CONGRESCONGRESWOONWOON8 JUNI 2015. GENT

HEILIGE HUISJES

vrp-wooncongres8 juni 2015, Gent

een organisatie van

| 3

VAKBL AD VAN DE VL AAMSE VERENIGING VOOR RUIMTE EN PL ANNING

25

ruimteruimte

Driemaandelijks: maart - april - mei 2015

het nieuwe wonen Namens de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning heet ik u van harte welkom

op dit Wooncongres, dat geen dag te vroeg komt. Want ondanks de stedelijke

revival gaat in Vlaanderen per dag nog altijd zes hectare open ruimte op de schop

voor lintbebouwing en verkavelingen, terwijl bestaande huizen en villa’s nauwelijks

verkocht raken en files almaar dieper in de ‘groene’ rand kerven. Weinigen lijken

te beseffen dat ons ruimtelijk woonmodel van versnipperd bouwen, suburbaan

wonen en verkavelen onhoudbaar is en een zware hypotheek legt op welvaart en

levenskwaliteit. Daar bovenop zien we dat er nauwelijks ruimte is voor kansarme

groepen. De woningmarkt dreigt op een structurele crisis af te stevenen.

Hoog tijd dus om het over een andere boeg te gooien en een aantal heilige

huisjes in vraag te stellen. Het VRP-Wooncongres is – samen met het

bijbehorende nummer van ons magazine Ruimte – een wake-up call.

Naast het maken van een kritische analyse zocht de VRP ook naar goede voorbeelden

van woonprojecten in Vlaanderen die oplossingen aanreiken voor de gestelde problemen.

Sommige projecten werden geselecteerd omwille van hun compacte ontwikkeling of hun

goede en bereikbare ligging, andere vormen een mooi voorbeeld van kernversterking of

verdichting, terwijl nog andere opvallen door hun aanbod voor verschillende doelgroepen,

hun duurzaam karakter of nieuwe typologie. We zijn dan ook bijzonder verheugd dat

meerdere initiatiefnemers met plezier hun project in de kijker wilden zetten in deze

programmabrochure en tegelijk bereid gevonden werden om mee hun schouders onder

het Wooncongres te zetten. Een welgemeende dank is hier dan ook op zijn plaats!

Het VRP-Wooncongres 2015 mag dan de uitkomst zijn van een boeiende

interne denktank over de sociale en ruimtelijke uitdagingen van ons Vlaamse

woonpatroon, het is ook meer dan ooit een oproep aan u om met de inspiratie

die we u vandaag hopen te bieden, aan de slag te gaan en mee te werken aan

een duurzaam thuismodel voor het Vlaanderen van de toekomst.

An Rekkers Sylvie Van DammeDirecteur VRP Voorzitter VRP

RUIMTE is een driemaandelijks magazine dat wordt uitgegeven door de Vlaamse

Vereniging voor Ruimte en Planning.

RUIMTE is een must voor iedereen die begaan is met ruimtelijke ordening en stedenbouw.

RUIMTE brengt in elke editie een themadossier, met diepgravende analyses en genereus

geïllustreerde bijdragen over de ruimtelijke actualiteit in binnen- en buitenland.

D E T H E M A D O S S I E R S I N 2 0 1 5

Het nieuwe wonen [APRIL] | School maken [JULI] | Ruimte en mobiliteit [SEPT] | Ruimte en economie [DEC]

INFO OVER TARIEVEN, ABONNEMENTEN EN VERKOOPPUNTEN: WWW.VRP.BE

met dank aanHet wooncongres 2015 werd mogelijk gemaakt dankzij volgende hoofdsponsors:

Welkom!

| 5

Er verschuift het een en ander op de Vlaamse woningmarkt: voor het eerst loopt het aantal eigenaars in Vlaanderen terug (van 74,4% in 2005 naar 70,5% in 2013, Winters e.a., 2015), en ook de trend naar compacter wonen zet zich door in immer voortschrijdende ‘verappartementisering’.

Toch blijven veel heilige huisjes in de hoofden van het beleid en de vakwereld overeind, en bepalen ze ook nog altijd een grondstroom in de bouw- en woonpraktijk in Vlaanderen. Vaak berusten die op misvattingen of bewuste desinformatie vanuit particularistische

motieven. Met enkele recente cijfers en onderzoeksresultaten in de hand schetsen we hierna in zeven punten een diagnose van Vlaamse woonmarkt en schuiven we zeven mogelijke remedies naar voren.

1. De mythe van de demografische boom en de nood aan meer bouwgrond

Het Vlaamse regeerakkoord meldt dat ‘we tegen 2020 93.000 woningen gaan bouwen’, andere bronnen spreken van 220.000 bijkomende huishoudens tussen 2015 en 2030 – of een bijko-mende vraag naar 15 tot 20.000 woningen per jaar (Studiedienst van de Vlaamse Regering, 2015). Deze prognoses wekken de schijn dat we met een ‘demografische uitdaging’ zitten die met een ‘ambitieus woonprogramma’ zou moeten te lijf gegaan worden. Niets is echter minder waar. Tussen 2001 en 2013 nam het aantal huishoudens met gemiddeld 23.000 eenheden per jaar toe. Dat betekent dus dat de demografische groei de komende jaren zal vertragen. Nog belangrijker is dat er in de-zelfde periode jaarlijks gemiddeld 25.800 woningen bijkwamen (Winters e.a., 2015).Met andere woorden, als er aan dit ritme woningen in Vlaanderen blijvend worden bijgemaakt, komen we in 2015 reeds uit op een overproductie van goed 35.000 woningen en tegen 2020 van meer dan 150.000 woningen. Het is dus ook duidelijk dat het steeds weer pleiten voor het ‘vrijgeven’, ‘aansnijden’ of ‘activeren’ van bouwgrond in woon- of woonuitbreidingsgebieden totaal naast de kwestie is. Er is reeds genoegzaam aangetoond dat er meer dan voldoende bouwgrond voorhanden is (meer dan 40.000 ha). Zelfs al wilt men de verwachte aangroei realiseren door van elke bijkomende woning een ruime villa op een perceel van 10 are te maken (absurde gedachte!), dan hebben we tegen 2030 minder dan de helft van de huidige bouwgrondreserve nodig. Hoe komt het dan dat de bouwsector steevast blijft schreeu-wen om het opdrijven van de woningbouwproductie en het vrijgeven van meer bouwgrond? En vooral, hoe komt het dat dit misleidend pleidooi zijn weg blijft vinden naar de oren van de beleidsmakers?

2 | De droom van huisje-tuintjeDit kunnen we alleen maar begrijpen vanuit een blijvende fas-cinatie voor het heilige huisje van de eigen gebouwde woning met tuin die voor veel jonge gezinnen decennialang de ultieme woondroom was, en het vandaag wellicht voor velen nog is. Het klopt dat jongeren die daar van dromen vandaag bedro-gen uitkomen, maar meer bouwgrond op de markt gooien of

drastisch de woningproductie opdrijven zal daar structureel weinig of niets aan verhelpen. Hoogstens leidt het lokaal tot het nog even oprekken van de economische haalbaarheid van een woonmodel dat allang zijn houdbaarheidsdatum overschreden heeft, met alle nefaste gevolgen vandien.

