Vervolg van

Aanmerkingenover het recht gebruik

van het Evangelieeenvoudig afgeleid uit enige

evangelische stoffen

door

Johannes Conradus AppeliusDienaar des Woords te Zuidbroek en Muntendam

deel 2A

Opnieuw gezet in de huidige spelling,naar de uitgave van Weduwe Jurien Spandaw, Groningen, 1762

Inhoud

1. Op het boekwerk............................................................................................................................... 52. Aanspraak ......................................................................................................................................... 93. Voorrede ......................................................................................................................................... 134. Aanmerkingen over Psalm 119:75..................................................................................................... 745. Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 ................................................................................................... 966. Aanmerkingen over Jesaja 55:7 ...................................................................................................... 1697. Aanmerkingen over Lukas 22:62 .................................................................................................... 2098. Aanmerkingen over Titus 3:8 .......................................................................................................... 2309. Index ............................................................................................................................................. 278

Op het boekwerk 5

1. Op het boekwerk

Ad librum qui inscribitur Iohannis Conradi Appeliianimadversionum EvangelicarumVol. II+4(T< ÓB@L *,4s ÓL 8,(T< J" P"4D4".Aeschyl.

Altera nunc PROLES, FRATRIQUE simillima, salve!Gratia quam decorat, nobilitasque PATRIS.

Nosceris, ut pares, DIVINA splendidus arte,O LIBER! AUCTORIS gloria digna TUI.

Dulce opus, inceptum FRATRI, TU subvehis alte,Ut caeli placeat, pressa dolore, via.

Scilicet, interimunt animos, et gaudia pelluntCrimina, verberibus mox abigenda bonis.

Hinc DOMINUM celebras IUSTUM1 simul atque FIDELEM,

Dum sapiens plectit, queis jubet esse bene.Ne pereant misere, moniti sed turgida ponant,

Sic suboli GENITOR consulit ipse SUAE.Natorum sentit PIETAS, MEDICAMQUE, pudore

Subfundens menten, praedicat aequa MANUM.Fluctibus adversis, nullis mersabilis undis,

Enatat, et crescit, quo magis acta, FIDES.LUX

2, orta ex tenebris, quae terrent, nubila clarat,Et portum monstrat, quem tetigisse salus.

Splendescit mire VIRTUTUM GLORIA, quondamObscurata, DEI, nunc manifesta FIDEI.

Hanc JESUS CHRISTUS, mundi PARSOPTIMA factusDetectam pandit, solus IMAGO PATRIS.

Quem simul adspexisse datur, mox cetera cunctaSubsidunt. Quid enim? GLORIA celsa fugat.

Laetatur caelum, festivaque gaudua iungunt,Tantopere in terra quos beat unus AMOR.

Exsultant, laudes quod qui supereminet omnes,Luce frui supera, mox propiore, dedit.

Dona dei agnoscunt, MAIESTATEMQUE PATERNAM

Mente timent casta, SPEQUE FIDEQUE colunt.Sic, ante aversos, conponit CHRISTUS amicos

Et terrae caelum reddit, utrique BONUS.Quin, OPIFER

3 cunctis, servat, discrimine nullo,Quos scelerum peragit maxima turba reos.

Quaeret opes caeli, sunestaque tela reponet,Qui vanus pridem, quique rebellis erat.

Ad CHRISTUM fugiet, vox est miserantis AMORIS,Inpurus quisquis vivere purus avet.

Pertulit ut JESUS, nulla est nunc NUMINIS ira:Invitat placidum, quem sua culpa premit.

1 Ps. 119:75.2 2 Kor. 4:63 Jes. 55:7.

Op het boekwerk6

Resplendens pulchre totus, qui provolat illuc,Praesidioque potens, intemeratus agit.

LEX illi SUPREMA placet, quam prona voluntasMercedem cultus pendere cuique jubet.

Hanc violasse videt: violatae poscere poenamInfestum NUMEN, fentis egenus opis.

Quod caelum nescit, nescit quoque subdita terra,Auxilium confert SPIRITUS ipse DEI.

Expedit HIC plane, quae sit patientis IËSU,Parentisque deo, gratia visque valens.

Spectat inops, spectansque cupit, potiturque cupito:Namque opus absolvit CONDITOR omne SUUM.

Integer obsequio CHRISTI, dirisque solutus,Omnia cui debet, denegat hicce nihil.

Quae meruere necem, numquam placabilis, odit:Adlectat gratum semita pressa DUCI.

Sit tamen1, inprudens, ventoso ut turbine raptus,Deviet, infelix perque inimica ruat.

Protinus insurgit, caecis quo conditur antris,Antiquus dominus, pestiser, atque furens.

Per caenum erronem ducit, perque horrida spinis,Ut, lacer et foedus, turpiter iste cadat.

Flammiser hunc oculus spectat, tollitque benigne,Inmemor irarum, semper amica manus.

Maiorem captu, DIVINUM is sentit amorem,Solvitus in lacrimas, poenitet atque probri.

Quae nocuere, fugit properus, PIETATE iubente,Consessusque reus, qui tueatur, habet.

Sic quassata FIDES, SPERATA et gaudia durant,Aeternumque manet FOEDERE parta quies.

O multum felix, quem, vita2 et pectore purum,Adsimilante DEO, noscere cuique datur!

Hoc nihil est melius: nihil hoc ardentius ambit,Qui, CHRISTUM referens, non nisa recta probat.

Virtutem sequitur custos, fidusque satelles:Civis agit caeli, dum quoque terra tenet.

Vera tuens, animus despectat inania rerum,Nec spatiis clausa deliciatur ope.

Ut cuncta adfligant, inlaesum transigit aenum,Quaeque serat nullus, gaudia mente capit.

Nam REGI servit, cui par, nihil estque secumdum:Prodocet hoc aequus FILIUS ipse PATRI.

Quae loca sic digito leviter nunc quina notavi,LUCE TUE fulgent splendidiora, LIBER!

Non cupidos CHRISTI, propriae sed laudis avaros,Excutis inplumes limine rite facro.

Fastidis pariter, miscent qui SANCTA profanis,Atque cothurnati verba sonora crepant.

Quosque trahit picto provectos gloria curru,Enecat, horrendum! TE monitore, lues.

Nec palpans cuiauam, vultu nec territus ullu,

1 Luk. 22:622 Tit. 3:8.

Op het boekwerk 7

Adferis ingenue iora sacrata DEI.LYNCEUS monstras, quae stet sententia dictis,

Quemque usum fundant, mellea SUADA docet.PER TE, quod speret, multum miser atque fidelis;

Indocilis, per TE, quod vereatur, habet.Spicula TU gestas, DIVINA expromta pharetra:

O feriant FORTES, FORTE vibrata manu!TU, solida edoctus, vanae spectacula mentis

Noxia proturbas, non revocanda bonis.Lampada TU praefers, sectans quam nullus oberret,

Ardentem in CHRISTO, LUCE VIAQUE piis.TU IOSU meritis defers, quae gaudia tollunt,

Confociantque animos, gratificante DEO.Dotibus inlustris CAELI, TU condita passim

Eruis in lucem, quae didicisse iuvat.Hinc, veri rectique tenax, FIDUCIA regnat:

Inploratus opem, SPIRITUS hancce tulit.Fers itaque et SAECLI DECUS, et PIETATIS HONOREM,

A fera dignum posteritate coli.Qui, LIBER! ad superas tendis perducere fedes,

Accelerato gradum: BELGICA tota cupit.Quin rogitat, curvo quisquis dignoscere rectum,

Et, tritam SANCTIS, gestit inire viam.Ast ego quid stimulem? TU iam properare videris,

Inpatiensque morae, me reticere iubes.Ergo progredere, et FRATRI mox iunctus amato,

Quod PATER inponit, perfice prosper opus.

A. BUNING.

Zegenwens aan de heer Iohannes Conradus Appelius, schrijver van deze Aanmerkingen.O te multa prole beatum!

Het vall’, wat vallen moet: GODS KERK, op een ROTS

Gevest, staat pal, en ziet haar lustAan elk, die ‘t eeuwig heil, te onzinnig stout en trots,

Bestrijdt, en stoort der VROMEN rust.

Wel HEM, die SIONS bouw, met mond en pen, bedoelt,En spreekt naar ‘t hart van JESUS BRUID!

Hij siert het HUIS, en weert al wat daartegen woelt:GOD kroon’ zijn werk met zielen-buit!

APPELIUS! van GOD gekeurd, vol moed en kracht,Tot spijt der HEL, en ‘S HEMELS vreugd,

Gezegend werd ook dit uw SCHRIFT, ons toegebracht,Door ‘s HEEREN hand, een spoor ter DEUGD!

A. BUNING.

Op het boekwerk8

Aan de weleerwaarde geleerde en godzalige heer Joh. Conr. AppeliusPredikant in Zuidbroek en Muntendamzijn evangelische aanmerkingen vervolgend}!2,@H (rs –<@:@Hs –P"D4H Ò N2@<@HEuripid

Zo trekt Gij voort, en gaat, door heilig vuur gedreven,Met ‘t hemels licht van Gods genade-leer,Het ak’lig rijk der duisternis te keer.

Zo geeft gij weederom bestier voor ‘t geestlijk levenVan Jakob nageslachtDat op Jehovah wacht.

Wat moet het Belial van grimmigheid doen zwellen,Dat uw pen, gelijk men dikwerf hoort,Zijn slangen-rijk in Neerlands kerk verstoort!

Wat zal ‘t zijn wreevlig hart, en afgunst, daaglijks kwellen,Dat ge uit een aarden vat,Ons levert zulk een schat!

Wat moet de Wangunst zich voor ieder Christen schamen!Wanneer zij merkt dat Gij, van haar belaagd,Door uw geschrift het beste volk behaagt!

Dit sterkt en troost het hart van hen, die riepen: “Amen!Gods zegen krone uw werk,Tot opbouw van Zijn kerk!”

Zo scheurt Gods hoge hand de schaam’le praalgewaden,Waarmee de Nijd haar laffe laagheid dekt,En dus zich zelv’ wat ijd’le troost verwekt.

Zo blinkt Gods hoog beleid in ‘s Hemels wijze paden,En maakt de waarheid vast,Schoon hel en afgunst bast.

Vaar dan maar lustig voort, met mond en pen te lichten,Tot heil en nut van Neerlands Israël,Al raast de Vorst des afgronds nog zo fel.

Hij licht geboeid, triumf! Maar Jezus keurt het stichtenVan Zijne knechten goed.Leev lang! wees wel gemoed!

C.H. SWYGHUIZENPredikant in Groningen.

Aanspraak 9

2. Aanspraak

Aanspraak aan de gemeente te Zuidbroek en Muntendam,aan welke dit vervolg van Aanmerkingen wordt opgedragen in liefde.

Oprecht geliefde gemeente!Mijn blijdschap en mijn kroon!

Ik ben er dan door de Goddelijke lankmoedigheidtoe gekomen om, gelijk enige van U benevensverschillende anderen, van mij hartelijk begeerdende Aanmerkingen over het recht gebruik van hetEvangelie te vervolgen, en heb het begin gemaaktvan die stof, welke voor sommigen onder u voorenige jaren zozeer gezegend is geweest, endaarom ook door hen zo ernstig is begeerd. Het isop kosten van de Heere, en door Zijn versterkendegoedgunstigheid gebeurd, dat ik dit vervolg onderzonderlinge verzegeling van de waarheid aan mijngemoed, ten einde heb gebracht.

De vorige Aanmerkingen had ik aan onzebroederen, de gemeente te Noordbroek,opgedragen, omdat zij de aanleiding gegevenhadden tot het uitgeven van die leerrede, waaruitde aanmerkingen geboren waren, en die in deeerste plaats tot hun opbouwing geschikt was. Ikoordeelde dat het allerbetamelijkst was dat ik nudit vervolg aan u, op wie ik de nauwste betrekkingop de wereld heb, opdroeg.

Ik heb hierbij niets anders te herinneren daneenvoudig en oprecht te verklaren uit welkbeginsel en tot welk einde deze opdracht aan ugebeurt. Het vloeit voort uit een innigeongeveinsde liefde en aankleving aan u, en uit eenhartgrondige begeerte tot de zaligheid van uwzielen. Het gebeurt om daarvan een openlijkgedenkteken op te richten tot onderlingeopwekking om van elkaar, terwijl wij samenwonen,een aangenaam gebruik te maken. Dat u dearbeid, die ik onder u gedaan heb, en in Godslankmoedige goedertierenheid nog doen mag, u totuw zaligheid, in afhanging van de Heere, tot nutmag maken. En dat ik door uw zaligheid meerblijdschap en opwekking tot de arbeid ondervindenmag.

De Vader der barmhartigheid heeft mij hetvoorrecht geschonken dat ik aan alle gemeenten,waarin ik gediend heb, een bijzondere aanklevingin liefde ondervonden heb. Ik kan uit eigenondervinding niet zeggen hoe een gemoed, dat opzijn standplaats treurt en naar een andere hunkert,

gesteld is. Zal ik mij iets dergelijks voorstellen, danmoet ik mijn verbeeldingskracht dwingen om uit dewoorden en het gedrag van de anderen iets voorzich te halen, waarvan het zelf de aandoening nooitgehad heeft. Maar ik ken wel het tegendeel. Wantde verplaatsingen van mijn gemeenten zijn onderdie dingen geweest, tegen welke ik altijd op hetmeeste zorgde. Het is ook wel gebeurd dat ik erzodanig tegen geworsteld heb, dat ik mijnallerzachtmoedigste Heere daardoor noodzaakteom mij daarover zeer gevoelig te kastijden.Hoewel Hij door de teerste omhelzingen, die Hijmij daarna tot deze dag toe heeft latenondervinden, duidelijk genoeg getoond heeft dat Hijhet uit liefde tot mijn nut gedaan had. Opdat ikHem zonder tegenweer met mij zou laten doenwat goed is in Zijn ogen. En sinds die tijd ben ik alseen gegeseld en getroost kind innig bevreesdgeworden om in dergelijke gevallen iets te zeggente hebben, of mij door onbedachtzaamheid ergensin te mengen. Echter heb ik daardoor nooit mijnverkleefdheid aan enige gemeente kunnenverliezen. Want hoewel ik mij in dergelijkegevallen als leem in de hand van de Pottenbakkerprobeerde te gedragen, toch scheurde altijd eengedeelte van mijn hart met een langdurigebloeding, wanneer de band tussen de gemeente enmij verbroken werd. Maar hoe lief mij al mijnvorige gemeenten geweest zijn, zo moet ik toch ineen eenvoudige oprechtheid belijden dat ik aan u inzo’n trap en mate verkleefd ben, als ik nog nooitondervonden heb. Het strekt mij tot eenaangename blijdschap dat ik in de arbeid aan uwzielen de beste tijd van mijn leven en mijnvoornaamste krachten zo heb mogen besteden, dateen goede Voorzienigheid gelegenheid vond zedoor ongeziene wegen opnieuw te sterken, op zo’nwijze dat ik kon zien dat de Heere het gedaan had.

Deze verkleefdheid aan u is geen domme drift.Het ontstaat ook niet uit een enkeleaangenaamheid van uiterlijke omstandigheden, diemij op vorige plaatsen ook niet hebben ontbroken.Maar onder veelvoudige redenen is deze de

Aanspraak10

voornaamste, namelijk dat deze gemeente mij eenBethel geworden is, waar de zeer lankmoedige,genadige en goedertieren Heere heeft gelievenmet mij ellendige te zijn, Zijn genade in mijnonwaardigheid, en Zijn kracht in mijn zwakheid teopenbaren. En omdat Hij mij de levendigstebewijzen heeft gegeven dat het Hem behaagde datik Hem hier zou dienen.

Het werd mij door aanmerkelijkeomstandigheden van de voorzienigheid zo duidelijkgemaakt dat ik, toen ik door u geroepen was, opGods bevel moest heengaan, dat er niet de minstetwijfel aangaande het welbehagen van de Heere indeze bij mij overbleef. Uitgenomen één mijnheerdie, toen ik op één van mijn vorige plaatsen,behalve de predikdienst, de schooldienst waarnam,onder mijn beste, ijverigste, zedigste en meestgeliefde leerlingen was geweest, waardoor ik zo’nbetrekking op zijn Weled. Achtb. Gestr. gekregenheb dat ik nooit kan verliezen, maar die ik voordatdeze plaats was opengevallen, in jaren niet gezienof gesproken had -. Behalve deze ene mijnheer,zeg ik, was u allen mij volstrekt onbekend. Menhad mij een indruk gegeven dat de boodschap dieik u brengen moest, en de wijze waarop ik mijverbonden achtte het te brengen, de meesten vanu niet zeer aangenaam zou zijn. Ik kende mijzelfals een mens van wie het natuurlijk bestaan deinnigste afkeer van alle twist en hardigheid had, enwie het aan wijsheid en kracht ontbrak om zich ineen onbekende landstreek en in zo’n grote en eenzo gestelde gemeente, naar behoren te gedragen.De Heere herinnerde mij in die omstandighedendat Hij een stem bezat die met macht was, en diede sterke cederbomen verbreken kon, wat deeikebomen die om de tuin geplant zijn mij, wanneerik daar wandelde, gedurig te binnen brachten. Hijdeed mij opmerken dat, wanneer Hij door de dienstvan de apostelen mensen wilde grijpen, Hij hen alsschapen onder de wolven zond om wolven doorschapen te vangen. Hij drukte mij op het gemoeddat de roem van een bevelhebber onbegrijpelijkzou zijn, wanneer hij in staat was om door eengebrekkig wapentuig of dapperheid, een goedgewapend heirleger afbreuk te doen. Het werd mijduidelijk gemaakt dat de Heere, Die ik dien, debekwaamheid en de gewoonte heeft zulkewonderen te doen. Ik kwam dan tot u onder eenzeer levendig gevoel van mijn ongeschiktheid enonwaardigheid, maar met grote moed en hoop opde wijsheid, macht en oneindige goedertierenheidvan Hem Die mij gezonden had. Ik ben door dezehoop ook niet beschaamd geworden. Want op de

eerste dag des Heeren na mijn bevestiging gaf deHeere mij een duidelijk teken dat Hij in staat waste doen wat ik van Hem hoopte. Hij nam ook uwharten in Zijn hand, en vormde ze in eenbestendige toegenegenheid tot de geringe persoonen dienst van mij, en heeft ze tot deze dag toemeer dan tien jaren zonder storing laten duren. Hijschonk naderhand in de gemeente een bijkansalgemene bedaarde bekommering aangaande deeeuwige staat van de zielen, waaronderverscheidene uit het rijk der duisternis in Jezus’koninkrijk daadwerkelijk zijn overgekomen, die nuhier of elders met meer of minder voorspoed op deweg des levens wandelen, of misschien het Lamvoor Zijn troon eren. Hij heeft verscheidenegemoederen van onze tere jeugd geopend, opdat ikeen open aarde zou vinden, waarin ik het zaad vande grondwaarheden zou inzaaien, in een gegrondehoop dat het daar misschien aan het wassen mochtkomen, wanneer mijn beenderen verrot zijn. Ookheb ik hier nog geen tijd gehad dat de Heere metZijn zegen geweken zou zijn. Ik ontmoette gedurig,onder oude of jonge, enige zielen waar de HeiligeGeest het aanvankelijke werk van overtuiging ofvan levendmaking tot geloof verricht, of waar HijGods kinderen onderwijst in hetgeen ze nog nietgeweten hadden, ze bestraft, terughaalt, voortleidtof vertroost. Onder dit alles schenkt mijn genadigeHeere mij zoveel aangenaamheid naar ziel enlichaam, dat ik, zolang ik op Zijn aardboden, dienooit voor mij een woestijn van oordelen geweestis, gewoond heb, het nooit zo vreedzaam in mijnbinnenste gehad heb, als hier in deze plaats. Dezegenadige wegen zijn de oorzaken van mijn teersteaankleving aan u, die door bijzondere ontmoetingenmerkbaar vermeerderd is.

Hoewel het mij alleraangenaamst geweest zouzijn dat ik onder u als een door andere gemeentenvergeten man in stilheid mijn werk mocht doen,toch konden enigen van u het niet laten, of zijmoesten bij gelegenheden hun liefdezorgaangaande een beroeping vriendelijk openbaren.Hoewel het denkbeeld van zo’n geval, die ze mijdaardoor veroorzaakten, mij zeer onaangenaamwas, toch werd mijn verkleefdheid door deopenbaring van hun wederliefde telkenslevendiger. Wat zij gevreesd, maar ik niet gedacht,veel minder gehoopt had, is toch eindelijk meer daneens gekomen, en heeft telkens tot een nieuweaantrekking van de nauwe band moeten dienen.

Wanneer ik in de hoofdstad van een naburigeprovincie tegen mijn verwachting beroepen was,had de Heere, kort voor dat geval, mij in het

Aanspraak 11

bezoeken van de gemeente zo’n vatbaarheid voorde waarheid laten bespeuren, die mij tot een blijkstrekte dat, als ik lust tot arbeid had, ik niet naarelders behoefde te gaan, maar hier nog werk konvinden. Hierdoor werden de aandoeningen die mijanders in zulke omstandigheden eigen zijn, en nuzeer groot hadden kunnen worden, zeer gematigd.Omdat het mij direct toescheen dat ik, zoals ik hetliefst wenste, in de gunst van de Heere, die mijbeter is dan het leven, bij u mocht blijven. Na eenbedaarde en rijpe overweging voor het aangezichtvan de Heere nam ik dan dat besluit dat mij noggeen ogenblik berouwd heeft, en gelijk ik op goedegronden verzekerd ben, ook nooit berouwen kan.De Heere gaf ook daarop zichtbare tekens vangoedkeuring, die ik telkens, wanneer ik mijnopenbaar werk verricht, voor mijn aangezicht heb.De algemene toegenegenheid tot mijn persoon endienst, die u bij die gelegenheid geliefde teopenbaren; de bewijzen van Goddelijkegoedertierenheid over mij, in en na dieomstandigheden, zijn weer nieuwe aantrekkingenvan die nauwe band geweest, waardoor ik aan ugestrengeld was.

Nog nadrukkelijker zijn de omstandigheden vaneen beroeping in onze stad, die kort daaropvolgden, voor mijn ziel geweest. Wanneer een vanmijn ouderlingen mij enige weken van tevoren detijding bracht dat men naar alle menselijkewaarschijnlijkheid bij een aanstaande beroepingdaar het oog op mij zou vestigen, werd mijn zielmet een onuitsprekelijke schrik bevangen, door eengestadige overpeinzing in wat voor knellendeomstandigheden ik, ellendige, door zo’n weg konraken. En hoewel ik mij met alle ernst probeerdevoor te stellen dat deze kwelling een onbetamelijkvooruitlopen was, omdat de zaken wel anderskonden uitvallen, en ik niet wist of ik zo lang levenzou, nam echter mijn benauwdheid zo toe dat ikvan de plaats waar ik zat niet eens kon opstaan.Wanneer ik deze angst van mij aan eenaanzienlijke en godzalige boezemvriend, die uit destad bij mij gekomen was, na enige dagen metbenauwde tranen klaagde, gaf hij mij tot antwoorddat ik zo’n ontmoeting niet als een benauwendezaak, maar als een aangename opschikking diendeaan te merken; wat mijn ziel als met een zwaardnog meer doorsneed. Direct na het vertrek van diemijnheer dreef de grote angst mij in het eenzameom daar redding te zoeken, waar ik het meermalengevonden had. Mijn knieën hadden de grond nogniet geraakt, toen mij de raad van Paulus, Hebr.

4:161, met een onuitsprekelijke kracht in mijn hartneerdaalde. Ik beschouwde God als gezeten op detroon der genade. Gelijk men zegt dat de ijdelheidop de troon zit, waar men niets dan ijdelheid ziet,en waar niets dan ijdelheid de heerschappij voert,zo merkte ik God aan op een troon der genade,waar niets dan genade wat te zeggen heeft. Ikmocht daarvoor neerknielen om barmhartigheid inmijn ellendigheid te verkrijgen, om genade diereeds bereid was, in mijn onwaardigheid te vindenen om hulp, wanneer het BEKWAME TIJD voor deHeere en mij zou zijn, te ontvangen. Op die daggaf de allerlankmoedigste en barmhartige Heere inhet midden van mijn grootste slechtheden nogmeer tekens dat Hij aan mij in mijn ellendigheiddacht. Toen ik daarna op een morgenstond wakkerwerd gemaakt, zonk mij met veel nadruk op hetgemoed, hoe wonderbaarlijk God mijn smekingen,toen ik hierheen ging, gehoord had, en oneindigmeer gegeven dan ik ooit had durven bidden ofdenken. Hij was immers altijd MET MIJ GEWEEST,als mijn beste en getrouwste Vriend, Die in allegevallen mijn partij gekozen, en Zich mij en mijnzaken zo hartelijk had aangetrokken, als mijnBeschermer in gevaren; als mijn Helper uit noden;mijn Trooster in benauwdheden; mijn Raadsmanin donkerheden; mijn Wegwijzer op onbekendewegen; mijn Verzorger en Besteller vanovervloedig onthaal op alle plaatsen waar ik mij opmijn reis moest ophouden; en mijn bestGezelschap op mijn weg. Door het een en anderwerd mijn gemoed met een vast vertrouwenvervuld, dat die God van Bethel gewis met mij zouzijn, en dat Hij Zelf mij zou helpen wanneer hetBEKWAME TIJD zou zijn. Mijn ziel werd van dietijd af zo van alle angst en vrezen ontslagen, dat ikhet nooit heb teruggezien. God liet Zijn aangezichtover mij lichten. Ik kon nu alles wat men van denominatie, beroeping en andere omstandighedenboodschapte, zonder enige benauwdheid aanhoren,uit een vertrouwen dat God Zelf mij uit dezeomstandigheden zou helpen, wanneer hetbekwame tijd zou zijn. Geen bekommering of zorgwilde op mij hechten, dan alleen deze dat ik mijdoor onbedachtzaamheid toch niet mengen mochtin dingen waartoe de Heere mij niet riep, totstoring van mijn vrede. Allen die mij kendenkonden het niet begrijpen hoe ik zo tevreden konzijn. Geen wonder. Want ik zelf kon er geen begrip

1 Laat ons dan met vrijmoedigheid toegaan tot dentroon der genade, opdat wij barmhartigheid mogenverkrijgen, en genade vinden, om geholpen te wordenter bekwamer tijd.

Aanspraak12

van maken, omdat ik zo’n gemoedstoestand indergelijke gevallen nooit gekend had. Maar deHeere heeft het gedaan. Enigen dachten, echterzonder grond, dat mijn gemoed van mijn lievegemeente los was gemaakt. Maar God Die mij hadopgewekt om op Hem te vertrouwen, heeft mijook, toen het tijd was, naar mijn hoop zeer genadiggeholpen. Hij verwekte in Zijn hoge voorzienigheidenige heren die het werk voor mij, die in stilte zat,opnamen en het daarheen brachten, dat mijnhoogst geëerde heren en burgervaders, de EDELE

M.H.H. BURGEMEESTERS EN RAAD het besluitnamen om de beroeping, waarover zoveel twistontstaan was omdat men het niet eens kon wordenof ik één of geen, en welke partij van dezogenaamde O. of N. studie wilde trekken, nietgoed te keuren, met dit gevolg dat ik uit dezeomstandigheden, zo gemakkelijk en veilig als hetooit gebeuren kon, werd uitgeholpen, zonder ooitaan enige twijfel, of ik mij ook vergrepen had,blootgesteld te kunnen worden, en dat er een vanmijn innigst geliefde medebroeders, welke deeeuwige Wijsheid tot die post geschikter heeftgekeurd, in mijn plaats werd beroepen engoedgekeurd, die nu, Gode zij dank! met zoveelzegeningen bekroond wordt. Dit is een van deaangenaamste en nuttigste ontmoetingen voor mijnziel geweest welke ik ooit gehad heb. Want directkwam mij te binnen dat ik door mijn slechtste enbeste verrichtingen mij waardig had gemaakt omuit de gehele kerk en uit het land van de levenden,door een hoge hand, afgesneden te worden. Maardat mijn Heere Christus Zich in mijn plaats hadlaten uitroeien, opdat, nu deze beroepingafgesneden is, al mijn zorgen afgesneden zoudenworden, en ik in mijn Bethel zonder schudding zoublijven staan, en nog dieper wortelen. Mijn zielwenst uit de binnenste grond van het gemoed dealleruitnemendste zegeningen over die heren, diede Voorzienigheid als middelen heeft gelieven tegebruiken, om deze zaak voor mij zo af te doen.Door deze weg bent U, MIJN DIERBARE

GEMEENTE! mij nog liever geworden. Temeeromdat u bij deze gelegenheid weer nieuwe blijkengaf dat mijn persoon en dienst u even aangenaamwas. En omdat de Heere ook hierna nieuwetekenen van Zijn goedkeuring genadig heeftgegeven.

Wanneer na deze ontmoetingen weer tweeandere gemeenten tegelijk hun genegenheid tekennen gaven om mij, ellendige, tot hun leraar tehebben, hebt u opnieuw getoond dat uw liefde nogniet verkoud was, en ik heb van mijn kant ookgeprobeerd blijken te geven dat ik niemand lieverdan u wenste te dienen, en de Heere heeft het totdeze dag toe door gewisse tekens genadig gelievente openbaren, dat Hij over mijn verblijf bij u niettoornt.

Een ander, die geen belang heeft in onzeontmoetingen, mag deze aanspraak, die alleen totU gericht is, ongelezen overslaan. Ik heb het nodiggeoordeeld genoemde zaken te herinneren, niet omuw aandacht door een verhaal van zaken die ubekend zijn, af te matten, maar om u te tonen datmijn tere aankleving aan u op gewichtige grondensteunt, en dat u van de oprechtheid enbestendigheid van mijn liefde jegens u, waaraan unooit getwijfeld hebt, des te meer verzekerd magzijn. En dit gebeurt niet om mij, geringe, bij u meeraan te prijzen, waartoe ik geen redenen ofgelegenheid vind. Maar opdat u deze aangebodenaanmerkingen met des te meer aangenaamheidmag aannemen; er voor uw zielen een nuttiggebruik van maken; dat u mijn liefde niet magverdenken wanneer ik ambtshalve iets zeggen,prediken of doen moet dat tegen uwverdorvenheden strijden mocht; maar dat u altijdverzekerd mag zijn dat een tere liefde tot uwzaligheid het beweegrad daarvan is.

De Heere zegene u in alles wat u dierbaar is, inallerlei opzichten! Hij late ook mijn geringe arbeidonder u tot eeuwige zegeningen verstrekken! Ditwenst uit een oprecht gemoed,

MIJN TEERGELIEFDE GEMEENTE!UW

tot de dood beminnend dienaar,J. C. APPELIUS.

Geschreven in mijn studeerkamer,19 nov. 1761.

Voorrede 13

3. Voorrede

I.

§1. Gelijk ik, zeer ellendig mens, van mijn terejonkheid af tot het tegenwoordig ogenblik toe,ontelbare, zonderlinge en zeer nadrukkelijkebewijzen gehad heb, dat ik door een hoge, wijze,verborgen, onbegrijpelijk genadige enonvermoeibaar getrouwe Voorzienigheid, nietalleen tegen alle waardigheid maar ook tegen mijngedachten en genegenheden aan, wonderbaarlijkgeregeerd wordt -. En dat al mijn geluk alleendaarvan afhangt, dat zulke wijze, krachtige engoedertieren vleugels mij vrijwillig hebbenopgenomen en bestendig dragen, zo heb ik dat ookop een nadenkelijke wijze in het schrijven van mijngeringe en eenvoudige aanmerkingenondervonden.

Het was nooit in de zin van de gedachten vanmijn hart opgekomen dat ik ooit iets dergelijksschrijven zou. Maar toen de Voorzienigheid mijgeroepen had om in de naburige gemeente vanNoordbroek een redevoering tot de bevestigingvan een nieuw beroepen, geëerde medebroeder tedoen, zo werd ik door verschillendeomstandigheden gedurig aangeprikkeld om dieleerrede uit te geven, of het misschien totmeerdere stichting van die geliefde gemeentedienen mocht. Gelijk ik in de aanspraak aan hen,die voor die redevoering is gedrukt, gemeld heb. Ikhad in het eerst geheel geen andere gedachten dandat ik die enkele predikatie zo alleen zou uitgeven.Maar toen naderhand een zekere heer, met wie ikgemeenzaam en vriendelijk omga, mij vroeg of ikniet de ene of andere intree- of afscheidsrededaarbij wilde voegen, omdat een enkele leerredenanders zo snel versmeten werd, zo kwam mij datin geen bedenking. Want het uitgeven vangeschriften in de vorm van predikaties, en vooralhet laten drukken van bijzondere intree- ofafscheidsredenen heeft mij nooit de bekwaamsteweg tot algemene stichting geschenen te zijn.Bovendien dacht ik dat het om verschillenderedenen mijn werk niet was om mij onder eenuitgebreidere drukpers te begeven. Want ik vondgenoeg te doen wanneer ik mijn tijd en krachten,die soms niet van staal en koper bleken te zijn, aande uitgebreide dienst van mijn teergeliefdegemeente opofferde, en daarin alleen verteerde.Het kwam mij echter bij die gelegenheid in de zinof het niet nuttig kon zijn wat eenvoudige

aanmerkingen over de inhoud en het recht gebruikvan het Evangelie, waarin veel zielen zoonbeschrijflijk donker zijn, erbij te voegen, nietalleen ten dienste van die gemeente voor welke ikdie redevoering schreef, maar ook vanverscheidene mij zeer dierbare, maar donkerezielen in die lieve gemeente welke de grote Herdervan de schapen aan mijn opzicht hadtoevertrouwd, opdat Hij aan hen in mijn zwakheiden onwaardigheid Zijn kracht en genade zouopenbaren.

Ik nam dat besluit, maar met dit vaste voornemendat de aanmerkingen vooral niets groter dan deredevoering zelf zouden worden. Ik schreef dandie leerrede met de aanspraak, die ik naar ditvoornemen inrichtte, en wat uitgebreideruitwerkte. Niet denkend dat ik in de aanmerkingenover de stukken, die in de aanspraak behandeldwaren, zo breedvoerig zou kunnen handelen.

Ik gaf de predikatie met de aanspraak aan dedrukpers over, denkend dat ik die korteaanmerkingen gemakkelijk kon vervaardigen onderde tijd dat die beide stukken afgedrukt werden.Maar toen ik aan het schrijven kwam, gevoelde ikeen bijzondere aandrang om toch zoveel mijmogelijk was, duidelijk en grondig te handelen,opdat die gewichtige en dierbare waarheden doorde eenvoudigen recht verstaan en met overredinggeloofd mochten worden. Toen ik dit probeerde,kreeg het werk de gestalte die het nu heeft. Maaronder het schrijven werd mijn eigen gemoed bijverschillende waarheden zodanig bepaald en doorde kracht daarvan zo geraakt, dat ik over de lengteof kortheid, ik weet niet hoe, geen gedachten had.Maar toen ik een groot stuk heen was, zag ik pasdat het werk ongemeen veel groter zou wordendan ik gemeend had. Wat nu te doen? Deaanmerkingen in het geheel of ten dele latenliggen, kon niet gebeuren, omdat ik ze in deaanspraak, die reeds gedrukt was, genoemd had.Ik dacht het reeds bewerkte weg te gooien en hetkorter te maken. Maar dan werd ik zo stomp,omdat ik geen raad zag om dan zo duidelijk engrondig als de zaak vereiste, te handelen. Ik stondinnig verlegen. Vooral wanneer mijn goedevrienden mij de kortheid, die ik zelf zo hartelijkbeminde, aanprezen. Ik stond verwonderd hoe ik inhet schrijven zozeer was ingewikkeld. Ik had

Voorrede14

allerlei aandoeningen en bekommeringen hoe hetmet dit werk, en met mij die zich in nieuwebezigheden had ingewikkeld, toch wel zou gaan.Maar, het lag er toe, ik moest voortgaan. Ik dachtvaak: “ik mocht nu billijk onder en door die arbeidin zoveel overstelpende omstandigheden komen,dat ik nu tot het werk, waartoe ik rechtstreeksgeroepen ben, naar lichaam en gemoedonbruikbaar werd. Met recht mocht de Heere allewoorden die van mijn lippen en uit mijn penvloeiden vervloeken, omdat ze op die lippen en indie pen waren geweest. Ik wist geen andere wegdan mij te houden aan Hem Die een vloek wasgeworden, opdat de zegening van Abraham totvervloekten zou komen, of op die grote kosten endoor die betamelijke weg mijn ellendige persoon enwerk in genade mocht aangenomen worden. Dewaarheden die ik schreef strekten mij dikwijls toteen verborgen en aandoenlijke bemoediging,wanneer ik uit de Schriften van het Oude enNieuwe Testament op onwrikbare grondenontdekte, dat de Heere in alle tijden op de grondvan de voldoening van de Messias, Zijn kracht inzwakheid, en Zijn genade in onwaardigheidvolbracht had.

§2. De uitkomst heeft het ook geleerd dat deHeere nog diezelfde God is, Die de verklaringenvan Zijn onafhankelijke genade, die in Zijn Woordgedaan zijn, tot de huidige dag toe aan deellendigsten wil vervullen. Hij heeft mijn ellendigepersoon en werk, omdat Zijn Zoon een vloekgeworden is, nog niet vervloekt. Hij heeft deverzwakte lichaamskrachten onder en na het werksterker gemaakt dan zij ooit geweest zijn. Hij heefthet gemoed dikwijls met aangenaamheid, vrede,troost en sterkte overgoten. Hij heeft het ellendigwerk met meer zegen dan ik ooit gebeden heb ofooit had durven bidden of denken, zeer genadigachtervolgd.

§3. Genoemde goedertierenheid van de Heere isde reden die mij bewogen heeft om op het ernstigverzoek van verscheidene, enige uren die zonderkwetsing van het geweten van de gewone zeeruitgebreide dienst in de gemeente, tot eengeoorloofde ontspanning tot bewaring van degezondheid overschoten, zorgvuldig samen tesparen en te besteden tot het vervolg van deaanmerkingen, die de bescheiden lezer nu wordenaangeboden. Of het Hem, Wiens genade en trouwonuitputtelijk en bestendig is, behagen mocht ook indeze zwakheid en ellendigheid Zijn kracht enbarmhartigheid te openbaren, door het schenkenvan een genadige zegen aan onsterfelijke zielen, op

zo’n wijze waardoor alle roem van het schepsel,dat het middel geweest was, voor eeuwig moetuitgesloten blijven, en de heerlijkheid van de Heeredaarin zoveel te duidelijker, zuiverder en heerlijkerdoorstralen, hoe geringer, onbekwamer enonwaardiger het middel geweest is. Want wanneermij verzekerd werd dat de Heere mijn geringepogingen aan verschillende zielen zegende, vond ikgeen vrijheid het gedane verzoek te weigeren. Teminder omdat ik al tevoren door een bijzonderevoorzienigheid onder de verbintenis gekomen wasom nog enige stoffen bij de eerste te voegen, dieechter om de haast die de drukker maakte directniet konden volgen, en ook in het tegenwoordigestuk nog niet verhandeld zijn, maar als de goedheidvan de Heere over mij langer mocht uitgestrektworden, in een slot van aanmerkingen volgenkonden. Immers, de grote goedertierenheid van deHeere aan mij, ellendige, van mijn jonkheid tot dehuidige dag bewezen, verplicht mij boven allemensen om al mijn krachten in de verkondigingvan het Evangelie, op allerlei manieren die mij doorGod worden aangewezen, met een vrolijk hart teverteren. Ja, wanneer Hij, Die Zich voor mij in devloek en in de dood begeven heeft, van mijvorderde dat ik mijn leven door arbeid in zijn dienstten offer bracht, dan moest ik het een grotezaligheid achten dat ik op de kosten van Zijnvervloekte dood zo’n heerlijke dood sterven mocht.Maar, nu de Heere dat niet vordert, en integendeelde vervallen krachten onder de arbeid meer enmeer versterkt, diende ik immers met alleblijdschap mijn tijd en de door Hem verleendekrachten maar samen te sparen, om ijverig voort tegaan op de weg die Hij mij Zelf gelieft aan tewijzen. Ach! Dat Hij, Die deze plicht mij heeftopgelegd, ook daartoe genade, zonder welke ikniets vermag, schenken mocht!

§4. De bescheiden lezer zal, hoop ik, aan diteenvoudige verhaal van de manier hoe ik aan hetschrijven van deze aanmerkingen gekomen ben endaarin voortvaar, toch niet geërgerd worden. Mijnpersoon en mijn gebeurtenissen mochten wel ineen eeuwige vergetelheid begraven worden, als devolmaaktheden van de Heere, die daaraanverheerlijkt zijn, zonder de gedachtenis daarvanmaar gedacht en geroemd mochten worden. Ikheb genoemde wegen alleen verteld opdatniemand denken mocht dat ik zo los heen op hetschrijven was gevallen, om de wereld, die zo vaakover de last van de boeken die het dragen moet,beklaagd wordt, nog meer te bezwaren. En opdatmen door zo’n oordeel de waarheden die ik

Voorrede 15

verhandel toch niet op enige wijze benadelenmocht. Want hoewel ik schuldig ben mijzelf teverloochenen, mag, kan en wens ik echter omtrentde waarheid van het dierbaar Evangelie op geenenkele wijze onverschillig te zijn, maar moet eralles voor over hebben.

§6. Maar eer ik de aanmerkingen zelf debescheiden lezer ter hand laat komen, moet ikvooraf zijn aandacht tot overweging van tweezaken verzoeken. (1) De eerste raken enige

algemenere gronden, die door hen die met hetEvangelie voorspoedig wensen te werken,onderscheiden dienden opgemerkt te worden. (2)De andere zijn ingericht om aan deze of genenader bericht te geven van enige handelwijzendie ik in de uitwerking van de aanmerkingen en ditvervolg gehouden heb. Onder beide stukken heb iknaar mijn beste weten niet mijzelf, maar dewaarheid en het welzijn van mijn naaste in het oog.

II.

§6. De gronden waarvan ik een weinig naderwens te spreken, zijn in geen geval enige nieuwuitgevonden bijzonderheden. Het zijn oude,bekende en zeer beproefde waarheden, die inGods Woord duidelijk geopenbaard, en in dezuivere Hervormde kerk alom geleerd, beleden enondervonden worden. Ook onderwind ik mij niet erenig nader licht bij te zetten dan zij gehad hebben.Want ze zijn door alle godgeleerden, die degodgeleerdheid bedaard, zonder ongeoorloofdehaastigheid en vooroordelen onderzoeken engrondig kennen, zo onderscheiden bekend, dat ik ergeen woord van zou spreken als ik voor zulkelieden schrijven of spreken moest. Dan zou ik ookmet al mijn aanmerkingen, welke niets dan oude enbekende waarheden behelzen, wel geheel thuisgebleven zijn. Maar omdat ik met mijnaanmerkingen voornamelijk bedoel om eenvoudigezielen te stichten, en omdat velen van hen òf geenvermogens òf geen tijd òf geen bedaardheidgenoeg bezitten om deze gronden onderscheidengenoeg te onderzoeken en bijeen te brengen, zoheb ik het nodig geoordeeld ze tot dienst van deeenvoudigen, die er donkere of verwarde

begrippen van mochten hebben, zo eenvoudig alsmij doenlijk is voor te dragen. Ze zijn ingericht omaan te tonen hoe iedereen die onder hetEvangelie leeft, vrijheid heeft om van hetEvangelie voor zichzelf gebruik te maken, enwat hij dient op te merken, wanneer hij zichovereenkomstig dat onwaardeerbaarvoorrecht, betamelijk wenst te gedragen.Hiertoe zou nu in het bijzonder dienstig zijn dat eeneenvoudige onderscheiden opmerkte: (1) waarinde natuur van het besluit bestaat. (2) Hoe Godsvolmaaktheden, die door de zonde geschondenwaren, door de gehoorzaamheid van Christus opaarde weer verheerlijkt zijn. (3) Waarin deuitwendige roeping bestaat. (4) Welk gebruik menvan de doop moet maken, waartoe dan nodig is datmen weet q waarin de natuur van de kerk, qq vanhet verbond, qqq van de sacramenten in hetalgemeen, qqqq en van de kinderdoop in hetbijzonder, gelegen is. (5) Dan welke invloed deuitwendige predikdienst op de zaligheid van dezielen heeft. (6) En eindelijk waartoe de mens vannature onmachtig, en waartoe hij machtig is.

A.

§7. Die dan van het Evangelie van de zaligheidvoor zichzelf een vrijmoedig en betamelijk gebruikwenst te maken, dient vooral ernaar te streven dathij van de eigenlijke NATUUR VAN HET BESLUIT

een waarachtig en onderscheiden begrip maghebben, opdat hij zich door een verkeerd enongeoorloofd starogen op het verborgen besluitniet laat aftrekken van het eenvoudig werken methet geopenbaarde Evangelie.

§8. Het besluit is een enkele, eeuwige,inblijvende daad van Gods wijze, onafhankelijke,vrijmachtige en onveranderlijke wil, waardoor Hijbij Zichzelf heeft vastgesteld wat Hij in de tijd

wilde werken of niet werken, toelaten of niettoelaten.

§9. Men noemt het besluit een eeuwige daadvan God omdat het van de volstrekte eeuwigheid,zonder enig begin, met de eeuwige, wijze,onveranderlijke en wezenlijke wil in Godtegenwoordig is geweest. Het wordt eeninblijvende daad genoemd in onderscheiding vanandere, welke men de naam van overgaandedaden pleegt te geven. Onder een overgaandedaad verstaat men de daad van diezelfde eeuwige,onveranderlijke wil, voorzover daardoor een werkbuiten God tevoorschijn wordt gebracht. Hoewel

Voorrede16

de daad, als een werking van God aangemerkt, inGod eeuwig en onveranderlijk is, zo is toch deeerste uitwerking ervan buiten Gods Wezen, in detijd, en veranderlijk. Een inblijvende daaddaarentegen is de daad van diezelfde wezenlijkewil van God, voorzover de eerste endichtstbijzijnde uitwerking ervan niet buiten maarin God Zelf plaats heeft. Ik zal de zaak met eenvoorbeeld ophelderen. De schepping is eenovergaande daad van God, omdat daardoor dewereld buiten Gods Wezen in de tijd isvoortgebracht. Maar het besluit om de wereld tescheppen is een inblijvende daad, omdat de eersteuitwerkingen daarvan niet iets buiten Goddaarstelde, maar alleen, om zo te spreken,veroorzaakte dat God door Zijn scheppendealmacht de wereld in de tijd als een van ZijnWezen onderscheiden schepsel, het aanzijn gaf.Want hoewel God van eeuwigheid besloten heeftde wereld te scheppen, is de wereld echter nietvan eeuwigheid door dat besluit geschapen. MaarGod heeft door dat besluit, om met een menselijketaal van God te spreken, een voornemen en doorZichzelf gemaakte regel gehad, naar welke Hij inde tijd werkte en de wereld voortbracht. Deovergaande en inblijvende daden zijn in God Zelfvan elkaar niet wezenlijk onderscheiden. Want hetis één en dezelfde eeuwige onveranderlijkwerkende Wil, Die bij Zichzelf bepaald heeft watHij doen wil, en Die dit voornemen uitvoert. Maarwij noemen het onderscheiden daden omdat deuitwerkingen in waarheid onderscheiden zijn. Hetbesluit is verder een enkele daad met opzicht opde werking van God, omdat de oneindige God nietdoor verscheiden, maar door één en dezelfdedaad alles bij Zichzelf heeft vastgesteld. Wantomdat God door Zijn allervolmaaktst verstand, datZijn Eigen macht en volmaaktheden volkomenkent, Zich alle mogelijke dingen tegelijk opeenmaal voorstelt, zo heeft Hij ook door Zijneeuwige allervolmaaktste wil, alle zaken tegelijkmet één enkele daad bepaald. De zaken die Godheeft voorgenomen in de tijd te werken of toe telaten, zijn wel zeer veel. Maar de daad diedaaromtrent de bepaling gemaakt heeft, is éénenkele. Wanneer wij dan van verschillendebesluiten spreken, dan gebeurt dat niet met opzichtop de verscheidene zaken waaromtrent debepaling gemaakt is. Zij die ten opzichte van debesluitende daad van God spreken van eenvoorgaand en volgend, van een algemeen enbijzonder, van een besluit om alle gelovigen zalig temaken en van een ander om die en die dat geloof

te geven en daardoor zalig te maken, als vanverschillende besluiten, schijnen van Gods werkengeen duidelijk en onderscheiden begrip te hebben,of ten minste tot een ongegrond begrip zondernood de toevlucht te nemen om zwarigheden teontgaan, die men op een betere maniergemakkelijk kan wegnemen. We kunnen, mogenen moeten de zaken die God besloten heeft tewerken of toe te laten, goed onderscheiden, en opeen onderscheiden manier schikken. We mogenwel zeggen en denken dat God alle gelovigenzaligmaakt, en alle ongelovigen verdoemt. Dat Hijhet geloof en de bekering als de enige weg omzalig te worden heeft verordend, en tussen hetgeloof en de zaligheid, tussen het ongeloof en deverdoemenis, zo’n verband heeft gesteld, dat zij,die geloven, zalig zullen worden, en die nietgeloven verdoemd zullen worden, en dat Hij Petrushet geloof geeft en door dat geloof ook zaligmaakt. Want het Evangelie leert ons metuitdrukkelijke woorden dat God al deze dingen inde tijd werkt. Werkt Hij deze dingen in de tijd, danheeft Hij ook van eeuwigheid besloten dat Hij hetzo wilde doen, aangezien Hij alle dingen werktnaar de raad van Zijn wil. Men zou ook deschikking van deze zaken, die God in de tijd naarZijn eeuwige wil uitvoert, wel anders mogeninrichten, als men zich die zaken daardoorgemakkelijker, duidelijker en onderscheidener konvertegenwoordigen en in het geheugen bewaren.Want het zou een twistgierig mens zijn die aan zijnnaaste een som geld toegeteld had, met hem eenhevige twist wilde aanvangen omdat hij degeldsoorten in een andere orde bij elkaar geteldhad, omdat hij ze op die wijze gemakkelijker konnagaan en overzien. Men zou het verder kunnenverdragen, wanneer iemand genoegen vond omhet besluit te benoemen naar de verschillendezaken die God achtereenvolgens in de tijd uitvoert.En wanneer hij op deze wijze en uit dit beginsel,sprak van een besluit om allen die geloven zalig temaken, als hij onder zo’n spreken geenverderfelijke of Pelagiaanse dwalingen verborgenhield. Want zo meldt men van een besluit om dewereld te scheppen, daarop mensen te doenwonen, de val toe te laten, Christus te zenden,zondaars zalig te maken, en om Petrus in hetbijzonder zalig te maken. Maar hoewel wij dezaken die God bepaald heeft te werken, wegensonze eindigheid zo mogen schikken, en ze onsonder op zichzelf staande begrippen mogenvoorstellen, ook het besluit daarnaar voorzichtigbenoemen, echter zouden wij sterk dwalen

Voorrede 17

wanneer wij ons wilden verbeelden dat deoneindige God, Die alle dingen tegelijk kent, en zedoor geen op zichzelf staande denkbeeldenbeschouwt, de zaken Zich ook op zo’n wijze hadvoorgesteld, en de ene na de andere, eerst in hetalgemeen en op zichzelf staand, en dan in hetbijzonder bepaald had. Ja, het zou nog ongerijmderzijn wanneer iemand zich verbeeldde dat hij doorzo’n ongegronde misvatting alleen velezwarigheden moest oplossen, die op een meergegronde manier weggenomen kunnen worden.Want de onveranderlijke God heeft alles door éénenkele daad tegelijk bepaald.

§10. Het eerste voorwerp waaromtrent hetbesluit onmiddellijk werkzaam is, is eigenlijk dewerking van God Zelf, waardoor Hij in de tijd naarhet besluit, als Zijn Eigen bestek, iets werkt of nietwerkt, toelaat of niet toelaat.

§11. En hieruit volgt dat de naaste enonmiddellijke uitwerking van het besluit nietsanders is dan dat God zelf in de tijd dat alles, watHij besloten heeft te werken of toe te laten, ookzodanig daadwerkelijk uitvoert. Om de zaak doorvoorbeelden op te helderen: het aanzijn van dewereld is geen onmiddellijk werk van het besluit,maar van de overgaande daad van de schepping,naar het eeuwig besluit. Het geloof, derechtvaardiging en de bekering zijn geenonmiddellijke voortbrengsels van de eeuwigeverkiezing, maar van de herscheppende,rechtvaardigende en bekerende voorzienigheid, inde tijd, die God naar Zijn eeuwig voornemenuitvoert. Want God heeft de wereld door Zijnbesluit niet voortgebracht, maar door Zijnscheppende almacht. En de mensen ontvangen hetgeloof, de rechtvaardiging, en de bekering nietonmiddellijk door het besluit, maar een overgaandedaad van de vernieuwende, rechtvaardigende enbekerende voorzienigheid moet tussenbeidekomen, en die genaden naar het voornemen van deverkiezing uitwerken.

§12. Die nu de eenvoudig verklaarde natuur vande besluiten onderscheiden inziet, en met zijn hartgelooft, moet ook de volgende waarheden alsvolkomen zeker vrijwillig toestemmen.

Het besluit is uit zijn aard verborgen, en kan doorgeen mens geweten worden als God het nietopenbaart. Want het is een inblijvende vrijmachtigedaad van God. Deze openbaring kan gebeurendoor de voorzeggingen in de Heilige Schriften;door de daadwerkelijke uitvoering van devoorzienigheid, vanwaar men tot de eeuwige daadvan het besluit veilig mag besluiten; of ook door

een onmiddellijke ingeving van de Geest, wat geenmens kan begeren zonder God moedwillig enondankbaar te verzoeken.

Is het besluit een inblijvende daad, die het werkdat God Zelf verricht, tot zijn eerste en onmiddellijkvoorwerp en uitwerking heeft, dan is het wel eenregel waarnaar de Heere Zich in Zijn werkenricht, Ef. 1:11, maar het is geen regel van onsdoen en laten, waarnaar wij ons moeten schikken.Deut. 29:29. Hierom kan een mens iets doen datGod besloten heeft toe te laten, en daardoor zwaarzondigen; of ook voornemen iets te doen dat nietgebeuren zal, en toch daarmee niet zondigen. 1Kon. 8:18,19. Onze enige regel is de geopenbaardewil van God, waardoor Hij ons bekend maakt watwij doen of laten zullen. Onze plicht hangt niet afvan het besluit van de Heere, maar van Zijn gebodaan ons. Hoewel God besloten had om iemand inhet ongeloof naar zijn zin te laten heenwandelen,dan blijft hij toch tot het geloof verplicht, omdatGod het hem geboden heeft. Wanneer wij wetenwillen of wij tot Jezus mogen komen, moeten wijniet onderzoeken of God besloten heft ons hetgeloof te geven, maar wij moeten zien of het ons inZijn Woord ook geboden is. De voornamewerkzaamheden, die wij omtrent de besluitenbeoefenen moeten, bestaan in de volgendestukken. Wij moeten geloven dat God alles wat Hijdoen of toelaten wil, van eeuwigheid met dehoogste wijsheid en goedheid heft bepaald, en hetzeker zal uitvoeren. Wij moeten ons daaroververblijden, omdat het op de allerbeste wijzebepaald is. Maar wat God in het bijzonder omtrentons of anderen besloten heeft, mogen wij zolanghet niet geopenbaard is, niet nieuwsgierigonderzoeken, veel minder vermetel en zondergrond bepalen. Daarom zou het, om een voorbeeldte noemen, een schandelijke zaak zijn wanneeriemand nieuwsgierig onderzoeken wilde of hijuitverkoren was, of God het ook besloten had hemuit een ziekte weer te herstelen, of wanneer hijzelfs verder wilde gaan en naar loutere gissingendaarvan denken: “het zal niet, of het zal welbesloten zijn”. Wil hij betamelijk handelen, danmoet hij bedenken dat God hem geboden heeft alseen verlorene tot Christus te komen, Die ook dekracht daartoe aanbiedt, of dat hij in ziekteverplicht is uit gehoorzaamheid aan God middelente gebruiken, en de uitkomst in de hand van deHeere te stellen. Maar heeft God doorvoorzeggingen geopenbaard welke beloften Hij wilschenken, of welke straffen Hij wil toezenden, danmoeten wij verzekerd zijn dat het zo gebeuren zal

Voorrede18

als het voorzegd is. Wij moeten de beloften metlijdzaamheid tegemoet zien en de straffen vrezen.Heeft de Heere door de uitvoering van devoorzienigheid geopenbaard wat Hij besloten hadte werken of toe te laten, dan moeten wij Hemover Zijn werken loven; in het beschikken vanzegen Zijn goedheid; in de straffen Zijngerechtigheid; en in het toelaten van de zonde Zijnrechtvaardigheid aanbidden, zonder enige schuldvan de zonde, die nooit uit God maar altijd uit onsis, op Hem te willen werpen. Want niet het besluitof de toelating, maar Gods gebod blijft onzeverplichtende regel.

