Innovatie en transitie: verbeterpunten vanuit de Nederlandse praktijk

Institute for Environmental Studies

Matthijs Hisschemöller

Samenvatting presentatie

NIET • Middelen / technieken• Inzoemen op onderdeel

van keten (besparing)• Stap voor stap /

uiteindelijk duurder uit• Alleen In zee gaan met

de grote partijen (regime)

• Prestige projecten / hoge subsidies

WEL• Doelen / producten• Integraal denken• Begin met hoog

ambitieniveau / uiteindelijk goedkoper uit

• In zee gaan met innovatieve mkb (niche)

• Vergelijk concurrerende alternatieven op CO2 besparing / kosten

2

Wat wilt u bereiken?Waarop wilt u sturen?

3

Het zou zo kunnen………

Stap voor stap:• 3,2 miljoen woningen 20-30% energiezuiniger (per

2020)• Voor de nieuwbouw: verlagen energieverbruik met

50% (2015)

Belangrijkste middelen: - isolatie (500.000 woningen per …)- Stadswarmte (industriele restwarmte)Werkprogramma Warmte op Stoom, Ministerie EZ,

december 2008

4

Het zou zo kunnen……..

• Garantieregeling geothermie• Wkk voor elektriciteit uit biomassa (SDE)• 55.000 zonneboilers (2011)• 5000 warmtepompen (2011)• 10.000 micro-wkks (2011)Werkprogramma Warmte op Stoom, Ministerie EZ,

december 2008

5

Zou het ook zo kunnen?…………

• 100% duurzame warmte (en koude)• 100% duurzame elektriciteit• Tegen de laagst mogelijke kosten• In buurt X, gemeente Y

Welke marktpartijen stappen naar voren?

6

Zonneterp concept

7

Kas als energiebron / Zonneterp

• Concept Henk van Oosten (Innovatienetwerk)• Technisch concept Noor van Andel (Fiwihex)• Eerste pillot 2004• 16 ha KAE in nl, aanvragen vanuit 10 landen• Prijs fiwihex: 1000 / m2 (2004) - 100 in 2009• Pay-out time met subsidie cf EU richtlijn: 3 – 5 jaar • Pay-out time Zonneterp: idem

Veel bureaucratische tegenwerking

9

De voormalige Diamantbeurs in Amsterdam

The Diamond Exchange around 1918

The Diamond Exchange in 2008

10

Klimaat neutraal?

Recente studies, bijv. (DWA, 2007) concludeert dat op zijn best 30% energie besparing mogelijk is tegen een lange terugveerdientijd (pay-out 20 jaar).

Deze bevindingen stemmen overeen met die van andere studies naar energiebesparing in de

bestaande voorraad.

11

Een dialoog

- Mensen met verschillende achtergronden en disciplines,

- Mensen met verschillende opvattingen- Doorbreken van het inner-circle netwerk in de

energietransitie (regime – niche),- Hoog ambitieniveau,- Backcasten in plaats van forecasten - Creatieve concurrentie - Concrete acties.

12

Scenario De Kasdiamant

100% klimaat neutraliteit ZONDER isolatie. Berekende terugverdientijd: 14 jaar. Het gebouw wordt behandeld als ware het een kas- Oogst warmte in de zomer, warmte opslag in

aquifer voor de winter- Koelen met water uit de grond of de

Achtergracht- Elektriciteit met behulp van Helianthos (dunne

film PV, NUON – voorheen Akzo),- Energiebesparing door herstellen originele

ruimte (hoge plafonds kantoortuinen)) en efficiente computers,

13

Scenario De Kasdiamant.

SmartSkinBreathing Window Helianthos

15

16

Waarom gaat het zo langzaam? Vanwaar de inertie?

• Focus op grootschaligheid• Focus op grote energiebedrijven• Trias energetica – kleine stapjes• Conflict generieke en specifieke

beleidsinstrumenten• Grote afstand ingroup – outgroup (regime – niche)• Grote machtsverschillen• Rol milieubeweging• Rol kennisinstituten

Conclusies 1

• Denk aan de doelen van de energietransitie: warmte, koude, elektriciteit en vervoer

• Denk integraal: combinaties van vraagbeperking en duurzaam aanbod

• Denk ambiteus (begin met 100%, dan kun je altijd een stapje terug) en laat je verrassen....

• Organiseer concurrerende alternatieven• Hoogste milieukwaliteit tegen laagste kosten• Denk aan kleine partijen (in e-transitie

ondergewaardeerd)

Conclusies 2: Ruik de kansen!

• Alle nieuwbouw• Renovatie, vernieuwing daken• Bij vervanging riolering (niet doen!!)• Bij herziening ruimtelijke plannen• Afvalbeleid (afval voor energie niet verbranden!!)• Natuurbeleid

20

Maar vooral…………Durf te handelen!!

Duurzaam hoeft niet duur te zijn

21

Nuttige contacten

• InnovatieNetwerk, Grensverleggend in Agro en Groen info@innonet.agro.nl (Peter Oei)

• NEWNRG : info@newnrg.nl (Pauline Westendorp)• SUST-enable Forum: hgroeneveld@zonnet.nl

(Henk Groeneveld) • Stichting Urgenda: marjan.minnesma@urgenda.nl• C8 Foundation: www.c8foundation.nl (Frans

Stokman)

En natuurlijk matthijs.hisschemoller@ivm.vu.nl