3. Verdere suburbanisering en verappartementisering, ten koste van compacte stadswoningenDe droom van huisje-tuintje drijft de bouwlustigen immers naar die plekken waar dit nog tegen een haalbare prijs mogelijk is. Het gaat daarbij om steeds meer perifere plekken, ver afgelegen van de grote tewerkstellingscentra, of om de laatste open restjes in de alomtegenwoordige lintbebouwing.Het hoeft dan ook niet te verbazen dat grote woningtypes zoals vrijstaande en driegevelwoningen maar blijven toenemen in Vlaanderen, net als de appartementen overigens, terwijl de rijwoning, het stedelijke, compacte individuele woningtype bij uitstek, schaarser wordt. Terwijl de drie- en viergevelwo-ningen tussen 2005 en 2013 met 6 tot 7% zijn toegenomen, en de appartementen met zelfs 17%, zijn er in dezelfde periode nauwelijks rijwoningen bijgekomen in Vlaanderen (Kadastrale statistiek van het gebouwenpark). Het aandeel rijwoningen in het Vlaamse woningbestand is tussen 2005 en 2013 dan ook teruggelopen van 24,5 tot 22,8 %.

4. Een dreigende vastgoedcrisisIn het licht van de demografische noden, die vooral wijzen op een toename van oudere en kleinere huishoudens (met uitzondering van de grote steden die net met vergroening te maken krijgen), is die toename van de grotere woningtypes erg verwonderlijk, zeker als we weten dat het huidige woningbestand in Vlaande-ren een grote onderbezetting kent. Tegelijk raken grote villa’s nog moeilijk verkocht. De huisje-tuintje droom van weleer is overduidelijk niet meer dezelfde als vandaag. De oude woningen zijn te groot, te slecht geïsoleerd, of voldoen niet meer aan de huidige smaak. Een grote renovatieslag van dit bestand komt ook nog niet van de grond. Waarom zou ze ook, als er elders nog steeds meer dan voldoende mogelijkheid is om dezelfde droom naar hedendaagse maatstaven te bouwen? Zo komt de

4 |

Vlaanderenvandaag en morgen

7 punten en 7 remedies

M I C H A E L RYC K E WA E R T

Wonen in

| 7

dreigende wooncrisis in beeld: een verdere ontwaarding van de oudere en perifere suburbane woningen dreigt. Er wordt nog steeds veel te veel bijgebouwd van wat er al is. Dat dit verloopt volgens een ruimtelijk patroon dat de files alleen maar langer maakt lijkt van geen tel: die bedrijfswagen, weet u wel. Zolang maatregelen als rekeningrijden of meer investeringen in openbaar vervoer uitblijven hoeven we op dat vlak niet veel verandering te verwachten.

5. Oude patronen doorbroken: de woonladder in VlaanderenToch is het heilige huisje van de zelfgebouwde suburbane woning-met-tuin aanzienlijk afgebrokkeld. Het gros van de starters op de woningmarkt ziet de aankoop van een bestaande woning of een appartement als verstandigste (of is het enige?) keuze. 70% is in de periode 2009-2013 eigenaar geworden via de aankoop van een bestaande woning, terwijl nog maar 7% van de Vlamingen de stap naar het eigenaarschap zette via het zelf bouwen van een woning met een eigen architect (Winters e.a., 2015). Het Steunpunt Wonen spreekt in dat verband van een ‘woonladder’ naar buitenlands voorbeeld. De woonmarkt in Vlaanderen wordt meer en meer een doorstroommarkt: jongeren starten met een appartement of kleine woning en ruilen die op latere leeftijd in voor een grotere woning van een ander woningtype (van rij- naar driegevelwoning, of van appar-tement naar eengezinswoning bijvoorbeeld). Een eigen woning bouwen verschuift naar later. Waar in 2005 nog zowat 21% van

de eigenaars-bouwers jonger was dan 45 jaar, is dit in 2013 nog 15% van de eigenaars-bouwers (Heylen, 2015). Dit is niet zozeer te wijten aan de intrinsieke prijs van die gezinswoningen of de ‘bouwgrondprijs’ (Ryckewaert, 2014), maar aan het feit dat de meer gevorderden op de woonladder kapitaalwinsten hebben geboekt op hun eerdere woning(en), daardoor veel meer kunnen besteden en zo de starters uit de markt prijzen.

6. De investeringslogica achter verdichting en verappartementisering als bedreiging…Het is maar een voorbeeld van hoe starters uit de markt geprijsd worden. Ook de voortschrijdende verappartementisering gooit roet in het eten. De stedelijke, en steeds meer ook ‘dorpse’ vastgoedontwikkeling doet hen de das om bij hun zoektocht naar een bescheiden huisje. Immers, in de slipstream van het verdichtingsdiscours worden grondgebonden eengezinswonin-gen, rijwoningen in de stad en vrijstaande villa’s in de rand of daarbuiten, vervangen door appartementen. De realisatie van dit ‘verdichtingspotentieel’ maakt dat ontwikkelaars grote som-men op tafel kunnen leggen om panden te verwerven of zelfs te bundelen met het oog op de verwachte return, zodat deze woningen buiten het bereik van particuliere kopers vallen. Komt daar nog bij dat die verdichting en verappartementisering niet altijd de kwaliteit haalt die je er van zou verwachten of gebeurt op plekken waar dat logisch is.

7. ... en als potentie voor een vernieuwing van het woonpatrimoniumDit is misschien wel sneu voor de individuele koper, maar op zich biedt dit ook potenties voor een meer structurele vernieuwing van het patrimonium. Het is een proces dat aangezwengeld wordt door de kapitaalmarkt. Met lage rentevoeten en een onzekere beurs, worden vastgoedinvesteringen – ook voor particulieren – interessant. Inmiddels zijn de vehikels om in kust- of opbrengstappartementen, serviceflats of studentenkoten te investeren niet meer te overzien, getuige de weekendbijla-gen in de kranten. Maatschappelijk gezien zou het uitermate interessant zijn dat het opgebouwde (woon)kapitaal van wie al flink op de woonladder is opgeklommen, opnieuw geïnvesteerd wordt in betaalbare huurwoningen voor starters, serviceflats voor ouderen of compacte gezinswoningen, eerder dan in de zoveelste golf van al te grote suburbane woningen.Met deze stand van de woningmarkt in het achterhoofd formu-leren we hier enkele concrete voorstellen voor een duurzame ruimtelijke ontwikkeling van het wonen.1. Zet krachtig in op een fundamentele ombouw van het woon-

patrimonium. 37% van de Vlaamse woningen voldoet niet aan de basiskwaliteitsnormen van de Vlaamse overheid en de energieprestaties moeten drastisch naar omhoog. Verlaat het pleidooi voor steeds meer nieuwbouw en bouwgrond en zet volledig in op renovatie, vernieuwbouw, verdichting. Ook dat is een stimulans voor de bouwsector.

