Post on 21-Feb-2017
Binnenklimaat productiviteit en ziekteverzuim
BSimonsHDeacutesiron
PRODUCTIVITEIT
Productiviteit
Factoren die productiviteit beiumlnvloeden
Persoonlijke factorenbullPersoonlijkheidbull InstellingbullKwalificatiesbullToewijding
OrganisatiebullBedrijfdscultuurbullLeiderschapsstijl
Sociale omgevingbullWelvaartsniveaubullSociale positiebullWoon-werk balans
werkmiddelenbull InstrumentenbullPBMbullergonomie
WerkomgevingbullMeubilairbullRuimtebullBinnenklimaat
Productiviteitsverlies Ziek melden Vertraging werktempo Ongevallen Tijdverlies Productieverlies Rose verzuim (presenteiumlsme) later komen eerder naar huis gaan verlengde koffie thee en lunch pauzes overdreven socialiseren meer vergissingen (= overdoen) Verloren tijd voor vergaderen over binnenmilieu melden
van klachten ed
Enkele cijfers UK kantoororganisaties 75 tot 85 van de uitgaven salaris en personeelsgebonden 5 tot 10 huisvesting VS 400 keer zoveel geld uitgegeven aan salariskosten dan aan
elektriciteit Investering in fysieke werkomstandigheden (verhoging
productiviteit) terugverdientijden 1 agrave 2 jaar Algemene beeld uit de literatuur invloed
werkplekontwerp en werkomgeving gt 15
Bronnen Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performancememorandum TM24 CIBSE Londen Literatuuronderzoek gebouwgebonden gezondheid comfort productiviteit en ziekteverzuim in relatie tot energiegebruikSenterNovem Onderzoekers ir AC Boerstrair drs JL Leijtendrs L HaansBBA binnenmilieu
Binnenklimaat
Thermisch comfortLuchtkwaliteitAkoestiekOmgeving
THERMISCH COMFORT
Thermisch comfort
Gebouwgebonden
Luchttemperatuur Stralingstemperatuur Bijkomend Luchtvochtigheid Luchtsnelheid Temperatuurgradieumlnten
Persoonsgebonden
Warmtegevoel Kledij Regelbaarheid
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
PRODUCTIVITEIT
Productiviteit
Factoren die productiviteit beiumlnvloeden
Persoonlijke factorenbullPersoonlijkheidbull InstellingbullKwalificatiesbullToewijding
OrganisatiebullBedrijfdscultuurbullLeiderschapsstijl
Sociale omgevingbullWelvaartsniveaubullSociale positiebullWoon-werk balans
werkmiddelenbull InstrumentenbullPBMbullergonomie
WerkomgevingbullMeubilairbullRuimtebullBinnenklimaat
Productiviteitsverlies Ziek melden Vertraging werktempo Ongevallen Tijdverlies Productieverlies Rose verzuim (presenteiumlsme) later komen eerder naar huis gaan verlengde koffie thee en lunch pauzes overdreven socialiseren meer vergissingen (= overdoen) Verloren tijd voor vergaderen over binnenmilieu melden
van klachten ed
Enkele cijfers UK kantoororganisaties 75 tot 85 van de uitgaven salaris en personeelsgebonden 5 tot 10 huisvesting VS 400 keer zoveel geld uitgegeven aan salariskosten dan aan
elektriciteit Investering in fysieke werkomstandigheden (verhoging
productiviteit) terugverdientijden 1 agrave 2 jaar Algemene beeld uit de literatuur invloed
werkplekontwerp en werkomgeving gt 15
Bronnen Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performancememorandum TM24 CIBSE Londen Literatuuronderzoek gebouwgebonden gezondheid comfort productiviteit en ziekteverzuim in relatie tot energiegebruikSenterNovem Onderzoekers ir AC Boerstrair drs JL Leijtendrs L HaansBBA binnenmilieu
Binnenklimaat
Thermisch comfortLuchtkwaliteitAkoestiekOmgeving
THERMISCH COMFORT
Thermisch comfort
Gebouwgebonden
Luchttemperatuur Stralingstemperatuur Bijkomend Luchtvochtigheid Luchtsnelheid Temperatuurgradieumlnten
Persoonsgebonden
Warmtegevoel Kledij Regelbaarheid
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Productiviteit
Factoren die productiviteit beiumlnvloeden
Persoonlijke factorenbullPersoonlijkheidbull InstellingbullKwalificatiesbullToewijding
OrganisatiebullBedrijfdscultuurbullLeiderschapsstijl
Sociale omgevingbullWelvaartsniveaubullSociale positiebullWoon-werk balans
werkmiddelenbull InstrumentenbullPBMbullergonomie
