7/30/2019 Wet van Organisatorische Stupiditeit Hubert_Luns

1/5

7/30/2019 Wet van Organisatorische Stupiditeit Hubert_Luns

2/5

- 2 -

Michael Dixon, een regelmatig correspondent voor de Financial Times, zegt heel treffend: (1)

Bureaucratien worden verondersteld te werken volgens in feite wetenschappelijke

principes en procedures die van tevoren zijn vastgelegd, wat de ambtenaren alleen

maar nauwgezet en zonder gevoel hoeven op te volgen om hun werk naar behoren uit

te voeren. Met gevolg dat zij zo betrokken raken met de werking van het interne

systeem dat zij menen dat zijn regels overal van toepassing zijn. Verondersteld datzij de opgelegde procedures volgen, heeft niemand van buiten de organisatie het

recht om zich daarmee te bemoeien. Samengevat worden zij autistisch: afgesneden

van de buitenwereld, als het niet is met een zekere minachting ervoor. Vandaar de

wet van organisatorische stupiditeit getypeerd als de Bureaucratische Verblinding.

Het zegt: Contact met de werkelijkheid neemt af voor zover onpersoonlijke regels

de individuele verantwoordelijkheid ontnemen.

Dixon spreekt over bureaucratien. Maar hoe is het met de bureaucraten zelf gesteld? Geen

ziel hebben, wat betekent dat in termen van hun psychologisch profiel? In geval van Adolf

Eichmann, het SS-instrument dat belast was met de deportatie van het Europese Jodendom tij-

dens het hitlerregime, hebben wetenschappers dezelfde vraag gesteld: Heeft Eichmann wel

nagedacht? Hier volgt de conclusie van Roger Berkowitz als hij spreekt over de banaliteit vanhet kwaad naar aanleiding van een boek van Bettina Stangneth: (2)

Het probleem met Nazi-bons Eichmann was juist dat er zovelen als hem waren

en dat die menigte onstellend en verschrikkelijk normaal was. Arendt stootte op het

verontrustende feit wat haar diep trof net als zoveel anderen waaronder de Isralische

rechters dat Eichmann in alle opzichten een gemiddeld mens was. Het door Eichmann

begane kwaad stond buiten kijf en Arendt is overtuigd dat hij voor zijn misdaden de

strop verdiende. Toch leken Eichmanns beweegredenen, ondanks wat hij gedaan had,

typisch kleinburgerlijk. Hij was ambitieus. Hij zocht erkenning vanuit het succes en de

bevestiging die voortvloeiden uit het feit dat hij bij een beweging hoorde. Hij was zo

besloot zij geen monster, ook niet dom, maar gedachtenloos (op de wijze dat morele

waarden uit willekeurige regels voortkomen en niet uit een goddelijk genspireerdeovertuiging zoals we die uit de decaloog kennen). En het was het ontbreken van dit

soort denken wat zon normale ervaring is in ons dagelijks leven waar we nauwelijk

tijd hebben laat staan de neiging om stil te staan en te reflecteren dat Arendt ertoe

bracht dit te zien als de gevaarlijke bron van het kwaad in onze moderne tijd.

PHNOM PENH, Cambodia -- Tuol Sleng gevangenis employees van de Rode Khmer of Pol Pot

regime (1975 1979) namen identificatiefotos van de gevangenen voordat ze werden

doodgemarteld. Deze periode staat ook bekend als de Doodsvelden. De Tuol Sleng

Gevangenis is thans een museum waar deze vergrotingen aan muur hangen.

7/30/2019 Wet van Organisatorische Stupiditeit Hubert_Luns

3/5

- 3 -

3 - De helstaat Cambodja

Een extreem maar leerzaam voorbeeld van de ontaarding van de bestuurlijke inrichting werd

ten toon gespreid tijdens de helstaat Cambodja onder het Rode Khmer regime, eind jaren

zeventig. Het was de ontluistering van een natie in een gruwelijk neerwaarts gerichte spiraal.

Ik citeer nu uit Rudolph Rummels boek dat over genocide in het algemeen handelt:

In verhouding tot zijn bevolking onderging Cambodja een menselijke catastrofe in

deze eeuw zonder weerga. Van een bevolking van bijna 7,1 miljoen in 1970 verloor

Cambodja haast 4 miljoen mensen ten gevolge van oorlog, opstand, door mensen

veroorzaakte honger, genocide, politicide, en massamoord. Terzake van alleen democide,

waarvan bijna alles zich concentreerde in de jaren van 1970 tot 1980, vermoordden de

opeenvolgende overheden en guerrillagroeperingen bijna 3,3 miljoen mannen, vrouwen,

en kinderen (inclusief 35.000 vreemdelingen). Hiervan werden de meesten, waarschijn-

lijk om en nabij 2,4 miljoen, vermoord door de communistische Rode Khmer.

