Hoofdstuk 1Endogene en exogene processenParagraaf 7 t/m 9

inhoud• Gesloopt gesteente (par. 7)• Verweringsmateriaal in beweging (par. 8)• Van de bergen naar de zee (par. 9)

Waar ligt het gesteente en waar het verweringsmateriaal?

Vast gesteente

Verwerings- materiaal

Al het gesteente verweert, maar hoe?

1

2

A Water in spleten

bevriest en zet uit

B Water met

humuszuren tast het gesteente aan door het oplossen

van mineralen

Chemische verwering Fysische verwering

Hoe verweert het gesteente bij 1 en 2?

Chemische en fysische verwering

Graniet bestaat uit een aantal mineralen (de verschillende vlekjes)

Kwarts (grijs)SiO2

Veldspaat (roze)KAlSi3O8

Hoe verweert graniet?

Als door fysische verwering een stuk gesteente afbrokkelt, ….

Als door fysische verwering een stuk gesteente afbrokkelt, houd je nog steeds graniet over met dezelfde samenstelling van mineralen

Wat gebeurt er met graniet door fysische verwering?

Als graniet in aanraking komt met zuur water…

Als graniet in aanraking komt met zuur watergebeurt er met kwarts niets. Maar de veldspaat lost op en een nieuw mineraal ontstaat, klei!

Kwarts (grijs) Veldspaat (roze)

Ondertussen is de chemische samenstelling van de graniet veranderd en uiteindelijk blijft alleen kwarts over > zandkorrels

Wat gebeurt er met graniet door chemische verwering?

Chemische verwering Fysische verwering

Een dikke verweringslaag die steeds dikker wordt

Verbrokkeld gesteente rolt en valt naar beneden

Wat zijn de gevolgen van verwering?

Chemische verwering verloopt sneller als-de temperatuur …-de vochtigheid …-het gesteente …

Fysische verwering verloopt sneller als-de temperatuur …-de temperatuur …-het gesteente …

Chemische verwering verloopt sneller als-de temperatuur hoog is-de vochtigheid hoog is-het gesteente bedekt is

Fysische verwering verloopt sneller als-de temperatuur sterk wisselt-de temperatuur regelmatig de 0°C passeert-het gesteente bloot ligt

Verwering wordt beïnvloed door het klimaat…

Op welke plaats of plaatsen vindt nauwelijks fysische verwering plaats?

A B C D

B en D

Verwering wordt beïnvloed door het klimaat…

Op welke plaats of plaatsen vindt de sterkste chemische verwering plaats?

A B C D

D

Verwering wordt beïnvloed door het klimaat…

Op welke plaats of plaatsen vindt zowel chemische als fyschische verwering plaats?

A B C D

A

Verwering wordt beïnvloed door het klimaat…

Op welke plaats of plaatsen vindt de sterkste fysische verwering plaats?

A B C D

C

Verwering wordt beïnvloed door het klimaat…

0˚

20˚NB

75˚NB

50˚NB

D Zowel chemische als fysische verwering

C De sterkste chemische verwering

B Sterke fysische verwering

A De dikste verweringslaag

(2x)

Bij welke breedteligging horen de volgende uitspraken?

Verwering van de tropen tot de polen

0˚

20˚NB

75˚NB

50˚NBD Zowel chemische als fysische verwering

A De sterkste chemische verwering

B Sterke fysische verwering

C De dikste verweringslaag

B Sterke fysische verwering

Verwering van de tropen tot de polen

Karstverschijnselen: een bijzondere vorm van chemische verwering

CaCO3 + H2O + CO2 ↔ Ca² + 2HCO3‾Kalksteen + water + koolzuur ↔ opgeloste ionen

Kalksteen lost niet zomaar op in water. Dat gebeurt alleen als het water…

Kalksteen lost niet zomaar op in water. Dat gebeurt alleen als het water zuur is.

Karstverschijnselen

Wat is eerder ontstaan, de grotten of de druipsteen?Grotten zijn in het verleden ontstaan doordat de de kalksteen in het grondwater oploste. De druipsteen is pas gevormd nadat het grondwater gezakt is, de grotten zich hebben gevuld met lucht en water door de kalksteen sijpelt. De opgeloste kalk in het water slaat neer en vormt de druipsteen.

Karstverschijnselen

De waterhuishouding van karstgebieden is erg gecompliceerd. Vooral na een regenbui kan het gevaarlijk zijn in de grotten te gaan. Hoe komt dat?

