Zelfrapportage bij volwassenen met Zelfrapportage bij volwassenen met een lichte of matige verstandelijke een lichte of matige verstandelijke

beperkingbeperking

Yvonne Post UiterweerYvonne Post Uiterweer

InleidingInleiding

Wat is ADHD?Wat is ADHD? Hoe stelt men de diagnose?Hoe stelt men de diagnose? VragenlijstVragenlijst OnderzoeksvragenOnderzoeksvragen MethodeMethode ResultatenResultaten ConclusieConclusie AanbevelingenAanbevelingen

Wat is ADHD?Wat is ADHD?

Volgens de DSM-IV zes of meer symptomen van Volgens de DSM-IV zes of meer symptomen van aandachtstekort of hyperactiviteit/impulsiviteit aandachtstekort of hyperactiviteit/impulsiviteit

AandachtstekortAandachtstekort Hyperactiviteit en ImpulsiviteitHyperactiviteit en Impulsiviteit

onvoldoende aandacht detailsonvoldoende aandacht details bewegen handen en voetenbewegen handen en voeten

moeite met aandacht bij het moeite met aandacht bij het werkwerk

opstaan als je zitten moetopstaan als je zitten moet

niet luisteren bij aansprekenniet luisteren bij aanspreken rennen klimmen rennen klimmen (rusteloosheid)(rusteloosheid)

aanwijzingen moeilijk opvolgenaanwijzingen moeilijk opvolgen moeilijk rustig spelen moeilijk rustig spelen (ontspannen)(ontspannen)

vermijden taken met aandachtvermijden taken met aandacht in de weer en doordravenin de weer en doordraven

dingen kwijt rakendingen kwijt raken antwoorden voor de vraag af isantwoorden voor de vraag af is

makkelijk afgeleid door makkelijk afgeleid door prikkelsprikkels

moeite op je beurt te wachtenmoeite op je beurt te wachten

vergeetachtig dagelijkse vergeetachtig dagelijkse dingendingen

anderen storen in bezighedenanderen storen in bezigheden

Diagnostisch procesDiagnostisch proces

Psychiatrisch onderzoek middels Psychiatrisch onderzoek middels (hetero)anamnese en of (hetero)anamnese en of observatieverslagobservatieverslag

Aanvullende diagnostiek Aanvullende diagnostiek (observatie screeningslijsten)(observatie screeningslijsten)

Beschrijvende diagnose Beschrijvende diagnose Classificatie volgens DSM-IVClassificatie volgens DSM-IV

LiteratuurstudieLiteratuurstudie

Onderzoeksvragen:Onderzoeksvragen: Hoe wordt de diagnose in de praktijk Hoe wordt de diagnose in de praktijk

gesteld?gesteld? Is er een valide vragenlijst?Is er een valide vragenlijst? Is zelfrapportage betrouwbaar als Is zelfrapportage betrouwbaar als

aanvullend middel?aanvullend middel? Hoe zijn bovenstaande vragen t.a.v. Hoe zijn bovenstaande vragen t.a.v.

mensen met een verstandelijke mensen met een verstandelijke beperking?beperking?

Conclusies literatuurstudieConclusies literatuurstudie

Afkappunt voor de diagnose wordt Afkappunt voor de diagnose wordt gesteld op 4 of 9 kenmerken gesteld op 4 of 9 kenmerken (Kooij (Kooij 2005)2005)

Symptomen begonnen voor 12Symptomen begonnen voor 12ee levensjaar levensjaar

Er is een valide vragenlijst Er is een valide vragenlijst ontwikkeld ontwikkeld (Kooij e.a. 2005)(Kooij e.a. 2005)

Zelfrapportage is betrouwbaar Zelfrapportage is betrouwbaar (Kooij (Kooij e.a. 2005, Murphy 2000)e.a. 2005, Murphy 2000)

Conclusies literatuurstudieConclusies literatuurstudie

Hetzelfde classificatie systeem namelijk Hetzelfde classificatie systeem namelijk DSM-IV en genoeg gedragsrepertoire.DSM-IV en genoeg gedragsrepertoire.

