Woensdag 4 november 2009 ARCHIEFSPROKKEL DE MAASPOST … · figuurlijk een ‘steen des...
1
Woensdag 4 november 2009 DE MAASPOST 51 ARCHIEFSPROKKEL ‘Afbeeldingen van ver- lichte gebouwen en monumenten tijdens de Heiligdomsvaart te Maas- tricht 12 - 27 juli 1930’(uit- gegeven door Stroom Ver- koop Maastricht), zo luidt de titel van een boekwerk- je dat ik onlangs onder ogen kreeg. Het boekje doorbladerend kwam ik terecht bij een fontein op de kruising van de Sta- tionsstraat en de Wilhel- minasingel, die werd aan- geduid als ‘lichtfontein’. Het geheel zag er,tenmin- ste in het boek, mooi uit. De fontein,een schenking van de ENCI, was bekleed met groen geglazuurde tegels en werd al snel aan- geduid als de ‘badkamer van Wyck’.Bij de aanleg van de Wilhelminabrug in 1932 werd ze als sta-in- de-weg gesloopt. Naar aanleiding van het Mariacongres in 1947 werd onder voorzitter- schap van Pastoor Til- mans een speciale sub- commissie opgericht voor de oprichting van een Mariamonument.Dit zou volgens de wens van bis- schop Mgr. Lemmens in Wyck moeten worden geplaatst om Maastricht bij de voorbijkomende reizigers en toeristen als Mariastad te presenteren. Er was al onderzoek gedaan naar een geschikte plaats en men was uitein- delijk uitgekomen op de kruising van de Stations- straat en de Wilhelmina- singel. De verkeerspolitie had geen bezwaar,althans op dat moment. Vervolgens richtte de commissie zich in 1948 tot het college van burge- meester en wethouders. Het voorstel werd positief ontvangen,maar het bleef enkele jaren stil.Achter de schermen werd een kun- stenaar gezocht en uitein- delijk ook gevonden in de in België geboren archi- tect Albert Termote (1887- 1978). In augustus 1952 werd een definitief plan naar B en W gestuurd.Het ontwerp voorzag in de plaatsing van een Maria- beeld in brons ter hoogte van 2,85 m op een zuil van Vaurion steen, die rustte op een vierkanten voet- stuk van hetzelfde materi- aal. Aan de hoekpunten zou dit voetstuk geflan- keerd worden door vier bronzen beelden van de Maastrichtse bisschoppen Servatius,Monulfus,Lam- bertus en Hubertus. Een trapsgewijze verhoging gaf toegang tot de beel- dengroep. Rondom de verhoging kwam er in een veelpuntig stervorm mo- tief in Maaskeien. De bui- tenrand werd afgezet met zestien schamppalen in witte Beierse graniet. De totale hoogte van de zuil met het beeld bedroeg, circa 12 m. Op de zuil kwam de volgende tekst te staan: ‘Civitas Trajectum, Civitas Mariana’(Stad van Tricht, Stad van Maria). De totale kosten bedroe- gen 76.250 gulden. Dat was 18.000 gulden meer dan oorspronkelijk werd begroot. Op 23 september kwam het plan in de gemeente- raad ter sprake. Gevraagd werd: verlening van de benodigde vergunning, het doen uitvoeren van het funderings- en bestra- tingswerk, het in erfpacht geven van de grond aan het kerkbestuur van de St. Martinus in Wyck en een garantiesubsidie van 9.000 gulden voor de meerkosten. Daarbij kwa- men tenslotte nog de omlegging van de water- leiding, het verwijderen van verkeerszuiltjes en de overspanning van de straatverlichting voor rekening van de gemeen- te. Ook de Provincie gaf haar goedkeuring aan het plan. Op zondag 26 okto- ber 1952 was het dan ein- delijk zover dat bisschop Mgr. Hanssen het monu- ment kwam inzegenen, al was het nog niet