Post on 06-Dec-2014
description
Ontwikkelingspsychologie
De adolescent
Lichamelijke ontwikkeling
• Puberteit
Lichamelijke ontwikkeling
• Lichaam kind lichaam volwassene
Lichamelijke ontwikkeling
• Meisjes < jongens: 1 à 2 j. verschil• Individuele verschillen
– Begin en einde– Tempo en duur
Lichamelijke ontwikkeling
• Seksuele rijpingsprocessen– Secundaire geslachtskenmerken
• Borstontwikkeling, pubaire beharing, verlaging van de stem bij jongens
– Primaire geslachtskenmerken• Ontwikkeling van genitaliën
• Biologisch volwassen– Meisjes: 15j– Jongens: 16j
Lichamelijke ontwikkeling
• Versnelling groei en verandering proportie– ‘Tweede strekking’– Lengte, gewicht, skelet– Jongens > meisjes: bredere schouders, smallere
heupen, langere benen, meer spieren, minder onderhuidse vetontwikkeling
– Uithoudingsvermogen – Jeugdpuistjes– Zweetklieren
Lichamelijke ontwikkeling
• Reacties op lichamelijke veranderingen– Lichamelijk aantrekkelijk = ! voor zelfbeeld– Negatieve gevoelens door:
• Vroege/late rijping• ≠ lichamelijke/psychische ontwikkeling• Ongelijk verloop van ontwikkelingen• Afwijkingen vrouwelijk/mannelijk ideaalbeeld• Jeugdpuistjes• Menarche/spermarche: tegenstrijdige emoties
Lichamelijke ontwikkeling
• Acceleratieverschijnsel– Adolescent vandaag > vroeger
• Groter• Eerder geslachtsrijp• Door:
– Betere gezondheidszorg– Afschaffing kinderarbeid– Doorbreken seksuele taboes– …
Motorische ontwikkeling
• Spierontwikkeling• Uithoudingsvermogen • Sporten = favoriete bezigheid
– Technieken verbeteren– Lichamelijke aantrekkelijkheid vergroten– Competitie– Just for fun
Perceptuele ontwikkeling
• Aandacht en concentratie – Selectieve aandacht– Verdelen van aandacht– Langdurige concentratie
mogelijk
Cognitieve ontwikkeling
• Formeel operationeel stadium– Abstract denken– Propositionele denken– Hypothetisch-deductief denken– Combinatorisch denken
Cognitieve ontwikkeling
• Informatieverwerking– Geheugencapaciteit – Metacognitie– Planmatig en systematisch werken– Inhoudelijke kennis
Cognitieve ontwikkeling
• Consequenties– Kritische houding– Zelfreflectie – Discussiëren– Idealisme– ≠ Intelligenter
Taalontwikkeling• Volwassenentaal
– Gesproken en geschreven taal = begrijpen en voortbrengen
• Maar volwassenen begrijpen niet altijd ‘taal van jongeren’– Bvb. sms’jes en chat-taal
of uitdrukkingen zoals ‘smoren’, ‘iemand binnendraaien’, etc.
• Taalontwikkeling stopt niet
Sociaal-emotionele ontwikkeling• Separatie en individuatie
Separatie = loskomen van ouders- Invloed: ouders , lftgenoten
- Beeld ouders: ouders =
feilbaar- Generatiekloof?
Individuatie = autonome persoon worden
-Verschilt per gezin en cultuur
Rolveranderingen:- Intimiteit en seksualiteit- Relationeel binden- Beroep en studie- Moreel, politiek en levensbeschouwelijk
Sociaal-emotionele ontwikkeling
• Invloed van gezin– Opvoedingsstijl
Parentale warmte
Permissief Autoritatief toegeeflijk
Parentale controle
Permissief Autoritair onverschillig
Sociaal-emotionele ontwikkeling
• Invloed van gezin– Omgang van ouders met ouder worden en
terugkijken op eigen leven– Onderlinge relatie van de ouders– Economische situatie in gezin– Samenstelling van het gezin– Culturele achtergrond
Sociaal-emotionele ontwikkeling
• Conflicten– Interpersoonlijke conflicten
• Conflict ouders • Gewenst !?!• Oplossing ?