2. Maak werk van de ambitie om de bebouwde ruimte in Vlaan-deren niet langer te laten toenemen. De geschetste prognoses tegen 2030 zijn perfect haalbaar zonder nieuw gebied aan te snijden, met een globale verdichtingsslag van 7% (van 3 naar 3,2 miljoen woningen). Enkele binnenstedelijke locaties in de grootsteden niet te na genomen, moet dat toch overal een haalbare kaart zijn? Moedig daarvoor ondermeer compacte laagbouw aan, gegeven de stagnatie van dit type woningen in Vlaanderen.

3. Ontwikkel dringend een planningskader voor selectieve verdichting in 20ste-eeuwse gordels en rond openbaar ver-voersknooppunten. Dit is nodig om onderbezet woonpatri-monium beter te benutten en de immer voortschrijdende suburbanisatie en dorpsverloedering een halt toe te roepen. Koppel dit aan een restrictief kader voor woonontwikke-ling in greenfields.

4. Het vorige punt is essentieel voor een systeem van verhan-delbare ontwikkelingsrechten of voor ruilverkavelingen. Immers, als we enerzijds de suburbanisatie op haar beloop laten en anderzijds ongebreideld verdichten en ver-apparte-mentiseren, verdwijnt de grondstof voor zo’n systemen. Als het verdichtingspotentieel opgesoupeerd is en er te weinig niet-gerealiseerde bouwrechten overblijven, valt er niets te ruilen of te verhandelen.

5. Moedig voluit vastgoedinvesteringen aan die tegemoet komen aan maatschappelijke noden. Geen nieuwe golf te grote suburbane woningen, maar compacte, betaalbare huur- en koopwoningen. Het laat starters bescheiden beginnen aan de woonladder, en geeft huurders ademruimte. Na het jarenlang aanmoedigen van eigen woningbezit, kan een ver-standig uitgebouwde huurmarkt evengoed een volwaardig pensioenvehikel worden.

6. Ontwikkel een echt grondbeleid voor betaalbare woningen voor de laagste inkomensgroepen. Het is een illusie te den-ken dat het verlenen van huursubsidies alle problemen van de armste huurders op vlak van betaalbaarheid en kwaliteit zullen verhelpen. Daarvoor blijven sociale woningen nodig, die alleen maar betaalbaar zijn als ze buiten de geldende private vastgoedlogica’s tot stand komen.

7. Stop daarom ook met het verpatsen van publieke gronden aan commerciële prijzen, maar reserveer deze voor betaalbaar wonen. Innovatieve formules als erfpacht, community land trusts of woningcoöperatieven leveren slechts betaalbaar wonen op als de grondkosten niet (volledig) aan de bewoners hoeven doorgerekend te worden.

BRONNEN Winters, Sien, Ceulemans, Wesley, Heylen, Kristof, Pannecoucke, Isabelle, Vanderstraeten, Lieve, Van den Broeck, Katleen, De Decker, Pascal, Ryckewaert, Michael, Verbeeck, Griet (2015), Wonen in Vlaanderen anno 2013. De bevindingen uit het Grote Woononderzoek 2013 gebundeld, Antwerpen: Garant. | Heylen, Kristof (2015), Het Grote Woononderzoek 2013. Deel 2. Deelmarkten, woonkosten en betaalbaarheid, Leuven: Steunpunt Wonen. | Ryckewaert, Michael (2014), ‘Van demografische uitdaging naar doemscenario? Speculaties over wijzigende woonvoorkeuren, de onmogelijkheid van betaalbaar stedelijk wonen op maat van gezinnen en samenwonen-uit-noodzaak’ in: Ruimte en Maatschappij, vol. 6 nr. 1, p. 61-84. | De kadastrale statistiek van het gebouwenpark is raadpleegbaar op http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/bouw_industrie/gebouwenpark. | De huishoudensprognoses voor 2015-2030 van de Studiedienst van de Vlaamse Regering zijn raadpleegbaar op http://www4.vlaanderen.be/sites/svr/Pages/2015-01-29-projecties.aspx.

6 |

| 9

Met het innovatieve pilootproject ‘De Duurzame Wijk’ in Waregem zorgt het bouwmaterialenbedrijf Wienerberger voor een nieuw ijkpunt in het duurzaam en kostenoptimaal bouwen, wars van ondoordachte experimenten en zonder in te boeten aan wooncomfort en esthetiek.

Aan de basis van het concept voor ‘De Duurzame Wijk’ liggen acht pijlers van duurzaamheid:n doordachte inplanting n duurzame mobilitei n aandacht voor biodiversitei n verantwoord omgaan met water n low-impact materialen n duurzaam leefcomfort n energiezuinig bouwe n kosten optimaliseren

De hele aanpak kadert in de People–Planet–Profit benadering, waarbij rigoureus aandacht wordt besteed aan energie, water-beheer op de site en in de gebouwen, een verantwoorde keuze van materialen, thermisch en akoestisch comfort, groenbeheer. De betaalbaarheid en terugverdientijd van de gekozen oplos-singen worden daarbij steeds in acht genomen. Kortom: de Duurzame Wijk werd ontwikkeld met een sterke focus op ecologische, sociale en economische duurzaamheids-aspecten en vertrekt tegelijkertijd vanuit de verdiensten van de Belgische bouwtraditie. De voordelen van individuele woningen worden behouden in deze bredere benadering. Inspanningen op het vlak van duurzaamheid en betaalbaarheid worden gespreid over een cluster van individuele woningen.De werken worden uitgevoerd door bouwpartners die gebruik maken van gekende technieken en duurzame materialen. Elke stap in het bouwproces wordt voorafgegaan door een nauw-keurige afweging van economische, ecologische en sociale criteria. Van de inplanting over het watergebruik tot het bouw-budget en een verantwoord nabuurschap – niets wordt buiten beschouwing gelaten. Om het duurzame karakter van de oplossingen te evalueren en valideren, wordt de duurzaamheidsmeter BREEAM1 inge-zet. Daarmee wordt het project stap voor stap opgevolgd, van ontwerp tot oplevering. Na de oplevering volgt een continue en intensieve monitoring van de diverse duurzaamheidsparame-ters. Op die manier wil Wienerberger bijdragen tot een grotere kennisopbouw over duurzaam wonen.

Meer info: www.deduurzamewijk.be

1 Building Research Establishment Environmental Assessment Method

8 |

INNOVATIEF EN DUURZAAM VERDERBOUWEN OP TRADITIE

GEMEENTE Waregem

ADRES Zultseweg 7

PROGR AMMA De Duurzame Wijk: zeven geclusterde BEN-woningen

OPDR ACHTGEVER Eribo Bouw & Immo

PARTNERS Wienerberger (initiatiefnemer van het project)

ONTWERP/ ARCHITECT(EN) Wielfaert Architecten

REALISATIEDATUM 2015

Innovatief en duurzaam verderbouwen op traditieWaregemDe Duurzame Wijk

| 11

Het project Ulobia staat voor de inbreiding en herbestemming van een vervallen fabriekscomplex uit 1930. Na een bodemsanering en grondige renovatie werden de oude directeurswoning en magazijnen omgevormd tot een rustig woonerf van 18 units rondom een collectieve tuin van ongeveer 700 m².

