Post on 04-Jun-2015
Hoofdstuk 1Endogene en exogene processenParagraaf 11 t/m 13
• De vorming en afbraak van gebergten (par. 11)
• De gesteentekringloop (par. 12)
• Systeem aarde (par. 13)
Het uiterlijk van de aardkorst wordt bepaald door vele krachten die er op inwerken…
Van binnenuit
Van buitenaf
Exogene en endogene processen
Van buitenaf
Het uiterlijk van de aardkorst wordt bepaald door vele krachten die er op inwerken…
Van binnenuit
Exogeneprocessen Welke worden
exogeen genoemd en welke endogeen?
Endogeneprocessen
Exogene en endogene processen
Endogeen:- Aardbevingen- Vulkanisme- Breukvorming- Plooiing van gesteente- Opheffing - Daling
Welke van de volgende processen zijn endogeen en welke zijn exogeen?
Van binnenuit
Van buitenaf
Exogeen:- Verwering- Erosie - Sedimentatie
- Verwering- Aardbevingen- Sedimentatie- Daling - Vulkanisme- Breukvorming- Plooiing van gesteente- Opheffing - Erosie
Exogene en endogene processen
Exogene krachten worden aangedreven door…
▼processen in de atmosfeer
▼hydrologische kringloop
▼ ▼ ▼
de zon
Exogene processen
Endogene processen worden aangedreven door…
▼ beweging in de mantel
▼ platentektoniek
▼ ▼ ▼
de energie uit de aardkern
Endogene processen
Hooggebergten met veel reliëf veranderen in middelgebergten en heuvelland met afgeronde vormen.
Dit gebeurt dankzij exogene / endogene processen.
Dit gebeurt dankzij exogene processen.
De afbraak van gebergten
Welke processen dragen bij aan de vorming van gebergten?
De vorming van gebergten
- intrusies- vorming van sedimentlagen - subductie - vulkanisme - plooiing van gesteentelagen- aanvoer van sediment
fase 1 fase 2
Welke processen dragen bij aan de vorming van gebergten in fase 1?
De vorming van gebergten
-aanvoer van sediment-vorming van sedimentlagen
fase 1 fase 2
De vorming van gebergtenWelke processen dragen bij aan de vorming van gebergten in fase 1?
Het breken van de aardkorstplaat waardoor het ene stuk, de oceanische korst, wegduikt onder de continentale korst.
Dankzij welk proces gaat fase 1 over in fase 2?
fase 1 fase 2
De vorming van gebergten
Dankzij de huidige bewegingen en botsingen van aardkorstplaten!
Gebergtevorming op dit moment
Door de andere ligging van de aardkorstplaten bewogen en botsten de platen anders. De toen gevormde gebergten liggen als volgt…
Gebergtevorming in het verleden
Door de huidige plaatbewegingen
Door plaat-bewegingen in het verleden
Jonge gebergten
Oude gebergten
Fasen van gebergtevorming
In de loop van de geologische geschiedenis bewogen de aardkorstplaten om de zoveel jaar in een andere richting. Wat waren hiervan de gevolgen voor de oceaanbodem en het continent?
De oceaanbodem werd telkens gerecycled en is nergens ouder dan 200 miljoen jaar.
De continenten breidden zich uit door gebergtevorming. De jongste gebergten komen voor bij de actieve randen en de oude gebergten bij passieve randen.De totaal versleten gebergten vormen de kern van de continenten, dit worden de schilden genoemd.
De continenten breidden zich uit door gebergtevorming. De jongste gebergten komen voor bij de actieve randen en de oude gebergten bij passieve randen.De totaal versleten gebergten vormen de kern van de continenten, dit worden de schilden genoemd.
Platentektoniek, een doorgaande beweging
De vorming en afbraak van gebergten (par. 11)
De gesteentekringloop (par. 12)
Systeem aarde (par. 13)
Sedimentgesteente Metamorf gesteente Stollingsgesteente
Wat zijn de uiterlijke kenmerken van deze drie gesteentegroepen?
zandsteen granietmarmer
Drie groepen gesteenten
-gelaagd-vaak met fossielen-de oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn
-geen gelaagdheid-geen fossielen-vaak zijn mineralenzichtbaar als aparte ‘vlekjes’
?De uiterlijke kenmerken weerspiegelen de wijze van ontstaan:De uiterlijke kenmerken weerspiegelen de wijze van ontstaan:
Sedimentatie Magma ▼ of lava Wegzakken stolt ▼ Samenpersen
?
Sedimentgesteente Metamorf gesteente Stollingsgesteente
Drie groepen gesteenten
Metamorfose betekent …..
Metamorf gesteente ontstaat wanneer sedimentgesteente of stollingsgesteente onder hoge druk en/of temperatuur wordt omgevormd tot een ander gesteente.
Metamorfose betekent gedaanteverandering.
schist marmersteenkool
Metamorf gesteente
Wat gebeurt er als klei onder druk wordt gezet?
Let op, de druk wordt steeds Groter!
KleiSchalieLeisteenSchist
Metamorf gesteente: van klei tot schist
Wat gebeurt erals schelpen onder druk worden gezet?
Let op, de druk wordt steeds groter!
SchelpenKalksteenMarmer
Metamorf gesteente: van schelpen tot marmer
Sedimentgesteente Metamorf gesteente
Als de druk toeneemt
Plantenresten Veen Bruinkool Steenkool
Metamorf gesteente: van veen tot steenkool
Wat gebeurt met gesteente tijdens subductie?
Wat gebeurt met gesteente tijdens subductie?
