40

d

De term ‘vernieuwingsonderwijs’ kan

verwarring opwekken: zo nieuw is

het immers niet. Al in de loop van de

negentiende eeuw ontstonden de

eerste scholen die deze kindgerichte

vorm van onderwijs aanhingen, zoals

Montessori-, Dalton-, Freinet-, Jena-

plan- en Vrije scholen. De huidige ver-

nieuwingscholen zijn vaak gebaseerd

op een mengvorm van twee of meer

van deze onderwijsvormen. Prima-

Onderwijs sprak met directeuren van

twee vernieuwingsscholen om uit te

vinden wat deze vorm van onderwijs

vandaag de dag precies inhoudt.

De leerstof en eindtermen in het vernieuwingsonder-wij s zij n dezelfde als die van het klassieke onderwij s. Alleen de manier waarop de leerlingen onderwij s krij -gen is anders. Zo gaan ze op basisschool de Windroos in Wij k bij Duurstede, net als bij Jenaplan- en Freinet-onderwij s, uit van de ervarings- en belevingswereld van de kinderen. De leerkrachten spelen zoveel mo-gelij k in op onderwerpen die de kinderen in hun groep aandragen en stemmen hier hun les op af. Directeur Jan Overweel legt uit: ‘Het gewicht van een pompoen uit de schooltuin leidde tot het opvragen van de geboorte-gewichten van kinderen. Dit werd gebruikt als intro-ductie van getallen boven de 1000 in groep 5/6 met een praktische verwerking door dit geboortegewicht in zand in zakjes te stoppen. De getallen worden zo heel eigen, tastbaar en doorleefd. Op vrij dag tij dens de weeksluiting, een viering die essentieel is voor Jenaplanonderwij s, heeft de groep hier vol trots een presentatie over gegeven aan de rest van de school.’

SchoolkringOp de Windroos wordt samengewerkt in verschillende didactische werkvormen die de leerlingen uitdagen en in staat stellen om op een zelfstandige, refl ectie-ve, kritische en creatieve manier aan de slag te gaan. Leren samenwerken en werken aan sociale vaardighe-den komen dan ook ruim aan bod.De schoolkring is een voorbeeld van een werkvorm ge-richt op de interactie waarmee de samenwerking gesti-muleerd wordt. Overweel vertelt: ‘Eens in de drie we-ken komen een of twee kinderen van elke groep samen in de schoolkring. Er wordt een onderwerp op school-niveau besproken waar ze zelf mee aan de slag moeten. Dit varieert van het organiseren van een activiteit zoals de schoenendoosactie tot het vinden van een oplossing voor het rondslingeren van jassen. De kinderen zetten de stappen die genomen moeten worden op papier en koppelen dit terug naar hun eigen groep. Samen bren-gen ze dit tot een goed eind, met een leerkracht op de

tekst inez van goor

‘Onze praktij k wij st al bij na tien jaar uit dat dit werkt’

SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING CENTRAAL OP VERNIEUWINGSSCHOLEN

PRAKTIJK 41

De school gonst van de positieve energie

achtergrond.’ Voor het werken aan de sociale vaardig-heden maakt de school bewust geen gebruik van een methode maar van een praktij kgerichte werkvorm, namelij k de vergaderkring. ‘In iedere groep liggen schriften met gespreksonderwerpen om gezamenlij k te bespreken. Hier worden door de leerlingen ideeën, felicitaties of klachten in geschreven. Zo kan een kind bij voorbeeld opschrij ven dat hij er last van heeft dat iemand tij dens het werken vaak onrustig is op zij n plek. De naam van dat kind wordt niet opgeschreven. Deze klacht wordt aan het eind van de week tij dens de vergaderkring in de groep besproken. De leerkracht laat de leerlingen met elkaar zelf naar oplossingen zoeken.’ De kracht zit hem volgens Overweel in het gemeenschappelij k maken van onderwerpen. ‘Ook als er iets gebeurt wat meteen opgelost moet worden, zo-als een ruzie, wordt iedereen in de groep uitgenodigd mee te denken over een oplossing. We wij zen niet naar schuldigen maar zij n met z’n allen verantwoordelij k voor de problemen die zich voordoen. Dit versterkt het wij -gevoel en is volgens mij een belangrij ke reden dat er bij ons zo weinig gepest wordt.’