Het project is een ontwikkeling van ir-architect Lieven Verheye, actief in optimalisatie-advies en ontwikkeling van complexe projecten. Voor ieder project selecteert hij een team van enthousiaste experts die elk vanuit hun eigen vakkennis zoeken naar de optimale oplossing (ruimtelijk, technisch, financieel, juridisch,…).

Hogere levenskwaliteit door weldoordachte synergie – De kernvisie bestaat er in om vooreerst de ziel van de plek te koesteren en vervolgens de ruimte, zowel binnen als buiten, weldoordacht te organiseren zodat de bewoners van vandaag én morgen zich op ecologisch verantwoorde wijze kunnen ontplooien in een stimulerende omgeving. Elk ontwerp moet daarvoor voldoende tijd krijgen om te rijpen, net zoals een goede wijn.

Ziel en verantwoordelijkheid – De ziel van het fabriekscom-plex werd hersteld door ontpitting van het binnengebied en behoud van interessante bouwelementen. Daar werden nieuwe elementen in een hedendaagse vormgeving aan toegevoegd. Een doordacht ontwerp zorgde voor privacy en comfort, met verantwoord gebruik van ruimte en energie. De units voor wonen en/of werken zijn schakelbaar en variëren tussen 56 en 450 m² met private buitenruimtes van 45 à 120 m². De parking ligt aan de straatzijde om de tuin autovrij te houden.

Collectief delen versus individuele vrijheid – De juridische eigendomsstructuur benut de voordelen van een collectiviteit, zonder de nadelen van algemene vergaderingen en syndicus. Er wordt gestreefd naar een zinvol minimum aan collectieve verplichtingen, evenwel met garanties op een harmonieus geheel. Collectieve afspraken tussen de diverse bewoners groeien uit vrije wil (car-pooling, tuinonderhoud, babysit, logies…). Inspraak van kopers om units samen te voegen of wijzigingen aan te brengen is bespreekbaar. De privatieve afwerking is in handen van de kopers, volgens individuele smaak, budget en tempo. De woningen kunnen dus meegroeien volgens hun noden en mogelijkheden. Kortom, Ulobia staat voor een verantwoorde balans tussen individualisme en collectiviteit.Ulobia is bijna uitverkocht. We zoeken steeds naar boeiende sites met een ziel om te ontwikkelen of mee te adviseren.

Contact: lievenverheye@gmail.com - tel +32479550051.

na

voor

10 |

BALANS TUSSEN INDIVIDUELE VRIJHEID EN COLLECTIVITEIT

STAD Gent

ADRES Adolf Baeyensstraat 134, 9040 Gent

PROGR AMMA herbestemming van oud fabriekscomplex naar woonerf met 18 lofts voor wonen en werken rondom een collectieve tuin

OPDR ACHTGEVER Lieven Verheye

ONTWERPERS ROBUUST architectuur en onderzoek www.robuust-ao.be ; www.burogroen.be

REALISATIEDATUM 2014

Balans tussen individuele vrijheid en collectiviteitGentWoonerf Ulobia

| 13

Het kloppend hart van onze samenleving rust op een aantal pijlers: groen, duurzaamheid, veiligheid, sociaal en betaalbaar wonen. Wie nu een huis wil kopen, wil méér dan rechte muren en een waterdicht dak. Een mens wil een plek waar het fijn thuiskomen is. Met de ‘natuurbuurt’ in Oostakker bouwt projectontwikkelaar Bostoen aan de essentie van wonen: een energievriendelijke thuis in een autoluwe, kindvriendelijke en groene omgeving. Daarmee wordt een antwoord geboden op de maatschappelijke vraagstukken van vandaag die bepalend zijn voor morgen.

Voor de bouw van de buurt in Oostakker werd voor het concept cohousing gekozen, waarbij elke woning anders opgedeeld kan worden. Hierdoor kan maximaal rekening gehouden met de wensen van de bewoners – of dat nu jonge gezinnen of senioren zijn. Het verweven van dergelijke verschillende bewonersty-pes in het project zorgt overigens voor een diverse, bruisende woongemeenschap.

Voor de eerste steen gelegd wordt, wordt de aanwezige na-tuur volledig in kaart gebracht. Terwijl die in een traditionele verkaveling moet wijken, vertrekken de ontwerpers hier net van haar aanwezigheid. De bestaande grachten zorgen voor een correcte buffering van het regenwater. Naast de private ruimtes en tuinen werd een grote gemeenschappelijke groen-zone voorzien, die werd ingericht als activiteitenweide met een schommel en speelheuvel. Daarnaast werden een paviljoen, een moestuin en verschillende fruitbomen geïntegreerd. Deze gemeenschappelijke groene plekken zorgen voor een versterking van het sociale contact.

Ook van de zon werd optimaal gebruik gemaakt: de woningen werden niet volgens het klassieke patroon – links en rechts van de weg – gebouwd, maar volgens een zuidgerichte oriëntatie. Met andere woorden: de inplanting van de woningen komt eerst, daarna volgt het uittekenen van de infrastructuur.

Een natuurbuurt vereist ook een andere kijk op mobiliteit. In dit project werden 17 gecentraliseerde parkeerplaatsen voorzien aan het begin van de autoluwe dreef. Een parkeerplaats voor autodelen zorgt ervoor dat vele gezinnen een auto kunnen uitsparen. Dit wordt dus in eerste instantie een veilige en kind-vriendelijke buurt waar voetgangers en fietsers thuis zijn.

De natuurbuurt is er voor elke stijl en budget. Door dit als een totaalproject aan te pakken kunnen veel zaken collectief uit-gevoerd worden, zoals verwarming en regenafvoer. Daardoor wordt een diverse, levendige buurt gecreëerd waar iedereen zich thuis voelt.

12 |

COHOUSING VOOR UITEENLOPENDE BUDGETTEN

STAD/GEMEENTE Oostakker

ADRES Aan De Ratte, Oostakker

PROGR AMMA 16 halfopen of gesloten passieve en energievriendelijke woningen, 17 gecentraliseerde parkeerplaatsen, een paviljoen, zes fietsenstallingen en een grote stalling voor bakfietsen, een gedeelde moestuin, fruitbomen en een gemeenschappelijke speelheuvel.

OPDR ACHTGEVER Bostoen

PARTNERS EVR-architecten, Fris in het landschap, Linea Trovata, Vont en Cohousing projects

ONTWERP/ ARCHITECT(EN) EVR-architecten

REALISATIEDATUM de werken starten eind 2015

Cohousing voor uiteenlopende budgettenOostakkerNatuurbuurt Aan de Ratte

| 15

In Sint-Niklaas bouwt buurtontwikkelaar Matexi mee aan het grootste woonproject in de geschiedenis van de stad: de Clementwijk. Aan de basis liggen Stad Sint-Niklaas, Intercommunale Interwaas, SHM Sint-Niklase Maatschapij voor de Huisvesting, SHM Waasse Landmaatschappij en buurtontwikkelaar Matexi – partners met verschillende verwachtingen. Bij de totstandkoming van de duurzame wijk werd niet over één nacht ijs gegaan: het proces bracht de wensen van de verschillende partners naar boven en het stroomlijnen van deze verwachtingen was voor iedereen een continue evenwichtsoefening. Het resultaat mag er zijn: het masterplan toont een buurt waar duurzaamheid en marktconformiteit elkaar op elegante wijze vinden.