Is het besluit een inblijvende daad, die buiten Godniets onmiddellijk uitwerkt, dan wordt geen mensdoor enig besluit gedwongen of verhinderd, ofde natuur van enige zaak daardoor veranderd.Hoewel de vaten van de barmhartigheid verkorenzijn, kunnen zij echter door de verkiezing nietgedwongen worden tot bekering, en ook niet tegenhun wil getrokken worden. Maar als ze doorbekerende genade veranderd zijn, bekeren ze zichvan harte vrijwillig. Hoewel de vaten des toornsverworpen zijn, worden zij echter door dieinblijvende daad niet gedwongen tot de zonde enhet verderf, en ook niet verhinderd in de bekering.Maar omdat ze rechtvaardig aan zichzelf gelatenzijn, zondigen ze moedwillig tegen Gods genoegen,alleen omdat hun eigen natuur daar lust toe heeft.En ze worden niet omdat ze verworpen zijn, maaromdat ze gezondigd hebben, naar mate van dezonde, rechtvaardig gestraft.

Is het besluit een inblijvende daad, die buiten Godniets onmiddellijk uitwerkt, en die daarom ookniemand dwingt of ergens in verhindert, dan moetook volgen dat een mens, die verstandig handelt,over de besluiten geen zwarigheid kan maken,als hij aangaande de voorzienigheid, die de eersteuitwerking van de besluiten is, er geen vinden kan.Als iemand niet zeggen kan dat God hem in de

weg van de voorzienigheid tot zonde dwingt, omdathij voelt dat hij het vrijwillig doet -. Of ook dat Godhem genade weigert, omdat Hij die welmenendaanbiedt en de zondaar het uit eigen traagheid enongezindheid laat varen, zo kan hij ook niet zeggendat het besluit hem tot zonde zou dwingen, ofgenade weigeren. Want het besluit is niets andersdan een eeuwige inblijvende bepaling van wat deHeere wil werken of toelaten.

§13. Daarom mag men uit al het gezegde metvolkomen zekerheid besluiten (1) dat allezwarigheden, uitvluchten, moedeloosheden ofwerkeloosheden, die de mensen uit de besluitentrekken, ongegronde zaken zijn, die men uit eenverkeerd begrip of uit een verdraaiing van hetbesluit voortvloeien. (2) Ook ziet men hieruit hoeverkeerd zij handelen, die de behandeling van debesluiten, die zo duidelijk in Gods Woordgeopenbaard zijn, liever wilden overslaan om demensen niet moedeloos of wanhopig te maken. Zedienden er integendeel maar naar te streven dat zijen hun medemensen ze duidelijk verstonden. Danzouden veel zwarigheden door deze waarheidweggenomen worden. (3) En eindelijk blijkt daaruitzeer duidelijk en overtuigend dat zij zeeronverstandig handelen, die gedurig starogen op hetverborgen besluit, en zich daardoor van heteenvoudig werken met het Evangelie latenafhouden, of die de duidelijke verklaring van hetEvangelie in twijfel trekken, omdat zij deverborgen dingen van de Heere niet kunnen inzien.Laat toch de verborgen dingen voor de Heere, enhoudt u zich toch aan de duidelijke verklaringen enbesturingen van het Evangelie. Probeer u naar diete gedragen, dan zult u zalig worden, en daaruitaangaande de verborgen raad van God, wat Hijaan u wilde doen, nader en zekerder lichtontvangen, namelijk dat Hij van eeuwigheid hadvoorgenomen u door de weg die in het Evangeliegeopenbaard is, zalig te maken.

B.

§14. Wenst iemand het Evangelie grondig teverstaan, en daarvan voor zichzelf een vrijmoediggebruik te maken, dan diende hij ook een duidelijkbegrip te hebben, hoe en tot welk doeleinde allevolmaaktheden van God, die door de zondegeschonden waren, door de gehoorzaamheidvan Christus op aarde weer verheerlijkt zijn.Hiertoe zou nu dienstig kunnen zijn dat men zich

de volgende waarheden duidelijk en onderscheidenvoorstelde1.

§15. God is een noodzakelijk, volmaakt, wijs,heilig, rechtvaardig en onveranderlijk Opperwezen.Hij kan daarom niets tegen zichzelf doen. Maar hijmoet in al Zijn werken, overeenkomstig al Zijn 1 Ik stel de meeste waarheden zonder wijdlopigebewijzen neer, omdat ze door alle rechtzinnigen alsvoldoende bewezen en volstrekt zekere waarheden,zonder enige twijfel, worden aangenomen.

Voorrede 19

volmaaktheden tegelijk, handelen en Zijn Eigen eeren heerlijkheid bedoelen. Hij kan Zich nooit andersnaar buiten openbaren dan Hij naar waarheid inZichzelf bestaat, volmaakt, heilig, rechtvaardig,waarachtig en onveranderlijk. Hij kan daaromnooit toelaten dat Hij van Zijn doeleinde verstokenwordt. Hij kan zich nooit verloochenen.

§16. God heeft de wereld geschapen en de mensals een redelijk schepsel, met Zijn beeld, daaringeplaatst. De gehele wereld in het algemeen, ende mens in het bijzonder, moeten als schepsels vanhun Schepper in alle opzichten volstrekt afhangen.

§17. Het eerste doeleinde, waartoe God dewereld geschapen heeft, is geweest dat het eentoneel zou zijn waarop Hij Zijn deugden envolmaaktheden vertonen wilde. En het eerstedoeleinde, waartoe Hij de mens op deze wereldplaatste, bestond hierin dat de mens Zijn deugdenen volmaaktheden, die Hij daarop vertoonde, zoukennen, erkennen, aanbidden, prijzen enverheerlijken.

§18. Toen de zonde in de wereld kwam, werd erde allerschrikkelijkste verwarring ingevoerd. Deaarde werd ongelukkig veranderd in een akeligewoestijn, waarin, tegen het eerste doeleindewaartoe het geschapen was, alle volmaakthedenvan God werden overzien, verdraaid, verloochend,bestreden en geschonden. De mens werd tot heteerste doeleinde waartoe hij geschapen was, omGod zijn Schepper te kennen, te beminnen en tedienen, om in eeuwige zaligheid met hem te leven,niet alleen onbekwaam, maar ook daar lijnrechttegen strijdig, blind, vijandig, ongehoorzaam enoproerig. En deze verwarring en verwoesting waszo groot dat het door geen schepsel, en ook nietdoor enige weg die in de natuur van de schepselsgegrond of bekend was, veranderd, verbeterd ofweggenomen kon worden. Het moest tengevolgede wetten van de natuur, uit zijn eigen aard hoelanger hoe erger worden.

§19. Omdat God nu volmaakt wijs, heilig,rechtvaardig en onveranderlijk is, en omdat HijZichzelf en Zijn volmaaktheden beminnen enverdedigen moet, daarom moest Hij een oneindigeafkeer van zo’n wereld hebben, en van de mensendie daarin waren, en ook naar buiten openbaren,op zo’n wijze dat Zijn volmaaktheden, dieverloochend en geschonden waren, weergeopenbaard en verheerlijkt werden.

§20. De eerste weg die iemand in de zin konkomen, scheen te zijn dat God die verwoestewereld en die verdorven mensen tot hun eersteniet deed terugkeren, in Zijn toorn. Maar dan zou

het doeleinde van het werk van de Heere ookgeheel vernietigd zijn geworden. Dit strijdt geheeltegen Gods wijsheid, heiligheid, rechtvaardigheiden onveranderlijke waarheid.

Daarom scheen de heiligheid en rechtvaardigheidvan God te vorderen, dat de gehele aarde in en helveranderd werd, waar Zijn deugden door dieverdorven zondaars eeuwig te straffen, danzodanig weer vertoond zouden worden, dat zij, dieGod door de zonde verloochend hadden, door destraffen moesten opmerken hoe die Schepper was,Die zij bestreden hadden. Maar omdat God dewereld had geschapen om niet alleen Zijnheiligheid en gerechtigheid, maar ook Zijn goedheiden algenoegzaamheid te openbaren, daarom zouHij door die weg het doeleinde van de scheppingniet bereikt hebben. Ook was die weg nietbekwaam om Gods heiligheid en gerechtigheidzodanig als die in God is, te verheerlijken. Want alwas de gehele wereld in de ijselijkste helveranderd, en al moesten alle mensen in eennimmer eindigende eeuwigheid de uitlating vanGods heiligheid door de verschrikkelijkste straffenvoelen, dan zou het toch maar een eindigevertoning van genoemde volmaaktheden zijn, diedaardoor niet zoals ze in God zijn, dat is alsoneindig, geopenbaard konden worden.

Misschien kon iemand in de zin komen: de Heeremocht al die zonden vergeven, de mensen opnieuwscheppen, en tot het einde waartoe zij geschapenwaren bekwaam maken. Maar dit strijdt tegen deGoddelijke volmaaktheden. Want dan zou Hij Zijnheiligheid en rechtvaardigheid verloochend, en demensen gelegenheid gegeven hebben om tedenken dat Hij zo hoog, heilig, rechtvaardig enwaarachtig niet is, als Hij in waarheid is. Dat tedoen is God onmogelijk.

Ook zou iemand op deze gedachten kunnenkomen: zou God zo’n verdenking van Zijnheiligheid en gerechtigheid, die uit het vergevenvan de zonden zonder voldoening volgde, niethebben kunnen verhoeden door Zijn heiligheid enrechtvaardigheid onmiddellijk aan de mensen teopenbaren? Maar zo’n gedachte zou deongerijmdheid zelf zijn. Want hoewel God zo’nopenbaring van Zijn rechtvaardigheid door woordof ingeving gegeven had, zo zou toch die daad vanvergeving en herschepping zelf, die zondervoldoening gebeurd was, niet bekwaam zijn omGods heiligheid en rechtvaardigheid te vertonen, enhet zou zo tot verduistering van Zijn heerlijkheidzijn. Daarenboven had God de wereld nietgeschapen om er Zijn volmaaktheden alleen door

Voorrede20

woorden of ingeving op te verheerlijken, maar ookdoor Zijn daden of werken. Eindelijk was zo’nopenbaring door woord of ingeving niet bekwaamom Gods geschonden volmaaktheden, zoals ze inGod zijn, te verheerlijken. Want alle woorden enbevattingen zijn eindig.

Zo was het dan voor alle schepselen onmogelijkeen weg uit te denken waardoor de volmaaktwijze, heilige, rechtvaardige en onveranderlijkeSchepper het doeleinde van de schepping bereikenzou; de verdorven wereld met Zijn heilige handenzou dragen; het tot een toneel van Zijn heerlijkheidmaken; en de verdorven mens zonder kwetsingvan Zijn volmaaktheden tot Zijn gemeenschaptoelaten zou.

§21. Maar wat bij alle schepsels onmogelijk was,is bij God mogelijk. Hij heeft naar Zijnondoorgrondelijke wijsheid een weg uitgevondenwaardoor Hij uit de akeligste duisternis, hetheerlijkste licht tevoorschijn brengt. Waardoor Hijzonder krenking van één volmaaktheid eenverdorven wereld draagt, en het tot een veelheerlijker toneel van Zijn volmaaktheden maakt,dan het zonder de zondeval geweest zou zijn. Enwaardoor Hij aan allerlei zondaren veleweldadigheden bewijst, en Zijn uitverkoren volkalles schenkt wat zij tot zaligheid en godzaligheidnodig hebben.

Hij heeft Zijn Eigen Zoon, Die naast de Vader ende Geest een waarachtig, eeuwig, oneindigGoddelijk Persoon is, in een waarachtig, volmaaktheilig menselijk lichaam en ziel, tot één Persoon ophet allernauwste verenigd, in deze ellendige wereldgezonden.

Deze Jezus is een oneindige Persoon. Alles wataan Hem is, en alles wat Hij geleden en gedaanheeft, is wegens de oneindige waardigheid van ZijnGoddelijkheid van een oneindige waarde.

Hij heeft de last van de oneindige toorn van Godtegen de zonde die op aarde bedreven wasgedragen, en alle straffen, die de allerzwaarste enmeeste zonden kunnen verdienen, vrijwilliguitgestaan en doorgestaan. Hij heeft de wet, dieeen vertoning is van Gods volmaakte natuur, diehet mensdom door de zonde overtreden engeschonden had, door een volmaaktegehoorzaamheid op aarde onderhouden en geëerd.

Alle rechtzinnige leraars geloven, belijden enprediken, gelijk zij onder aanroeping van GodsNaam betuigd hebben toen zij de catechismusonderschreven, dat de toorn die Christus droeg,tegen de zonde van het ganse menselijkegeslacht ontstoken was. En het is ook even zo

zeker dat Christus die wet, welke door de zondevan het ganse menselijke geslacht overtreden enonteerd was, onderhouden en volkomenverheerlijkt heeft.

Elk gedeelte van het lijden van Jezus, zelfs hetallerminste, en elk gedeelte van Jezus’ doendegehoorzaamheid, was van een oneindigewaarde, omdat het een lijden en doen van deoneindige God was. De waarde ervan kon dooreen ander gedeelte van lijden en doen nietvermeerderd worden. Vraagt men: “waarom wasdan één druppel bloed of één daad van Christusniet genoeg tot voldoening? Waarom heeft Hij danzoveel geleden en gedaan? Was dat dan overtollig,gelijk de roomsen spreken?” Ik antwoord: hetminste lijden en doen van Christus heeft door hetoverige lijden en doen niet de minste groterewaarde gekregen. En toch was het andere nietovertollig, maar tot voldoening voor deuitverkorenen volstrekt noodzakelijk. De grond vandeze noodzakelijkheid is niet in een mindere ofmeerdere waarde, maar in de volgende zakengelegen. De mens had met ziel en lichaam inallerlei gevallen en op allerlei manieren gezondigden de wet overtreden. Nu eisten de Goddelijkevolmaaktheden niet alleen een lijden en doen vaneen oneindige waarde, maar ook zo een, datgeschikt was om Gods ongenoegen tegen allerleizonden, in allerlei gevallen, die met ziel enlichaam gepleegd zijn, te openbaren, en waardoorde heerlijkheid van de wet in al zijn eisen, inallerlei opzichten vertoond kon worden. Het wasook niet genoeg dat God Zelf Zijn heerlijkheid inJezus’ lijden en gehoorzaamheid aanschouwde.Maar het moest ook zo ingericht zijn dat engelenen mensen, vooral zondaars, die zalig zoudenworden, daarin de ijselijkheid van allerlei zonden,de vreselijkheid van Gods toorn, de heerlijkheidvan de wet, en de betamelijkheid van allerleigehoorzaamheid, op een allerduidelijkste wijzezouden opmerken en gevoelig ter harte nemen.Want God wordt op aarde verheerlijkt, niet alleenwanneer Hijzelf, maar ook wanneer redelijkeschepsels Zijn heerlijkheid erkennen. En zo is deeigenlijke reden, waarom Christus op zoveelmanieren en malen met herhaling geleden engehoorzaamd heeft, niet daarin te zoeken dat Hijaan het voorgaande daardoor een nieuwe trap vanwaarde, om voor meer mensen genoegzaam tezijn, zou bijzetten, maar alleen hierin dat Zijnlijdende en doende gehoorzaamheid, waarvan elkstuk een oneindige waarde bezat, bekwaam zouzijn om de toorn van God tegen allerlei zonden, en

Voorrede 21

om de heerlijkheid van de wet in allerlei gebodenen gevallen maar het leven te vertonen1.

Ik wil niet zeggen dat het tot voldoening voor diezonde nodig zou zijn dat Christus datzelfde soortvan stoffelijke straffen die alle bijzondere zondenverdienen in alle omstandigheden, leed, of dat Hijalle bijzondere geboden in alle bijzondereomstandigheden stoffelijk onderhield. Het wasgenoeg dat Hij zo’n lijdende en doendegehoorzaamheid betaalde, waaruit men duidelijkgenoeg kon zien hoe God tegen allerlei zonden inhet bijzonder toornde, en hoe noodzakelijk elkgebod in het bijzonder gehoorzaamd moet worden.En hieraan voldoet de gehoorzaamheid vanChristus op de allervolmaaktste wijze. Want, ommaar een voorbeeld te noemen, hoewel Christus aldie stoffelijke straffen, die sommige mensen doorhet zondigen tegen het huwelijk over zich brengen,niet ondergaan heeft, en hoewel Hij dehuwelijksplichten niet stoffelijk betracht heeft,heeft Hij toch door Zijn gehoorzaamheid voorzulke zonden genoeggedaan, en deongehoorzaamheid vergoed. Op zo’n wijze datmen uit verschillende stukken van Zijngehoorzaamheid op het allernadrukkelijkst kan zienhoezeer de Heere tegen zulke zonden verbolgen is,en hoe heilig zulke geboden zijn.

§22. Door deze komst en gehoorzaamheid vanChristus in de wereld zijn alle volmaaktheden van 1 Men ziet hieruit, opdat ik dit in het voorbijgaanaanmerk, dat zij die de gewoonte hebben om in hunpredikaties over bijzondere stukken van Jezus’ lijden, inde betooglijke toepassing, zoals het veelal genoemdwordt, onderscheiden aan te tonen hoe Christus voordie en die bijzondere zonden geleden of de wetonderhouden heeft, aan de gemeente geen ongegrondebespiegelingen voordragen, gelijk sommigen zich weleens verbeelden, die niet voldoende tijd, moeite ofbedaardheid besteden om over de zaken uit zekere engoed begrepen gronden, langzaam en grondig teoordelen. Nee. Ze handelen zeer verstandig, naar denatuur en het oogwit van Jezus’ lijden, zoals het eenverstandig dienaar van het Evangelie betaamt te doen.Ze zijn ver van die ongegronde gedachte alsof datgedeelte van Jezus’ gehoorzaamheid alleen totvoldoening voor die zonde, welke zij dan noemen,geweest zou zijn. Ze geloven dat de gehelegehoorzaamheid van Christus samenhangt, als een rokdie zonder naad geweven is, en tot bedekking van elkezondaar nodig is. Maar zij tonen in dat bijzonder stukvan Jezus’ gehoorzaamheid aan, hoe daaruit in hetbijzonder gezien kan worden dat ook Christus voor diezonden betaald heeft, en hoe verschrikkelijk die en diezonde is, tegen welke God in dat gedeelte van Jezus’lijden Zijn toorn zo bijzonder en nadrukkelijk of bijherhaling geopenbaard heeft.

God en alle geboden van Zijn heilige wet, die doorde zonde van het menselijk geslacht geschondenwaren, opnieuw op het allerhoogste verheerlijkt.Ze zijn alle tegelijk in een oneindige Persoon en ineen gehoorzaamheid van een oneindige waarde, inhun gehele luister vertoond. Enige Goddelijkedeugden, die de mensen voor de zondeval nietbevindelijk zouden hebben kunnen kennen, gelijkde wrekende gerechtigheid en vergevendebarmhartigheid, worden hier ook in het toppunt vanhun oneindige heerlijkheid tentoongesteld, doordatde Heere een oneindige Persoon voor de zondegestraft, en tot een Zaligmaker aan deallerellendigsten gegeven heeft. Ze verschijnenhier in de allervolmaaktste overeenstemming. Menkan ze hier nu duidelijker en nadrukkelijkerontdekken dan voor de zondeval mogelijk zou zijngeweest. En zo is uit de Gods volmaakthedenverloochenende duisternis van de zonden, door detussenkomst van Jezus en Zijn gehoorzaamheid inde wereld, een luisterrijker licht tot meerdereverheerlijking van God en Zijn wet tevoorschijngekomen.

Nu voldoet de wereld aan zijn oogwit waartoehet geschapen was. Het is het heerlijkste toneelgeworden waarop alle volmaaktheden in en doorde menselijke natuur op het allerluisterrijksteverheerlijkt zijn, en nog dagelijks verheerlijktworden. Nu is Gods toorn, die tegen de zonde vanhet gehele menselijke geslacht ontstoken is, zoheerlijk geopenbaard, dat geen hogere openbaringdaarvan mogelijk is. Nu is de heerlijkheid van dewet zo hoog en duidelijk vertoond, dat geen mens,die de gehoorzaamheid van Christus naarwaarheid inziet, het verachten kan.

Met deze verheerlijking van de hoogstevolmaaktheden is God nu volkomen tevreden. Hijeist geen andere van de zondaar om hem daarop inZijn gemeenschap te laten. Hij wil maar dat eenzondaar deze verheerlijking erkent, en daarin eenwelgevallen neemt, dan zal hij zalig worden. Hoe?Moet dan een mens, die zalig wenst te worden,ook God door gedachten, woorden en werken nietnog verheerlijken? Ja. Maar niet als een grond omrecht tot de zaligheid te ontvangen. Maar om zijnzaligheid zelf, die in de verheerlijking van Godgelegen is, daadwerkelijk te genieten; en als eenbewijs dat hij de weg, waardoor hij tot eer van Godzalig zal worden, geestelijk kent en waarachtigomhelst.

Nu kan God op een betamelijke wijze eenzondige aardkloot verdragen, omdat het een toneelis, waarop Zijn Naam zo luisterrijk is verheerlijkt.

Voorrede22

Nu kan God zonder krenking van Zijnvolmaaktheden, aan zondaren, ook aan de boostedie verloren gaan, vele weldadigheden bewijzen,omdat Hij Zijn gerechtigheid in Zijn Zoon op aardezo luisterrijk verheerlijkt heeft, dat geen menswettige redenen vinden kan om God wegens dezegoedheid van Hem van onheiligheid ofonrechtvaardigheid te verdenken.

Nu is Hij, als een God Die door de dood van ZijnZoon verzoend is, genaakbaar voor zondaren, zelfsvoor de allerellendigste, in de zaliging van wie Hijdoor deze weg zoveel te luisterrijker verheerlijktkan worden, hoe groter hun ellendigheid geweestis. Nu kan Hij naar waarheid bekend laten makenin de wereld dat die scheidsmuur tussen God en dezondaar, die de zonde in de wereld had gebracht,door de gehoorzaamheid van Zijn Zoon isweggenomen, zodat Hij nu voor deallerellendigsten genaakbaar is. Nu kan Godvijanden tot Zijn gemeenschap nodigen,wederbaren, om niet rechtvaardigen, heiligen enzaligmaken. Nu is alles bereid. Matth. 22:4.Niemand behoeft iets toe te brengen.

Ik kan mij bijkans niet indenken dat iemand, diede naam van een christen draagt, zo afkering vanChristus zou zijn, dat hij zwarigheid wilde makenom genoemde zaken als gevolgen van Jezus’komst en gehoorzaamheid aan te merken. Ikalthans ben in mijn ziel op de allerduidelijkstegronden verzekerd dat deze zondige wereldonmogelijk een ogenblik had kunnen staandeblijven, of dat God aan een zondaar een enigelichamelijke weldaad had kunnen bewijzen, alsJezus niet in de wereld gekomen zou zijn. En mijnziel wordt met een innig genoegen en zaligheidovergoten wanneer ik overdenk dat de gehelewereld, alle redelijke, ja redeloze schepselen elkogenblik van hun bestaan, en allegoedertierenheden die hen bewezen worden, aande komst van mijn grote Heiland verschuldigd zijn.Ook zullen alle mensen het buiten twijfel eensgewaar worden. En het zal de rampzaligheid,voornamelijk van hen die onder het Evangelieverloren gaan, onvoorstelbaar verzwaren wanneerzij in het eeuwig verderf zich te binnen zullenbrengen dat zij die Jezus, van Wie zij zoveel goedsin de wereld genoten hebben, ondankbaar hebbenverworpen.

§23. Elke leraar in Nederlands kerk, die geenlichtvaardig of huichelachtig mens is, en deformulieren van onze kerk met een welberaden enwaarachtig gemoed onderschreven heeft, gelooft,belijdt en predikt als een zuivere waarheid dat de

voldoening van Christus voor alle mensengenoegzaam is. Want zo luiden de woorden vanonze zeer verstandige vaderen, en daarom ook vanelke oprechte leraar van onze kerk, in hetOORDEEL OVER DE BEKENDE VIJF

HOOFDSTUKKEN, in de leer van het tweedehoofdstuk, art. 3. Deze dood van den Zone Godsis de enige en volmaakte offerande engenoegdoening voor de zonden; van oneindigekracht en waardigheid, overvloediglijkgenoegzaam tot verzoening van de zonden DER

GANSE WERELD. Art. 4. En deze dood is daaromvan zo grote kracht en waardigheid, omdat dePersoon, Die dien geleden heeft, niet alleeneen waarachtig en volkomen heilig mens is,maar ook de eniggeboren Zoon van God, vanéénzelfde eeuwig en oneindig wezen met denVader en den Heiligen Geest, zodanig als onzeZaligmaker wezen moest. Daarenboven, omdatZijn dood is vergezelschapt geweest met hetgevoel van den toorn Gods en van den vloek,dien wij door onze zonden verdiend hadden.Art. 6. Doch dat velen, door het Evangeliegeroepen zijnde, zich niet bekeren, noch inChristus geloven, maar in ongeloof vergaan,zulks geschiedt niet door gebrek ofongenoegzaamheid van de offerande vanChristus, aan het kruis geofferd, maar doorhun eigen schuld.”

De gehoorzaamheid van Christus is daarom, naarde belijdenis van alle hervormden, gegrond op deduidelijke leer van de Heilige Schriften, voldoendeen gepast voor zondaars, die alle volmaakthedenvan God hebben verloochend, tegen alle gebodenzwaar gezondigd, er geen één van gehouden, ennog steeds tot alle boosheid geneigd zijn. Die zichaan de ijselijkste, zwaarste, meeste zonden, op debooste, hardnekkigste wijze hebben schuldiggemaakt. Die de allerzwaarste straffen hebbenverdiend. Die niet het minste licht, leven ofgezindheid tot het goede en hun zaligheid hebben.En die van alle recht en vermogen tot overtuiging,geloof en bekering ten enenmale ontbloot zijn. Hetis genoegzaam voor alle zondaars die op dewereld ooit geleefd hebben, leven, of ook nogzullen leven. Ja, al was het menselijk geslacht opaarde bij miljoenen vermenigvuldigd, dan zou hetgeen grotere of meerdere gehoorzaamheid totzaliging nodig hebben. Want er is geen grotere danoneindige, gelijk die van onze Zaligmaker is, kanzijn. Deze zou voor hen allen genoegzaam engepast zijn.

Voorrede 23

Ik zeg: het is, op zichzelf bezien, voor hen allengenoegzaam en gepast. Want de Goddelijkeheiligheid, gerechtigheid en wet is door Hemzodanig verheerlijkt, dat ze niet in het allerminsteverduisterd zouden worden wanneer alle zondenvan allen, zonder de minste straf van de zondaar,vergeven werden, en wanneer zij allen overtuigd,bekeerd en gezaligd werden. Voor alle zonden vanallen kan geen grotere straf gevorderd worden,omdat ze geen grotere verdienen kunnen danChristus uitgestaan en doorstaan heeft. Alles watzij allen tot hun zaligheid nodig hebben, overtuiging,geloof, bekering, heeft Christus voor zulkezondaars als zij zijn, verdiend. Wanneer zij allen totHem kwamen, dan zouden ze gewis zalig worden.Alle mensen die onder het Evangelie leven, hebbenvrijheid en zijn verplicht deze genoegzaamheid engepastheid voor hen in het bijzonder te erkennen,en tot Hem te komen, gelijk wij straks nader hopente zien. En allen die daadwerkelijk tot Hem komen,hoedanig of hoeveel ze ook mogen zijn, zullengewis volkomen zalig worden.

§24. Maar heeft dan Christus, toen Hij Borgwerd en de oneindige gehoorzaamheid betaalde,het oogwit of voornemen gehad dat alle mensendoor Zijn gehoorzaamheid zalig zouden worden?Wanneer iemand zoiets wilde denken of zeggen,die zou daardoor de Opperste Wijsheid en deallergetrouwste Zaligmaker van gebrek aanwijsheid, macht en trouw beschuldigen, omdat Hijmetterdaad het tegendeel doet.

Wij kunnen aangaande het voornemen en debedoeling van Christus uit de daadwerkelijkeuitvoering een allerzekerst besluit maken. WantZijn wijsheid, macht en getrouwheid laten het niettoe dat Hij in de uitvoering, anders dan Zijndoelwet geweest is, handelen zou.

Zo kunnen wij verzekerd zijn dat de OppersteWijsheid met Zijn gehoorzaamheid bedoeld heeftalle volmaaktheden van de Godheid en van de wet,die op aarde door de zonde geschonden waren,door Zijn gehoorzaamheid op aarde weer teverheerlijken; opdat de wereld gespaard engedragen zou worden; opdat God aan alleinwoners van de wereld vele weldadigheden zoubewijzen; opdat aan alle mensen die onder hetEvangelie leven een genoegzame en gepaste wegvan zaligheid welmenend aangeboden werd; eneindelijk opdat die weinig bepaalde personen, diede Vader Hem tot Zijn Eigen volk en werkloongegeven had, daardoor daadwerkelijk zaligzouden worden. En zo heeft Hij als de Borg en hetHoofd van deze uitverkorenen in hun plaats

gestaan, hun rantsoen betaald, voor hen het rechttot de zaligheid, de Geest van de overtuiging, vanhet geloof en van de bekering verdiend, opdat Diein hen allen en in hen alleen dat geloofkrachtdadig werken zou.

§25. Maar als de gehoorzaamheid van Christusvoor alle mensen genoegzaam is, hoe komt het dandat de meesten niet daadwerkelijk zalig worden?De eerste oorzaak van dit allergrootste ongeluk isniet in enige ongenoegzaamheid van Christus, enook niet in enig besluit of daad van God die het henzou weigeren of verhinderen, maar in de staat,natuur en moedwillige boosheid van de mens zelf.Die de openbaring missen, genieten de vruchtenvan Jezus’ gehoorzaamheid, die voor hen zowel alsvoor alle andere mensen genoegzaam en gepast is,niet, omdat ze het niet kennen. Want hoe zullen zijin Hem geloven van Wie ze niet gehoord hebben?En niemand van hen zal op de jongste dag kunnenbewijzen dat er enige reden is, welke Godverplichten kon om aan zulken, die moedwillig vanHem afgevallen zijn, het natuurlicht zelfmisbruiken, en in duisternis en dwaling genoegenvinden, het Evangelie tegen wil en dank te latenverkondigen. Niemand zal dan kunnen zeggen dathem ongelijk gedaan is. Ze hebben het door hunbestaan en zonden verdiend, dat God hen induisternis laat heenwandelen. Maar die onder deverkondiging van het Evangelie verloren gaan,worden de vruchten van de voor hen genoegzameen welmenend aangeboden gehoorzaamheid vanChristus niet deelachtig, omdat zij door hun eigenblindheid, boosheid en zondenliefde, welkeniemand in hen gewerkt heeft, en waartoe zij doorniemand gedwongen worden, maar die zij uit envan zichzelf bezitten en moedwillig openbaren, hetaanbod van de zaligheid versmaden en in Christusniet geloven.

Maar waarom worden zij, die uitverkoren zijn,daadwerkelijk zalig? De eerste oorzaak is niet dathen de zaligheid door een verborgen besluit, tegenwil en dank zou opgedrongen worden, maar omdatzij uit een inwendig beginsel van harte gewillig inChristus geloven, en de genoegzame gerechtigheidkennen, erkennen en voor zich in het bijzonderomhelzen.

Hebben zij dit geloof, of een geschiktheiddaartoe, dan uit zichzelf, boven anderen dieverloren gaan? Ach! nee. Want ze zijn geengreintje beter, maar vele van hen zijn in trap ergeren ongeschikter dan anderen. Maar de eersteoorzaak van het geloof is de krachtdadige werkingvan de Geest van het geloof.

Voorrede24

Waarom werkt de Geest in hen het geloof eerderdan in anderen? Gebeurt dit misschien omdat zij deHeilige Geest minder tegenstaan, of omdat deHeilige Geest tevoren zag dat zij geloven zouden?Ook niet. Want zij, die de heftigste tegenstandboven anderen boden, worden wel eens door deoverwinnende kracht van de Geest tot het geloofgebracht. Dit is in Paulus immers buiten alletegenspraak gebleken. En dat de Heilige Geest hetgeloof, dat Hij in hen werken moet in hen van tevoren zou zien, en daardoor dan bewogen wordenom het in hen te werken, is een onbegrijpelijkeijdelheid, zonder zin. Maar de eerste oorzaak is deonafhankelijke vrijmachtige bepaling van de Geest.

Waarom werkt Hij het geloof ook niet in het hartvan hen die verloren gaan? Is hun hart misschienal te onvatbaar voor het geloof, of hun tegenstandte groot; reikt Jezus’ gehoorzaamheid zover niettoe; of is de kracht van de Geest uitgeput; of zijnzij het minder waardig dan de uitverkorenen? Geenvan deze dingen kunnen daarvan de ware redenzijn. Want de waarheid en kracht van Jezus’gehoorzaamheid en de Geest kennen geengrenzen. En hoewel het hart van hen, die verlorengaan, in waarheid voor het geloof onvatbaar is, enzij de werking van de Geest onwaardig zijn, echterzij ze niet onvatbaarder en onwaardiger dananderen die behouden worden. Hun onvatbaarheiden onwaardigheid is ook wel een reden waarom zijniet zeggen kunnen dat hen onrecht geschiedt,maar in geen geval een reden waarom de HeiligeGeest hen voorbijgaat. Want zij, in wie Hij hetgeloof werkt, waren ook onvatbaar en onwaardig,ja nog onvatbaarder en onwaardiger. Maar deeerste oorzaak hiervan is het wijs, vrijmachtig enonafhankelijk welbehagen van Vader, Zoon enGeest.

Geschiedt aan hen daardoor geen ongelijk? Hoezou dat kunnen zijn, omdat moedwillig afgevallenzondaars geen grond hebben waarop de HeiligeGeest verplicht zou zijn in hen te werken? Hebbenzij geen recht; is de Geest aan hen niets verplicht,hoe zouden ze dan kunnen zeggen dat Hij henongelijk doet, wanneer Hij hen voorbijgaat?

Wordt hen dan daardoor geen onrecht gedaandat de Geest het geloof in anderen werkt, die nietbeter maar erger zijn, en hen die beter zijn in trap,voorbijgaat? Geheel niet. Want door de goedheidvan de Geest omtrent de uitverkorenen, krijgen zegeen waardigheid waarom Hij aan hen meerverplicht zou zijn. Wanneer een rijke man eenbedelaar, die hem naar het leven had gestaan, toteen betoning van zijn goedheid een rijke gift in huis

bracht, zouden dan andere bedelaars, die hemslechts de glazen hadden ingeslagen, kunnenzeggen dat zij nu ook recht hadden, en hij verplichtwas om ook bij hun huizen rond te gaan, en hentegen wil en dank rijke geschenken in huis tewerpen, of dat Hij bij gebrek daarvan, hen grootongelijk aandeed?

Is het dan tenminste geen aanneming van depersoon, wat God Zelf afkeurt? In geen deel. Hetis een betoning van onafhankelijke, rechtvaardigevrijmacht, maar geen onbetamelijke aannemingvan de persoon. Want zo’n laster bestaat eigenlijkhierin, wanneer een mens, die aan allen eveneensverplicht is, iemand om enige ongegronde redenendie daar een plaats in hebben, voortrekt tot nadeelvan het recht van een andere. Van zo’n doen isimmers in het werk van de Geest geen zweem tevinden. Hij is aan niemand verplicht. Hij bewijstaan de uitverkorenen genade. Maar niet om enigeongegronde reden in hen te vinden, en ook niet totenig nadeel van enig mens. Want welk nadeelheeft een ongelovige van het werk van de Geest ineen uitverkorene? Voordeel hebben velen ervan.Want de uitverkorenen worden door dat werk vande Geest toegerust om hen naar ziel en lichaamveel goedheden te bewijzen. En het nadeel dat eruit komen mocht, doen de onbekeerden zichzelfimmers aan, zonder enige reden, door eigen schulden boosheid.

Kan de algemene aanbieding van de voor allengenoegzame gehoorzaamheid van Christus aanallen die onder het Evangelie leven, met dewaarheid, oprechtheid en welmenendheid van Godgevoeglijk overeengebracht worden, als de HeiligeGeest in hun hart het geloof niet werkt? In alledelen voorzeker. Want het algemeen aanbodverklaart niet dat God voorgenomen heeft dat deHeilige Geest in het hart van hen allen het geloofzou werken, maar dat Christus’ gehoorzaamheidvoor ieder van hen in het bijzonder genoegzaam,gepast en noodzakelijk is; dat God een iedervrijheid geeft en verplicht om het als zodanig teerkennen, en er voor zichzelf gebruik van temaken; en dat allen die er een welgevallen innemen, zalig zullen worden. Deze dingen blijvenimmers zekere, welgemeende, oprechtewaarheden, hoewel de Heilige Geest in hen allenhet geloof niet werkt. Maar waartoe dient ditaanbod dan, als de Heilige Geest in hen het geloofniet werkt? Is het dan niet tevergeefs? Welkenuttigheid komt daaruit? Gewis, het is niettevergeefs, maar heeft uitnemende nuttigheden.Want allen en een ieder in het bijzonder krijgt

Voorrede 25

daardoor een grondig en wettig recht om voorzichzelf er gebruik van te maken, gelijk wij in hetvervolg nader hopen te zien. Het is voor deuitverkorenen een heilzaam middel om erdaadwerkelijk, vrijwillig en gegrond mee tewerken. En eindelijk dient het opdat zij, die dataanbod en het recht dat zij daardoor gekregenhebben, niet willen gebruiken, zoveel teovertuigender zouden zien hoe groot hun boosheidis, en dat zij door eigen schuld moedwillig verlorengaan.

Als Jezus’ gehoorzaamheid voor alle mensengenoegzaam en gepast is, strijdt het dan niet tegende Goddelijke wijsheid, gerechtigheid engoedheid, dat er een zondaar verloren zou gaan?Dan zou immers Gods wijsheid eengehoorzaamheid hebben beschikt, die alle eindenwaartoe het bekwaam was, niet bereikte. Ditschijnt geen wijsheid te zijn, omdat de wijsheidniets vergeefs doet. De gerechtigheid die door degehoorzaamheid van Christus genoeg verheerlijktis, zou zich dan nog zonder noodzaak in het verderfvan de verdoemden openbaren, en zo tweemaalbetaling vorderen, wat onrechtvaardig is. Degoedheid zou dan aan allen de zaligheid betamelijkkunnen meedelen, en het doet het niet, wat geeneigenschap van de goedheid is. Zijn dit geenonoplosbare zwarigheden? Of zou men ookeindelijk moeten komen tot het gevoelen van deOrigenisten, dat alle mensen toch eindelijk zaligzullen worden? Zij die niet gewend zijn tot op degrond van de zaken door te dringen, mochten zichmisschien verbeelden dat ze hier onoplosbarezwarigheden gevonden hadden, of ook tot hetverschrikkelijk gevoelen van de Origenistenoverzakken. Maar zij die voorkomende zakenbedaard onderscheiden, en grondig plegen tebehandelen, kunnen de zwarigheid zonder zo’nverderfelijke dwaling gemakkelijk oplossen.

Om de ongegrondheid van genoemdezwarigheden grondig in te zien, moet men deaandacht op de volgende gronden vestigen. (1)Omdat God een enkelvoudig Wezen is, daaromkunnen Zijn eigenschappen niet vaneen gescheidenworden. En omdat Hij daarenboven eennoodzakelijk allervolmaaktst Wezen is, daarom kande ene volmaaktheid in God zonder de andere nietzijn. De ene kan tegen de andere niet strijden. Ende ene is in God even zo noodzakelijk als deandere. Hierom is het dat God, Die wegens Zijnhoge volmaaktheid niets tegen Zichzelf kan doen,in al Zijn werken niet naar één volmaaktheidalleen, maar naar al Zijn volmaaktheden tegelijk

beschouwd, Zijn handelingen schikt. (2) OmdatGod het allervolmaaktste beste Wezen is, daaromvolgt, q dat het de hoogste wijsheid is wanneer allewegen en handelingen zijn ingericht om allevolmaaktheden van God op het luisterrijkste teverheerlijken. qq En daarom moet ook de hoogsterechtvaardigheid eerst en meest met het recht, datGod toekomst, overeenstemmen. qqq Ook moetdaarom de hoogste goedheid aan zichzelf eerstgeven wat het toekomst. (3) Omdat alle schepselsdoor God geschapen zijn, en alles wat zij zijn enhebben van God hebben, daarom komt hen nietsanders toe dan wat tot verheerlijking van allevolmaaktheden van God dienen kan. En dehoogste wijsheid, rechtvaardigheid en goedheidvordert dat niet de Heere aan hen, maar zij aan deHeere ondergeschikt zijn. (4) Eindelijk dient menaan te merken dat eenzelfde zaak tot verscheidenaan elkaar ondergeschikte einden kan dienen. Menkan ook één en dezelfde zaak op verscheidenemanieren beschouwen. Men kan het dooraftrekking, op zichzelf bezien, en ook in zijnbetrekking op één, meer of alle omstandigheden eneinden aanmerken. Iets kan naar waarheid opzichzelf aangemerkt, tot één of ander einde vooriemand genoegzaam zijn, hoewel het zo niet is inandere omstandigheden of tot andere einden. Watik door aftrekking op zichzelf beschouw is even zowaar en zeker, als wat ik in betrekking op alleeinden en omstandigheden overweeg. Die het enezegt, spreekt zowel waar, welmenend en oprecht,als die het andere bekendmaakt.

Uit deze gronden zal de gemaakte zwarigheid nuvanzelf zeer duidelijk, natuurlijk en gemakkelijkopgelost kunnen worden.

Immers, hieruit ziet men dat het niet tegen dehoogste wijsheid strijdt, een gehoorzaamheid tebezorgen die voor allen genoegzaam is, zonder datde daadwerkelijke zaligheid van allen daarop volgt.Want wanneer wij zeggen dat de gehoorzaamheidvan Christus voor allen genoegzaam en gepast is,dan beschouwen we het op zichzelf, ten opzichtevan wat de mensen tot rechtvaardiging, heiligingen zaliging, ook op zichzelf aangemerkt, nodighebben. En dit is immers een zekere waarheid.Want wanneer alle mensen die bezaten, danzouden ze zalig worden, en ze zouden niet andersdaarbij nodig hebben. Maar wij merken ze dan nietaan in alle opzichten, omstandigheden en einden,zodat de zaligheid er daadwerkelijk uit volgt. Wantdaartoe is niet alleen een oneindigegehoorzaamheid nodig, maar die ook daarenbovengeordineerd is voor allen. En in deze opzichten is

Voorrede26

de oneindige gehoorzaamheid van Christus nietgenoegzaam om alle zondaars in de zaligheiddaadwerkelijk in te brengen, niet uit gebrek vanwaarde, maar omdat die verordinering tot dit eindegeen genoegzame openbaring van al deGoddelijke volmaaktheden dienen zou, gelijk wijdadelijk zullen zien. Deze dingen zijn niet strijdigtegen elkaar, alsof ik zei dat Christus’gehoorzaamheid tegelijk genoegzaam en nietgenoegzaam was. Want ik zeg beide dingen in eenverschillend opzicht, waarom ze gevoeglijk samenkunnen gaan. Mocht iemand denken: “dan is hettoch tevergeefs dat God een gehoorzaamheidbezorgd heeft, die voor allen genoegzaam is, entoch de daadwerkelijke zaligheid van allen nietteweeg brengt”. Ik antwoord: in geen deel. Wantde Goddelijke wijsheid kon geen anderegehoorzaamheid uitvinden, die voor ééngenoegzaam was, of het moest zo voor allen zijn.Want een enige zondaar heeft een gerechtigheidvan oneindige waarde nodig. En een gerechtigheidvan oneindige waarde moet noodzakelijk voor allengenoegzaam zijn. En hoewel de zaligheid van allener daadwerkelijk niet uit volgt, daarom is hetechter niet tevergeefs. Het kan tot anderedoeleinden dienen, die meer met de Goddelijkevolmaaktheden overeenstemmen, namelijk om hendie verloren gaan de afgrond van hun boosheid,waardoor ze moedwillig verloren gaan, teontdekken. Ja, het was betamelijk dat de hoogstewijsheid zo’n gehoorzaamheid neerzette, die voorallen in waarheid genoegzaam was, en waarop dezaligheid van allen niet daadwerkelijk volgde. Heteerste, dat het niet anders kon dan voor allengenoegzaam zijn, hebben we gezien. Maar waaruitvolgt het laatste? Hieruit. Als de gerechtigheid vanChristus tot daadwerkelijke zaliging van allemensen geordineerd was, dan zou de vrijegoedheid van God niet genoegzaam geopenbaardzijn geworden. Dit zal misschien sommigenvreemd toeschijnen. Ze zullen zeggen: “dan werdde goedheid van God immers groter”. Ik antwoord:de wezenlijke goedheid van God kan op zichzelfniet groter en niet kleiner worden. Het wordtalleen groter naarmate zijn eigenschap duidelijkergezien wordt. Nu zou de wezenlijke eigenschapvan de goedheid door de daadwerkelijke zaligingvan alle mensen niet duidelijk geopenbaard zijngeworden. Want men had kunnen denken dat eriets in God of in de mens was, dat God noodzaakteom zondaars te zaligen, en dat Hij niet anders kon,waaruit dan volgde dat het geen enkele vrijegoedheid was. Maar wanneer nu de meesten door

hun eigen schuld verloren gaan, en deuitverkorenen daadwerkelijk zalig worden, danwordt de vrije goedheid daardoor zoveel teheerlijker openbaar gemaakt, dat is, groter in onzeerkentenis. Want daardoor wordt het zoveel teduidelijker openbaar, dat er niets in God of in demens is, waarom Hij genoodzaakt zou zijn eenenige zondaar te behouden. Hoe duidelijker dit nublijkt, zoveel te duidelijker ziet men dat de zaligingvan de uitverkorenen, uit kracht van Christus’voldoening, een oneindige vrije goedheid is die Goddaarom bezitten moet. En hieruit volgt dan verderdat, èn het verderf van hen die verloren gaan, ènde zaliging van de uitverkorenen, beide moetendienen om de Goddelijke goedheid te openbaren,die zonder het eerste in de wereld bedekt of nietduidelijk genoeg geopenbaard, en zonder hetlaatste verloochend zou worden. Waaruit men zietdat zij, die zich verbeelden dat uit de oneindigegoedheid de zaliging van allen volgen moet, of dathet verderf van zovelen tot verduistering van degoedheid dient, zich van Gods volmaaktheden ende verheerlijking daarvan geen duidelijke begrippenmaken. Omdat nu God in al Zijn werken deverheerlijking van al Zijn deugden tegelijk bedoelt,en omdat de hoogste wijsheid zich dat beste eindevoorstelt, daarom volgt dan ook dat de hoogstewijsheid een gehoorzaamheid betamelijk neerzette,die wel voor allen genoegzaam was, maar waaruitde zaliging van allen niet daadwerkelijk volgde,opdat de vrije goedheid door de zaliging vanenigen, met voorbijgaan van anderen, des teduidelijker geopenbaard werd. Ik denk dat eenieder die maar langzaam denkt, zijn gedachten bijelk stuk bepaalt, en de zaken eenvoudigsamenhechten kan, van de zekerheid van de zaakten volle overtuigd moet zijn. Maar is iemand tehaastig, òf wegens zijn aard, òf wegens gebrekvan tijd, of heeft iemand zo’n maat van redelijkheidniet dat hij de samenhang tussen genoemde zakenkan inzien, of vindt iemand geen genoegen in hetbewijzen van zaken, of denkt iemand dat het voorhem niet nodig of stichtelijk is, dan kon hij dezebladen immers gemakkelijk overslaan. Ik dacht datik aan God, aan de waarheid en mijn naasteschuldig was, in deze tijd, omdat allerlei mensendeze zwarigheid misbruiken om de gronden van dezaligheid te ondermijnen, dit bewijs zo eenvoudiguit zijn eerste gronden af te leiden.

Om deze reden zal ik nu ook, hoewel wat korter,bewijzen dat de zaliging van de weinigsten tegende Goddelijke rechtvaardigheid niet strijdt,hoewel de gerechtigheid van Christus voor allen

Voorrede 27

genoegzaam is. Want Gods gerechtigheid is hetGoddelijk Wezen, voor zover het in al Zijn doenmet het recht van God en van Zijn schepselsovereen moet stemmen, en een ieder geven wathem toekomt. Het recht dat God toekomt vordertdat al Zijn deugden verheerlijkt worden, en al Zijnschepsels daaraan dienstbaar zijn. De zondaars dieverloren gaan hebben geen recht of wettige grondwaarop de zaligheid hen zou toekomen. Maar hunverdorven natuur en daden hebben een recht ofwettige grond, waarop hen de verdoemenistoekomt. Omdat nu Gods heiligheid,rechtvaardigheid, goedheid en wijsheid, zoals wijgezien hebben, door hun verdoemenis verheerlijktworden, en omdat God hen daardoor geeft wathen volgens hun natuur en daden toekomt, daaromstrijdt het immers niet tegen de rechtvaardigheidvan God, wanneer Hij de meeste zondaarsverdoemt. Maar eist God dan niet tweemaalbetaling, omdat Christus een gehoorzaamheid heeftaangebracht die voor allen genoegzaam is, enomdat Christus de toorn van God, die tegen dezonden van het gehele menselijke geslachtontstoken is, heeft uitgestaan en doorgestaan?Geheel niet. Want omdat Christus die toorn nietgedragen heeft, met dat oogwit dat alle mensen dezaligheid daardoor daadwerkelijk deelachtigzouden worden, en omdat zij, die verloren gaan, deaangeboden gerechtigheid niet daadwerkelijkaannemen, maar versmaden, daarom hebben zijvoor hun personen geen daadwerkelijk aandeelaan de gerechtigheid en voldoening van Christus.En ze worden rechtvaardig gestraft, temeer omdatzij de aangeboden gerechtigheid van Christusverwerpen.

Even gemakkelijk kan men het ook met degoedheid van God overeenbrengen. Godsgoedheid is eigenlijk Gods Wezen, voorzover Hijalles wat tot de gelukzaligheid van Hem en vanZijn schepselen dienen kan, in Zichzelf overvloedigbezit, en overeenkomstig Zijn volmaaktheden uitEigen beweging vrij en niet ingehouden aan Zijnschepsel te genieten geeft. Nu zou dedaadwerkelijke zaliging van alle mensen geenduidelijke vertoning van deze goedheid zijn. Wantomdat God door zo’n weg, gelijk wij boven gezienhebben, niet genoeg openbaren zou dat Hij nietingehouden, uit Eigen beweging Zijn volk zaligmaakt, daarom zou de geheel volkomen zaligheid,die in de erkentenis en aanbidding van deGoddelijke volmaaktheden eigenlijk gelegen is, enin het bijzonder gelegen is in de erkentenis dat Godde zondaar uit Eigen beweging, om niets dat in het

schepsel is, heeft aangezien, in de wereld nietgenoten worden. Want dunkt u, zou dat eenvolkomen openbaring van goedheid zijn, waardoorGod Zijn Eigen volmaaktheden verborgen hield, engeen mens een geheel volmaakte gelukzaligheidschonk? Als men zegt: “Gods goedheid wordt aanhen, die onder het Evangelie verloren gaan, tochniet verheerlijkt”. Immers ja. Evenals degerechtigheid aan hen die zalig worden, zo wordtook de goedheid aan hen die verloren gaan, tentoon gesteld. Is het geen vertoning van degoedheid dat Hij een genoegzame en allergepastegerechtigheid van Zijn Zoon, oprecht enwelmenend aanbiedt aan zulke bozen die hetmoedwillig versmaden? Is het niet een vertoningvan goedheid dat Hij zolang aanhoudt, de zondaarachterna loopt, en door zoveel weldadigheden, opkosten van de dood van Zijn Zoon, gedurig uitlokt?Daarenboven moet men de werken van Godsamen nemen, en met elkaar vergelijken, wanneermen van de verheerlijking van de Goddelijkevolmaaktheden recht wil oordelen.

Mocht het blinde, van God en zijn eigen zaligheidafkerige vlees nog een andere zwarigheid, die mijnu niet te binnen komt, opperen, dan kan en moetdie noodzakelijk uit de gelegde gronden vanzelfvervallen, evenals de genoemde.

§26. Die nu God, de waarheid, de waarachtigezaligheid en de Hervormde kerk met eenongeveinsde liefde bemint, moet een strelendezaligheid in zijn ziel gevoelen, wanneer hijoverweegt hoe alle waarheden van onze kerk, enin het bijzonder van de genoegzaamheid van Jezus’gehoorzaamheid en de bijzondere genade, metelkaar tot verheerlijking van God en tot zaligheidvan de allerellendigsten, zo lieflijk en gegrondovereenstemmen.

§28. Nu moet ik dit betoog, dat Godsonkrenkbare volmaaktheden, en wet die door dezonde geschonden waren, door de gehoorzaamheidvan Christus weer op het hoogste verheerlijkt zijn,en dat deze gehoorzaamheid op zichzelfbeschouwd voor alle mensen genoegzaam is, totzijn eigenlijk oogwit brengen. Het is geen nodelozeof nutteloze redevoering. Maar het is een nodigeen nuttige waarheid, die men onderscheiden diendete verstaan en grondig te geloven, als men van hetEvangelie van de zaligheid een grondig,voorspoedig, bestendig en vrijmoedig gebruikwenst te maken. Want veel verlegen zielen durvenop het aanbod van het Evangelie tot de Heilandniet te naderen, en ook niet de goederen vanverlichting, rechtvaardiging en bekering, die Hij

Voorrede28

welmenend aanbiedt, vrijmoedig aan te nemen.Waarom niet? Ze denken: “ik heb tegen alleGoddelijke volmaaktheden en geboden, en tegende gehele aardkloot die onder mij als eenondraaglijke ballast zucht, al te zwaar, te veel, ente lang gezondigd. Christus heeft voor deuitverkorenen voldaan. En ik weet niet of ikdaaronder behoor. Gods deugden zoudenverdonkerd worden, wanneer mij genade bewezenwerd. Hoe zou zo één als ik ben, dan tot Christusdurven komen en de aangeboden goederen voormij aannemen? Die zijn gepast voor anderemensen, die wat beter zijn, maar niet voor zo éénals ik ben. De taal van Kaïn, waarop een oudekerkleraar dit antwoord: mentiris Cain! gij liegtKaïn! met reden gaf; namelijk, “mijn misdaad isgroter dan dat zij mij vergeven wordt”, zweeft henin de gedachten. En hierom laten zij het Evangelievaren, en maken zich aan de zwaarsteongerechtigheden schuldig. Die nu maar een

weinig oordeel heeft, kan gemakkelijk zien dat aldeze zwarigheden uit duisternis en ongeloofaangaande de bovengenoemde waarheidvoortvloeien. Want, geloofden zij dat Godsvolmaaktheden en wet, die door de zonde van hetmenselijke geslacht geschonden zijn, door degehoorzaamheid van Christus zo hoog verheerlijktwaren, en dat die gehoorzaamheid voor allemensen genoegzaam en gepast was, en henbetamelijk en welmenend aangeboden kon wordendan zouden al deze zwarigheden vervallen. En zij,omdat ze deze genoegzaamheid in zouden zien,zouden zich niet kunnen weerhouden daarvan voorzich te kiezen, en daadwerkelijk tot Christus tekomen.

Ik besluit daarom met alle recht en reden dat zij,die van het Evangelie een voorspoedig, grondig, envrijmoedig gebruik wensen te maken, voor alledingen naar een duidelijk begrip en een levendgeloof van genoemde waarheden moeten streven.

