Cicero – Ad Familiares 14.3

SCHULDGEVOEL EN HOOP OP REDDINGDeze brief is ook tijdens Cicero’s ballingschap geschreven. Hierin praat hij zowel over zijn schuldgevoel en schaamte als hoop op terugkeer naar Rome en eventuele plannen.

Scr. Dyrrhachii prid. Kal. Dec. a.u.c. 696.TULLIUS S. D. TERENTIAE SUAE ET TULLIAE ET CICERONI.

Geschreven te Dyrrachium op 29 november 58 v. Chr.Tullius groet zijn Terentia en Tullia en Cicero.

Accepi ab Aristocrito tris epistulas, quas ego lacrimis prope delevi. Conficior enim maerore, mea Terentia, nec meae me miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque.

Ik heb van Aristocritus drie brieven ontvangen, die ik met mijn tranen bijna heb verwoest. Want ik word gedood door verdriet, mijn Terentia, en de ellende martelt mij niet meer dan die van jou en van jullie.

Aristocrito Een tabellarius (soort postbode) gestuurd door Terentia.meae me miseriae magis alliteratiemeae … miseriae hyperbaton; nadruk op meaenec … magis en niet meertuae vestraeque Verwijzen respectievelijk naar Terentia en naar Terentia

en Tullia.

Ego autem hoc miserior sum quam tu, quae es miserrima, quod ipsa calamitas communis est utriusque nostrum, sed culpa mea propria est. Meum fuit officium vel legatione vitare periculum vel diligentia et copiis resistere vel cadere fortiter.

Door dit ben ik echter ellendiger dan jij, die zeer ongelukkig bent, omdat de ramp zelf gemeenschappelijk is van ons beiden, maar het mijn eigen schuld is. Het is mijn plicht geweest of met een gezantschap gevaar te vermijden of met oplettendheid en gewapende troepen weerstand te bieden of dapper te sneuvelen.

miserior sum Cicero is ellendiger dan Terentia, omdat hij niet alleen moet leven met de verbanning, maar ook met het feit dat het zijn schuld is.

ipsa calamitas Cicero vindt zijn verbanning een ramp, en verder in de zin zegt dan het zijn eigen schuld is. Inhoudelijk klopt dit niet.

meum officium Cicero vindt dat hij iemand naar Rome had moeten sturen om het probleem op te lossen of desnoods met troepen de senaat binnen had moeten vallen (onrealistisch). Als dat alles niet had geholpen had hij dapper moeten sneuvelen door zelfmoord, want dit werd gerespecteerd in Rome.

vel legatione t/m fortiter polysyndeton; trikolon; climax; Er is steeds meer dapperheid nodig voor de beschreven acties.

© Pascal Gunsch Latijn CE2015 Schuldgevoel en hoop op redding ∙ 1

Hoc miserius, turpius, indignius nobis nihil fuit. Qua re cum dolore conficiar, tum etiam pudore. Pudet enim me uxori [mae] optimae, suavissimis liberis virtutem et diligentiam non praestitisse. Nam mi ante oculos dies noctesque versatur squalor vester et maeror et infirmitas valetudinis tuae.

Niets is voor ons ongelukkiger, slechter, onwaardiger geweest dan dit. Daarom zal ik niet alleen door verdriet overlijden, maar ook door schaamte. Want ik schaam me dat ik aan de beste echtgenote, aan de liefste kinderen, niet deugdzaamheid en zorgvuldigheid heb betoond. Want voor mijn ogen beweegt voor mij dagen en nachten jullie rouw en verdriet en zwakte van jouw gezondheid.

miserius, turpius, indignius trikolon; asyndeton; climax[mea] De […] geven aan dat het woord wel in de tekst staat,

maar er waarschijnlijk niet hoort. Een optie is het te vervangen door meae.

dolore Verwijst naar miseriuspudore Verwijst naar turpius en indigniuspudet me Cicero schaamt zich heel erg dat hij verbannen is, ook al is

het niet echt zijn schuld. Door zijn schaamte is hij erg ongelukkig, grenzend aan suïcidaal.

dies noctesque accusativus temporissqualor vester t/m tuae trikolon; polysyndeton

Spes autem salutis pertenuis ostenditur. Inimici sunt multi, invidi paene omnes. Eicere nos magnum fuit, excludere facile est. Sed tamen, quam diu vos eritis in spe, non deficiam, ne omnia mea culpa cecidisse videantur.