Medio 2007 sluiten de partners een samenwerkingsoverkomst af, gebaseerd op een masterplan van Technum. Later past Grontmij in samenwerking met Fris in het landschap het plan aan, zodat optimaal rekening gehouden wordt met de grachtenstructuur van het landschap. Tegelijkertijd maakt EVR-architecten een beeldkwaliteitsplan op. Veelvuldig overleg tussen partners en ontwerpers zorgt ervoor dat iedereen zich in het uiteindelijke project kan vinden: 700 woningen, een parkzone van vier hectare en collectieve voorzieningen zoals een school, kinderopvang en een buurtwinkel.

Het stadspark vormt het kloppende hart van de buurt. Bestaande grachten en knotwilgen worden zoveel mogelijk behouden; bloemenweiden, bloemrijke ruigtes en struwelen zorgen voor de biodiversiteit. Daarnaast garanderen school- en buurttuintjes, avontuurlijke speelzones en ontmoetingsplekken een optimale belevingswaarde.

In de buurt krijgen fietsers en voetgangers voorrang. De woon-velden zijn bereikbaar voor auto’s, maar er is geen kriskras verkeer door de wijk mogelijk. Auto’s worden geparkeerd op gebundelde parkings in de woonvelden en voor bezoekers zijn er randparkings, zodat de straten echte leef- en speelstraten worden.

In maart 2015 startte Matexi met de bouw van veld 23, het Woonhof, dat een mix van appartementen en woningen bevat. De collectieve binnentuin, waar ook de kleinste kinderen veilig kunnen spelen, vormt een aanvulling op de privétuinen én op het park. Uit het onderzoek naar ‘Delend wonen’ dat Matexi in 2014 voerde, bleek het belang van privacy in de privétuinen. Grote aandacht gaat daarom naar de overgang privaat-collectief, waar Matexi zelf de hagen en poortjes zal aanleggen. Vandaag is een eerste deel woningen in verkoop voor prijzen tussen 240.000€ en 280.000€ (excl kosten).

14 |

EEN AMBITIEUS WOONPROJECT MET EEN STERK DRAAGVLAK

STAD/GEMEENTE Sint-Niklaas

ADRES gebied ingesloten door bestaande Clementwijk, Mechelen-Terneuzenwegel, Spieveldstraat en Karekietstraat.

PROGR AMMA :

VOLLEDIG MASTERPL AN ± 700 woningen, 4 ha park, een school, kinderopvang en een buurtwinkel

VELD 23 41 woningen, 20 appartementen, 61 parkeerplaatsen

OPDR ACHTGEVER Matexi NV

PARTNERS stadsbestuur Sint-Niklaas, Intercommuncale InterWaas, Sint-Niklase Maatschappij voor de Huisvesting, Waasse Landmaatschappij en Matexi

ONTWERP/ARCHITECT(EN) MASTERPL AN Grontmij i.s.m. Fris in het

landschap

BEELDKWALITEITSPL AN evr-Architecten

ARCHITECTUUR VELD 23 evr-Architecten [MATEXI]

REALISATIEDATUM 2014-2015

Een ambitieus woonproject met een sterk draagvlakSint-NiklaasClementwijk

14 |

© G

ron

tmij

/Fri

s in

he

t L

an

dsc

ha

p

© G

ron

tmij

/Fri

s in

he

t L

an

dsc

ha

p

| 17

Op een eiland, omringd door de Schelde in Oudenaarde, start projectontwikkelaar Montreal nv weldra met de bouw van een nieuwe stadswijk: Schelde-Eiland. De ontwikkeling vormt het sluitstuk van een grootschalig stadsvernieuwingsproject langsheen de Oudenaardse Scheldeboorden, dat de stad terug moet verbinden met haar oevers. Ook andere publieke partners springen mee op de kar. Hiermee is Schelde-Eiland een mooi voorbeeld geworden van een geslaagde publiek-private samenwerking.

Jarenlang leefde Oudenaarde met zijn rug naar de Schelde. Na het rechttrekken van de rivier in de jaren ’70 werd elke band met de stad verbroken. Daarnaast werd Schelde-Eiland van oudsher ingenomen door een gasfabriek, die er de laatste jaren verloederd bijlag en bovendien de bodem sterk had verontreinigd.

Vandaag komt daar verandering in en maken de vervuilde terreinen plaats voor een bruisende stadswijk. Bart Langens, gedelegeerd bestuurder Montreal nv: ‘Er worden 195 apparte-menten en 25 stadswoningen voorzien. Daarnaast is er ook plaats voor kantoren, kleine handelszaken en een nieuw justitiehuis.’ De wijk wordt op een doordachte manier vormgegeven: het ontwerp kadert in het masterplan en de beeldkwaliteitsplan-nen buitenruimte (PULS_net, ABSCIS ARCHITECTEN) en architectuur (BRUT) die in 2009 werden opgemaakt.

Stad Oudenaarde zag het potentieel van haar Scheldeboorden en kon verschillende publieke en private partners engageren voor de ontwikkeling. Het stadsbestuur kon bovendien de Vlaamse Regering overtuigen om de Scheldeboorden in 2009 te erken-nen als stadsvernieuwingsproject, goed voor een subsidie van 3.000.000 euro.

Voor de herontwikkeling was een grootschalige grondenruil nodig tussen de private en publieke partners. In 2012 werden de afspraken tussen alle partijen vastgelegd in een Brownfieldcon-venant. Bart Langens: ‘Dit convenant was absoluut noodzakelijk om duidelijke afspraken te maken. Na constructief overleg zijn we tot oplossingen gekomen waar iedereen baat bij heeft.’

OVAM is ondertussen gestart met de sanering van de gronden en Waterwegen en Zeekanaal heeft samen met Stad Oudenaarde de bouw van een nieuwe voetgangers- en fietsbrug volbracht. Ook de aanleg van een nieuwe jachthaven en promenade langs-heen de Scheldekaaien staan nog op de planning. Bart Langens: ‘Voor de eerste fase (95 appartementen) werd inmiddels een bouwvergunning bekomen, binnenkort wordt gestart met de verkoop en bouw van het project.’

16 |

SUCCESVOLLE PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING

LANGS DE SCHELDEBOORDEN

STAD/GEMEENTE Oudenaarde

ADRES Trekweg, Oudenaarde

PROGR AMMA 195 appartementen en 25 stadswoningen, verspreid over verschillende fasen

OPDR ACHTGEVER Scheldekop nv (Montreal nv, Thyld nv en Willy Naessens nv)

PARTNERS Stad Oudenaarde, Vlaamse overheid, Stadsvernieuwingsfonds, OVAM, Waterwegen en Zeekanaal nv en Regie der Gebouwen.