C.

§28. Tot een voorspoedig en vrijmoedig gebruikvan het Evangelie voor zich in het bijzonder, wordtnu verder vereist dat men ook op goede grondeneen onderscheiden begrip heeft van de uitwendigeroeping van allen die onder het Evangelie leven.

§29. Iedereen die maar enige maanden, zonderaltijd te slapen of wat anders te denken, in onzekerken, wanneer daar gepredikt of gecatechiseerdwerd, verkeerd heeft; of die maar een kleinonderwijsboekje met een vluchtig oog heeftdoorgebladerd, kan niet onkundig zijn dat dehervormden van een uitwendige en inwendige,van een algemenere en meer bijzondere roepingspreken.

§30. Men roept iemand aan tafel, wanneer menhem die daar niet aan was, met hoorbare enverstaanbare woorden bekend maakt dat de tafelgereed is, en dat hij, als het hem beliefde, vrijheidhad of verplicht was om aan te zitten, en deopgediste spijs en drank naar zijn noodzaak engenoegen te gebruiken. Zo’n roeping kan men ookeen nodiging noemen. Want iemand aan tafel teroepen of te nodigen is één en hetzelfde. Alleenschijnt de nodiging een aandrang van het voorsteldoor ernstige en vriendelijke gebaren en krachtigebeweegredenen duidelijker aan te tonen. Wanneermen iemand die van zichzelf geen recht tot de tafelhad, aan die tafel roept, opdat hij naar welgevallener gebruik van maakt, dan zegt men ook dat menhem de tafel heeft aangeboden, dat is, een recht

en vrijheid gegeven had om er gebruik van temaken. En wanneer een vader aan zijnongehoorzaam kind dat van de tafel geweerd was,of een koning aan een onderdaan, de tafelaanbiedt, dan wordt daaruit niet alleen eenvrijheid, maar ook een verplichting geboren.Want het gezag van vader en koning legt op heneen verbintenis om wat hij hen voorstelt tegehoorzamen. En, hoewel een vader of koning ietsnodigend of biddend voorstelt, dan wordt toch deverbindende kracht door die vriendelijkheid nietverminderd, maar veeleer merkbaar vermeerderd;naar het bekende spreekwoord dat de verzoekenvan de heren krachtige en vriendelijke bevelen zijn.Daarom zijn dan roeping, nodiging enaanbieding verscheiden uitdrukkingen die wat hetwezen aangaat één en dezelfde zaak te kennengeven.

Maar men dient hier goed aan te merken dat debegrippen van roeping, nodiging en aanbiedingwezenlijk onderscheiden zijn van hetdaadwerkelijk gebruiken, bezitten enondervinden. Want iemand kan wel de roeping,nodiging en aanbieding aan de tafel van een heerhebben, en echter nog niet gekomen zijn, gegetenhebben of verzadigd zijn, maar zelfs die roeping,nodiging en aanbieding verstandeloos enongehoorzaam versmaden.

En hoewel deze zaken wezenlijk onderscheidenzijn, kunnen zij echter samengaan. En de eerste

Voorrede 29

zijn de gronden van de laatste. Want wanneer eenbelapte bedelaar zonder roeping of aanbieding aande tafel van een heer wilde vallen, dan zou menhem met recht door harde middelen naar buitenbrengen. Maar wanneer hij op de roeping, nodigingen aanbieding van de heer zelf daaraan ging zitten,dan had hij even zo’n wettig recht tot die tafel alsde grootste heer. En die heer die hem genodigdhad zou tegen die bedelaar niet alleen, maar ooktegen zichzelf zondigen en onrecht doen, als hij diebedelaar van daar wilde drijven.

§31. Deze opheldering van de woorden, opzichzelf en in onderscheiding van anderebeschouwd, zal nu kunnen dienen om de natuurvan de uitwendige roeping zoveel te gemakkelijkerte verstaan. Het bestaat in de verkondiging vanhet Evangelie, dat door verstaanbare woordenbekend maakt dat Gods volmaaktheden en wetten,die door de zonde geschonden waren, door degehoorzaamheid van Christus op het hoogste zijnverheerlijkt. Dat God Die in de gehoorzaamheidvan Zijn Zoon een volmaakt genoegen neemt, nuvoor zondaren, hoe ze ook mogen zijn, genaakbaaris om goddelozen te rechtvaardigen, te bekeren ente zaligen. Dat deze gehoorzaamheid voor allemensen zonder onderscheid genoegzaam engepast is; dat God een ieder, tot wiens ogen oforen dit Evangelie mocht komen, waarachtig,welmenend en oprecht vrijheid geeft doorvriendelijke beweegredenen, nodigt, ja krachtigverplicht om deze gehoorzaamheid van Christusals nodig, gepast en genoegzaam voor zichzelf teerkennen, om daarvan, en van al de goederen diedaardoor aangebracht zijn, door de rechte weg vaneen armoedig geloof vrijmoedig gebruik te maken.En dat allen die deze gehoorzaamheid met zijnvruchten als noodzakelijk, gepast en genoegzaamvoor zich erkennen, en met verloochening vaneigen gerechtigheid, kracht en zin, vrijwilligomhelzen, eeuwig zalig zullen worden.

§32. De inhoud van de uitwendige roeping vanhet Evangelie, en van de verkondiging daarvan,bestaat nu niet in een verklaring dat Christus Zijngehoorzaamheid volbracht zou hebben, met ditvoornemen dat Hij alle mensen daadwerkelijk zaligwilde maken. En ook niet in een verzekering datalle mensen er daadwerkelijk aandeel aan hebben,of zeker aan zullen krijgen, en zo ookdaadwerkelijk zalig worden. Ook niet in eenverplichting dat zij dit geloven zouden. Want hetEvangelie getuigt duidelijk genoeg het tegendeel.

Maar de inhoud van de uitwendig roeping bestaateigenlijk in de volgende zaken. (1) Gods

volmaaktheden en wetten die door de zondegeschonden waren, zijn door de gehoorzaamheidvan Christus, dat een oneindige waarde bezit, ophet allerhoogste verheerlijkt. (2) God is daardoormet een zondige vijandige wereld verzoend. Hijheeft een volkomen genoegen in degehoorzaamheid van Zijn Zoon. Hij eist geenandere of meerdere verheerlijking van Zijndeugden tot verwerving van de zaligheid. Hij is nugenaakbaar voor de grootste zondaren. Alles wattot zaligheid en godzaligheid nodig is, is daardoorverworven. Alle dingen zijn nu gereed. Matth.22:4. (3) Omdat de gehoorzaamheid van Christuseen oneindige waarde bezit, daarom is het nietalleen voor allen noodzakelijk, maar ook voor allemensen die er geweest zijn, zijn of zijn zullen,overvloedig genoegzaam en bij uitnemendheidgepast. (4) Aan een ieder tot wiens ogen of orenhet Evangelie komt wordt dit bekendgemaakt envrijheid gegeven, ja, hij wordt op hetallervriendelijkste door de nadrukkelijkstebeweegredenen genodigd en onder deverplichting gebracht om van dezegehoorzaamheid en al de vruchten ervan, eenspoedig en vrijmoedig gebruik voor zichzelf temaken, Matth. 22:4. (5) Een ieder die denoodzakelijkheid, genoegzaamheid en gepastheidvan Christus’ gehoorzaamheid voor zichzelferkent, en het met al zijn vruchten zonder enigeuitzondering, armoedig, vrijwillig en oprechtomhelst, heeft reeds vergeving van zijn zonden, enhet recht tot het eeuwige leven in bezitting, en zaleeuwig zalig worden. Job. 3:36.

§33. Wat de uitwendige roeping omtrent dezewaarheden doet, bestaat in de volgende stukken.(1) Het maakt genoemde waarheden dooropenbare, verstaanbare en goed bepaalde woordenbekend. (2) Het biedt ze aan en nodigt daartoe,dat is, het schenkt vrijheid en brengt onderverbintenis om het voor zichzelf te gebruiken. (3)Het spoort daartoe aan door zeer nadrukkelijkebeweegredenen.

En deze daad is (1) Goddelijk, (2) waarachtig,(3) welmenend, (4) oprecht (5) en zeerwelgevoeglijk.

Het is Goddelijk. Want die roeping gebeurt inGods Naam en plaats. 2 Kor. 5:18-21. En daaromheeft het een Goddelijk gezag.

Het is waarachtig. Want alle stukken die dezeroeping bekend maakt, zijn de allerzekerste,gegrondste waarheden. En wat de uitwendigeroeping daaromtrent doet, gebeurt niet in schijn,maar waarachtig.

Voorrede30

Het is hierom ook welmenend en oprecht. Wantalles wat de uitwendige roeping bekend maakt, enalles wat het daaromtrent doet, wordt inoprechtheid wel gemeend. God meent het welterdege, dat Hij alle zondaren die onder het Woordleven, vrijheid geeft en onder de verbintenis brengtom in Zijn Zoon te geloven. Hoewel Hij omgewichtige redenen wegens Zijn volmaakthedenniet voorgenomen heeft om alle mensendaadwerkelijk zalig te maken, wat Hij daarom ookniet verklaart. Hij meent het echter terdege dat heteen betamelijke plicht van allen is om in Christus tegeloven, wat op zichzelf beschouwd Hem tenuiterste aangenaam is. En dat, als alle mensen dieplicht betrachtten, zij dan ook allen zouden zaligworden, gelijk zij die het metterdaad oefenen, ookzeker en daadwerkelijk zullen ondervinden.

Het is eindelijk ook welgevoeglijk, omdat hetmet de redelijke natuur van de mensenovereenstemt, waarmee God niet als met stokkenen blokken wil handelen; en omdat het dienstig istot de allerbetamelijkste einden zoals wij straksnader zullen zien.

§34. De personen die door het Evangeliezodanig uitwendig met een Goddelijk gezag,waarachtig, welmenend, oprecht en welgevoeglijkgeroepen en genodigd worden, zijn alle mensenzonder onderscheid, tot de ogen of oren van wiehet Evangelie komen mocht. Ongodisten, deïsten,naturalisten, Joden, heidenen, Turken, alle sectenvan de christenen, de grofste of de bescheidenstezondaars, verstokte vijanden, dode zorgelozen, diegeen stip van ware overtuiging hebben, die zichzelfbedriegen, huichelaars, of enige andere soort vanmensen die onder het bereik van het Evangeliekomen.

Dit is het echte en algemene gevoelen van onzezuivere Hervormde Nederlandse kerk, watiedereen die daar als een verkondiger van hetEvangelie dienen wil, onder ede en ondertekeningvan zijn hand, beloven moet te zullen leren. (Goedevoorzienigheid van God!) Want zo spreken onzeDordtse vaders in het hoofdstuk bovenaangehaald: §5. “Voorts is de belofte desEvangelies, dat een iegelijk, die in dengekruisigden Christus gelooft, niet verderve,maar het eeuwige leven hebbe; welke belofteaan alle volken en mensen, tot welke God naarZijn welbehagen Zijn Evangelie zendt, zonderonderscheid moet verkondigd en voorgesteldworden, met bevel van bekering en geloof.”

Zou ik al die Schriftuurplaatsen aanhalen waardeze waarheid geleerd wordt; waar dit gebod aan

de dienaren van het Evangelie wordt aanbevolen;en waar Christus en Zijn apostelen het Evangeliezodanig verkondigd hebben, dan zou het gewis eenruime plaats beslaan. En ik zou onnodig werk doenomdat de voornaamste door allen die eensamenstel van de Godgeleerdheid geschrevenhebben, bijeen worden gebracht. Ik zal nu maarenige aanhalen tot dienst van hen die wegensgebrek aan vermogens, tijd, boeken of lust zich ingeen Godgeleerdheid, en ook niet in de HeiligeSchriften geoefend hebben. Want aan hen dieonder deze ongelukkigen niet behoren, kunnen zeniet onbekend zijn en zou deze aantekening nietnodig zijn. (1) De Heiland gebiedt Zijn apostelendat ze een ieder die hen ontmoette, zelfs henwaarvan Hij zeker wist dat ze niet zouden komen,de boodschap zouden brengen: alle dingen zijnnu gereed. Komt tot de bruiloft. En dat ze hendaartoe nodigen, en zelfs dwingen zouden. Matth.22:1-11. Hij zendt Zijn dienaars in de gehelewereld om het Evangelie te prediken aan allecreaturen. Al ontmoetten zij dan wanschepsels,die zich door de zonde zodanig ontmenst haddendat anderen van hen onder de naam van schepselsspraken: dan moesten ze toch aan zulke ellendigecreaturen het Evangelie ook verkondigen. Mark.16:15. (2) Christus Zelf nodigt de einden deraarde. Jes. 45:22. Hij heeft het Evangelie aan deverstokte Joden met teerheid verkondigd. Matth.23:37. Hij nodigt de blinden die niet wisten dat zijellendig waren. Openb. 3:17. (3) De apostelenhebben het Evangelie naar hun last aan een iederdie hen ontmoette, aan verstokte Joden en aanblinde woeste heidenen zonder enig onderscheidof zwarigheid vrijmoedig verkondigd. 2 Kor. 5:19-21. Hand. 3:26; 17:30.

Alle zwarigheden die tegen deze waarheidgemaakt kunnen worden zijn al voor vele tijdendoor onze Godgeleerden duidelijk en grondiggenoeg weggenomen, toen zij de nietigheid hebbenaangetoond van de tegenwerpingen, die devijanden van de waarheid uit onze leer van deuitwendige roeping tegen de bijzondere enoverwinnende genade inbrachten

§35. Het eerste einde en resultaat van dezeuitwendige roeping is nu niet om de mensen hethart te veranderen. Hiertoe is deze roeping nietgenoegzaam, maar wordt de almachtige,onweerstaanbare scheppende kracht van de Geestvereist. Echter is het niet onnodig of vruchteloos,maar allergeschiktst tot zeer nodige en nuttigeeinden.

Voorrede 31

Het dient om alle mensen een grondig en wettigrecht, vrijheid en nadere verplichting teschenken, om van Christus en al Zijn goederenvoor zichzelf een vrijmoedig gebruik te maken.Want alle mensen die door het Evangelie geroepenworden, komt in deze zin de belofte toe, naar hetgetuigenis van Petrus, Hand. 2:39. Ze hebben debelofte wel niet in bezitting, zolang ze het nietdaadwerkelijk aannemen. Maar zodra het hen doorde verkondiging van het Evangelie is aangeboden,komt het hen toe, voorzover ze recht en vrijheidhebben om het door de rechte weg, op de rechtewijze voor zichzelf te gebruiken. Want een somgeld, dat een rijk mens op tafel had geteld, enwaartoe hij een behoeftige man had geroepen enuitgenodigd om het voor zich weg te nemen en tegebruiken, komt zeker die behoeftige toe; hoewelhij het niet in een daadwerkelijke bezitting heeft ofde vrucht ervan geniet, eer hij het daadwerkelijkaanneemt en gebruikt. En wanneer die arme datgeld door onachtzaamheid, hovaardigheid ofbevreesdheid mocht laten liggen of versmaden,dan had hij een goed dat hem toekwam, verzuimdof versmaad tot verzwaring van zijn ellendigestaat. Het is zo met de belofte van het Evangelieeveneens gelegen. De grond nu waarop demensen, die onder het Evangelie leven, recht envrijheid hebben om Christus met al Zijn goederenaan te hemen, is niet in enige gestalte vanarmoede, licht, overtuiging of iets anders, maarenkel en alleen in de vrije roeping, aanbieding ennodiging van het Evangelie gelegen. Zonder datkan of mag niemand, hoe arm hij is - maar daaropmag en moet iedereen, hoe verstokt hij is, totChristus komen. Erkentenis van zonde, armoedevan geest en waarachtige overtuiging zijn welwegen en beweegredenen zonder welke niemandvan dat aanbod gebruik zal maken. Maar het zijngeen gronden die hem recht en vrijheid geven.Want ook een geruste en blinde, die niet weet dathij ellendig is, krijgt door de roeping vrijheid om vanChristus voor zichzelf tot verlichting gebruik temaken. Openb. 3:17,18. Een eenvoudige zalmisschien de zaak door de volgende gelijkenis heteenvoudigst verstaan kunnen. Een bedelaar die toteen volle tafel geroepen wordt, heeft buiten alletwijfel recht en vrijheid om aan te zitten, en deopgediste spijs voor zichzelf te gebruiken. Zijnarmoede en zijn honger kan wel een beweegredenzijn dat hij direct aangaat en eet, maar deze dingenzijn geen gronden die hem recht en vrijheid tot dietafel geven. Dat recht en vrijheid hangt enkel enalleen af van de roeping, aanbieding en nodiging

van hem, aan wie de tafel toekomt. Al was diebedelaar nog zo arm, dan mocht hij toch nietaanzitten als de eigenaar hem niet nodigde. Maarwanneer hij genodigd is heeft hij recht en vrijheidom aan te zitten, al was hij niet eens echt arm, ofal had hij geen honger. Hoewel hij van zijn rechtgeen gebruik zou maken als hij geen honger maarwalgen voelde.

De roeping is verder ingericht om deheerlijkheid van Christus, van Wie degehoorzaamheid van een oneindige waarde envoor zo veel en allerlei mensen tegen alle zondengenoegzaam is, alsook om de grotegoedertierenheid van de Heere, Die Zijn EigenZoon niet alleen heeft overgegeven, maar ook aanzovelen welmenend en in waarheid een wettigrecht schenkt om van Hem gebruik te maken, zeerheerlijk te openbaren.

Het is verder bekwaam om een zondaar al zijnuitvluchten en verschoningen op een zeergegronde wijze te benemen. En om de boosheidvan de menselijke natuur, die een welmenendaangeboden Zaligmaker uit eigen blindheid enafkerigheid van de hand wijst, overtuigend bekendte maken. En om die waarheid dat de schuld vanhet verderf alleen bij de mensen is, ontegenzeglijkte bewijzen. En om de mond van alle verdoemdentegen God voor eeuwig te stoppen.

Het is voor alle uitverkorenen die overtuigd enbekeerd zullen worden, bekwaam om hen onder debewerking van de Heilige Geest recht in de engtete drijven en hen van hun blindheid, schuld,vijandschap en onmacht op het allernadrukkelijkstte overtuigen. Want, wordt hen de Zaligmakermet alle genadegoederen in het Evangelie zoduidelijk verkondigd en zo welmenend aangebodenmet een wettig recht om van Hem gebruik temaken, dan blijkt de grootheid van hunrampzaligheid daaruit ontegensprekelijk. Vooreerstzo. Kunnen zij niet anders dan door zo’nwonderweg, door zo’n Profeet, Priester en Koningverlicht, gerechtvaardigd en bekeerd worden, hoeonbegrijpelijk groot moet dan hun blindheid, schuld,vijandschap en onmacht zijn! Daarna ook op dezewijze. Wordt hen een allergepaste Zaligmaker inhet Evangelie zo duidelijk geopenbaard, zo vrij,ruim en welmenend aangeboden en geschonkenom Hem voor zich vrijmoedig en wettig tegebruiken, hoe groot moet die blindheid zijn die datniet kan verstaan! En hoe groot moet die boosheiddan zijn, die aan Hem geen welgevallen kannemen, maar liever naar andere middelaars zoektom tot ontering van alle Goddelijke volmaaktheden

Voorrede32

zalig te worden! Hoe groot moet die schuld zijn,die zich door de overtreding van de wet vervloektheeft gemaakt, en daarenboven de welmenendaangeboden verzoening versmaadt! En hoe grootmoet eindelijk die onmacht zijn, die zo’n zaligheidniet kan beminnen of omhelzen! Het is verder ineen waarachtige overtuiging de eerste zekerstegrond waarop een zondaar met Christus voorzichzelf aan het werken kan, mag en moetgeraken, omdat zijn recht er toe daarin alleengegrond is, zoals wij zojuist gezien hebben. Want iseen zondaar niet overreed dat hij vrijheid heeft omChristus voor zichzelf aan te nemen, dan zal hijmet Hem niet kunnen of durven werken, of al zijnwerkzaamheden zullen losse, ongegronde enkrachteloze slingeringen zijn. Wil hij zijn rechtdaartoe gronden op de verkiezing, dan zal hij zichaan vermetelheid schuldig maken, en zich in eenzee van werkeloze twijfelmoedigheden storten. Ofprobeert hij het te vestigen op enige gestalte vanovertuiging, verbreking of armoede, dan zal hij nietalleen zeer lomp dwalen, zoals wij boven hebbengezien, maar zich ook in zulke zwarighedenwikkelen, die hij niet te boven zal komen. Want hetzal gedurig twijfelachtig zijn of zijn overtuiging enverootmoediging wel recht is. Daarenboven, hoezal een bekommerd mens, die zeker weet dat hijnog niet recht overtuigd of verootmoedigd is, hetmaken? Zal hij lijdelijk werkeloos wachten totdatGod hem die geeft, of zal hij er ernstig naarzoeken? Is het laatste zijn onvermijdelijke plicht,waar zal hij zich dan heen wenden? Zal hij het bijzichzelf zoeken, om het door dringen en dwingenuit te persen? Zal hij het alleen bij de wet of enigmiddel zonder Christus zoeken? Of zal hij zich tothen wenden, die zorgvuldig zijn om het Evangelievoor hem te verbergen, opdat ze hem totovertuiging en bekering zouden brengen door hemonbarmhartig toe te voegen: “u bent onbekeerd,een kind des toorns, een bedrieger, nog niet op deeerste graad van overtuiging. U bent nog blind, enkunt nog niet verstaan wat men u zegt. Wilt unapraten leren? Ga heen, zoek de weg, leer watanders, kom dan terug”, en dergelijke wordenmeer. Ik beken dat deze mensen veelal zeervrijmoedig zijn om zich vele dingen aan te matigen.En dat zij zich heimelijk verbeelden dat zij doorzulke dingen de mensen tot verootmoedigingmoeten leiden. Maar ik denk toch niet dat iemandvan hen zo vrijmoedig zal durven zijn om hetopenlijk uit te spreken dat de bekommerden tot henmoeten komen om van hen de ware overtuiging enverootmoediging, zonder Christus, Die zij met het

Evangelie zorgvuldig verbergen, door zulkebehandelingen te zoeken. Moet dan niet eenbekommerd mens erkennen dat niemand andersdan Christus de ware overtuiging enverootmoediging kan geven? Moet hij het dan nietbij Hem zoeken, en daarom ook daartoe metChristus werkzaam worden? Maar hoe nu? Deware overtuiging en verootmoediging is eenvoorwaarde en grond, waarvan iemands rechtafhangt om met Christus te werken voor zichzelf,en een bekommerde die niet recht overtuigd ofverootmoedigd is, moet met Christus werkzaamworden om recht overtuigd te worden! Voeg dezestelling eens samen, als u kunt. Ze zijnonbestaanbaar met elkaar. Één moet geloochendworden. Ik denk niet dat iemand zo onkundig ofvermetel zou willen om de laatste stelling teontkennen, tegen zoveel uitdrukkingen envermaningen van de Heilige Schriften. Daaromziet men dan dat een gestalte van overtuiging ofverootmoediging de grond niet zijn kan, waaropiemand met Christus werkzaam zou worden voorzichzelf. Er blijft dan niets anders over dan dat deuitwendige roeping een vaste grond is, waarop eenzondaar met Christus voor zichzelf werkzaamwordt. Het is verder een middel waardoor eenovertuigde zondaar onder de werking van de Geestvoor omzwerven bij gebroken bakken, voorwanhoop en andere gevaren kan bewaardworden, en spoediger tot doorbraak komen.

De uitwendige roeping is eindelijk nuttig omGods twijfelmoedige kinderen aan het werk tehelpen. Want hoewel het zeer ellendig met hen is,en hoewel zij niet weten of hun werk in waarheidis, maar naar de linkerzijde overzakken, dat hetwaarschijnlijk bedrog zal zijn, daarom kunnen zetoch volstrekt verzekerd zijn dat zij in het bijzondergeroepen en bedoeld worden, in welke beklaaglijketoestand ze ook mochten zijn, om zo ellendig enbedrieglijk ze ook zijn tot Hem te komen. En dat zijeen wettig recht hebben om van Christus totverlossing van alle zonden en bedriegerijen voorzich in het bijzonder gebruik te maken, enkel op diegrond dat het Evangelie Christus daartoe aanbiedt,en hen onder de vriendelijkste nodigingen vrijheidgeeft en verplicht. Ach! dat Gods sukkelendekinderen dit meer in het oog hadden en levendigergeloofden. Ze zouden dan aan het werken metChristus komen, en door die weg tot een gegrondevastigheid geraken. Deze roeping is ten laatstezeer gepast om Gods zonen en dochters, die in eenvergelegen land hun goed verteren, weer thuis teroepen. Want wanneer zij, al waren ze reeds bij

Voorrede 33

een burger van dat vreemde land, waar ze geenburgerrechten hadden, voor knechten verhuurd, indie gesteldheid maar bedaard bedachten waartoezij geroepen werden, en wat hen al werdaangeboden, dan zouden ze zich spoediger vandaar moeten maken.

Zie, mijn zeer geliefde lezer! Zulke uitnemendenuttigheden heeft de uitwendige roeping in dewereld! Waar blijven zij nu die zich verbeelden dateen zeer ruime verkondiging van het Evangelie eneen vrijmoedige aanbieding van Christus aan allendie men ontmoet, een ongegronde, lichtvaardige,nutteloze, gevaarlijke en schadelijke handelwijzeis? Gewis, het zou menige dienaar van hetEvangelie, die de hem toevertrouwde boodschapkent en die zijn Heere en zijn medemensen inoprechtheid bemint, een aangename zaak zijnwanneer hij een stem bezat die alle einden van deaarde kon bereiken. Hij zou met volkomenblijdschap en verzekerde vrijmoedigheid de geheleaardkloot overroepen, en aan elke creatuur deinhoud van het Evangelie verkondigen. Maarwanneer hij bevindt dat zijn zwakke stem maaraan één plaatsje verbonden is, dan verblijdt hij zichdat de stem van zijn Heere tot aan de einden vande aarde kan raken. Jes. 45:22.

§36. Dan, zo dierbaar en nuttig deze einden envruchten van de roeping zijn, zo groot moest debekommering van dienaren en gemeenten ook zijn,dat zij er geen tegennatuurlijk misbruik, maar eenrecht en betamelijk gebruik van mochten maken.

Het zou een allerverschrikkelijkste zaak zijnwanneer een dienaar van het Evangelie dezewaarheid wilde misbruiken om de mensenzorgeloos en werkeloos te maken. Wanneer hijonbekeerde of onbekommerde mensen wildetoeroepen dat zij daadwerkelijk aandeel aanChristus hadden, of vertrouwen moesten dat zij inhun staat zalig zouden worden. God behoede eenieder voor zo’n wonderlijke verdraaiing van derechte wegen van de Heere! Nee, hij moet metveel bekommering, voorzichtigheid en wijsheiddeze waarheid zo proberen toe te dienen, dat hetbekwaam mag zijn als een gepast middel devoorgestelde doeleinden naar de verschillendetoestand van de mensen die hem ontmoeten, tebereiken. Hij moet het met wijsheid envoorzichtigheid gebruiken, dat de mensen hunverderf leren kennen, in de ware engte raken, hunuitvluchten verliezen, van zichzelf en het schepselafgestoten worden, in ware armoedigheid vangeest tot Christus komen, de gehele aanbiedingomhelzen, zich als goddelozen en krachtelozen om

niet laten rechtvaardigen en heiligen, de Heilandbeminnen, in Zijn geboden en rechten wandelen,uit struikelingen, donkerheden en afzwervingenvoortdurend en spoedig terugkeren, en onvermoeidnaar volmaaktheid jagen.

Uit dit gezegde kan men ook gemakkelijkbesluiten welk gebruik ieder mens, die geroepenwordt, daarvan maken moet, zodat het onnodig isom het hier opnieuw in de bijzonderheden teherhalen.

§37. Die wat van de uitwendige roeping tothiertoe gezegd is in een bedaarde overwegingneemt, moet met gevoelige smart in zijn binnenstedoorstoken worden. En het meest gematigd enzacht gemoed heeft waakzaamheid nodig om ingeen driften of scherpigheden te vervallen,wanneer men het bestaan en gedrag van sommigepersonen met de genoemde duidelijke en zekerewaarheden vergelijkt.

Helaas! De ongelukkige neiging om eenverbroken werkverbond op te richten, en de Godonterende dwaling dat Christus door eenonvolkomen voldoening God alleen verzoenbaar,om door de mens daadwerkelijk verzoend teworden, gemaakt zou hebben, is tot in hetbinnenste van het hart van de mensen, tot in mergen benen doorgedrongen! Zij, die in de bevattingzeer rechtzinnig zijn, en zich er het meest optoeleggen om in de oefening met hun bevattingovereen te stemmen, bevinden toch vaak tot huninnigste schaamte en smart dat hun ongelukkigenatuur, eer zij er aan denken, in de eigen oefeningof in de besturing van de mensen daarheen helt.Ze zien dikwijls geen raad om zichzelf daarvoor tebehoeden. Maar ze moeten met sterke zuchtingenen tranen smeken dat hun getrouwe Heere hentoch krachtdadig weerhoudt en bewaakt, dat zij totdie Hem onterende en de zielen bedervendedwalingen niet vervallen mogen. Maar anderen,zelfs van hen die tegen een werkverbond en deremonstranten dikwijls zo wild en woestschreeuwen, arbeiden met een opgeheven handom het Evangelie te bestrijden, en genoemdeneiging en dwaling, onder een dwaze verbeeldingvan meer licht, geestelijkheid en getrouwheid, voorte staan en onbesuisd door te drijven. Horen zij dateen dienaar van het Evangelie naar de hemgegeven last het Evangelie aan alle creaturenzonder onderscheid verkondigt, dan denken zij nietalleen, maar spreken het ook dikwijls zeer trots uit:“de man is te algemeen. Zou hij in de grond welzuiver zijn aangaande de bijzondere genade?” Ofwanneer men zeer zacht en bescheiden wil zijn,

Voorrede34

dan beklaagt men hem dat hij zo duister is, geenlicht heeft, al te goedaardig is, de zielen al te zachtpleistert, en half gebakken christenen maakt. Maarzij denken niet dat zij al deze beschuldigingeninbrengen tegen de Heiland, Die zo’n verkondigingvan het Evangelie geboden heeft, tegen hetEvangelie, en tegen de gehele Hervormde kerk,die deze waarheid gelooft en openlijk belijdt. Maarhoe handelen zij dan? Ontmoet iemand hen, danonderzoeken ze of hij recht ontdekt, overtuigd enverootmoedigd is. En ze meten naar hun gemaaktemeetlat hoeveel trappen hij gekomen is, en hoeverhij nog van de eigenlijke diepte mag zijn.Bespeuren zij dat die ellendige nog niet rechtovertuigd en verootmoedigd, of nog zo diep niet isals zij denken dat hij zijn moet, dan zijn ze zeerzorgvuldig dat ze hem niets van het Evangelie, ofvan Christus, of van de verzoening vertellen. Zedenken, “dat past voor zulken nog niet. Men moetniet pleisteren eer men wonden heeft. Hij mochtgerust worden, of wat leren praten, als wij hemvan het Evangelie vertelden. Wij willen getrouwerhandelen dan anderen.” Hoe moet men dan doen?Men moet de mensen ontdekken, overtuigen enverootmoedigen. Waardoor? Door de wet, ofliever door een harde behandeling, zonder juist deeis van de weg medelijdend en vriendelijk open teleggen en aan te dringen. Men stelt hen hunonbekeerde staat met uitdrukkingen die opverachting, toorn en onbarmhartigheid lijken, strengvoor ogen. Men schildert hen Gods toorn, de hel,de verdoemenis onder vreemde uitdrukkingen engelijkenissen af. Men roept hen toe dat ze arm,overtuigd en verootmoedigd moeten worden.Spreekt men van een Schriftuurplaats waar vanbelasten, beladenen en vermoeiden gesprokenwordt, dan maakt men van die uitdrukkingen zulkehooggaande bepalingen, die de spreker zelf of enigmens in de wereld nooit naar waarheidondervonden heeft. Men voegt daar dan bij: “zomoet u ook zijn, of het Evangelie raakt u niet”.Wie moet hier niet verschrikken over zo’nonbedachtzame tegenspraak tegen het Evangelie?Vraagt een zondaar: “hoe kom ik daartoe?”, dankrijgt hij tot antwoord: “wilt u wat praten leren? Umag toezien. Ga heen. Kom naderhand eensterug.” Wat is het gevolg van deze tegen-evangelische handelwijze? Dit. Sommigen wordenmet een onherstelbare vijandschap tegen de geheleweg van zaligheid hoe langer hoe meer vervuld.Anderen komen op de gedachten dat er een nieuwwerkverbond is, waar overtuiging enverootmoediging, uit zichzelf te oefenen, de

voorwaarden zijn om tot Christus en God tekomen, of waar enige gestalten vereist worden omGod, Die nauwelijks verzoenbaar geworden is,daardoor daadwerkelijk te verzoenen, en tot eenbetere toegenegenheid tot zich te veranderen. Noganderen vallen aan het dringen en dwingen omzich te verootmoedigen. Enigen zien hier geen raadtoe, en worden voor altijd wanhopig en werkeloos.Er zij er ook die zich enige beroering hebbenopgedrongen, en daarop een bedrieglijke hoop vanzaligheid bouwen, zonder waarachtigeverootmoediging, geloof en bekering. Velenworden met medelijden omtrent zichzelfaangedaan, omdat ze iets moeten doen wat ze nietkunnen, en waartoe hen geen weg aangewezenwordt. Ze verschonen zichzelf en geven God deschuld.

Om de ongegrondheid en schadelijkheid van dezehandelwijze, alsook wat daarin goed of kwaad is,zoveel te duidelijker in te zien, zal ik daar eenstegenover stellen het eenvoudige gedrag vaniemand die het Evangelie naar het hem gegevenvoorschrift verkondigt. (1) Hij probeert zijn naastetot een waarachtige armoedigheid, overtuiging,geloof, bekering, godzaligheid en zaligheid teleiden. (2) Hiertoe probeert hij in afhanging vanhet licht en de kracht van de Heere, wet enEvangelie beide als gepaste middelen, elk in zijnorde en plaats, met wijsheid, voorzichtigheid envriendelijk medelijden te gebruiken. q Hij maaktbekend dat het mensdom door Adams val zeerongelukkig is geworden, en verklaart de dieperampzaligheid van de mensen, naar vermogen,duidelijk, grondig en krachtig. Hij gebruikt hiertoede wet. Hij legt zijn geestelijke eis en verplichtendekracht grondig open. Hij vergelijkt het mensdom inhet algemeen, of hem met wie hij spreekt in hetbijzonder, met deze algemene regel. Hij toont deongelijkvormigheid, walglijkheid, schuld enonmacht aan. qq Hij verkondigt de hoogheid,heiligheid, rechtvaardigheid en onveranderlijkheidvan God, Die niet anders kan dan willen dat aanZijn gerechtigheid genoeg geschiedt. Hij bewijst deonmacht van het gehele schepsel om daaraan tevoldoen. qqq Hij stelt hem voor dat Christusvolmaakt betaald heeft. Dat God daardoor tenvolle verzoend is met zondaren. Dat het, omdat hetoneindig is, voor allen, ook voor hem tot wie hijspreekt in het bijzonder, volkomen en alleengenoegzaam is. Dat daardoor alles bereid is wat hijtot overtuiging, geloof, bekering en zaligheid nodigheeft; licht tegen blindheid; gerechtigheid tegenschuld; kracht tegen onmacht; waarheid tegen

Voorrede 35

bedrog. Dat Christus Zelf dit alles wil toepassenaan ellendigen. Dat deze Christus met al dezegoederen hem welmenend wordt aangeboden. Dathem daardoor recht, vrijheid en verplichtinggegeven wordt om zoals hij zich bevindt totChristus te mogen en te moeten komen. En dat hij,als hij komt, niet zal uitgestoten, maar aangenomenen gezaligd worden. qqqq Hij herinnert dat het nietgenoeg is dit recht en vrijheid te hebben, maar datmen het ook gebruiken moet om Christus en Zijngoed in een daadwerkelijke bezitting te ontvangenen waarachtig te genieten. Hiertoe is nu nodig datmen zijn rampzaligheid onderscheiden, levendig enbevindelijk kent. Dat men de noodzakelijkheid,genoegzaamheid en gepastheid van Christus, in hetEvangelie aanboden, op dat getuigenis van Godinziet en onbepaald, vrijwillig, oprecht omhelst, totrechtvaardiging en heiligmaking. Tot welkewerkzaamheden de zielen doorgaans trapsgewijs,de ene spoediger, de andere langzamer, de eneonderscheidener, de andere verwarder, de ene metveel beroeringen, de andere bedaarder, geleidworden. Vraagt een zondaar: “hoe kom ik tot eenlevendige erkentenis van mijn zonden?”, danantwoordt een rechte verkondiger van hetEvangelie: Christus heeft daartoe ook de middelenen de Geest van de overtuiging verdiend, Die hetonder die gepaste middelen werken wil. U hebtook recht om die Geest van Hem te begeren.Gebruik de middelen. Ik zal u naar vermogenproberen tot besturing te zijn. Lees de geestelijkeinhoud van de wet. Sta bij elk gebod stil. Vergelijku er mee. Bedenk wat een heerlijk aanbod u in hetEvangelie gedaan wordt. Zie! Hoe blind, boos enverdorven is ons hart dat wij daarvoor zoonvatbaar, blind, ongelovig en ongezind zijn?Probeer deze dingen onder zuchtingen tot Christusom de Geest, veel te overdenken. Vraagt eenander: “hoe kom ik toch tot het geloof inChristus?” Een dienaar van het Evangelieantwoordt: dit is een gave van God. Christus heeftook de Geest van het geloof verdiend. Hij wordt uook aangeboden. En u hebt ook recht en vrijheidom die Geest van Christus, in erkentenis van uwonwaardigheid, te begeren. Gebruik de middelenwaaronder de Heilige Geest het geloof pleegt tewerken. Onderzoek het getuigenis van hetEvangelie. Streef naar een duidelijk en grondigbegrip ervan. Probeer dat getuigenis als waarheidte erkennen, en overeenkomstig zijn aard daarmeete werken, enz. (3). Door zo’n handelwijze wordthet werkverbond, en de dwaling alsof eenverzoenbare God door de zondaar daadwerkelijk

verzoend moest worden, geweerd. Hetgenadeverbond wordt zuiver gehouden. Dezondaar wordt alle uitvlucht genomen, en hem deschuld alleen gelaten. De verdorvenheid enboosheid van de mens, die voor zo’n Evangelieonvatbaar is, die alleen daarom verloren gaatomdat hij geen lust in die weg heeft, en die demiddelen niet eens gebruiken wil, wordt op hetnadrukkelijkst getoond. De zondaar wordt in deengte gedreven. En, als de Geest er onder belieftte werken, worden zondaars op een gegrondewijze tot overtuiging, geloof en bekering geleid.

Nu geef ik het aan het onpartijdig oordeel van debescheiden en waarheid beminnende lezer over, ofde handelwijze die zwarigheid maakt het Evangelieaan iedereen te verkondigen, en die zich verbeeldtdat men Christus en het Evangelie zorgvuldigverbergen moet totdat de mens door de wet enonbarmhartig strenge behandelingen eerst rechtverootmoedigd is, wel in waarheid zoveel inzicht,geestelijkheid, zuiverheid, getrouwheid ennuttigheid bezit, als velen zich verbeelden. Komtdat met het gebod van Christus, en het voorbeelddat Christus, Zijn profeten en apostelen onsgegeven hebben, wel overeen? Onze catechismusbehandelt wel de wet als een middel om eenzondaar achter een grondige kennis van deellendigheid te brengen, afzonderlijk, omdat hij alledingen niet tegelijk kan zeggen, echter verbergt hijhet Evangelie niet, maar maakt integendeel er heteerste begin van, in de eerste vraag. Moetgenoemde handelwijze, die met verberging van hetEvangelie de mensen gedurig voorhoudt dat zeovertuigd en verootmoedigd moeten worden eer zijmet het Evangelie moeten werken, een armezondaar niet op die onzuivere gedachten brengendat er een nieuw werkverbond plaats heeft, waarovertuiging en verootmoediging door de kracht vande wet zonder Christus de voorwaarden zijn Endat er een wet is die zonder Christus zover levendkon maken, dat men recht overtuigd enverootmoedigd wordt? Dient het niet om de mens,die gevoelt dat de wet zonder Christus totovertuiging krachteloos is, van de rechte weg vande overtuiging af te houden?

De onpartijdige lezer gelieve toch te oordelen, ofde ruimste verkondiging van het Evangelie aanallerlei soorten van mensen met debovengenoemde voorzichtigheid toegediend, wel zoonbedachtzaam, gevaarlijk, schadelijk en duister is,als vele mensen zichzelf en anderen wijs proberente maken? Of het niet, integendeel, dezelfdehandelwijze is die Christus en Zijn apostelen Zelf

Voorrede36

gehouden, en aan alle verkondigers van hetEvangelie tot navolging voorgeschreven hebben?Of het niet de veiligste, voorzichtigste enkrachtigste weg is om een zondaar alle uitvlucht tebenemen, hem zijn boosheid op het grondigste teontdekken, in de engte te drijven, en als de HeiligeGeest er onder werkt, tot een allerdiepsteverootmoediging, tot een levend geloof enwaarachtige bekering voorspoedig te leiden? Is hetdan niet een teken van een beklaaglijke duisternis,geesteloosheid en onbedachtzaamheid, om het ophet allerzachtste te noemen, wanneer men voorzo’n handelwijze schrikt, en het tegen probeert tegaan?

Men ziet uit het gezegde hoe allergevaarlijkst hetis wanneer de mensen hun eigen bevattingen enschikkingen zo haastig goedkeuren, en tot eenleidsman voor zich en hun naaste stellen. Vooralwanneer een schadelijke meesterachtigheid,scherpheid, onbarmhartigheid en voortvarendheiddaaronder komt.

Ach! Dat ieder mens toch meer aan zichzelfwantrouwde, zijn eigen wijsheid, bevatting en zinverzaakte, en in een niet ingebeelde maarwaarachtige verootmoediging zich als een nederigeleerling aan het geopenbaarde Woord van dewaarheid vasthield, onder ootmoedige smekingendat de Geest van de waarheid hem toch in en naarde waarheid leiden mocht!

§38. Het wordt tijd dat ik dit geheel betoog vande uitwendige roeping, dat ik wat breder behandeldheb omdat het mij van het uiterste gewicht schijntte zijn, nu nader tot zijn eigenlijk oogwit breng.

Het is ingericht om eenvoudige zielen grondig tebesturen dat zij òf bij aanvang òf bij voortgang, vanhet Evangelie van de zaligheid een gegrond,krachtig, vrijmoedig en bestendig gebruik mogenmaken, wat zonder een duidelijk begrip en vastgeloof van de natuur en het doeleinde van deroeping, niet goed gebeuren kan. Want zeer veelzwarigheden, die de zielen verhinderen om op diegrote zaligheid, die hen verkondigd wordt, acht tehebben, ontstaan uit duisternis in deze waarheid.Veel gerusten blijven in hun staat werkeloos omdatzij denken: “het Evangelie raakt mij niet”. Anderenblijven in diepe moedeloosheden en wanhoopkrachteloos neerzitten, omdat zij denken: “hetEvangelie en Christus is alleen voor uitverkorenen,waarlijk overtuigden, van wie het werk inwaarheid is. Maar ik weet niet of ik uitverkorenben. Ik ben nog niet overtuigd. Ten minste, ik weetniet of ik waarachtig overtuigd en genoegverootmoedigd ben, en ook niet hoe ik er toe zalkomen”. Hierom is het dat zij het Evangelie latenvaren, en gedurig starogen of ze uitverkoren enrecht overtuigd zijn, en of hun werk in waarheid is.Ze matten zich af in allerlei krachteloze woelingen.En ze vrezen voor het Evangelie alsof het henkwaad zou doen. Ongelukkige mensen die dezeellendigen daartoe aanleiding geven, of daarinproberen te stijven!

Maar al deze zwarigheden zouden vervallen, enhet Evangelie zou hen onbegrijpelijk aangenaamzijn, wanneer zij maar duidelijk zagen en grondiggeloofden dat de uitwendige roeping aan een iederde vrijheid geeft die wij boven verklaard hebben,en nu niet opnieuw herhalen.

D.

§39. Het zou eveneens tot dit einde zeer nuttigkunnen zijn dat men een duidelijk, onderscheidenen grondig begrip van zijn doop had, en inzag hoemen daarmee recht moet werken.

§40. Wenst een eenvoudige daartoe te geraken,dan diende hij op het recht begrip van deze zaakwat meer prijs te stellen, en aan de onderzoekingervan wat meer tijd, moeite en zorg te besteden,dan sommigen plegen te doen, die een al te korte

adem hebben. Hij behoorde langzaam en niet metsprongen te gaan, en vooral aan geen eigenbevattingen en vooroordelen al te zeer te kleven.Het zou daartoe zeer nuttig kunnen zijn, wanneermen in een bijzondere en bedaarde overwegingnam, (1) welke de eigenlijke natuur van de kerk,(2) van het verbond, (3) van de sacramenten inhet algemeen, (4) en van de kinderdoop in hetbijzonder was.

A.

§41. De kerk, de uitverkoren en geroepengemeente van de Heere, het lichaam van Christus,het huis, de tempel en de stad van God, is eigenlijkdie gehele menigte van waarachtig gelovige en

bekeerde zondaren, die door de Geest, Die inChristus en al die leden is, en door het levendgeloof, waardoor Christus in hen woont zodat Hijin hun hart een gestalte heeft en zij weer met

Voorrede 37

elkaar aan Christus hangen, en al hungerechtigheid, kracht en zaligheid uit Hem als deenten uit de stam zuigen, waarachtig, geestelijk,bovennatuurlijk en allernauwst met Christus enelkaar zijn verenigd of samengevoegd tot ééngeestelijk lichaam.

§42. Het eigenlijk wezen van de kerk bestaatdaarom in een geestelijke en hemelsemaatschappij en burgerschap, waarverschillende personen, namelijk Christus als hetHoofd en de gelovigen als leden van demaatschappij, niet alleen door een louterebetrekking of toestemming, gelijk man en vrouw,koningen en onderdanen, maar voornamelijk doortwee zakelijke, waarachtige, geestelijkebovennatuurlijke banden, de Heilige Geest en dedoor Hem gewerkte hebbelijkheid van hetzaligmakend geloof, zijn samengevoegd, om naarzekere heilzame wetten de eer van de groteKoning en de zaligheid van alle leden doorwonderlijke wegen te bevorderen.

§43. Er is, als men nauwkeurig denken enspreken wil, maar één kerk.

Misschien denken enigen zich een tweeërlei kerkin, een uitwendige en inwendige. Ze verstaanwellicht door de uitwendige kerk alle uiterlijkebelijders, zowel onbekeerde als bekeerde, totwelke alle uiterlijke godsdienstige oefeningen vanbelijdenis, van het gebruik van het Woord en vande sacramenten, zouden behoren. En deinwendige bestaat mogelijk, naar hun bevatting, inde ware begenadigden, die in de uitwendige kerkverspreid zijn, en tot welke alle geestelijkeverborgen inwendige goederen behoren. Maar ditbegrip schijnt niet nauwkeurig te zijn. Die degeschillen nagaat die wij met de roomsgezindenover de leden van de kerk hebben, zal gemakkelijkzien dat daarvoor geen voldoende grond in deHeilige Schriften is, en dat er verschillendeongerijmdheden uit volgen moeten.

Wanneer men de zaak in de grond beziet, is ermaar één kerk, tot welke niet alleen de verborgengeestelijke verbondsgoederen, maar ook alleuitwendige godsdienstoefeningen van belijdenis,van het gebruik van het Woord en van desacramenten behoren. Want deze zijn uitwendigegoederen en verrichtingen van de inwendige kerk.

Evenwel spreekt men zeer gevoeglijk en opzekere gronden van een inwendige en uitwendigekerk. Maar men wil er geen twee onderscheidenkerken, die uit verschillende personen bestaan,door te kennen geven. Even zo weinig als Paulus,wanneer hij van zijn uitwendige en inwendige

mens spreekt, van twee eigenlijk en van elkaarpersoonlijk onderscheiden mensen spreekt. Maargelijk Paulus door de inwendige en uitwendigemens één en dezelfde persoon verstaat in zijnverschillende opzichten, zo is ook de inwendige enuitwendige kerk één en dezelfde waarachtige kerkvan Christus, die ten opzichte van zijn inwendigeverborgen vereniging met Christus en met elkaar,de inwendige genoemd wordt, en ten opzichte vande openbaring van deze inwendige gesteldheidnaar buiten, de uitwendige wordt genoemd.

§44. De eigenlijke leden daarom, van deinwendige en uitwendige kerk, zijn alleen dewaarachtig begenadigden. Hoewel onbekeerdebelijders onder de ware leden verkeren; deuitwendige oefeningen met hen waarnemen,hoewel op een geheel andere manier; daardoorverschillende voorrechten genieten; op hen eenzekere betrekking hebben; en ook door ons alswaarachtige leden aangemerkt en behandeldmogen, en soms moeten worden, omdat wij, diegeen onmiddellijke hartekenners zijn, naarbelijdenis en gedrag van het binnenste van denaaste moeten oordelen; echter zijn ze geenwaarachtige leden, zowel niet van de inwendigeals van de uitwendige kerk. 1 Joh. 2:19.

§45. Hoewel de waarachtig begenadigden alleende eigenlijk leden van de inwendige en uitwendigekerk zijn, zijn er toch verschillende onbekeerden,die op de inwendige en uitwendige kerkverschillende betrekkingen hebben, en daardoorgrote voorrechten genieten. Ik zal de zaak metenige voorbeelden ophelderen. De eigenlijkeechtgenoten zijn geen andere dan man en vrouw.Echter kunnen verschillende andere personen, dekinderen van de echtgenoten, de vorige kinderenvan de vrouwen, hun dienstboden, bloedverwantenen goede vrienden, die met hen omgaan,verscheidene betrekkingen op de echtgenotenhebben, en uit het huwelijk verschillende voordelentrekken. De leden van een maatschappij zijn alleendie mensen, welke door de wetten van demaatschappij daadwerkelijk aan elkaar verbondenzijn. Toch kunnen ook andere mensen die geenleden zijn, op die maatschappij zekere betrekkingenhebben, onder de leden verkeren, sommige zakenmet hen doen, verschillende voorrechten uit demaatschappij genieten, door anderen die nietsanders dan het uiterlijk gedrag kunnen weten,zonder schuld of misdaad van de groetenden, alsleden gegroet en behandeld worden, ja, eindelijk inde maatschappij zelf als ware leden aangenomenworden.

Voorrede38

De mensen die dergelijke betrekkingen op dekerk hebben, en daaruit verschillende voorrechtengenieten, zijn, om maar enige te noemen, dekinderen van de leden van de kerk, of die vananderen in zijn schoot geboren worden, enmensen die zich uiterlijk erbij voegen, met henverkeren en omgaan.

Ik zal eerst spreken van de kinderen van dewaarachtige leden van de kerk. De betrekkingvan de kinderen op de maatschappij waarin hunouders zijn, is zeer verscheiden. In een wettighuwelijk worden zij naar de wet van de natuur inde ouders gerekend, en hebben een natuurlijk rechtop de ouderlijke goederen. In sommige burgerlijkemaatschappijen hebben de kinderen uit kracht vande geboorte van hun ouders hetzelfde burgerrecht,en worden als leden van de maatschappij geboren.In andere maatschappijen zijn de kinderen geeneigenlijke leden, maar genieten de voorrechten vande maatschappij middellijk, door hun betrekking ophun ouders die er de eigenlijke leden van zijn.Echter kunnen zij naderhand ook tot ledenaangenomen worden. Maar hoe is het dan met dekinderen van de gelovigen, ten opzichte van diegeestelijke en hemelse maatschappij van de kerkgelegen? Zo. Omdat het telen van kindereneigenlijk als een gevolg van de natuurwet, en nietvan de wet van het genadeverbond, op zichzelfbeschouwd, aangemerkt kan worden, daaromkomen de kinderen van de gelovigen, zoals alleandere kinderen, in de staat van de natuur en vande toorn ter wereld. Ef. 2:3. En zo zijn ze in eenvolstrekte zin geen eigenlijke leden van de kerk.Want een eigenlijk lid van de kerk moet door deinwoning van de Heilige Geest en de door Hemingeschapen hebbelijkheid van het geloof metChristus en de overige leden geestelijk enwaarachtig verenigd zijn. Dit kunnen de kinderendoor de natuurlijke geboorte uit gelovige ouders,die alleen natuurlijk, naar de natuurwet gebeurt,niet deelachtig worden. En omdat de eenmaalontvangen vereniging met Christus niet weerverloren kan worden, daarom blijkt het ook bij deuitkomst. Want veel kinderen van de gelovigenleven en sterven zonder Christus. Dat hen zolangzij onmondig zijn het geloof van de ouderstoegerekend zou worden, en zij door dat geloof inChristus gerekend zouden worden, schijnt mijalleen uitgedacht te zijn om zekere zwarighedendoor nieuwere, en nog grotere, weg te nemen. Ikvind in de Heilige Schrift geen grond dat hetgebrekkig geloof van enig mens aan iemandanders, wie hij mag zijn, toegerekend zou worden.

Immers, in het genadeverbond heeft Jezus de eeralleen dat Zijn heilige hebbelijkheden, daden enlijdingen aan anderen tot zaligheid toegerekendworden. Ja, wanneer men naar de eigenlijkebegrippen van genoemde stelling zoekt, danbevindt men dat het woorden zonder zin, jategenstrijdigheden zijn. Maar omdat de kinderenals gevolg van de natuurweg natuurlijkerwijs tothun ouders, waaruit ze geboren zijn, als hun vleesen bloed en hun voornaamste goed en schat in dewereld behoren, daarom hebben zij door dezenatuurlijke betrekking op de ouders, die leden vande kerk zijn, ook een zekere betrekking op die kerkgekregen, welke weliswaar niet zaligmakend, maartoch voor hen van een uitnemende nuttigheid kanzijn. Want (1) vooreerst zijn ze in de uiterlijkeschoot van de kerk geboren, en het Hoofd, en deoverige leden van de kerk die met de ouders alsmedeleden verbonden zijn, hebben op de kinderenvan de gelovigen, als op het voornaamste endierbaarste goed van hun medeleden, een nauwebetrekking. Door deze betrekking worden zekinderen en een goed van de gehele kerk. Zoals devorige kinderen van een vrouw de kinderen vaneen man worden door de huwelijksverbintenis vanhun moeder. De gehele kerk is verplicht zich huntoestand aan te trekken, voor hen te bidden, envoor hun heil te zorgen. Deze kinderen verkerenonder de leden van de kerk, en genieten onder hunopwassen de openbare en bijzonderegenademiddelen. (2) Daarenboven heeft God, wathier het voornaamste is, niet uit kracht van eentoegerekend geloof van de ouders, maar uit krachtvan Zijn vrije en onafhankelijke goedheid aan deleden van de kerk zeer dierbare beloftengeschonken, niet alleen voor hun personen, maarook voor hun zaad. Gen. 17:7. Hand. 2:39. Hijbelooft hen niet dat Hij alle kinderen, hoofd voorhoofd, wil zaligmaken en bekeren. Maar Hijbelooft dat Hij zulke kinderen van de toorn, naarZijn vrijmachtig welbehagen uit kracht van Jezus’lijden, dood en begrafenis, kan en wil afwassenvan de schuld en smet van de zonden, en tot Zijnkinderen aannemen. Hij schenkt de leden van dekerk recht en vrijheid om hun kinderen op diegrond aan Hem, met onderwerping aan Zijnvrijmachtige bijzondere bepaling, vrijmoedig aan tebieden en op te dragen. Hij verplicht hen om hunkinderen niet alleen als hun, maar ook als het goedvan de Heere voor Hem op te voeden. Eindelijkschenkt Hij de kinderen, wanneer ze tot hun jarenkomen, vrijheid om van deze belofte voor zich inhet bijzonder gebruik te maken, onder toezegging

Voorrede 39

dat zij, als ze daarop tot Hem komen, niet zullenworden uitgeworpen, maar tot daadwerkelijkeleden van de kerk aangenomen worden. En zoworden zij uit kracht van deze betrekking op dekerk van de baarmoeder af op God geworpen, envan de buik van de moeder af is Hij in een zekeropzicht hun God, Die Zich aan hen verbondenheeft en aan Wie zij verbonden zijn. Ps. 22:11. Alsik niet vreesde dat ik al te lang mocht zijn, dan zouik dit stuk kunnen ophelderen met zekere vrijwilligebeloften, die een vermogende man aan zijn vrouw,ten opzichte op haar vorige kinderen die uit eenander huwelijk geboren zijn, en dus ook aan diekinderen zelf, gedaan heeft.