Echter zeer geringe hoop op redding wordt getoond. Vijandig zijn velen, afgunstig zijn bijna allen. Ons verbannen is lastig geweest, (maar) buitensluiten is makkelijk. Maar toch, zolang als jullie in hoop zullen zijn, zal ik niet bezwijken, opdat niet alles te gronde schijnt te zijn gericht door mijn schuld.

inimici t/m paene omnes parallellieeicere t/m facile est parallellie; antithese; asyndetonexcludere facile est Nu Cicero van het politieke podium is verdwenen, is het

makkelijk om het niet meer terug te laten keren. Het was veel moeilijker om hem te verbannen.

Ut tuto sim, quod laboras, id mihi nunc facillimum est, quem etiam inimici volunt vivere in tantis miseriis. Ego tamen faciam, quae praecipis. Amicis, quibus voluisti, egi gratias et eas litteras Dexippo dedi meque de eorum officio scripsi a te certiorem esse factum.

Dat je bezorgd ben dat ik in veiligheid ben, dat is voor mij nu heel gemakkelijk, die zelfs de vijanden willen laten leven in zo grote ellende. Ik zal toch doen wat je voorschrijft. Ik heb dank betuigd aan de vrienden, aan wie jij hebt gewild, en ik heb die brieven aan Dexippus gegeven, en ik heb geschreven dat ik door jou op de hoogte ben gehouden over de dienstvaardigheid van hen.

© Pascal Gunsch Latijn CE2015 Schuldgevoel en hoop op redding ∙ 2

tuto Cicero is veilig in de zin dat hij niet bang is om vermoord te worden. Zijn vijanden waren erop uit zijn status en autoriteit te vernietigen, niet per se zijn leven.

ego Voorop geplaatst om extra nadruk te geven.tamen Ook al is Cicero ervan overtuigd dat alles onveranderlijk

is, moet hij toch, zoals Terentia zegt, van alles doen om zijn terugkeer te bespoedigen. In de zin erna licht hij dat toe.

Dexippo Een slaaf van Cicero.

Pisonem nostrum mirifico esse studio in nos et officio et ego perspicio et omnes praedicant. Di faxint, ut tali genero mihi praesenti tecum simul et cum liberis nostris frui liceat! Nunc spes reliqua est in novis tribunis pl. et in primis quidem diebus. Nam, si inveterarit, actum est.

Dat onze Piso van een wonderbaarlijke toewijding en wonderbaarlijke dienstvaardigheid jegens ons is, zie en ik en verklaren allen. Moge de Goden ervoor zorgen dat het geoorloofd is aan mij, terwijl ik aanwezig ben, te genieten van zo’n schoonzoon, met tegelijkertijd jou en met onze kinderen. Nu is de hoop overgebleven in de nieuwe volkstribunen en vooral in de eerste dagen. Want als de nieuwigheid eraf is, is het gedaan.

Pisonem Piso was Cicero’s schoonzoon, getrouwd met Tullia.mirificio … studio … officio hyperbatonfaxint optativus van facere, verouderde werkwoordsvormdi faxint t/m liceat Cicero kan helaas niet meer van Piso’s hulp bij zijn

terugkeer genieten, omdat hij dood gaat voor het einde van Cicero’s verbanning. Misschien een troost dat hij het wel heel gezellig had met Tullia.

Ea, re ad te statim Aristocritum misi, ut ad me continuo initia rerum et rationem totius negotii posses scribere; etsi Dexippo quoque ita imperavi, statim ut recurreret, et ad fratrem misi, ut crebro tabellarios mitteret.