af. Vanaf het stadhuis trok een indrukwekkende stoet naar Wyck, waar verschil- lende sprekers het woord voerden.Omdat het comi- té het benodigde kapitaal uiteindelijk niet bij elkaar kreeg, moest gebruik wor- den gemaakt van de garan- tiesubsidie. In juli 1957 bracht Albert Termote een bezoek aan het monu- ment, waarbij hij consta- teerde dat bij de vrij haas- tige opbouw een aantal fouten was gemaakt. Het frontreliëf was door de steenhouwerij niet goed uitgevoerd, het onderste deel van de zuil was ver- keerd om geplaatst en ver- der stonden de bisschops- beelden te ver van de onderbouw van de zuil. Dankzij een ruime bijdra- ge van de handelaar in oud ijzer Dotremont bedroegen de aanpas- singskosten niet meer dan 200 gulden. In 1959 stuurde de ver- keerscommissie een voor- stel naar B en W voor de verkeersgeleiding in de binnenstad. De rotonde op de kruising van de Sta- tionsstraat en de Wilhel- minasingel vormde een onoverkomelijk obstakel op de stadstraverse van Konings- en Oranjeplein, via Scharnerweg, over- weg, Akerstraat, Wilhel- minasingel, Wilhelmina- brug naar de Markt. In 1957 hadden er 26 ver- keersongevallen plaats gevonden. Het verkeers- plein was veel te klein voor de tien rijbanen die erop aangesloten waren. De commissie kwam dan ook met het voorstel om het monument te ver- plaatsen naar het pleintje aan de Hoogbrugstraat, waar het als blikvanger zou dienen voor het ver- keer komende van de overweg in de richting van de Wilhelminasingel. Wethouder Pieters rea- geerde met een aantal alternatieve ideeën. Hij dacht onder andere aan verplaatsing naar de entree van de stad bij de Viaductweg. Dit voorstel was echter toen al niet rea- liseerbaar, omdat er plan- nen waren om de rotonde in de toekomst te onder- tunnelen. Uiteindelijk werd in december 1961 besloten het monument niet te ver- plaatsen, maar de rotonde in te korten. Toen in 1963 het monument opnieuw onderwerp van discussie was, schreef de Monu- mentencommissie dat het stelselmatig werd ‘uitge- kleed’. Zij vreesden dan ook dat het binnen niet al te lange tijd letterlijk en figuurlijk een ‘steen des aanstoots’zou worden.De Gemeente had begrip voor dit argument, maar zag geen andere oplos- sing. Zodoende werd het Mariamonument welis- waar aangepast aan de eisen van de tijd, maar het staat nog steeds op zijn vertrouwde plek aan de Stationsstraat en verwel- komt de vele bezoekers van de stad. Precies zoals Bisschop Lemmens het zich wenste. En een ‘steen des aanstoots’ is het - voor zover wij weten - niet geworden. Wel werd het door de Wyckenaren soms wat oneerbiedig ‘de toep- tafel’ genoemd. Jo Boetsen Bronnen: Archief Gemeentesecretarie; F. Boetskens, Beeldig Maas- tricht (1983). Archiefsprokkels Van ‘badkamer’ tot ‘toeptafel’ De Mariazuil in de Stationsstraat Het Mariabeeld wordt omhoog gehesen om het op de zuil te kunnen plaat- sen (1952). De sloop van de ‘badkamer van Wyck’ onder gro- te belangstelling van werkeloze(?) mannen en jongens (1932). Pas een jaar na de inzegening worden Lamber- tus en Hubertus aan de kant van de Wyckerbrug- straat toegevoegd. Servatius en Monulfus staan er al vanaf het begin. Lambertus en Hubertus op de wagen van Dotremont.
Transcript of Woensdag 4 november 2009 ARCHIEFSPROKKEL DE MAASPOST … · figuurlijk een ‘steen des...