WerkomgevingbullMeubilairbullRuimtebullBinnenklimaat
Productiviteitsverlies Ziek melden Vertraging werktempo Ongevallen Tijdverlies Productieverlies Rose verzuim (presenteiumlsme) later komen eerder naar huis gaan verlengde koffie thee en lunch pauzes overdreven socialiseren meer vergissingen (= overdoen) Verloren tijd voor vergaderen over binnenmilieu melden
van klachten ed
Enkele cijfers UK kantoororganisaties 75 tot 85 van de uitgaven salaris en personeelsgebonden 5 tot 10 huisvesting VS 400 keer zoveel geld uitgegeven aan salariskosten dan aan
elektriciteit Investering in fysieke werkomstandigheden (verhoging
productiviteit) terugverdientijden 1 agrave 2 jaar Algemene beeld uit de literatuur invloed
werkplekontwerp en werkomgeving gt 15
Bronnen Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performancememorandum TM24 CIBSE Londen Literatuuronderzoek gebouwgebonden gezondheid comfort productiviteit en ziekteverzuim in relatie tot energiegebruikSenterNovem Onderzoekers ir AC Boerstrair drs JL Leijtendrs L HaansBBA binnenmilieu
Binnenklimaat
Thermisch comfortLuchtkwaliteitAkoestiekOmgeving
THERMISCH COMFORT
Thermisch comfort
Gebouwgebonden
Luchttemperatuur Stralingstemperatuur Bijkomend Luchtvochtigheid Luchtsnelheid Temperatuurgradieumlnten
Persoonsgebonden
Warmtegevoel Kledij Regelbaarheid
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Productiviteitsverlies Ziek melden Vertraging werktempo Ongevallen Tijdverlies Productieverlies Rose verzuim (presenteiumlsme) later komen eerder naar huis gaan verlengde koffie thee en lunch pauzes overdreven socialiseren meer vergissingen (= overdoen) Verloren tijd voor vergaderen over binnenmilieu melden
van klachten ed
Enkele cijfers UK kantoororganisaties 75 tot 85 van de uitgaven salaris en personeelsgebonden 5 tot 10 huisvesting VS 400 keer zoveel geld uitgegeven aan salariskosten dan aan
elektriciteit Investering in fysieke werkomstandigheden (verhoging
productiviteit) terugverdientijden 1 agrave 2 jaar Algemene beeld uit de literatuur invloed
werkplekontwerp en werkomgeving gt 15
Bronnen Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performancememorandum TM24 CIBSE Londen Literatuuronderzoek gebouwgebonden gezondheid comfort productiviteit en ziekteverzuim in relatie tot energiegebruikSenterNovem Onderzoekers ir AC Boerstrair drs JL Leijtendrs L HaansBBA binnenmilieu
Binnenklimaat
Thermisch comfortLuchtkwaliteitAkoestiekOmgeving
THERMISCH COMFORT
Thermisch comfort
Gebouwgebonden
Luchttemperatuur Stralingstemperatuur Bijkomend Luchtvochtigheid Luchtsnelheid Temperatuurgradieumlnten
Persoonsgebonden
Warmtegevoel Kledij Regelbaarheid
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Enkele cijfers UK kantoororganisaties 75 tot 85 van de uitgaven salaris en personeelsgebonden 5 tot 10 huisvesting VS 400 keer zoveel geld uitgegeven aan salariskosten dan aan
elektriciteit Investering in fysieke werkomstandigheden (verhoging
productiviteit) terugverdientijden 1 agrave 2 jaar Algemene beeld uit de literatuur invloed
werkplekontwerp en werkomgeving gt 15
Bronnen Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performancememorandum TM24 CIBSE Londen Literatuuronderzoek gebouwgebonden gezondheid comfort productiviteit en ziekteverzuim in relatie tot energiegebruikSenterNovem Onderzoekers ir AC Boerstrair drs JL Leijtendrs L HaansBBA binnenmilieu
Binnenklimaat
Thermisch comfortLuchtkwaliteitAkoestiekOmgeving
THERMISCH COMFORT
Thermisch comfort
Gebouwgebonden
Luchttemperatuur Stralingstemperatuur Bijkomend Luchtvochtigheid Luchtsnelheid Temperatuurgradieumlnten
Persoonsgebonden
Warmtegevoel Kledij Regelbaarheid
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Binnenklimaat
Thermisch comfortLuchtkwaliteitAkoestiekOmgeving
THERMISCH COMFORT
Thermisch comfort
Gebouwgebonden