Daarom heb ik Aristocritus meteen naar jou gezonden, opdat je naar mij direct het begin van de dingen en een verslag van de hele situatie kon schrijven; trouwens ik heb ook aan Dexippus meteen zo bevolen, opdat hij snel terugkeerde en naar mijn broer heb ik [een brief] gestuurd opdat hij veelvuldig postbodes stuurde.

misi … posses epistolair perfectum, respectievelijk imperfectuminitia rerum Wanneer de nieuwe volkstribunen aangesteld worden.

Nieuwe mensen aan de macht betekent nieuwe kansen.

Nam ego eo nomine sum Dyrrhachi hoc tempore, ut quam celerrime, quid agatur, audiam, et sum tuto; civitas enim haec semper a me defensa est. Cum inimici nostri venire dicentur, tum in Epirum ibo.

© Pascal Gunsch Latijn CE2015 Schuldgevoel en hoop op redding ∙ 3

Want ik ben om die reden in Dyrrachium op dit moment opdat ik zo snel mogelijk hoor wat gedaan wordt en ik ben in veiligheid; deze stad is namelijk altijd door mij verdedigd. Wanneer men zal zeggen dat onze vijanden komen, dan zal ik naar Epirus gaan.

Dyrrhachi Dyrrachium lag dicht bij de kust, zodat hij sneller brieven kon ontvangen. Per boot was duurde het al twee dagen.

a me defensa est De stad was goedgezind aan Cicero omdat hij hem als consul had beschermd.

inimici nostri t/m dicentur nominativus cum infinitivo

Quod scribis te, si velim, ad me venturam, ego vero, cum sciam magnam partem istius oneris abs te sustineri, te istic esse volo. Si perficitis, quod agitis, me ad vos venire oportet; sin autem—sed nihil opus est reliqua scribere.

Wat betreft het feit dat jij schrijft dat, als ik zou willen, jij naar mij zult komen, in ieder geval wil ik, omdat ik weet dat een groot deel van die last door jou wordt gedragen, dat jij daar bent. Als jullie voor elkaar krijgen wat jullie doen, is het nodig dat ik naar jullie toe kom; als echter—maar het is helemaal niet nodig de overige dingen te schrijven.

istius oneris Het bewerkstelligen van Cicero’s terugkeer.istic Bedoeld wordt Rome; istic heeft een negatieve klank.sed nihil t/m scribere aposiopese; maar als het niet lukt, dan kan Cicero niet

terug. Hij vreest dit zo dat hij het niet eens op durft te schrijven, Terentia weet wat hij bedoelt.

Ex primis aut summum secundis litteris tuis constituere poterimus, quid nobis faciendum sit. Tu modo ad me velim omnia diligentissime perscribas; etsi magis iam rem quam litteras debeo <ex>spectare.

Uit de eerste of op z’n laatst de tweede brief van jou zullen wij kunnen besluiten, wat er door ons gedaan moet worden. Ik zou willen dat jij alleen naar mij alles zeer nauwkeurig precies opschrijft; trouwens, ik moet nu meer uitkijken naar de resultaten dan naar de brieven.

Ex primis t/m litteris Deze brief zal informatie bevatten over hoe de nieuwe volkstribunen zijn en hoe het verder moet.

modo ad me Cicero benadrukt dat Terentia haar plannen alleen met hem mag delen.

velim +coni. ik zou willen dat …diligentissime perscribas pleonasme

Cura, ut valeas et ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil esse nec umquam fuisse. Vale, mea Terentia; quam ego videre videor, itaque debilitor lacrimis. Vale. Prid. Kal. Dec.

Zorg ervoor, opdat je gezond bent en wees er zo van overtuigd, dat niets dierbaarder is aan mij dan jij, en niet ooit is geweest. Gegroet, mijn Terentia; en jou schijn ik te zien en daarom word ik verzwakt door tranen. Gegroet. 29 november.

© Pascal Gunsch Latijn CE2015 Schuldgevoel en hoop op redding ∙ 4

mihi te iuxtapositie; beide woorden staan dicht bij elkaar en zijn daarom, net als hopelijk in het echt, verbonden.

debilitor lacrimis hyperbool

© Pascal Gunsch Latijn CE2015 Schuldgevoel en hoop op redding ∙ 5