Steun in de rug

voor de sector volwasseneneducatie

Activiteitenplan VE 2015Steunpunt taal en rekenen ve

Activiteitenplan Steunpunt volwasseneneducatie 2015

INHOUD

Pagina Titel

4 Inleiding

6 I Informatie en helpdeskfunctieI.1 HelpdeskfunctieI.2 NetwerkenI.3 Bijeenkomsten en conferenties1.4 Ontsluiten aanbod volwasseneneducatie

8 II Activiteiten t.b.v. landelijke structuur voor veII.1 Implementatie Standaarden en Eindtermen veII.2 Onderzoeks- en ontwikkel agenda en vervolgacties op onderzoeken II.3 Deskundigheidsbevordering

11 III NetwerkfunctieIII.1 Samenwerking Stichting Lezen & SchrijvenIII.2 Samenwerking overige strategische en uitvoerende partners

12 IV Sector Instituut Openbare Bibliotheken (SIOB)

Bijlage I Projectplan Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB)

-Bijlage bij de begroting SIOB 2015

Bijlage II Begroting Activiteitenplan Steunpunt volwasseneneducatie

-Specificatie kosten algemeen Steunpunt ve 2015

1

Inleiding

Op 1 januari 2012 is het Steunpunt Volwasseneneducatie gestart met de uitvoering van zijn taken binnen het Actieplan Laaggeletterdheid 2012-2015. Het eerste jaar heeft in het teken gestaan van opbouw en oriëntatie. Het Steunpunt volwasseneneducatie heeft zich geprofileerd als vraagbaak voor een breed publiek van onderwijsinstellingen (al dan niet bekostigd), welzijnsinstellingen en gemeenten rondom de wijzigingen in de wet- en regelgeving. De samenwerking met partners in het veld van laaggeletterdheid heeft een goede basis.

De niveaus 1F en 2F van het Referentiekader taal en rekenen vormen sinds 1 januari 2013 ook voor de volwasseneneducatie de vastgestelde standaard voor de opleidingen Nederlandse taal en rekenen. De eindtermen Nederlandse taal en rekenen die al enkele jaren wettelijk waren vastgesteld voor het initieel onderwijs zijn hiertoe in 2012 uitgewerkt op een wijze die passend is voor het leven en leren van volwassenen. Voor digitale vaardigheden zijn eindtermen uitgewerkt gerelateerd aan de standaarden en eindtermen voor de educatie-opleidingen Nederlandse taal en rekenen. In 2013 heeft het Steunpunt ve ook een Handreiking voor docenten opgeleverd bij de Standaarden en Eindtermen.

Nieuwe ontwikkelingen in 2012 zoals de val van het kabinet en de herverdelings-effecten van het budget voor educatie brachten grote onzekerheid met zich mee voor de sector. Een verkenning van mogelijke ontwikkelrichtingen voor de sector is eind 2012 opgeleverd. In 2013 volgde daarop het voorgenomen besluit van de minister om per 2015 de bekostigingsvoorwaarden voor de educatie te wijzigen (gemeenten krijgen meer beleidsvrijheid en worden niet langer verplicht gesteld het budget bij roc’s te besteden).

Het educatiedeel van het Participatiebudget leek al per 2015 op te zullen gaan in de nieuwe Participatiewet. Op aandringen van MBO-raad en VNG is echter toch besloten het educatiebudget voorlopig een specifieke uitkering te laten blijven voor onderwijs in Nederlandse taal en rekenen aan volwassenen. Voorts is besloten wel meer bestedingsvrijheid aan gemeenten te geven door de verplichte besteding bij roc’s gefaseerd af te bouwen en het budget aan regio’s toe te bedelen om de effectieve inzet van het budget te bevorderen. In 2014 is aan dit besluit verdere invulling gegeven in de wetswijziging WEB die op 1 januari 2015 in werking zal treden. In 2017 zal dit beleid geëvalueerd worden, en zal worden bekeken of educatiebudget per 2018 mee zal gaan in het gemeentefonds.