Het gebruik van een geschikt Het gebruik van een geschikt screenings-instrument voor mensen met screenings-instrument voor mensen met een verstandelijke beperking is beslist een verstandelijke beperking is beslist nodig nodig (Kraijer 2004)(Kraijer 2004)

Mensen met een verstandelijke Mensen met een verstandelijke beperking kunnen vaak zelf haarscherp beperking kunnen vaak zelf haarscherp aangeven waar het om gaat, als er aangeven waar het om gaat, als er maar goed naar hen geluisterd wordt maar goed naar hen geluisterd wordt (Schuurman e.a. 2004). (Schuurman e.a. 2004).

VragenlijstVragenlijst

Op basis van de vragenlijst van KooijOp basis van de vragenlijst van Kooij Alle ADHD criteria dubbel gevraagdAlle ADHD criteria dubbel gevraagd Twee vragen om de sociaal Twee vragen om de sociaal

wenselijkheid te toetsenwenselijkheid te toetsen Twee vragen om te toetsen of men Twee vragen om te toetsen of men

de vragenlijst heeft begrepende vragenlijst heeft begrepen Formulering simpel en volgens Formulering simpel en volgens

gebruikelijk wijze van communiceren gebruikelijk wijze van communiceren Toevoeging van pictogrammenToevoeging van pictogrammen

Voorbeeld vragenVoorbeeld vragen

Karweitjes waar ik aan Karweitjes waar ik aan

begin maak ik niet afbegin maak ik niet af

Tijdens het werk blijf Tijdens het werk blijf

ik altijd zittenik altijd zitten

Ik vind alles lekker watIk vind alles lekker wat

ik thuis te eten krijgik thuis te eten krijg

Ik begrijp alle vragen Ik begrijp alle vragen

van deze lijstvan deze lijst

Score:1 = nooit2 = soms3 = vaak4 = heel vaak

OnderzoeksvragenOnderzoeksvragen

Is het nieuw ontwikkelde meetinstrument Is het nieuw ontwikkelde meetinstrument geschikt om de diagnose ADHD te stellen geschikt om de diagnose ADHD te stellen bij mensen met een lichte en matige bij mensen met een lichte en matige verstandelijk beperking?verstandelijk beperking?

Begrijpen mensen met een lichte of Begrijpen mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking de nieuw matige verstandelijke beperking de nieuw ontwikkelde vragenlijst? ontwikkelde vragenlijst?

Kunnen mensen met een lichte of matige Kunnen mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking betrouwbare verstandelijke beperking betrouwbare informatie geven?informatie geven?

MethodeMethode

Verspreid over 50 cliënten van ‘Het Verspreid over 50 cliënten van ‘Het Raamwerk”Raamwerk”

43 retour, waarvan 2 niet compleet43 retour, waarvan 2 niet compleet 15 cliënten zelfstandig ingevuld15 cliënten zelfstandig ingevuld Anderen met hulp volgens een Anderen met hulp volgens een

methodemethode Aanvullende informatie via Aanvullende informatie via

dossierstudie verkregendossierstudie verkregen

BevindingenBevindingen

Respondenten vonden het leukRespondenten vonden het leuk Mensen met een lichte verstandelijk Mensen met een lichte verstandelijk

beperking begrepen de vragenlijst beperking begrepen de vragenlijst goedgoed

Anderen hadden meer uitleg nodig Anderen hadden meer uitleg nodig en moeite met de 4 keuze en moeite met de 4 keuze mogelijkhedenmogelijkheden

Lange vragen en twee onderwerpen Lange vragen en twee onderwerpen was moeilijk. was moeilijk.