Hoewel de uiterlijke mondbelijders die onder deleden van de kerk verkeren, geen eigenlijke ledenvan de kerk zijn, zoals we boven hebben gezien,hebben echter ook deze verschillende nuttigebetrekkingen erop. Een vriendin van een bruid, dielang met haar omgang heeft gehad, kan door diebetrekking op de bruid ook een betrekking op dathuwelijk ontvangen, en daaruit veel voorrechtentrekken, hoewel zij aan de betrekking vanechtgenoot geen aandeel heeft. Want zij kan indatzelfde huis met de bruid of vrouw omgaan,verschillende vrijheden, geschenken en beloftenontvangen, je het zou aanleiding kunnen geven datzij, omdat zij aan de man kennis gekregen heeft, nahet overlijden van de vrouw hem tot een wettigeechtgenoot werd. Het is ook zo, in enige opzichten,met de uiterlijke mondbelijders in de kerk gelegen.Hoewel zij geen eigenlijke leden van de kerk zijn,hebben ze toch verschillende betrekkingen op deleden van de kerk, en dus ook op de kerk zelf. Zezijn met de leden van de kerk opgevoed. Zehebben met elkaar onder diezelfdegenademiddelen verkeerd. Ze voegen zich uiterlijkbij en onder hen. Ze hebben in dat huis een zekereomgang. Want Johannes getuigt dat zij, die vanhen uitgegaan waren, wel niet als echte leden inhun gemeenschap geweest waren, maar dat zijtoch met hen, en in zekere andere opzichten onderhen en in hun maatschappij geweest waren, omdathij anders niet zou kunnen zeggen dat ze van henwaren uitgegaan. 1 Joh. 2:19. Ze zijn daarombijwoners van de heiligen en van Godshuisgenoten. Ef. 2:19. Hoewel deze betrekking nietzaligmakend is, is het toch zeer nuttig. Want zijgenieten eveneens vele uiterlijke verschoningen enweldadigheden, die God aan een plaats waar deleden van Zijn kerk wonen, schenken kan. Zehebben gelegenheid om de gangen die de Koningin Zijn huis heeft, en het bestaan van de rechte

leden omtrent Hem uit hun belijdenis en gedrag tevernemen. Ze genieten de genademiddelen. Zeworden uitwendig welmenend geroepen. Debelofte komt hen toe. Ze hebben de beloofdezaken weliswaar niet in een daadwerkelijkebezitting, maar de belofte komt hen toe, voorzoverhen recht en vrijheid geschonken is om het voorzich in het bijzonder, door de rechte weg en op derechte wijze te gebruiken, gelijk wij boven uit deTheologie van Petrus, Hand. 2:39, gezien hebben.En zo kan deze betrekking op de kerk een middelzijn dat zij ook tot echte leden van de inwendig eenuitwendige kerk aangenomen worden.

Laten we nu ook eens bezien welke betrekkingde kinderen, die uit zulke bijwoners en uiterlijkemondbelijders geboren zijn, op de waarachtigekerk hebben. Omdat de kerk een maatschappij is,die een inwendige en uitwendige vorm of gestalteheeft, en omdat de ouders van deze kinderenonder de leden van de kerk verkeren, en zich inzijn uiterlijke vorm ophouden, daarom worden zijals het ware in de uitwendige schoot van de kerkgeboren. Alle waarachtige leden van de kerkkrijgen daardoor een bijzondere betrekking op hen.Want wanneer een persoon, die met een vrouwlang had omgegaan en als bijwoneres verkeerd, inhet huis en op de schoot van die vrouw een kindter wereld bracht, dan zou deze vrouw en haarman op dit kind een andere betrekking hebben, danop de kinderen van anderen die buiten hun huisgeboren waren. Hoewel dat kind geen kind van diehuisvrouw was. Ze zouden zich de opvoeding enhet welzijn van dat kind aantrekken. Ze zoudenaan dat kind beloften en geschenken doen. En erzou geen ongerijmdheid in zijn wanneer man envrouw beide het als hun eigen kind aannamen, ofhet iets in een testament vermaakten. Het is ookzo met de betrekking van de kinderen, van welkeik nu spreek, op de waarachtige kerk, in sommigeopzichten, gelegen. Alle waarachtige leden van dekerk moeten zich deze kinderen aantrekken alskinderen die in hun maatschappij, in hun huis, ophun schoot geboren zijn. Ze moeten voor hunopvoeding en welzijn zo goed zorgen als voor dievan de kinderen die uit hun eigen lichaam geborenzijn. Ze zijn eveneens een goed dat de gehele kerktoekomt. God, de Man van de kerk, heeft ook naarZijn onafhankelijk welbehagen aan deze kinderende belofte geschonken, welke hen evengoedtoekomt als hen die uit ware leden onmiddellijkgeboren zijn. De Heere eigent ze Zich toe alskinderren die voor Hem zullen bewaard enopgevoed worden, opdat Hij er tonelen van Zijn

Voorrede40

volmaaktheden van maken kan, op die wijze dieHij bij Zichzelf bepaald heeft. Dat ook dezekinderen de belofte toekomt, en dat zij aan God ineen bijzondere zin eigen zijn, is een waarheid diezo duidelijk in Gods Woord geopenbaard is, dat deschranderste, wanneer hij ook studeerde om tegente spreken, er niets dat enige schijn heeft tegenkan inbrengen. Want Petrus leert met deallerduidelijkste en eenvoudigste woorden dat aande kinderen van de Joden, die de Heere derheerlijkheid gekruisigd hadden, en van allen dieGod roepen zou, de beloften en het verbondtoekwam, en dat zij kinderen van de profetenwaren. Hand. 2:39; 3:25. De Heiland Zelfverklaart dat de kinderen die tot Hem gebrachtwerden, zonder onderzoek of zij van gelovige danongelovige ouders geboren waren, het koninkrijktoekwam, en Hij verzegelde het door opleggingvan de handen. Matth. 19:13-15; Mark. 10:13-16.Hij gaf tot een reden van welgevoeglijkheidwaarom die vrouw, welke achttien jaren door desatan gebonden was geweest, van die bandlosgemaakt werd, dat zij een dochter van Abrahamwas. Luk. 13:16. Welke beschrijving daar nietschijnt te betekenen dat zij uit gelovige oudersgeboren was, of het geloof van Abrahamdaadwerkelijk bezeten zou hebben, maar dat zijeveneens behoorde tot die kinderen, aan welke debelofte van Abraham toekwam. De Heere getuigtdat de afgodische Joden, die in de uiterlijkegemeenschap van de kerk verkeerden, hunkinderen aan Hem gebaard hadden, en dat ze dusZijn kinderen geslacht en aan de afgoden geofferdhadden. Ezech. 16:20,21. Niet alleen de kinderendie uit Abrahams lijf geboren waren, maar ook diewelke hij met zijn geld van anderen gekocht had,en die in zijn huisgezin ingelijfd waren, haddendaardoor zo’n betrekking op de kerk en hetverbond gekregen, dat zij ook besneden en voorhet zaad van Abraham gehouden moesten worden.Gen. 17:12,13,23. Paulus leert dat een ongelovigeman of vrouw door de betrekking op een gelovigevrouw of man zodanig geheiligd is, dat hunkinderen ook heilig zijn. 1 Kor. 7:14. Hier verstaatde apostel door het woord “heilig” geen inklevendeheiligheid of vernieuwing van het hart. Want hoezou een ongelovige man of vrouw zonder geloofinwendig geheiligd of vernieuwd kunnen zijn?Maar het woord “heilig” betekent hier naar zijngewone betekenis een afzondering, waardooriemand betrekking en een zeker recht op de heiligekerk en het heilige verbond deelachtig is. En indeze zin zijn de kinderen, die in de schoot van de

kerk of geboren of overgenomen zijn, heilig. Nietdat zij inwendig vernieuwd zouden zijn, maar voorzover zij van de kinderen van de ongelovigenbuiten de kerk afgezonderd zijn, aan de Heeretoegewijd zijn, en zekere betrekking op de kerk,het verbond en de beloften hebben. Als iemandprobeerde de kracht van de bijgevoegde bewijzen,door een uitvlucht van het Oude Testamentontleend, te ontzenuwen, die zou daardoor bij alleverstandigen, die gewend zijn de zaken grondig enlangzaam te onderzoeken, weinig uitrichten. Wanthet is zeker dat uit kracht van het Oude Testamentin een bepaaldere zin genomen, aan Abrahamskinderen naar het vlees enige aardse enschaduwachtige voorrechten toekwamen, dieonder het Nieuwe Testament hebben opgehouden,en waarvan men daarom geen besluit kan makentot de kerk van het Nieuwe Testament. Maar ditheeft niet de minste invloed op de bewijzen dieboven bijgebracht zijn. Want dat aan de kinderenvan de Joden, die in de uitwendige schoot van dekerk verkeerden, de belofte toekwam, heeft nietde minste betrekking op het Oude Testament ineen engere zin genomen. Want het was reedsafgeschaft toen Petrus dit sprak, en omdat hij daargeen melding maakt van de beloften van het Oude,maar van het Nieuwe Testament, die door de doopverzegeld werden, en van de zegeningen dieChristus na Zijn opstanding zou meedelen, daarindat Hij een ieder afkeert van zijn boosheid.Christus maakt ook geen gewag van de goederenvan het Oude Testament, maar van het koninkrijkder hemelen. Matth. 19. En hoewel de besnijdenisook enige betrekking op het Oude Testament, ineen bepaaldere zin genomen, gehad heeft, was hetechter ten aanzien van zijn voornaam wezen eensacrament van het genadeverbond. Rom. 4:11.Dat voorts het manlijke, dat Abraham met geldgekocht had, ook besneden werd, schijnt eerdertegenover de aard van het Oude Testament, nauwgenomen, te staan, dat toen nog niet volkomen wasopgericht, dan daaruit voort te vloeien. Eveneensbehoort men de uitdrukking dat de kinderen van deafgodische Joden aan de Heere geboren en Zijnkinderen waren, even zo weinig uit het OudeTestament te verklaren als de uitdrukking vanPaulus, dat de ongelovige man en zijn kinderen,door het huwelijk met een gelovige vrouw, heiligwaren. 1 Kor. 7:14. Een bedaard gemoed dat metenig vermogen om grondig te oordelen begaafd is,en dat de genoemde bewijzen langzaam overdenkten onpartijdig weegt, zal daarom volkomenverzekerd moeten zijn dat de kinderen van

Voorrede 41

uiterlijke mondbelijders op de kerk en zijn belofteneen betrekking hebben, die wel op zichzelf niet

zaligmakend is, maar toch zeer gewichtig, dierbaaren nuttig is.

B.

§46. Het andere stuk dat men onderscheidendient te begrijpen wanneer men van desacramenten in het algemeen en van dekinderdoop in het bijzonder naar waarheid wenstete oordelen, is de eigenlijke natuur van hetgenadeverbond.

§47. Dit verbond is een onderhandeling tussenGod en de uitverkoren zondaar, waarin God, Die inChristus met zondaren verzoend is, eerst op deenige grond van Christus’ voldoening aan deuitverkoren zondaar alles wat tot zijn zaligheid naarziel en lichaam in tijd en eeuwigheid nodig is, doorhet Evangelie welmenend aanbiedt, alle denkbarezwarigheden oplost, en hem door de Heilige Geestkrachtdadig verlicht en trekt, waardoor degetrokken zondaar aan zijn kant dat gehele aanbodvastberaden, vrijwillig, ongedwongen en onbepaaldinwilligt.

§48. Dit verbond is door alle tijden één enhetzelfde, wat het wezen ervan aangaat. Hoewelde bedeling ervan naar verschillende tijden dooreen zonderlinge Goddelijke wijsheid geschikt werd.Onder de wet had er een oud verbond plaats, dataan het genadeverbond wel ondergeschikt endienstbaar was, maar in een nauwere zingenomen, van het genadeverbond wezenlijk wasonderscheiden. Want de goederen ervan warenaards en voorbeeldig, waaraan niet alleenbegenadigden maar ook onbegenadigden alseigenlijke bondgenoten deel hadden. Sommigennoemen dit een uitwendig verbond. Maar dit isonder het Nieuwe Testament geheel afgeschaft,zodat er geen zweem van zo’n uitwendig verbondmeer te vinden is. Na Christus’ verhoging heeftalleen het nieuwe verbond plaats. Men kan dezeuitdrukking van een nieuw verbond, in een ruimereof in een engere zin opvatten. In de laatste zinverstaan sommigen daardoor het verbondvoorzover het de vruchten, die ut dedaadwerkelijk volbrachte verzoening enverhoging van Christus voortvloeien, aan zondarenmeedeelt. Deze vruchten zijn, wanneer men zenauwkeurig beschouwt, maar grotere enaangenamere trappen van de wezenlijke goederenvan het genadeverbond. Daarom is het nieuweverbond van het genadeverbond op zo’n wijze alshet oude was, niet onderscheiden. Het is eigenlijkgesproken maar een ruimere, heerlijkere en

aangenamere trap van het genadeverbond, datdoor alle tijden geweest is. Het smelt daarmee alsin één verbond samen.

Uit het gezegde volgt dat er nu maar éénverbond plaats heeft. Wij weten nu niets van eenuitwendig verbond, hoe genaamd.

§49. Het verbond waarvan wij nu spreken is eengeestelijk verbond, in onderscheiding van hetoude. Hierom worden de staat en de goederenervan veelal onder de benaming van een koninkrijkder hemelen voorgedragen. Maar men moest dit ingeen geval zo op zichzelf staand beschouwen,alsof het geen opzicht zou hebben op de lichamenvan de bondgenoten, of op enige lichamelijkeweldaden. Het sluit maar alleen uit de aardsedingen van Kanaän, van de aardse voorrechten enplechtigheden, als bijzondere schaduwachtigegoederen van het oude verbond. Anders heeft ditverbond ook betrekking op de lichamen van debondgenoten, die van God zijn, en het belooft henook zo veel aardse goederen als hun betrekking enomstandigheden tot de godsdienst en de zaligheidnodig hebben. In dit geestelijk verbond hebben ooklichamelijke plechtigheden van wassingen enmaaltijden plaats, niet zoals in het oude verbondom op een lastige wijze onder een juk te houden entoekomende zaken voor te beelden, maar alsaangename en gemakkelijke schilderijen, waardoorde Heere Zijn onvatbare en grove kinderenaangaande verleden, tegenwoordige entoekomende weldaden onderwijzen en verzekerenwil.

§50. De goederen die God in dit verbond belooften aan de bondgenoten meedeelt, zijn vanverschillende soorten. (1) Er zijn geestelijke enlichamelijke, in dit en het toekomende leven tegenieten. (2) Er zijn beloften die de bondgenotenvoor hun eigen personen hebben. Er zijn ookandere, die zij hebben met opzicht op hun zaad, ophun bijwoners, en op de wereld, op welke zij eenbijzondere betrekking hebben, welke God hen ookdoor de profeten van te voren al heeft latenverkondigen.

§51. De eigenlijke bondgenoten diedaadwerkelijk in het verbond staan en aan degoederen ervan daadwerkelijk aandeel hebben, zijngeen andere dan waarachtig begenadigden, diedoor de trekkende genade het verbond oprecht en

Voorrede42

onberouwelijk hebben ingewilligd. Alle onbekeerdemensen zijn geen eigenlijke bondgenoten, hoe menhen en het verbond beschouwen mag. Ze zijn geenuitwendige bondgenoten van een uitwendigverbond. Want zo is er geen. En van het wezenlijkgeestelijk genadeverbond kunnen ze geenbondgenoten zijn, omdat ze het nooit hebbeningewilligd.

Toch kunnen zij op het genadeverbond eenzekere andere betrekking hebben, uit kracht vande vrije roeping van God, of ook uit kracht van hun

betrekking op de eigenlijke bondgenoten. Ik bedoeleen recht, vrijheid en verplichting om het verbonden alle goederen daarvan voor zich in het bijzonderdoor de rechte weg en op de rechte wijze aan tenemen en te gebruiken. Ook kunnen henverscheidene voorrechten uit dit verbondtoevloeien. Ik hoef deze dingen nu niet bijzonder teverklaren, omdat ze uit hetgeen wat boven van deuitwendige roeping en de leden van de kerkgezegd is, duidelijk en grondig genoeg verstaankunnen worden.

C.

§52. Onder die dingen welke de gemeente vande Heere kunnen dienen tot onwaardeerbarenuttigheden, troost, moed en opwekking, wanneerze recht gebruikt worden, moet men met hetgrootste recht de sacramenten tellen. Immers, dedierbare Heiland heeft geoordeeld dat het van zo’ngewicht is, dat Hij in de laatste nacht van Zijnleven, toen Hij als het ware op Zijn sterfbed lag, entoen Zijn ziel in de allergewichtigste arbeid die ermogelijk is, begrepen was, Zich met de instellingdaarvan bezig heeft gehouden. Het blijkt ook uitdie helse sluwheid en boosheid, die de erfvijandvan alles wat wezenlijk nuttig kan zijn, heeftingespannen om door zijn werkingen op deverdorvenheid van de mensen deze springadersvan troost en opwekking te stoppen, te verderven,en tot zijn eigenlijk doeleinde onbruikbaar temaken. Ik zal nu niet spreken van zijnarglistigheden die omtrent de gewone enbuitengewone sacramenten van de oude daggepleegd zijn. Waartoe had hij de Joden, om maareen voorbeeld te noemen, omtrent de koperenslang al niet vervoerd! 2 Kon. 18:4. Laten we nuonze aandacht maar bij die van het NieuweTestament bepalen. Wat een onheilen heeft hijdaaromtrent al niet in de wereld gebracht! Wateen helse sluwheid en arbeid moet hij al nietbesteed hebben om de bloeiende gemeente teKorinthe in zo’n wanorde te brengen! Wat eentwisten heeft hij aangaande dit stuk niet van tijd tottijd op de baan gebracht! Want omdat hij weet dater niets te bedenken is dat de verdorvengemoederen meer kan bederven, en van dewaarheid en de zaligheid meer aftrekken, danopgeworpen twistingen -. En omdat de mensenonder zulke krakelen de meeste nijdigheid,vijandschap en hovaardigheid openbaren, endaardoor het meest aan hem gelijk worden, diedoor hovaardigheid, vijandschap en nijdigheid

schijnt gevallen te zijn, daarom heeft hij ook al zijnarglistigheid samengespannen om, zoals over allewaarheden die het meest nodig en nuttig zijn, zoook over de heilige sacramenten deallerhardnekkigste twistingen te verwekken. Onderzo’n verderfelijke oorlog misleidt hij de mensen omvan het rechte spoor van de waarheid, en van hetrechte gebruik daarvan, dan ter rechterhand, danter linkerhand ongelukkig af te dwalen. Hoe konhet mogelijk zijn dat de roomsgezinden die, hoeblind zij ook zijn mochten, toch redelijke mensenwaren, tot zulke redeloze en tegennatuurlijkemisvattingen aangaande de sacramenten vervallenwaren, indien de god van deze eeuw geenbuitengewone listen gebruikt had om onder eenrechtvaardige toelating van een wrekendegerechtigheid, hen zo redeloos te maken? Totwelke ongerijmdheden heeft hij onze broeders, diemet ons uit Babel zijn uitgegaan, weten tevervoeren! En waartoe heeft hij het onder ons, diein de belijdenis omtrent deze zaak zo zuiver zijn,toch aangaande de daadwerkelijke oefening wetente brengen! Hoe menigeen gedraagt zich alsof desacramenten van geen kracht, nuttigheid of troostwaren, omdat hij het gebruik ervan òf geheelveracht òf uit een enkele gewoonte tot wereldsedoeleinden waarneemt! Hoe menige oprechte vanhart spreekt of gedraagt zich in zijn haasten zo,alsof de verwaarlozing van de sacramenten eenbijzonder teken van teerheid was! Hoe weinig zijner die de geestelijke en heilige kunst verstaan omze tot die einden, waartoe de Heere ze verordendheeft, te gebruiken! Hoe veel van Godsdierbaarste kinderen ontmoet men, die zich door desacramenten duister, verward, moedeloos enwerkeloos maken, hoewel zij toch tot het tegendeelzijn ingesteld! Want wanneer sommigen troost,moed en opgewektheid bezitten, dan kunnen zij ditdirect verliezen zodra zij maar horen dat het

Voorrede 43

gebruik van een bondszegel wordt aangekondigd.Ze naderen tot de tafel van de Heere alsof het eenvalstrik was, die een jaloerse God gespannen hadom hen daar te vangen, en wegens deze en genegebreken dood te slaan, als Uzza toen hij de arkaanraakte. Na het gebruik pijnigen ze zich om uiteigen kracht zonder Christus heilig te wandelen,alsof ze een sacrament van het werkverbondgenoten hadden. Of ze beangstigen zich met dieverschrikkende gedachte dat zij zich een oordeelgegeten en gedronken hebben. Hebben ze eenongewone ontmoeting, of bejegent enige tegenheidhen, dan denken ze zeer haastig: “dit is een tekenvan Gods toorn en ongenoegen over het misbruikvan het sacramenten, en een bewijs dat ik mij eenoordeel gegeten heb”. Sommige oprechte, ernstige,godzalige en graag getrouwe knechten van deHeere zien het gewicht en de nuttigheid van desacramenten zeer levendig in. Ze wensen hunmedemensen tot een godzalig gebruik daarvan opte wekken, en tot een levendige voorbereiding,betrachting en nabetrachting te besturen. Gewiseen betamelijke en prijselijke zucht! Maar terwijlze dit heilzaam oogwit proberen uit te voeren, latenze zich tot onoplettendheid en onvoorzichtigheidvervoeren. Ze schrijven grote verhandelingen,waar ze zich inlaten in vele zaken, die wel opzichzelf gewichtige en zeer nuttige waarheden zijn,maar die echter op de bondszegels geenrechtstreekse betrekking hebben. Tenminste,wanneer zij iemand in de zelfbeproeving wensen tebesturen, dan vermenigvuldigen ze de kentekensonbedenkelijk. Willen zij iemand aangaande devoorbereiding handleiding geven, dan vermanen zijom het verbond plechtig te vernieuwen, op zo’n ofzo’n plechtige wijze; in deze of die nauwkeurigebepaalde orde, langs welke de Heilige Geest tochalle zielen niet wil leiden; onder deze en diegemoedsgestalten, waaronder velen zijn welke juistniet vooraf ondervonden, maar door middel van hetsacrament als de vrucht ervan gezocht moetenworden. Proberen zij tot het daadwerkelijk gebruikeen getrouw onderricht te geven, dan maken zeeen groot en nauwkeurig bepaald register vanplichten, werkzaamheden, gestalten,zielszuchtingen en gebeden, die iemand danbetrachten moet. Want hij denken, begeren enzuchten moet bij het ontwaken, onder hetaankleden, onder het gaan naar de kerk, wanneerhij daar komt, zitten gaat, het Woord hoort, weeropstaat, naar de tafel gaat, zich weer neerzet, naarhuis gaat, en nog bijzonderder. Ze vergaderen hierveel dingen bij elkaar, die wel op zichzelf bezien

zeer nuttig kunnen zijn, maar geen rechtstreeksebetrekking op het sacrament hebben, en waarin devrije Geest alle begenadigden naar dat voorschriftin geen geval leiden wil. In de behandeling van denabetrachting geven ze een breed vertoog van deplichten van de godzaligheid en eenverbondsmatige wandel. Maar sommigen vergetenondertussen eenvoudig en verstaanbaar aan tewijzen hoe men het bondszegel daartoe vanachteraf verstandig en gelovig gebruiken moet.Wat is nu het gevolg hiervan? Dit. Velen, dieomtrent het gebruik van het bondszegel met hungemoed wensen te handelen, nemen zo’nverhandeling voor zich. Sommigen die het aan tijdof opgewektheid ontbreekt, zien geen raad om datdoor te lezen. Ondertussen worden ze daaroververschillende beschuldigingen en verborgenkwellingen gewaar. Alsof ze zich nu niet rechtkonden voorbereiden. Anderen zetten er zich toeom het van voren tot achteren met meer of minderspoed en oplettendheid door te lezen. Enigendenken dat zij nu die gehele voorbereiding hebbenafgelegd, die in hun ogen zoveel te beter isgeweest, hoe langer het stuk was dat zij doorlazen.Maar verschillende van Gods donkere kinderenhebben zich door het lezen van zoveel soortenkentekens en plichten, zodanig afgearbeid en inverwarring gebracht, dat zij wanneer ze hetsacrament gebruiken zullen, reeds afgemat en vooreen bedaard werken met het sacrament onvatbaarzijn geworden. Er zijn ook zeer oprechte, maareenvoudige godzaligen, die menen dat zij al dievoorgeschreven werkzaamheden, zuchtingen engebeden in de voorbereiding en de betrachting,maar de voorgeschreven orde onder het ontwaken,kleden, kerkgaan enz., nauwkeurig moetenopvolgen. Ze zijn daar zeer op gezet. Maar hetbehaagt de vrijmachtige Geest hen anders teleiden. Ze konden in die trein van plichten nietbinnen raken. Wat nu? Bij het ontwaken, onder hetkleden, of tenminste onder het kerkgaan zitten zeal in de diepste moedeloosheid, en daardoor ook inwerkeloosheid, angst en verschrikkingen, omdat zezo niet werken, zuchten en bidden konden, zoals zegelezen hebben dat zij moesten doen. Onder depredikatie hebben ze het gehoor al geheel verloren.Onder het gebruik van het sacrament blijven zemet een dodelijk beangste ziel zitten, of ze naderenmet zo’n gejaagd hart, dat ze geen tekens zien,geen verklaring van de dienaar horen, en ook nietmet enige waarheid werken kunnen. Wanneer zijde volgende dagen aan het gebruik van hetbondszegel denken, zijn ze al in de uiterste

Voorrede44

beklemdheid en schrikken tegen het gebruik vaneen sacrament, dat pas over enige maanden weergebeuren moet. Dit is het natuurlijk gevolg van eenhandelwijze die wel met een goed en heilzaamoogwit ondernomen werd, maar die met geenbehoorlijke wijsheid is uitgevoerd. Ik zal deze zaakeens, omwille van de eenvoudigen, met eengelijkenis ophelderen1. Stel voor dat een geliefdevriend zeer ziek en bovenmate zeer verzwakt is.Een ervaren dokter had voor hem zeer gepastegeneesmiddelen samengesteld, die tot zijnversterking dienen zouden. Een welmenendevriend vervoegde zich bij hem om hem tot eenvaardig gebruik van die geneesmiddelen op tewekken en te besturen. Hij wilde dat goede oogwitnu op deze wijze uitvoeren. Hij bracht een menigtebewijzen bij, waaronder veel donkere endubbelzinnige waren, om die zwakke te overredendat hij nog leven had, en daarom middelen kongebruiken. Hij deed hem een breed verhaal vanveel verrichtingen die verschillende mensenvolgens hun plicht betrachten, en waaronder zeervele waren die op de geneesmiddelen geheel geenbetrekking hadden, en die niet door zwakkere,maar sterkere mensen waargenomen kondenworden. Hij vermaande de zwakke dat hij tochtrachten mocht voor het gebruik van de medicijnendie sterkte te ondervinden, die door het gebruikvan het geneesmiddel als een vrucht gezochtmoest worden. Hij wekte hem op om verschillendebezigheden in het huis naarstig waar te nemen, diegoed en nuttig op zichzelf waren, maar geenopzicht op de geneesmiddelen hadden. Hij schreefdie zwakke van die bezigheden een zekere ordevoor, waarnaar hij zich moest gedragen. Hetgevolg van deze voorbereiding was nu dat diezwakke, die door het horen van die langevoorbereiding nog meer verzwakt was, van zijnbed of zijn stoel opstond om al die voorgeschrevenbezigheden naar de genoemde volgorde waar tenemen. Maar hij werkte zich zodanig buiten ademdat hij, toen de geneesmiddelen kwamen, in zwijmwas gevallen, of wegens moedeloosheid geendruppel in kon nemen. Want hij dacht dat het hemtoch geen nut zou kunnen doen, omdat hij zich niet

1 De genegen lezer gelieve zich toch niet te ergeren datik nu en dan enige gelijkenissen gebruik, die wateenvoudig mochten schijnen. Het gebeurt alleen omenige eenvoudige zielen, die geen bekwaamheid, geduldof onpartijdigheid genoeg bezitten om de voorgesteldezaken na te gaan of spoedig genoeg te vatten,eenvoudig bij de hand te nemen, bij de zaken stil tehouden, en hen ze duidelijker te doen bevatten.

had kunnen voorbereiden zoals hem wasvoorgeschreven. De onbevooroordeelde lezergelieve nu eens te oordelen of die goede vriend zijngoed oogwit wel goed had uitgevoerd. En of ditwel een nuttige voorbereiding van een zwakkegeweest was, tot het gebruik van versterkendegeneesmiddelen. Het is evenzo gelegen met dezaak van welke wij boven spraken. Mogelijkkonden deze gedachten in het hart van eenhaastige lezer opkomen: “wilt u eigenzinnig mensde nuttige arbeid van zulke grote mannen, met wieu in een jaar niet te noemen bent, veroordelen? Ofwilt u dat men de sacramenten zondervoorbereiding zo lichtvaardig gebruiken mag?”Laat dat ver van mij zijn, en van allen die dewaarachtige godzaligheid beminnen! Ik erken meteen ootmoedig en gewillig hart de uitnemendevoortreffelijkheid van deze mannen boven mij,geringe. Ik zou mijzelf met de grootste verfoeiingveroordelen, als het in mijn gedachten opkwam datmen zonder voorbereiding tot het gewichtigegebruik van de sacramenten zou snellen. Ikwenste alleen dat ik, en iedereen met mij, hij zijdan boven of naast mij, de opwekkingen enbesturingen tot de voorbereiding tegen het gebruikvan de sacramenten zodanig probeerde in terichten, als ze het allerbekwaamst zijn om hetbeste eigenlijkste oogwit, dat door Christus Zelfbedoeld is, het eenvoudigst, gemakkelijkst,krachtigst, veiligst, bestendigst, en allerspoedigst tebereiken. En nu durf ik aan elke onpartijdige lezervrijmoedig in overweging te geven, of niet devolgende handelwijze daartoe veel gepaster is dande voorgaande. Laat men aan iemand die zichbeproeven zal, de drie wezenlijke kenmerken, uitde natuur van onze godsdienst opgemaakt,eenvoudig, kort en duidelijk voorstellen terbeproeving. Laat men hem verklaren, tervoorbereiding, de eigenlijke natuur en het oogwitvan het sacrament. En laat men hem eeneenvoudige bericht geven hoe het sacrament alseen middel om dat einde te bereiken, eenvoudiggebruikt moet worden. Laat men hem herinnerendat hij deze dingen in het oog probeert te houden,en dat hij aanhoudend zucht dat de Heere hemgenade schenkt om het sacrament als een middeltot dat einde eenvoudig te gebruiken. Laat menhem opwekken dat hij onder het gebruik bij denatuur van dat geestelijk versterkende middelprobeert te blijven, opdat de Heilige Geest doordaaronder te werken hem daardoor mag opleidentot de zaken en einden, naar het oogwit van deInsteller daarin bedoeld, zonder zich in enige zaken

Voorrede 45

die op het sacrament geen betrekking hebben, of inenige volgorde van werkingen eigenwillig in tedringen. Maar laat hem zich overgeven aan devrijmachtige leiding van de Geest, onder eenootmoedige opvolging in alles waarbij de Geesthem door dat versterkende middel het meest wilbepalen. Hetzij bij zijn verderf dat zo’n wonderwegtot verzoening vereiste. Hetzij bij denoodzakelijkheid, genoegzaamheid en gepastheidvan die dood die daar wordt afgeschilderd. Hetzijbij de dierbaarheid van de zalige genadegoederendie daar worden uitgebeeld. Hetzij bij dewelmenende getrouwheid van God, dat daar meteen eed wordt bevestigd. Of hetzij bij onzeverplichting om ons op die eed te verlaten, en omalles wat wij in onze rampzaligheid tot zaligheidnodig hebben, ootmoedig, vrijmoedig en bestendiguit Jezus’ verzegelde volheid te zoeken, en meteen kinderlijk vertrouwen te verwachten. Laatmen hem tot nabetrachting proberen te verklarendat het sacrament geen zegel van hetwerkverbond is, onder het gebruik waarvan menverklaart heeft dat men uit zichzelf godzalig willeven. En dat het sacrament ook de Middelaar Zelfniet is, waarvan men het verwachten moet watmen bij de Middelaar zoeken moet. Maar dat heteen sacrament is van het genadeverbond,waardoor God ons verklaart en verzekert dat Hijons in onze ellendigheid en onwaardigheid uitJezus’ volheid alles geven wil wat wij tot zaligheiden godzaligheid nodig hebben, maar uit onszelf nietkunnen voortbrengen. Opdat wij onder oude ofnieuwe schuld en ellendigheden niet bezwijkenzouden, maar op Gods verklaring en onderpandgedurig zouden aankomen, om uit Jezus’ volheid tenemen genade voor genade, en door die weg toteer van Jezus, in een echte evangelischegodzaligheid, ijverig, krachtig en voorspoedig tezijn. Oordeel nu, bescheiden lezer, of dezeeenvoudige en korte handelwijze niet meer met denatuur van de sacramenten en met het voorbeeldvan Christus en van de apostelen, en van devroegere christenen overeenkomt, en even ernstig,getrouw en nuttig is als die waarvan wij bovenspraken.

Deze laatste uitstap heb ik maar in hetvoorbijgaan gedaan, om een opkomendetegenbedenking te beantwoorden, in een gegrondeoverreding dat het ook in de hand van de Heerenuttig kon zijn. Mijn voornaam oogwit, waarvan ikniet al te ver moest afwijken, was eigenlijk aan tetonen op hoe veel manieren een beklaaglijke

donkerheid over de troostrijke sacramenten isverspreid.

Wat mag toch de oorzaak van deze donkerheidzijn? Is de natuur van de sacramenten zelfmisschien zo ingewikkeld, duister en verheven, datmen ze zo bezwaarlijk vatten kan? In hetallerminste niet. Want de hoogste Wijsheid heeftze ingesteld om de eenvoudigsten daardoor op deallerduidelijkste en eenvoudigste manier teonderwijzen. Hiertoe zou hij immers geeningewikkelde, duistere en onvatbare zakenverordenen. Ook worden ze inderdaad zo duidelijken verstaanbaar bevonden, dat zij aan velen al teeenvoudig schijnen, wanneer men de aard ervanopenlegt, zoals het eigenlijk is. Maar devoornaamste oorzaken zijn de volgende. Zeer veelmensen hebben de gewoonte dat ze zichzelf vanvoorkomende zaken vooraf enige begrippen ofvooroordelen maken, of door anderen gemaaktegretig overnemen. In plaats dat zij de zaken zelfvoor zich zouden nemen om die onderscheiden enuit vaste gronden te beschouwen en teonderzoeken, zo vestigen zij al de aandacht op hundonkere en verwarde begrippen en vooroordelen.Onze verdorven natuur is aan zo’n schadelijkehoogmoed onderhevig, dat de allernuttigste dingen,wanneer zij eenvoudig en gewoon zijn, het nietkunnen behagen. Het moet iets ongewoons enverhevens hebben. Moet het van eenvoudigegewone zaken handelen, dan wil het dat toch zodoen dat het gewone ongewoon, en hetallereenvoudigste toch wonderlijk geleerd enverstandig schijnt. En hierdoor gebeurt het dat mende eenvoudigste zaken verduistert, wanneer menze verklaren wil. Sommigen laten zich door deveelvuldige geschillen die erover gemaakt worden,en door gedwongen schoolse leerwijzen enuitdrukkingen, zodanig in de war brengen dat ze opde eenvoudigste zaken zelf geen goede achtkunnen nemen. Maar de allervoornaamste oorzaakis dat de vorst der duisternis, die de grotenuttigheid van de sacramenten inziet, onder eenhoge, heilige en rechtvaardige toelating van devoorzienigheid, zodanig op de verdorven neigingenen gemoedsdriften van allerlei mensen weet tewerken, dan eens als een verscheurende leeuw,dan eens als een engel des lichts, om hen dan dooreen twist, dan door een zucht om wat bijzonders tehebben, en dan door een eigenwillige teerheid eneen onvoorzichtige ernst, van de eenvoudigenatuur en oogmerken van de sacramenten af tetrekken. Opdat van de dood van de Zaligmaker,Die hem de kop verbroken heeft, toch geen

Voorrede46

luisterrijke gedachtenis gehouden wordt, en opdatonsterfelijke zielen de duidelijkheid, de vastigheid,de troost en de aandrang tot godzaligheid, die zijdoor het middel van de sacramenten genietenkonden, toch derven mogen.

Heeft de satan in alle tijden zozeer tegen desacramenten gewoeld, en heeft hij het daartoeweten te brengen waartoe het nu gekomen is, danmoet gewis het rechte begrip en gebruik van desacramenten, ook in het oordeel van de satan, eenongemene invloed op de godzaligheid en zaligheidvan de mensen hebben. Want een arglistige vijandzal zulke grote en aanhoudende krachten niettegen een geringe, maar tegen de gewichtigstezaken inspannen.

Hoe zal nu iemand, die het door een hogevoorzienigheid duidelijk aangewezen en gebodenwordt dat hij van de natuur van de sacramentenzal handelen, zich toch daaromtrent gedragen? Zalhij bij zichzelf denken: “er is over dit stuk al zoveelgeschreven, gewreven, gesproken en getwist, datmen niets anders zeggen kan dan reeds gezegd is.Moesten enige stukken aan een eenvoudige wateenvoudiger voorgedragen worden, laat dat dooranderen gebeuren, die meer verstand hebben danik. Mijn spreken en schrijven zal toch geen ingangvinden. Zeer velen zouden mij niet willen begrijpen,en een verdenking of ongenoegen tegen mijopvatten, wanneer ik iets voorstelde dat met hunbevatting niet overeenkwam. Er konden nieuwetwisten ontstaan, waarin ik sneller ingewikkeld danuitgewikkeld kon worden. De satan, de wereld ende tijden zijn verdorven en boos. Ik zal mij lieverstil houden, en naar mijn licht de waarheid voormijzelf maar proberen te gebruiken.” Zal men, zegik, zich met zulke gedachten er afmaken. Desatan, enige, zelfs goede mensen, het ongeloof, deeigenheid, de gemakkelijkheid en het beeld vanKaïn, schijnen deze dingen in te fluisteren en aante raden. In de eerste opslag schijnen enige vandeze gedachten een goede schijn te hebben. Maarals ze wat nauwkeuriger beschouwd zijn, zou zo'ngedrag op een huurling lijken. Joh. 10:12. Maarhoe zal hij, die tot genoemde zaken geroepenwordt, dan doen? Mij dunkt, hij zou betamelijkhandelen wanneer hij zich op de volgende wijzeprobeerde te gedragen. Hij diende vooraf met deuiterste zorg en nauwkeurigheid te onderzoeken ofde Heere, Die over hem het gebied voert, hemdaartoe ook geroepen heeft. Opdat hij zich in geenzaken zonder een uitdrukkelijke roeping mochtbegeven. Is hij van zijn roeping verzekerd, danbehoorde hij door geloof, aanhoudende gebeden en

oplettendheid ernstig te strijden dat hij zijn eigenbegrippen, neigingen en verdorven eerzucht,benevens alle mensengunst, uit liefde tot zijnHeere en de waarheid, hartelijk en bestendigverloochenen mocht. Hij moest met voorbijgaanvan alle twisten en verschillende bevattingen, zijngemoed bij de waarheid bepalen om het uit hetenige en zuivere beginsel van Gods Woord op tezoeken, naar de leiding daarvan duidelijk,onderscheiden en grondig te vatten, en daarvandoor de verzegelde kracht van de Geest volstrektverzekerd te zijn. Het zou betamelijk zijn dat hijstreefde naar een opgewekte liefde jegens God, dewaarheid en het wezenlijk heil van Gods dierbarekinderen. Ook zou het zeer nuttig zijn dat hij deeenvoudige waarheid aantrok als zijn pantser, enzich onder de dekking en besturing van de groteLeraar der gerechtigheid met een nauwe,vertrouwelijke en bestendige aankleving envasthouding begaf. Dat hij vandaar de satanonverschrokken onder het oog zag, en tot iedermens, hoe ook gezind, welke God hem doetontmoeten, met de naakte waarheid, vriendelijk,verdraagzaam en vrijmoedig naderde. En dat hijeindelijk de eenvoudige waarheid met de uiterstevoorzichtigheid en een nederige vrijmoedigheidduidelijk voordroeg, bij de stukken ontleedde, en uitonbetwistbare gronden langzaam afleidde, alsof ernooit twist over in de wereld geweest was. Voorhet overige diende hij ernstig te zoeken dat Godhem genade gaf om alles wat hem omwille van dewaarheid mocht overkomen, zeer gewillig op zichte nemen, en zonder roepen en schreien geduldigte verdragen, met een innerlijke blijdschap dat hemook overkomen mag wat aan de Zaligmaker en dewaarheid gebeurd is.

Ik smeek de Vader der barmhartigheid in deNaam van Zijn Zoon Christus Jezus, dat Hijgenoemde gestalten ook in mijn hart krachtdadigschept, bestendig bewaart en levendig opwekt,wanneer ik op Zijn roeping van de sacramenten ofenige andere waarheid spreken of schrijven moet!

Na deze voorbereiding, die niet gebeurd is om hetwerk maar wat groter te maken, of de aandachtvan de lezer te vermoeien, en waarvan ik op goedegronden verzekerd ben dat het, als het goedbegrepen is, zeer nuttig kon zijn, ga ik nu over omtot dienst van de eenvoudigen ook iets van denatuur van de sacramenten te vermelden.

§53. Sacramenten zijn (1) lichamelijke, zichtbare,geheiligde plechtigheden, op het bevel van deHeere en naar Zijn voorschrift waargenomen, omde bondgenoten daardoor (2) hun onderlinge

Voorrede 47

gemeenschap aan Jezus’ lijden, en alle goederenvan het verbond die in dat lijden gegrond zijn, (3) tebetekenen en te verzegelen, (4) tot q gedachtenisvan Jezus’ lijden, qq tot versterking van het geloof,qqq tot nadere verbintenis aan God en demedegelovigen, qqqq en zo tot bevordering van eenijverige, gemoedigde en nauwkeurige evangelischegodzaligheid.

§54. Tot de natuur van een sacrament behorendan deze zaken. (1) Een lichamelijke zichtbareplechtigheid; (2) geestelijke onzichtbare zaken, diedoor de zichtbare plechtigheid worden uitgebeeld;(3) de betrekking die dat teken op de betekendezaak heeft; (4) en eindelijk het juiste oogwit vandeze gehele handeling.

Als iemand deze vier zaken duidelijk enonderscheiden inziet, en ze dan verstandigsamenvoegt, dan heeft hij een duidelijk en volledigbegrip van de natuur van de sacramenten. En hijzal daaruit alle andere vragen die daaromtrentgemaakt mochten worden, zeer grondig kunnenbeantwoorden.

Ik zal nu tot dienst van de eenvoudigen ieder stukafzonderlijk, zo kort en eenvoudig als mij mogelijkis, opnieuw opnoemen.

§55. De eerste zaak die tot de natuur van eensacrament behoort is een lichamelijkeplechtigheid. Ik versta daardoor een plechtiggodsdienstig gebruik van een lichamelijke zichtbarezaak, op het bevel en naar het voorschrift vanChristus.

§56. Deze plechtigheid wordt waargenomen omdaardoor geestelijke en onzichtbare dingen af teschilderen.

Men kan ze gevoeglijk tot twee hoofdstukkenbrengen. (1) Tot het lijden van Christus met dedierbare vruchten daarvan, (2) en tot dedaadwerkelijke gemeenschap die debondgenoten daarmee hebben.

Alle sacramenten, niet alleen die van het NieuweTestament maar ook de buitengewone en gewonevan het Oude Testament, schilderen naar het levenaf het lijden en sterven van de Middelaar,benevens de zalige genadegoederen die daardooraangebracht zijn, door Christus het nieuwetestament in Zijn bloed genoemd, Luk. 22:20, devergeving van de zonden, heiligmaking, bewaring,vertroosting en heerlijkmaking.

Maar deze dingen worden daar niet in hetafgetrokkene, op zichzelf afgeschilderd, maar inhun betrekkingen die ze op de bondgenotenhebben. De sacramenten beelden ook uit hetaandeel dat de bondgenoten aan Jezus’ lijden en

de vruchten daarvan daadwerkelijk ontvangenhebben. Ik wil juist niet zeggen dat de eersteuitdrukking van de sacramenten zou zijn: u hebtwaarachtige genade, of, uw werk is waarheid.Maar de eerste verklaring van de sacrament is datzij, die de eigenschappen van de bondgenotenbezitten, ook een waarachtig daadwerkelijkaandeel aan Jezus’ lijden met de vruchten daarvanhebben, en het als hun eigen rechtmatig bezetengoed, vrijmoedig en ongestoord mogen gebruiken.Dit is een van de allerduidelijkste waarheden voorwelke de allerduidelijkste en krachtigste bewijzenzijn. Want (1) de gehele plechtigheid, die door deopperste Wijsheid naar de aard van de zaakingericht is, geeft dit allerduidelijkst te kennen.Daar wordt het water of brood en wijn niet alleenaangeboden, maar ook daadwerkelijk op debondgenoten gegoten, of hen als hun eigen spijs endrank in handen gegeven, en zij ontvangen engebruiken het als hun wettig eigen goed. (2) DeHeiland en Zijn apostelen stellen deze waarhedenook zo begrijpelijk voor, dat er niemand met enigereden aan zou kunnen twijfelen. De Heiland zegtuitdrukkelijk: deze drinkbeker is het nieuwetestament in Mijn bloed, dat voor u vergotenwordt. Luk. 22:20. Filippus zeide tot de kamerling:indien gij van ganser harte gelooft, zo is hetgeoorloofd. Hand. 8:37. Wordt nu tot eenrechtmatig gebruik van de doop van een ouderegevorderd dat hij gelooft, dan moet in hetsacrament niet alleen het aanbod, maar ook hetdaadwerkelijk aandeel aan de genadegoederen, datmet het geloof onafscheidelijk vergezelschapt gaat,uitgebeeld worden. Want het aanbod mag ookgeschieden aan mensen die het geloof nog missen.Paulus getuigt, dat Abraham het teken derbesnijdenis heeft ontvangen tot een zegel derrechtvaardigheid des geloofs, dat hem niet alleenaangeboden werd, maar daadwerkelijk wastoegerekend. Rom. 4:11. Diezelfde apostel noemthet brood en de drinkbeker de gemeenschap vanhet lichaam en bloed van Christus. 1 Kor. 10:16.(3) De eigenschap van een zegel, dat Paulus aande sacramenten uitdrukkelijk toeëigent, brengt hetmee. Want men verzegelt geen huwelijkscontractom te bevestigen dat het huwelijk door debruidegom is aangeboden, maar dat hetdaadwerkelijk gesloten is, en welk daadwerkelijkaandeel de ondertrouwden aan elkaar en hungoederen hebben. Men verzegelt in een koopbriefniet zozeer dat een stuk land goed is, en totverkoping wordt aangeboden, of dat het hen zaltoebehoren die de bedongen gelden daarvoor

Voorrede48

betalen zullen, maar dat de koop gesloten is en hetdie persoon daadwerkelijk en wettig eigen is. (4)Ook zou men het voornaamste deel van de krachten de troost van de sacramenten wegnemen, alsmen meende dat het alleen de dierbaarheid,gepastheid en de aanbiedingen van degenadegoederen, op zichzelf bezien, bevestigden.Want een koopbrief, waarin mijn persoonlijk wettigaandeel aan een stuk goed verzegeld wordt isgewis veel beter dan een ander, waarin alleenbevestigd wordt dat het goed aan ieder te koopwelmenend wordt aangeboden, zonder iets van hetrechtmatig aandeel, dat ik er op heb, te melden. (5)Op genoemde gronden heeft de Hervormde kerkdeze waarheid ook ten allen tijde beleden, en aanzijn dienaren te leren voorgeschreven. Want decatechismus leert in de 75e vraag dat het heiligavondmaal aan elke oprechte christen vermaanten verzekert dat hij aan de enige offerandevan Christus en aan al Zijn goedGEMEENSCHAP HEEFT. En de oude godzaligeNederlanders beleden in hun belijdenis, die zij alsde voornaamste schat hun nakomelingen hebbenovergeërfd, art. 35, dat onze Zaligmaker JezusChristus het sacrament van het heilig avondmaalverordend en ingesteld heeft om HET GEESTELIJK

LEVEN van hen DIE HIJ REEDS WEDERGEBOREN

HEEFT te voeden en te onderhouden.Mocht misschien iemand vrezen dat sommigen,

die niet weten of zij waarachtige genade bezitten,dan tegen het gebruik van de bondszegels al tebevreesd mochten opzien, ja geheel daarvanafgeschrikt worden, die gelieve toch aan temerken dat men deze vrees en zwarigheid zeergrondig kan wegnemen, zonder juist dedaadwerkelijke gemeenschap aan degenadegoederen uit de betekende zaken van desacramenten weg te werpen. Laat men proberenzulke geslingerde zielen duidelijk en grondig tebewijzen dat de verzekerde bewustheid van degenadestaat tot het wezen van de genade nietbehoort, maar alleen een aangenaam gevolg is, datGod aan allen in diezelfde mate niet gelieft teschenken. Laat men proberen hen verstandig teoverreden het daarom niet nodig is tot het gebruikvan de bondszegels te denken of te zeggen: “ikweet dat ik een bondgenoot ben, of waarachtigegenade heb”. Maar, dat men de wezenlijkeeigenschappen van de bondgenoten in zich bevindt,gelijk onze catechismus met een zonderlingewijsheid doet. Want op de vraag, “voor wie is hetavondmaal des Heeren ingesteld?” antwoordt hijniet: “voor bondgenoten, begenadigden, die durven

zegen dat ze genade hebben”. Maar hij beschrijftde bondgenoten van de wezenlijke eigenschappen.Want veel eenvoudigen weten wel en durven welte zeggen dat zij die eigenschappen bezitten,zonder echter te durven denken of belijden dat zijbondgenoten zouden zijn. Het gaat hen alssommige eenvoudige kinderen, die wel zeggendurven dat zij vijf guldens in de hand hebben, maarniet dat ze een dukaat zouden bezitten, omdat hetlaatste begrip, dat toch hetzelfde betekent, voorhen zo begrijpelijk niet is, en in deverbeeldingskracht wat hoger schijnt dan heteerste. Laat men proberen hen die eigenschappen,wel niet te laag, maar ook niet te hoog of tedonker, voor te stellen. Laat men hen verklaren dedrie eigenschappen van de catechismus, naar deregelmaat van de Heilige Schriften. Laat men henbewijzen dat ze een waar aandeel aan allegenadegoederen hebben, en de sacramentenrechtmatig kunnen gebruiken, als ze het wezenlijkevan deze eigenschappen bevinden, al was het metveel inmengsels van het tegengestelde, en ondervele vrezen. Laat men proberen hen duidelijk teverklaren en grondig te bewijzen, dat een ieder diebekent dat hij tot de ware kerk behoort, uitverschillende gronden verbonden is om het aanbodvan het Evangelie te omhelzen, en Christus’ doodin het avondmal op de rechte wijze te verkondigen.Dat hij geen vrijheid heeft zich, onder welkvoorwendsel het mag zijn, daarvan te onthouden.Dat hij ook niet mag besluiten op de verkeerdewijze, zonder geloofsvereniging met Christus, desacramenten te gebruiken. Maar dat men deaangeboden genade op staande voet omhelzenmoet, om Christus daadwerkelijk aan te nemen. Endat men het sacrament direct gebruiken kan, alhad men op dat ogenblik, wanneer het sacramentuitgedeeld wordt, voor de eerste maal van zijnleven het verbond ingewilligd. Op deze wijze zoumen alle zwarigheden bondiger kunnen oplossenen dichter bij de natuur van de sacramenten, bij deleer van Christus, van de apostelen en van deHervormde kerk blijven, dan wanneer men dedaadwerkelijke gemeenschap van de bondgenotenaan de genadegoederen van de betekende zakenvan de sacramenten wilde uitsluiten.

Uit het gezegde kan men dan ook in hetvoorbijgaan aanmerken dat de sacramenten, aanouderen toegediend, wat nauwer bepaald moetenzijn dan de verkondiging van het Evangelie.Want het Evangelie verzekert ook wel dat zij, diegenoemde eigenschappen bezitten, eendaadwerkelijk aandeel aan Jezus en aan al Zijn

Voorrede 49

goederen hebben, zoals de sacramenten doen, Joh.3:36. Maar het gaat ook nog verder, en het biedtChristus en al Zijn goederen aan de ijselijkstezondaren aan, tot bekering en rechtvaardiging, Jes.55:7. Maar de sacramenten die door ouderen tegebruiken zijn, bepalen zich alleen tot hen diegenoemde eigenschappen hebben, om hen van hunaandeel aan Jezus’ goederen en van Godswelmenendheid om hen daardoor te voeden, teverzekeren. Het Evangelie moet aan alle creaturenverkondigd worden, Mark. 16:15. Maar wie zaldurven zeggen of kunnen bewijzen dat men aanalle ouderen, aan wie men het Evangelie magverkondigen, ook de sacramenten mag toedienen?Immers, de Hervormde kerk gelooft dat men velemensen van het gebruik van de bondszegels werenmoet. Zie de Heidelbergse Catechismus, in de 82e

vraag en antwoord.§57. Het derde stuk dat men in een sacrament

moet aanmerken, is de betrekking welke deuitwendige plechtigheid op genoemde geestelijkezaken heeft. Deze is tweeledig. Het eerste is (1)een teken (2) en een zegel van het laatste. Rom.4:11.

Het is een teken, dat is, een zaak die als eenbekwaam middel die onzichtbare dingen ingedachten brengt, en door zeer eenvoudigeovereenkomsten gemakkelijker en duidelijker doetbevatten. Gods onmondige kinderen wonen hier ineen lichaam, en gaan dagelijks met lichamelijkedingen om, waardoor zij aan het zienlijke en zinlijkezo gewend zijn dat het hen moeilijker valt metonzichtbare dingen te werken. De dood van Jezus,de vruchten daarvan, Gods genade en trouw, en degemeenschap van de gelovigen daaraan, zijn nualle onzichtbare zaken. De Heere laat ze wel inhet Woord verklaren en aan het gehoor brengen.Maar dan moet het verstand zich ook nog metafgetrokken denkbeelden ophouden. Want dewoorden die men hoort of leest zijn niets andersdan tekens van afgetrokken denkbeelden. Watdoet nu de Heere? Hij komt de grofheid van Zijnkinderen te hulp, en laat hen die onzichtbare dingendoor bekwame schilderijen voorstellen aan hetgezicht, de reuk, smaak en het gevoel, zoals doorhet Woord aan het gehoor, om hun ziel die door deinwoning in het lichaam aan het zinlijke gewend is,door alle zintuigen tegelijk op te leiden tot eengemakkelijk verstand ervan. Hij handelt als eentere vader, die zijn klein kind door eenvoudigeschilderijen vermakelijk onderwijst en opwekt,omdat het voor afgetrokken redeneringen nog niet

vatbaar is. O! Onbegrijpelijke neerbuiging van eenGoddelijke barmhartigheid tot Zijn lage kinderen!

De lichamelijke plechtigheid van het sacrament isverder van de geestelijke dingen een krachtigzegel.

Men gebruikt een zegel in twee soorten gevallen.Òf om een zaak te merken opdat het met geenandere vermengt of ons afgenomen wordt, maardat wij het spoedig als de onze bekennen kunnen.Òf ook om een zaak te bevestigen. In beideopzichten zijn de sacramenten zegels.

