Het jonge Nederlands:

Pluricentrisch en dynamisch

Reinhild Vandekerckhove

1

Chattende Antwerpse tiener

volges mij is mijn moeder dement aant worde gast

die zei da ik nr tornooi mogt ergens dees week

en nu zegt die da die da totaal ni had gezegt

2

Chattende Antwerpse tiener

volges mij is mijn moeder dement aant worde gast

die zei da ik nr tornooi mogt ergens dees week

en nu zegt die da die da totaal ni had gezegt

3

Chattende West-Vlaamse tiener

dus denk eens na in jon bedde wa da je zal schrijven en schrijf da 1 keer up en da is wel goe wi

4

Chattende West-Vlaamse tiener

dus denk eens na in jon bedde wa da je zal schrijven en schrijf da 1 keer up en da is wel goe wi

5

Chattende tieners uit Groningen & Drenthe

Suffie, heb je al les?

jeetje san wat ben je vroeg wakker!!

Mm tloopt allemaal niet zo vreselijk lekker maar ik heb niks te klagen

Geen dank meid

6

Chattende tieners uit Groningen & Drenthe

Suffie, heb je al les?

jeetje san wat ben je vroeg wakker!!

Mm tloopt allemaal niet zo vreselijk lekker maar ik heb niks te klagen

Geen dank meid

7

Maar…wél gedeeld chattaalrepertoire:

Nederlandse uitingen Vlaamse uitingen

alleen nog ff kijken

ik ga ff drinken halen brb

de deur is gwn open

das gwn perfect vo mij

en stond idd ook in de slides

Idd ge staat er mooi op

nu hebben we wss een merge error

dan zie iedereen da wss :P

we hebben iig morgen kerstonbijt

of iig tijdens den dag

hij is egt 10x online geweest

ni egt optimaal

8

en gedeelde oriëntatie op het Engels:

Nederlandse uitingen Vlaamse uitingen

Zo ben je haar niet te obvious weg aan het werken

nee obvious nie

Nice gefeliciteerd haha nice :p

Aww zo cute Ooh cute

kan je please dat formulier mailen

en ge moet mee egt please!!

Nope ga zo lekker pitten nope, zal nog ff wachte

zin om ff te chille ;D met vriende chillen

ik ook maar ik join later Joint dan. Dees is echt zalig

Als ik een dude was graag oke jah sorry dude

Nee X is een bitch smst mar bitches :P

Ja iedereen congrats congrats

9

of combinatie (Engels + chatconventie):

Top 10 Engelse acroniemen/afkortingen NEDERLANDS CORPUS

Top 10 Engelse acroniemen/afkortingen VLAAMS CORPUS

lol (laughing out loud) lol (laughing out loud)

omg (oh my god) btw (by the way)

wtf (what the fuck)0 aight (alright)

btw (by the way) wtf (what the fuck)

wapp(en) (WhatsAppen) brb (be right back)

th(n)x (thanks) imo (in my opinion)

lol (League of Legends) omg (oh my god)

wow (World of Warcraft) bk ((I’m) back)

bb (Blackboard) ofc (of course)

ly (love you) atm (at the moment)

10

jonge Nederlands van ‘Noord’ en Zuid’:

CONVERGENT of DIVERGENT?

Cf. aantal recente

taalveranderingen of normveranderingen:

11

12

Hun hebben gelijk – Zij/ze hebben gelijk

Hun staan op het plein– Zij/ze staan op het plein

13

Hun hebben gelijk – Zij/ze hebben gelijk

Hun staan op het plein– Zij/ze staan op het plein

*Hun hangen in de kast – Zij/ze hangen in de kast

14

Hun hebben gelijk – Zij/ze hebben gelijk

Hun staan op het plein– Zij/ze staan op het plein

*Hun hangen in de kast – Zij/ze hangen in de kast

=> Niet vrij inwisselbaar

15

HUN als subject:

altijd vervangbaar door ZIJ/ZE

ZIJ/ZE als subject:

niet altijd vervangbaar door HUN

16

WANT ‘HUN ZIJN MENSEN’

17

WANT ‘HUN ZIJN MENSEN’

OF GELIEFDE DIEREN

18

gevolg:

ZIJ/ZE als subject zal niet verdwijnen

19

gevolg:

ZIJ/ZE als subject zal niet verdwijnen

HUN als subject evenmin: betekenisspecificatie = troef

Gebruik van HUN is efficiënt en functioneel

(zie Van Bergen, Stoop, Vogels en De Hoop 2011)

20

Wat houdt ons dan nog tegen?