Luchttemperatuur Stralingstemperatuur Bijkomend Luchtvochtigheid Luchtsnelheid Temperatuurgradieumlnten
Persoonsgebonden
Warmtegevoel Kledij Regelbaarheid
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
THERMISCH COMFORT
Thermisch comfort
Gebouwgebonden
Luchttemperatuur Stralingstemperatuur Bijkomend Luchtvochtigheid Luchtsnelheid Temperatuurgradieumlnten
Persoonsgebonden
Warmtegevoel Kledij Regelbaarheid
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Thermisch comfort
Gebouwgebonden
Luchttemperatuur Stralingstemperatuur Bijkomend Luchtvochtigheid Luchtsnelheid Temperatuurgradieumlnten
Persoonsgebonden
Warmtegevoel Kledij Regelbaarheid
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Temperatuurgevoel
Luchttemperatuur
Straling
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
ZomercomfortSubjectiviteit klagendenStudies steeds wel enkele ontevredenenKan ik invloed uitoefenenStandaarden TO uren25degC maximaal 100 urenjr28degC maximal 10-20 urenjrWeeguren (rekening houden met gebouw)
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Thermisch comfort
Altijd klagendenGedeelde kantoren compromissen
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Meta analyse
24 studies met objectief gemeten data Gecontroleerd voor Omgeving (ventilatie vochtigheidsgraad workload hellip) Kleding Persoonlijke factoren
Seppaumlnen Fisk Lei 2005
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Enkele praktijkvoorbeelden
Call centerGemiddelde spreektijd 5-7 lager onder de 25degCMedisch call centerRapport na consult 16 meer tijd als boven 254degCCall centerTemp van 254 naar 234degC (10ls vent) Prestatieverbetering 49
Wargocki en Seppaumlnen 2007
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
LUCHTKWALITEIT
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
BinnenluchtkwaliteitParametersSamenstelling (O2 CO2 )Vochtgehalte StofdeeltjesGasvormige vervuilingFijn stofBinnenluchtkwaliteitARAB codex welzijn op het werk (luchttoevoer 30
msup3hpersoon)
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Effecten van luchtkwaliteit
CO2
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
ARAB 2016
Art 36 De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers in de werklokalen over voldoende verse lucht beschikken rekening houdend met de werkmethoden en de door de werknemers te leveren lichamelijke inspanningenHiertoe neemt de werkgever de nodige technische of organisatorische
maatregelen opdat de CO2-concentratie in deze werklokalen lager is dan 800 ppm tenzij deze kan aantonen dat dit om objectieve en gegronde redenen niet mogelijk isIn elk geval mag de CO2-concentratie in deze werklokalen nooit hoger zijn dan
1200 ppm
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Vochtgehalte Droge lucht Klachten over droge lucht worden in de regel niet veroorzaakt door lage
RV maar door te hoge temperaturen (gt21degC) Een relatieve vochtigheid (RV) onder 10-15 kan SBS-symptomen
opleveren bij gevoelige personen of bv dragers van contactlenzen Boven 15 RV neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV
Boven de 21degC neemt de ervaren luchtkwaliteit af bij stijgende RV Er is wel een verband tussen klachten droge lucht en Temperatuur (21degC) Verontreinigende organische stoffen
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Vochtgehalte te vochtige lucht
VochtgehalteTe vochtige luchtverhoogt de verspreiding van microbendoet het thermisch comfort dalengeeft aanleiding tot gezondheidsklachten (luchtwegen)werkt de vorming van schimmel in de hand
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Effecten van luchtkwaliteit
Schimmels
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
23
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
24
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Korte afwezigheden dor infectieziektes vs ventilatie (Wells-Riley model)
