Stukken schrijven of fotograferen voor niets. Het

gebeurt vaak. Journalisten die voor nop werken doen

het voor de naamsbekendheid of omdat het ze een

leuke reis of cd oplevert. Maar nemen zij zichzelf en

hun vak wel serieus?

TeksT MenSJe MelcHior IllusTraTIe Berend Vonk

Veel journalisten schrijven of fotograferen voor nop

Werken voor een cd’tje

12 - villamedia magazine - 9 oktober 2009

012_13_VMM02_Gratis.indd 12 6-10-09 11:02

boekenpagina voor het blad maken. ‘Ik vond dat het tijdschrift potentie had en ik dacht: “als ze eenmaal hebben gezien wat ik kan, willen ze me vast ook betaald inschakelen”.’Dus schreef Dekker drie boekenpagina’s. Ze is tevreden met het resultaat, maar heeft er toch een beetje ‘een dubbel gevoel’ aan over-gehouden. ‘Terugkijkend op de keren dat me gevraagd werd gratis mee te werken, voelde ik me door deze opdrachtgevers eigenlijk niet echt serieus genomen. “Je mag blij zijn dat je voor ons kunt schrijven”, is toch een beetje de houding. De communicatie verloopt stroef omdat de redacties onderbemand zijn. En bijna nooit hebben ze nagedacht over hoe ze journalisten en fotografen precies gaan belo-nen als er straks wel geld binnenkomt.’Fréderike Geerdink maakt zich als doorge-winterd freelancer boos over tijdschriften die hengelen naar gratis arbeidskrachten. Ze heeft zich jarenlang bij de Freelancers Associatie in-gezet voor een betere beloning van freelan-cers. ‘Vanuit haar woonplaats Istanbul schrijft ze artikelen voor tijdschriften en begeleidt ze op afstand Nederlandse freelancers. ‘Ik snap mensen die gratis werken echt niet. Als je kwa-liteit levert, verkoop je je stukken toch gewoon voor geld?’Waarmee Geerdink niet wil zeggen dat de jour-nalisten die voor nop werken, niet goed zijn.

‘Misschien kunnen ze heel goed schrijven of maken ze hele mooie foto’s, maar ze hebben geen kaas gegeten van acquisitie. Want een beetje ondernemer werkt niet gratis, ook niet voor de exposure. Je kunt ook zichtbaar wor-den bent met een goede website en door op-drachtgevers direct te benaderen met ideeën.’Freelancer Enno de Witt vindt gratis werken juist wel een effectieve manier om nieuwe opdrachtgevers binnen te halen. Hij heeft al twaalf jaar een bedrijf voor journalistieke producties, maar stapt nog steeds niet graag op bedrijven en redacties af om zijn diensten aan te bieden. Met zijn gratis schrijfsels brengt De Witt zichzelf onder de aandacht. ‘Ik bekijk