Ik heb een hekel aan klusjes Ik heb een hekel aan klusjes

waarbij ik goed moet nadenkenwaarbij ik goed moet nadenken

AnalyseAnalyse Subschalen zijn getest op interne Subschalen zijn getest op interne

consistentie of homogeniteit zoals consistentie of homogeniteit zoals ze zijn samengesteldze zijn samengesteld

ADHD-domeinen hyperactiviteit, ADHD-domeinen hyperactiviteit, aandachtstekort en impulsiviteit aandachtstekort en impulsiviteit met Cronbachs afgetoetst met Cronbachs afgetoetst

Factoranalyse leverde 4 schalen op Factoranalyse leverde 4 schalen op die benoemd zijn als ‘chaos’, die benoemd zijn als ‘chaos’, ‘aandacht werk’, ‘praten’ en ‘onrust’‘aandacht werk’, ‘praten’ en ‘onrust’

Hoe correleren de 4 factoren met de Hoe correleren de 4 factoren met de 3 oorspronkelijke domeinen van 3 oorspronkelijke domeinen van ADHD?ADHD?

ResultatenResultaten

De onderzoekspopulatie bestaat uit De onderzoekspopulatie bestaat uit 41 cliënten die ondersteuning (intra- 41 cliënten die ondersteuning (intra- of extramuraal) krijgen van ‘Het of extramuraal) krijgen van ‘Het Raamwerk’ Raamwerk’

43,9% vrouw en 56,1% man 43,9% vrouw en 56,1% man 61% licht - en 39% matig 61% licht - en 39% matig

verstandelijk gehandicaptverstandelijk gehandicapt Leeftijd: 18-29 jaar 26,8%, 30-44 Leeftijd: 18-29 jaar 26,8%, 30-44

jaar 29,3%, 45-59 jaar 21,95% en jaar 29,3%, 45-59 jaar 21,95% en 60-80 jaar 21,95%60-80 jaar 21,95%

BetrouwbaarheidBetrouwbaarheid

De interne consistentie van de 18 De interne consistentie van de 18 ADHD schalen variëren van redelijk ADHD schalen variëren van redelijk tot goed (cronbachs alfa tussen de tot goed (cronbachs alfa tussen de 0,30 en 0,72 op basis van 2 vragen)0,30 en 0,72 op basis van 2 vragen)

Twee ADHD criteria correleren niet Twee ADHD criteria correleren niet met elkaar en scoren negatiefmet elkaar en scoren negatief

De interne consistentie van de 7 De interne consistentie van de 7 items (3 ADHD-domeinen en 4 items (3 ADHD-domeinen en 4 schalen) zijn goed tot zeer goed en schalen) zijn goed tot zeer goed en liggen tussen 0,75 en 0,84liggen tussen 0,75 en 0,84

ValiditeitValiditeit

In een principale In een principale componentenanalyse is onderzocht componentenanalyse is onderzocht of de oorspronkelijke ADHD criteria of de oorspronkelijke ADHD criteria terugkwamen in de antwoordenterugkwamen in de antwoorden

Dat bleek niet het geval te zijn er Dat bleek niet het geval te zijn er kwamen vier andere factoren uitkwamen vier andere factoren uit

Het verband tussen de Het verband tussen de oorspronkelijke ADHD-domeinen en oorspronkelijke ADHD-domeinen en de 4 factoren uit de factoranalyse de 4 factoren uit de factoranalyse (correlationele analyse) zien we in (correlationele analyse) zien we in de volgende tabel:de volgende tabel:

Pearson’s Correlations Pearson’s Correlations

  chaos werk praten onrust A H I

chaos Pearson Correlation 1 0,217 ,452(**) ,433(**) ,753(**) ,605(**) ,593(**)

Sig. (2-tailed) . 0,172 0,003 0,005 0,000 0,000 0,000

N 41 41 41 41 39 40 41

werk Pearson Correlation   1 ,403(**) ,479(**) ,715(**) ,460(**) ,490(**)

Sig. (2-tailed)   . 0,009 0,002 0,000 0,003 0,001

N   41 41 41 39 40 41

praten Pearson Correlation     1 ,707(**) ,504(**) ,773(**) ,856(**)