– Intrapsychische conflicten• = Stimulans voor
ontwikkeling
Sociaal-emotionele ontwikkeling
• Stress• Tgv gebeurtenissen die ons bedreigen of
uitdagen• Coping
– Probleemgericht– Emotiegericht– Onbewust, defensief
Sociaal-emotionele ontwikkeling• Omgang leeftijdgenoten
– Meer omgang, ook buiten school– Informele ontmoetingen, ook met andere sekse– Grote en kleine groepen
• Belang??Zelfwaardering, want onzekere periode
Sociale vaardigheden
Experimenteren met nieuwe rollen
Integratie volwassenenwereld voorbereiden
Sociale vergelijking
Sociaal-emotionele ontwikkeling
• De jeugdcultuur– Ado’s hebben een eigen cultuur, met eigen
opvattingen en gedragingen• Verschillende subculturen
– = Basis voor ‘imago’– Geen groep van vrienden, hoewel die er wel
kunnen uit voortkomen– ‘Conformisme’
Bvb. skaters, emo’s, jumpers, tecktonik fans, …
Voorbeeld subcultuur
Sociaal-emotionele ontwikkeling
• Kliekjes of vriendengroepen– ‘Wij’-gevoel– Intense omgang: café, sport, uitgaan, …
• Via selectie en socialisatie• Eén-sekse-groep gemengde groepen• Interculturele vriendschappen
Sociaal-emotionele ontwikkeling
• Vriendschap tss ‘boezemvriend(inn)en’– Speciale band: intimiteit, gelijkwaardigheid en
wederkerigheid– Invulling: wederzijds vertrouwen, steun en zorg,
gesprekken over alledaagse en intieme zaken– Nadruk:
• Jongens: vaak samen dingen doen• Meisjes: vertrouwensfiguur
– Tegenwicht voor gevoelens van eenzaamheid
Seksuele ontwikkeling
• Ontdekking eigen/ander lichaam Seksuele omgang met eigen/ander lichaam
• Genitale fase (Freud)– Geslachtscontact = centraal– Volwassen seksualiteit, gericht op
seksuele omgang met persoon buiten het gezin
• Grote openheid versus taboesfeer
Seksuele ontwikkeling
• Vorming van romantische relaties– Meerdere functies– 4 stadia:
• Initiatie• Status• Affectie• Relatievorming
Seksuele ontwikkeling• Seksuele thema’s
1. Zelfbevrediging– Verwondering, ongemak, schuld– Zelfs bij kleine kinderen– Jongens > meisjes
2. ‘De eerste keer’– Van vasthouden, via tongzoenen, aanrakingen lichaam en
geslachtsdelen tot ‘de eerste keer’– Opleidingsniveau: hoe lager, hoe vroeger; en viceversa– Motieven: nieuwsgierigheid, affectie, status volwassene– Gemengde emoties: jongens positiever dan meisjes
Seksuele ontwikkeling
Seksuele ontwikkeling
3. Anticonceptie en veilig vrijen– Waarom condoom?
• Meisjes: zwangerschap voorkomen• Jongens: geslachtsziekten voorkomen• Hoe jonger, hoe minder anticonceptiegebruik• Hoe meer seksuele ervaring, hoe meer
anticonceptiegebruik – Tienerzwangerschap
• Belang van externe factoren: steun familie, steun partner, economische en culturele factoren
Seksuele ontwikkeling
4. Homoseksueel gedrag– Drie reacties op ontdekking:
• Verzet en maskeren• Acceptatie en dubbelleven• Volledige aanvaarding en openheid
– Spanningen en angsten• Zelfmoord > gemiddelde
– Reacties omgeving meestal positief
Persoonlijkheidsontwikkeling
• Egocentrisme= ‘anderen zijn ook met mij bezig, omdat ik
met mezelf bezig ben’– Imaginair publiek
– Wanneer een adolescent (kritisch of bewonderend) over zichzelf denkt, denkt hij dat de anderen dit ook doen op dezelfde manier (zoals een publiek).
Persoonlijkheidsontwikkeling
• Egocentrisme– Persoonlijke fabel
– ‘Ik ben uniek, er is geen tweede zoals ik. Ik heb unieke gedachten en gevoelens.’ Ze voelen zich onkwetsbaar en hebben vaak het gevoel dat niemand hen begrijpt.
• Oplossing – Imaginair publiek: Contact met
leeftijdsgenoten – Persoonlijke fabel: Realisatie van
vriendschappen
Persoonlijkheidsontwikkeling
• Conformisme– In zoektocht naar eigen persoonlijkheid– Met jeugdcultuur, subcultuur,
vriendengroep• Bvb. kleding, muziekkeuze, taalgebruik
– Met volwassenen• Bvb. oplossen van problemen, kiezen van
een beroep
• Einde adolescentie– Conformisme
Persoonlijkheidsontwikkeling• Identificatie
– Zelfontdekking van ‘buiten naar binnen’• Lichamelijke aantrekkelijkheid = !!!• Persoonlijkheidseigenschappen en vaardigheden
– Modellen• Personen waaraan adolescent gedrag wil oriënteren
Bvb. verre, nabije, abstracte modellen
– Idealen• Waardeopvattingen, ontwerpen voor toekomst
Persoonlijkheidsontwikkeling
• Experimenteren met sociale rollen – Bvb. vakantiejob, animator in jeugdwerk, lid
van muziekband, partner/lief, roken/drinken, brommerrijden, etc.
– Toetsen van gedrag aan rolverwachtingen
Persoonlijkheidsontwikkeling
• Identiteitsstatus– Ontdekken van identiteit versus
identiteitsverwarring (Erikson)– 4 statussen
• Verkennen van alternatieven (Experiment) • Kiezen van positie (Identificatie)
Persoonlijkheids-ontwikkeling
• Identiteitsstatussen
Experiment Moratorium Achievement
IdentificatieIdentiteitsdiffusie Foreclosure
• Identiteitsvorming meestal niet voltooid aan einde adolescentie
• Opvoedingsstijl heeft invloed• Genderidentiteit: verhoogde differentiatie
Persoonlijkheid
• Zelfbeeld– Hoe zie ik mezelf?