ONTWERP/ ARCHITECT(EN) Poponcini en Lootens architecten,

Omgeving, Abscis architecten, PULS_net, BRUT architecture en urban design i.s.m. Stad Oudenaarde

REALISATIEDATUM 2015 - 2020

Succesvolle publiek-private samenwerking langs de Scheldeboorden

Wijk Schelde-Eiland Oudenaarde

| 19

Hoboken is erg populair. De nabijheid van de Schelde, het rijke industriële verleden, de goede bereikbaarheid van het stadscentrum en het overvloedige groen maken van dit Antwerpse district een aangename woonomgeving.

Om de bevolkingsgroei op te vangen, zijn nieuwe woningen nodig. De Stad pleit ervoor om de 20ste-eeuwse gordel rond Antwerpen te verdichten en te vernieuwen. Het woonproject Groen Zuid past in deze strategie. Op het oude fabrieksterrein van de voormalige Alcatel-Bellvestiging ‘Scanfil’ bouwt projectontwikkelaar CORES Development in samenwerking met de Stad een nieuwe woonwijk.

De wijk is gesitueerd tussen de Fodderiestraat, Berkenrodelei, Hertoglei en Louisalei. Het kloppend hart van het Antwerpse stadsleven is er duidelijk voelbaar, maar toch wonen de toekom-stige bewoners rustig in het groen. Groen Zuid wordt samen met het aanpalende park een groen infuus voor Hoboken – o.a. in de vorm van ‘groene’ vingers doorheen de wijk, die ademruimte creëren tussen de woonstraten en zorgen voor licht, lucht en ruimte.

De woningtypes van Groen Zuid zijn afgestemd op een brede doelgroep: gezinnen, alleenstaanden, senioren, starters, ... Er zijn grote en kleinere woningen en appartementen met één, twee of drie slaapkamers. Ook het pakket Assisted Living is beschikbaar in Groen Zuid. Dat maakt het mogelijk om te investeren in de toekomst. Rond de wijk vindt men alles wat het leven gemakkelijk maakt: winkels, een administratief centrum, het postkantoor, de apotheek, … Scholen en kinderopvang bevinden zich in de onmiddellijke omgeving. Naast fietsenstallingen zijn er in de wijk ook voldoende parkeerplaatsen voorzien voor bewoners en bezoekers. Er komt een uitgestippelde fietsroute met een tunnel onder de spoorweg die voor een vlotte en veilige link met de stad zorgt.

Groen Zuid is een toonbeeld van duurzame ontwikkeling met respect voor diversiteit. De wijk sluit aan op de bestaande mor-fologie van de buurt. Ook binnen de wijk werden appartementen en woningen optimaal gecombineerd. Door de samenwerking van vier architectenbureaus – Crepain Binst Architecture, META architectuur, STAM architecten en BOB361 – werd die verscheidenheid nog versterkt. Het resultaat is een aangename nieuwe, natuurlijk ogende woonomgeving.CORES Development maakt van een goede prijs-kwaliteit-verhouding een speerpunt. Groen Zuid biedt dan ook voor-uitstrevende en hoogstaande architectuur die rekening houdt met alle budgetten.

Meer info: www.groenzuid.be.

18 |

SUCCESVOLLE PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING

LANGS DE SCHELDEBOORDEN

STAD Antwerpen – district Hoboken

ADRES Louisalei / Berkenrodelei

PROGR AMMA Fase 1: 171 units, waarvan 131 appartementen, 38 woningen en twee praktijkruimten en een ondergrondse parkeergarage.

OPDR ACHTGEVER CORES Development

ONTWERP / ARCHITECTEN Crepain Binst Architecture,

Stramien cvba ism ARA, BOB361, META architectuur, STAM architecten

REALISATIEDATUM 2015 – 2017

Nieuw leven voor een Antwerps fabrieksterreinHobokenWoonwijk Groen Zuid

| 21

Oostmalle krijgt een nieuwe ontmoetingsplaats die is ingebed in de bestaande ruimtelijke structuren van de gemeente. Het project geeft dynamiek aan verschillende kernfuncties zoals wonen, zorgen en genieten.

Het gemeentebestuur van Malle vertrok vanuit een visienota waarin de ambities en ontwikkelingsvoorwaarden werden toegelicht. Het masterplan dat door het team van groep Van Roey werd ingediend, werd geselecteerd omwille van het uitgekiende evenwicht tussen open en bebouwde ruimte.

De bouw van een nieuw jeugdcomplex was de start van het project. Dit gebouw, opgeleverd in 2012, biedt niet alleen een onderkomen aan diverse jeugdbewegingen en verenigingen, er is ook een repetitielokaal voor muzikaal talent en een polyvalente zaal met keuken.

Begin september 2014 opende Malle het vernieuwde ontmoe-tingscentrum De Notelaar. Het centrum huisvest een biblio-theekfiliaal en lokalen voor sociaal-cultureel gebruik. Daarnaast omvat dit centrum vijf vergaderlokalen, een multifunctionele parketzaal en een cafetaria. De bestaande feestzaal bleef be-houden maar onderging een grondige opknapbeurt.

De bibliotheekzone omvat ook een commercieel gelijkvloers en enkele kleinschalige woonunits met sociale appartementen. In de centrumontwikkeling zijn sociale en bescheiden woningen ingeplant in de nabijheid van de bibliotheek en het toekomstige ‘Huis van het Kind’. De centrale locatie brengt de dienstverle-ning dicht bij alle bevolkingsgroepen en betekent daarmee een meerwaarde voor Malle. De vrijgekomen ‘oude’ bibliotheek wordt verbouwd en uitgebreid tot ‘Huis van het Kind’: een gedeelde locatie voor buitenschoolse opvang, een ontmoetingsplaats voor (groot)ouders en een opvoedingspunt. Alle gebouwen zijn zo ingeplant dat er een site ontstaat met een groen, door voetgangers en fietsers doorwaadbaar karakter.

In een volgende fase bouwt groep Van Roey nog zeven appar-tementsgebouwen met ondergrondse parkeerfaciliteiten.Deze ontwikkeling wordt gerealiseerd via een publiek-private samenwerking, een formule waarin groep Van Roey voortrekker is. De werken startten in 2010 en zullen tot eind 2017 duren. De gemeente Malle stelde zich met dit project kandidaat voor de prijs Wivina Demeester (categorie masterplan), waarvoor zij als enige een eervolle vermelding kregen. De vernieuwende aanpak creëerde immers publieke en private hefbomen om de dorpskern te versterken in overeenstemming met het masterplan.

20 |

EEN KLOPPEND HART MET VELE KAMERS

STAD / GEMEENTE Malle

ADRES Lierselei 13-15-19, Schoolstraat 2, Vrijwilligersstraat, 2390 Malle

PROGR AMMA bibliotheek, ontmoetingscentrum, jeugdcomplex, Huis van het Kind, De Bast woongelegenheden.