De ambitie is in de tussentijd het beleid rond scholing basisvaardigheden taal en rekenen voor volwassenen dusdanig ingebed te krijgen in het gemeentelijk beleid dat dit fundament voor alle beleidsterreinen in het sociaal domein stevig ligt en geen specifieke uitkering meer behoeft. Deze ambitie deel het Steunpunt ve met de VNG. Het Steunpunt ve heeft de VNG in 2014 ondersteund in het maken van een Handreiking educatie voor gemeenten. Deze Handreiking geeft concrete handvatten aan gemeenten om het beleid rond scholing basisvaardigheden Nederlandse taal en rekenen voor volwassenen vorm te geven.

2

Het bevorderen van kennis(deling) over laaggeletterdheid, oplossingen en wetgeving bij gemeenten zal cruciaal zijn in het toewerken naar de situatie na 2017. Ook zullen op beperkte schaal nog aanvullingen/correcties op de Handreiking nodig zijn. Met de VNG is afgesproken dat het Steunpunt ve een netwerk van de contactgemeenten zal faciliteren en ondersteunen, terwijl de Stichting Lezen en Schrijven de rondetafelgesprekken in de regio’s zal voortzetten. De Stichting L&S en het Steunpunt ve werken samen en stemmen activiteiten op en met elkaar af.

Er zal ook een taak blijven voor het Steunpunt ve in het laten uitvoeren van onderzoeken/analyses t.b.v. beleidsvoorbereiding en monitoring van ontwikkelingen. Onderzoekswensen stemt het Steunpunt ve af met de Stichting L&S en de directie BVE. Het Steunpunt volwasseneneducatie speelt flexibel in op de nieuwe ontwikkelingen en op de vragen die daaruit voortkomen vanuit de sector en vanuit het Ministerie van OCW.

In dit activiteitenplan vindt u een overzicht van de door het Steunpunt volwasseneneducatie geplande activiteiten voor het jaar 2015 onderverdeeld naar drie kerngroepen:

I Informatie en helpdeskfunctie

II Activiteiten t.b.v. landelijke structuur voor ve

III Netwerkfunctie: delen kennis en stroomlijnen acties i.h.k. van het Actieplan

Daarnaast zijn in het Activiteitenplan van het Steunpunt ve activiteiten opgenomen van het Sector Instituut Openbare Bibliotheken.

3

I. Informatie- en helpdeskfunctie

I.1 Helpdeskfunctie BeschrijvingInformerende rol (zowel passief/vraaggericht als actief) over de wijzigingen in de volwasseneneducatie (wet- en regelgeving) en relevante ontwikkelingen en initiatieven in het kader van het Actieplan. Deze informerende rol is gericht op een breed publiek, van aanbieders volwasseneneducatie tot gemeenten en andere organisaties die op één of andere wijze actief zijn in het veld van laaggeletterdheid. Hierbij wordt gebruikgemaakt van verschillende communicatie-middelen en –strategieën, met name persoonlijk contact (telefonisch of per mail) via de helpdesk, informatieverstrekking via de website, het verspreiden van een nieuwsbrief. Ook worden Servicedocumenten gemaakt om de wijzigingen in wet- en regelgeving te verhelderen en worden lijsten met veelgestelde vragen gepubliceerd. Tot slot worden presentaties en voorlichtingen gegeven op bijeenkomsten van derden.

Planning 2015Dit is een doorlopende activiteit.

I.2 Netwerken

Netwerk contactgemeentenIn 2014 bij het samenstellen van de Handreiking educatie voor gemeenten is een nieuw netwerk gevormd: dat van de contactgemeenten. Planning 2015In 2015 zal het Steunpunt ve in samenwerking met de VNG voor de contactgemeenten een viertal kennisuitwisselingsbijeenkomsten organiseren. Naar aanleiding hiervan kan tevens de handreiking nog aangevuld worden. Deze laatste kosten zijn begroot onder II: activiteiten voor de landelijke structuur.

Netwerk basisvaardighedenHet netwerk basisvaardigheden is een officieus netwerk dat bestaat uit docenten/ stafleden van afdelingen educatie bij de roc’s en uit vertegenwoordigers uit de niet-bekostigde instellingen. Deze mensen zijn als contactpersoon bij het Steunpunt ve ingeschreven en worden nu via die weg geïnformeerd over relevante ontwikkelingen via de nieuwsbrief.Planning 2015Dit is een doorlopende activiteit. I.3 Bijeenkomsten en conferenties organiseren rond relevante thema’s voor de instellingenBeschrijving Vanuit de taak om samenwerking tussen organisaties te bevorderen, de kennisdelingstaak en de informerende taak organiseert het Steunpunt ve flitsbijeenkomsten over actuele ontwikkelingen en conferenties over relevante onderwerpen, al dan niet in samenwerking met partners. Ook leveren wij bijdragen op bijeenkomsten/conferenties van anderen.