Taalnormering – sociale normen

Minister Plasterk blogt n.a.v. hun-discussie in ‘De wereld draait door’:

Mooi of lelijk maakt niet uit, als taal maar correct is.

Minder verandering van de taal is juist beter

21

Wat houdt ons dan nog tegen?

Taalnormering – sociale normen

Hun-subject is exogeen in groot deel van het taalgebied

22

VLAANDEREN DOET NIET MEE

VLAANDEREN KENT HET ZELFS NIET

Hun delen een taal,

maar hun gaan toch hun eigen weg

23

Maar: casusswitch is niet exclusief noordelijk Nederlands:

Vgl. Vlaamse omgangstaal (Brabant-Antwerpen):

Ik denk dat (h)em komt.

24

Maar ook:

Ik denk dat (h)em in de kast hangt

*(h)em hangt in de kast

ruimer qua semantische referentie dan subject-hun

Beperkter in syntactisch gebruik: alleen in onbeklemtoonde positie

25

Gebruik van subject-(h)em

• heel courant in centraal en talig trendsettend Vlaanderen

26

Gebruik van subject-(h)em:

• Heel courant in centraal en talig trendsettend Vlaanderen

• Stopt bij de grens met Nederland

27

Ander gebruik subject-hem: West-Vlaanderen

Gebruik:

• Veel lokaler

• Jong

• Alleen voor personen (cf. subject-hun)

• Alleen beklemtoond

(h)Em komt morgen

*(h)Em hangt in de kast

28

subject-HUN

subject-HEM

29

ook uitspraakdivergentie?

Bekend voorbeeld:

Poldernederlandse

verlaging

van de diftongen:

bv.: ij > aai

30

Maar Vlaanderen verlaagt niet en monoftongeert (steeds meer?):

http://www.een.be/programmas/dagelijkse-kost/recepten/lasagne-met-gegrilde-groenten

31

kijk

KAAIK

KÈÈK

32

Retroflexe r (Gooise r):

De Nederlandse r trilt

steeds minder

op het woordeinde en voor

een consonant

https://www.youtube.com/watch?v=PSLtMVVwFyI&list=UUhIIpQngDhETGOGYASzaX_Q

33

Vlaanderen: r blijft trilklank in alle posities, maar tongpunt-r krijgt steeds meer concurrentie (Tops 2009):

Huig-r (‘Franse r’) rukt op!

Vandaag: ca. 1/3 van de Vlamingen huig-r

34

En wat met jongerentaalkenmerken?

Bv.:

Gebruik versterkers

35

Versterkers in Brabants-Antwerps chatcorpus van ca. 217.000 woorden

echt / egt 501 36,15%

kei 371 26,77%

zo /so 202 14,57%

heel / eel 96 6,93%

super 74 5,34%

mega 72 5,19%

zot 31 2,24%

muug/moeg 14 1,01%

zeer 10 0,72%

loei 7 0,51%

fucking 6 0,43%

vree/wreed 2 0,14%

1386 100,00%

36

Ter vergelijking:

• Brabants-Antwerpse chatcorpus (MSN) van ca. 217.000 woorden:

371 kei, waarvan 27 keihard

• West-Vlaams chatcorpus (Netlog)van ca. 480.000 woorden:

215 kei, waarvan 9 keihard

• Nederlands chatcorpus (facebook, Whatsapp) van 161.000 woorden:

16 kei, waarvan 8 keihard / overige 8: 7 door Noord-Brabanders

37

Minus keihard

Brabant-Antwerpen:

158 kei op 100.000 woorden

West-Vlaanderen:

43 kei op 100.000 woorden

Nederland:

5 kei op 100.000 woorden

38

Het Brabantse KEI- emigreert wel naar West-

Vlaanderen maar niet naar Nederland

39

En uitzonderlijk wel eens convergentie

40

En uitzonderlijk wel eens convergentie

…maar ONBEDOELD:

Verschuiving in de genustoekenning bij DE-woorden:

Jongere generaties in Vlaanderen verwijzen steeds minder met pronomen ZE naar niet-bezielde DE-woorden die oorspronkelijk grammaticaal vrouwelijk zijn

(cf. De Vogelaer 2006, De Vogelaer & De Sutter 2011)

41

Niet-bezield, telbaar

Bv.: DE TAFEL:

ZE staat daar. (VL)

of

HIJ staat daar. (NED en JONG VL)

of

HET staat daar. (JONG NED & JONG VL)

42

Niet-bezield, ontelbaar

Bv.: SOEP:

