De nexus onderwijs-onderzoek:

vorming door onderzoek en leren van onderzoekscompetenties?

studiedag Bologna experten-

Maarten Simons

Laboratorium voor Educatie en Samenleving

Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen

KU Leuven

Maarten. Simons@ppw.kuleuven.be

Nexus onderzoek-onderwijs

- Distinctie (‘geen professioneel onderwijs’)- Design (‘hoe en waar’)- Noodzaak (‘onderzoekende professionals’)

- Betekenis - Verleden- Heden- Toekomst?

(onderzoeksproject ‘Nachtzijde’; M. Hellemans, J. Elen, T. Braeckman)

(concrete ervaringen PPW, KULeuven)

• Overzicht:– 1. “Back to the future”: tradities en modellen– 2. “Sciencefiction”: ontwikkelingen– 3. “Humboldt 2.0”: een externe, functionele koppeling– 4. “Missing link”: vorming– 5. “Less FAQ”

1. “Back to the future”: tradities en modellen

• Duitse model– Wilhelm von Humboldt

• Reactie op bloei en groei van wetenschappen en hoger onderwijs buiten de muren van de universiteit

• Objectief: onderzoek binnen de universiteit en vrijwaren van autonomie• Interne organisatie:

– de eenheid van onderzoek (‘Forschen’), onderwijs (‘Lehre’) en leren (‘Lernen’) (‘‘beide sind für die Wissenschaft da’ (Humboldt, 1810)’)

– de vormende onderzoeksactiviteit, en owv de op waarheid en eenheid gerichte oriëntatie in het onderzoek (belang van filosofische reflectie)

• Externe organisatie:– “Unabhängigkeit von staatlich gesetzen Zielen oder Gesichtspunkten

der Nützlichkeit” is onontbeerlijk (Humboldt in Kopetz, 2002, 47)

– Verdere ontwikkelingen:• Eenheid van wetenschap op niveau van kennisinhouden (Humboldt)• Fundamentele wijsgerige (wetenschaptheoretische) reflectie (Jaspers,

Schelsky)• Wetenschappelijke procedures (Habermas)• Wetenschappelijke levensvorm/ethos (Mittelstrass)

= interne, reflexieve koppeling

intern: samenvallen van onderzoeksproces en vormingproces

reflexief: reflexiviteit in onderzoekshouding is gericht op eenheid en is algemeen vormend

• Angelsaksische model– John Henry Newman

• reactie op groeiend belang van utilitaire, en traditie van ‘liberal education’• instelling voor hoger onderwijs• morele en intellectuele vorming van de geest, onderwijs in het ‘universele

weten’• cultivering, gerichtheid op de student• ‘to discover and to teach are distinct functions; they are also distinct gifts,

and are not commonly found united in the same person’ (Newman in Pelikan, 1992, p. 89)

– Verdere ontwikkelingen• Zelfontplooiing van intellectuele vermogens (Newman)• ‘higher learning’, ‘learning how to form informed critical

evaluations’,‘introducing research into the curriculum is justifiable provided that it is used to expand the student’s intellectual horizons, and not because it propels students towards becoming embryonic researchers.” (leren als bijproduct van onderzoek) (Barnett)

= externe, initiërende koppeling

extern: onderscheid onderzoek en onderwijs

onderzoek: vooruitgang in kennis

onderwijs: verspreiding van kennis

initiërend: kennisinhouden/onderzoeksresultaten voor zelfontplooiing

• Amerikaanse variant– invloed Duitse model: onderzoek (graduate)– maatschappelijke, pragmatische dimensie– externe koppeling– initiërend, pragmatisch, instrumenteel

• Het Franse model– professionele opleidingen, mono-disciplinair, belang van

‘grandes écoles’– extern: scheiding onderzoek en opleiding– utilitair: onderzoeksresultaten voor het professionele

functioneren

2. “Sciencefiction”: ontwikkelingen

specialisatie opleiding: noodzaak voorbereidend onderwijs

specialisatie onderzoek: afstand tussen onderzoeksdisciplines en opleidingsinhouden (curriculum)

techno-wetenschappen: belang van onderzoek voor de samenleving (onderwijs slechts secundair)

ont/herkoppeling onderzoek-onderwijs

= uitdaging voor ‘klassieke’ modellen

professionalisering van onderwijs: ontwerp leeromgeving en belang van leerdoelen/leerresultaten

nieuwe beroepen: belang van onderzoeksbasis

massificatie in hoger onderwijs: praktische bezwaren

kenniseconomie/samenleving: ‘democratisering’ van onderzoekscompetenties

3. “Humboldt 2.0”:Naar een nieuw model?