1 Gesteente wordt de diepte in gesleurd.2 Twee aardkorstplaten schuiven in tegengestelde richting langs elkaar.
Metamorfose vindt vooral plaats in subductiezones, maar waarom?
Van sediment, tot sedimentgesteente, tot metamorf gesteente
klei
schalie
leisteen
schist
Wat gebeurt er met sediment in een subductiezone?
Gesteenten ontstaan en verdwijnen…Wat gebeurt er
bij elke pijl?
1
2
3
4
5
Gesteentekringloop
2
3
4
5
Gesteenten ontstaan en verdwijnen…Wat gebeurt er
bij elke pijl?
Gesteentekringloop
Wordt nog verder de diepte ingesleurd, hogere druk en temperatuur
Verwering, riviertransport, sedimentatie
Wegzakken en samenpersen
Wordt meegesleurd de diepte in, steeds grotere druk
Gesteente wordt omgesmolten en komt met intrusie omhoog
Exogene en endogene processen dragen bij aan de gesteentekringloop.
1 Hydrologische kringloop
2 Subductie3 Vorming en omhoog komen van magma
Exogene en endogene processen dragen bij aan de gesteentekringloop.
Exogene en endogene processen dragen bij aan de gesteentekringloop.
Gesteentekringloop
De vorming en afbraak van gebergten (par. 11)
De gesteentekringloop (par. 12)
Systeem aarde (par. 13)
De aardkorst is niet zomaar de buitenste schil van de aarde…De ‘sferen’ waar de mens direct mee te maken heeft beïnvloeden elkaar over en weer en worden beïnvloed door diepere ‘sferen’.
aardkorst
Systeem aarde
De aarde probeert moet zijn warmte kwijt te raken
De aarde wordt verwarmd
Een natuurlijke kerncentrale
Op welk deelsysteem van de aarde slaan de volgende omschrijvingen?
De aarde probeert moet zijn warmte kwijt te raken
De aarde wordt verwarmd
Een natuurlijke kerncentrale
Systeem aarde
Er zijn verschillende kringlopen op aarde zoals de waterkringloop en de gesteentekringloop. Deze lijken allemaal ‘doelloos’ in een kringetje te draaien. Maar hoe zit dat met de koolstofkringloop?
Systeem aarde
CO2
Steenkool, kalksteen, bruinkool, veen, marmer bestaan allemaal uit chemische verbindingen met koolstof
Organisch materiaalIn water
opgeloste CO2
Het element koolstof zit in alle ‘sferen’ om ons heen,maar steeds in een andere vorm…
De koolstofkringloop
fotosynthese
Van organisch materiaal, via veen en bruinkool tot steenkool
vulkanismeverwering
Kalksteen duikt wegin de aardkorst
Sedimentatie van kalkskeletjes en schelpen > kalksteen
CO2 wordt opgenomen en afgegeven door de oceaan
Bij welk cijfer horen de volgende processen?
Welke processen dragen bij aan de koolstofkringloop?
fotosynthese
Van organisch materiaal, via veen en bruinkool tot steenkool
vulkanisme
verwering
Kalksteen duikt wegin de aardkorst
Sedimentatie van kalkskeletjes en schelpen > kalksteen
CO2 wordt opgenomen en afgegeven door de oceaan
Welke processen dragen bij aan de koolstofkringloop?
‘So what keeps the planet stable and cool? ‘So what keeps the planet stable and cool? Trilions of tiny marine organisms that most of us have never heard of capture atmospheric carbon…’ (Bill Bryson)
De thermostaat van de aarde
0,035% CO2
>90% CO2
De concentratie CO2 in de atmosfeer is in de loop van de geologische geschiedenis sterk gestegen / gedaald.
Waar is alle koolstof uit de verdwenen CO2 gebleven?
Conclusie: het broeikaseffect is in de geologische geschiedenis sterk toegenomen / afgenomen.
De concentratie CO2 in de atmosfeer is in de loop van de geologische geschiedenis sterk gedaald.
Conclusie: het broeikaseffect is in de geologische geschiedenis sterk afgenomen.
Bij de vorming van kalksteen en steenkool zijn grote hoeveelheden koolstof opgeslagen in lithosfeer
De thermostaat van de aarde
In de afgelopen vier miljard jaar is de zonne-intensiteit met 25% toegenomen en het broeikaseffect is sterk afgenomen.
0,035% CO2
>90% CO2
Toenamezonne-intensiteit25%
‘Is dit een toevallige samenloop van omstandigheden?’
De thermostaat van de aarde
De koolstofkringloop beïnvloedt de CO2-concentratie van de atmosfeer.
- Welke processen sturen de koolstofkringloop aan?
-verwering en sedimentatie
-fotosynthese
-platentektoniek en gebergtevorming
exogeen►
leven►
endogeen►
De thermostaat van de aarde 0,035% CO2
>90% CO2
Toenamezonne-intensiteit25%
‘So what keeps the planet stable and cool? ‘So what keeps the planet stable and cool? Trilions of tiny marine organisms that most of us have never heard of capture atmospheric carbon…’ (Bill Bryson)
Het is alleen de vraag in hoeverre de menselijke invloed op de CO2 concentratie de koolstofkringloop verstoort.
De thermostaat van de aarde
De koolstofkringloop beinvloedt de CO2-concentratie van de atmosfeer. -Welke processen sturen de koolstofkringloop aan?
0,035% CO2
>90% CO2
-verwering en sedimentatie
-fotosynthese
-platentektoniek en gebergtevorming
exogeen►
leven►
endogeen►
De thermostaat van de aarde