l a t i e b e d r i j f
in de wereld van de leidingwaterinstallatie
is een revolutie gaande. nieuwe rekenregels
geven betrouwbare voorspellingen van het
koud- en warmtapwaterverbruik. hiermee
zijn het ontwerp, aanleg en het gebruik veel
meer in lijn met elkaar. dit levert besparingen
op in energieverbruik en kosten. deze door-
braak staat centraal op het landelijke congres.
het congres wordt georganiseerd door isso,
samen met uneto-vni, tvvl, otib en kWr.
Het congres behandelt de nieuwe manier van ontwerpen en
dimensioneren van waterleidingen en warmtapwaterberei-
ders in gebouwen. Centraal staat de demonstratie van nieu-
we rekenregels waarmee de koud- en warmwaterbehoefte
worden bepaald. Deze geven een realistische voorspelling
van het waterverbruik en de maximum volumestroom in
verschillende type gebouwen, waaronder appartements-
gebouwen, kantoren, zorginstellingen en hotels. De nieuwe
rekenregels leiden tot duurzame, hygiënische en energie-
efficiënte ontwerpen van leidingwaterinstallaties. Hierbij
blijft het water van goede kwaliteit en het comfort van de
gebruiker op niveau, terwijl het energieverbruik en de kosten
van de installatie aanzienlijk kunnen dalen. In de meeste
gevallen blijkt dat de installatie minder groot hoeft te zijn
dan wordt voorspeld met de huidige richtlijnen.
uniek siMulatieModelMet de nieuwe rekenregels, die gebaseerd zijn op het simula-
tiemodel SIMDEUM®, kunnen eenvoudig maximum moment-
landelijk Congres‘Winst door zuinig ontwerp van leidingwaterinstallaties’
Dinsdag 6 november - Jaarbeurs Utrechtverbruiken van koud en warm water worden voorspeld. Ook
kan het warm waterverbruik in bepaalde tijdsperioden wor-
den berekend. Dit is uniek in de wereld: van alle beschik-
bare rekenregels geven deze nieuwe rekenregels de meest
betrouwbare voorspellingen van het koud- en warmtapwa-
terverbruik. De resulterende ontwerpen sluiten daardoor
beter aan op de werkelijkheid.
vergelijking oude en nieuWe rekenregelsOp het congres wordt een vergelijking gedemonstreerd
van de huidige q√n-methode en de nieuwe rekenregels. De
nieuwe rekenregels zijn met voorbeelden opgenomen in de
herziene ISSO-publicatie 55: Ontwerpen van collectieve lei-
dingwaterinstallaties. Ook worden andere toepassingen van
SIMDEUM® geïllustreerd. Het definitieve programma wordt
voor de zomer bekend gemaakt via www.isso.nl.
sponsorMogelijkhedenTijdens het congres zijn er (beperkte) mogelijkheden voor
productpresentaties. Voor meer informatie kunt u contact
opnemen met Susanne Suvaal, s.suvaal@isso.nl.
Vooral voor wie?
• Bent u betrokken bij het ontwerpen en uitwerken van
drinkwater- en warmtapwaterinstallaties?
• Bent u beheerder van een gebouw of bent u betrokken
bij maatschappelijk verantwoord ondernemen?
• Heeft u te maken met het dimensioneren en selecteren
van warmtapwaterbereiders?
Dan is dit congres echt iets voor u.
hoe aanMelden?U kunt zich aanmelden via www.isso.nl. De deelname-
prijs bedraagt € 95,- (excl. btw) per persoon.
20
De ISSO-Award 2011 is toegekend aan de organisatie die actief betrokken is bij de totstandkoming van een duurzaam project en bij de technische realisatie en voor de benodigde kwaliteitseisen aantoonbaar gebruik heeft gemaakt van ISSO-publicaties.De Award is uitgereikt tijdens het ISSO-najaarsoverleg op 15 september 2011
in de St@art te Apeldoorn.
ISSO-Award2012
ir. R.D. van Bergen, directeur ISSO
uitgereikt aan
................?
ColofonISSO Info is een uitgave van
isso Kruisplein 25
3014 DB Rotterdam
Postbus 577, 3000 AN Rotterdam
Tel. 010 - 206 59 69
Fax 010 - 213 03 84
info@isso.nl, www.isso.nl
ISSO, het kennisinstituut van
de installatiesector, houdt zich
bezig met het identificeren
van kennisvragen binnen de
installatiesector, het ontsluiten
en toegankelijk maken van
deze kennis in de vorm van
praktische ISSO-publicaties
en het bevorderen van het
gebruik van ISSO publicaties
als normstellende richtlijnen.
Op 29 april 1974 werd ISSO opgericht door de volgende organisaties:
tvvl Nederlandse Technische Vereniging voor Installaties in Gebouwen
uneto-vni Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de techni-
sche detailhandel
pit Stichting Promotie Installatietechniek
in een later stadium trad de volgende organisatie toe:
nlingenieurs Organisatie van Nederlandse Raadgevende Ingenieurs bureaus
vormgeving Stijlmeesters
redactie A.B. van Kleven-Pijpers, P.P.H. ‘t Lam, T. van Warmerdam
De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor persoonlijke of mate-
riële schade, veroorzaakt door onjuistheden in de redactionele kolommen.
OPROEP
ISSO-Award 2012: INScHRIjVING GeOPeND!
Heeft u zich als bedrijf gespecialiseerd in een techniek en heeft u daarbij gebruik gemaakt van de kennis van ISSO? Dan dagen wij u uit voor de ISSO-Award 2012.
De finalisten en de uiteindelijke winnaar krijgen een podium tijdens het goed bezochte ISSO-najaarsoverleg. In de regel wordt het najaarsoverleg bezocht door zo’n 200 relaties uit de installatiesector. Daarnaast krijgt uw organisatie aandacht in berichten en bulletins van ISSO.
Uiteraard benaderen we de pers voor vermelding in vakbladen. Net als in 2011 wordt de winnaar gefilmd voor YouTube en de site van ISSO.
CrITerIaBelangrijke criteria waarop de inzendingen worden getoetst: • U heeft uw bedrijfsvoering (succesvol) gewijzigd door
specialisatie in één of meerdere nieuwe technieken.• Daarbij heeft u gebruik gemaakt van de kennis van ISSO.• U heeft rekening gehouden met de europese doelen voor
2020: 20% energiebesparing, 20 % reductie CO2-uitstoot en 20% duurzame energie.
• U kunt een succesvol project laten zien.
Inschrijven kan tot maandagochtend 11 juni 2012, 8.00 uur. Ga naar www.isso.nl voor de voorwaarden en het inschrijf-formulier.
PrOCeDUreUit de inzenders worden maximaal tien deelnemers genomi neerd. Die keuze wordt bepaald door een des-kundige jury. De genomineerden worden medio juni aan iedereen in ons netwerk bekend gemaakt, waaronder de pers. Hierna worden de organisaties uitgenodigd op het kantoor van ISSO in rotterdam voor een presentatie aan de jury. De jury kiest uit de tien nominaties drie finalisten. De finalisten houden een pitch van 5 minuten tijdens het najaarsoverleg van ISSO op donderdag 20 september. De bezoekers kiezen de uiteindelijke winnaar.
Praat mee via twitter #ISSOnl #award