4

Planning 2015In de loop van 2015 voorziet het Steunpunt ve behoefte aan (regionale) informatiebijeenkomsten voor de brede doelgroepen van het Steunpunt. Verder zal er voor de doelgroep bibliotheken een conferentie georganiseerd worden over de nieuwe situatie in het veld van de volwasseneneducatie.

De definitieve invulling van de bijeenkomsten stemmen wij af op actuele ontwikkelingen. In samenspraak met het onderwijsveld en de partners in het Actieplan geven wij de bijeenkomsten inhoud. Voorbeelden van thema’s waar wij informatiebehoefte voorzien:

Wet- en regelgeving Ontwikkelingen in de sector Samenwerking met partners Werken met de eindtermen

I.5 Ontsluiten aanbod (materialen en toetsen) voor volwasseneneducatieBeschrijvingZorgdragen dat ondersteuningsaanbod, materialen en toetsen (taal, rekenen en digitale vaardigheden) op overzichtelijke wijze vindbaar zijn voor opleiders volwasseneneducatie.

Planning 2015Bestaande materialen en toetsenIn de Handreiking bij de standaarden en eindtermen die in 2013 is opgeleverd wordt de koppeling gemaakt met beschikbare materialen en toetsen ingedeeld naar niveau, context, doelgroep etc. Beide producten zijn via de website www.steunpuntve.nl beschikbaar gesteld.

In 2015 gaat Steunpunt ve een update opleveren van dit overzicht met nieuwe materialen en toetsen, en hierin ook opnemen wat er in de maak is in het kader van bijvoorbeeld Taal voor het Leven. Zodoende ontstaat er voor bestaande en nieuwe aanbieders van opleidingen Nederlandse taal en rekenen een up-to-date overzicht, gerelateerd aan de wettelijk voorgeschreven standaarden en eindtermen. Aan een dergelijk overzicht is grote behoefte geuit door het veld. Het nieuwe overzicht zal een plek krijgen op de site van het Steunpunt ve, worden uitgedeeld op de trainingsdagen voor formeel en non-formeel onderwijs en tevens een plek krijgen op de portal laaggeletterdheid die in ontwikkeling is.

Aanbodoverzicht taal en rekenenDe website www.aanbodoverzichttaalenrekenen.nl bevat ook een onderdeel volwasseneneducatie. De website wordt langzaamaan steeds verder gevuld door aanbieders van ondersteuningsaanbod, materialen en toetsen. Hierop doet het Steunpunt ve periodiek wervende acties om hen aan te sporen hun aanbod op de site te plaatsen voor aanbieders.

Nieuwe materialenAls er nieuwe materialen of toetsen ontwikkeld worden ten behoeve van de nieuwe opleidingen Nederlandse taal en rekenen, bijvoorbeeld door de Stichting Expertisecentrum ETV of de Stichting Lezen & Schrijven, dan zal het Steunpunt ve de landelijke beschikbaarheid en bekendheid van deze materialen ondersteunen.

5

II. Activiteiten t.b.v. landelijke structuur voor ve

II.1 Implementatie van de Standaarden en Eindtermen veBeschrijvingOndersteuning bieden bij de praktische toepassing van de standaarden en eindtermen ve op niveaus instroom, 1F en 2F.

In 2015 komen er nieuwe aanbieders op de markt voor het NT 1 aanbod, zowel professionele als semi-professionele als vrijwilligersorganisaties en anderen zonder onderwijskundige achtergrond.

De handreiking ve biedt een handvat voor het in kaart brengen van de weg naar 1F en tussen 1F en 2F (voortgangsmeting), uitwerkingen van de eindtermen met voorbeeldopgaven in verschillende contexten, in een bruikbaar handboek met materialen en toetsen per niveau daaraan gekoppeld. Hiermee moeten deze aanbieders nog leren werken. Voor velen is een referentiekader een geheel nieuw fenomeen.