Woensdag 4 november 2009 DE MAASPOST 51ARCHIEFSPROKKEL
‘Afbeeldingen van ver-lichte gebouwen enmonumenten tijdens deHeiligdomsvaart te Maas-tricht 12 - 27 juli 1930’(uit-gegeven door Stroom Ver-koop Maastricht),zo luidtde titel van een boekwerk-je dat ik onlangs onderogen kreeg. Het boekjedoorbladerend kwam ikterecht bij een fontein opde kruising van de Sta-tionsstraat en de Wilhel-minasingel, die werd aan-geduid als ‘lichtfontein’.Het geheel zag er, tenmin-ste in het boek, mooi uit.De fontein,een schenkingvan de ENCI,was bekleedmet groen geglazuurdetegels en werd al snel aan-geduid als de ‘badkamervan Wyck’. Bij de aanlegvan de Wilhelminabrugin 1932 werd ze als sta-in-de-weg gesloopt.
Naar aanleiding van hetMariacongres in 1947werd onder voorzitter-schap van Pastoor Til-mans een speciale sub-commissie opgericht voorde oprichting van eenMariamonument.Dit zouvolgens de wens van bis-schop Mgr. Lemmens inWyck moeten wordengeplaatst om Maastrichtbij de voorbijkomendereizigers en toeristen alsMariastad te presenteren.Er was al onderzoekgedaan naar een geschikteplaats en men was uitein-delijk uitgekomen op dekruising van de Stations-straat en de Wilhelmina-singel. De verkeerspolitiehad geen bezwaar,althansop dat moment.
Vervolgens richtte decommissie zich in 1948tot het college van burge-meester en wethouders.Het voorstel werd positiefontvangen,maar het bleefenkele jaren stil.Achter deschermen werd een kun-stenaar gezocht en uitein-delijk ook gevonden in dein België geboren archi-tect Albert Termote (1887-1978). In augustus 1952werd een definitief plannaar B en W gestuurd.Hetontwerp voorzag in deplaatsing van een Maria-beeld in brons ter hoogtevan 2,85 m op een zuil van
Vaurion steen, die rustteop een vierkanten voet-stuk van hetzelfde materi-aal. Aan de hoekpuntenzou dit voetstuk geflan-keerd worden door vierbronzen beelden van deMaastrichtse bisschoppenServatius,Monulfus,Lam-bertus en Hubertus. Eentrapsgewijze verhoginggaf toegang tot de beel-dengroep. Rondom deverhoging kwam er in eenveelpuntig stervorm mo-
tief in Maaskeien. De bui-tenrand werd afgezet metzestien schamppalen inwitte Beierse graniet. Detotale hoogte van de zuilmet het beeld bedroeg,circa 12 m. Op de zuilkwam de volgende tekst testaan: ‘Civitas Trajectum,Civitas Mariana’(Stad vanTricht, Stad van Maria).De totale kosten bedroe-gen 76.250 gulden. Datwas 18.000 gulden meerdan oorspronkelijk werdbegroot.
Op 23 september kwamhet plan in de gemeente-raad ter sprake. Gevraagdwerd: verlening van debenodigde vergunning,het doen uitvoeren vanhet funderings- en bestra-tingswerk, het in erfpacht
geven van de grond aanhet kerkbestuur van de St.Martinus in Wyck en eengarantiesubsidie van9.000 gulden voor demeerkosten. Daarbij kwa-men tenslotte nog deomlegging van de water-leiding, het verwijderenvan verkeerszuiltjes en deoverspanning van destraatverlichting voorrekening van de gemeen-te. Ook de Provincie gafhaar goedkeuring aan hetplan. Op zondag 26 okto-ber 1952 was het dan ein-delijk zover dat bisschopMgr. Hanssen het monu-ment kwam inzegenen, alwas het nog niet af. Vanafhet stadhuis trok eenindrukwekkende stoetnaar Wyck, waar verschil-
lende sprekers het woordvoerden.Omdat het comi-té het benodigde kapitaaluiteindelijk niet bij elkaarkreeg,moest gebruik wor-den gemaakt van de garan-tiesubsidie.
