Post on 19-Jun-2020
Het jonge Nederlands:
Pluricentrisch en dynamisch
Reinhild Vandekerckhove
1
Chattende Antwerpse tiener
volges mij is mijn moeder dement aant worde gast
die zei da ik nr tornooi mogt ergens dees week
en nu zegt die da die da totaal ni had gezegt
2
Chattende Antwerpse tiener
volges mij is mijn moeder dement aant worde gast
die zei da ik nr tornooi mogt ergens dees week
en nu zegt die da die da totaal ni had gezegt
3
Chattende West-Vlaamse tiener
dus denk eens na in jon bedde wa da je zal schrijven en schrijf da 1 keer up en da is wel goe wi
4
Chattende West-Vlaamse tiener
dus denk eens na in jon bedde wa da je zal schrijven en schrijf da 1 keer up en da is wel goe wi
5
Chattende tieners uit Groningen & Drenthe
Suffie, heb je al les?
jeetje san wat ben je vroeg wakker!!
Mm tloopt allemaal niet zo vreselijk lekker maar ik heb niks te klagen
Geen dank meid
6
Chattende tieners uit Groningen & Drenthe
Suffie, heb je al les?
jeetje san wat ben je vroeg wakker!!
Mm tloopt allemaal niet zo vreselijk lekker maar ik heb niks te klagen
Geen dank meid
7
Maar…wél gedeeld chattaalrepertoire:
Nederlandse uitingen Vlaamse uitingen
alleen nog ff kijken
ik ga ff drinken halen brb
de deur is gwn open
das gwn perfect vo mij
en stond idd ook in de slides
Idd ge staat er mooi op
nu hebben we wss een merge error
dan zie iedereen da wss :P
we hebben iig morgen kerstonbijt
of iig tijdens den dag
hij is egt 10x online geweest
ni egt optimaal
8
en gedeelde oriëntatie op het Engels:
Nederlandse uitingen Vlaamse uitingen
Zo ben je haar niet te obvious weg aan het werken
nee obvious nie
Nice gefeliciteerd haha nice :p
Aww zo cute Ooh cute
kan je please dat formulier mailen
en ge moet mee egt please!!
Nope ga zo lekker pitten nope, zal nog ff wachte
zin om ff te chille ;D met vriende chillen
ik ook maar ik join later Joint dan. Dees is echt zalig
Als ik een dude was graag oke jah sorry dude
Nee X is een bitch smst mar bitches :P
Ja iedereen congrats congrats
9
of combinatie (Engels + chatconventie):
Top 10 Engelse acroniemen/afkortingen NEDERLANDS CORPUS
Top 10 Engelse acroniemen/afkortingen VLAAMS CORPUS
lol (laughing out loud) lol (laughing out loud)
omg (oh my god) btw (by the way)
wtf (what the fuck)0 aight (alright)
btw (by the way) wtf (what the fuck)
wapp(en) (WhatsAppen) brb (be right back)
th(n)x (thanks) imo (in my opinion)
lol (League of Legends) omg (oh my god)
wow (World of Warcraft) bk ((I’m) back)
bb (Blackboard) ofc (of course)
ly (love you) atm (at the moment)
10
jonge Nederlands van ‘Noord’ en Zuid’:
CONVERGENT of DIVERGENT?
Cf. aantal recente
taalveranderingen of normveranderingen:
11
12
Hun hebben gelijk – Zij/ze hebben gelijk
Hun staan op het plein– Zij/ze staan op het plein
13
Hun hebben gelijk – Zij/ze hebben gelijk
Hun staan op het plein– Zij/ze staan op het plein
*Hun hangen in de kast – Zij/ze hangen in de kast
14
Hun hebben gelijk – Zij/ze hebben gelijk
Hun staan op het plein– Zij/ze staan op het plein
*Hun hangen in de kast – Zij/ze hangen in de kast
=> Niet vrij inwisselbaar
15
HUN als subject:
altijd vervangbaar door ZIJ/ZE
ZIJ/ZE als subject:
niet altijd vervangbaar door HUN
16
WANT ‘HUN ZIJN MENSEN’
17
WANT ‘HUN ZIJN MENSEN’
OF GELIEFDE DIEREN
18
gevolg:
ZIJ/ZE als subject zal niet verdwijnen
19
gevolg:
ZIJ/ZE als subject zal niet verdwijnen
HUN als subject evenmin: betekenisspecificatie = troef
Gebruik van HUN is efficiënt en functioneel
(zie Van Bergen, Stoop, Vogels en De Hoop 2011)
20
Wat houdt ons dan nog tegen?