Planning 2015Steunpunt ve zal studiedagen aanbieden, 1 dag voor professionele aanbieders/docenten (met onderwijskundige achtergrond), 2 dagen voor vrijwilligers en anderen zonder onderwijskundige achtergrond. Dit aanbod zal op drie lokaties in het land gedaan worden. Centraal staat op de studiedagen voor niet-onderwijskundigen:

wat zijn standaarden en eindtermen; welke plaats hebben zij in de wetgeving; hoe vertaal je als aanbieder de vraag van gemeenten naar een samenstelling van

eindtermen; hoe kun je de Handreiking ve gebruiken.

Het is niet de plaats of rol van Steunpunt ve om in te gaan op hoe het onderwijs moet worden vormgegeven. Dit maakt dus nadrukkelijk geen deel uit van deze studiedagen. De dagen voor professionals worden budgettair opgenomen onder de post deskundigheidsbevordering.

II.2 Onderzoeks- en ontwikkelagenda en eventuele vervolgacties op onderzoekenBeschrijvingOnderzoek laten uitvoeren, kennis ontwikkelen over (nieuwe) vraagstukken/thema’s op het terrein van laaggeletterdheid. Ontwikkeling van producten die ten goede komen aan (de implementatie van het beleid en de beleidsvisie op) laaggeletterdheid. Waar nuttig/relevant: vervolgacties op reeds uitgevoerde onderzoeken ten behoeve van implementatie en/of kennisdeling van de uitkomsten.

Planning 2015Nieuw onderzoekHet gaat hier over mogelijke onderzoekswensen vanuit het Ministerie van OCW. Onderwerpen waaraan gedacht word zijn:

Met behulp van nieuwe methoden van data-analyse de populatie van laaggeletterden en hun kenmerken beter in kaart brengen waardoor er meer mensen kunnen worden bereikt. Er zijn een aantal partijen in het land die deze manier van data-analyse en

6

extrapolatie beheersen. Zowel programma’s als Taal voor het Leven als gemeenten als het ministerie van OCW kunnen van de uitkomsten gebruik maken bij het effectiever inzetten van middelen.

Ontwikkelopdrachten

Raamwerk post hbo/minor docent basisvaardigheden. Er is geen opleiding voor docent NT1 voor volwassenen. Het geven van een totaalpakket aan basisvaardigheden taal, rekenen en digitale vaardigheden aan volwassenen wordt niet ondersteund door een bestaande docentenopleiding. In het landelijk beleid stimuleren wij de combinatie tussen professioneel onderwijs door een docent met inzet vrijwilligers om de deelnemer voldoende ondersteuning en ‘vlieguren’ te bieden. Dit wordt ook ondersteund door onderzoeksresultaten. De huidige docenten in de basiseducatie zijn een relatief oudere groep die aan het uitstromen is. Een mogelijkheid om bestaande opleidingen voor docent Nederlands te stimuleren om een post HBO of minor docent basisvaardigheden voor volwassenen te gaan aanbieden is om een Raamwerk docent NT1 te ontwikkelen, net zoals OCW dit heeft gedaan voor docent rekenen in het VO en MBO. Dit raamwerk docent basisvaardigheden kan voor beduidend lagere kosten gerealiseerd worden omdat er gebruik kan worden gemaakt van eerdere onderzoeken of deelproducten.

Er zijn al aanbieders die grote belangstelling hebben uitgesproken voor een dergelijke opleiding. Dit biedt goede fundamenten om docentenopleidingen te interesseren en te betrekken bij het maken van het Raamwerk, zodat we borgen dat dit ook echt gebruikt zal worden om een specialisatie/minor/post hbo voor docent basisvaardigheden te realiseren.

Pamflet rekenen. Het belang van basisrekenvaardigheid in het totaalpakket basisvaardigheden verdient aandacht. In divers onderzoek is aangetoond dat rekenvaardigheid in aanvulling op taalvaardigheid een belangrijke succesfactor is in het behalen van de doelen waarmee volwassenen doorgaans op een traject basiseducatie worden geplaatst (arbeidsmarktparticipatie, sociale inclusie, welzijnsdoelen etc). Toch wordt er vaak alleen aan taal gedacht, omdat dit het fundament is voor communicatie en kunnen functioneren in de maatschappij. Toch is het zo dat het aanleren van basisrekenvaardigheden in aanvulling daarop heel belangrijk is. Het nut hiervan willen we inzichtelijk maken in een pamflet, in eerste aanleg bedoeld voor gemeenten als opdrachtgever en vormgever van het lokaal beleid. Ook zullen we het pamflet echter gebruiken naar aanbieders en andere actoren in het veld van laaggeletterdheid, om het besef van de brede betekenis van de term laaggeletterdheid te onderstrepen.