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Voorbeelden
Kantoor ventilatievoud 045 Ziekteverzuim 2 (5 dagenjr)Verhoging naar 1Ziekteverzuim 15 (375 dagenjr)Voor bedrijf met 10 wn +- 5000 euro
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Voorbeeld 1
Wargocki et al 2000
5-30 lspp 35 productiviteitswinst
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Nog enkele praktijkvoorbeelden
Labo-omstandighedenPrestatie typwerk verhoogt met 1 bij elke verdubbeling tussen 3 en 30ls
(dus samen 35)Call centerBuitenluchttoevoer 25-25 ls + 6 als filters ververst - 8 als oude filtersKort ziekteverzuim daling met 35bij 26 lsp vs 12 lsp
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Nog enkele bevindingen
Kenmerken die zeer consistent tot gemiddeld meer gebouwgerelateerde klachten leiden zijn koeling en bevochtiging van de ventilatielucht Kenmerken die min of meer consistent tot gemiddeld meer klachten leiden zijn recirculatie
inductie-units onvoldoende beiumlnvloedbaarheid van de temperatuur per ruimte gesloten gevel grotere aantallen werknemers per ruimte en beeldschermwerk (meer urenslechte software) Tevens is geconcludeerd dat screenende metingen betreffende binnenmilieu zinloos zijn dat
bronaanpak voacuteoacuter alles gaat en dat mensen hun omgeving moeten kunnen beiumlnvloeden
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
LICHT
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Verlichting
300
500 500 500
700
100
200150
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Kla
slok
aal
(alg
emee
n)
Kla
slok
aal
(avo
ndle
ssen
) Bor
d
Pra
ktijk
loka
al
Tek
enlo
kaal
Gan
gen
Inko
mha
l
Tra
ppen
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Niet enkel sterkte
KleurtemperatuurOrieumlntatieVerblinding spiegelingen
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Flikkering
Detectie smartphone
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Licht en productiviteitwelzijn Studies Geen significante invloed lichtkleur TL verlichtingsbuizen op het
welzijn en de prestaties bij uitvoering van simpele cognitieve taken
Gezondheidsbevorderende productiviteitsverhogende en energiebesparende verlichting een hoge mate van individuele beiumlnvloeding toepassing van hoogwaardige verlichtingsarmaturen het gebruik van hoogfrequente voorschakelapparatuur het gebruik van een afgewogen mix van daglicht en kunstlicht
US Departement of Energy 2001 Benefits of energy efficient lighting (web based summary)USDE Washington DC VS
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
AKOESTIEK
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
37
Akoestiek
LOKAAL ACTIVITEIT EISEN
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Speech privacy
Bron ASID sound solutionsDMSykes how acoustics affect human productivity
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
REGELBAARHEID
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Regelbaarheid
100
10431071
96
98
100
102
104
106
108
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Kroner amp Stark-Martin (1992)
oud gebouw nieuw gebouw nieuw gebouw+indiv controle
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Op grond van de objectief gemeten productiviteit in laboratoriumsituaties en een veldonderzoek wordt een schatting gemaakt van de invloed van een door de werknemers te gebruiken temperatuurregeling op de productiviteit - Beslissingen nemen in labsituatie + 27 - Beslissingen nemen in veldsituatie +28 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
labsituatie 54 - Gemengd kantoorwerk (beslissingen nemen + tekstverwerking) in
veldsituatie 4-6
Wyon DP 2000 Individual control at the workplace the means and the potential benefits In Clements-CroomeD ed 2000 Creating the productive workplace E amp FN SPON 192-206
Regelbaarheid
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Belang Controle