of het me ander, betaald werk kan opleveren. Dat gebeurt ook vaak. De hoofdredacteur van Boekblad zag een artikel dat ik gratis schreef voor het online cultuurmagazine 8weekly. Nu is Boeklad al jaren een goede, betalende op-drachtgever. Ook schrijf ik voor heel weinig geld artikelen voor het Twentse opinieblad De Roskam. Dat zorgt voor zoveel naamsbekend-heid dat ik wordt gevraagd voor andere inte-ressante klussen.’ Broodroof plegen doet hij niet, vindt De Witt. ‘Ik doe het voor tijdschrif-ten en sites die geen budget hebben, ze kun-nen andere journalisten ook niet betalen.’Columnisten werken ook steeds vaker voor nop, onthulde HP/De Tijd onlangs. Bert Brus-sen schrijft zijn televisiecolumn voor Revu voor zo goed als niets. Roman Helinski schrijft puur voor de eer columns voor De Pers. En voorma-lig redactiecoördinator bij 925.nl Alexander Klöpping doet hetzelfde bij maandblad Emerce. ‘Ik ben allang blij dat mensen mijn stukjes wil-len lezen’, zegt Klöpping. ‘Ik ben nog nieuw in dit vak, schrijf nu voor het eerst columns en ik leer veel. Mijn tweede column ging over hoe de iPhone een dom massaproduct is gewor-den. Dat leverde me nogal wat woedende reac-ties op. Prachtig: door dit vrijwilligerswerk ont-dek ik aan welke knopjes ik moet draaien om mensen in beweging te krijgen. Het staat leuk om mijn cv en bij de doelgroep van Emerce zit-ten veel mensen die me later misschien aan betaald werk kunnen helpen.’Betaling in natura is ook een veelgenoemde reden om gratis te werken. Veerle Snijders heeft bijvoorbeeld om niet heel wat reisjes ge-maakt voor De Pers op Zaterdag. ‘Ik mocht kie-zen óf 40 cent per woord, óf mijn onkosten ver-goed.’ Snijders vertrok naar steden als Praag en zocht naar bijzondere, nog niet ontdekte plekjes. ‘Ik was zo enthousiast, dat ik niet echt nadacht over de vreemde constructie. Ik rende van ’s morgens vroeg tot diep in de nacht rond in zo’n stad en was kapot wanneer ik thuis-kwam.’ Langzaam kreeg Snijders in de gaten dat het een vreemde constructie was. ‘Op een gegeven moment moest ik een betaalde op-dracht afzeggen vanwege zo’n reis. Ik moet na-tuurlijk gewoon leven van mijn artikelen en op deze manier ging het niet lukken. Maar ik wist dat De Pers mij echt niet wilde betalen, er zijn zoveel journalisten die zoiets wel gratis willen doen. Inmiddels is De Pers op Zaterdag gestopt en heb ik besloten dat ik alleen nog maar be-taalde opdrachten doe.’

‘Druk op zoek naar een vrijwillige maar wel ervaren interviewer’, twitterde het

nieuwe tijdschrift DRIFT Magazine in septem-ber. Het leverde de glossy vier nieuwe freelan-cers op. Zij willen wel voor nop werken, net als de andere schrijvende journalisten en eindre-dacteuren die al voor het blad werken. Het tijd-schrift staat vol met gratis kopij. DRIFT heeft zoals zoveel startende bladen weinig budget. Op schrijvende freelancers valt makkelijk te besparen, zo blijkt. Hoofdredac-teur Noraly King: ‘We hebben geen moeite met het vinden van goede mensen. Ze vinden het leuk om zich voor ons blad in te zetten, ook al staat daar niet meteen geld tegenover. Voor de journalisten zit er ook wat in; zij kunnen mooie artikelen toevoegen aan hun portfolio. En zodra wij winst gaan maken, krijgen deze mensen een vergoeding.’Ook andere bladen en websites, zoals bijvoor-beeld Platomania, Blend, Vice, Lof magazine, CJP Magazine en het Cultureel Persbureau, krijgen schrijvende journalisten en fotografen zover dat ze voor (bijna) niets of tegen beta-ling in natura werken. Een oproep voor voor-beelden op Linkedin levert een stortvloed aan mailtjes op. Ervaren journalisten schrijven gratis over kunst en cultuur omdat er ‘nu een-maal geen geld zit in die hoek’. Websites als fok.nl en 8weekly.nl betalen niets voor de re-

censies; een gratis game of toegangskaartjes voor een festival is genoeg om de schrijvers en fotografen enthousiast te houden. Startende tijdschriften doen een beroep op de betrok-kenheid van journalisten en lokken ze met een

‘win-win-situatie’. Daarmee bedoelen ze dat de redacteuren naam kunnen maken met het gra-tis artikel in de portfolio. Jona Dekker is zo’n freelancer die wel eens voor nop heeft gewerkt. Sinds juli vorig jaar heeft ze haar eigen bedrijf en schrijft ze over boeken, reizen en cultuur. Bijna altijd betaald, maar drie beginnende bladen vroegen haar eerst een gratis bijdrage te leveren. Zo kwam ze ook bij DRIFT terecht; ze wilde graag een

‘Ik snap mensen die gratis werken echt niet. Als je kwaliteit levert, verkoop je je stukken toch gewoon voor geld?’

9 oktober 2009 - villamedia magazine - 13

012_13_VMM02_Gratis.indd 13 6-10-09 11:02