In juli 1957 brachtAlbert Termote eenbezoek aan het monu-ment, waarbij hij consta-teerde dat bij de vrij haas-tige opbouw een aantalfouten was gemaakt. Hetfrontreliëf was door desteenhouwerij niet goeduitgevoerd, het onderstedeel van de zuil was ver-keerd om geplaatst en ver-der stonden de bisschops-beelden te ver van deonderbouw van de zuil.Dankzij een ruime bijdra-ge van de handelaar inoud ijzer Dotremontbedroegen de aanpas-singskosten niet meer dan200 gulden.
In 1959 stuurde de ver-keerscommissie een voor-stel naar B en W voor deverkeersgeleiding in debinnenstad. De rotondeop de kruising van de Sta-tionsstraat en de Wilhel-minasingel vormde eenonoverkomelijk obstakelop de stadstraverse vanKonings- en Oranjeplein,via Scharnerweg, over-weg, Akerstraat, Wilhel-minasingel, Wilhelmina-brug naar de Markt. In1957 hadden er 26 ver-keersongevallen plaatsgevonden. Het verkeers-plein was veel te kleinvoor de tien rijbanen dieerop aangesloten waren.De commissie kwam danook met het voorstel omhet monument te ver-plaatsen naar het pleintjeaan de Hoogbrugstraat,waar het als blikvangerzou dienen voor het ver-keer komende van deoverweg in de richtingvan de Wilhelminasingel.Wethouder Pieters rea-geerde met een aantalalternatieve ideeën. Hijdacht onder andere aanverplaatsing naar deentree van de stad bij deViaductweg. Dit voorstelwas echter toen al niet rea-liseerbaar, omdat er plan-nen waren om de rotonde
in de toekomst te onder-tunnelen.
Uiteindelijk werd indecember 1961 beslotenhet monument niet te ver-plaatsen,maar de rotondein te korten. Toen in 1963het monument opnieuwonderwerp van discussiewas, schreef de Monu-mentencommissie dat hetstelselmatig werd ‘uitge-kleed’. Zij vreesden danook dat het binnen niet alte lange tijd letterlijk enfiguurlijk een ‘steen desaanstoots’zou worden.DeGemeente had begripvoor dit argument, maarzag geen andere oplos-sing. Zodoende werd hetMariamonument welis-
waar aangepast aan deeisen van de tijd,maar hetstaat nog steeds op zijnvertrouwde plek aan deStationsstraat en verwel-komt de vele bezoekersvan de stad. Precies zoalsBisschop Lemmens hetzich wenste. En een ‘steendes aanstoots’ is het - voorzover wij weten - nietgeworden. Wel werd hetdoor de Wyckenaren somswat oneerbiedig ‘de toep-tafel’ genoemd.
Jo Boetsen
Bronnen: ArchiefGemeentesecretarie; F.Boetskens, Beeldig Maas-tricht (1983).
De vaste rubriek ‘Archief-sprokkels’ wordt verzorgddoor medewerkers van hetHistorisch Centrum Lim-burg. Elke twee weken een
hele pagina met een nieuwverhaal, opgediept uit dearchieven van Maastricht.
Eerder verschenen sprok-kels kunt u nog eens nalezen
op www.rhcl.nl.Historisch Centrum Lim-
burg, Sint Pieterstraat 7, 6211JM Maastricht, tel. 043 - 32855 00, [email protected]
Archiefsprokkels
Van ‘badkamer’ tot ‘toeptafel’De Mariazuil in de Stationsstraat
Het Mariabeeld wordt omhoog gehesen om het op de zuil te kunnen plaat-
sen (1952).
De sloop van de ‘badkamer van Wyck’ onder gro-
te belangstelling van werkeloze(?) mannen en
jongens (1932).
Pas een jaar na de inzegening worden Lamber-
tus en Hubertus aan de kant van de Wyckerbrug-
straat toegevoegd. Servatius en Monulfus staan
er al vanaf het begin.
Lambertus en Hubertus op de wagen van Dotremont.