Die een sacrament op een wettige wijzeontvangen heeft, draagt daardoor een zichtbaarmerkteken van de Allerhoogste, als Zijn Eigenverzegeld goed, waarin Hij groot belang stelt, datHij als het Zijne bekent, en wat Hij voor Zichzorgvuldig bewaard wil hebben.

Maar voornamelijk zijn de sacramenten zegelsvan bevestiging, waardoor Hij de verklaring, die inhet Evangelie gedaan is, bekrachtigt, en tot diepersoon in het bijzonder bepaalt. Het is eenonderpand dat God die persoon in handen geeft,om hem te verzegelen en te verzekeren dat, zozeker hij dat zichtbaar teken ontvangt en voor zichvrijmoedig gebruiken mag, hij ook zo zeker magzijn dat God hem de gemeenschap aan Jezus’lijden en de vruchten daarvan geschonken heeft,en daarbij volharden zal, opdat de bondgenootdaarvan voor zichzelf een vrijmoedig gebruikmaakt, eveneens alsof dat zichtbare teken deonzichtbare zaak zelf was, en of hij de onzichtbaredingen zoals die tekenen, zien, smaken en gevoelenkon. Om deze reden dragen de lichamelijke tekensde naam van de betekende zaak zelf. Matth.26:26,28; Luk. 22:10.

§58. Het vierde stuk dat men in een sacramentonderscheiden beschouwen moet, is het doeleindeen het oogwit, waarom God die onzichtbaredingen door zulke zichtbare plechtigheden laatafschilderen en verzegelen. Dit einde is zeergewichtig en verscheiden.

Vooreerst wil God daardoor de gedachtenis vanJezus’ offer in de kerk levendiger houden. Want inhet offer van Jezus zijn al Gods volmaakthedenluisterrijker verheerlijkt dan in de schepping,onderhouding en regering van de gehele wereld,met al zijn schepselen. Het offer van Jezus is deenige grond van alle troost en van alle echtegodzaligheid, dat God behagen kan. Want hoelevendiger men daarbij bepaald wordt, zoveel tekinderlijker, ijveriger en krachtiger is het gemoedom God in alles uit wederliefde welbehaaglijk tezijn. Hierom is het offer van Jezus het

Voorrede50

allergewichtigste stuk dat er zijn kan. Het isdaarom allerbetamelijkst dat het in eenallerlevendigste gedachtenis bewaard wordt. Ditgebeurt wel enigszins door de verkondiging van hetEvangelie, maar nog veel krachtiger door desacramenten, waar de opoffering van Christus,Zijn lijden, kruisiging, bloedvergieten en dood als ineen zichtbaar schilderij voor de ogen wordtafgetekend. Ook leert de ondervinding dat eroneindig minder aan Jezus’ dood gedacht zouworden dan nu nog gebeurt, als er geensacramenten werden gebruikt. En het is eenzonderlinge voorzienigheid, die zodanig voor desacramenten gewaakt heeft, dat er nog altijd enigeuitbeelding van Jezus’ lijden in is overgebleven,hoezeer ze ook anders bedorven mochten zijn.

De sacramenten dienen ten andere om hetzwakke geloof van Gods donkere entwijfelmoedige kinderen te versterken. Alstekenen zijn ze ingericht om de lome aandacht vanhet zwakke geloof bij de hand te nemen en bij dieonzichtbare dingen te bepalen, en om het donkere,verwarde en trage geloof tot een duidelijke,onderscheiden, vaardige en gemakkelijkebeschouwing van die onzichtbare zaken op tewekken. Als zegels zijn ze geschikt om aanvreesachtigen en geslingerden aangaande hunaandeel aan de genadegoederen, aangaande degetrouwheid van God, en aangaande hun vrijheidom in hun rampzaligheden daarvan gebruik temaken, meer vastigheid bij te zetten. Ze zijn zegelswaardoor zij hun recht, tegen de satan, hetongeloof en allen die het hen betwisten willen, inhet Goddelijk gericht bewijzen, en hethardnekkigste pleit winnen kunnen, als konden zeniets anders te voorschijn brengen. Ze zijnkrachtige aanprikkelingen om toch in alle ellendenvrijmoedig tot God om hulp te naderen, en het vanHem lankmoedig te verwachten. Want men heeftdaarvan een zichtbaar zegel en onderpand inhanden.

De sacramenten verstrekken ten derde om degodzaligen nauwer aan God en aan elkaar teverbinden. 1 Kor. 10:17. Want is God zo genadigdat Hij over de ellenden van Zijn kinderen niettoornt, maar integendeel alles doet om hen teverstaan te geven en te verzekeren dat Hij al hunzonden vergeven heeft, en gestadig vergeven wil,op de onwaardeerbare kosten van Jezus’ offer, endat Hij hen met Christus alle dingen geschonkenheeft, wiens gemoed zou dan door een vertoog vanzulke dingen niet innerlijk aan die Heere kleven?Kent men godzaligen waarin wij zoveel gebreken

tegenkomen dat ons gemoed een weinig van henverwijderd en de band van de liefde een weiniglosser geworden is, dan moet het gemoed gewisweer nader komen en de verslapte band weernauwer toekrimpen, wanneer men in het gebruikvan de sacramenten bemerkt dat wij daar ookbelijden midden in de dood te liggen, dat dieellendige zijn leven zoekt waar wij het wensen tevinden, en dat een verzoende Vader hem daar ookeveneens een onderpand van de vergeving van dezonden geeft. Welk kind zou deze dingen levendigkunnen inzien, en toch vreemd, ongezind,onbarmhartig en onvergevend tegen zijn ellendigstebroeder blijven?

Eindelijk bedoelen de sacramenten de troost ende godzaligheid door deze dingen op hetnadrukkelijkst te bevorderen. Want wanneer hetgemoed bij Jezus’ offer bepaald is; het geloofmeer aangewakkerd werkzaam is; en de band vanbetrekking op God en zijn kinderen nauw istoegehaald, dan is er gewis ook meer troost envrede in het binnenste, en dan gaat de oefeningvan de godzaligheid allerteerst, ijverigst,gemakkelijkst, aangenaamst en voorspoedigstvoort.

§59. Die deze vier stukken nu goed begrepenheeft en samenhecht, zal niet alleen een duidelijken volledig begrip van de natuur van desacramenten hebben, maar hij zal ook de overigevragen, die daaromtrent gemaakt worden,gemakkelijk en grondig kunnen beantwoorden.

§60. Vraagt men: “met welke bedoeling moetiemand de sacramenten gebruiken?” Hetantwoord is: niet om de zaligheid te verdienen, zijnzonden te verzoenen, en ook niet om daardoor alseen middel bij aanvang bekeerd te worden. Maarzijn doelwit moet met de natuur en met het doelwitvan de sacramenten overeenkomen. Hij moet ernaar streven dat hij door het gebruik van hetsacrament, Jezus’ dood mag verkondigen, dat hijin het geloof versterkt mag worden, dat hij naderaan God en de medegelovigen verbonden, en inde ware godzaligheid meer en meerverlevendigd wordt.

§61. Hoe moet men het sacrament gebruikenom die einden daardoor te bereiken? Men moetniet begeren dat God bij het gebruik van debondszegels ons deze vruchten onmiddellijk, ofdoor het te binnen brengen van enige beloftenissendie op de sacramenten geen direct betrekkinghebben, schenken zou. Want het zou eenonbetamelijke verzoeking van God zijn, wanneereen hongerige aan tafel ging zitten met begeerte

Voorrede 51

dat God hem daarom onmiddellijk zonder de spijzezou verzadigen. Maar men pleegt doorgaans teantwoorden dat men de sacramentensacramenteel gebruiken moet. Maar dezeuitdrukking is voor eenvoudigen wat donker. Menverstaat daardoor dat men de sacramentenovereenkomstig zijn natuur en oogwit, alssacramenten gebruiken moet, om daardoor, alsdoor middelen, de begeerde einden te bereiken.Die dan de sacramenten recht en sacramenteel,zoals men het pleegt te noemen, gebruikt, die isinnig begerig om een levendige inleiding in Jezus’lijden, naar een meerdere versterking in het geloof,naar een nauwere verbintenis aan God en degelovigen, en naar een voorspoedigere oefeningvan de godzaligheid. Hij durft God niet teverzoeken dat Die hem deze dingen bijgelegenheid van de bondszegels onmiddellijk, ofdoor het indachtig maken van enigeSchriftuurplaatsen, schenkt. Maar hij merkt desacramenten aan als gepaste middelen, waardoorde Heere dit middellijk gelieft te werken. Bevindtmen dan dat zijn gemoed bij Jezus’ lijden en doodzo niet bepaald kan worden; dat het geloofverzwakt, de band van betrekking op God en degelovigen te zeer verslapt, en de oefening van degodzaligheid niet voorspoedig gaat, dan gebruikt hijhet sacrament in hoop dat de levendigeafschildering van Jezus’ lijden, van de goederendaarvan, en van de gemeenschap van degelovigen, een middel mag zijn waardoor hij in diezaken levendiger ingeleid mag worden. Hij vestigtzijn ogen en aandacht op die uitbeelding. Hijgebruikt het in hoop dat dit onderpand een middelmag zijn om zich op Gods zeggen vrijmoediger teverlaten. Hij zoekt als een redelijk mens zich tebinnen te brengen wat Jezus hem daarbij endaardoor heeft toegezegd. Maar hij merkt zichtegelijk aan als een eenvoudige, die de natuur, derechten en het gebruik van verzegelde brieven nietgoed begrijpt, daarenboven door sluwe vijandenomgeven is, die hem willen misleiden, en diedaarom een Advocaat bij de hand heeft, opdat Diehem de zaken nader uitlegt en in het recht gebruikbestuurt. Hierom geeft hij zich voor, onder en nahet gebruik, aan de getrouwe leiding van deAdvocaat, Voorspraak en Trooster, de HeiligeGeest over, dat Die hem bepaalt bij debijzonderheden van die verzegeling van deAllerhoogste, en hem het rechte gebruik daarvanleert maken. Een verstandige christen probeertniet alleen het genoemde gebruik van desacramenten te maken, op die tijd wanneer ze hem

toegediend worden, maar ook naderhand, vooral intijden van duisternissen en aanvechtingen. Wanthet is hier ook met de sacramenten als metverzegelde brieven gelegen. Ze zijn niet alleen vankracht op dat uur, wanneer het zegel er wordtaangehangen. Ook behoeft men niet te denken datze maar nietswaardige prulbrieven zijn, omdat dewettige bezitter ze in dagen of weken niet inziet.Maar ze doen over jaren nog grote kracht,bijzonder wanneer onrechtvaardige mensen henhet wettig eigendom van het verzegelde goedbetwisten willen. Roept men dan een getrouweadvocaat, die pleegt de verzegelde brief ingedachten te brengen, en hoewel men er inmaanden niet aan gedacht had, weer voor de dagte doen komen, verschillende zaken daaruit voor telezen, en de kracht van het wettige zegel teverklaren, met het gevolg dat de bezitter daarvanmoed vat en het gewichtige pleit op dit enig blijk, ineen rechtvaardig gericht met alle kostenvoorspoedig wint. Zo kan men ook van desacramenten, al had men in verscheidene maandener niet aan gedacht, een zeer voordelig gebruikmaken in de zwaarste duisternissen enaanvechtingen, wanneer de satan en het ongeloofons het wettig aandeel aan Christus en Zijngoederen betwisten willen, en de vrijheid om zevoor ons te gebruiken, wanneer de Voorspraak, deHeilige Geest er dan bijkomt, bij de inhoud en dekracht van de sacramenten bepaalt, en daaropvoor de troon doet pleiten, met het troostrijk gevolgdat hij als een heerlijke overwinnaar zeergemoedigd uit zijn binnenkamer treedt, en van zijngoed een ongestoord, vrolijk gebruik maakt.

§62. Wat is de rechte vrucht van debondszegels? Wanneer men door het gebruikvan de bondszegels die doeleinden verkrijgt,waartoe ze waren ingesteld en gebruikt moestenworden. Want men geniet de rechte vrucht van despijze of een medicijn, wanneer men door hetgebruik ervan de uitwerking, waartoe zij geschiktwaren, ondervindt. Zo bestaat de vrucht van desacramenten niet hierin dat men daardoor anderegoederen dan men gehad heeft, ontvangen zou.Maar dat men de goederen, waaraan men eenwettig aandeel heeft, duidelijker inziet,aangaande het aandeel meer bevestigd wordt, enmen vervolgens de bedoelde einden ondervindt.Ook is de eigenlijke vrucht van de sacramentengeen gestaltelijke verruiming, die veroorzaakt is bijgelegenheid van het sacrament, of onmiddellijk ofdoor een te binnen komende en voorgesteldeopwekkende uitdrukking. Hoewel zulke dingen

Voorrede52

aangenaam en nuttig kunnen zijn, kunnen ze echterook schadelijk zijn. Ze zijn immers geen eigenlijkevruchten van het bondszegel, omdat ze daaruit nietvoortvloeien. Want het kon zeer schadelijk zijnwanneer iemand bij het maken van eenverzegeling verkwikkend getrakteerd werd, methet gevolg dat hij, omdat hij zich met zijnverkwikkend onthaal vermaakt, minder acht hadop de natuur, de kracht en het gebruik van deverzegeling. Want als hij die verkwikking snelverloren heeft, kon hij naderhand die bestendigenuttigheid van zijn verzegeling niet trekken, die hijgehad zou hebben als hij, wanneer hij minderverkwikt was, meer acht op de natuur, kracht enhet gebruik van de verzegeling gehad had. Immers,wanneer een hongerige aan een tafel door eenwonderwerk, of door een heimelijk ander medicijnverzadigd of vervrolijkt werd, dan zou dat wel eenaangename zaak kunnen zijn. Maar men kon hetechter niet als een vrucht van de spijs en drank optafel aanmerken, omdat het daaruit niet wasvoortgekomen. Ten laatste moet men de rechtevrucht van de sacrament niet stellen in de dingendie men, door de bondszegels bemoedigd, bij deMiddelaar moet zoeken. Want het zou een zeerschadelijke dwaling zijn wanneer iemand zichverbeeldde dat hij door het sacrament zoveelkracht moest hebben, dat hij nu zonder Christusgetroost en gemoedigd zou kunnen overwinnen endeugden betrachten. Want de sacramenten dienenmaar als middelen om hen te verklaren enverzekeren dat hij dit alles van de Middelaarzoeken en verwachten moet. Maar die de rechtevrucht uit de sacramenten trekt, voor die zijn debondszegels door de bewerking van de HeiligeGeest middelen geweest, door het gebruikwaarvan hij òf onder het ontvangen òf naderhandin tijden van aanvechting, is opgeleid om aanJezus’ lijden, dood en de vruchten daarvanbedaard, geestelijk en levendig te gedenken; ommeer licht, vastigheid en vrijmoedigheid van hetgeloof in de toenadering tot Christus teondervinden; en om een nauwere verbintenis aanGod en Zijn volk, benevens een levendigereoefening van de godzaligheid te ervaren, door hetopgeklaarder inzicht in die geestelijke zaken, endoor het vrijmoediger gebruik maken van deMiddelaar.

§63. Wat zijn de meest gepast woorden die eendienaar bij de toediening van de sacramentengebruiken moet? Die op het sacrament betrekkinghebben, de natuur en het oogwit daarvan duidelijkverklaren, en die geschikt zijn, niet om de

gebruiker van het sacrament tot andere nuttigedingen te leiden, maar om hem te besturen dat hijnu en naderhand met het sacramentovereenkomstig de aard daarvan mag werken.Immers, van zulke hebben Christus en deapostelen zich bediend, die door alle dienaren veiliggevolgd kunnen worden. Ik wil echter niet zeggendat een dienaar van de sacramenten aan diezelfdewoorden gebonden zou zijn. Maar, dat hij zulkegebruikt, die tot diezelfde einden bekwaam zijn. Zezijn dan veel of weinig, ze zijn dan Schriftuurlijkeuitdrukkingen of ook betamelijke woorden van dedienaar zelf, naar de vatbaarheid van degebruikers ingericht.

§64. Wat is de beste voorbereiding voor hetgebruik van de sacramenten? Een ernstigebeproeving of men die drie wezenlijkemerktekens bevindt, die een rechte gebruikerbezitten moet. Een ernstige strijd dat hij, die zebevindt te missen, ze direct deelachtig mag wordenom het sacrament ook op de rechte wijze tegebruiken. Een naarstige waakzaamheid om zichin geen arbeid of gestalten, welke van hetbondszegel kunnen aftrekken of in verwarringbrengen, onbedachtzaam in te wikkelen. Al washet ook dat ze op zichzelf beschouwd goed waren,en door anderen, die wat sterker zijn, zonderschade konden waargenomen worden. Eenbedaarde en onderscheiden overweging van denatuur en het oogwit van de sacramenten. Eneindelijk een aanhoudend gebed dat God ons ZijnGeest en genade geeft, opdat wij het sacramentovereenkomstig zijn aard mogen gebruiken.

§65. Wat zijn de beste gestalten onder hetgebruik van de bondszegels? Bedaardheid. Eenaandachtige beschouwing van de uitwendigeplechtigheid. Een bedaard luisteren naar deverklaring die ervan gedaan wordt. Een stilleoverweging onder het een en het ander, van denatuur en het oogwit van het bondszegel. Eengeestelijke opklimming door deze middelen tot degeestelijke zaken. En een ootmoedige opvolgingvan de leiding van de Geest, waardoor meneenvoudig daarbij blijft staan waarbij Hij bepaalt;en waardoor men zich in een eenvoudigeoprechtheid zodanig voor Gods aangezichtgedraagt als men zich bevindt; zonder zich in ietseigenzinnig te willen indringen.

§66. Wat is een geschikte nabetrachting van desacramenten? Sommigen antwoorden: eenverbondsmatige wandel. En ze verstaandaardoor dat men nu door eigen licht,gerechtigheid en kracht, zonder als een blinde,

Voorrede 53

schuldige en krachteloze weer tot Christus temoeten komen, de zonde bestrijdt, overwint en alledeugden betracht. Gewis een wettisch misbruiktegen de natuur van het genadeverbond en tegenhet oogwit van de sacramenten. Maar de rechtenabetrachting is in de volgende zaken voornamelijkgelegen. Men herinnert zich, en probeert door deGeest in de zin van de gedachten van het hart tebewaren, wat God in het bondszegel verklaardheeft. Men wordt daardoor liefelijk aangespoordom voor die Heere welbehaaglijk in alles tewandelen. Men nadert op de verklaring van deHeere, die in en door de bondszegels gedaan is,met vrijmoedigheid tot Jezus’ volheid, en zoektdaar alles wat men tot zaligheid en godzaligheidnodig heeft. Wil de satan en het ongeloof ons intijden van donkerheid en aanvechting influisterendat wij na deze of gene zwakheid, met dit of datgebrek, schuld en machteloosheid niet mogenterugkomen, of een gunstige aanneming mogenhopen, dan wordt men op de juiste tijd, dat isdikwijls wanneer de nood op het hoogste is, doorde Advocaat, de Heilige Geest, bij het bondszegelbepaald. Men grijpt daarop moed. Men weerstaatde duivel, het ongeloof, of andere mensen die henhelpen willen. Men nadert weer op die verklaringtot God. Men pleit daarop. Men wordt geholpen.En men wint de pleit tegen onze vijanden.

§67. Wie zijn de wettige gebruikers van debondszegels? Ik vraag opnieuw: welke vrouw is dewettige houdster van het huwelijkscontract, enwelke man is de wettige houder van eenverzegelde koopbrief? Zou het ook naar uwgedachten, een vreemd, lichtvaardigvrouwspersoon, of een vijand zijn, die deaangeboden koop met voeten vertrapt had? Uzegt: geheel niet. Want geen vrouw heeft eenwettig recht op de verzegelde huwelijksbrief, danzij die het daarin beschreven huwelijk, of enige tijdtevoren, of op die dag toen de brief gemaakt werd,gesloten heeft. En niemand komt de verzegeldekoopbrief toe, dan die de koop die daarin vermeldis ook gesloten heeft. Breng dit tot de voorgesteldevraag over. Dan zult u zelf uw vraagbeantwoorden. Iedere mens die in de kerkverkeert, is verplicht om de aangeboden zaligheidte omhelzen, alle ordeningen die door Christus inZijn kerk gemaakt zijn, en daarom ook deverkondiging van Jezus’ dood in de bondszegels,op de rechte wijze waar te nemen. Niemand magvoornemen dat hij zich daarvan onthouden wil.Niemand mag besluiten het op een huichelachtigewijze te doen. Die het nog niet recht doen kan,

moet proberen daartoe in staat te raken, waartoehem alles wat hij nodig heeft, in het Evangeliewelmenend wordt aangeboden. Willigt hij hetaanbod van het Evangelie, op het ogenblik dat debondszegels worden uitgedeeld, welmenend in, danmag hij het op dat ogenblik ook gebruiken. Die hetnog niet gedaan had, mocht ook wel aan die plaatsgaan, en zien of het gedrag en het geluk van debondgenoten een middel tot zijn opwekking mochtzijn, om de aangeboden genade mede oprecht in tewilligen, en zo het zegel eveneens te ontvangen.Maar blijft iemand in zijn ongeloof, dan heeft hij indie staat geen recht om het bondszegel voor zichte nemen. Doet hij het, dan doet hij kwaad. Wanthij neemt huichelachtig aan wat hem niet toekomt.Laat hij het, dan doet hij kwaad. Want hij weigertde aangeboden genade te omhelzen, en deingestelde ordeningen van Christus op de rechtewijze waar te nemen.

Men dient hier vooral een nauwkeurigonderscheid te maken tussen een recht en geenrecht, een gelovig en ongelovig gebruik, alsmedetussen kunnen en moeten of verplicht zijn.

Een begenadigde die de eigenschappen van debondgenoten bezit, hoewel hij geen ruimte mochthebben om van zichzelf te denken dat hij eenbondgenoot zou zijn, is niet alleen verplicht desacramenten te gebruiken, maar kan het ook opeen betamelijke wijze doen.

Een gedoopte onbekeerde zondaar is weliswaarniet bekwaam om de sacramenten op de rechtewijze te gebruiken. Toch is hij verplicht om het nietongelovig, maar gelovig te doen. Dit kan men uitMatth. 28:19 ontegenzeglijk bewijzen. Want daarverklaart de Heiland zeer duidelijk dat zij, die in deNaam van de Drieënige God gedoopt zijn, ookverplicht zijn om alle instellingen, welke God in dekerk gemaakt heeft, te onderhouden. Hij zegt:leert hen onderhouden alles wat Ik u gebodenheb. Omdat Hij nu Zijn apostelen geboden had desacramenten tot Zijn gedachtenis te gebruiken,daarom volgt immers dat zij dit aan de gedooptenook leren te onderhouden, of, wat hetzelfde is, inZijn Naam gebieden moesten. En dit moeten nietalleen de apostelen, maar ook alleevangeliedienaars die de doop bedienen, zeerzorgvuldig nakomen. Als een evangeliedienaar eenmens die alleen gedoopt is, te verstaan gaf dat hijniet zondigde wanneer hij zich van de tafel van deHeere onthield, dan zou hij in zijn haasten eenoorzaak zijn dat veel zondaars zorgelozer werden,en hij zou een voornaam gebod van Christusontbinden. Want een gedoopte die niet onderhoudt

Voorrede54

wat hem te onderhouden geleerd of gebodenwordt, moet voorzeker geacht worden zwaar tezondigen.

Maar, mag men dan wel censuur over ergerlijkepersonen oefenen? Zeker. Maar men verklaartdoor de censuur op geen enkele manier dat dieergerlijke mensen niet verplicht zouden zijn om hetsacrament gelovig te gebruiken. Maar alleen dat zijhet niet mogen misbruiken.

Heeft dan Christus het Heilig Avondmaal nietalleen voor Zijn gelovigen verordineerd? Immersja. Hoe kan men daarmee nu overeen brengen datongelovigen ook verplicht zouden zijn om hetgelovig te gebruiken, en dat zij zondigen zoudenwanneer zij het niet doen? Zeer gevoeglijk. Wanthij heeft geordineerd dat het sacrament tot Zijngedachtenis gelovig gebruikt zal worden. Ditkunnen Zijn gelovigen alleen doen. Hij heeft hetniet voor ongelovigen verordineerd om het doorongeloof te misbruiken. Toch kan het gevoeglijksamengaan dat een gedoopt ongelovig mensverplicht is en blijft om het ook gelovig, op derechte wijze, te gebruiken. Want de plicht van demens hangt immers niet van zijn krachten, maarvan de geboden van de Heere af.

Vraagt men: “wat is het grootste kwaad? Hetdoen of het laten?” Ik oordeel dat zulke vragenniet nuttig, maar zeer schadelijk zijn. Want velenzoeken daardoor maar een bedeksel om het een ofander kwaad ongestoorder te bedrijven. Het isbeide kwaad. Niemand mag een minder zedelijkkwaad kiezen om een groter te ontwijken. Hijmoet goed doen. Zegt men: “door zo’n handelwijzezou men de mensen zeer verlegen maken.” Evendaartoe is het ook ingericht, opdat zorgelozemensen mochten ontwaken, en in wareverlegenheid over hun beklaaglijke toestand ernstigstrijden om de bondszegels op de rechte wijze tegebruiken.

Immers, de gerechtigde gebruikers, voor wieChristus de bondszegels heeft ingesteld, zijn naarde leer van de Heilige Schriften en van deHervormde kerk, wedergeboren mensen, die hetgeestelijk leven en de wezenlijke eigenschappendaarvan bezitten. Het kan ook niet anders zijn

omdat in de bondszegels niet de waarheid opzichzelf bezien, maar het aandeel van debondgenoten aan Christus en Zijn goederenverzegeld wordt, zoals wij boven grondig genoegbewezen hebben.

Vraagt men: “moeten zij, voor wie desacramenten zijn ingesteld dan denken en zeggen:ik ben wedergeboren?” Dan hoef ik maar tewijzen op wat boven, blz. 48, gezegd is.

Meent men dat men door deze leer verschillendemensen de middelen tot bekering ontneemt, enmaar gelegenheid geeft om zorgelozer te worden,dan antwoord ik dat de Heilige Schriften en deHervormde kerk, die deze leer verkondigen, datniet bedoeld hebben. Het doet ook niets minderdan dat. Het laat aan de onbekeerden alle gepastegenoegzame middelen die God tot hun bekering enopwekking verordend heeft, de ernstigeverkondiging van het Evangelie, en het gebruik vande doop die hen in de kindsheid met vele grondentoegediend is, waarvan dadelijk nader. Verachtenzij deze middelen, dan kan men zich weinigvoordeel beloven, wanneer men een middel, datGod tot versterking van de bekeerden verordendheeft, zo probeerde te schikken dat men deversterkende kracht voor de bekeerden voor eengroot gedeelte eruit wegnam, opdat het een nieuwmiddel voor onbekeerden zijn mocht, die demiddelen niet achten die eigenlijk voor henverordend zijn. Ook is er geen reden van vrees datmen iemand door deze leer omtrent het rechtgebruik van de sacramenten zorgelozer zoumaken. Want een ieder moet zich uit andere enzekerder gronden verplicht achten tot hetrechtmatig gebruik. Nog minder grond heeft menom te vrezen dat men door genoemde leer veledonkere begenadigden, die niet weten dat zijgenade hebben, in verwarring zou brengen, of tothet rechte gebruik van de bondszegelsonvrijmoedig maken. Want de merktekens waaruitmen weten kan of men een sacrament op derechte wijze kan gebruiken, zijn zo eenvoudig, datde donkerste begenadigde, wanneer hij maarbedaard is, als het verstandig voorgesteld is,gemakkelijk in zich vinden kan.

D.

§68. Wat ik van de natuur van de sacramenten inhet algemeen herinnerd heb, oordeel ik deels dathet tot mijn tegenwoordig oogwit nodig is, en deelsdat het bij deze gelegenheid tot nut van sommigedonkere zielen genoemd mag worden. Ik ga nu

verder om nog iets van de kinderdoop in hetbijzonder te spreken, waartoe het voorgaande voorhet grootste gedeelte een voorbereiding geweestis.

Voorrede 55

§69. Men zou het op de volgende manier kunnenbeschrijven. (1) Een plechtige, heilige en beknopteindompeling van jonge kinderen van de gemeente,aan wie de belofte toekomt, (2) waardoor hetwettig aandeel aan de belofte, die God uit vrijegoedheid gegeven heeft, dat Hij op grond vanJezus’ dood en opstanding ook een God van hetzaad van de gemeente wil zijn, en deze kinderendes toorns tot Zijn kinderen aannemen wil en vanschuld en smet wil wassen, (3) eerst aan degemeente en daarna aan het zaad als het tot jarenvan onderscheid gekomen is, (4) wordt betekenden verzegeld, (5) teneinde q de gemeente dezegedoopte kinderen, , als Gods verzegeld goed zouaanmerken, ,, ze zorgvuldig voor de Heerebewaren en opvoeden, ,,, en met vollevrijmoedigheid benevens een betamelijkeonderwerping aan Gods bijzondere bepalingen, hetnodige voor hen te zoeken, qq en teneinde dezegedoopte kinderen, als ze tot jaren vanonderscheid gekomen zijn, van de hen toekomendebelofte een vrijmoedig en spoedig gebruik zoudenmaken.

§70. Zal iemand die in zijn kindsheid gedoopt isvan zijn doop een recht gebruik maken, dan dienthij eerst verzekerd te zijn dat de doop van dekinderen door God ingesteld is.

Hoewel velen die buiten ons zijn, en sommigedonkere onder ons, zich inbeelden dat dezewaarheid òf onmogelijk òf zeer bezwaarlijkbewezen kan worden, zo schijnt het mij echter toedat wij, God zij dank! voor deze troostrijkewaarheid zulke duidelijke en zekere bewijzenhebben, die bekwaam zijn om een ieder die goedkan oordelen, en die door geen ongegrondevooroordelen of twijfelzucht bedwelmt is, daarvanzodanig te overreden, dat er niet de minstetwijfeling in zijn gemoed kan overblijven. Mij zijneen goed aantal van zulke bewijzen bekend. Ik zalechter nu maar drie bijbrengen, die (1) van debesnijdenis, (2) van de betrekking van dekinderen, (3) en van het gedrag van Christusontleend zijn.

Ik zeg, het eerste is van de besnijdenis ontleend.Ik vooronderstel de volgende waarheden. Dekinderen zijn onder de tijd van de verwachting opGods uitdrukkelijk bevel besneden. De besnijdenisis afgeschaft, en de doop daarvoor in de plaatsgekomen. Dit behoef ik niet door langeredevoeringen te bewijzen, omdat het vanzelfduidelijk is. Want zijn er niet onder het OudeTestament twee gewone sacramenten geweest, debesnijdenis en het pascha? Zijn die niet

afgeschaft? Hebben wij onder het NieuweTestament daarvoor niet twee andere, de doop enhet avondmaal gekregen? Is dan niet hetavondmaal in plaats van het pascha gekomen? Inplaats van wat is dan de doop gekomen? Iedereenantwoordt: in plaats van de besnijdenis. Verder.De besnijdenis was zowel een sacrament van hetgenadeverbond als de doop. Rom. 4:11.Besnijdenis en doop hebben daarom alssacramenten van het genadeverbond hetzelfdewezen. Op deze gronden besluit ik nu zeereenvoudig, duidelijk en onweersprekelijk aldus. Ishet eerste bondszegel van het genadeverbond, debesnijdenis, op uitdrukkelijk bevel van God ook aanhet zaad van de gemeente bediend, dan moetvolgen dat het zegel dat daarvoor in de plaatsgekomen is, ook op Gods bevel aan de kinderenvan de gemeente bediend moeten worden, zolanger geen uitdrukkelijk tegenbevel of een gegrondereden, die niet tegen de besnijdenis gold, tegen dedoop in Gods Woord te vinden is. Omdat nu dedoop van de kinderen in Gods Woord nergensverboden is, en ook geen zwarigheid, die tegen debesnijdenis niet zou gelden, tegen de doop gemaaktkan worden, daarom volgt dat de kinderenevengoed op Gods bevel gedoopt moeten worden,als zij daarop besneden zijn. Ik zal dit bewijs totdienst van de eenvoudigen met een gelijkenisophelderen. Stel eens, een rijke man had een armeweduwe met vele kleine kinderen een huisvergund, onder uitdrukkelijke verklaring dat zij enhaar kinderen het voor niets mochten bewonen.Diezelfde heer vond het na verloop van tijd goeddie weduwe in plaats van het eerste huis eenandere ter bewoning te verlenen. Mocht dan dieweduwe haar kinderen niet evengoed in dit laatstehuis als in het eerste meenemen, zolang die heerde kinderen niet door een uitdrukkelijkeverandering of bepaling had uitgesloten? En als nuzo’n bepaling of verandering niet gemaakt was,mocht men dan uit kracht van de nadere verklaringdie omtrent het eerste huis gedaan was, nietvolkomen zeker zijn dat nu, niet alleen de weduwe,maar ook haar kinderen naar het goedvinden vande eigenaar dit laatste huis bewoonden, hoewel deheer bij verwisseling van de huizen de kinderenniet uitdrukkelijk opnieuw genoemd had? Of denku in, een welmenende dokter had aan een ziekevrouw, die verschillende zieke kinderen had, eenmedicijn beschikt, met uitdrukkelijke last dat nietalleen de moeder maar ook de kinderen daarvanzouden gebruiken. Hij zond de andere dag eenander medicijn om in plaats van het eerste te

Voorrede56

gebruiken, zonder iets aangaande de kinderen telaten weten. Volgde het dan niet uit de eerstebepaling dat ook de kinderen van het laatste, zowelals de moeder, gebruiken moesten? Wat zou u vaneen moeder denken die haar zieke kinderen nuniets van het medicijn wilde geven, maar het voorzich alleen wilde behouden, omdat de dokter bij hetlaatste medicijn de kinderen niet uitdrukkelijkgenoemd had, zoals bij het eerste, voor welk hetlaatste in plaats gekomen was? U zou zeggen: dievrouw was al te eenvoudig, te vreesachtig of tebedwelmd, en zij deed zich en haar kinderen nietgoed. Wat zegt u dan van hen die zwarigheidomtrent de kinderdoop maken, omdat Christus bijde instelling van de doop de kinderen nietuitdrukkelijk genoemd heeft, zoals bij debesnijdenis gebeurd is, voor welke de doop in deplaats is gekomen?

Het andere bewijs is van de betrekking van dekinderen op de kerk en de beloften genomen. Ikvooronderstel hier weer de volgende waarheden.De kerk bestaat uit godzalige mensen. Hunkinderen hebben, als hun voornaamste goed, eennauwe betrekking op hen, en zo op de kerk. Godheeft aan de gemeente niet alleen voor hun eigenpersonen, maar ook voor hun zaad beloftengeschonken. De beloften komen daarom aan dekinderen mede toe. Gen. 17:7. Matth. 19:14. Hand.2:39. Ik besluit nu hieruit, op de betamelijkheid vande kinderdoop, zo. Mag dan het aandeel aan debelofte, dat de kerk voor zijn zaad heeft, nietevengoed betekend en verzegeld worden, als hetaandeel van de beloften voor de eigen persoon vande ouderen? Temeer daar dat in hetgenadeverbond, op Gods bevel, eeuwenlanggebruikelijk is geweest, en de Heere daaromtrentnooit enige verandering heeft gemaakt. Ik zal dezaak weer met een gelijkenis ophelderen, opdateenvoudigen het bewijs des te gemakkelijkerbevatten mogen. Denk u in dat een rijk mens aaneen ouder persoon en aan een onmondig kind eenerfenis vermaakt had. Mocht nu de erfenis van hetkind niet evengoed door een wettig zegel bevestigdworden als de erfenis van de oudere? Immers ja.Maar het onmondig kind begrijpt niets van hetzegel, en ook niet hoe men daarmee moet omgaan.U zult antwoorden: toch is het zegel voor hemnodig en nuttig. Want zijn ouders of voorstanderszullen daarvan gebruik maken tegen boze mensendie dit erfgoed betwisten willen, en het kind als hettot jaren van onderscheid gekomen is, zal het zeergoed begrijpen en gebruiken kunnen. Maar zou hetniet beter zijn dat de verzegeling van de erfenis

van het onmondig kind uitgesteld werd tot de tijddat het er zelf over oordelen kon? In het minsteniet. Want wanneer de testamentmaker heterfgoed van de onmondige in die tere kindsheid alheeft laten bevestigen, dan blijkt het des teduidelijker dat hij geen voorwaarde om recht tothet erfgoed te hebben, die van het kind zouafhangen, verwacht heeft. En hoe ouder deverzegeling is, zoveel te nuttiger kan het in veelgevallen zijn. Ze begreep de spreker het immers,Ps. 22:10,11, waar hij zegt: Gij zijt het immers,die mij uit den buik hebt uitgetogen; die mijhebt DOEN VERTROUWEN, zijnde aan mijnermoeders borsten. Op U ben ik geworpen vande baarmoeder af; van den buik mijner moederaan zijt Gij mijn God.

Het derde bewijs doet het gedrag van deHeiland ons aan de hand, in Matth. 19:13-15,Mark. 10:13-16 aangetekend. Er waren mensendie òf hun òf andere kinderen tot de Heilandbrachten. De apostelen schijnen toen in eenongestalte gestaan te hebben, die nu hen aankleeftdie omtrent de kinderdoop onnodige zwarighedenmaken. Ze probeerden dit te beletten, terwijl zemisschien dachten: “die kindertjes hebben noggeen verstand, en begrijpen niets van wat onzeMeester omtrent hen doet of zegt. Waartoe danhet brengen van zulke kinderen? Het is beter datmen ouderen, die begrijpen kunnen wat Hij zegt endoet, tot Hem leidt.” Maar de Heiland Zelfbestond geheel anders. Hij nam het gedrag van deapostelen zeer kwalijk, zoals Hij buiten alle twijfelhet gedrag van hen, die in dit stuk op de donkereapostelen lijken, nu ook nog zeer kwalijk neemt.Hij gebood dat de kinderkens tot Hem gebrachtzouden worden, zonder te onderzoeken of deouders, van wie ze onmiddellijk geboren waren,waarachtige genade bezeten hadden. Hij nam zeop Zijn armen. Hij drukte ze aan Zijn gezegendeborst. Hij verklaarde dat hen het koninkrijk derhemelen toekwam. Hij bevestigde dit door eenbuitengewoon zegelteken van de oplegging van dehanden. Uit dit gedrag van de Heiland besluit ik nuop de allerwettigste wijze aldus. Heeft de HeilandZelf verklaard dat aan de kinderen het koninkrijkder hemelen toekomt, en heeft Hij hun aandeel aandeze belofte door de oplegging van de handenverzegeld, waarom zou men aangaande deverzegeling van diezelfde waarheid door hetgewone bondszegel zwarigheid maken? Temeerdaar dit op Gods uitdrukkelijk bevel eeuwenlang inde kerk gebruikelijk is geweest, en de Heere

Voorrede 57

daaromtrent nooit enige verandering gemaaktheeft.

Ik vertrouw dat een ieder, die enig vermogenheeft om de samenhang in te zien tussen zekeregronden en de besluiten die daaruit wettig afgeleidzijn, en die door geen vooroordelen of vreesachtigebedwelmingen verhinderd wordt om zijn vermogente gebruiken, van de betamelijkheid en gegrondheidvan de kinderdoop in zijn ziel verzekerd zal zijn, zogauw hij de voorgestelde bewijzen met eenbedaard en waarheidlievend gemoed heeftovergelezen en recht begrepen.

§71. De zaak nu die in de kinderdoop wordtuitgebeeld en verzegeld, is in geen geval dat hetkind dat gedoopt wordt, reeds genade,rechtvaardiging en heiliging zou bezitten, of in hettoekomende in een daadwerkelijke bezittingontvangen. Want dat is in Gods Woord nietgegrond en wordt door de dagelijkse ondervindingtegengesproken. Maar de betekende zaken in dekinderdoop zijn de volgende. (1) Eerst wordt hetlijden, dood, begraving en opstanding van Christus,met de daaruit voortvloeiende vruchten, deafwassing van de zonden, dat is de wegnemingvan de vuile schuld, smet en kracht van de zonde,in de rechtvaardiging en heiligmaking, daar zeerlevendig uitgebeeld. Rom. 6:3-6. Hand. 22:16. (2)Daarna de belofte dat God op de betamelijkegrond van Jezus' dood en opstanding, niet alleenvan de gemeente maar ook van hun zaad eenGod wil zijn. Dat Hij zulke toornkinderen wilaannemen tot Zijn kinderen, en ze van schuld enzonde wassen. Want in de besnijdenis, die aanAbraham zelf werd gegeven, werd uitgebeeld datde Heere een God van Abraham was. Maar in debesnijdenis die aan zijn zaad bediend werd, werdafgeschilderd dat de Heere een God van zijn zaadwilde zijn. Gen. 17:7. Intussen blijkt het uit deonbepaalde uitdrukkingen en uit andere nadereverklaringen dat God niet belooft ieder kind in hetbijzonder tot de daadwerkelijke zaligheid te zullenbrengen. Want God wil daaromtrent Zijnonafhankelijke vrijmacht behouden, waaraan degemeente zich billijk onderwerpen moet. (3) Tochwordt deze belofte niet op zichzelf staand enonzeker hier voorgesteld. Maar hier wordt ookuitgebeeld het daadwerkelijk aandeel dat degemeente, en ieder kind dat gedoopt wordt, voorzijn hoofd mede aan de gedane belofteaangaande het zaad van de gemeente heeft.Hoewel het kind de beloofde zaken nog niet inbezitting heeft of geniet; en hoewel de meestekinderen het door schuld van hen en van hun

ouders ook nooit genieten, toch komt zowel degemeente als de gedoopte kinderen, een ieder inhet bijzonder en hen allen in het algemeen, debelofte toe. Dat is, Jezus' dood en opstanding metalle vruchten daarvan wordt hen aangeboden.Hoewel ze van nature kinderen des toorns zijn,hebben toch de gemeente, en de kinderen als zetot jaren van onderscheid gekomen zijn, recht,vrijheid en verplichting om van die belofte eenrechtmatig gebruik te maken. En elk kind dat,wanneer het tot zijn jaren gekomen is, de beloftegelovig omhelst, kan verzekerd zijn dat het debeloofde zaken zelf daadwerkelijk deelachtig is, eneeuwig genieten zal. Deze zaak wordt, God zijdank! met zulke duidelijke woorden in de HeiligeSchriften voorgesteld, dat men geen duidelijkerebedenken kan. Gen. 17:7. Mark. 10:14. Hand.2:39.

§72. Op genoemde geestelijke dingen heeft dekinderdoop de betrekking van een teken en eenzegel.

Het is een teken op die wijze die wij boven vande sacramenten in het algemeen genoemd hebben.

De kinderdoop is ook een zegel. (1) Een zegelvan onderscheiding. Een merkteken dat God opde kinderen laat zetten, dat zij Hem toekomen, enZijn wettig verzegeld goed zijn, dat Hij voor Zichzorgvuldig bewaard wil hebben. (2) Een zegel vanbevestiging, waardoor God het aandeel aan debelofte, boven beschreven, bekrachtigt.

Het is zo’n teken en zegel (1) eerst voor degemeente en elke oudere in het bijzonder, aanwelke God zo’n belofte aangaande hun zaadgedaan heeft. Want de besnijdenis, die toegediendwas aan de kinderen die in Abrahams huis waren,was voor Abraham een zegel dat de Heere eenGod van zijn zaad wilde zijn. Gen. 17:7-13. (2)Daarna is de kinderdoop een teken en een zegelvoor iedere gedoopte in het bijzonder, waarvan hij,als hij tot meerdere jaren gekomen is, eenverstandig gebruik dient te maken.

§73. Het doeleinde van de kinderdoop is in hetalgemeen hetzelfde dat wij boven, aangaande desacramenten in het algemeen, hebbenaangewezen. In het bijzonder bedoelt God door dedoop van de kinderen (1) Zijn bijzonder recht ophen openlijk te tonen en te bekrachtigen. (2)Daarna wil Hij daardoor de gemeente en dekinderen tot gelovige werkzaamheden opwekkenen daarin versterken en besturen. Hij wil daarinduidelijker tonen en nadrukkelijker bekrachtigen,dat de gemeente met al zijn toornkinderen, maarootmoedig en vrijmoedig, echter met een

Voorrede58

betamelijke onderwerping, mag naderen en voorhen gebruik van de belofte maken. En dat degedoopte kinderen de gedane belofte voor zichzelfmaar vrijmoedig gebruiken mogen. Hierom heeftde voorzienigheid het bestuurd dat de naam van dekinderen bij de doop plechtig genoemd moetworden, opdat die persoon die deze naam draagt,zou denken dat de belofte hem in het bijzondereveneens toekwam, en opdat hij gelegenheid zouhebben om, zo vaak zijn naam genoemd ofgeschreven wordt, aan de verklaring waarbij dienaam hem plechtig gegeven is, te gedenken. (3)En daardoor is de doop eindelijk ingericht om degedoopte kinderen aan de Heere en Zijngemeente nader te verbinden.

§74. Uit de waarheden die ik van de kerk, vanhet verbond, van de sacramenten in het algemeen,en van de kinderdoop in het bijzonder, tot hier toeniet zonder gewichtige inzichten genoemd heb, kanmen nu met grond en voldoende veiligheid enzekerheid, alle vragen die aangaande dekinderdoop gedaan worden, beantwoorden.

§75. Wat is de grond waarop de doop aan dekinderen betamelijk bediend kan worden? (1) Nieteen daadwerkelijke of voorondersteldewedergeboorte van de kinderen die men zaldopen. Ook niet het waarachtige geloof van deouders, uit wie de kinderen onmiddellijk geborenzijn. Want de Heilige Schriften geven ons nergensaanleiding om dat te denken, maar wel om van hettegendeel verzekerd te zijn. En als het waarachtigegeloof van de ouders, waaruit de kinderen geborenzijn, de grond zou zijn waarop de kinderen gedooptmogen worden, dan zouden de meestebegenadigden voorzeker ongedoopte mensen zijn,en van al de troost, die men door het middel van dedoop genieten kan, beroofd zijn. Want zeer veelgodzaligen zijn geboren uit ouders, waarvan menniet kan denken dat zij het ware geloof bij de doopvan hun kinderen, of ooit, bezeten hebben. Daaromzou die doop zonder grond, onwettig, en geen doopzijn, als de genoemde stelling doorging. En omdatzij, die in hun kindsheid gedoopt zijn, niet opnieuwherdoopt worden, zo zouden deze dan zondergrond, kwalijke en ongedoopte mensen zijn. Hoeongegrond en schadelijk is dan die stelling, welkesommigen met een goede ijver menen staande temoeten houden! Men kan ook het uitwendiglidmaatschap tot het avondmaal van de oudersvan de kinderen, voor geen grond van de doophouden, omdat voor zo’n gevoelen zowel in deHeilige Schriften als in de natuur van de zaak,geen enkele grond te vinden is. Evenzo is het

gelegen met het geloof van de voorouders, datsommigen in Abraham of misschien veiliger inNoach zoeken. (2) Maar de enige grond waaropde kinderen gedoopt kunnen worden is dat hennaar Gods vrijmachtige en ongebonden bestelling,de belofte toekomt. Want zo gauw iemand eenwettig eigendom aan een zeker goed heeft, kan hetook wettig verzegeld worden. Hand. 2:38,39.

§76. Wat moet men bedoelen wanneer men dekinderen laat dopen? Het doeleinde moet buitenalle twijfel naar het oogwit van de kinderdoop zelfingericht zijn. Men moet voorzeker de kinderenniet laten dopen om aan een loutere gewoonte tevoldoen; om de kinderen een bekende naam tegeven; of dat ze bij verarming, bij erfenissen, of bijvergevingen van ambten een geëist doopcedelzouden kunnen tonen. Het moet ook niet gebeurenopdat door dat uiterlijk waterbad zelf hun zondenzouden weggenomen en zij gezaligd worden.Maar het moet gebeuren teneinde (1) de HeereZijn merk en teken er op mocht zeggen, (2) endat men voor de gemeente en de kinderen eenmiddel tot versterking en nadere verbintenis aande Heere en Zijn volk mag ontvangen.

§77. Waarin bestaat het rechte gebruik van dekinderdoop? Dat men daardoor als een gepastmiddel de bedoelde einden onder de bewerkingvan de Heilige Geest probeert deelachtig teworden, zoals boven van de sacramenten getoondis.

§78. Wat is de rechte vrucht van de kinderdoop? Niet een nieuw recht op eennieuwe zaak, dat men tevoren niet gehad heeft.Maar meer licht, vastigheid, opgewektheid enbestendigheid om van ons recht, in weerwil vanal onze vijanden, een recht gebruik te maken.

§79. Wat is de rechte voorbereiding tot dekinderdoop? Geen twist over namen. Geen gezoeknaar zogenaamde rijke, vermogende enaanzienlijke doopgetuigen, waarvan men rijkegiften of aanzienlijke bevorderingen verwachtenkan. Geen moeite om het kind, waarvoor, als zijngewaad naar zijn natuur en de aard van de doopgeschikt zou worden, een zak en bestrooiing metas zeer gevoeglijk passen zou, wild, prachtig enkostbaar op te sieren. Maar een naarstige strijd ineen geschikt gebruik van middelen, en in hetgebed, om de natuur en het oogwit van dekinderdoop goed te verstaan en om zichovereenkomstig deze dingen voor, onder en nade doop goed te gedragen.

§80. Wat zijn betamelijke gestalten onder dekinderdoop? Opnieuw bedaardheid. Een

Voorrede 59

onderscheiden, levendig inzicht in, en vrijwilligebekentenis voor God en de gemeente van dediepe ellendigheid van het kind. Eenbeschouwing van de plechtigheid, en voorts datboven, §65, genoemd is.

§81. Waarin bestaat de rechte nabetrachtingvan de kinderdoop? (1) De ouders en de gehelegemeente dienen q zich dagelijks te herinneren datGod Zijn merk en zegel op de gedoopte kinderenheeft gezet, en dat zij het verzegelde goed van Goden van de kerk zijn. Die gedoopte kinderen in zijnhuis, onder zijn opzicht en om zich heeft, die heeftallergewichtigste personen om zich. Hij behoortmet de uiterste zorgvuldigheid toe te zien dat hijzich aan hen niet vergrijpt; dat hij ze nietverwaarloost; dat hij hen niets laat zien en horenwat hun zeden kan bederven; dat hij hun heil naarziel en lichaam bevordert, en dat hij hennavolgbare voorbeelden in het goede geeft. Hoekwalijk zou een vorst het nemen wanneer eenonderdaan een kostbaar paard, waarop die vorstzijn wapen had laten branden, en dat hij hem totvoeding en bewaring had toevertrouwd, doorwreedheid wilde mishandelen of dooronoplettendheid wilde verzuimen! Hoe kwalijkneemt het dan de Koning van alle koningen, en deHeere van alle heren, wanneer mensen Zijnverzegeld goed, de gedoopte kinderen, onderwelke Hij verschillende vaten van barmhartigheidheeft, en tonelen waarop Hij de gehele rijkdom vanZijn volmaaktheid vertonen wil, zou mishandelen,verzuimen, of door kwade voorbeelden bederven!qq De gemeente en de ouders moeten verder op deverklaring die door God gedaan is, en op de grondvan Jezus’ dood en opstanding, voor de gedooptekinderen met vrijmoedigheid en onderwerping totGod gaan; het nodige smeken, in vertrouwen datGod het niet kwalijk neemt wanneer zij met hunadderengebroedsels tot Zijn voeten komenaanslingeren. En zij behoren met de uiterstezorgvuldigheid hen alle middelen tot bekering toe tedienen. (2) De gedoopte kinderen, wanneer zetot het gebruik van de rede gekomen zijn, q moetenzich gedurig herinneren dat zij het merk en zegelvan God dragen, en dat zij deallerverschrikkelijkste zonde zouden doen wanneerzij dit merkteken van de Allerhoogste van zichscheuren, en het merk van de satan, van de werelden van de begeerlijkheden liever wilden dragen. qqZe dienden gedurig te bedenken dat ze niet alleenrecht en vrijheid hebben, maar ook verplicht zijnom te geloven dat hen de belofte toekomt, in diezin die wij meermalen gezien hebben. qqq Ze

behoren daarvan een spoedig, vrijmoedig enverstandig gebruik te maken tot overtuiging,geloof, bekering en godzaligheid. Wanneer desatan, onverstandige mensen en het ongeloof henin verwarring willen brengen, of zij ook tot deHeiland mogen komen, dan moeten zij pleiten opde verklaring van God die in hun doop gedaan is,en zij zullen het geding in het Goddelijk gerichtwinnen. qqqq Bevinden zij een oprechte inwilligingvan het gehele verbond, dan mogen zij op deverklaring die in de doop gedaan is, verzekerd zijndat God hen reeds daadwerkelijk van hun zonden,uit kracht van Jezus’ dood en opstanding,gewassen heeft en gedurig wassen wil, zo vaak zijterwijl ze bemorst zijn, ootmoedig terugkomen.

§82. Eindelijk, een gewichtige vraag, WELKE

KINDEREN HEBBEN RECHT TOT DE DOOP? Gewis,alle kinderen aan welke de belofte toekomt. Aanwelke kinderen komt de belofte toe? Niet aan diebuiten de gemeenschap van de kerk, onderheidenen, Joden en Turken zijn, en die tot debelofte niet geroepen zijn, maar aan alle kinderenvan de gemeente. Welke is de gemeente? Hetlichaam van alle ware begenadigden, die door deGeest en het geloof met Christus en elkaar op hetallernauwste verenigd zijn. Zie boven §41-44.Welke zijn de kinderen van de gemeente? Allekinderen waarop de maatschappij van degemeente, als op zijn zaad, een nauwebetrekking heeft. Maar welke zijn die kinderen?Niet alleen die uit gelovige ouders onmiddellijkgeboren zijn, maar ook die in zijn schoot uitbijwoners gesproten zijn, en die de kerk naar allebillijke wetten in zijn huis tot bezorging heeftopgenomen en aangenomen, en voor welke deHeere de gemeente naar Zijn vrijmacht eveneensde beloften geschonken heeft. Laat men metonpartijdige bedaardheid herlezen wat boven,§45,50,51, dienaangaande uit onwrikbare grondenduidelijk verklaard en wettig bewezen is. Dan zalhet gemoed door de waarheid overgehaaldworden; alle zwarigheden uit de kinderdoopweggenomen worden; de waarheden van dekinderdoop met zichzelf en andere waarhedenlieflijk en grondig overeenstemmen; en de waregodzaligheid nadrukkelijk bevorderd worden.

§83. Ik moet nu nog aantonen hoe de doop,waarvoor wat van de kerk, het verbond en desacramenten in het algemeen gezegd is, maargediend heeft tot verklaring en bewijs, een groteen krachtige invloed heeft op het recht gebruikvan het Evangelie, waartoe dit gedeelte van dezevoorrede is ingericht. Ik zal dit zeer kort kunnen

Voorrede60

doen. Want dit stuk heeft onder het lezen van hetvoorgaande, een opmerkende reeds vanzelf in deogen geblonken. Want veel mensen steken inzorgeloosheid, zonder zich met het Evangelie tebemoeien. Anderen worden door allerleibehandelingen, redeneringen en verzoekingen vanhet Evangelie afgeschrikt, en storten in eenmoedeloze werkeloosheid neer, omdat ze denkendat het Evangelie voor hen niet zal zijn omdat zeniet weten of ze uitverkoren zijn, Christus voor hengestorven is, en ze genoeg verbrijzeld zijn, enz. Inplaats van met dit Evangelie te werken, houden zezich op met allerlei gissingen aangaande deverborgen dingen van Gods besluit, en debijzondere bedoeling van Christus’ voldoening.Wordt hen de lieflijke uitnodiging van het

Evangelie voorgehouden, dan luisteren ze lievernaar de trouweloze getrouwheid van hen die henongelukkig proberen te overreden dat deverkondiger van het Evangelie een algemene manis, die geen licht heeft, of door onbedachtzamegoedaardigheid er los over heen loopt, en met lozekalk pleistert. Ze proberen zichzelf te verbrekenzonder iets te vorderen. Ze hebben nergens eenvaste grond, waarvan ze beginnen kunnen. Ze zijnvoor het Evangelie meer bevreesd dan voor deijselijkste leugen van de aartsleugenaar. Maar aldeze zwarigheden zouden direct en ten enenmalevervallen, wanneer men maar een duidelijk begripvan de doop had, en naar behoren daarmee konwerken.