De schrijver vraagt zich af: Hoe kunnen wij deze ongelooflijke slachtpartij door de Rode

Khmer verklaren?Hij noemt een aantal factoren, maar erkent: Onze zo rijke Engelse woor-

denschat heeft toch geen woord voor het soort staat dat geschapen werd door de Rode Khmerin 1975. Evenmin hebben wij politieke wetenschapsbeoefenaars er een concept of theorie

voor. Hij concludeert: Hetgeen de Rode Khmer misschien bijzonder fanatiek maakte en

obsessief ten aanzien van hun Marxisme kwam door een culturele trek. Hij citeert dan de

priester Franois Ponchaud uit een passage in diens Cambodge anne zro (Cambodja jaar

nul), wiens analyse perfect aansluit bij mijn zienswijze: (3)

De Khmer denkt door middel van opeengestapelde of parallele redeneringen, maar

houdt zich strikt aan de regels van zijn eigen interne logica(accentuering toegevoegd).

In het verleden was ieder comit of raad uren- en soms dagenlang bezig om statuten op

te stellen waarbij men niets aan het toeval overliet, en dan werden schemas gemaakt, elk

nog onpraktischer dan het voorgaande. Een eenvoudig idee, intutief bepaald, werd tot

het uiterste van zijn interne logica doorgevoerd en dikwijls tot in het absurde zonder ookmaar enigszins rekening met de werkelijkheid te houden of de eventuele konsekwenties

ten aanzien van de praktische uitvoering. Goede bedoelingen waren feitelijk al

voldoende, en als het schema of statuut tenslotte was aangenomen, werden de

moeilijkheden die waren samengegaan met de formulering ervan terzijde geschoven of

telden ze niet meer mee.

Cambodiaanse slachtoffers van het Rode Khmer regime

7/30/2019 Wet van Organisatorische Stupiditeit Hubert_Luns

4/5

7/30/2019 Wet van Organisatorische Stupiditeit Hubert_Luns

5/5

- 5 -

Noten

(1) a) How organisations lose touch with reality (Hoe organisaties hun gevoel voorrealiteit kwijtraken), van Michael Dixon - Financial Times # 10-12-1986 (onder: Jobs).

b) In de derde school van Hillel brief, geschreven in 45 AD, is een prachtige histo-rische overweging, die op ons onderwerp slaat:

De Atheners ontmoetten en overwonnen het Perzische leger op de vlakte vanMarathon, waarbij ze 6.000 doden op het slagveld achterlieten. Aldus eindigde de eerstepoging van het Perzisch despotisme dat zich tegen de Griekse vrijheden richtte. Wijmogen stellen dat dit de eerste demonstratie was, die de wereld ooit heeft gezien, van devoordelen van een vrij (leven onder de) overheid. Enkele eeuwen van absolute politiekevrijheid had een ras mensen gekweekt zoals nooit eerder vertoond. Intelligentie gepaardaan lichaamskracht, strenge discipline, en een enthousiaste liefde voor het vaderland,werden voor het eerst in een handgemeen gesteld tegenover de verwende zonen vanoosterse weelde en zielloze automata van een despotische overheid. Het resultaat was,wat het altijd zal zijn: de Oosterlingen vielen als gras voor de zwaarden van de vrijen.

De slag bij Marathon vond 420 BC plaats (aangepast cf. Panins Cyrus jaar 1 op 488 BC),hetgeen de allereerste nederlaag van de Perzen markeerde. Herodotus zegt dat tot op die dag,

toen de wereld getuige was van de doem hunner onoverwinnelijkheid de naam van deMeden een verschrikking was om te horen.

(2) Uit een recensie van het boek Eichmannbefore Jerusalem: The unexamined life of aMass Murderer (Eichmann voor Jeruzalem:Het nog niet onderzochte leven van een massa-moordenaar) van Bettina Stangneth - KnopfVerlag # 2014 (608 pages). Recensie van dehand van Roger Berkowitz dat in The Ame-rican Interest verscheen onder de titel THEBANALITY OF EVIL Did Eichmann Think?(De banaliteit van het kwaad heeft Eichmann

gedacht?). Stangneth schreef haar boek naaraanleiding van de rechtzaak tegen Eichmann inJeruzalem in 1961. Voordat de rechtzaak eenaanvang nam was er een getuigenverhoor vanmeer dan 3500 paginas, voldoende om eenpsychologisch beeld van de man te kunnen vor-men.

(3) Death by Government (Dood door over-heid), van Rudolph J. Rummel - TransactionPubl., New Brunswick, U.S.A. # 1994. (pp. 160,194, 202 en 198, in deze volgorde).

(4) Spinoza en de Crisis in de WesterseCultuur (t.g.v. 300esterfdag van Spinoza), vanFrank de Graaff - Uitgeverij Voorhoeve, DenHaag # 1977 (p. 107).

(5) In het WRR rapport nr. 79 (2007) aan de Nederlandse regering, geheten Identificatiemet Nederland (trefwoord WRR website: integratie), deed de Raad voorstellen om, zoals zezelf zegt, de verbondenheid met Nederland te versterken. De WRR bepleit hierin een bena-dering die het venster openzet naar de toekomst, en bevordert dat mensen met uiteenlopendeachtergronden en opvattingen zich in Nederland thuis voelen, een benadering die, zoals zijzegt, identificatieprocessen centraal stelt.

-

Eichmann in Ayalon gevangenis, Isral 1961