Taalnormering – sociale normen
Minister Plasterk blogt n.a.v. hun-discussie in ‘De wereld draait door’:
Mooi of lelijk maakt niet uit, als taal maar correct is.
Minder verandering van de taal is juist beter
21
Wat houdt ons dan nog tegen?
Taalnormering – sociale normen
Hun-subject is exogeen in groot deel van het taalgebied
22
VLAANDEREN DOET NIET MEE
VLAANDEREN KENT HET ZELFS NIET
Hun delen een taal,
maar hun gaan toch hun eigen weg
23
Maar: casusswitch is niet exclusief noordelijk Nederlands:
Vgl. Vlaamse omgangstaal (Brabant-Antwerpen):
Ik denk dat (h)em komt.
24
Maar ook:
Ik denk dat (h)em in de kast hangt
*(h)em hangt in de kast
ruimer qua semantische referentie dan subject-hun
Beperkter in syntactisch gebruik: alleen in onbeklemtoonde positie
25
Gebruik van subject-(h)em
• heel courant in centraal en talig trendsettend Vlaanderen
26
Gebruik van subject-(h)em:
• Heel courant in centraal en talig trendsettend Vlaanderen
• Stopt bij de grens met Nederland
27
Ander gebruik subject-hem: West-Vlaanderen
Gebruik:
• Veel lokaler
• Jong
• Alleen voor personen (cf. subject-hun)
• Alleen beklemtoond
(h)Em komt morgen
*(h)Em hangt in de kast
28
subject-HUN
subject-HEM
29
ook uitspraakdivergentie?
Bekend voorbeeld:
Poldernederlandse
verlaging
van de diftongen:
bv.: ij > aai
30
Maar Vlaanderen verlaagt niet en monoftongeert (steeds meer?):
http://www.een.be/programmas/dagelijkse-kost/recepten/lasagne-met-gegrilde-groenten
31
kijk
KAAIK
KÈÈK
32
Retroflexe r (Gooise r):
De Nederlandse r trilt
steeds minder
op het woordeinde en voor
een consonant
https://www.youtube.com/watch?v=PSLtMVVwFyI&list=UUhIIpQngDhETGOGYASzaX_Q
33
Vlaanderen: r blijft trilklank in alle posities, maar tongpunt-r krijgt steeds meer concurrentie (Tops 2009):
Huig-r (‘Franse r’) rukt op!
Vandaag: ca. 1/3 van de Vlamingen huig-r
34
En wat met jongerentaalkenmerken?
Bv.:
Gebruik versterkers
35
Versterkers in Brabants-Antwerps chatcorpus van ca. 217.000 woorden
echt / egt 501 36,15%
kei 371 26,77%
zo /so 202 14,57%
heel / eel 96 6,93%
super 74 5,34%
mega 72 5,19%
zot 31 2,24%
muug/moeg 14 1,01%
zeer 10 0,72%
loei 7 0,51%
fucking 6 0,43%
vree/wreed 2 0,14%
1386 100,00%
36
Ter vergelijking:
• Brabants-Antwerpse chatcorpus (MSN) van ca. 217.000 woorden:
371 kei, waarvan 27 keihard
• West-Vlaams chatcorpus (Netlog)van ca. 480.000 woorden:
215 kei, waarvan 9 keihard
• Nederlands chatcorpus (facebook, Whatsapp) van 161.000 woorden:
16 kei, waarvan 8 keihard / overige 8: 7 door Noord-Brabanders
37
Minus keihard
Brabant-Antwerpen:
158 kei op 100.000 woorden
West-Vlaanderen:
43 kei op 100.000 woorden
Nederland:
5 kei op 100.000 woorden
38
Het Brabantse KEI- emigreert wel naar West-
Vlaanderen maar niet naar Nederland
39
En uitzonderlijk wel eens convergentie
40
En uitzonderlijk wel eens convergentie
…maar ONBEDOELD:
Verschuiving in de genustoekenning bij DE-woorden:
Jongere generaties in Vlaanderen verwijzen steeds minder met pronomen ZE naar niet-bezielde DE-woorden die oorspronkelijk grammaticaal vrouwelijk zijn
(cf. De Vogelaer 2006, De Vogelaer & De Sutter 2011)
41
Niet-bezield, telbaar
Bv.: DE TAFEL:
ZE staat daar. (VL)
of
HIJ staat daar. (NED en JONG VL)
of
HET staat daar. (JONG NED & JONG VL)
42
Niet-bezield, ontelbaar
Bv.: SOEP:
ZE is heet. (VL)
of
HIJ is heet. (NED)
of
HET is heet. (JONG NED & JONG VL)
43
Geleidelijke evolutie van grammaticaal naar
semantisch genus
44
Onbedoeld, want gevolg van dialectverlies > genusondersteuning verdwijnt
Ne stoel > mannelijk
Een tafel > vrouwelijk