ZE is heet. (VL)

of

HIJ is heet. (NED)

of

HET is heet. (JONG NED & JONG VL)

43

Geleidelijke evolutie van grammaticaal naar

semantisch genus

44

Onbedoeld, want gevolg van dialectverlies > genusondersteuning verdwijnt

Ne stoel > mannelijk

Een tafel > vrouwelijk

Den (h)ond > mannelijk

De kat > vrouwelijk

45

Interessante analyse hedendaagse taalverhoudingen Nederland-Vlaanderen:

Grondelaers & Van Hout (2011)

46

In het noorden:

NEERWAARTSE (top-down) relaxatie van de standaardtaalnorm: dialectverlies en eraan gekoppeld algemeen gebruik van de standaardtaal veroorzaken druk op de standaardtaal:

De standaardtaal moet de rol van het dialect als marker van regionale en sociale identiteit gedeeltelijk overnemen >> standaardtaal vertoont geleidelijk aan meer variatie

47

In het zuiden:

De (onbereikbare) standaardtaalnorm bestaat nog steeds maar blijft vrij onbereikbaar

Door dialectverlies ontstonden tussentalige variëteiten die de basis vormen van een endogeen standaardiseringsproces

48

Het huidige taalcontinuüm in het zuiden is dus het resultaat van een bottom-up (OPWAARTSE) beweging:

Regionale variëteiten ‘maken het’ tot algemene omgangstaal

49

OF:

De noordelijke vrij uniforme en strakke standaardtaal ‘zakt af’ naar een meer gevarieerde en regionaal gekleurde standaardtaal

De zuidelijke uniforme en strakke standaardtaal heeft nooit gefunctioneerd als spreektaal en krijgt nu concurrentie van een algemene omgangstaal die uit de regiolecten voortkomt

50

gevolg

>> noord en zuid bewegen van elkaar weg >> Nederlands als een PLURICENTRISCHE taal

51

Pluricentrische talen

Wat?:

-officiële status in ten minste twee naties

-er zijn verschillende normbepalende centra > verschillende nationale normen

-nationale variëteit wordt ervaren als marker van eigen sociale en nationale identiteit

52

Vlaanderen – Nederland:

Twee normbepalende, trendsettende centra?

53

Grondelaers & Van Hout (2011):

De regionale en sociale variatie in het Noordelijke Nederlands wordt ondersteund door gedeelde percepties m.b.t. voorkeursvariëteit, tolerantie en acceptatie: algemene acceptatie Randstad-Nederlands

54

MAAR:

De variatie in het omgangstalige Vlaamse Nederlands vertaalt zich niet in eenduidige voorkeuren en algemene support voor één top-variëteit:

geen algemene acceptatie Brabants-Antwerps Nederlands

>> heeft Vlaanderen wel een taalcentrum?

>> zijn/ontstaan er wel twee nationale normen???

55

56

Bibliografische referenties

De Decker, Benny & Reinhild Vandekerckhove (2013): De integratie van Engels in Vlaamse jongerentaal kwantitatief en kwalitatief bekeken: das wel nice! :p. In: Nederlandse Taalkunde 18/1, 2-34.

De Vogelaer, Gunther (2006): Pronominaal genus bij ‘Zuid-Nederlandse’ taalverwervers: van grammaticaal naar semantisch systeem. In: Hüning, Matthias, Vogl & Van der Wouden (red.): Nederlands tussen Duits en Engels, 89-102. Leiden: Stichting Neerlandistiek.

De Vogelaer, Gunther & Albert Oosterhof (2010): Het succes van hun en andere objectsvormen als onderwerp. In: Nederlands van Nu 4, 32-34.

De Vogelaer, Gunther & Gert De Sutter (2011): The geography of gender change: pronominal and adnominal gender in Flemish dialects of Dutch. Language Sciences 33. 192-205.

57

Grondelaers, Stef & Roeland Van Hout (2011): The Standard language situation in the low countries: Top-down and bottom-up variations on a diaglossic theme. In: Journal of Germanic Languages 23/3, 199-243.

Tops, Evie (2009): Variatie en verandering van de /r/ in Vlaanderen. Brussel: VUBpress.

Van de Velde, Hans (1996): Variatie en verandering in het gesproken Standaard-Nederlands (1935-1993). Proefschrift KU Nijmegen.

Van Bergen, Geertje, Wessel Stoop, Jorric Vogels & Helen De Hoop (2011): Leve hun! Waarom hun nog steeds hun zeggen. In: Nederlandse Taalkunde 16/1, 2-29