In dit pamflet willen we op zeer praktische en aansprekende wijze aantonen dat het loont om naast taal en digitale vaardigheden (die erbij zijn inbegrepen) ook scholing in basisrekenvaardigheden belangrijk is voor de doelen die men met laaggeletterdheids-beleid beoogt binnen een gemeente. En wat dit (extra) oplevert. Zo werken we met het raamwerk voor de docent, de trainingen aan aanbieders en het pamflet aan het besef dat basisvaardigheden bestaan uit een pakketje waarvan Nederlandse taal de basis is, maar waarbij basisrekenvaardigheid en een stukje ict vaardigheid net zo belangrijk zijn in

7

het bereiken van de doelstellingen van het sociaal domein. In het maken van dit pamflet zal steeds de relevantie van het product voor de primair beoogde doelgroepen centraal staan, en zij zullen ook worden betrokken in het maken hiervan. Het Steunpunt ve zal in samenwerking met de partners in het Actieplan zorgdragen voor een brede verspreiding van het pamflet.

PIAAC-Referentieniveaus. Er is behoefte aan een omzetting van de niveaus die men in het PIAAC instrument hanteert, naar de Referentieniveaus van Meijerink. Nu worden vaak foutieve conclusies getrokken door belangstellenden door de vooronderstelling dat PIAAC niveau 1 gelijk is aan 1F, enzovoort. Dit is echter niet het geval. Door beide systemen gedegen te vergelijken kunnen de PIAAC resultaten voortaan voor Nederland geijkt op de Referentieniveaus worden gepresenteerd. Dit bevordert de toepasbaarheid van de resultaten van dit belangrijke onderzoek en zorgt ervoor dat we allemaal over hetzelfde praten.

II.3 DeskundigheidsbevorderingBeschrijving Bevorderen nascholingsaanbod voor docenten VE / deskundigheidsbevordering voor professionals die in het veld van laaggeletterdheid een rol hebben.

In 2015 komen er nieuwe aanbieders op de markt voor het NT 1 aanbod, zowel professionele als semi-professionele als vrijwilligersorganisaties en anderen zonder onderwijskundige achtergrond.

De handreiking ve biedt een handvat voor het in kaart brengen van de weg naar 1F en tussen 1F en 2F (voortgangsmeting), uitwerkingen van de eindtermen met voorbeeldopgaven in verschillende contexten, in een bruikbaar handboek met materialen en toetsen per niveau daaraan gekoppeld. Hiermee moeten deze aanbieders nog leren werken. Voor professionals is een raamwerk of referentiekader een bekend fenomeen maar de verschillen tussen het Raamwerk NT2 en het Referentiekader voor ve is onvoldoende bekend.

Planning 2015Steunpunt ve zal studiedagen aanbieden, 1 dag voor professionele aanbieders/docenten (met onderwijskundige achtergrond), 2 dagen voor vrijwilligers en anderen zonder onderwijskundige achtergrond. Dit aanbod zal op drie lokaties in het land gedaan worden. Centraal staat op de studiedagen voor professionals:• wat zijn standaarden en eindtermen ve in relatie tot het Raamwerk NT2;• welke plaats hebben zij in de wetgeving;• hoe vertaal je als aanbieder de vraag van gemeenten naar een samenstelling van

eindtermen;• hoe kun je de Handreiking ve gebruiken.Het is niet de plaats of rol van Steunpunt ve om in te gaan op hoe het onderwijs moet worden vormgegeven. Dit maakt dus nadrukkelijk geen deel uit van deze studiedagen. Voor niet-onderwijskundige aanbieders is dit aanbod budgettair opgenomen onder implementatie standaarden en eindtermen.

Naar aanleiding van bevindingen in het netwerk contactgemeenten kan ook de Handreiking educatie voor gemeenten beperkt worden aangevuld.