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Interventie ProdVerhoging verlichtingsniveau en verbetering visueel comfort bij papierwerk
+28
Introductie van indirecte verlichting (uplighters) bij beeldschermwerk +30
Algemene verbetering verlichting in een ontwerpersstudio +15Introductie van akoestisch absorberende panelen in een typekamer +29
Aanbrengen van koeling in een electronische werkplaats +35Verhoging verse luchttoevoer in een kantoor +30Verbetering binnenluchtkwaliteit (tot niveau van nieuwe normen) in kantoorgebouwen
+40
Verplaatsing van een organisatie van een natuurlijk geventileerd gebouw naar een gebouw met airconditioning
-60
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+90
Introductie van individuele beiumlnvloeding van temperatuur en verse luchttoevoer
+28
Verbeterd ergonomisch ontwerp van werkplekken +100Verhoging privacy verplaatsing kantoorwerkers van kantoortuin naar kamerkantoren
+123Oseland NA 1999 Environmental factors affecting office worker performanceTechnical emorandum TM24 CIBSE Londen Verenigd Koninkrijk
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
The Comfortmetera tool to measure comfort in offices
Geert GoordenLeuven FM Day 9 February 2017
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Factor4
bull Engineers and Consultantsbull Building performance bull Making existing buildings more cost efficient (energy
maintenance) and healthybull Developer of the Comfortmeter together with 6 EU
universities online survey tool to measure indoor comfort in offices
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
People are the best measuring lsquoinstrumentsrsquo
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
People are the best measuring instruments
Websitewwwcomfortmetereu
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Survey
59 questionshellipndash Comfort
bull Temperaturebull Airbull Lightbull Acousticsbull Individual controlbull Office space and buildingbull Cleanliness maintenance
ndash Information about the responding personbull Gender age stress level
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Comfortmeter survey
bull Less than 10 minutes to complete surveybull High response rate 57
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Comfortmeter report
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Benchmarked result
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Productivity advantage
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Improve productivity of office workers
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Comfortmeter added value
Diagnosis of lsquosick buildingsrsquo by Facility Managergtgt measures to improve employee productivy
Promotion of attractive building by real estate brokergtgt sales pitch
Reality check of comfort in buildings by usergtgt negotiation of rent
Comparison of comfort level beforeafter measuresgtgt monitoring of contractors
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Other advantages
bull Cost efficient compared to classical technical measurements(Temperature humidity etc)
bull Firm belief that actual building users are appropriatemeasurement lsquoinstrumentsrsquo
bull Financial translation of correlation comfort-productivity enablesrational ranking of comfort enhancing measures
bull Compliant with BREEAM-in-use (Post Occupancy Survey)bull Compliant with WELL Building Standard (95)
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Contact
Geert GoordenEmail geertgoordenfactor4euTelefoon 00-32-477-598903
Website wwwfactor4euKantoor AntwerpenWebsite wwwcomfortmetereuEmail infocomfortmetereu
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Slecht presterende kantoren
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Goed presterende kantoren
Dank U
Voor uw aandacht
Dank U
Voor uw aandacht