E.

§84. Omdat God, Die met redelijke mensen opeen redelijk wijze handelt, het Evangelie waardoorHij zondaars tot de Zaligmaker wil leiden, nietalleen onfeilbaar heeft laten beschrijven, maar ookdoor een plechtige verkondiging tot Zijngezegende doeleinden wil laten toepassen, onderde verborgen bewerking van Zijn Geest, daarom ishet ook nodig dat hij, die een aan God behaaglijkgebruik van het Evangelie wenst te maken, van debetrekking die de verkondiging van hetEvangelie op de zaliging van de zielen heeft,duidelijk, onderscheiden, grondig, en naar waarheiddenkt. Ik heb over deze zaak in de aanmerkingenover Zacharia 3:4,5, §8, 13, 37, V, //. zo gesprokendat een bedaard onbevooroordeeld mens, die deeerste beginsels van de waarheden kent en bijhetgeen hij langzaam leeft zijn gedachten pleegt tehebben, de rechte mening daarvan gemakkelijk zalkunnen vatten. Ik zal er hier maar een kortemelding van maken, om de voornaamste stukken,die tot het recht gebruik van het Evangelie nodigen nuttig zijn, bij elkaar te hebben.

§85. Ik versta door de Evangelie- of -predikdienst een werk dat door mensen diedaartoe door God geroepen zijn, op het bevel vande Heere, in Zijn Naam en plaats, en naar Zijnvoorschrift zorgvuldig en getrouw wordtwaargenomen, om de inhoud van het Evangelie inhet openbaar en bijzonder aan allerlei mensenovereenkomstig hun staat, of tot ontdekking of totgeloof, rechtvaardiging, heiliging, vertroosting enverruiming, als een middel duidelijk, onderscheiden,grondig en ernstig voor te dragen, te verklaren, tebewijzen, en tegen alle tegenstand van satan, van

eigenwijze duistere mensen, van de verdorvenheiden het ongeloof van de spreker en van dehoorders, onbezweken en bestendig, moedig aan tedringen, met ootmoedige onderwerping aan deGeest, dat Hij, terwijl Hij naar Zijn vrijmachtdaaronder werkt, de zielen voor de inhoud van hetEvangelie vatbaar maakt, en al die vruchtenwaartoe Hij het verordend heeft, krachtdadig doeondervinden.

§86. Genoemde Evangelie- of predikdienst is duseen middel door God Zelf ingesteld, met eenGoddelijke wijsheid en goedheid, om hetEvangelie en de vruchten daarvan aanonsterfelijke zielen betamelijk toe te dienen, zodatalle zaligmakende genaden eveneens als gevolgenen resultaten van de Evangeliedienst, namelijkmiddelijkerwijs, aangemerkt moeten worden. Dezewaarheid is zo duidelijk in Gods Woord en denatuur van de zaak geopenbaard, dat hij, die hetniet heeft opgemerkt, òf Gods Woord niet heeftgelezen, òf wanneer hij aan zulke plaatsen kwam,zijn lichaams- en gemoedsogen beide sterktoegedaan moet hebben om toch niet te zien. WantPaulus getuigt uitdrukkelijk dat men zondergehoor en prediking niet geloven kan. Rom.10:14,17. Hij belijdt zonder de nederigheid of Godsgenade te benadelen, dat hij geestelijke mensendoor het Evangelie geteeld en gebaard heeft. 1Kor. 4:15. Filem. :10. Gal. 4:19. God Zelf getuigtdat de dienaars van het Evangelie er velerechtvaardigen, de zonden vergeven, de vuilekleren uitdoen, en Zijn volk vertroosten ofverruimen. Dan. 2:3. Joh. 20:23. Zach. 3:4. Jes.40:1. Ik beken dat er vele vermetele en

Voorrede 61

voortvarende mensen zijn. Maar wie zou zovermetel durven zijn dat hij al deze uitdrukkingenvoor woorden zonder zin, of als verwardewettische begrippen, zou uitmaken?

§87. Maar hoewel de Evangeliedienst eennoodzakelijk gepast middel is, en hoewel allezaligmakende genaden waarachtige vruchtenervan zijn, is dat alleen echter niet voldoende omdie vruchten voort te brengen, en ook is het niet devoornaamste werkende oorzaak daarvan. Wantde Evangeliedienst doet niets anders dan dewaarheden, en daardoor de zaken uit welke devruchten voortvloeien, aan het verstand voor testellen, te verklaren, te bewijzen, en doorbeweegredenen aan te dringen. Maar het kan hetgemoed niet levend maken om die zaken te zien,daarmee te werken, en de kracht ervan teondervinden. Dit is het onmiddellijk werk van deHeilige Geest daaronder. Echter doet de HeiligeGeest dit niet zonder of voor die middelen, maarer onder. Daarom zijn de zaligmakende genadeneen waarachtige vrucht, èn van deEvangeliedienst als een middel, èn van deHeilige Geest als de werkende Oorzaak. Dit kanzeer lieflijk samengaan. Om een geval te noemen.Tot wegneming van de schuld van een bedruktgeweten en tot verruiming van een benauwdgemoed, wordt vereist dat de vrijsprekendeverklaring van het Evangelie aan zo’n beangsteduidelijk en krachtig wordt voorgehouden, en dande bewerking van de Geest om op die toegediendeverklaring bedaarde acht te hebben, het goed tebegrijpen, levendig te geloven, en de krachtdaarvan te ondervinden. En op deze wijze is hetwegnemen van de schuld van het geweten, en deverruiming van een benauwd gemoed een vruchtèn van de Evangeliedienst als een middel, èn vande Heilige Geest als de voorname werkendeOorzaak. Het zou daarom een schandelijke enschadelijke verdraaiing van de rechte wegen vande Heere zijn, wanneer iemand begeerde dat Godzo’n benauwd gemoed zonder de toediening vanhet verruimend Evangelie eerst onmiddellijkverruimde, en dat men dan met het Evangelieaankwam. Hoewel ik niet ontken dat vele duisterezielen zo buitensporig handelen, en anderentrouweloos genoeg zijn om hen onder de schijn vanbijzonder licht en getrouwheid, daarin te stijven entegen de rechte wegen van de Heere zwarighedenin te boezemen, tot een bewenenswaardig nadeelvan een waarachtige godzaligheid. Wat zou mijnbeminde lezer toch denken van iemand diezwarigheid maakte om de herstelling van de

gezondheid ook als een middellijke vrucht van degeneesmiddelen aan te merken, omdat ons levenen gezondheid van de Heere afhangt. En vaniemand die alle zieken, onder het voorgeven vaneen bijzondere wijsheid, heiligheid en getrouwheidvermaande, dat zij geen druppel van detoegediende geneesmiddelen gebruiken moesten,eer God Zelf hen door een aangename herstellingverkwikt had, opdat zij toch niet bedrogen mochtenworden, en ook niet een door de dokteropgedrongen gezondheid voor een echte, van GodZelf geschonken, aanzien? Gewis, deallerbescheidenste en zachtste man zou zich nietkunnen weerhouden van te denken, als hij het nietzeggen wilde, dat zo één door zijn ingebeeld lichten verstand, duister en verstandeloos, en door zijningebeelde getrouwheid, trouweloos gewordenwas.

§88. Die dan van het Evangelie een rechtgebruik wenst te maken, en de kracht daarvan bijaanvang of voortgang in zijn ziel te ondervinden,dient duidelijk op te merken (1) dat deEvangeliedienst een door God ingesteld middel is,zonder welke de Heere in Zijn gewone weg nietwil werken. Hij moet er grote prijs op stellen enGod ernstig smeken dat Hij in Zijn krachtigevoorzienigheid de geschiktste dienaars tot hemzendt, en hen in hun werk recht verlicht, opwekt,getrouw en onversaagd maakt. Hij behoort naar dezaken die ze hem voordragen zo bedaard eneerbiedig te luisteren, alsof God Zelf tot hemsprak. Want zij verkondigen het Evangelie in GodsNaam en plaats. Hij is niet verplicht wat zij zeggenop hun gezag, zonder onderzoek van de waarheid,aan te nemen. God behoede alle zielen voor zo’npaapse lichtvaardigheid! De gewone dienaars zijnfeilbare mensen. Maar een ieder is verplicht hen tehoren, hun zeggen te onderzoeken, de gronden enbewijzen die zij bijbrengen te toetsen, en dan dewaarheid te omhelzen en te gebruiken. Niet omdatde dienaar het zegt, maar omdat men met zijneigen ogen inziet dat de gronden die hij als eenmiddel ons aanwees, en de waarheid die daaruitafgeleid werd, onbedrieglijk zijn. (2) Men is verderverbonden, in een levendige erkentenis van eigenblindheid en krachteloosheid, en in een levendigeoverreding van het onvermogen van de dienaar omons hart te verlichten of levend te maken, naar deverlichtende en levendmakende kracht van deHeilige Geest, Die op Jezus’ uitgestane vloek aanvervloekte blinde heidenen geschonken zalworden, te zoeken, te zuchten en te wachten. (3)Men moet beide zaken in de rechte orde

Voorrede62

samenvoegen. Wenst een ongelovige het geloofdeelachtig te worden, dan moet hij nooit in zijn hartlaten opkomen dat de Heilige Geest het hemzonder of voor de Evangeliedienst inschept, en ookniet dat de Evangeliedienst het zelf zonder deGeest in hem voortbrengt. Maar hij moet deEvangeliedienst gebruiken, onder innige zuchtingenom de scheppende kracht van de Geest. Wensteen benauwd en geslingerd gemoed van zijnbenauwdheden en slingeringen ontdaan enverruimd te worden, dan moet het nimmer tot dieverderfelijke dwaling vervallen dat de HeiligeGeest hem zonder of voor de toediening van hetEvangelie zou verruimen, en ook niet dat deEvangeliedienst het zonder de Geest zou doen.

Maar men dient de toegediende verklaring van hetEvangelie bedaard op te merken, en om debewerking van de Geest in Jezus’ Naamootmoedig te smeken. (4) Die in het rechte gebruikvan het Evangelie voorspoedig wenst te zijn,behoort tegen alle stellingen, besturingen enmensen, die hem aangaande genoemde zakenproberen in verwarring te brengen, uit wat voorbeginsel het ook voortkomt en onder welkevoorwendsels het ook mocht zijn, als tegen zeerschadelijke verzoekers te waken.

Werden genoemde waarheden recht begrepen,geloofd en geoefend - gewis de vrucht van hetEvangelie zou middelijkerwijs ruimer, aangenameren krachtiger zijn.

F.

§89. Eindelijk zou het zeer nuttig zijn om van hetEvangelie een betamelijk gebruik te maken, datmen de waarheden van de plicht, onmacht enmacht van de mens duidelijk en onderscheideninzag. Want vele mensen verwarren zichongelukkig door verwarde begrippen van dezezaken, en maken zich voor het recht gebruik vanhet Evangelie onvatbaar.

§90. Plicht betekent eigenlijk een zedelijkebetrekking, die op zekere gronden steunt,waardoor het recht en billijk is dat men iets doet oflijdt.

Men neemt dit woord soms voor de zakenwaartoe men verplicht is, soms voor diebetrekking op de zaken zelf. Ik zal hier van deplicht in de laatste zin spreken.

Er ligt op alle mensen die onder het Evangelieleven, niet alleen op bekeerden maar ook oponbekeerden, niet alleen op onbekeerden maarook op bekeerden, een plicht, dat is betrekking,waardoor het recht en billijk is dat zij alles wat Godhen bekend maakt voor waarheid houden, en alleswat Hij hen gebiedt gewillig opvolgen en totuitvoer brengen. Daarom zijn ze ook verplicht hetEvangelie dat hen verkondigd wordt aan te nemen.En het ongeloof omtrent het Evangelie is dezwaarste zonde, die dan ook tegen de grootsteplicht moet strijden. Aangezien er geen zonde kanzijn waar geen plicht plaats heeft.

De grond van deze verplichting is in geen gevalgelegen in de macht of onmacht van de mens.Maar het ligt in de betrekking die de mensen alsschepsels op God als hun Schepper en Gebiederhebben, en in de wil van God, die aan hen bekendgemaakt is.

Zo uitgebreid, onveranderlijk en krachtig dezegrond is, zo uitgebreid, onveranderlijk en krachtigmoet ook de plicht zijn die daarop steunt. Iedermens immers, die tegen zijn plicht handelt, hij magdan machtig of onmachtig zijn, maakt zich aan eenschrikkelijk kwaad schuldig, dat naar deonveranderlijke natuur van God òf in de mens òf ineen borg gestraft moet worden.

Omdat de plicht zijn grond niet heeft in de machtof onmacht van de mens, en in wezen daarvanonderscheiden is, daarom handelen zij zeeronvoorzichtig en gevaarlijk, die de plicht met demacht verwarren; en die van de macht van demens tot zijn plicht, of ook van zijn plicht tot zijnmacht, een lichtvaardig besluit willen maken. Wanthoewel de gehele wereld door de zonde onmachtigis geworden om het Evangelie op een geestelijkemanier uit zichzelf te gebruiken, blijft het echterdaartoe verplicht, wanneer het hem bekend wordtgemaakt. En hoewel hij verplicht is, toch is hij ookvan nature onmachtig.

§91. Macht betekent soms een recht om iets temogen doen, maar soms de kracht of eenhebbelijk vermogen waardoor men in staat enbekwaam is om iets door de gewonevoorzienigheid ook te kunnen doen. Ik spreek hiervan de macht in de laatste zin.

Onmacht is een beroving van die macht, of dathebbelijk vermogen dat er moest zijn.

Alle mensen zijn door de ongelukkige zondevaltot al het geestelijk goed volkomen onmachtiggeworden. Ze bestaan omtrent geestelijke goedewerken niet als een stok en blok. Want die zijn metgeen verstand en wil begiftigd, en ook daartoe nietgeschapen of verplicht. Ze hebben ook geen

Voorrede 63

gelijkheid met een sterk mens, die in een kuilgebonden is, en vermogen genoeg in zich heeft,maar door de banden weerhouden wordt om datvermogen te oefenen. Men kan de staat van eennatuurlijk mens ook niet vergelijken met een oogdat door blinddoeking, door vliezen erop, of doorenige andere ziekte onmachtig is om devoorgestelde voorwerpen te zien. Maar hij heeftovereenkomst met een dode mens en een doodoog, die het hebbelijk leven en vermogen om tewerken en te zien verloren hebben, terwijl ze inzware ketens van de dood gekluisterd liggen. Inzekere zin is de staat van een natuurlijk menserger dan van een stok en blok, van een doodmens en oog. Want het gemis van het gezicht is ineen stok geen zonde, omdat hij daartoe nietgeschapen was, of verplicht is. Hij kant zich ookniet tegen het gezicht. Een dood mens en oogmaakt ook geen opstand tegen het leven en hetgezicht. Maar een onmachtige zondaar mist nietalleen het vermogen om iets geestelijks te doen,maar hij heeft ook een boze macht en gedurigdringende drift om er zich tegen te kanten. Deonmachtige mens heeft de wezenlijke vermogens,het verstand en de wil behouden, zoals in een dodemens de leden waarmee men werkt, en in eendood oog alle vliezen en vochten die voor hetgezicht nodig zijn, nog over kunnen zijn. Een mensdie tot al het geestelijke goed onmachtig is, blijfttoch een redelijk schepsel, en wordt in geenredeloos beest veranderd. Hoewel hij zich door dedrift van de zonde de rede bedwelmen laat, enredelozer dan beesten handelt, heeft hij echter hetvermogen van de rede in meerdere of minderetrap. Immers, hoewel een mens gestorven is, heefthij toch daarom alle menselijke eigenschappen nietverloren, en is ook niet in een steen veranderd,zoals het door een bovennatuurlijk oordeel aanLots vrouw gebeurde. Maar een onmachtigezondaar heeft die eigenschap en dat geestelijkeleven, of hebbelijk vermogen van verstand, wil enalle andere krachten verloren, die nodig zijn om uiteen inwendig beginsel waarachtige geestelijkedingen te verrichten. Hij heeft andere bozeneigingen daarvoor in de plaats gekregen, dierechtstreeks tegenover deze geestelijke machtstaan.

§92. Hoewel de natuurlijke mens tot allegeestelijk goed dood onmachtig is, is hij toch totnatuurlijke dingen niet onmachtig. Want hij heefteen natuurlijk leven en een ware natuurlijke redeovergehouden. (1) Hij is machtig burgerlijkebezigheden en deugden te doen. (2) Hij heeft ook

macht om in de gewone voorzienigheid demiddelen van de genade als middelen tegebruiken, wat sommigen een kerkelijk goedplegen te noemen. Immers kan een natuurlijkmens, die door een bovennatuurlijk oordeel aanbuitengewone banden van de satan en van dezonde niet is overgegeven, zich door de krachtendie hij heeft in een gewone voorzienigheidonthouden van zulke grote ongerechtigheden diehet geweten verwoesten. Want men ontmoet inzoveel heidenen en onbekeerde mensen, die nietde minste stip van het geestelijke leven hebben,daarvan de levendigste voorbeelden. Hij heeft hetvermogen om de ware letterlijke zin van hetEvangelie te onderzoeken en te vatten, deverkondiging ervan bij te wonen, met godzaligenvan zijn toestand te spreken, en om in eeneenzame plaats zijn knieën dagelijks te buigen, endaar te zeggen wat hij van zichzelf denkt. Hij kandit niet op een geestelijke wijze verrichten, maar hijkan het als gepaste middelen gebruiken, die Godonafhankelijk genadig pleegt te zegenen. Hiertoeheeft hij door de gewone voorzienigheid de krachten het vermogen, zoals in zo velen die hetgeestelijk leven missen, blijkbaar is. Hij isverplicht die kracht naarstig en aanhoudenddaartoe aan te wenden, zoals een huismanverbonden is zijn kracht tot de akkerbouw tebesteden, hoewel hij het niet geestelijk kan doen.Hij moet het niet doen om die arbeid streng teeisen, met God te twisten, of daarin zorgeloos teblijven hangen. Maar hij dient dit aan te merken alsvoorgeschreven betamelijke middelen, met eendiepe verwondering over de Goddelijkegoedertierenheid, die hem daartoe vrijheid enkrachten verleent, en die dat ellendig werk zolankmoedig verdraagt. Neemt hij deze middelenernstig waar, dan behoort hij God terechtvaardigen, wanneer Hij om de aanklevendeboosheden alle zegen van die middelen onthoudenwilde. En hij moet het als een onbegrijpelijkegoedertierenheid aanmerken, wanneer de Heereeen zegen daarop wilde schenken. Neemt hij diemiddelen niet waar, dan gebeurt dat niet uitonmacht maar uit een boze moedwilligheid,waardoor hij de krachten die hij in waarheid heeftniet gebruikt. Zoals een gezonde huisman die deakkerbouw verzuimt, het niet doet uit onmachtmaar uit onwil. Zijn verdoemenis zal zwaarder zijndan het zou zijn als hij de middelen gebruikt had.Want dat moedwillig verzuim van zijn krachten zalhem in de eindeloze eeuwigheid de allerpijnlijksteoverdenking opleveren. Volhardt iemand lange tijd

Voorrede64

in zo’n moedwillige verachting van de middelen,dan kan God door een buitengewoon oordeel hetzodanig toelaten dat hij zelf door de misselijksteredeneringen zich van deze kracht voor een grootgedeelte moedwillig berooft, en in eenantichristelijke blindheid, verstoktheid en boosheiddaarheen wandelt. Vergelijk hiermee de gelijkenis,het bestaan en de uitkomst van de boze en luiedienstknecht, Matth. 5:24-29.

§93. Deze drie stukken van de plicht van demens, van de onmacht tot elk geestelijk goed, envan de macht om de middelen te gebruiken, diendemen zorgvuldig samen te voegen. Dan zou menvoor vele misdragingen omtrent het Evangeliebewaard worden. Men zou het Evangelie ijverigeren betamelijker gebruiken, en door de gewonegoedertierenheid meer zegen bespeuren.

§94. Ik heb, bescheiden lezer! van de genoemdeEvangeliegronden wat uitvoeriger en eenvoudigergehandeld, omdat ze mij van het uiterste gewichttoeschenen te zijn, en door verschillende mensenniet recht opgemerkt, geloofd en gedaan worden,tot onuitsprekelijke schade van de waarachtigegodzaligheid. Sommigen hebben geen gelegenheidgehad over die zaken bedaard en onderscheidenna te denken. Andere zijn te stomp om het uit deHeilige Schriften bijeen te zoeken. Er zijn er ookdie door hun voortvarend bestaan, door hunverkleefdheid aan hun vooroordelen enzelfgekozen leidingen van anderen, of door hetduister en onvoorzichtig spreken, er bevreesd voorzijn. Men vindt ook die uit toeneiging tot de ene, enuit afkeer van de andere partij of personen, eenordentelijke strijd daartegen voeren, menend dat zij

God een dienst doen wanneer zij anderen tegenhet eeuwige Evangelie en de gegronde toedieningdaarvan, als tegen lichtvaardige en schadelijkedingen waarschuwen. Ik heb daarom ineenvoudigheid van mijn hart, en in aankleving aanChristus, uit liefde tot God, de waarheid en mijnnaaste, met een innig medelijden omtrent hen dieachter de waarheid niet zijn, of het eigengereid enmeesterachtig bestrijden, geprobeerd naar mijnvermogen de rechte gronden eenvoudig teverklaren en grondig te bewijzen. En omdatsommige mensen voor de waarheid zo schichtigzijn, dat zij direct zouden weglopen of inschadelijke ongestalten vervallen wanneer het zoopeens voor hun aangezicht kwam, daarom heb ikmij proberen te gedragen als iemand die ergenseen onaangename tijding moet brengen, of eenwaardig persoon tot mensen die voor hem uitvooroordelen bevreesd zijn, met voorzichtigheidmoet geleiden, en die daarom die tijding en diepersoon, dan eens van ver, dan eens terzijde, daneens in die betrekking, en dan eens in een andere,laat zien om de gemoederen op de gemakkelijkstevoor te bereiden. Hierom heb ik op verschillendeplaatsen van één en dezelfde zaken moetenspreken, maar altijd in een andere betrekking enmet een ander doelwit, zonder een nodelozelangdradige herhaling, welke ik innig haat en vlied.En daaruit is het ook voortgevloeid dat ik hier endaar enige verschoning van de lezer gevraagd heb,dat niet gebeurd is uit lafhartigheid of begeertenaar mensengunst, maar alleen dat een lezer tochniets in zijn haasten verkeerd mocht opvatten, omvan de waarheid afkerig te worden.

III.

§95. Om deze redenen moet ik eindelijk, op dewenk van de Goddelijke voorzienigheid, nognader verslag doen van enige van mijnhandelwijzen die ik in het vervaardigen van mijnvorige aanmerkingen, en van dit vervolg zelfgehouden heb. Ik doe dit opnieuw niet om mijnhandelwijze aan enig mens aan te prijzen, of vaniemand voor mijn persoon en gering werk enigegunst of voorspraak te verzoeken. Het behoordemij genoeg te zijn wanneer ik voor mijn doen maargoede gronden had, waarop ik voor God en mijn

geweten verzekerd kan zijn dat ik zo moest, en nietanders mocht doen; hoewel alle mensen andersdachten. Maar ik spreek van die dingen, en zal ereen eenvoudig oprecht verslag van doen, opdat dewaarheid die ik behandeld heb omwille van mijniet verachtelijk wordt, en opdat ik mijnmedemensen, bijzonder jonge Nazireeërs, dieaangaande de zaken waarvan ik spreken zal enigedonkerheid kunnen hebben als dit geschrift in hunhanden kwam, bij deze gelegenheid tot nutmocht zijn.

Voorrede 65

A.

§96. Vooraf moet ik herinneren dat ik van geenzaken gehandeld heb dan waarvan ik opduidelijke en onwankelbare gronden in mijngemoed verzekerd was, dat ze in Godsonfeilbaar Woord gegrond, en door de zuivereHervormde kerk altijd gekend, geloofd enbeleden waren. Ik heb de samenhang tussen diewaarheden en hun gronden, eer ik ze voorstelde,ook zo duidelijk en onderscheiden ingezien, dat ikaltijd in staat mocht zijn ze, met de gaven die mijgenadig verleend mochten zijn, aan een ieder dieer enige donkerheid omtrent hebben mocht, naderte verklaren, en tegen iedereen die lust had het tebestrijden, bedaard maar zeer gemoedigd teverdedigen. Hoewel ik omtrent mensen die uitonbedachtzaamheid, vooroordelen, verkleefdheidaan eigen begrippen en leidingen, uit factiezucht,twistzucht en heerszucht hun eigen bevattingenliever hebben dan de waarheid, een zucht gevoeldie Paulus vermeldt, 2 Thess. 3:1,2 en Rom.15:30,31. Want zulken, wanneer hen de mond algestopt is, willen toch aan de waarheid geen huldedoen, maar zijn gewoon te schelden; wat nergensanders toe dient dan dat zij zichzelf meerverblinden, anderen tot verkeerdheid verzoeken, ofop het beste dat zij anderen, die zij aanvallen, ingeduld en medelijden omtrent hen oefenen. Ik benimmers daaromtrent zeer zorgvuldig geweest.Want ik ken maar mijn oordeel geen groter enschadelijker lichtvaardigheid enonbedachtzaamheid dan wanneer iemand, uit welkbeginsel het ook mag zijn, aangaande degewichtigste stukken die Gods Woord,volmaaktheden, de weg van het leven, de zaligheiden de godzaligheid raken, op de preekstoel of ingeschrift iets wilde voordragen waarvoor hij geenzekere en goed begrepen gronden zou hebben.Want hoewel ik onze genadige en lankmoedigeHeere in geen geval met die Zaleucus vergelijk,die naar het verhaal van Polybius een wet gegevenhad dat de advocaten met koorden om hun halzenzijn wetten verklaren moesten, en dat hij die aande wet een verkeerde draai gaf, in de vergaderingop staande voet met die koorden gestraft zouworden, echter oordeel ik dat wij meerdere,gewichtigere en betere redenen hebben om vooreen verkeerde uitleg van Gods dierbaar Woordmeer te vrezen dan genoemde advocaten voor deverdraaiing van Zeleucus’ wetten. Hoewel ik naarwaarheid belijden kan dat ik geen zaken hebvoorgedragen dan zulke, van de waarheid waarvan

ik op goede en duidelijk begrepen gronden in mijngemoed verzekerd ben dat ze de zuivere waarheidzijn, in de natuur en openbaring gegrond, en doorde Hervormde kerk beleden, durf ik echter niet tezeggen dat ik daarvan onder de besteuitdrukkingen en in de geschiktste orde gehandeldheb; veel minder dat ik het iedereen direct zoukunnen doen begrijpen. Want hoewel het eerstestuk met de waarachtige geestelijke armoede ennederigheid bestaanbaar is, en iedere dienaar vanhet Evangelie daartoe verbonden is, zou het tocheen schandelijke verwaandheid zijn wanneeriemand voorgaf dat hij in woorden niet hadgestruikeld. Want zo één moet naar de uitspraakvan Jakobus volmaakt zijn. Ik heb wel al mijnkrachten ingespannen om de betekenis en degronden zo duidelijk aan te wijzen, dat ze ook doorde eenvoudigsten, wanneer ze bedaard acht gaven,gemakkelijk begrepen mochten worden, en metoverreding geloofd worden. Toch denk ik nietzonder reden dat niet alleen kwaadwillige vijandenvan de waarheid, maar ook sommige echte enoprechte godzaligen, aan wie mijn ziel in onzealgemene Heere innig verbonden is, in de vorigeaanmerkingen en in dit vervolg, vooral over 2 Kor.4:6, wel enige stukken mochten ontmoeten, die henuit verschillende beginselen in de eerste opslagduister, vreemd, ja zeer onaangenaam kondenvoorkomen. Hoewel het mij nu in mijn binnenstezeer zou doen, wanneer ik iets zou schrijven,spreken of doen, waaraan de minste van Godsechte kinderen zich met reden kon ergeren, nietalleen uit een tere liefde tot de stichting en troostvan de allergeringste, maar ook uit aanmerking vande ontzaglijke waarschuwing van hun medelijdendeHeere, Matth. 18:6; toch heb ik aangaande ditbovengenoemde stuk goede moed. Want ik benvolstrekt verzekerd dat men Gods lieve kinderenvan harte lief moet hebben, maar dat men ook deliefde jegens hen aan de liefde en degehoorzaamheid jegens Christus en de waarheidondergeschikt moet maken. Die Gods echtekinderen in oprechtheid lief heeft, moet zich nietuitleggen om hun donkerheden en ongestaltenongemoeid te laten of te strelen, wat in de grondbezien geen liefde maar haat zou zijn; maar dat zijin de kennis van de waarheid en de echtegodzaligheid naar onze enige regel meer en meermogen toenemen. Bedoelt nu iemand hun wasdom,dan moet hij hen immers iets voorhoudenwaarvoor zij nog zo vatbaar niet zijn, als men

Voorrede66

wenst dat zij worden mochten. Ook is er metoprechte godzaligen, wanneer zij niet al te ver vanhuis zijn, goed te doen te hebben, in ieder gevaloneindig veel beter dan met anderen. Want ze zijnniet alleen redelijke mensen, maar ze hebben ookeen geestelijk leven dat uit de waarheid is, de stemvan Jezus hoort, kent en bemint, en bij de waarheidwaaruit het geboren is, ook leven moet. Hoewelhet door de verdorvenheid eens een tijdlang dwarsgezeten mocht worden, heeft het echter ook zijntijden wanneer het wat meer de overhand krijgt.Hieruit gebeurt het dan dat iedereen die dewaarheid aan zijn zijde heeft, dit geestelijk levenook voor zich heeft. En wanneer hij maar moedigen lankmoedig genoeg is, dan zal hij ook eindelijkmet de waarheid en het geestelijk leven van Godskinderen, over hun verdorvenheid zegepralen.Mocht het dan gebeuren dat iemand, zelfs vanGods levende kinderen, hier iets ontmoette dathem in de eerste opslag donker, vreemd en stotendvoorkwam, dan verzoek ik zeer vriendelijk dat mentoch, als het mogelijk is, zich op de volgendemanier gedraagt. Laat men proberen met zijngedachten en oordeel niet haastig, maar langzaamvoort te gaan. Laat men proberen elk begrip datvoorgesteld wordt, eerst op zichzelf duidelijk enonderscheiden te vatten. Laat men dan proberende grond waaruit een begrip of stelling afgeleidwordt, eveneens onderscheiden op te merken engoed te begrijpen. Laat men dan afzonderlijk de

samenhang beschouwen tussen de waarheid ende grond waaruit het afgeleid is. Laat men geenstuk uit zijn verband rukken, maar laat men dezaken overwegen in hun verbintenis op elkaar enop andere waarheden die genoemd worden.Mocht het gebeuren dat men de eerste maal,wegens gebrek van tijd en geduld, of wegensongewoonte van zo’n handelwijze, er nog nietrecht achter kwam, laat men dan de waarheid enzichzelf de liefde bewijzen dat men bij de duistereen vreemde zaak een teken zet. Laat men zewegleggen voor een andere tijd. Laat men ze danop de genoemde manier weer proberen teoverwegen. Ik ben verzekerd dat zo’n handelwijzeniemand, niet in de tijd en niet in de eeuwigheid,berouwen zal, en dat menigeen bevinden zal datvele zaken die hem eerst donker en vreemdvoorkwamen, duidelijke en zekere waarheden zijn.Het kon gemakkelijk gebeuren dat iemand doorzo’n handelwijze een of ander vooroordeel, eenaangename gestalte die niet op voldoende grondsteunde, of een gedachte dat hij verder gevorderdwas dan hij nu bevindt, moet laten varen. Maar ditzou in werkelijkheid geen verlies, maar een grotewinst zijn, wanneer men een gegronde waarheidvoor een vooroordeel, een gegronde gestalte vooreen ongegronde ongestalte en een ootmoedigepoging om verder te komen, voor een verhevengedachte van reeds zover te zijn, door genoemdehandelwijze in de plaats kreeg.

B.

§97. Verschillenden hebben mij zeer dikwijlsernstig onderhouden waarom ik toch mijngevoelen aangaande de zogenaamde Oude ofNieuwe studie niet duidelijker heb geuit, wanneerzich in het vervaardigen van mijn aanmerkingengoede gelegenheid daartoe scheen voor te doen,en wanneer men mij daartoe opzettelijk aanzocht.Sommigen hebben mij daarover met eenbroederlijke scherpte bestraft, omdat ze dachtendat ik door zo’n gedrag tot allerlei verdenkingen enmisduidingen gelegenheid gegeven zou hebben, ende waarheid benevens mijn goede vrienden,anderen, en mijzelf in enige ellenden gebracht zouhebben. Hoewel ik geleerd heb zulke bestraffingenmet een volkomen stilzwijgen en een bedaardgemoed te verdragen, wanneer ik maar grondenvoor mijn doen mocht hebben die in de vierschaarvan God en van mijn geweten niet veroordeeldwerden. En hoewel ik van voornemen geweestben om deze ontmoeting, zonder een woord

daarvan te melden, in stilheid voorbij te gaan, heefthet mij echter uit een bedaarde vergelijking van dewegen van de voorzienigheid met elkaartoegeschenen dat de Voorzienigheid mij riep ommij bij deze gelegenheid daarover uit te laten. Omdan daaraan niet ongehoorzaam te zijn, zal ikalleen tot die einden, die ik boven in §95 genoemdheb, van dit stuk een eenvoudig en oprecht verslagdoen.

Er is in waarheid enig verschil tussen degodgeleerden in onze kerk, dat men de Oude enNieuwe studie, of Coccejanerij en Voetianerijpleegt te noemen.

Ik heb dit verschil ook geprobeerd naar mijnvermogen onpartijdig en grondig te onderzoeken.

Het schijnt mij toe dat, wanneer men daarovernaar waarheid wil oordelen, men niet zozeer zienmoet welke begrippen, spelingen of uitdrukkingenvan enige bijzondere stukken of plaatsen deze ofgene, die zich tot een of andere partij rekent, in het

Voorrede 67

bijzonder mocht hebben. Want men zou dan zoveelstudies moeten maken als er bijzondere personenzijn geweest. Maar het schijnt mij toe dat menonderzoek moet doen naar die zaken die tot hetsamenstel behoren, dat de ene partij inonderscheiding van, en tegenstelling tegen deandere, heeft aangenomen, en die daarom aanallen die zich voor deze of gene partij verklaren, indat opzicht eigen zijn. Want onder beide partijenzijn altijd zeer geleerde, verstandig en godzaligemannen geweest, die hun bevattingen en leidingengeprobeerd hebben in een samenstel te brengen.

Het gehele verschil bestaat dan in twee stukken,waarvan het eerste, dat de grond van het andereis, ziet op het samenstel van de godgeleerdheid, enhet andere, dat daarop gebouwd is, op deuitlegging van het profetische Woord. Deuitlegging van het vierde gebod is maar eenbijzonder stuk, dat op het samenstel van de ene ofandere studie geen noodzakelijke betrekkingheeft. Want een ieder die de zaken in de gronddoorziet, en om redenen maar zeggen wil wat hijdenkt, zal het graag toestemmen dat iemand hetgehele samenstel van de ene of andere studie opeen zeer verstandige wijze staande kan houden, entoch het vierde gebod òf op deze òf ook op detegengestelde manier verklaren. De onrust dieover de verklaring van de rustdag in de wereld isgekomen, schijnt mij een nauwere en meernatuurlijkere samenhang te hebben met deonrustige studie en het samenstel van de satan omdoor nodeloze driften uit de nuttigste zaken allenuttigheid weg te roven, en met de verwardebegrippen van onrustige mensen, dan met heteigenlijke samenstel van de Oude of Nieuwestudie.

Het voorname wezen van het eerste stuk,waaruit alle andere volgen, bestaat eigenlijk in eenverschillende schikking van de gedachtenaangaande de testamenten, en de daadwerkelijkeuitvoering daarvan door de verbonden.

De ene partij onderscheidt de testamenten enverbonden. Het meent dat een testament is deeeuwige, vrije en onveranderlijke wil van God omaan zekere bepaalde mensen zekere goederen tegeven. Het denkt dat een verbond eigenlijk is dedaadwerkelijke uitvoering van een testament, opeen verbondsmatige wijze. Het onderscheidtverscheidene testamenten, niet alsof ook in Godverscheidene daden van bepalingen plaats hadden,maar met opzicht op voorwerpen en goederen,door één eeuwige daad van God bepaald. Hetspreekt van en testament van de Vader en van de

Zoon. Het onderscheidt een algemeen testamentder genade, en een Oud en Nieuw testament, dieals aanhangsels of codicillen aan het testament dergenade wel ondergeschikt zijn, maar toch in wezendaarvan verschillen. Want zij behelzen goederendie tot het wezen van de zaligheid, die uit hettestament der genade vloeit, niet volstrektnoodzakelijk zijn. Naar deze bevatting van detestament schikt het dan ook het begrip van deverbonden, het verbond der verlossing, hetgenadeverbond, het Oude en het Nieuwe verbond.Het meent dat deze schikking van de gedachtenhet meest overeenkomt met de natuur van dezaak, en met de duidelijkste uitdrukkingen van deHeilige Schriften, die men op deze wijze, naar zijnmening, zonder verwringing in zijn eigenlijkverband met het oogwit en de samenhang heeftkunnen verklaren.

De andere partij oordeelt dat testament enverbond in de Heilige Schriften altijd hetzelfdebetekenen, en daarom ook nooit als onderscheidenbehandeld moeten worden. Het stelt één testamenten verbond der genade. Wat de eerste partij hetOude verbond van Sinaï en het Nieuwe verbondals onderscheiden verbonden pleegt te noemen,begrijpt hij als onderscheiden bedelingen van hetgenadeverbond, waarvan de eerste plaats heeftgehad van het paradijs tot de komst van Christus.Hij oordeelt dat deze schikking van de gedachtende oudste, eenvoudigste en gemakkelijkste, endaarom ook de beste is.

Wanneer ik dit geschil tussen beide partijen metbedaardheid beschouw, komt het mij zo voor. Zegeloven, belijden en leren dezelfde zaken. Maarze schikken het in een verschillende orde, onderverschillende benamingen, die meer of mindermet de uitdrukkingen van de Heilige Schriftenovereenkomen. Maar geen schikking of benamingis zodanig dat hij het wezen van de waarheid zoubenadelen, of in enig gevaar brengen. Opdat eeneenvoudige dit geschil gemakkelijk en duidelijkbegrijpen mag, zal ik het door een gelijkenisproberen op te helderen. Stel het volgende geval.Een grote koning had door zijn staatsdienaars aanzekere knechten grote sommen geld latentoetellen, opdat ze het aan zijn behoeftigeonderdanen tot bevordering van hun welzijnzouden uitdelen. Een ieder van die knechten haddiezelfde som in drie geldsoorten ontvangen, zoalszijn mededienstknechten die ook gekregen hadden.Enige van deze knechten, die dachten dat destaatsdienaars die hen het geld hadden toegeteld,de geldsoorten met bijzondere namen afzonderlijk

Voorrede68

hadden opgenomen, vonden goed die penningenook in drie rijen, elk bij zijn soort, onderverschillende benamingen uit te tellen. Maarandere knechten meenden dat het gemakkelijkerwas voor zich en voor de onderdanen, en dat hetbeter was omdat men die gewoonte allang gehadhad, dat zij die geldsoorten onder elkaar in tweerijen telden met een algemene benaming. Maarenige van deze knechten die wat eigenwijs endriftig waren, en anderen die met een geest vanblinde ijverige navolging bezield waren, maaktenmet elkaar daarover twee groepen, naar de naamvan een aanvoerder. De ene groep wilde volstrektdat men het geld op de eerste manier zou tellen,omdat het hen zo was toegeteld, en omdat men zode soorten die voor verschillende personengeschikt waren, gemakkelijker afzonderlijkbewaren kon. Dezen noemden de anderen, die methen in het tellen niet overeenstemden,onverstandige, stijfhoofdige en verwarde mensen.Maar de andere groep eiste even zo volstrekt datmen het geld op die wijze als zij deden, uittellenzou, omdat men jarenlang die gewoonte gehad had,en de eenvoudige onderdanen het gemakkelijkerkonden natellen. Dezen noemde de voornoemden,die met hen in de manier en schikking van geldtellen niet wilden overeenkomen, nieuwelingen, diewat nieuws wilden invoeren om onder zoveelsoorten en benamingen de arme onderdanen ietsgevaarlijks in de hand te stoppen, of van het geldiets onder te drukken. Beide groepen kwamendaarover in de grootste onenigheden, behalve datzij met elkaar overeenstemden om een derde soortvan medeknechten, die liefst hun vrijheid in hettellen hielden en aan anderen wilden laten, zondermet die redeloze twist van doen te hebben, metvereende macht als twijfelaars, lafhartige, bedekteof bedrieglijke mensen verdacht te maken. Hoewelze allen knechten van één koning waren, tothetzelfde werk uitgezonden waren, probeerdeechter de ene partij de andere te onderdrukken, entoonden in dat stuk meer ijver dan in het tegengaanvan de vijanden van de koning. Ze brachten verderde arme onderdanen van de koning, die deze twistmoesten aanschouwen, eveneens in verwarring.Enigen van hen dachten dat het een geschil overde wezenlijke belangen van het koninkrijk moestzijn, omdat die verstandige knechten er anderszo’n hevige twist niet over maken zouden.Anderen schreeuwden uit een blinde ijver dat zevoor die partij waren. Anderen weer dat zij hetmet de anderen hielden. Sommigen werden zoverbijsterd dat zij uit de hand van die knecht, die

tot hen gezonden was, geen penning wildenontvangen omdat hij hen het geld naar degewoonte van de anderen niet wilde toetellen.Velen van hen werden door die driftigen twist zovervoerd dat ze zich alleen met zulke krakelenophielden, het toegetelde geld lieten liggen, en inarmoede omkwamen. Wat moest nu een bedaardaanschouwer, en de koning zelf, van zo’n handelvan zijn knechten en onderdanen toch denken?Evenzo is het nu in waarheid met de twisten overde Oude en Nieuwe studie gelegen.

Het andere stuk, dat de verklaring van hetprofetische Woord betreft, moet weer niet naareen of andere verklaring van deze of genebijzondere plaatsen, en ook niet naar debuitensporigheden van één of ander dartel ofplomp mens die zich tot deze of gene partijrekende, beoordeeld worden, maar naar hetsamenstel van uitlegregels die deze of die partijaangenomen heeft, en door allen die niet door eenonverstandige drift, maar met oordeel het zijntoegedaan, worden opgevolgd.

Ik geef toe: dit geschil dat op het eerste steunt,scheen in de eerste opslag wat gewichtiger te zijndan het eerste. Niet zozeer wegens het gemaaktesamenstel van uitlegregels zelf, maar wegens hetmisbruik dat enige dartele of plompe verstandendaarvan maakten in het mishandelen van deHeilige Schriften, waarvoor een edel gemoed altijdmet vrees en beven probeert aangedaan te zijn,tegen het bepaalde oogwit van de Geest op één ofandere wijze rechtstreeks strijdig. Maar dit geschilis minder gewichtig geworden sinds de werkelijkgrote, diep en grondig denkende VITRINGA

daarover geschreven heeft. Hij heeft geschrevenop zo’n wijze dat zij, die de duisternis van Grotiusbeminnen, en zij die, terwijl zij van Coccejus’geleerdheid en godzaligheid niets hebben, zijnnaam en handelwijze probeerden te misbruiken, enook zij die, terwijl ze van Voetius’ geleerdheid engodsvrucht niets bezitten, zijn naam en handelwijzeprobeerden te misbruiken, niet langer enigvijgeblad konden vinden om zich te bedekken,wanneer zij de profetische geschriften tegen heteigenlijk oogwit van de Geest of een of anderewijze lichtvaardig of plomp verdraaien willen. Ensinds die tijd is dat geschil, God zij dank! zoverminderd dat sommige aangaande dat inverbijstering zijn geraakt, en nauwelijks langerweten wat in dit stuk òf Coccejaans òf Voetiaanszal zijn. Men mag ze in die nuttige verbijstering ookmaar laten. Het is voorwaar veel beter dat iemandeen ernstig gezetheid heeft uit hoogachting voor de

Voorrede 69

Heilige Geest en Zijn schriften, om de eigenlijkemening van de Geest te vinden, en dat hij zichdaartoe naar het voorbeeld van genoemde groteman, eenvoudig bedient van de uitlegregels die deGeest Zelf, sprekend door de profeten, en dieChristus met Zijn apostelen ons aan de handhebben gegeven. Het is beter, zeg ik, dat iemanddit doet, dan dat hij zou weten wat zuiverCoccejaans of Voetiaans is, om zich naar een ofandere partij te voegen.

Wat nu mijn bestaan omtrent dit geschil aangaat,dan moet ik daaromtrent het volgende eenvoudigen oprecht belijden. Ik heb daaromtrent ook mijneigen oordeel, en denk dat de ene partijonderscheidener, nauwkeuriger en met de leidingvan de Heilige Schriften meer overeenkomenddenkt dan de andere. En met welke leiding demijne het meest overeenkomt, zal een onpartijdigelezer uit mijn eenvoudige aanmerkingengemakkelijk kunnen zien, als het hem behaagt, enhij ter zake kundig is. Ik mag mij echter niet graagnaar deze of gene partij noemen, ervoor uitkomen,of wanneer ik gelegenheid vind van diegeschilstukken uitdrukkelijk handelen. En dit om devolgende redenen. Het gehele geschil schijnt mijniet wezenlijk te zijn, maar zoals ik bovenherinnerd heb, in een verschillende leiding van degedachten te bestaan, waarvan, hoe ze ook zijnmogen, wij nu geen merkbaar nadeel voor dewaarheid te vrezen hebben. Ik oordeel dat ikverbonden ben om mijn korte tijd en kleinekrachten tot de meest wezenlijke en nuttige zakente besteden. De Heilige Geest heeft ons doorPaulus verboden ons naar menselijke namen telaten benoemen. Het geschil, dat op zichzelf vangeen groot gewicht is, is ongelukkig in eengroepering veranderd. Nu heb ik voor alleburgerlijke en kerkelijke groepvorming een innigeschrik in mijn binnenste. Want burgerlijke enkerkelijke groepen hebben mijn nooit genoegbeminde Heere, toen Hij op aarde wandelde,zoveel helse smarten aangedaan, en zijn voor Zijnwaarheid en kerk in alle tijden zo nadelig geweest,dat hij die dit nog niet vergeten is, naar mijngedachten, alles wat op groepvorming lijkt, hetzijburgerlijk hetzij kerkelijk, met een oneindige afkeerhaten moet. Ik denk ook dat de roem van eengemoedigd man, die in dit stuk partij durft tekiezen, en voor de verkozen partij hartig uitkomen,of een beschuldiging dat ik in dit stuk al te bedekthandel, mij in die dag wanneer ik rekenschap vanmijn dienst zal geven, geheel niet baten en ook nietschaden zou. Daarom vind ik ook geen neiging om

in dit leven òf het eerste te zoeken òf het laatste alte zeer te vlieden. Ik stel een voornaam deel vanmijn zaligheid, die mij in die grote rekendag vanpas zal komen, eveneens hierin dat Hij, Die mij alseen vuurbrand uit het vuur heeft gerukt, mij doorZijn genade meer en meer toerust, dat ik een vatmag zijn, waarin Hij Zelf Zijn Naam enzaligmakende waarheid tot zaliging van armezielen draagt, op zo’n wijze dat mijn eigen roemvoor eeuwig uitgesloten blijft, en dat mijn nooitgenoeg geprezen Heere en Koning de prijs, de eeren de heerlijkheid daarvan alleen ontvangt. Voorhet overige ben ik naar mijn beste wetenschap eenongeveinsde liefhebber van de christelijke vrijheid,en de waarheid die uit onbeweeglijke grondenafgeleid is, welke beide naar mijn oordeel, dooralles wat naar groepvorming zweemt in grootgevaar gebracht worden.

Dat ik eindelijk op de zeer bescheiden,vriendelijke en ernstige uitnodiging van een heer,voor wiens geleerdheid en aankleving aan dezuivere rechtzinnigheid ik altijd een grote achtinggevoeld heb, mijn gevoelen aangaande dezogenaamde Oude en Nieuwe studie niet hebkunnen verklaren, daarvan betuig ik dat het nietgebeurd is uit enige geringschatting ofongezindheid jegens gemelde hooggeëerde heer,en ook niet uit enige bedekte inzichten, zoals hetzonder alle grond en schijn in iemands gedachtenschijnt opgekomen te zijn. Maar ik had daarvoorde allergewichtigste redenen. Want ik bevond mijtoen zonder mijn toedoen, door de Goddelijkevoorzienigheid in zulke omstandigheden gebracht,waar een onbedachtzame misstap mij devrijmoedigheid en de vrede uit mijn dienst en uitmijn leven had kunnen benemen, tot de dag vanmijn dood toe, en waarin ik geen stap te doenwelke God Zelf mij niet had aangewezen. Want ikkan wegens mijn bekrompenheid de samenhangvan de dingen niet voorzien of doorzien. Deoneindig goedertieren Heere, Die ik, ellendige,dien, had mij ook van tevoren door een bijzondereleiding bij Zijn waarheid bepaald, en mij met veeloverreding doen inzien dat Hij mij zou helpenwanneer het bekwame tijd zou zijn. Zoals Hij ookzeer zeldzaam en genadig gedaan heeft op zo’nwijze, waarvan ik nog dagelijks dealleraangenaamste vruchten voor mijn gemoedgeniet. Ik wenste die vrede, die ik uit de hoop opde Goddelijke hulp ter bekwamer tijd genoot, doormijn vooruitlopen niet te storen, en mij ook niet inenige zaak in te wikkelen, zolang mijn Heere mijdaartoe niet geliefde te roepen. Hierom oordeelde

Voorrede70

ik dat het voor mij noodzakelijk was dat ik op eennederige wijze verzocht van die begeerdeverklaring in dit geval verschoond te mogenworden. Temeer omdat ik in mijn regel wel vondverplicht te zijn tot verantwoording van de hoop diein mij is, aan een ieder die het mij metzachtmoedigheid afvordert, maar niet tot eenverklaring van zulke stukken. Waren er smartelijke

verwarringen in een gemeente zonder mij toedoenontstaan, dan kon ik echter niet zien dat ik, geringe,mij onderwinden moest ze door mijn vooruitlopenweer in orde te brengen. Maar ik oordeelde dat ikdat het veiligst overliet aan de wijsheid engetrouwheid van de Opperste Herder der schapen,en aan hen die Hij daartoe had gelieven aan testellen.

C.

§98. Men heeft mij ook te verstaan gegeven datsommigen graag gezien zouden hebben dat ik bijmijn eenvoudige aanmerkingen ook verschillendeletterkundige aanmerkingen gemaakt had. Ik achtmij ook verplicht dienaangaande totbovengenoemde doeleinden enig bericht te geven.

Men verstaat door letterkunde (filologie) in eennauwere zin niet een enkele aanhaling vanverschillende gevoelens. En ook niet eenvermelding van een menigte schrijvers, die over devoorkomende zaak gehandeld hebben. En ook nietenige zinrijke spreukjes van een dichter, wijsgeer,kerkleraar of iemand anders, welke dingeniedereen die de bekwaamheid, tijd en boeken omuit te schrijven maar bezit, gemakkelijk bijeen kanbrengen. Maar die edele en nuttige letterkundebestaat naar het oordeel van deskundige mannenin een gegronde, aaneengeschakelde,oordeelkundige kennis van nodige talen. Wiliemand onder het woord “letterkunde” ookbegrijpen de oordeelkunde (critica) en, wateigenlijk tot de geschiedenissen behoort, deoudheden en de geschiedenissen van de geleerdewereld, die zal echter toestaan dat de kennis vanverschillende uitgaven van boeken maar het minstegedeelte van laatstgenoemde wetenschap is,waarbij sommige jongelingen zich al teonvoorzichtig ophouden, en de tijd die totgewichtiger zaken nodig is, al te schadelijk en teonbedachtzaam verspillen.

Ik oordeel dat de letterkunde een nodige en bijuitnemendheid nuttige wetenschap is, en prijs deGoddelijke goedheid, Die in onze dagen enigevoortreffelijke mannen verwekt, die het merkbaaropluisteren en op vaste voeten stellen. Ook is elkedienaar van het Evangelie naar mijn gedachtenverplicht om zich daarin naarstig te oefenen, eneen verstandig en godzalig gebruik daarvan temaken. Dit gebruik bestaat eigenlijk daarin datmen het in het eenzame naarstig en verstandiggebruikt, in afhanging van de Geest van de Heere,om de juiste betekenis van de woorden die de

Geest gebruikt heeft, en zo de rechte mening vanGods Woord te vinden, en het zo duidelijk teontleden dat een eenvoudige, maar oplettende, zegemakkelijk kan vatten, waardoor de eenvoudigstemensen van de letterkunde een gezegendenuttigheid voor hun zielen kunnen trekken. Ik statoe dat iemand die voor geleerden schrijven moet,of voor mensen die hij in de letterkunde zalonderwijzen, met redenen aantekent uit welkegronden hij dienaangaande redeneert, of waar mendaaromtrent nader bericht kan krijgen. Maar dateen leraar die tot stichting van eenvoudige zielenspreekt of schrijft, zich in brede letterkundigeredeneringen of aantekeningen zou uitlaten, schijntmij, zo niet ijdel roemzuchtig, tenminste zeerongevoeglijk te zijn. Een eenvoudige heeft er geennut van, en een verstandige verwacht het daarniet. Als een kunstenaar een kabinet tot een nuttiggebruik zou maken, en zich inbeeldde maakte dathij het moest beschilderen met de plaatsenvanwaar hij zijn hout gekregen had, en met hetgereedschap dat hij in zijn winkel daartoe gebruikthad, met daarbij gevoegd verschillende m.m. toteen bewijs dat hij het zelf in handen gehad had,zou hij zich wellicht sterk bedrogen vindenwanneer hij dacht dat verstandige mensen hemdaarom meer handel zouden gunnen.

Ik heb dan ook naar mijn gering vermogen deletterkunde in het eenzame als een werktuig om derechte mening te vinden en duidelijk open teleggen, zeer zorgvuldig proberen te gebruiken. Ikheb ook uit nood één of twee aantekeningendaaromtrent moeten maken. Maar ik heb nietkunnen besluiten om mij in veelvoudige enbreedvoerige aantekeningen daarover uit te laten,omdat ik voornamelijk tot stichting en onderwijsvan eenvoudigen schreef, en omdat ik meergenoegen vind in een oprecht getuigenis van mijngeweten dat ik het wezenlijk heil van mijn naastenbedoel, in verloochening van mijzelf, dan in eenroem dat ik op de verkeerde plaats letterkundigeaantekeningen kan maken.

Voorrede 71

Voorrede72

D.

§99. Hoewel ik met grote tegenzin van mijneigen handelwijze heb moeten spreken, word ikechter genoodzaakt het nog eens te doen. Debescheiden lezer zal het, hoop ik, niet kwalijknemen, wanneer hij mijn oogwit, boven §95genoemd, maar in het oog houdt. Anders gelievehij deze bladen ongelezen over te slaan.

Men heeft mij ook te kennen gegeven datsommigen het liefst zouden zien dat ik mijnaanmerkingen in een verheven stijl, naar detegenwoordige smaak had voorgedragen.Hieromtrent heb ik het volgende te berichten.

Hoewel ik zie dat men zich in allerlei zaken naarde smaak in onze dagen, meer dan in vorige tijen,probeert te schikken, heb ik zoiets echter voor mijniet raadzaam of geoorloofd gehouden. Want desmaak behoort eigenlijk tot de verwarde enongemeen snel voorbijgaande denkbeelden. Een alte grote gezetheid op de smaak is geen prijselijkeeigenschap van een verstandig man, die meernuttigheid vindt in onderscheiden, grondige, nuttigeen bestendige denkbeelden, dan in de verwarde,snel voorbijgaande en veranderlijke aandoeningenvan de smaak. Ook is hij, die zich naar de smaakvan anderen schikken wil, er zeer ellendig aan toe.Want de smaak is wonderlijk verschillend enwisselvallig. Wat de ene smaakt, daar zal de andervan walgen. Er zijn ook enige tijden waarin eenalgemene volksziekte de smaak van zeer velemensen zonder onderscheid bederven kan.