Voor wie houdt men mij?– Differentiatie zelfbeeld +
zelfwaardegevoel– Genderverschillen
meisjes < jongens
Morele ontwikkeling
• Universele menselijke waarden
Morele ontwikkeling
• ‘Afwegingen’ – Formeel oper. denken = basisvoorwaarde– Empathie/inlevingsvermogen– Afwegingen = daden ???
Postconventioneel stadium bereikt!
Schoolse ontwikkeling
• Leerlingenbegeleiding– ‘Leerling zijn’– ‘Kind/jongere zijn’– Zorg voor alle leerlingen
• 3-lijnenmodel– Leerkracht– Leerlingenbegeleider– Externe diensten
Schoolse ontwikkeling
1. Leren leren= verwerven van kennis, vaardigheden en
attitudes; gemotiveerd en zelfstandig informatie verwerken en toepassen
– 4 leerstijlen:• Doeners• Waarnemers• Denkers• Toepassers Combinatie: beste garantie!
Schoolse ontwikkeling
1. Leren leren– 3 componenten voor zelfstandig leren
• Hoe voel ik mij? (Sociaal-emotioneel)• Hoe verwerk ik informatie? (Cognitief)• Hoe stuur ik mezelf bij? (Metacognitief)
Alle 3 = essentieel, niet alleen cognitief.
Schoolse ontwikkeling
2. Leren kiezen– Vaak verkeerde keuzes
• Watervaleffect!
– Daarom: keuzebegeleiding• 4 scharniermomenten• Constant
– Beter zicht op zichzelf– Breed perspectief op de wereld– Zelf plannen en sturen
– Belang van positieve keuze
Schoolse ontwikkeling
3. Leren leven– ‘Leerschool’, maar ook ‘leefschool’– Begeleidingsplan
Spelontwikkeling
• Spelen vervangen door – Sport/hobby’s– Samen optrekken, rondhangen, praten, …
• Sociale element!
Tekenontwikkeling
• Kritische houding tov eigen tekentalenten Stoppen
Toevlucht in:• Kalmerend tekenen• Karikaturen• Herbeginnen• Aftekenen• Tekentechnieken verfijnen (= enkelingen)
Indien ontwikkeling anders loopt …
• Adolescentie = gevoelige periode• Meestal zonder ernstige problemen• Indien wel problemen:
– Verschil in aard• Externaliserend• Internaliserend
– Verschil in gradaties
Indien ontwikkeling anders loopt …• Jeugdcriminaliteit
– Meestal lichte vormenBvb. fietsen zonder verlichting, protesteren in betoging, niet teruggeven van te veel ontvangen wisselgeld
– Hoogtepunt: 17-18 jaar– Oorzaak: Wensen goedkeuring lftgenoten– Gesocialiseerd versus ondergesocialiseerd
Stoppen criminaliteit Gaan er mee door
Indien ontwikkeling anders loopt …
• Middelengebruik en –verslaving– Biologische en psychische
afhankelijkheid– Alcohol, roken, andere (illegale) drugs– Waarom?
• Spanningen wegnemen, plezierige emotionele toestand,…
– Problemen?• Identificatie met drugcultuur, fysieke
achteruitgang, schoolprestaties , gedragsveranderingen
Indien ontwikkeling anders loopt …
• Depressiviteit– Sombere stemming, minder plezier
beleven, eetlust of , verstoord slaappatroon, concentratie , …
– Stijgt in adolescentie– Oorzaak: genetisch of omgeving
• Suïcide– Oorzaak: depressie, stress,
perfectionisme, conflicten, …
Indien ontwikkeling anders loopt …• Eetproblemen
– Obesitas• Gevolgen voor psyche en gezondheid
• Eetstoornis– Anorexia nervosa
• Onderdrukte eetlust, slank willen zijn, ontkenning van vermagering, buitengewone invloed van gewicht op zelfbeeld
– Boulimia nervosa• Vreetbuien owv eetdrang versus slank willen zijn (braken,
dieethouden, …), gewicht blijft normaal, buitengewone invloed van gewicht op zelfbeeld
– Oorzaak: biologisch, psychisch, sociaal, cultureel
Samengevat
• Overgang kind – volwassene• Tweede strekking – seksuele
rijpingsprocessen• Waarnemen van meerdere dingen tegelijk• Formeel operationeel denken• Jongerentaal• Separatie en individuatie• Belang leeftijdgenoten , ook andere sekse• Jeugd- en subcultuur, vrienschappen
Samengevat
• Genitale fase: geslachtscontact = centraal• Egocentrisme, conformisme, identiteitsvinding• Richt zich naar universele menselijke
waarden, met afwegingen• Belang van leerlingenbegeleiding• Sport/hobby’s/samen zijn ipv spel• Kritisch tov tekentalent• Externaliserende en internaliserende
problemen