8

III. Netwerkfunctie: delen kennis en stroomlijnen acties i.h.k. van het Actieplan

III.1 Samenwerking Stichting Lezen & SchrijvenBeschrijvingVersterken van de samenwerking met de Stichting L&S, zorgdragen voor gezamenlijke afstemming en effectieve berichtgeving naar het veld over de activiteiten binnen het Actieplan Laaggeletterdheid 2012-2015 en het programma Taal voor het Leven.

Planning 2015Dit is een doorlopende activiteit

III.2 Samenwerking overige strategische en uitvoerende partnersBeschrijving Versterken samenwerking met partners in het veld, bijvoorbeeld: MBO-Raad / VNG / NTRO / LVO /Stichting ABC / SIOB/ Stichting Expertisecentrum ETV / Kennisnet / Beroepsvereniging docenten NT2. De activiteit bestaat uit het voeren van periodiek overleg, het informeren van de verschillende partijen over relevante ontwikkelingen en het betrekken van partijen wanneer dit van belang is voor het onderwerp. Behalve de overkoepelende organisatie NTRO horen hier ook andere (niet verenigde) NBI’s (Niet bekostigde instellingen) bij. Alle belangstellenden die niet bij een overkoepelend orgaan zijn aangesloten informeren wij door onze nieuwsbrief en website, en via persoonlijk contact als zij ons een vraag stellen.

Planning 2015Dit is een doorlopende activiteit.

IV. Sectorinstituut Openbare Bibliotheken

9

De rol van de openbare bibliotheek is in toenemende mate van belang voor burgers die in de bibliotheek gebruik willen maken van de voorzieningen rond laaggeletterdheid. De vraag naar collecties van bijvoorbeeld (digitale) oefenproducten, advies aan intermediairs zoals docenten en vrijwilligers en groepsontvangsten neemt toe. Ook het faciliteren van zelfstudie in de bibliotheek is een groeiende activiteit.

Door beperking van de mogelijkheden bij sommige roc’s is een actieve aanpak door bibliotheken extra nodig en ondersteunend aan de bestaande infrastructuur bij roc’s en andere aanbieders. Nieuwe intermediairs zijn de taalaanbieders en opleidingsconsulenten van SW-bedrijven en vrijwilligersorganisaties. Ook is merkbaar dat immigranten en inburgeraars juist de bibliotheek kiezen voor het voorbereiden op certificaten en examens.

In de ondersteuning van het werken met vrijwilligers en taalcoaches zoals in de landelijke meerjarenprogramma’s als Taal voor het Leven van de Stichting Lezen&Schrijven wordt op verschillende fronten in de regio’s gewerkt aan samenwerking met de bibliotheken. Dit gebeurt op de vaardigheden waaraan binnen het Programma Taal voor het Leven gewerkt wordt, en alleen in de betreffende regio’s.

Ter ondersteuning van de landelijke infrastructuur heeft het Steunpunt taal en rekenen ve aan SIOB gevraagd activiteiten voor te stellen die passen binnen het takenpakket van het Steunpunt en aanvullend zijn op de activiteiten van SIOB met de Stichting Lezen & Schrijven.

In 2014 is de ontwikkeling van de Landelijke Lijn Basisvaardigheden ve (‘Landelijke Lijn’, werktitel) gestart. Deze programmalijn voor bibliotheken is een ondersteuningsmodel à la ‘De Bibliotheek op school’ (dBos). Doel van de programmalijn is meer herkenbaarheid van activiteiten op het gebied van de bestrijding van laaggeletterdheid (in de brede zin) binnen de volwasseneneducatie en minder versnippering in het veld.

Het is belangrijk om het initiatief in 2015 voort te zetten. De focus ligt dan op de doorontwikkeling van het ondersteuningsmodel en het opzetten en doorvoeren van pilot projecten. Door de Landelijke Lijn kan het onderwerp ‘Basisvaardigheden’ nog beter in het beleid van lokale bibliotheekorganisaties worden verankerd; zo kan de lokale regie- en coördinatiefunctie van bibliotheken ondersteund worden en kunnen bestaande, lokale activiteiten op het gebied van laaggeletterdheid in een netwerk van samenwerkingspartners beter geborgd worden.

In bijlage I vindt u het projectplan van SIOB voor 2015.

10