Wat nu de verheven stijl aangaat, waardoorsommigen nu de stijl van een heldendicht schijnente verstaan, heb ik mij om verschillende redenendaarvan niet mogen bedienen. Hoewel ik ookmocht weten hoe die gemaakt moet worden.Want, zoals de kleren naar de verschillendepersonen, staten en doeleinden waartoe zijgegeven zijn, geschikt moeten zijn, zo moet ook destijl ingericht worden naar de verschillende zakenen het oogwit waartoe men spreekt. Het zou evenongerijmd zijn wanneer een leraar eenvoudigenonderwijzen wilde in de stijl van een heldendicht,als wanneer hij in het gewaad van een toneelspelerin het midden van hen wilde wandelen. De stijl vande heilige dichters en profeten klinkt soms hoog,maar verschilt onbegrijpelijk van die, welkesommigen nu verheven noemen. Die heiligemannen waren oosterlingen, en schreven in deeerste plaats voor oosterse volken, naar delandaard van welke zij met een Goddelijke wijsheidhun stijl moesten schikken. Ze schreven niet

zozeer om eenvoudigen in de eerste beginselen teonderwijzen, als wel om een regelmaat tebeschikken, die naderhand verder tot nut van dekerk verklaard zou worden. Wanneer iemand zichnu verbeelden wilde dat hij eenvoudige westersevolken in de eerste gronden, met de stijl van dePsalmen of profeten, onderwijzen moest, dan zouhij door verstandigen geoordeeld worden eveneenste handelen als wanneer hij dacht dat hij zich naarde wijze van de profeten kleden, en zich van hunzinnebeelden in het onderwijzen bedienen moest.Immers, de stijl die sommigen nu verhevennoemen, strijdt niet alleen tegen het Evangelie,maar ook tegen alle gegronde regels van eengezonde welsprekendheid, zoals wij in deaanmerkingen over 2 Kor. 4:6 gezien hebben.

Ik heb mij met voorbedachte rade op goedegronden van een gemeenzame leerstijl proberente bedienen, omdat mijn voornaamste oogwit wasom eenvoudigen aangaande de natuur en hetrechte gebruik van het Evangelie, naar mijn geringvermogen, enig bericht te geven. Hierom heb ikmijn eerste zorg laten gaan dat ik zo duidelijkmocht schrijven, dat de eenvoudigste, wanneer hijaandachtig wilde zijn, mijn mening gemakkelijk konvatten. Dit heeft mij genoodzaakt om dedenkbeelden en uitdrukkingen soms weer teherhalen, opdat ik de aandacht van de eenvoudigenbij het rechte stuk houden mocht. Waaruit dan hieren daar enige lengte geboren is, die mij zelf nietaangenaam is. Het is wel waar dat een Laconiekestijl aan sommigen zo’n genoegen geeft, dat,wanneer zij een stijl prijzen willen, al is het ook eenAziatische winderigheid, daarvan uitroepen: het isLaconiek! Maar hij zou zeer verbijsterd zijn, diehet in het onderwijs van eenvoudigen of op depreekstoel vorderen wilde. Want hoewel aan dehoven van de vorsten, waar één persoon velestaatszaken moet behandelen, die geenbovennatuurlijke verklaring van de eigenschappennodig hebben, zo’n stijl zeer nodig en gepast is, zouhet echter op een catechiseer- of preekstoelgeheel niet passen. Want daar moet menonzichtbare geestelijke zaken behandelen, en deeigenschappen daarvan ontwikkelen, bewijzen, eneen tijdlang voor de aandacht houden, dat eeneenvoudige die aan het denken niet gewend is,daar achter komt en daarbij gehouden wordt. Ditvereist een stijl die wat langer is. Voor het overigeheb ik geprobeerd het, wanneer ik hier of daarvermanen of waarschuwen moest, zo te schikken,

Voorrede 73

dat het daartoe ook gepast mocht zijn. Wat devloeiendheid, zuiverheid en sierlijkheid aangaat,heb ik daaromtrent alleen in het oog gehad hetzodanig in te richten, dat de aandacht onder hetlezen door mijn schuld niet al te zeer vermoeidmocht worden, en dat, wanneer mijn geringgeschrift een kenner van de stijl in handen kwam,hij niets mocht tegenkomen dat hem zo stoten kon,dat hem de dierbare waarheden die ik behandel

om de stijl onaangenaam zouden worden. Op deallernauwkeurigste spellingen, veranderingen vanspreekwijzen, op de juiste verdelingen van devolzinnen, de evenredige vermenging daarvan, enop andere dergelijke zaken meer, heb ik geen achtgeslagen omdat ik de aandacht en de tijd, die tothet bedenken en herhaald uitschrijven van dezedingen vereist worden, tot gewichtiger zaken nodighad.

E.

§100. Eindelijk moet ik de bescheiden lezer nogkort berichten in welke orde en tot welkdoeleinde ik de stoffen in het vervolg vanaanmerkingen, geschikt heb. (1) De eerste stof,uit Ps. 119:75, is een aanhangsel van de laatstestof van de aanmerkingen over Gen. 32:24-30. Hetis ingericht om aan te tonen dat de oefening enversterking van het geloof door zware kruiswegenen proefwegen, met de Goddelijke goedheid en hetheil van de gunstgenoten van de Heere, zeer lieflijkovereenstemt. (2) De andere stoffen zijn ingerichtom aan te tonen waartoe men het Evangelie in hetbijzonder gebruiken moet. q Eerst om deluisterrijke en hartveranderende heerlijkheid vanalle geopenbaarde volmaaktheden van God, inhet aangezicht van Jezus, geestelijk, verstandig,levendig en hartelijk te aanschouwen en teondervinden, 2 Kor. 4:6. qq Daarna om zich vanzijn kwade wegen en gedachten door deverzoende genade tot God te laten bekeren, Jes.55:7. qqq Dan, om in en door de waarachtigebekering over zijn zonden bedroefd te zijn, enalle gelegenheden tot zonde te vlieden, Luk.22:62. qqqq En eindelijk om goede werken rechternstig als zijn ambacht voor te staan, zelf tedoen, en aan anderen met woorden en daden aante prijzen, waardoor men het voor zichzelf enanderen recht goed en nuttig heeft, Tit. 3:8.

§101. Als de Heere, die mij, zeer ellendige, nureeds meer dan drieëntwintig jaren in Zijn zachte,aangename en zalige dienst met een onnavolgbaargeduld en goedertierenheid zodanig verschoont engedragen heeft, dat ik nooit aan Hem of Zijnwegen iets gevonden heb waarover ik enigeklachten kan voeren, maar Zijn goedertierenheidaltijd verplicht ben te roemen -. Als, zeg ik, dieHeere op diezelfde kosten van Zijn Zoon, mijnleven en gezondheid nog wat mocht verlengen, enmij in Zijn zalige dienst verdragen, dan kon

misschien nog een Slot van Aanmerkingen overhet recht gebruik en het verkeerd misbruik van hetEvangelie volgen. Maar wanneer het Hembehaagde mij door een spoedige dood te gebiedendat ik voor een andere knecht plaats zou maken, ofmijn gezondheid in Zijn dienst te laten verzwakken,of door andere wegen tot mij te zeggen dat Hijdoor mijn gebrekkig schrijven niet langer gediendwilde zijn, moge Hij mij dan toch genade schenkendat ik van harte gewillig zeg: “zie! Hier ben ik.Doe mij als het goed is in Uw ogen!” Moge Hijtoch verhinderen door Zijn Geest dat het ooit inmijn hart zou opkomen om Hem mijn ellendigedienst, waarmee Hij nu al zolang geduld heeftgehad, langer op te dringen, of om een ogenbliklanger leven, gezondheid of iets anders te begeren,dan Zijn wijze goedheid mij heeft toegelegd. Hijzegene op de grond van Jezus’ voldoening envoorbidding, Die voor vervloekten een vloekgeworden is, en Die Zich in alles volmaakt heiliggedragen heeft, mijn armelijke pogingen, en wat ikooit in veel zwakheid geprobeerd heb te spreken ofte schrijven tot eer van Zijn Naam en uitbreidingvan Zijn rijk!

§102. Ik diende deze voorrede niet te sluiten eerik een schuldige en openlijke dank betuigd heb aande drie heren, welke het opzicht over de uitgavevan deze en van de vorige aanmerkingen, wegensmijn afwezigheid van de pers, niet alleen vrijwilligen gunstig hebben gelieven op zich te nemen, maarook die vermoeiende arbeid van toe te zien dat hetgedrukte met het geschrevene in alles goedovereenkwam, met grote nauwkeurigheid hebbenwaargenomen. De Heere, Die rijk is inbarmhartigheden, moge hen deze arbeid der liefderijk vergelden!

Aanmerkingen over Psalm 119:7574

4. Aanmerkingen over Psalm 119:75

Ik weet, HEERE! dat Uw gerichten de gerechtigheid zijn, en dat Gij mij uitgetrouwheid verdrukt hebt.

§1. Het doelwit dat de hoogverlichte dichter inhet opstellen van de 119e psalm zich hadvoorgesteld, is zeer gemakkelijk uit de inhoud vandit lied na te speuren. Want daaruit ziet menduidelijk dat hij had voorgenomen (1) deuitnemende voortreffelijkheid van de heilzamegenadeleer, die in Gods onfeilbaar Woordbegrepen is, naar het leven af te schilderen, tot datdoeleinde de veelvuldige nuttigheden die eengodvruchtig gemoed in allerlei ontmoetingendaaruit kan trekken bevindelijk aan te wijzen, eneindelijk de rechte weg te leren die een kind vanGod eenvoudig houden moet om van die zalige leereen betamelijk gebruik te maken, en om dedierbare nuttigheden daarvan te ondervinden. (2)En hierdoor wenste hij ieder die dit lied mochtlezen of horen, tot een evangelische godzaligheid,naar deze zalige leer, krachtig aan te sporen engrondig te besturen. (3) En dit was weer ingerichtq om het waarachtige zieleheil van hem en vanzijn naaste te bevorderen, qq en om de heerlijkenaam van God, Die het onwaardig mensdom metzo’n dierbare leer van de zaligheid heeft willenbevoorrechten, voor zo’n voortreffelijk geschenkmet hartelijke dankzegging groot te maken.

§2. Zo verheven en gewichtig deze einden warendie de dichter bedoelde, zo ernstig was hij ook omal zijn vermogens, krachten en kunst aan deuitwerking van dit lied van hem te besteden, onderhet veilig geleide van de onfeilbare Geest. Dieheilige kunst ontdekt zich ook in die zonderlingeinrichting van deze psalm, naar de letters van deHebreeuwse taal. Want de algemene hoofdzaakwordt zo vaak voorgedragen als er letters in deHebreeuwse taal zijn, zonder de minste ijdeleherhaling. Want in elk onderdeel worden devoortreffelijkheden, nuttigheden engebruikmakingen van die dierbare leer van dezaligheid, in onderscheiden gevallen enbijzonderheden, op verschillende manieren met eenhemelse wijsheid betoogd. Behalve deze zinrijkeschikking verdient ook een bedaarde aanmerkingdat onder elke letter altijd acht verzen zijn, dietelkens met diezelfde letter beginnen. De heiligedichter bediende zich van deze kunst niet zozeerom het verstand door een blote letterspeling tevermaken, maar voornamelijk om de zekerheid en

het gewicht van de zaken die hij voordroeg,daardoor aan te duiden. Want (1) wordt devoortreffelijkheid en een veelvoudige nuttigheidvan die hemelse genadeleer zo menigmaal en inzo veel soorten gevallen als er letters in de taalzijn, betooglijk aangewezen, wie moet dan van zijnheerlijkheid en nuttigheid niet ten volle verzekerdzijn? (2) Zo zeker deze dingen zijn, zo gewichtigzij ze ook. Want q wanneer men de dierbaarheid ennuttigheid van de genadeleer zo vaak en in zoveelgevallen als er letters in de taal zijn, beschouwt,heeft men die echter nog niet volkomen doorzien.Staat men bij elke letter opnieuw stil, en vergelijktmen het gezegde met de eerste grond waaruit hetafgeleid is, dan openbaren zich de heerlijkheden ennuttigheden van die genadeleer aan alle kanten,hoe langer hoe meer.1 qq Het is daarom waard

1 Onder elke letter zijn acht verzen, die telkens metdiezelfde letter beginnen. In de wiskunde is 8 de eerstekubus, waar de eerste wortel, 2, met zichzelfvermenigvuldigd, het eerste kwadraat, 4, voortbrengt.En als dit met zijn wortel weer vermenigvuldigd is,brengt het noodzakelijk de eerste kubus, 8, voort. Zo’nkubus kan een bekwaam zinnebeeld van devolmaaktheid opleveren. Want hij heeft zijn wortel inzichzelf en wordt door zijn eigen wortel voortgebracht.Al zijn zijden zijn even groot, en al zijn hoeken recht. Ditkan men gevoeglijk op de voortreffelijke en heilzamegenadeleer toepassen. Want die is volmaakt en recht,Ps. 19:8,9. Het heeft de wortelen en grond van allevoortreffelijkheid en nuttigheid in zichzelf. Men behoefthet arme bedelwerk van eigen wijsheid, heidensezedelessen en andere bloemetjes niet te hulp te roepenom zijn heerlijkheid en nuttigheid te vermeerderen. Maarvergelijkt men de genadeleer weer met zijn wortel, danwordt het aan alle kanten nog dierbaarder. En zijnvolmaaktheid en voortreffelijkheid openbaart zich aanalle zijden en hoeken waar men het beschouwt.

Men bezie eens, tot een voorbeeld, de aangenamenuttigheid van de genadeleer, die onder de letter $(dalet) voorgesteld is. Daar kreeg de godvruchtige ziel,die in de geestelijke strijd zodanig verslagen was dat hijaan het stof kleefde, en die zichzelf niet kon oprichten,uit die dierbare waarheid niet alleen een genoegzamegrond om met vrijmoedigheid uit het stof te roepen omlevendmaking, omdat God dat in Zijn Woord beloofdhad; maar hij ontving ook een vaste hoop dat hij de wegvan Gods geboden lopen zou. Want hij wist zeker datGod zijn hart zou verwijden, hoewel het nu zo gesloten

Aanmerkingen over Psalm 119:75 75

dat men het de tere jeugd met de eerstebeginselen van de taal en van de wetenschappenprobeert in te boezemen, en met herhaling voor tedragen. qqq Men diende de gehele letterkundevoornamelijk dienstbaar te maken aan hetvoordragen, verklaren, betogen en aanprijzen vandeze verheven en nuttige leer. qqqq Het is eindelijkook waard dat men alle middelen, die hetgeheugen versterken kunnen, te hulp roept, om hetin de zin van de gedachten van ons hart tebewaren.

§3. Omdat de waarheden, als ze in bijzondereonderwerpen voorgesteld zijn, zich duidelijker,levendiger en krachtiger aan het verstand vertonendan wanneer ze in op zichzelf staande stellingen

was dat hij zich niet kon opbeuren uit het stof, vs. 25,32.De grond en de wortel van die waarheid die zo’nversterking en hoop veroorzaakte, lag in de Goddelijkevolmaaktheden die verheerlijkt zijn in degehoorzaamheid van Gods Zoon, Die alle gebodenvolmaakt gedaan heeft, en die zich in de banden van dehel heeft laten sluiten, en in het stof van de dood latenleggen, opdat een heilig, rechtvaardig en waarachtigGod, verslagen en gebonden zielen uit het stof zouophelpen, en in engten verruimen tot een vaardigebetrachting van Gods geboden. Uit die grond en wortelwaren die beloftenissen geboren, die het hart van dedichter in zijn verslagen toestand door een levendigehoop versterkten. Vergelijkt men nu deze toezeggingenen die aangename sterkte die de dichter daaruitondervond, met zijn grond, dan openbaart zich zijnheerlijkheid, volmaaktheid en vastigheid op eenverbazende manier. Want hoe heerlijk, volmaakt enzeker is die toezegging, die in zo’n heerlijkegehoorzaamheid van Gods Zoon, en in al die verzoendevolmaaktheden gegrond is!

En hoe heerlijk, dierbaar en zeker is de hoop dat Godzijn hart zou verwijden om de weg van Gods geboden telopen, omdat Gods Zoon door het uitstaan van diehelse angsten en door een volmaakte betrachting vande geboden, die ruimte en zaligheid verdienen zou, ennu reeds, God zij dank! verdiend heeft.

Ik wil niet staande houden dat David in het gebruikenvan dit getal 8, zijn oog op zo’n wiskundige kubusgehad heeft. Toch is dit buiten alle tegenspraak dat dedichter bijzondere redenen gehad heeft waarom hijonder elke letter juist altijd 8 verzen stelt, die metdezelfde letter beginnen. Ook is buiten alle tegenspraakdat de heilzame genadeleer ons hoe langer hoevolmaakter en vaster voorkomt, wanneer wij het met zijnwortel en grond vergelijken, en dat het een grootvoorrecht zou zijn wanneer men door de afgetrokkenbespiegelingen van wiskundige wetenschappen zichniet geheel liet aftrekken van de rechte werkzaamhedenmet zaken, en in het bijzonder met de verhevengenadeleer, maar integendeel ook zulke wetenschappendaaraan dienstbaar maakte.

worden voorgedragen, daarom geeft de dichter devoortreffelijkheid en nuttigheid van de genadeleerop, benevens het recht gebruik daarvan, uit zijneigen bevindingen; opdat de eenvoudigste zielenhet duidelijk zouden inzien en van de mogelijkheiden zekerheid ervan ten volle verzekerd zouden zijn.

§4. De meer genoemde hoofdzaak wordt ookrecht grondig en heerlijk in dit tiende onderdeeluitgevoerd, waaruit de woorden genomen zijn diewij nu overwegen. Daar toont de dichter in hetbijzonder de voortreffelijkheid en nuttigheid van degenadeleer, in gevallen van tegenheden enverdrukkingen.

Want het schijnt uit de inhoud van dit gedeelte teblijven dat de godvruchtige ziel onder zwareverdrukkingen was geraakt, waarin dehovaardigen hem met leugens neerstootten, ende godvruchtigen zich van hem onttrokken, wathem met veel treurigheid en twijfelmoedigheidvervulde, en als een doodsteek in de beenderenwas.

In deze grote verdrukking nam hij opnieuw zijntoevlucht tot die troostrijke genadeleer en bevonddat die van zo’n voortreffelijke kracht was, dat hijuit het rechte begrip ervan niet alleen eengegronde en onderwerpende hoop gevoelde,maar ook met veel vrijmoedigheid de verlossing uitdeze verdrukking durfde smeken.". Want een levendige kennis van die

voortreffelijke genadeleer was het veiligste enenigste middel om zich in die gevallen verstandigen betamelijk te gedragen, en eruit geholpen teworden. Hoewel die verdrukking een gepasteschool voor hem was, waarin hem gelegenheidwerd gegeven om verschillende stukken van diezalige leer nader te leren verstaan, en metterdaadte beoefenen, bevond hij echter dat die leer zoverheven, en zijn natuur voor het rechte begrip ende oefening ervan zo onvatbaar was, dat hij dealmachtige kracht van zijn Schepper enHerschepper daartoe nodig had. En omdat diealmachtige Vader der lichten Zijn almachtigehanden aan hem in de schepping en herscheppingten koste had gelegd, daarom smeekt hij dat diegetrouwe handen hem nu ook verstandig mochtenmaken om die heilzame leer te leren, vs. 73.$. God, Die het werk van Zijn handen nooit kan

laten varen, en die tot niemand van Jakobs zaadooit gezegd heeft, “zoek Mij vergeefs”, schonkdeze ootmoedige en afhankelijke bidder een meeropgeklaard verstand in die waarheid. Directondervond hij daaruit deze voortreffelijkenuttigheid dat zijn ziel door een gegronde, zichtbare

Aanmerkingen over Psalm 119:7576

en onderwerpende hoop in deze verdrukking vanhem gesterkt werd.

a. Want nu kon hij een aangename hoop op datzalig woord oefenen, hoe beklaaglijk zijnomstandigheden ook anders mochten zijn. Enhoewel sommige godvruchtigen zich van hemonttrokken, wist hij echter dat zij, die God vrezen,en de rechte kennis van de rechte hoop hebben,hem nog eens zouden aanzien en zich verblijden,omdat hij op Gods Woord gehoopt had, vs. 74.

b. Deze hoop werd geboren uit een duidelijkgezicht, dat door het nader begrip van degenadeleer verkregen was, van de gerechtigheidvan Gods gerichten, en van de getrouwheidvan de verdrukkingen, vs. 75.

§5. Zo ziet men dan uit deze schakel dat dedichter in de woorden die wij nu voor ons hebben,(1) voordraagt zijn openbare en vrijmoedigebelijdenis, die onder indruk van Gods geduchtetegenwoordigheid gedaan is, van zijn levendgeloof aangaande de gerechtigheid engetrouwheid van die verdrukkende beschikkingendie God over hem gemaakt had, (2) voorgesteld qals een natuurlijk gevolg van het rechte begripvan de genadeleer, qq als een voorname gronden beginsel van de hoop van de dichter, qqq en alseen allerduidelijkst vertoog , van de uitnemendevoortreffelijkheid en nuttigheid van de dierbareleer van de waarheid die naar de godzaligheid is, ,,tot een ernstige opwekking en besturing van eenieder om er een recht gebruik van te maken.

§6. In de woorden zelf kan men onderscheiden(1) eerst, de eerbiedige en gelovige aanspraak,(2) dan de zekere waarheid van de gerechtigheiden getrouwheid van de gerichten enverdrukkingen van de Heere, (3) en eindelijk deopenbare en vrijmoedige belijdenis van het geloofvan de dichter daaromtrent.

§7. Het moeten zeer verheven, gewichtige enzekere dingen zijn die hier behandeld worden.Want (1) een man die door Gods onfeilbare Geestgedreven is, (2) stelt ze vrijmoedig voor onder eenindrukwekkende aanspraak tot de Heere.

§8. Men kan niet voldoende redenen vinden omte bewijzen dat de PERSOON die hier sprekendvoorkomt (1) een ander dan de dichter zelf zouzijn. (2) Het gehele beloop van deze Psalm schijntte vereisen dat hij, die het opgesteld heeft, vanzijn eigen bevindingen spreekt. (3) Maar wanneerhij van zijn eigen werkzaamheden handelt, draagthij die van andere godvruchtigen daardooreveneens voor. Want zij hebben met hem, wat hetwezen van de zaak betreft, één hart en weg.

Hoewel men de bijzondere naam van de dichteren spreker in het opschrift van dit lied niet vindtaangetekend, zijn er echter waarschijnlijke redenendie onze gedachten tot de koning van de dichters,David, leiden. Want (1) het was hem meermaleneigen zijn psalmen naar de orde van deHebreeuwse letters op te stellen. De 25e en 34e

psalmen, waarin Davids naam uitdrukkelijkvermeld wordt, kunnen hiervan tot duidelijkevoorbeelden verstrekken. (2) Bovendien komt destijl en de inhoud van deze psalm met dieliederen, die Davids naam in het opschrift dragen,volkomen overeen. (3) Verder schijnt men uit het23e en 24e vers te mogen besluiten dat de dichtereen man geweest is die onder vorsten heeftverkeerd, en door verscheidene raadsliedenomringd is geweest. (4) Eindelijk past de inhoudvan deze psalm zeer schoon op de staat enontmoetingen van deze knecht van de Heere.Want q groot en vele zijn de weldaden geweestwaarmee de Koning der koningen de ziel en hetlichaam van deze koning heeft gelieven tebekronen. qq Echter zijn de verzoekingen, deverdrukkingen en de tegenheden, waarmee hijgedurig worstelen moest, even groot en zwaargeweest. qqq Maar hij heeft die alle zeer heerlijkoverwonnen. Want hoe groter de duisternis en denood was die voor zijn aangezicht kwam, zoveel tegroter en heerlijker werd telkens het licht vanGods verlossende genade, trouw en kracht, dat deVader der lichten daaruit wonderbaarlijk lietschijnen.

§9. In alle ontmoetingen van voorspoed oftegenspoed was hem dit bijzonder eigen, dat ze zijnziel al snel tot God leidden. Immers, hooggaandeverdrukkingen brachten ook hier zijn gemoed totGod, Die hij met bijzondere aandoeningenaanspreekt: HEER!

Hij richt zijn taal tot zijn enige en Drieënigeverbonds-God, Die wegens Zijn hoogstevolmaaktheid, noodzakelijk, onafhankelijk,algenoegzaam en onveranderlijk is. Die in al Zijnwerken Dezelfde zal zijn die Hij is in Zijn beloften.Die alles wat Hij is, was, en zijn zal, voor Zijnellendig en arm volk zal zijn. Zie deze kracht vande Naam Jehovah breder aangewezen in deaanmerkingen over Zach. 3:2, §6.

Als zo’n Jehovah betoonde zijn verbonds-GodZich in het bijzonder in die gerichten enverdrukkingen die hem nu zeer zwaarbenauwden. Want uit al die duisternissen scheende heerlijke glans van alle volmaaktheden, die in de

Aanmerkingen over Psalm 119:75 77

Naam Jehovah opgesloten zijn,verwonderenswaardig door.

Die glansrijke deugden glinsterden de dichter nuzo helder en krachtig in de ogen, dat hij met heiligeaandoening van zijn ziel moest uitroepen: HEER!Want door deze uitroep verklaart hij (1) zijnlevend geloof dat zijn bonds-God in volle nadrukJehovah was. Zoals Thomas deed toen hij uitroep:mijn Heere en mijn God! Hij wil zeggen: nu weetik dat U de Heere bent, en mijn ziel kleeft U ingeloof en liefde achteraan. (2) Dan geeft hijdaardoor nog te kennen zijn onuitsprekelijkeverwondering en aanbidding. Want hij zag metoverreding in dat zijn verbonds-God ook in de wegvan gerichten bestendig diezelfde onafhankelijke,algenoegzame en onveranderlijk getrouwe Jehovahbleef. Dat straalde uit die duisternis vanverdrukkingen nu veel duidelijker door dan ooit tevoren. Het natuurlijk vernuft en het ongeloofhadden dit nooit zo kunnen beredeneren of durvenverwachten. Ze hadden het tegendeel gedacht.Maar nu zag hij in de onbedrieglijke spiegel van deeeuwige genadeleer, dat zijn verbonds-God ook ingerichten en verdrukkingen Jehovah was. Ditverbazende gezicht vervulde zijn ziel met degrootste verwondering en de diepste aanbidding.En dit dreef hem om zijn aanspraak te richten totGod, Die grote dingen doet, die men nietdoorzoeken kan; wonderen, die men niet tellenkan, Job 5:8,9. Hij wil zeggen: O God! Uw weg isin het heiligdom; wie is een groot God, gelijkGod? Gij zijt die God, Die wonder doet; Gijhebt Uw sterkte bekend gemaakt, Ps. 77:14,15.Gij hebt wonderlijk bij mij gehandeld, Joël2:26. (3) Eindelijk is die aanspraak een verklaringvan de zekerheid van de waarheid dat Godsgerichten gerechtigheid zijn, en van deoprechtheid van zijn betuiging dat hij dit zekerwist. Want hij bevond zich onder levendigeindrukken van de Goddelijke volmaaktheden, integenwoordigheid van de Heere, toen hij betuigde:ik weet dat Uw gerichten de gerechtigheid zijn,enz. Hij riep God aan tot een Getuige en wildezeggen: Heere! Gij weet het, Ps. 40:10.

§10. Deze betuiging was hier geen nodeloos ijdelgebruiken van de geduchte Naam van de Heere,maar het was hier zeer nodig. Want hij sprak hiervan een waarheid die het ongelovige vlees nietbegrijpen of geloven kan, maar gedurig hardnekkigtegenspreekt. Want hij belijdt hier (1) in hetalgemeen dat Gods gerichten de gerechtigheidzijn, (2) en dan in het bijzonder dat Hij hem uitgetrouwheid verdrukt had.

§11. Het eerste drukt hij op deze wijzerondborstig uit: ik weet DAT UW GERICHTEN DE

GERECHTIGHEID ZIJN.§12. Het woord .*)5:/ (mishpatiem),

GERICHTEN, (1) heeft zijn oorsprong van eenwortel die eigenlijk betekent iets in zekere ordete schikken. (2) De Heilige Schriften gebruikendit woord q in het algemeen van die schikkingenen bestellingen die de onafhankelijke enalleenwijze God maakt omtrent Zijn van hemafhankelijke schepselen, de mensen, aangaandewat zij te doen, te laten, te verwachten of tevrezen hebben, en die hen òf in Zijn onfeilbaarWoord geopenbaard worden òf in Zijn hogevoorzienigheid toegeschikt worden. qq In hetbijzonder wordt het toegepast op oordelen entegenheden die God de mensen toezendt, òf alseen rechtvaardige Rechter tot straf van degoddelozen, òf als een verzoende Vader totkastijding en verbetering van Zijn kinderen. Jes.26:9. Zef. 3:15. (3) Hier geeft dit woord buiten alletegenspraak te kennen die vaderlijketuchtigingen die God aan Zijn geliefd kind David,tot zijn verbetering en zaligheid had toegezonden.Want de dichter voegt deze rechtvaardigegerichten samen met die getrouwe vaderlijkeverdrukkingen.

De gerichten dan waarvan hier gesproken wordt,bestonden in zonderlinge toeschikkingen van veleen allerlei smartelijke en smadelijkeontmoetingen die dit geliefde kind van God in zijnziel en lichaam, tegen de zin van zijn natuur,gevoelen moest.

Deze zijn zo groot, veel en van allerlei soortengeweest, dat het niet goed mogelijk is ze allen bijelkaar in orde te vertellen. We zullen dan maarenige onder zekere hoofdsoorten proberen teschikken, en met de vinger aan te roeren.

Ziet men op de stof van de dingen die hemdikwijls benauwden, dan moest hij (1) dan eenseen nijpend gebrek ondergaan, (2) dan eens zeerhooggaande schanden en smaadhedenverdragen, (3) en dan eens onverdraaglijke pijnenvoelen.

Vestigt men zijn oog op de onderwerpen waarinhem al deze ellendigheden troffen, dan moest hij ze(1) niet alleen in zijn eigen persoon ondervinden,(2) maar ook in alle anderen op wie hij eennadere betrekking had.

Hij zelf moest die gerichten (1) en in zijn ziel,(2) en in zijn lichaam ondergaan.

Zijn ziel werd dikwijls beangstigd (1) door hetgemis van zulke dingen waarbij het leven moest,

Aanmerkingen over Psalm 119:7578

en die voor hem de allerdierbaarste op aardewaren. q Die godvruchtige ziel telde met grootrecht onder zijn grootste voorrechten, hetheengaan onder de schare, en het treden naarGods huis, met een stem van vreugdegezang enlof, onder de feesthoudende menigte, Ps. 42:5.Maar hoe vaak werd hij van dat voorrechtberoofd, wanneer hij op de vlucht voorgewelddrijvende vijanden als een gejaagdeveldhoen moest omzwerven! qq Zo dierbaar enverkwikkelijk voor hem degemeenschapsoefening met God en deondervinding van geestelijk licht, kracht en troostplacht te zijn, zo smartelijk moest het hem ook zijnwanneer de Heere Zijn gunstrijk aangezicht voorhem zo verbergde, dat hij in zijn haasten zei: ikben afgesneden van voor Uw ogen, Ps. 31:23.(2) En deze dingen moesten hem zoveel te meerbenauwen, hoe groter de smaadheid was diedaarmee veelal gepaard placht te gaan. Men kantoch niets bedenken dat meer schande, smaadheiden verachting over de ziel kan brengen, dan datonbetamelijke, schandelijke en vuile kwaad, dezonde. Echter woonde dit nog in die geheiligdeziel. Het woonde daar niet alleen, maar voerde ookzo’n verwoede strijd, dat het hem onder de wetvan de zonde die in zijn leden was, gevangen nam;in gedachten, woorden en werken naar buitenuitbrak; en hem door het een en ander met schuld,schande en schaamte overdekte. En hoe heiliger,hemelsgezinder en edelmoediger het geestelijkleven was dat hij bezat, zoveel te grotere angstmoest hij gevoelen, wanneer hij dat lichamelijkekwaad in zichzelf gewaar werd, en bij het licht vanGods heilig aangezicht beschouwde. (3) Hierbijkwamen nog de allerpijnlijkste steken die hemdoorgriefden en verschrikten. Want een vloekendewet, een bestraffend geweten, ontelbarescherpstekende schulden, de vurige pijlen van deboze, en de scherpe pijlen van het ongenoegen vande Almachtige, doorstaken hem menigmaal zogevoelig, dat hij klagen moest: ik werd verschrikt,Ps. 30:8. Mijn beenderen werden verouderd, inmijn brullen den gansen dag. Want Uw handwas dag en nacht zwaar op mij; mijn sap werdveranderd in zomerdroogten, Ps. 32:3.

Deze inwendige noden werden door veleuitwendige, die hij in zijn lichaam dragen moest,sterk verzwaard. (1) Want op zijn vlucht en in zijnballingschappen moest hij ook de scherpte van eenlichamelijke honger en gebrek ondervinden. (2)De smadelijkste lasteringen die zijn vijanden òfin zijn aangezicht òf achter zijn rug tegen hem

uitbraakten, veroorzaakten menige doodsteek inzijn beenderen. (3) En wie kan bepalen wat eenondraaglijke smarten zijn lichaam heeft moetenuitstaan in al die vervolgingen, gevaren en ziektendie hem getroffen hebben?

Hoe meer de mensen waren waarop hij eennauwe betrekking had, zoveel te meer werden ookde gerichten en oordelen die hij daarin moestondergaan. Zijn eigen kinderen, verderebloedverwanten, goede vrienden, zijnzielsvrienden de ware begenadigden, ja zijngehele koninkrijk leverden allen samen zoveelonderwerpen uit, als zij zielen en lichaam hadden,waarin David wegens de betrekking die hij op henhad, vaak moest lijden. Want wat een ellendenmoest hij al aan zijn kinderen, bloedvrienden, goedevrienden en hovelingen beleven! Wat een ijselijkezonden, verdeeldheden, beroeringen enbloedstortingen werden onder hen gepleegd! Hoeslecht zag het er vaak uit onder zijnboezemvrienden, de godzaligen! Wat eenvervaarlijke verwoestingen werden onder zijnonderdanen al aangericht door zware oorlogen,hongersnoden en pestziekten! Al deze rampentroffen de ziel van David ook, door verschillendenauwe betrekkingen die hij op die mensen had. Jadie smart die hem daardoor veroorzaakt werd, waszoveel te groter, hoe duidelijker het hem dikwijldoor een profeet en zijn eigen gewetenaangekondigd werd, dat hij zichzelf voor deaanleidende en verdienende oorzaak van veel vandeze oordelen moest houden.

Let men op de oorzaak van de gerichten dieDavid overkwamen, dan ontdekt men weernieuwe soorten met opzicht (1) of op dewerkende, (2) of op de bewegende oorzaken.

Deze gerichten (1) schikte God Zelf hemonmiddellijk toe. (2) Andere deed de satan hemaan. (3) Weer andere werden door zijn allerbestevrienden verwekt. (4) Sommigen veroorzaaktenzijn zielsvrienden, de begenadigden, hem. (5)Andere werden hem aangedaan door de werelden zijn vijanden. (6) En weer andere haalde hijzichzelf onmiddellijk over het hoofd.

Dan moest hij eens lijden (1) om zijngodzaligheid en om zijn ongeveinsde aanklevingaan de Heere, Zijn volk en zaak. (2) Dan eens omzijn getrouwe behandelingen van de naaste. (3)En dan eens om zijn eigen dwaasheden,trouweloosheden en struikelingen.

Kijkt men eindelijk naar de tijd wanneer hij leed,dan was zijn gehele leven een aaneenschakelingvan tegenheden. (1) Voorgaande oordelen werden

Aanmerkingen over Psalm 119:75 79

vaak herhaald en (2) bij oude werden nieuwebijgevoegd. (3) Ja, nooit is hij echt vrij geweestvan gerichten. Altijd moest hij een of anderuitwendig of inwendig kruis dragen. Want hij wasaltijd aan enige ziekte onderhevig. Dan kwijnde hijnog aan enige overblijfsels van oude kwalen. Endan had hij weer nieuwe ongemakken onder deleden. Hierom kon hij nooit zonder bitteremedicijnen zijn.

Hoe benauwend, zeldzaam en wonderlijk al dezeoordelen ook wezen mochten, echter waren zeinderdaad .*)5:/ (mishpatiem), wijze en goedebeschikkingen, over hem. Want (1) al dieontmoetingen waren door Gods eeuwige, wijze engoede raad van te voren bepaald, om ze òf tewerken òf toe te laten. Een hoge, heilige, wijze envaderlijke voorzienigheid bestuurde het in deallerminste omstandigheden. Wie zegt wat,hetwelk geschiedt, zo het de Heere nietbeveelt? Gaat niet uit den mond desAllerhoogsten het kwade en het goede? Klaagl.3:37,38. (2) Alle uitwendige en inwendigegerichten waren niets anders dan wijzeschikkingen om daardoor, als allergepastemiddelen, de hoogste, heiligste en zaligste eindente bereiken. Want de donkerste wegen waren dehelderste spiegels waarin God de luister van Zijnheiligheid, gerechtigheid, goedheid, genade,barmhartigheid, macht, trouw, wijsheid,onafhankelijkheid en hoge majesteit aan Davidnaar het leven wilde vertonen, en nadrukkelijklaten ondervinden. Ze zouden David de afgrondvan ellendigheid, waarin hij van nature gelegenhad, duidelijker onder het oog brengen. Opdat degenade die hem daaruit had opgetogen, en die nogsteeds over hem heerste, zoveel te heerlijker enaangenamer aan zijn gemoed zou stralen. Elkgericht was een dierbare hand uit de hoge hemeltot hem neergelaten, die hem veiliger en spoedigerzou leiden in dat zalig en nuttig dal vanverootmoediging, en daardoor tot onder dieaangename en veilige schaduw van devergevende, verlossende, beschermende envertroostende genade. Alle tegenheden gavennieuwe gelegenheden om de ontvangen genadentot Gods eer, zijn eigen zaligheid, en het welzijnvan de naaste, ijveriger te gebruiken. Ze diendenom hem van ziekten te genezen; voor groteregevaren te behoeden; en om hem tot die posten,waartoe hij geroepen was of nog geroepen zouworden, meer en meer bekwaam te maken. Zewaren leerzame oefenscholen, waarin hijonderwezen werd om van Gods wegen die Hij in

het zaligen van zondaars houdt, des teonderscheidener, duidelijker, levendiger enbevindelijker te spreken, te zingen, te profeteren ente schrijven. In die scholen werd hij getrouw enbekwaam gemaakt om met meer duidelijkheid,grond, ernst, ijver en medelijden de overtredersGods wegen te leren, en Gods sukkelende enmoedeloze kinderen te besturen en te troosten.Hoe veelvuldiger de gerichten waren waarin eenverzoende vaderlijke voorzienigheid hem oefende,zoveel te meer werd hij ook tot zijn eigenzaligheid toebereid. Want zijn zaligheid bestondin de genieting, dat is kennis en liefde van deGoddelijke deugden en volmaaktheden. Omdat nuin of door ieder gericht die heerlijkevolmaaktheden in hun beminnelijkheid aan hemvroeger of later op een andere wijze ontdektwerden, daarom volgt dat al die tegenheden tot zijnnut en zaligheid moesten medewerken, Rom. 8:28.Met nog groter recht mogen dan de gerichten, diezulke dierbare einden ten doel hadden, de naamvan .*)5:/ (mishpatiem), wijze schikkingen enbestellingen, dragen. Temeer omdat deze middelenook met een Goddelijke wijsheid, goedheid engetrouwheid naar alle omstandigheden enkrachten van David waren ingericht en te pasgemaakt. Want ze waren geschikt naar alleverleden, tegenwoordige en toekomende,geestelijke en lichamelijke, aangename enonaangename ontmoetingen. Ze stonden in dejuiste evenredigheid met de krachten die God hemverleend had, of onder de gerichten telkens zouverlenen. God was getrouw. Hij liet hem nooitverzocht worden boven vermogen. Hij gaf met deverzoeking de uitkomst dat hij het kon verdragen, 1Kor. 10:13.

David spreekt hier niet van één of ander vandeze gerichten, maar in het meervoud, vangerichten, zonder enige uit te zonderen. Hijaanbad Gods gerechtigheid in de allerhardstewegen, ook in die welke hem door zijn vijanden uitenkel boosheid werden aangedaan. Hij stemdevolkomen in met Mozes die van God getuigd: Hijis de Rotssteen, Wiens werk volkomen is; wantAL Zijn wegen zijn gerichte. God is waarheid,en is geen onrecht; rechtvaardig en recht isHij, Deut. 32:4.

§13. Hoewel deze gerichten in de eerste opslagiemand als hard en verdervend mochtenvoorkomen, konden zij echter niets anders dan debillijkheid en goedheid zelf zijn. Want het zijngerichten van de Heere. Immers, Hem eigentDavid ze door het woordje UWE toe.

Aanmerkingen over Psalm 119:7580

Hij schreef zijn ontmoetingen (1) niet toe aanenig blind toeval of aan een enkel schepsel. Maarhij erkende in alles de wijze, goede en hogebestelling van Jehovah, zijn algenoegzame,onafhankelijke en onveranderlijk getrouweverbonds-God. (2) David zelf was wel deverdienende oorzaak van alle smartelijketuchtigingen die de oneindige barmhartigheid hemtoeschikte, opdat hij met de wereld nietveroordeeld mocht worden. En verschillendeschepselen waren wel de middeloorzaken enroeden, waarmee de hemelse Vader deze zoonvan Hem kastijdde. Toch was Jehovah deopperste Regeerder, Die alles wijs, heilig en veiligbestuurde. Zal er een kwaad in de stad zijn, datde HEERE niet doet? Amos 3:6. Wie zegt wat,hetwelk geschiedt, zo het de Heere nietbeveelt? Gaat niet uit den mond desAllerhoogsten het kwade en het goede? Klaagl.3:37,38. Zelfs had de HEERE tot Simeï gezegd:Vloek David, 2 Sam. 16:10.

Deze betrekking van de gerichten op Jehovah,dat door het woord Uw aangewezen wordt, (1)doet ons aan veel heerlijke eigenschappendaarvan denken, (2) en het onderscheidt diegerichten van, en verheft ze boven alle menselijkeschikkingen en bevattingen.

Zijn het gerichten van Jehovah (1) deAlgenoegzame, dan mocht David denken dat hethelderste licht uit de dikste duisternis, en hetschoonste recht uit de grootste krommigheid zeergemakkelijk kon voortkomen. (2) Zijn het gerichtenvan Jehovah, de Onafhankelijke, dan kon Davidverzekerd zijn dat alles tot zijn zaligheid konmeewerken, hoewel hij geen waardigheid bezatwaarom het gebeuren zou, en ook niet enigegeschiktheid in zich vond waardoor hij zichdaaronder naar behoren gedragen kon. (3) Zijn hetgerichten van Jehovah, de onveranderlijkgetrouwe Vervuller van Zijn beloften, dan mochtDavid er staat op maken dat de allerzwaarsteproefwegen de vervulling van Zijn toezeggingenniet zouden verhinderen. Indien zijn kinderenMijn wet verlaten, en in Mijn rechten nietwandelen; indien zij Mijn inzettingenontheiligen, en Mijn geboden niet houden; zozal Ik hun overtreding met de roede bezoeken,en hun ongerechtigheid met plagen. Maar Mijngoedertierenheid zal Ik van hem nietwegnemen, en in Mijn getrouwheid niet feilen.Ik zal Mijn verbond niet ontheiligen, enhetgeen uit Mijn lippen gegaan is, zal Ik nietveranderen, Ps. 89:31-35.

Zo verheven Jehovah is, zo verheven moetenook de gerichten zijn, omdat ze Zijne zijn. Het isdaarom geen wonder dat geen geschapen verstandhet doorgronden kan. Ze kunnen wijs, goed enheilzaam zijn, hoewel wij het niet zien, of ook hettegendeel denken. O diepte des rijkdoms, beideder wijsheid en der kennis Gods, hoeondoorzoekelijk zijn Zijn oordelen, enonnaspeurlijk Zijn wegen! Want wie heeft denzin des Heeren gekend? Of wie is Zijnraadsman geweest? Rom. 11:33,34. Want Mijngedachten zijn niet ulieder gedachten, en uwwegen zijn niet Mijn wegen, spreekt deHEERE. Want gelijk de hemelen hoger zijn dande aarde, alzo zijn Mijn wegen hoger dan uwwegen, en Mijn gedachten dan uliedergedachten, Jes. 55:8,9.

De gerichten van de Heere zijn ook alleen, involle nadruk, de gerechtigheid. Want de besteschikkingen die de wijste, heiligste, machtigste engoedigste mens over zich en zijn beste vriendenmaakt, zijn altijd aan een groot gebrek vanwijsheid, heiligheid en goedheid onderhevig. Ja zezijn vaak dwaas, zondig en schadelijk. Het is welwaar dat vele gerichten, ten opzichte van demiddeloorzaken waardoor ze uitgevoerd worden,de ongerechtigheid zelf zijn. Maar beschouwt mendiezelfde gerichten met opzicht op de Heere, Dieze ons in Zijn voorzienigheid laat overkomen, danworden ze direct de gerechtigheid zelf. Dit iszonneklaar te zien in het geval van Simeï en David,2 Sam. 16:5-12. Want Simeï pleegde deallerverschrikkelijkste ongerechtigheid toen hijDavid vloekte, en een man des bloeds noemde.Maar beschouwde David dit met opzicht op deHeere, Die gezegd had: “vloek David”, dan washet een heilig, rechtvaardig en heilzaam gericht.

§14. Voorzeker, het is een eeuwige waarheid datal de gerichten van Jehovah DE GERECHTIGHEID

ZIJN.GERECHTIGHEID (1) betekent een overeenkomst

met het recht. (2) Het zelfstandig naamwoordgerechtigheid wordt hier voor het bijvoeglijkenaamwoord rechtvaardigheid gebruikt. Ditgebeurt in de Heilige Bladen meermalen. Men zieonder anderen 2 Kor. 5:21. In zulke manieren vanspreken ligt een bijzondere nadruk. Hier wordtdaardoor aangeduid dat Gods gerichten degerechtigheid zelf zijn, en dat er nietsonrechtvaardigs in te vinden is. Deut. 32:4.

Het begrip van gerechtigheid omvat twee zaken.(1) Eerst het recht, (2) en dan de overeenkomstmet dat recht.

Aanmerkingen over Psalm 119:75 81

Het woord RECHT beduidt (1) in het algemeen qòf een zeker recht richtsnoer waarnaar iemandzijn werk moet richten, qq òf een zekere grondwaarop iemand toekomt iets te doen, teontvangen, of te lijden. (2) Dit recht is tweeërlei.q Òf het recht van God, Rom. 1:32, qq òf het rechtvan een gelovige, Ps. 119:132. (3) Hier op dezeplaats moet men het recht in zijn ruimste nemen.Want Gods gerichten komen met alle rechtenvolkomen overeen.

Gods recht (1) in het algemeen beschouwd, is qdat richtsnoer waarnaar Hij Zich in al Zijn doenricht, qq en die grond waarop hem billijk toekomtalles wat hij omtrent Zijn schepsels doet, van heneist, of ontvangt. (2) Dit recht van God, in hetbijzonder aangemerkt, bestaat q in Zijnallervolmaaktste natuur, qq en in Zijnonafhankelijke werken van schepping,voorzienigheid en verlossing. Jer. 10:6,7.

Het recht van de gelovigen (1) is q òf die regelwaarnaar zij zich in al hun doen en laten schikkenmoeten, qq òf die grond waarop alles wat zij doen,begeren, ontvangen of lijden, hen billijk toekomt.Op dit laatste recht wordt hier voornamelijkgezien. (2) Zo’n recht kan men hebben òf inzichzelf òf buiten zich in iets anders. q In zichzelfheeft de allerbeste godzalige , niet de minstegrond om enige zaligheid van God te begeren ofte ontvangen. ,, Integendeel is de zonde een grondwaarop hem billijk toekomt alle straffen en verderfin tijd en eeuwigheid naar ziel en lichaam te lijden.qq Maar buiten zich heeft het allerslechtste kindvan God een wettig recht en grond waarop hetalle zaligheid naar ziel en lichaam vrijmoedigbegeren en billijk verwachten mag. Dit recht isgelegen, , in de borgtocht en voldoening vanChristus; ,, in alle Goddelijke volmaaktheden diedaardoor zijn verheerlijkt, en met zondarenverzoend zijn geworden; ,,, in de verbonden vande beloften, die in die verzoening gegrond zijn; ,,,,en in die genadige weldaden van rechtvaardigingen aanneming tot een kind, enz.

Met dit recht van God en van de gelovigeSTEMMEN nu alle gerichten, die God aan Davidtoegeschikt had, VOLKOMEN OVEREEN.

Ze hadden een volmaakte overeenkomst met hetrecht van God. (1) Want God is eenonafhankelijk Opperheere, Die naar Zijnwelbehagen kan en mag doen met al Zijnschepselen. God is meerder dan een mens.Waarom hebt gij tegen Hem getwist? Want Hijantwoordt niet van al Zijn daden, Job 33:12,13.En al de inwoners der aarde zijn als niets

geacht, en Hij doet naar Zijn wil met het heirdes hemels en de inwoners der aarde, en er isniemand, die Zijn hand afslaan, of tot Hemzeggen kan: Wat doet Gij? Dan. 4:35. Maartoch, o mens, wie zijt gij, die tegen Godantwoordt? Zal ook het maaksel tot dengenen,die het gemaakt heeft, zeggen: Waarom hebtgij mij alzo gemaakt? Of heeft de pottenbakkergeen macht over het leem, om uit denzelfdenklomp te maken, het ene vat ter ere, en hetandere ter onere? Rom. 9:20,21. Zo’nonafhankelijk Opperheer had dan buiten alle twijfeleen billijk recht en macht om aan Davidtegenheden toe te schikken. Hij had recht om overhem te bescheiden wat Hem behaagde, en het tevolbrengen, Job 23:14. Indien Hij wilde zeggen:Ik heb geen lust tot u. David moest zich daaraanonderwerpen en zeggen: zie, hier ben ik, Hij doemij, zo als het in Zijn ogen goed is, 2 Sam.15:26. (2) Streed het dus niet tegen Godsonafhankelijke oppermacht wanneer Hij gerichtenover David bracht, dan stemde het even zovolkomen met Zijn allerhoogste wijsheid overeen.Want Hij bedoelde in alle gerichten een heilig,goed en heilzaam doeleinde. Elk gericht was totbereiding van dat doeleinde volkomen geschikt enbekwaam. Alles was naar alle verleden,tegenwoordige en toekomende, uitwendige eninwendige ontmoetingen en krachten van David,wonderbaarlijk te pas gemaakt. Onder detegenspoeden waren zoveel verborgen enopenbare voorspoeden ingemengd, dat zij,samengenomen, het heil van David heilig en veiligmoesten bevorderen. Men moest er overuitroepen: O diepte des rijkdoms, beide derwijsheid en der kennis Gods, hoeondoorzoekelijk zijn Zijn oordelen, enonnaspeurlijk Zijn wegen! Want wie heeft denzin des Heeren gekend? Of wie is Zijnraadsman geweest? Rom. 11:33,34. (3) En hieruitblijkt ook dat de strengste gerichten tegen degenade en tere barmhartigheid van God in hetallerminste niet konden strijden. Want ze warenniets anders dan heilzame geneesmiddelen, die deGoddelijke goedertierenheid met eenondoorgrondelijke wijsheid geordend had om Davidvan allerlei schadelijke ziekten te genezen, en voorveel toekomende kwalen te bewaren, en om hemtot zijn post, waartoe hij geroepen was, rechtbekwaam te maken. Zo weinig het tegen degoedheid en barmhartigheid van een dokter strijdtdat hij een zieke bittere geneesmiddelenvoorschrijft, of wanneer de nood het eist, pijnlijke

Aanmerkingen over Psalm 119:7582

insnijdingen laat maken, zo weinig streed het ooktegen de Goddelijke barmhartigheid wanneer Hijtot zulke zalige einden smartelijke gerichten overDavid bracht. En zo bestaanbaar het is met degoedheid, barmhartigheid en liefde van een vadertot zijn zoon, dat hij hem streng kastijdt om hemdeugdzaam op te voeden, zo bestaanbaar is hetook met de Goddelijke barmhartigheid en liefde,wanneer de Heere kastijdt Die Hij liefheeft, enHij geselt een iegelijken zoon, die Hijaanneemt, Hebr. 12:6. (4) Zo volmaakt Godsgerichten met Zijn natuur en volmaakthedenovereenstemden, zo volmaakt kwamen zij ookovereen met Gods werken in het algemeen, en deverbonden van de beloftenis in het bijzonder.Want q had de Heere met een eed gezworen datHij al zijn zonden volkomen vergeven had, enover geen één met hem toornen of hem scheldenwilde, dan werd deze eed door de strengstegerichten in geen geval teniet gedaan. Want zewaren geen eigenlijk gezegde straffen die hem inGods toorn overkwamen, maar enkel heilzamegeneesmiddelen die hem door een verzoendeVader werden toegeschikt, om hem van vergevenzonden, volgens Gods toezegging te genezen. qqGod had in Zijn verbond aan David beloofd datHij hem louter zegen en zaligheid schenkenwilde. Deze belofte werd door de gerichten nietteniet gedaan, maar integendeel getrouw vervuld.Want die gerichten waren niets anders danwonderlijke wegen waardoor God David vanallerlei ellendigheden zalig maakte, overeenkomstigde aard van het genadeverbond, waarin de Heerede Zijnen belooft dat Hij ze door wonderlijke enongeziene wegen zaligen wil. Ik zal de blindenleiden door den weg, dien zij niet gewetenhebben, Ik zal ze doen treden door de paden,die zij niet geweten hebben; Ik zal de duisternisvoor hun aangezicht ten licht maken, en hetkromme tot recht; deze dingen zal Ik hun doen,en Ik zal hen niet verlaten, Jes. 42:16.

Zo duidelijk het dan uit het genoemde blijkt datGods gerichten met het recht van God volmaaktovereenstemden, zo duidelijk is het verder dat zijook tegen het recht van David niet streden. Want(1) beschouwde David zich in zichzelf, dan kon hijniet zeggen dat hem door de allerzwaarsteoordelen enig onrecht gedaan werd. Want hij haddoor zijn zonden het recht op alle zaligheid verlorenen de eeuwige verdoemenis verdiend. Nu was hetenkel onverdiende genade dat de Heere diegerichten zo matigde en tot zijn zaligheid inrichtte.(2) Zag hij op zijn recht dat hij in de Heere

Messias uit kracht van het welgeordineerdegenadeverbond wettig verkregen had, dan stemdenalle gerichten met dit recht volkomen overeen.Want ze waren de allerbeste wegen, naar Davidsomstandigheden zeer wijs ingericht, waardoor hemal die zaligheden die in het verbond uit kracht vande borgtocht en voldoening van de Messiasbeloofd waren, getrouw werden toegepast. Davidhad een wettig verbondsrecht om in te gaan, maardoor verdrukkingen, Hand. 14:22.

§15. Streden daarom de gerichten niet met degerechtigheid in het algemeen, dan was er ookniets in te vinden dat men met Gods vaderlijketrouw in het bijzonder, niet zou kunnen vereffenen.Immers, David belijdt hier even zeker te weten datGod HEM UIT GETROUWHEID VERDRUKT HAD.

De overgebleven verdorvenheid die door allerleischadelijke vochten van de zonde gedurig wasopgezwollen, was wel het eigenlijke onderwerpdat door die scherpe verdrukkingen gescheurdwerd om zijn kwade vochten te laten lopen. Tochkon David zeggen dat hij zelf verdrukt was. Wantdie oude mens van de verdorvenheid huisvestte inzijn ziel en lichaam, en behoorde tot zijn natuur.

