Transitie naar duurzame samenleving

Philips, Eindhoven, 11 Januari 2011

Prof. Jan Rotmans

www.twitter.com/drifteur

Duurzaamheid 2.0

Duurzaamheid 2.0

oude duurzaamheid nieuwe duurzaamheid

streng, sober leuk, inspirerend

compensatie waarden creatie

politiek samenleving

bewustwording actiebereidheid

uitleggen vertalen naar actie

sturen faciliteren

“Harde” versus “Zachte” Duurzaamheid

van

industrie energietransport bouw

naar

voedsel kleding lifestylecosmetica

ontstaat mondiale economie rondom ‘clean tech’

duurzame energie, chemie, watertechnologie, afvalverwerking

snelst groeiende industrie ter wereld (15% per jaar)

China 35 miljard VS 18 miljard [Silicon Valley wordt CT Valley]GB 11 miljard Duitsl. 10 miljard

nieuwe industriële revolutie tekent zich af

Schone Energie Economie

Mondiale schone energie economie

Obama

“ Het land dat de duurzame energie-economie

domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie

domineert en Amerika moet dat land zijn ”

decentraal duurzaam wordt dé trend

gemeenschappen gaan energie opwekken / beheren

energie maar ook voeding, water, afval, zorg

wordt ook mede bepalend voor ruimtelijke inrichting

bedrijven, organisaties, burgers, wijken, buurten, straten

samenredzaamheid, zelforganiserend vermogen

Glocalisering

ca. 300 plannen voor lokale energiecoöperaties

energiebedrijven in allerlei soorten en maten

provincies, gemeenten, energiebedrijven, burgers

combinatie van zon/wind/warmte en smart grid

van produceren tot exploiteren tot faciliteren

van duurzame energie

Glocalisering

Duurzaamheid komt in

het DNA van de samenleving

Nederland 2040

Zonne energie in de Sahara

Dutch Research Institute For Transitions

Stichting Urgenda

Transitie

structuurcultuur werkwijze

machtswisseling

20 - 30 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

20 - 30 jaar

Tijdsdimensie Transitie

”

Wijdverspreide toepassing van het nieuwe paradigma

Kant

elpu

nt

Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma

Afbraak en opbouw van instituties

Tijd

Opb

ouw

van

duur

zam

e sa

men

levin

gl

We zitten hier

Consolidatie

Schaaldimensie TransitieMacro-niveau - autonome ontwikkelingen - globale trends

Meso-niveau - regime - regels, wetten, beleid

Micro-niveau - praktijken - experimenten, projecten

Transitiesturing

Mogelijke vormen van sturing

top-down

geplande verandering: dwingend, centralistisch

bottom-up

emergente verandering: spontaan, decentralistisch

mengvorm

quasi-gepland én emergent: beïnvloeden en aanpassen

Transitiesturing

ontwikkeling van visie en

transitieagenda

inrichting en ontwikkeling van transitie-arena

opzetten en uitvoeren van transitie-projecten

monitoring, evalueren en

leren

BedrijfsTransitie

reserveer 5-10% ruimte voor duurzame innovatiecreëer niches binnen bedrijf voor koplopers

ontwikkel lange-termijn perspectiefvanuit nieuwe structuur, cultuur, werkwijze

doe mee met duurzame innovatie-experimentenniche-experimenten

sluit nieuwe coalities met a-typische partijenongedachte combinaties kunnnen innovatief zijn

zet in op cultuurverandering binnen bedrijfscholing, competentieontwikkeling

Transitie binnen een bedrijf

gericht op

het creëren van maatschappelijke waarde

lange-termijn

co-productie

welzijn, kwaliteit en ecologisch behoud

persoonlijke ontwikkeling van mensen

Nieuw business model

Transitie Strategie

• mobiliseer koplopers binnen bedrijf

• ontwikkel transitieplan met koplopers

• start doorbraakprojecten met koplopers

• opschalen van succesvolle doorbraakprojecten

kleine initiatieven kunnen voor doorbraken zorgen

Philips Transitie Strategie

• extern– initiëren en participeren

• nieuwe coalities, specifieke doelgroepen duurzame innovatie • experimenteren en leren: risicodragende voorbeelden

• intern– heroriëntatie en reframing

• cultuur- en structuuromslag in organisatie• tijd en ruimte nodig!• persoonlijke transitie medewerkers

competentieontwikkeling, leren, co-produceren

Consument

Prosument

pioniers koplopers, wegbereiders 1-2%

early adopters trendsetters 10%

early majority pragmatische aanhakers 33%

late majority late aanhakers 40%

laggards achterblijvers 15%

Consumenten Groepen

doorbraakfase bij 10-20% van consumenten

zitten nu in fase van pioniers en early adopters

stap naar early majority moet nog gemaakt worden

‘groene’ elektronica wordt ‘hot’

‘groene’ Ipod, Ipad, PC’s

Consumenten Groepen

Mentale transitie

energiebesparing geen tobberig probleemmaar inspirerende uitdaging

energiebesparing/verduurzaming moet ‘cool’ worden

zonne-energie als symbool

beweging creëren door aanjagen en stimuleren

Mentale transitie

positieve prikkels

inspiratie

taal

symbolen

iconen

waarden

Duurzame Verlichting

koppel duurzame verlichting aan:

beleving

gevoel

maatschappelijke voordelen

géén technisch verhaal!

Conclusies

transities zijn taaie processen van opbouw en afbraak

transities zijn mensenwerk / ontstaan uit kleine initiatieven

cultuurverandering vergt meeste tijd

elke systeemtransitie vergt persoonlijke transitie

hoofd en hart even belangrijk bij transitie