“Wanneer we nauwgezet kijken naar de basiscompetenties die we van cruciaal belang achten voor ‘inzetbaarheid’ (kritisch denken, analyse, argumentatie, zelfstandig werken, leren leren, probleemolossen, beslissingen nemen, planning, coördinatie en managen, samenwerking, etc.), dan wordt duidelijk dat de oude Humboldtiaanse nadruk op de waarde van de wederzijdse bevruchting van onderzoek en onderwijs verbazend relevant is in de huidige context. Het is erg opvallend dat de lijst met ‘inzetbaarheids’-competenties in grote mate overlapt met de competenties vereist in het uitoefenen van de moderne onderzoeksactiviteit.” (Commission of the European Communities, 2002, p. 40)

• uitgangspunt: “nexus onderwijs-onderzoek” in functie van– opleiden tot “onderzoekende professionals” (gradaties, ba/ma)– opleiden tot “professionele onderzoekers” (doctoraatsopleiding)

• ‘onderwijskundige uitdaging’– leerprocessen, leerresultaten, competenties, waaronder

onderzoekscompetenties (in functie van ‘inzetbaarheid’)– ontwerpen van leeromgevingen

• kennis van en inzicht in onderzoeksresultaten, onderzoeksprocessen• oefenen van onderzoeksvaardigheden (specifiek, algemeen)• deelname aan onderzoeksactiviteiten (onderzoek als leeromgeving)• zelfstandig uitvoeren van onderzoek (integraal)• …

= externe, functionele koppeling

extern: onderzoek als objectief/middel van/voor leren

functioneel: leerresultaten op basis van onderzoek

• spanningen/ambivalenties:

– leerproces gericht op inzetbaarheid, maar wat met vormingsproces gericht op kritische afstand?

– onderscheid: academische opleiding en professionele opleiding?

– onderscheid: universiteit en hogeschool?

– onderscheid: onderzoeks(gerelateerde)competenties en wetenschappelijke onderzoeksomgeving?

4. “missing link”: vorming

LEREN (leerresultaten)

NEXUS ONDERWIJS EN ONDERZOEK

missing link: VORMING(vormingsdoelen)

• Functionele nexus (extern-leergericht):– leerresultaten: onderzoeksgerelateerde competenties (resultaat

van leeractiviteit en objectief toetsbaar)

– gradaties: obv complexiteit van (onderzoeksgerelateerde) activiteiten

– uitdaging: geschikte (efficiënte/effectieve) leeromgevingen

• Geïntegreerde nexus (intern-vormingsgericht)?– vormingsdoelen: persoonsgerelateerd en maatschappijbetrokken

(uitkomst van vormingsinspanningen en betrouwbare waardering; ‘verhoudingen’)

– onderscheid: obv aard van vormingsaanbod en onderzoeksactiviteiten

– uitdaging: geschikte (stimulerende/inspirerende) onderzoeksomgeving

5. “Less FAQ”

• onderscheid tussen functionele en geïntegreerde nexus– Waar:

• institutionele niveau?• niveau van opleiding?• niveau van opleidingsonderdeel?

– Wie: • docent: onderwijskundige expertise?• docent: onderzoeksexpertise?

• onderscheid naar betekenis van onderzoek– Wat:

• op onderzoek gebaseerde activiteiten (te vertalen naar competenties)?• onderzoeksactiviteiten en –omgeving (te benaderen als vormingsactiviteit)?

– Waar:• onderzoek met toepassings-, ontwikkelingsoriëntatie? • onderzoek met vormingsoriëntatie?