Den (h)ond > mannelijk
De kat > vrouwelijk
45
Interessante analyse hedendaagse taalverhoudingen Nederland-Vlaanderen:
Grondelaers & Van Hout (2011)
46
In het noorden:
NEERWAARTSE (top-down) relaxatie van de standaardtaalnorm: dialectverlies en eraan gekoppeld algemeen gebruik van de standaardtaal veroorzaken druk op de standaardtaal:
De standaardtaal moet de rol van het dialect als marker van regionale en sociale identiteit gedeeltelijk overnemen >> standaardtaal vertoont geleidelijk aan meer variatie
47
In het zuiden:
De (onbereikbare) standaardtaalnorm bestaat nog steeds maar blijft vrij onbereikbaar
Door dialectverlies ontstonden tussentalige variëteiten die de basis vormen van een endogeen standaardiseringsproces
48
Het huidige taalcontinuüm in het zuiden is dus het resultaat van een bottom-up (OPWAARTSE) beweging:
Regionale variëteiten ‘maken het’ tot algemene omgangstaal
49
OF:
De noordelijke vrij uniforme en strakke standaardtaal ‘zakt af’ naar een meer gevarieerde en regionaal gekleurde standaardtaal
De zuidelijke uniforme en strakke standaardtaal heeft nooit gefunctioneerd als spreektaal en krijgt nu concurrentie van een algemene omgangstaal die uit de regiolecten voortkomt
50
gevolg
>> noord en zuid bewegen van elkaar weg >> Nederlands als een PLURICENTRISCHE taal
51
Pluricentrische talen
Wat?:
-officiële status in ten minste twee naties
-er zijn verschillende normbepalende centra > verschillende nationale normen
-nationale variëteit wordt ervaren als marker van eigen sociale en nationale identiteit
52
Vlaanderen – Nederland:
Twee normbepalende, trendsettende centra?
53
Grondelaers & Van Hout (2011):
De regionale en sociale variatie in het Noordelijke Nederlands wordt ondersteund door gedeelde percepties m.b.t. voorkeursvariëteit, tolerantie en acceptatie: algemene acceptatie Randstad-Nederlands
54
MAAR:
De variatie in het omgangstalige Vlaamse Nederlands vertaalt zich niet in eenduidige voorkeuren en algemene support voor één top-variëteit:
geen algemene acceptatie Brabants-Antwerps Nederlands
>> heeft Vlaanderen wel een taalcentrum?
>> zijn/ontstaan er wel twee nationale normen???
55
56
Bibliografische referenties
De Decker, Benny & Reinhild Vandekerckhove (2013): De integratie van Engels in Vlaamse jongerentaal kwantitatief en kwalitatief bekeken: das wel nice! :p. In: Nederlandse Taalkunde 18/1, 2-34.
De Vogelaer, Gunther (2006): Pronominaal genus bij ‘Zuid-Nederlandse’ taalverwervers: van grammaticaal naar semantisch systeem. In: Hüning, Matthias, Vogl & Van der Wouden (red.): Nederlands tussen Duits en Engels, 89-102. Leiden: Stichting Neerlandistiek.
De Vogelaer, Gunther & Albert Oosterhof (2010): Het succes van hun en andere objectsvormen als onderwerp. In: Nederlands van Nu 4, 32-34.
De Vogelaer, Gunther & Gert De Sutter (2011): The geography of gender change: pronominal and adnominal gender in Flemish dialects of Dutch. Language Sciences 33. 192-205.
57
Grondelaers, Stef & Roeland Van Hout (2011): The Standard language situation in the low countries: Top-down and bottom-up variations on a diaglossic theme. In: Journal of Germanic Languages 23/3, 199-243.
Tops, Evie (2009): Variatie en verandering van de /r/ in Vlaanderen. Brussel: VUBpress.
Van de Velde, Hans (1996): Variatie en verandering in het gesproken Standaard-Nederlands (1935-1993). Proefschrift KU Nijmegen.
Van Bergen, Geertje, Wessel Stoop, Jorric Vogels & Helen De Hoop (2011): Leve hun! Waarom hun nog steeds hun zeggen. In: Nederlandse Taalkunde 16/1, 2-29