OPDR ACHTGEVER Gemeente Malle & De Notelaar (groep Van Roey & Vastgoed) – Rijkevorsel

PARTNERS Technum, begeleider PPS

ONTWERP/ ARCHITECT(EN) Stramien - Antwerpen; Jef Van

Oevelen - Ekeren en AID - Malle

ALGEMENE A ANNEMER Groep Van Roey - Rijkevorsel

REALISATIEDATUM

START WERKEN 2010 - Einde werken: vermoedelijk eind 2017

Een kloppend hart met vele kamersOostmalleCentrumopbouw

| 23

In 2004 verlieten de zusters Clarissen Coletienen hun slotklooster in Hasselt. In de zoektocht naar een herbestemming van het klooster werd bewust ingezet op het thema ‘zorg’, een verlengstuk van de ‘contemplatieve zorg’ waarvoor de zusters altijd stonden. Uiteindelijk werd het complex omgevormd tot een woon- en zorgcentrum met serviceflats en publieke ontmoetingsruimten, zoals de herbestemde kapel, de nieuwe ‘leefkamer’ van het zorgcentrum. Het geheel baadt in een sfeer van rust en stilte.

Het complex, gelegen aan de Guffenslaan, is afwezig in het straatbeeld: de gebouwen zijn verborgen achter een vier meter hoge muur. Het ommuurde perceel werd opgedeeld in kwa-dranten. De bouwdelen werden vervolgens opgetrokken rond binnentuinen. De bouwtechnieken die in dit project werden gebruikt zijn van een rigoureuze eenvoud: overspanningen met korfbogen, of planken vloeren op balklagen. Het hele complex ademt ingetogenheid en eenvoud uit.

Het nieuwe ontwerp gaat uit van het belang van de omsloten tuinen en behoudt zo de ruimtelijke structuur van de site. In het verlengde van de oude ommegang in het klooster wordt de wandeling doorheen de nieuwbouwdelen gemaakt. Door deze nieuwe wandeling ontstaan twee nieuwe binnentuinen waarrond zorgkamers zijn gecreëerd. Het concept zorgt ervoor dat de kamers allemaal naar de tuinen gericht zijn. De binnentuinen staan dus in het centrum van de beleving. De directe en volledig open relatie tussen zorgkamers en tuinen levert een bijzondere ervaring op. In het tuinontwerp werd ingezet op het meeleven met de seizoenen: kleur en geur, schaduw en licht. Het nieuwe gedeelte binnen de kloostermuur is voorzien van een houten gevel. Oud en nieuw zijn daardoor op een gepaste wijze met elkaar verbonden.

De site is ook voorzien van een nieuwbouw, aanleunend tegen de buitenzijde van de kloostermuur. In het nieuwe volume zijn de serviceflats voorzien. Het bouwvolume is een u-vorm die door zijn inplanting opnieuw een binnentuin creëert. Deze tuin ligt verhoogd t.o.v. de straat en markeert de natuurlijke grens met het openbare domein, waardoor het gevoel van beslotenheid versterkt wordt. De grenzen tussen openbaar, semi-openbaar en privé zijn een logisch gevolg van de bestaande situatie en vormen tussenruimtes die geschikt zijn voor ontmoetingen binnen een beschermende omgeving. Vorm en materiaal sluiten aan bij de vormentaal van het voormalige klooster en behouden de sfeer van geborgenheid en stilte waarvoor de zusters stonden.

a2o atelier voor architectuur en omgeving

22 |

Van contemplatieve gemeenschap tot zorgend centrum

HERBESTEMMING VOORMALIG KLOOSTER TOT 44 ZORGKAMERS

EN 58 ASSISTENTIEWONINGEN

STAD - GEMEENTE Hasselt

ADRES Guffenslaan 43

PROGR AMMA Herbestemming voormalig klooster tot 44 zorgkamers en 58 assistentiewoningen

OPDR ACHTGEVER Foyer De Lork vzw - Probis B&O bvba - Vestio

PARTNERS

ONTRWERP/ ARCHITECTEN a2o

REALISATIEDATUM 2014

HasseltClarenhof

programma parallelle workshops

HEILIGE HUISJES

wooncongres8 juni 2015, Gent

09:0 0 Ontvangst

09:30 Verwelkoming. Dagvoorzitter Bernard Hubeau, Vlaamse Woonraad/ Universiteit Antwerpen

Het Vlaamse woonbeleid en ruimtelijk beleid kritisch bekeken

09:45 Heilige Huisjes door een sociologische bril. Pascal De Decker, KULeuven departement Architectuur

10:15 Heilige Huisjes door een ruimtelijke bril. Peter Vermeulen, Stramien

10:45 Pauze

Bouwstenen voor een maatschappelijk verantwoord woonbeleid

11:15 Verhandelbare bouwrechten. An Maeyens Ruimte Vlaanderen,

11:40 Versterken van de huurmarkt. David Van Vooren, Vlaamse Woonraad

12:05 Debat. De rol van overheid en markt. Björn Mallants (Vereniging Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen), Pieter Decelle (Confederatie Immobiliënberoepen Vlaanderen) en Olivier Carrette (Beroepsvereniging van de vastgoedsector)

12:45 Lunch

Parallelle workshops 14:0 0 1. Vergrijzing en verzilvering

2. Woonbehoeften en ruimtelijke kwaliteit

3. Vernieuwende woonvormen

4. Een (inter)gemeentelijk ruimtelijk woonbeleid

16:0 0 Plenaire terugkoppeling themasessies

16:25 Slotwoord

16:30 Receptie

17:30 Einde

Tijdens deze parallelle sessies wordt er ruimschoots tijd uitgetrokken voor

interactie met de deelnemers.

Vergrijzing en verzilveringHet aantal 65-plussers (vergrijzing) en 80-plussers (verzilvering) blijft toenemen. Welke woonbehoeften hebben zij en hoe kunnen hun noden ruimtelijk en maatschappelijk georganiseerd worden? Wat betekent ‘aging in place’? Welke aspecten van de woning en de ruimere leefomgeving moeten aangepakt worden om in de woonbehoeften van de verouderende bevolking te voorzien?

Inspirator: Dirk Luyten (Studio Beleid/Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen)

Intro: Wonen zonder zorgen. Woonvormen om over na te denken. Luc Lampaert, Kenniscentrum Woonzorg Brussel

Case. Senioren onder de toren. Piet van Wambeke, (OCMW Maldegem) en Michiel Verstraete (AIKO Architecten)

Case. ‘Huis-in-de-rij’-experiment, Antwerpen. Gert Eyckmans (De ideale woning cvba)

Debat

Woonbehoeften en ruimtelijke kwaliteitEen kwaliteitsvol kernversterkend beleid vertrekt van de werkelijke behoeften en de identiteit van dorpen en kleinstedelijke gebieden. Welke planologische/steden-bouwkundige uitgangspunten vormen de basis voor een ruimtelijk woonbeleid? Wat zijn de bouwstenen van een duurzame, kernversterkende strategie? Wat zijn prioriteiten, wat sluipende gevaren? Hoe moeten gemeenten omgaan met de huidige verdichting en ap-partementisering? Welke beleidsinstrumenten kunnen het tij doen keren?