Sig. (2-tailed)     . 0 0,001 0,000 0,000

N     41 41 39 40 41

onrust Pearson Correlation       1 ,616(**) ,748(**) ,779(**)

Sig. (2-tailed)       . 0,000 0,000 0,000

N       41 39 40 41

aandachtstekort Pearson Correlation         1 ,648(**) ,692(**)

Sig. (2-tailed)         . 0,000 0,000

N         39 39 39

hyperactiviteit Pearson Correlation           1 ,754(**)

Sig. (2-tailed)           . 0,000

N           40 40

impulsiteit Pearson Correlation             1

Sig. (2-tailed)             .

N             41

5 vragen toegevoegd5 vragen toegevoegd

Ik luister niet meteen als de Ik luister niet meteen als de begeleiding tegen mij praatbegeleiding tegen mij praat

Ik heb een hekel aan klusjes waarbij Ik heb een hekel aan klusjes waarbij ik goed moet nadenkenik goed moet nadenken

Ik beweeg mijn handen en voeten Ik beweeg mijn handen en voeten als ik zitals ik zit

Ik ben snel afgeleidIk ben snel afgeleid Ik sta vaak op terwijl ik moet blijven Ik sta vaak op terwijl ik moet blijven

zittenzitten

Analyse op basis factorenAnalyse op basis factoren

Psychiatrische diagnose Vaak of heel

vaak

2,1

2,2

2,3

2,4

2,4

2,5

2,5

2,6

2,8

2,8

3,2

3,2

PDD gedragsproblematiek

6 1                      

geen 7,5   1     1              

ADHD met medicatie 7,5     1                  

ADHD 8     1                  

geen 8           1            

ADHD 8,5             1          

angststoornis/PDD-nos(verleden ADHD)

8,5       1                

geen 9       1                

geen 9,5                   1    

geen 10,5               1        

Slechte concentratie, kind-

erlijk, seksueel ontremd11,5                 1      

ADHD (hypothese) 12,5                   1    

PTTS chronisch 13,5                     1  

debiliteitspsychose (oud)

14                       1

ConclusieConclusie

Geen sociaal wenselijke score (10% scoort Geen sociaal wenselijke score (10% scoort maximaal)maximaal)

De vragenlijst is redelijk tot goed begrepenDe vragenlijst is redelijk tot goed begrepen Alle respondenten die de diagnose (hypothese) Alle respondenten die de diagnose (hypothese)

ADHD (N=4) hebben komen voor in deze lijstADHD (N=4) hebben komen voor in deze lijst Wanneer we de diagnose volgens de Wanneer we de diagnose volgens de

oorspronkelijke criteria stellen zien we dat deze oorspronkelijke criteria stellen zien we dat deze in hoge mate overeenstemt (r=0.94, P< 0.01). in hoge mate overeenstemt (r=0.94, P< 0.01). Dit gegeven maakt het aannemelijk dat de Dit gegeven maakt het aannemelijk dat de vragenlijst in de nieuwe samenstelling ADHD vragenlijst in de nieuwe samenstelling ADHD meetmeet

AanbevelingenAanbevelingen

De resultaten zijn een goede motivatie De resultaten zijn een goede motivatie voor het ontwikkelen van vragenlijsten voor het ontwikkelen van vragenlijsten die door de cliënt kan worden ingevulddie door de cliënt kan worden ingevuld

Middels nader onderzoek bij de populatie Middels nader onderzoek bij de populatie zal in de toekomst het afkappunt voor zal in de toekomst het afkappunt voor ADHD bepaald moet worden ADHD bepaald moet worden

In verder onderzoek zal deze vragenlijst In verder onderzoek zal deze vragenlijst moeten worden getest binnen de moeten worden getest binnen de doelgroep om er een betrouwbaar doelgroep om er een betrouwbaar meetinstrument van te maken.meetinstrument van te maken.

Dank voor jullie aandacht!Dank voor jullie aandacht!

Yvonne Post UiterweerYvonne Post Uiterweer