‘Onze praktij k wij st al bij na tien jaar uit dat dit werkt’

SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING CENTRAAL OP VERNIEUWINGSSCHOLEN

42

Gelijkwaardigheid en keuzevrijheidOp basisschool de Ontdekkingsreis in Driebergen is be-wust gekozen om geen bepaalde onderwij svorm of the-orie in het bij zonder aan te hangen. De manier waarop je met elkaar omgaat, is volgens directeur Jetske van der Greef het vernieuwingsaspect waar het om draait. ‘Niet de leerkracht vertelt jou wat goed is voor jou maar de leerkracht zoekt met jou wat goed is voor jou. Natuurlij k moet de leerkracht bij jongere kinderen nog ondersteu-nen maar het idee is vanaf het begin hetzelfde. De leer-kracht en het kind kij ken samen en lopen het pad samen, de leerkracht als onderwij sdeskundige en het kind als

deskundige die weet wat hij nodig heeft. Het is een full partnership waarbij het draait om samenwer-ken vanuit gelij kwaardig-heid.’Het onderwij s op de Ont-dekkingsreis is aanbodge-richt. De Greef: ‘In principe bepaalt de leerkracht wat de kinderen moeten leren, maar ze krij gen de ruimte om in overleg te gaan als ze dingen anders willen. Als een kind kan laten zien dat hij iets wat behandeld gaat worden al kan, mag hij in overleg met de leer-kracht iets anders doen. Wat dat is hangt af van het gegeven vak op dat mo-ment. Tij dens taal is dit bij voorbeeld werken aan een eigen boek, fi lmscript of stripverhaal. In de praktij k volgen veel kinderen gewoon het aanbod, maar alleen al het bestaan van de mogelij k-heid om het anders te doen geeft ze een enorm gevoel van vrij heid.’ Dat keuzevrij heid belangrij k wordt gevonden, blij kt ook uit de inrichting van de donderdagmiddag. Dan worden er schoolbreed workshops gegeven. De kinderen kun-nen kiezen uit diverse knutselactiviteiten en binnen- en buitenspelen, maar ook workshops als meditatie of mas-sage behoren tot het aanbod. Ze kunnen zich hier van te voren zelf voor opgeven. ‘Door de hele school heen

de leerkracht als onderwij sdeskundige en het kind als

zij n kinderen van verschillende leeftij den door elkaar in groepen bezig met de zelfgekozen activiteiten, begeleid door leerkrachten en stagiaires. De school gonst dan van de positieve energie’, glundert van der Greef.

ResultatenOp de Ontdekkingsreis is veel aandacht voor de soci-aal-emotionele ontwikkeling. ‘Wij gaan ervan uit dat als gedrag storend is, je iets in de weg zit namelij k je achterliggende angsten, gedachten en oordelen. Die sporen we op en daar praten we samen over door. Door kinderen op die manier in contact te brengen met wat er van binnen leeft, leren ze begrip voor elkaars gedrag op te brengen in plaats van elkaar er op af te rekenen. De leerkrachten worden hier op school in getraind.’ Confl icten worden, net als op de Windroos, geza-menlij k opgelost. De Greef: ‘Samen met de kinderen zoeken we naar oplossingen, waarbij de leerkracht

zich niet sturend maar bemiddelend opstelt. Ook hier is het belangrij k dat je niet boven maar naast elkaar staat. Het vooropstellen van sociaal-emotionele ont-wikkeling is niet wat de overheid per se wil. Die kij kt alleen naar de cognitieve ontwikkeling. Zij gaan ervan uit dat het goed gaat als de leerresultaten goed zij n. Wij draaien dit om: de resultaten zij n altij d goed als jij je goed voelt. En onze praktij k wij st al bij na tien jaar uit dat dit werkt. We behalen goede leerresultaten met de kinderen. Ze stromen tot nu toe altij d uit naar het gewenste type vervolgonderwij s, dat in overleg met ouders, kind en leerkracht wordt bekeken.’

De resultaten zijn altijd goed als jij je goed voelt