Inspirator: Peggy Totté (Blauwdruk Stedenbouw)

Case. Woonstudie Tienen. Stephan Reniers (Provincie Vlaams-Brabant)

Case. Wonen in een collectieve tuin, Wervik. Jaap van den Bout (Palmbout Urban Landscapes)

Debat

Vernieuwende woonvormenHogere woondichtheden zijn onontbeerlijk om open ruimte te vrijwaren, energie te sparen en nabijheid van voorzieningen te garanderen. Hoe kunnen we dens wonen aantrekkelijk maken? Hoe kunnen we dichtheid verzoenen met comfort, privacy en publieke ruimte? Kwaliteitsvolle groepswoningbouw in al zijn schakeringen, kan een antwoord bieden.

Inspirator: Marc Martens (bureau voor architectuur & planning)

Intro: Marc Martens

Case: De Haringrokerij, Antwerpen. Pol Van Steenvoort (bewoner)

Case: De Woongroep, Kessel-Lo. Ignace Verpoest (bewoner)

Debat

Een (inter)gemeentelijk ruimtelijk woonbeleid Kan intergemeentelijke samenwerking een oplossing bieden om woondoelstellingen (kwaliteit, betaalbaar-heid, woonzekerheid, sociale inclusie) te realiseren? Kan het kernversterking sturen en versnippering te-gengaan? We bekijken hoe lokale woonactoren kunnen samenwerken om politieke en bestuurlijke barrières te overwinnen.

Inspirator: Hilde Reynvoet (dienst Wonen Stad Gent)

Intro: De behoefte aan intergemeentelijk samenwerken. Hilde Reynvoet

Cases: Valkuilen en succesfactoren voor intergemeentelijke samenwerking. Brecht Vandekerckhove (SUMResearch)

Cases: Voorbeelden van samenwerking in de provincie Vlaams Brabant. Tom Raes (Provincie Vlaams-Brabant)

Debat

partners vrp

De werking van de VRP en de publicatie van Ruimte zijn mogelijk dankzij volgende partners:

AG VespaGeneraal Lemanstraat 552018 AntwerpenT 03 259 28 10 | F 03 259 28 11info@Vespa.Antwerpen.bewww.agvespa.be

BuurDe HoornSluisstraat 793000 LeuvenT 016/89 85 50 | F 016/89 85 49buur@buur.be | www.buur.be

Antea GroupRoderveldlaan 1 | 2600 AntwerpenT 03/221 55 00 | F 03/221 55 01info.be@anteagroup.com www.anteagroup.be

GEOSTED s tedenbouw

Riemsterweg 117 3742 Bilzen

T. +3289515343F. +3289515344

GeostedRiemsterweg 117 | 3742 BilzenT 089/51 53 43 | 089/51 53 44info@geosted.be

ConfocusSint-Truidersteenweg 576A3500 Hasselt | T 011 75 41 02info@confocus.be | www.confocus.be

matexi nvFranklin Rooseveltlaan 1808790 Waregem | T 056 62 74 00info@matexi.be | www.matexi.be

Stad KortrijkGrote Markt 548500 KortrijkT 1777 / F 056/27 70 09info@kortrijk.be / www.kortrijk.be

Intercommunale LeiedalPresident Kennedypark 108500 Kortrijk | 056 24 16 16 info@leiedal.be | www.leiedal.be

Gemeentelijk havenbedrijf AntwerpenHavenhuisEntrepotkaai 1 | 2000 AntwerpenT 03/ 205 23 77 | F 03/ 205 23 29info@haven.antwerpen.bewww.havenvanantwerpen.com

groep Van RoeySint Lenaartsesteenweg 72310 RijkevorselT 03/340 17 11info@vanroey.prowww.vanroey.pro

Havenbedrijf GentJohn Kennedylaan 32Haven 3000 A | 9042 GentT 09/251 05 50 | F 09/251 54 06info@havengent.bewww.havengent.be

Antwerp Management SchoolHet BrantijserSint-Jacobsmarkt 9-132000 Antwerpen03 265 49 89info@antwerpmanagementschool.bewww.antwerpmanagementschool.be

OmgevingUitbreidingstraat 3902600 Berchem – AntwerpenT 03/448 22 72 | F 03/440 13 93info@omgeving.be | www.omgeving.be

Stad GentT 09/210 10 10 | F 09/210 10 20gentinfo@gent.be | www.gent.be

BRUTKiekenmarkt 33 | 1000 Brussel02 450 99 00info@brut-web.be | www.brut-web.be

De LijnMotstraat 20 | 2800 Mechelenwww.delijn.be | 015 40 87 11

Blauwdruk StedenbouwKarel De Preterlei 204 B-2140 Antwerpen tel +32 (0) 3 344 93 20 www.blauwdrukstedenbouw.be

Stadsontwikkeling AntwerpenBezoekadres:Francis Wellesplein 1 | 2018 AntwerpenPostadres:Grote Markt 1 | 2000 AntwerpenT 03/221 13 33info@stad.antwerpen.bewww.antwerpen.be

StramienBroederminstraat 52 | 2018 AntwerpenT 03/248 54 02 | F 03/248 77 80info@stramien.be | www.stramien.be

MINT nvHendrik Consciencestraat 1B2800 MechelenT 015/56 04 20 | F 015/56 04 29mint@mintnv.be – www.mintnv.be

stad GenkStadsplein 1 | 3600 GenkT 089 65 36 00 | F 089 65 34 70 info@genk.be | www.genk.be

Common GroundCogels Osylei 19 2600 Berchem (Zurenborg)03/235.00.00info@common-ground.euwww.common-ground.eu

d+a consultMeiboom 26 | 1500 HalleT 02 363 89 10 | F 02 363 89 11info@daconsult.be | www.daconsult.be

die KeureKleine Pathoekeweg 38000 Brugge | T 050 / 47 12 72info@diekeure.be | www.diekeure.be

Volgende partners ondersteunen de VRP. Voor meer informatie over het partnerschap kan u terecht op secretariaat@vrp.be.

sponsors vrpdiekeureBestel online op www.diekeure.be

en krijg 15% korting met promocode VRP15

Maatschappelijk verantwoord vastgoedAuteur Veerle Follens (Conix RDBM advisors)Bestelcode 202 141 334ISBN 978 90 4861 983 2Prijs 29 euro

Goed omgaan met gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen en er bij winnenAuteurs Jan Baelus en Guy VloeberghBestelcode 202 151 331ISBN 978 90 4862 177 4Prijs 29 euroAboprijs 25 euro

Antwerpen herwonnen stad? Maatschappij, ruimtelijk plannen en beleid - 1940-2012Auteurs Jef Van den Broeck, Peter Vermeulen,

Sti jn Oosterlynck en Ympkje AlbedaBestelcode 202 131 332ISBN 978 90 4862 004 3Prijs 59 euro

Opm-adver-WOONCONGRES.indd 1 19/05/15 15:21