Het stelsel van grotten is enorm vertakt. Hierdoor zakken rivieren de grond in, stromen ondergronds verder en komen ergens anders weer tevoorschijn.

Karstverschijnselen

Gesteente brokkelt af, verweert en komt door het reliëf direct in beweging…

het valt

Alle verplaatsingen van verweringsmateriaal worden aardverschuivingen genoemd.

het rolt

het glijdt

Verweringsmateriaal in beweging

Vier soorten aardverschuivingen:

1 Vallend gesteente

2 Bergstorting

3 Puinlawine

4 Modderstroom

►Losse stenen/rotsblokken vallen

►Rotsblokken glijden

►Een mengsel van losse stenen rolt en glijdt

►Een verweringslaag verzadigd met water vloeit naar beneden

Verweringsmateriaal in beweging

Aardverschuivingen zijn levensgevaarlijk. Onder welke weersomstandigheden komt materiaal vooral in beweging?

A Droog en zonnig weerB Regenachtig weerC Na hevige sneeuwbuienD Als het in de lente plotseling warmer wordt

A Droog en zonnig weerB Regenachtig weerC Na hevige sneeuwbuienD Als het in de lente plotseling warmer wordt

Verweringsmateriaal in beweging

Al het gesteente dat naar beneden valt, glijdt, rolt of vloeit, hoopt zich op onder aan de helling…

Puinhelling of

puinwaaier

Verweringsmateriaal in beweging

Door langdurige neerslag raakt de grond oververzadigd met water.

Deze grond laag vloeit langs de helling naar beneden.Een modderstroom

De vorming van een modderstroom langs de Engelse zuidkust

Bij laag water vervoert deze rivier nauwelijks sediment

Bij hoog water verandert deze rivier in een kolkende stroom die in staat is om naast zand en klei ook grind en hele boomstammen te vervoeren…

…maar al dat sediment zie je pas bij laag water liggen.

Sedimenttransport door rivieren

Rivieren transporteren enorme hoeveelheden verweringsmateriaal. De korrelgrootte bepaalt de wijze waarop…

Zand 1Klei 2Grind 3

A RollendB SpringendC Zwevend

Maak de juiste combinaties!

Sedimenttransport door rivieren

Rivierwater is in staat om dalen uit te schuren maar kan dat alleen dankzij….

Rivierwater is in staat om dalen uit te schuren maar kan dat alleen dankzij het sediment dat het gesteente uitschuurt

Terwijl het water hier doorheen kolkt schuren de zand- en grindkorrels langs het gesteente.

Riviererosie

De rivier snijdt zich net zo lang in tot het moment komt dat…De rivier snijdt zich net zo lang in tot het moment komt dat de rivier het dal gaat verbreden. Het V-dal verandert in een dal met een vlakke dalbodem.

Riviererosie

Welke omschrijvingen horen bij welke foto?- horizontale erosie- verticale erosie- alleen erosie- naast erosie ook sedimentatie

- horizontale erosie- naast erosie ook sedimentatie

- verticale erosie- alleen erosie

Riviererosie

In welk deel van de rivier komen de volgende foto’s voor?

Riviererosie

bovenloop middenloop benedenloop

Riviererosie

1 verticaal of horizontaal

2 door de turbulentie van het water zelf of

door de schurende werking van zand

en grind

Verschillende soorten riviererosie

horizontaalverticaal

door de turbulentie van het water zelf

door de schurende werking van zand

en grind

Verschillende soorten riviererosie

Delta’s

• Niger-delta Nijl- delta

estuarium

• Schelde

In de benedenloop stroomt de rivier door een overstromingsvlakteIn de benedenloop stroomt de rivier door een overstromingsvlakte

Van de bergen naar de zee

Het overstromingswater stroomt traag of staat stil waardoor al het vervoerde materiaal sedimenteert…

Sedimentatie na elke overstroming

dikke pakketten sedimentlagen

Doordat overstromingsvlakten vaak ook langzaam wegzakken gaat de sedimentatie door en vormen zich dikke pakketten.

Sedimentatie in de overstromingsvlakte leidt tot…

komen de lagen sediment onder druk te staan.

Zand verandert in…

Klei verandert in…Grind verandert in…

zandsteen

conglomeraat

schalie

Als sedimentpakketten dikker worden…