Sommige godzaligen kunnen van verdrukkingennogal rechtmatig oordelen, zolang ze het in anderepersonen beschouwen. Maar hun oordeel wordtdirect verbijsterd zodra de gerichten tot henzelfnaderen. Maar David had door de heilzamegenadeleer zoveel licht ontvangen, dat hij nietalleen de verdrukkingen die anderen ondergingen,maar ook die welke hij zelf voelde, met Godsvaderlijke trouw wel kon overeenbrengen.

§17. Want de vaderlijk betrekking die God opDavid als op Zijn zieke zoon had, brengt het meedat Hij hem VERDRUKTE.

Het grondwoord %13 (anah), (1) betekent in zijneerste oorsprong door te vloeien, zoals eengescheurde leren zak, die zijn vocht laat lopen enrimpelachtig ineen valt. De toespeling op zo’nleren zak, waarin de oosterse volken hun nattezaken dragen, zoals wij in vaten, en die doorallerlei toevallen gescheurd kunnen worden, is nietalleen bij de Arabieren zeer algemeen, maar ook inde Heilige Schriften duidelijk genoeg te ontdekken.Men zie maar Job 30:6; 32:19,20; en Ps. 119:83.(2) In de woordvorming, Piël genaamd, die hiervoorkomt, betekent het q eigenlijk te maken datiets sterk doorvloeit, zoals een leren zak die hetvocht laat lopen en daardoor samen pleegt tevallen. qq Hiervan wordt het dan overgebracht omoneigenlijk uit te drukken een daad waardoormen iemand scheurt, drukt, verdrukt, ellendig

Aanmerkingen over Psalm 119:75 83

en arm maakt, zodanig dat hij zijn levenssappen,krachten of goederen, als een gescheurdeineenvallende leren zak laat doorvloeien. (3) Hierin deze plaats wordt het zeer zinrijk toegepast opde tegenheden die God Zijn kinderen toezendt, omin de oude mens enige scheuren te maken, dat hijzijn kwade vochten zou laten lopen, en als eengescheurde en lege leren zak in ware ootmoed enarmoedigheid van de geest ineen zou vallen. Ps.119:83. Zo zijn de verdrukkingen hetzelfde metde bovengenoemde gerichten. Want gerichtenzijn de tegenheden van de godvruchtigen,aangemerkt als wijze en heilzame schikkingenvan God. En verdrukkingen zijn dezelfdetegenheden, beschouwd in hun bijzonderdoeleinde en uitwerking, om in de oude mens eenscheur te maken. 1

1 Ik geloof dat de volgende letterkundige aanmerkingenover het woord %13 (anah) zelfs voor eenvoudigen, dievan alle taalkunde ontbloot zijn, in een zeker opzichtverstaanbaar en nuttig zal kunnen zijn. Want zoals allewetenschappen zulke zaken aan de hand doen die totnut van eenvoudige godzaligen kunnen strekken, zogeeft de Hebreeuwse en Arabische letterkunde, hoe dorhet in de eerste opslag voor sommigen ook schijnenmag, toch zulke gegronde dingen aan de hand, wanneerhet met ootmoedige wijsheid recht gebruikt wordt, dietot gegronde opheldering van verschillendeuitdrukkingen van de Heilige Schriften, en tot zeereenvoudige opwekkingen, bemoedigingen enbesturingen van Gods kinderen dienen kunnen.

De woorden &13 (ana) en *13 (ani), die door ellendig,zachtmoedig, nederig en arm overgezet worden, zijnafgeleid van de wortel %13 (anah) waarvan wij bovenspraken.

Wanneer sommige godvruchtigen opmerkten datGods gunstgenoten zo vaak in de Heilige Schriften denaam van zachtmoedig dragen, en wanneer zij dan datbegrip op zichzelf beschouwen, dan worden ze vaakgeweldig geslingerd of ze zich onder Gods echtekinderen wel durven tellen. Want enige van hen, die aaneen lichtbewogen zenuwgestel en wat scherperevochten onderhevig zijn, en bovendien in hun jeugdopgevoed zijn met geen voldoende wijsheid die hen opde rechte tijd het hoofd probeerde te buigen, gevoelenwel eens na hun waarachtige bekering dat deovergebleven verdorvenheid in verschillendegelegenheden tot oplopendheid en verdrietelijkheidkrachtig aanport, ja, soms door gelaat of door praatonbedachtzaam naar buiten uitbreekt. Dan vallen zulkezielen wel eens in diepe moedeloosheden. Ze denken:“Gods kinderen zijn zachtmoedigen. Maar hoe zou ik,die de oplopendheid zo dikwijls overvalt, mij onder diedurven tellen?”

Er zijn verschillende gronden waaruit men dezemoedbenemende zwarigheid grondig kan oplossen.Onder deze mag men, om een voorbeeld te geven, een

Laten wij dit begrip van verdrukken wat naderen bijzonderder proberen te ontleden.

Dit verdrukken vooronderstelde dat David aanverschillende kwade en schadelijke vochten vanverdorvenheden onderhevig was. Deze begonnenvaak schrikkelijk te gisten, en zijn ziel als een lerenzak op te blazen, door allerlei verkeerdegedachten, redeneringen en genegenheden, tegenGod, de naaste en zichzelf. Dit is een ongestalte,waarover Asaf klaagde: als mijn hartopgezwollen was, en ik in mijn nierengeprikkeld werd, toen was ik onvernuftig, enwist niets; ik was een groot beest bij U, Ps.73:21,22.

De Heere, de Hoge en Verhevene, Die in deeeuwigheid woont, en Wiens Naam heilig is, Die

voorzichtige onderscheiding tussen vlees en geest ineen begenadigde, met groot recht ook tellen. Want elkegodzalige bezit onder zijn overgeblevenverdorvenheden een echt geestelijk leven. Dit heeft debeginselen van een waarachtige zachtmoedigheidduidelijk in zich opgesloten. Het oefent dezachtmoedigheid in verschillende gevallen. Ja het maakthet duidelijk openbaar onder de overgeblevenoplopendheid. Want dit vernieuwde beginsel merkt diekorzeligheid, die tegen zijn natuur strijdt, spoedig op.Het erkent de onbetamelijkheid daarvan, zoals men uitgenoemde moedeloosheid duidelijk kan vernemen. Enhet voert daar een welmenende strijd tegen. Zo kan eengodzalig mens van dit geestelijk levensbeginsel metrecht een zachtmoedige genoemd worden, hoewel deoplopendheid hem in de geestelijke strijdt dikwijlsovermant, tegen zijn ernstige wil.

Maar een bedaarde overweging van de kracht van degrondwoorden kan zo’n neergebogen ziel tot eenzonderlinge bemoediging strekken. Want het woord &13(ana), zachtmoedig, betekent uit kracht van zijnoorsprong, zo één die gelijk is aan een gescheurdeleren zak, die zijn vochten heeft laten doorvloeien, enterwijl hij ineen is gevallen, in de rook is opgehangenom gedroogd en hersteld te worden, Ps. 119:83, en diedaarom geen grote figuur kan maken. Dit is eenlevendige uitbeelding van een waarachtig godzaligmens. Want de overtuigende genade van de HeiligeGeest heeft door verschillende wegen zulke scheuren inzijn ziel gemaakt, dat hij de verbeelding van eigengerechtigheid, waardigheid en kracht heeft moeten latenvaren. Hij valt in verlegenheid over leegheid ootmoedigineen, en wordt voor God en mensen zo zacht vangemoed dat hij zich waard oordeelt voor eeuwigweggeworpen te worden. En deze eigenschap vertoontzich dan vaak zeer levendig, wanneer een godvruchtigeonder zijn oplopendheid moedeloos geworden is. Wantdan kan de verbeelding van eigen zachtmoedigheid,waar veel mensen zich mee vleien, zo weglopen, dat hijvoor God als een lege en schuldige ootmoedig ineenvalt.

Aanmerkingen over Psalm 119:7584

woont in de hoogte en in het heilige, en bij hem dievan een nederige en verbrijzelde geest is, konzo’n opgeblazenheid in Zijn kind niet verdragen.Hierom schikte Hij het verschillende tegenhedentoe, die door hun scherpte in die leren zak enigescheuren maakten, en die door hun zwaarte hetsamendrukten, opdat hij die kwade vochten zoulaten doorvloeien, en in ware ootmoedigheidineenvallen. Hiertoe gebruikte de getrouwe Vaderscherpe en zware verdrukkingen van meer danéén soort. (1) Sommigen waren meer inwendig,die het gemoed onmiddellijk doorgriefden. Daneens liet Hij Zijn hand zwaar op hem neerdalen,en verdrukte hem door verbergingen van Zijnaangezicht zo, dat hij er verschrikt van werd, Ps.32:3,4; Ps. 30:8. Dan eens liet Hij de satan, dewereld en de verdorvenheid los die door allerleiverzoekingen en verkrachtigen openbaar maaktenhoe ellendig David in zichzelf was. (2) Anderenwaren meer uitwendige. Dan schikt God hempijnlijke ziekten toe. Dan gaven zijn vijanden hemdoor lasteringen en vervolgingen zeer pijnlijkesteken. En dan werd zijn ziel door zijn bestevrienden, ja door zijn eigen kinderen doorstoken.

Het een en het ander maakte in Davids zielverschillende pijnlijke en zware scheuren. Dithad tot een gevolg (1) dat hij verschillendevochten als een gescheurde leren zak lopen liet. qHij werd daardoor ontlast van veel zondige,gistende verdorvenheden. De walgelijkheid enschadelijkheid daarvan werd hem door dieuitwendige en inwendige verdrukkingen zoduidelijk voor ogen gesteld, dat hij ze niet alleenvrijwillig lopen liet, maar ook met een ernstigepoging als het ware probeerde uit te braken. qq Ja,soms was de scheur zo groot dat hij zijn hoop enbetrekking op God bijna had laten doorvloeien.Want hij zei eens in zijn haasten: ik benafgesneden van voor Uw ogen, Ps. 31:23. (2)Die scheuren dienden verder daartoe dat hij alseen gescheurde leren zak, die zijn vochten heeftlaten doorvloeien, in waarachtige ootmoedigheid enin een levendige erkentenis van zijn ledigheid,dwaasheid, schuld en onmacht, samen zou vallen.En deze uitwerking hebben ze naar Davids eigenbelijdenis vaak gehad. Dan zingt hij: ik bengeworden als een lederen zak in den rook, Ps.119:83. Dan verklaart hij ootmoedig: indien Hijalzo zal zeggen: Ik heb geen lust tot u; zie, hierben ik, Hij doe mij, zo als het in Zijn ogengoed is, 2 Sam. 15:26. Zie ik, ik heb gezondigd,en ik, ik heb onrecht gehandeld, maar wathebben deze schapen gedaan? Uw hand zij

toch tegen mij en tegen mijns vaders huis, 2Sam. 24:17.

§18. Hoewel zulke verdrukkingen en scheurenzeer pijnlijk zijn voor de natuur, zijn ze echter geenbewijzen van zelfbedrog of Gods rechterlijke toorn,zoals sommige donkere zielen onder deverdrukkingen zeer spoedig plegen te denken.Want David wist dat God hem UIT GETROUWHEID

verdrukt had.§19. Het woord %1&/! (emoenah)

GETROUWHEID, (1) wordt afgeleid van 0/!(aman), dat eigenlijk betekent, in zijn gangen vasten bestendig te zijn. Het wordt in het bijzondertoegepast op een getrouwe pleegvader, die voorde opvoeding van de aan hem toevertrouwdevoedsterling een bestendige en trouw zorgdraagt. Num. 11:12; Jes. 60:4; Spr. 8:30. (2)Daarom moet men hier door de getrouwheidverstaan die volmaaktheid van God, waardoorHij in Zijn vaderlijke gezindheid jegens Daviden in de vervulling van Zijn toezeggingen, dieaan hem gedaan zijn, bestendig voortging.Zoals een getrouwe voedster-vader, die zijnvoedsterling van alles gedurig voorziet, wat totonderhouding van zijn lichaam en totbevordering van goede zeden dienen kan.

Uit kracht van deze toespeling voorondersteltdeze getrouwheid dat David, in zichzelfaangemerkt, bij de Heere niet hoger dan eenjonge onmondige voedsterling te boek stond. Hijwas als een onmondig kind niet in staat zichzelf teverzorgen, en te regeren. Hij was onverstandig enwist niet eens recht wat tot zijn eigen welzijndienstig kon zijn. Ja, hij bracht zichzelf door zijnonbedachtzaamheid en dartelheid vaak in grotegevaren.

Maar de Heere had hem onder Zijn vaderlijkopzicht en voorzorg aangenomen. Ps. 27:10. (1)Hij beminde hem zoals een vader zijn zoon. Hijwas met de allerteerste zorg omtrent hemaangedaan. Hij waakte nauwkeurig over hem omalles af te wenden wat hem naar ziel of lichaamenigszins ongelukkig kon maken. Integendeelbezorgde hij hem alles wat tot zijn wezenlijk nut envoordeel dienen kon. (2) In dit alles wat de Heerebestendig en getrouw. De aanhoudendezwakheden van David konden die vaste treden vanvaderlijke barmhartigheden nooit aan het wankelenbrengen.

§20. Deze vaderlijke trouw was het waarachtigbeginsel en richtsnoer van die verdrukkingen.Want David zegt: gij hebt mij UIT getrouwheidverdrukt.

Aanmerkingen over Psalm 119:75 85

Het komt met de aard van de taal en met deschikking van de woorden het eenvoudigst overeendat men in de grondtaal de letter " (bet), die uit, inen met te kennen geeft, aanvult.

En zo belijdt de gelovige dichter (1) dat dieverdrukkingen uit die vaderlijke trouw warenvoortgevloeid, (2) en daardoor altijdvergezelschapt en bestuurd waren.

Die vaderlijke trouw was de springbron waaruitdie verdrukkingen voortvloeiden. De scherpsteinsnijdingen in de leren zak van David gemaakt,waren natuurlijke gevolgen en blijken van Godsvaderlijke trouw omtrent hem. Omdat de Heerehem liefhad en zijn heil vaderlijk behartigde,daarom verdrukte Hij deze geliefde zoon vanHem. Want wanneer God Zijn liefde op iemandniet gevestigd heeft, dan geeft Hij hem aanzichzelf over. Vele goddelozen zijn zeeropgeblazen en trots. Maar God laat ze daarinzonder verdrukkingen heen wandelen, in Zijn toorn,opdat zij daaraan barsten zouden, en voor eeuwigverdorven worden. Zo liet de Heere de zonen vanEli zonder bestraffingen heen wandelen: omdat Hijze doden wilde, 1 Sam. 2:25. Zo zag Asaf dergoddelozen vrede. Want er zijn geen bandentot hun dood toe, en hun kracht is fris. Zij zijnniet in de moeite als andere mensen, en wordenmet andere mensen niet geplaagd. Daaromomringt hen de hovaardij als een keten; hetgeweld bedekt hen als een gewaad. Hun ogenpuilen uit van vet; zij gaan de inbeeldingen desharten te boven. Zij mergelen de lieden uit, enspreken boselijk van verdrukking; zij sprekenuit de hoogte. Ziet, dezen zijn goddeloos;nochtans hebben zij rust in de wereld; zijvermenigvuldigen het vermogen, Ps. 73:3-8,12.Maar heeft de Heere Zijn vaderlijke liefde entrouw tot iemand gewend, dan kan Hij dieschadelijke en gevaarlijke opgeblazenheden in hemniet verdragen. Zijn vaderlijke trouw eist dat Hij zedaarvan door verdrukkingen geneest. Ze wordenden gansen dag geplaagd, en hun bestraffingis er alle morgens, Ps. 73:14. Want dien deHeere liefheeft, kastijdt Hij, en Hij geselt eeniegelijken zoon, die Hij aanneemt, Hebr. 12:6.De natuur zelf leert dit aardse vaders, die booszijn. Deze zullen vele dingen in hun knechten,waarop zij geen vaderlijke betrekking hebben, metstilzwijgen overzien, dat ze echter in hun kinderenmet grote ernst bestraffen. Een onverstandig kindkan zich wel eens verbeelden dat die knecht hetveel beter heeft dan hij. Maar een verstandigemerkt wel dat dit gedrag van de vader omtrent zijn

kind een vrucht is van zijn vaderlijke getrouweliefde en voorzorg. Immers, de vaderlijkegetrouwheid van God eiste dat Hij Davidverdrukte, (1) om hem van tegenwoordige entoekomende ellendigheden te verlossen. q InDavids verdorven natuur vergaderen zich gedurigverdorven vochten van eigenzin, verkleefdhedenaan de wereld en wereldse gelijkvormigheden,kwade sappen van allerlei kwade begeerlijkhedenvan de ogen, van het vlees en van de grootsheidvan dit leven. Deze maakten dikwijls een grotegisting en gevaarlijke opgeblazenheid. Dan eiste devaderlijke liefde en getrouwheid van God dat Hij indie leren zak enige scheuren maakte om nietgeheel te barsten en verdorven te worden. qq WasDavid aan zichzelf overgelaten, dan zou hij met dewereld verloren zijn gegaan. De Goddelijke liefdeen getrouwheid vorderde daarom om hem doorverdrukkingen voor die ondergang te bewaren. (2)Eiste de vaderlijke trouw zorg te dragen dat Zijnkind in alles wat zijn wezenlijk heil van ziel enlichaam bevorderen kon, getrouw onderwezen engeoefend werd, dan moest Hij er noodzakelijkverdrukking over laten komen. Want dit zijn denuttigste en heilzaamste oefenscholen entuchtmeesters. q Die verdrukkingen dienden omDavid de duidelijkste bevattingen en denadrukkelijkste bevindingen te geven van deondoorgrondelijke wijsheid, macht, genade,barmhartigheid en getrouwheid van God. qq Zewaren recht geschikt om hem zijn verdorvenheid,schuld en onmacht onderscheidenlijker te doenopmerken. qqq Ze waren bekwaam onder dekrachtige medewerking van de Heilige Geest, omhem nadrukkelijker te overtuigen van denoodzakelijkheid van de Messias, Zijngenoegzaamheid en gepastheid voor hem in hetbijzonder. qqqq Ze waren leerscholen waarin hijgeoefend werd in de betrachting van veleheerlijke deugden, van geloof, hoop, liefde,lijdzaamheid, zelfverloochening, enz. qqqqq De rechtebetekenis, kracht en troost van vele dierbarebeloftenissen werd hem daarin zeer duidelijkonder het oog gebracht en nadrukkelijk toegepast.qqqqqq Ze waren scholen waarin hij in deze dingenwerd gesterkt en bevestigd. Hij belijdt zelf: eer ikverdrukt werd, dwaalde ik, maar nuonderhoud ik Uw woord, Ps. 119:67. En, het ismij goed, dat ik verdrukt ben geweest, opdat ikUw inzettingen leerde, vers 71. Dit hebbenPaulus en zijn medegelovigen ook ondervonden.Ze roemden in de verdrukkingen, wetende, datde verdrukking lijdzaamheid werkt; en de

Aanmerkingen over Psalm 119:7586

lijdzaamheid bevinding, en de bevinding hoop,Rom. 5:3,4. Deze, zegt Paulus van God, kastijdtons tot ons nut, opdat wij Zijner heiligheidzouden deelachtig worden. En alle kastijdingals die tegenwoordig is, schijnt geen zaak vanvreugde, maar van droefheid te zijn; dochdaarna geeft zij van zich een vreedzame vruchtder gerechtigheid dengenen, die door dezelvegeoefend zijn, Hebr. 12:10,11.

Gelijk de getrouwheid de springbron van deverdrukkingen was, zo ging het er ook altijd meevergezelschapt. Het matigde en bestuurde deverdrukkingen. (1) Het schikte de verdrukkingendan toe, wanneer ze het meest nodig waren.Hoewel Davids vlees vaak liever gezien zouhebben dat hij naar eigen zin mocht leven, zoalshet de kinderen doorgaans eigen is, echter keerdede Heere zich niet aan die kindse zwakheid, maarHij liet hem verdrukkingen overkomen wanneer zenodig waren. Zondige vaders kunnen hun kinderenmet onverstand, wreedheid en onmatigheidkastijden. Maar de Heere tuchtigde David metvaderlijke getrouwheid. Hij verdrukte hem zodikwijls als nodig was, en niet vaker; zo zwaarals hij het dragen kon, en niet zwaarder; zo langals zijn omstandigheden het vereisten, en ook nietlanger. Hij tuchtigde met ernst, zonder wreedheid;met verschoning zonder dwaze toegevendheid.Vaak bestrafte Hij hem scherp in het verborgen,om hem niet altijd openlijk ten toon te stellen.Moest Hij wegens openbare misslagen ookopenbare gerichten oefenen, dan droeg Hij echtertelkens voldoende zorg dat hij niet geheel teschande werd. Hij mengde de zwaarstebestraffingen met zulke duidelijke tekens vanliefde, dat iedereen voldoende bespeuren kon datDavid, niettegenstaande zijn zware misstappen ende daardoor welverdiende harde kastijdingen, tochboven anderen bij God in bijzondere gunst stond.God is getrouw. Hij laat niemand verzochtworden boven hetgeen men vermag. Maar Hijgeeft met de verzoeking ook de uitkomst, opdatmen ze kan verdragen, 1 Kor. 10:13.

§21. Bemoedigende waarheid! Het is des teaangenamer omdat men van zijn volstrektezekerheid volkomen overtuigd kan zijn. Immers,David betuigt hier: IK WEET het.

Het woord 3$* (jada), weten, beduidt (1)eigenlijk een zaak ergens in te sluiten om het tebewaren. (2) Het betekent in een oneigenlijkezin, een gewichtige waarheid met zijn verstandgoed te vatten en nauwkeurig in de zin van degedachten van zijn hart te bewaren. (3) Hier drukt

het in het bijzonder uit een levendig werkzamegeloofskennis van de boven verklaardewaarheden, dat Gods gerichten de gerechtigheidwaren en dat Hij hem uit getrouwheid verdrukthad.

Dit zijn allerkostbaarste waarheden, boven alleschatten van de gehele wereld te waarderen,waarvan de allergewichtigste dingen afhangen. (1)Ze zijn volstrekt noodzakelijk om van de wegenvan de Heere, en van de staat van Zijn kinderente oordelen. Die deze waarheid in twijfel trekt,twijfelt ook aan Gods alwetendheid, genade enwaarheid, en wordt trouweloos aan het geslachtvan Zijn kinderen, Ps. 73:10,11,15. Want omdat deHeere Zijn liefste kinderen wateren eens vollenbekers pleegt uit te drukken, daarom kan men nietstaande houden dat Hij aan hen in genade denkt enhen trouw houdt, en dat de rechtvaardige onder detuchtigende hand van God veel voortreffelijker isdan zijn naaste, als men niet overreed is dat degerichten van de Heere de gerechtigheid zijn, endat Hij hen uit getrouwheid verdrukt. (2) Het rechtverstand van deze waarheden neemt niet alleen debitterheden uit de gerichten en verdrukkingenweg, maar het maakt die zelfs aangenaam voorhet gemoed. Een godzalig gemoed kan daardooraangespoord worden om te zeggen: ik dank U,HEERE! dat Gij toornig op mij geweest zijt,Jes. 12:1. Het is mij goed, dat ik verdrukt bengeweest, opdat ik Uw inzettingen leerde, Ps.119:71. En, acht het voor grote vreugde, mijnbroeders, wanneer gij in velerlei verzoekingenvalt, Jak. 1:2. (3) Die waarheden buigen het harttot een gewillige onderwerping aan de Heere in dezwaarste tegenheden. Klaagl. 3:26-29. (4) Zeonderschragen het gemoed om vele bitterhedenzonder roepen, schreeuwen en klagen geduldig tegedragen. (5) En eindelijk vervullen zij de ziel meteen tere liefde tot, en met een aangename hoop opde Heere.

Die kostbare schat had David in zijn hartzorgvuldig opgesloten. (1) Hij had die waarheidmet zijn verlicht verstand duidelijk ingezien engoed gevat. (2) Zijn verlicht oordeel begreep dezekerheid ervan, en was daarvan door een levendgeloof ten volle overreed. Want q hij had daarvande allerduidelijkste getuigenissen in het onfeilbareWoord der waarheid. Gen. 18:25; Deut. 32:4; Job34:10. qq Al deze getuigenissen waren doorveelvuldige ondervindingen bekrachtigd, vs.67,71. (3) Door dit gegrond geloof werd hij ookaangespoord om deze waarheid als een kostbare,nuttige schat te bewaren in de zin van de

Aanmerkingen over Psalm 119:75 87

gedachten van zijn hart. Hij was wijs en nam dezedingen waar. Hij lette verstandig op degoedertierenheden des Heeren, Ps. 107:43. (4) Eneindelijk bezat hij een werkzame kennis waardoorhij deze schat van waarheden niet vruchteloos lietliggen, maar daarvan in verschillende gevallen eenheilzaam gebruik maakte om de Heere in eenlijdzame onderwerping en hoop aan te kleven,Klaagl. 3:21-24.

Deze werkzame kennis van die troostrijkewaarheden was in de dichter zo levendig dat hijhet vrijmoedig voor God belijden durfde, zeggend:Heere! ik weet het. En deze belijdenis was eenduidelijke openbaring van een hartelijkeblijdschap en dankzegging. Hij wil zeggen:gedankt zijt Gij, o Heere! dat ik deze heuglijkewaarheid, dat Uw gerichten de gerechtigheid zijn,en dat Gij mij uit getrouwheid verdrukt hebt, metzoveel duidelijkheid en zekerheid tegenwoordiggeloven kan.

§22. Met groot recht mocht hij zich over dezekennis zozeer verheugen. Want het was eenaangename fontein, waaruit vele verkwikkelijke entroostrijke gestalten in zijn ziel voortvloeiden.Immers, die levende hoop, waarvan hij in hetvoorgaande vers gesproken had, was uit dezekennis geboren. Want zo gauw hij metoverreding levendig inzag dat die wijze bestellingenvan God over hem de gerechtigheid zelf waren, endat de Heere hem uit getrouwheid verdrukt had,was het hem ook volkomen duidelijk dat zijntegenheden, waaronder hij zuchten moest, tegenGods beloften die aan hem gedaan waren, in hetallerminste niet streden, maar er zeer liefelijk meegepaard konden gaan. Ja, in plaats dat deverdrukkingen zijn hoop zouden doen wankelen,bevestigden zij veeleer die lijdzame verwachting,dat de Heere Zijn woord vervullen zou. Want,waren alle gerichten niets anders dan louteregerechtigheid -; waren de verdrukkingen eenenkele oefening van vaderlijke getrouwheid -; enwaren daarom die smartelijke wegen niets andersdan wijze schikkingen en vaderlijke voorzorgen omhem toe te passen wat de Heere Messias voorhem verwerven zou, en dat een rechtvaardigeRechter hem had toegewezen, dan had hij immersde allergewichtigste redenen om met lijdzaamheidte verwachten dat alle toezeggingen aan hemvervuld zouden worden. En hoe kon hij anders danhopen dat het met hem goed zou uitkomen, omdatzo’n wijs, rechtvaardig en getrouw God over hemde heerschappij voerde. Wilden zijn vijanden, hetongeloof, de wereld en de satan hem van zijn hoop

stoten, door hem toe te roepen: “al die tegenhedendie u treffen zijn van de Heere. Het zijn duidelijkebewijzen van Zijn toorn en van uw boosheid,waarom God en alle mensen, zelfs de lievekinderen van de Heere u verlaten moeten. Zou udan nog verder op de Heere uw hoop vestigen?”Hij wendde zich onder dit alles tot zijn bonds-God,en zei: Heere! ik weet toch dat Uw gerichten nietsanders dan wijze, rechtvaardige en vaderlijkeschikkingen zijn om mijn heil te bevorderen. Magen moet ik dan niet, ook in dit alles, op u hopen?Mijn hoop zal immers niet beschaamd worden. Gijzult mij er toch door helpen.

§23. Zo werd zijn levende hoop dan gesterktdoor die levendige kennis van die troostrijkewaarheid dat Gods gerichten de gerechtigheidwaren, en dat Hij hem uit getrouwheid verdrukthad. Maar deze kennis werd opnieuw geboren uithet rechte begrip van de heilzame genadeleer.Want zodra hij nader begrip van die gebodenkreeg, zoals hij in vs. 73 gebeden had, werd zijnhoop levendiger. Want hij wist nu zeker dat degerichten van de Heere de gerechtigheid waren,enz. Immers, zonder onderscheiden licht in diewaarheid van het Evangelie kan menmeergenoemde waarheid niet recht verstaan enook niet standvastig geloven. Tegenheden enverdrukkingen schijnen tegen Gods gunst, en tegenhet welzijn van Gods kinderen rechtstreeks aan telopen. Maar ontvangt men meer licht in deevangelische genadeleer, dan kan men duidelijkzien en met grond geloven dat die dingen metelkaar lieflijk overeen stemmen. Asaf probeerdewel te verstaan hoe het mogelijk was dat God Zijnkinderen zo zwaar verdrukte, terwijl de goddelozenzo voorspoedig waren; maar het was moeite in zijnogen. Maar zo gauw zijn ogen door het licht vanhet heiligdom bestraald werden, kon hij hetgemakkelijk verstaan. Ps. 73:16,17. Want diehemelse leer van de zaligheid beschrijft ons zeerduidelijk in wat een groot verderf de mens door dezonde vervallen is, en aan hoeveel verdorvenhedenen gevaren hij onderhevig is. Het onderwijst onsdat onze zaligheid gelegen is in een bevindelijkekennis van Gods heerlijke volmaaktheden,heiligheid, gerechtigheid, genade, macht, trouw enwijsheid. Het verzekert ons dat God in de HeereMessias met ellendige zondaren verzoend is. Hetverklaart ons dat de zwaarste gerichten enverdrukkingen middelen zijn in Gods verzoendehanden, om ons het verderf en gevaar, waarin wijsteken, duidelijk aan te tonen en daarvan tegenezen, en om ons het licht van die heerlijke

Aanmerkingen over Psalm 119:7588

volmaaktheden, uit die duisternissen van deverdrukkingen, helderder te doen zien enondervinden. Wanneer men nu deze inhoud van degenadeleer maar geestelijk inziet, dan kan men ookgemakkelijk begrijpen en volkomen verzekerd zijn,dat de gerichten en verdrukkingen niets anders dangerechtigheid en vaderlijke getrouwheid zijn.

§24. Heeft een geestelijk verstand van de leervan de waarheid die naar de godzaligheid is, zulkedierbare gevolgen en vruchten, dan volgt dat hetrecht dierbaar en voortreffelijk moet zijn. Wantwat kan er aangenamer zijn dan een volkomengegronde verzekering, dat die smartelijksteontmoetingen en verdrukkingen louter vaderlijkebehandelingen zijn, die onze zaligheid ten doelhebben? Wat kan het gemoed in de ellendighedenvan dit leven meer verkwikken dan een gegrondehoop dat al die tegenheden niets anders danverheven wegen zijn, waardoor de Goddelijkewijsheid en getrouwheid ons de beloftenissen heiligen veilig toepast? Zo dierbaar deze dingen zijn, zodierbaar en voortreffelijk moet dan die genadeleerook zijn, omdat zij daaruit noodzakelijkvoortvloeien.

§25. Zo voortreffelijk deze genadeleer is, zozeermoet een ieder zich dan ook verplicht achten omhet met alle ernst te onderzoeken en verstandig tegebruiken. Want zo nadrukkelijk men verbonden isom van de gerichten van de Heere rechtegedachten te maken, en om alle naarstigheid tebewijzen tot de volle verzekerdheid der hoop, zokrachtig is men ook verplicht om die heilzamegenadeleer te onderzoeken. Want dat is het enigemiddel waardoor men die zalige doeleindenbereiken kan.

§26. Eindelijk vindt men hier in Davidswerkzaamheden een aangename besturing, hoemen zich moet gedragen wanneer men van de leervan de godzaligheid een recht gebruik wenst temaken. Namelijk, dan moet men zich onder andereook erdoor daartoe laten leiden, dat men goedegedachten van de gerichten van de Heere, en vanZijn verdrukkingen maakt, en dat men in dezwaarste tegenheden een gegronde hoop opGod levend houdt. Want zij die de verdrukkingenen gerichten direct aanzien als tekens van Godstoorn, en van een bedrogen staat van toorn, en diedirect hun hoop laten varen, hebben die heilzamegenadeleer niet duidelijk of levendig ingezien, enbevinden zich dan buiten staat om het rechtgebruik daarvan te maken.

§27. Die het gezegde met een bedaard gemoedoverweegt, zal, denk ik, gretig toestemmen dat

deze gewichtige zaken dubbel waard zijn dat wijmet onze aandacht er nog wat bij stil blijven staan,om het een of ander in een meer bijzonder opzichtop onszelf AAN TE MERKEN.

I. Toen David van zijn bevindingen sprekenwilde, richtte hij zijn aanspraak tot de Heere.Hij zei: HEERE! ik weet, enz.

/. Zijn ziel was vervuld met indruk van deheerlijke volmaaktheden van de Heere, en van Zijngeduchte tegenwoordigheid. Hij geloofde metverwondering en aanbidding dat zijn bonds-God deHeere was. Hij riep Hem aan tot Getuige.

//. Hierin moest een ieder, die van geestelijkeen bevindelijke dingen, vooral aangaande degerichte van de Heere, over anderen of zichzelfspreken wil, David proberen na te volgen. Mendiende zichzelf bedaard te vragen: “heb ik nu ookindruk van de volmaaktheden van de Heere?Spreek ik dit onder indruk van Zijntegenwoordigheid? Geloof ik ook dat Hij de Heerein volle nadruk is? Durf ik Hem tot een Getuigeaan te roepen, dat ik de waarheid spreek?”

///. Dit zou ongemeen nuttig kunnen zijn voorvele reukeloze en onbedachtzamemondchristenen, die het christendom in pratenstellen. Ze spreken dikwijls van Goddelijke engeestelijke dingen. Ze proberen anderen eenindruk te geven dat zij van hun rampzaligheidovertuigd zijn, in de Zaligmaker geloven, en dewerkzaamheden van Gods kinderen bij bevindingkennen, en dat zij hun tegenheden als vaderlijketuchtigingen aanmerken. Maar velen maken doorhun oneerbiedigheid, of ook door hun misselijkegemaaktheden, duidelijk openbaar dat zij van allelevendige indruksels van de volmaaktheden van deHeere, en van Zijn tegenwoordigheid, geheelontbloot zijn. Indien dezen zich met Davidsgemoedsgestalte vergeleken, en als zij hun zielende bovengenoemde vragen voorstelden, danzouden ze recht beschaamd moeten worden endirect verstommen.

////. En ach! Hoe zalig zou het voor vele vanGods echte kinderen zijn, wanneer dezegemoedsgestalte van David hen meer eigen was!Sommigen van hen spreken wel eens vanGoddelijke zaken en van zaken van het gemoed,met veel minder bedachtzaamheid en eerbied danzulke gewichtig en hemelse dingen vereisen. In hetbijzonder zijn zeer velen zeer onbedachtzaam enhaastend, wanneer zij van de gerichten enverdrukkingen van de Heere melding maken.Ontmoeten zij eens bijzondere gerichten ofverdrukkingen die niet algemeen zijn, hoe gereed

Aanmerkingen over Psalm 119:75 89

zijn dan deze klachten: “daaruit blijkt het immersdat Gods toorn tegen mij ontstoken is, dat ik mijbedrogen heb, dat ik nog eens een einde zal nemenmet verschrikking!” Ja, hoe vaak klaagt en weentmen over een kleinigheid, als over een zaak diemen nooit te boven kan komen, of die eenonvermijdelijk verderf na zich zal slepen. Indiendezen zich eens afvroegen: “heb ik nu ook eenduidelijk begrip van de Heere, en van dievolmaaktheden die deze heerlijke Naam te kennengeeft? Durf ik de Heere tot een Getuige aan teroepen, dat ik nu naar waarheid spreek?” Danzouden hun gedachten in het hart, en hun woordenin de mond geheel spoedig van gedaanteveranderen, en zij zouden veel gezegden directmoeten herroepen.

II. David noemde de tegenheden die hemtroffen, de GERICHTEN van de Heere.

/. Alle tegenheden van Gods kinderen zijn wijzeschikkingen en bestellingen, door een oneindigeWijsheid en Goedheid verordend, neergezet enbestuurd tot zalige doeleinden, naar iedersverleden, tegenwoordige en toekomendeomstandigheden en krachten.

//. Hier ontdekt zich een ondoorgrondelijkeafgrond van een oneindige wijsheid. Hoe groot isdie schare van uitverkorenen die niemand tellenkan! Hoewel die allen overeenkomen inellendigheid, geloof, hart en weg, zover het wezenaangaat, verschillen ze echter in ontelbareomstandigheden zozeer van elkaar, dat er zolangde wereld gestaan heeft en nog staan zal, geentwee gevonden worden die in alle omstandighedenaan elkaar volkomen gelijk zijn. Een ieder heeftzijn eigen ziel en lichaam , die door bijzonderebepalingen van andere onderscheiden zijn. Eenieder heeft zijn bijzondere afkomst, geboorte,woning, beroep, omgang, ontmoeting en tijden, diedoor ontelbare omstandigheden van andereonderscheiden zijn. Hierdoor worden degedachten, woorden, werken, verdorvenheden,genaden en zegeningen van een ieder zo bepaald,dat zij van anderen die met hen in wezen dezelfdeweg hebben, in veel opzichten verschillend zijn.Ieder stuk in het bijzonder, en alle met elkaar,hebben de nauwste betrekking op dat grotedoeleinde, de verheerlijking van God en dezaligheid van de uitverkoren zondaar. Allebestellingen van voorspoed of tegenspoed, die Godover een mens maakt, zijn naar al die verleden,tegenwoordige en toekomende bijzonderheden,ieder in het bijzonder en alle met elkaar, zeer wijsingericht. Het allerscherpste verstand van engelen

of mensen is niet bekwaam al die bijzonderheden,en de betrekkingen daarvan, van ook maar éénbegenadigde, zich slechts oppervlakkig voor testellen. Hier moet men billijk uitroepen: O dieptedes rijkdoms, beide der wijsheid en der kennisGods, hoe ondoorzoekelijk zijn Zijn oordelen,en onnaspeurlijk Zijn wegen! Want wie heeftden zin des Heeren gekend? Of wie is Zijnraadsman geweest? Rom. 11:33,34.

///. Uit het gezegde volgt nu onweersprekelijkdat het de allerbuitensporigste dwaasheid enreukloosheid is, wanneer sommige goddelozezondaars, die in al hun doen en laten eenverdorven en dwaas verstand openbaren, zichonderwinden die wijze bestellingen van deAllerhoogste, de gerichten van de Heere, teberispen of zelfs te verloochenen, omdat ze methun eindig en verdorven verstand en met hun bozegenegenheden niet overeenkomen.

////. Werden genoemde dingen door Godsdierbare kinderen onderscheiden opgemerkt, danzouden ze ook over vele dwaze redeneringenaangaande de gerichten van de Heere, metgevoelige schaamte overdekt worden. (1)Menigeen twijfelt aan de goedertierenheid van deHeere over hem, en aan de echtheid van zijngenadestaat, omdat hij in de bestellingen die Godover hem gemaakt heeft, verschillendebijzonderheden tegenkomt die hij in de wegen dieGod met anderen houdt, zo niet ontdekken kan.Maar, hoe dwaas en ongegrond is deze twijfeling!Want hoewel alle begenadigden met elkaargemeen hebben dat zij door verdrukkingen entegenheden moeten ingaan, moet echter ook eenieder in zijn weg iets bijzonders hebben, omdat zijnziel, lichaam, verdorvenheden, genaden enontmoetingen door ontelbare bijzondereomstandigheden van alle andere noodzakelijkonderscheiden zijn. (2) Menigeen laat zich doorzijn ingebeelde wijsheid, onbedachtzaamheid eneigen zin, in zijn ongelovig haasten tot diebespottelijke dwaasheid vervoeren dat hij over zijntegenwoordige of toekomstige ontmoetingen zeerwonderlijke bestellingen en schikkingen maakt. qDan eens stelt hij zich voor dat hij zulkevoorspoedige voortgangen in geestelijk licht,geloof, heiligmaking en troost moest maken, als dieen die van Gods kinderen, indien zijn bekering echten recht zou zijn. Dan verbeeldt hij zich dat hijwonderbaarlijk bezig zou zijn in de verheerlijkingvan God, de stichting van de naaste, en in debevordering van zijn eigen zaligheid, als hij ditgoed, deze eer en dat vermaak in de wereld

Aanmerkingen over Psalm 119:7590

deelachtig mocht worden, en als hij in die staat enbetrekking mocht komen. Hij raakt in allerleipiekeringen en verrukkingen buiten zichzelf overdie wonderlijke schikkingen. Hij kietelt zichongemeen met die zoete dromen. Ze overvallenhem menigmaal in de gezelschappen vangodzaligen, en onder de verkondiging van GodsWoord zozeer, dat hij niet eens naar wezenlijkezaken met bedaardheid kan luisteren. Hij begeertzo vurig dat dit bestek van hem tot uitvoer wordtgebracht, alsof het een volmaakt besluit van dealleenwijze God was. Hij bedenkt middelen, dievaak zeer dwaas, schandelijk en verderfelijk zijn,om zijn schikkingen ten uitvoer te brengen.Ontmoet hij een tegenstand, dan wordt hij weleens verdrietiger, dan wanneer iemand zich tegenGods wijze raad had aangekant. Dikwijls wil hijaan zijn vleselijke schikkingen een geestelijkegedaante geven. Hij bidt dat God toch Zijn machten regering aan de uitvoering van zijn bestekdienstbaar maakt. Hij verdraait enige beloften diehem onder zijn onverloochend bidden in de zinvallen, en begint lichtvaardig te hopen dat het zokomen zal als hij besteld heeft. Hij wordt daaroverongemeen verblijd. Maar valt het tegen zijnverwachting uit, dan wordt hij bedroefd, ontstelden beroerd, alsof de keten van Gods wijze engoede raad geheel gebroken was. qq Danonderwindt hij zich over zijn verdrukkingeneigenwijze bestellingen te maken. Soms verbeeldthij zich dat zijn staat veiliger en voorspoediger zouzijn als hij meer kruisen in deze wereld moestdragen. Maar soms heeft hij naar zijn gedachtenteveel tegenspoeden. Dan meent hij duidelijk tezien dat dit of dat gericht onmogelijk tot zijn heilkan dienen, maar het noodzakelijk het allergrootsteverderf moet veroorzaken. Nu duurt hem hetgericht al te lang, en hij wil het òf dooronverloochende gebeden wegbidden òf ook doorslinkse wegen verdrijven. Maar hoe dwaas enreukeloos is dit bestaan! Kunt u, die zulkeeigenwijze bestellingen over uw voor- oftegenspoed maakt, bewijzen dat uw schikkingenwijzer en beter zijn dan die de Heere over ugemaakt heeft? Kent u al uw verleden,tegenwoordige en toekomende ontmoetingen en debijzondere natuur en betrekkingen daarvan? Kuntu alle gevolgen van voor- of tegenspoeden, en deuitwerkingen daarvan op uw geestelijke ziekten engenaden onderscheiden begrijpen? Denkt u dat uòf wijzer òf goediger dan God bent? Wat zou utoch denken van een zieke, die van zijn kwalen envan de geneesmiddelen geen enkel begrip had, als

hij een recept waarop verschillende medicamentenmet een ongemene wijsheid waren samengesteld,onbesuisd in handen nam, en als hij het een ofander daaruit schrapte en wat anders daarvoor inplaats wilde stellen? Zou zo’n dwaze zijn leven nietin gevaar brengen? Is uw bestaan niet veelreuklozer? Ach! Hoe ongelukkig zou u in tijd eneeuwigheid zijn, als God zich naar uw schikkingenschikte. Hoe gelukkig bent u dat God Zich aan uwdwaasheid niet keert? Probeer toch wijs teworden. Al uw ontmoetingen zijn wijze enonverbeterlijke schikkingen van de Heere. Erkenaan de ene kant uw onkunde en boosheid, en aande andere kant de wijsheid en goedheid van degerichten van de Heere. Gebruik alles wat IsraëlsGeneesmeester u voorschrijft, hetzij zoet of bitter,eenvoudig naar het gegeven voorschrift, zondermeer of minder te willen hebben. Probeer heteenvoudig in te nemen met nodigezelfverloochening, verootmoediging en een levendgeloof, onder die ernstige zuchting dat God hetzegenen mag, tot dat doeleinde waartoe Hij hetgeschikt heeft. Zie de aanmerkingen over Ps.130:7,8, §32, II, (, b, //.

III. De tegenheden die David troffen warengerichten VAN DE HEERE.

/ Hoewel verschillende schepselsmiddeloorzaken van zijn verdrukkingen waren,echter was Jehovah de onafhankelijke,algenoegzame en onveranderlijk getrouwverbonds-God, de opperste Regeerder, Die allesmet oneindige wijsheid en goedheid bestuurde.

//. Uit deze waarheid vloeien verschillendeallergewichtigste leringen, die een grote invloed opeen lijdzame oefening van de godzaligheid hebben.Want (1) zijn onze tegenheden gerichten van deHeere, dan moet men nooit bij de schepselen, diemiddeloorzaken zijn, blijven staan, maar in allegerichten tot de Heere als opperste Regeerder vanalles, opklimmen, en Zijn hand daarin erkennen.Dit, als het goed overwogen is, zou ons terughouden van die redeloze razende drift, waardoormen met de hond in de steen bijt, zonder te zien opde hand die het op ons werpt. (2) Zijn allesmartelijke ontmoetingen gerichten van Jehovah,de onafhankelijke, getrouwe en onbegrijpelijkeGod, dan diende men vooral omzichtig te zijn datmen toch niet onbedachtzaam daarvan oordeelde,of daaronder verdrietig werd. Dan is het ook geenwonder dat wij ze niet volkomen kunnen begrijpen,Rom. 11:33,34. Ja, dan diende men zich daaraanmet stilheid, zonder morren en klagen, gehoorzaamte onderwerpen. Want hoewel mensen en de satan

Aanmerkingen over Psalm 119:75 91

ons het grootste ongelijk mochten aandoen, zoudenwij echter direct stil worden, wanneer wij maarmet indruk geloofden dat ze allen door de Heeregeregeerd worden, en dat de alleenwijze, heilige,rechtvaardige, onafhankelijke, algenoegzame enonveranderlijk getrouwe Heere de oppersteBestuurder van alles is. 2 Sam. 16:10,11; Ps.39:10; Klaagl. 3:28,37,38.

IV. De gerichten van de Heere ZIJN DE

GERECHTIGHEID./. Hoewel veel dingen die een kind van God in

deze wereld wedervaren, met opzicht op demensen die ze hem aandoen, de ongerechtigheidzelf zijn, en een begenadigde in dit opzicht geheelonschuldig lijden kan, zijn echter diezelfde dingen,met opzicht op de Heere, de gerechtigheid zelf. Zestemmen met het recht van God en van degelovigen volkomen overeen.

//. Zo gaat dan het besluit niet door datsommigen uit Gods oordelen trekken. Wanneersommige vijanden van Gods kinderen zien dat degunstgenoten van de Heere boven andere mensenin deze wereld met gerichten bezocht worden,besluiten zij spoedig dat zij geveinsden moeten zijn,waarop Gods ongenoegen rust. Ze redekavelen alsde barbaren, die van Paulus, toen een adder hemaan de hand vatte, zeiden: gewisselijk, deze mensis een doodslager, welken de wraak niet laatleven, daar hij uit de zee ontkomen is, Hand.28:4. Ja, de donkere kinderen van de Heere makendikwijls uit hun bezoekingen zo’n barbaars besluitaangaande hun eigen staat. Ze roepen wel eensonbedachtzaam uit: nu wordt het openbaar datGods vreselijke toorn tegen mij ontstoken is, en datik zonder aandeel aan de gerechtigheid vanChristus, buiten het genadeverbond omzwerf.Want als ik gunst in Gods ogen gevonden had, enals de gerechtigheid van Christus op mijn rekeningstond, dan zouden zulke zware en zeldzamegerichten mij niet treffen. Maar deze geheleredenering heeft zijn oorsprong uit eenschandelijke onkunde en ongeloof van dezewaarheid, dat ook de strenge gerichten van deHeere de gerechtigheid zijn. Deze verloocheningvan die eeuwige waarheid is des te schandelijker,hoe menigvuldiger dit gewichtige stuk in GodsWoord bekrachtigd wordt, en door demerkwaardigste voorbeelden bevestigd wordt.Wat zou u denken als u de volgende gevallengebeurden? Er kwam een bode met deze tijding:een bende rovers deed een inval, en nadat ze aluw paarden en koeien weggevoerd hadden,sloegen zij uw dienstboden met de scherpte van

het zwaard, en ik ben maar alleen ontkomen omhet u aan te zeggen. Terwijl deze nog sprak kwameen ander en zei: Gods vuur viel onmiddellijk uit dehemel en verteerde uw schapen en de hoedersdaarvan. En ik ben maar alleen ontkomen om het uaan te zeggen. Terwijl deze nog sprak kwam eenander, en zei: een bende vreemde Huzaren viel opuw ossen aan, en nadat ze die weggenomenhadden, sloegen ze uw knechten, de drijversdaarvan, met de scherpte van het zwaard, en ikben maar alleen ontkomen om het u aan te zeggen.Terwijl deze nog sprak kwam een ander, en zei:terwijl uw zonen en dochters een vriendenmaalhielden, schikte God een buitengewone stormwind,die aan de vier hoeken van het huis tegelijk stootte,zodat het op uw kinderen viel en die doodde. En ikben maar alleen ontkomen om het u aan te zeggen.Terwijl u bezig was om u over deze ontmoetingente vernederen, werd de satan eens losgelaten omuw lichaam met een bovennatuurlijke ziekte, doorde duivel onmiddellijk veroorzaakt, te slaan.Wanneer u hieronder in de uiterste angst neerzat,zo rustten zich eens de verschrikkingen van Godtegen uw ziel. En de beste godzaligen van het landoverlegden samen dat ze tot u kwamen om u teovertuigen dat u aan bijzondere misdaden schuldigmoest zijn, en dat u tot hiertoe een bedrogenhuichelaar geweest was. Wat zou u, als u zulkeontmoetingen had, van uw staat wel denken? Uzult misschien zeggen: ik zou niet anders denkenkunnen dan dat God op mij verschrikkelijkvertoornd was, en dat ik nooit genade in Zijn ogengevonden had. Maar weet dat u dan ook eenschrikkelijke zonde begaan zou door datverschrikkelijke oordeel. Want dan zou uontkennen dat zulke gerichten met het recht vanGod en van de gelovigen bestaan konden, en datJob, die dit alle meegemaakt heeft, een echt enoprecht kind van een verzoende God geweestwas. Behelp u niet met deze losse uitvlucht, die deonbedachtzaamheid en de zucht om God enmensen tegen te spreken, in de mond legt,zeggend: Job was een ander man dan ik. Want opdeze wijze zult u alles wat in de Heilige Schriftentot uw besturing, bemoediging of bestraffinggeschreven is, lichtvaardig kunnen ontzenuwen.Want alle bijzondere personen, die de HeiligeGeest tot voorbeelden voorstelt, zijn anderemensen dan u geweest. Hoewel Job een andermens dan u geweest is, en hoewel hij u in genadeonbegrijpelijk overtrof, volgt echter uit zijngeschiedenis dat u uit genoemde bezoekingen uwgenadestaat niet mocht veroordelen, als u geen

Aanmerkingen over Psalm 119:7592

andere redenen had. Immers, de zwaarstegerichten strijden niet met Gods genade, en ookniet met een wettig aandeel aan Jezus’gerechtigheid, en ook niet met het genadeverbond.Maar het zijn in Gods kinderen echte vruchten vanhet een en ander. Want als Gods genade, degerechtigheid van de Middelaar en hetwelgeordineerde verbond eisen dat God Zijnkinderen van hun geestelijke ziekten geneest, hungenaden oefent en vermeerdert, en dat Hij hen delevendigste ondervinding van Zijn volmaakthedenschenkt; en als nu gerichten en bezoekingen deallergepaste middelen zijn tot verkrijging van dezezalige doeleinden, dan volgt immers, dat zij veeleerbewijzen zijn van Gods gunst dan van Zijn toorn.Trouwens, op deze grond steunt de redenering vanPaulus, Hebr. 12:6,10,11.

///. Als Gods gerichten de gerechtigheid zijn,aan wat een schrikkelijke ongerechtigheid maaktmen zich dan schuldig, wanneer men daaronder zoongeduldig murmureert en klaagt! U, verdrietigeklager over uw staat en over uw bezoekingen,bedenk toch eens wat u door uw zonden alverdiend hebt. Hebt u in uzelf wel rechtovergehouden op enig goed? Hoe gering zijn uwtegenheden, bij wat u verdiend hebt! Wat klaagtdan een mens, die de dood verdiend heeft, zolanghij leeft? Een zondaar die nog leeft, Godsaardbodem betreedt, Zijn lucht inademt, Zijnvoedsel geniet, Zijn kleren draagt, onder hetaanbod van eeuwige zaligheid leeft, en veelvuldigeandere weldaden meer geniet, daar hij de eeuwigeverdoemenis van zijn kindsheid af al waard was,heeft immers meer redenen om de Goddelijkelankmoedigheid en goedheid te prijzen, dan ondertegenheden, al waren ze nog zo groot, verdrietig tezijn. Maar heeft de Vader der barmhartigheidiemand zaligmakende genade geschonken, en hemvoldoende gronden van zekerheid gegeven dat alledingen tot zijn zaligheid zullen medewerken, hoedwaas en onbetamelijk zou die dan handelen,wanneer hij verdrietig klaagde over die heilzamemiddelen, die de getrouw verbonds-God gebruikteuit kracht van Zijn eeuwige wijsheid, van Zijnvaderlijke goedheid, van Jezus’ verdiensten, en vanhet welgeordineerde verbond, om hem vanverderfelijke kwalen te genezen, om hem voor deeeuwige dood te bewaren, en om zijn zaligheidvoorspoedig te bevorderen.

V. De gerichten en oordelen die God Zijngunstgenoten toeschikt, zijn zeer nuttigeVERDRUKKINGEN.

/. Ze zijn scherpe middelen die enige scheurenin de ziel maken, opdat men van allerlei zondigegemoedsgestalten, in het bijzonder van eengistende opgeblazenheid, zou genezen worden, enin ware ootmoedigheid als een gescheurde lerenzak die het vocht heeft laten lopen, ineen zouvallen. Laten we dit stuk met enige voorbeeldenophelderen. Als een kind van God door deovervloed van aardse goederen enige schadelijkeen gevaarlijke vochten van gierigheid of anderebegeerlijkheden heeft vergaderd, dan zendt Godhem enige rampen in zijn goed, opdat zijn ziel, alshet daardoor gescheurd is, die gistende vochtenzou laten doorvloeien, en in ootmoedigebeschaamdheid over zijn zonde samen zou vallen.Als een ander enige vochten van hovaardigheid, enneiging tot wereldse grootsheid heeft vergaderd,dan laat God hem enige stekende verachtingenoverkomen, opdat hij van dat schadelijke vochtontdaan wordt, en in de laagte daalt. Als deverbeelding van ons licht, kracht, deugd en genadeal te sterk begint te gisten, dan laat de Heere inZijn heilige voorzienigheid de verdorvenheid of desatan los, die door zware aanvechtingen,verzoekingen en struikelingen in leer of leven,zulke scheuren maken, dat men die verbeeldinglaat vloeien. Toen Paulus maar enkel stond vooreen verheffing op zijn uitnemende genade, gaf Godhem een scherpe doorn in het vlees, een engel vande satan, die hem met vuisten sloeg. Toen Petrusal te grote verbeelding van zijn aankleving aanChristus en van zijn krachten had, kreeg hij in dezaal van Kajafas zo’n scheur, dat hij dieverbeelding onder vele tranen liet vloeien. Godheeft verschillende inwendige en uitwendigemiddelen, waardoor Hij zulke scheuren maken kan,zoals in de verklaring gezien is.

//. Uit het gezegde blijkt dan dat de oordelen dieGod over Zijn kinderen laat komen, doorgaansschadelijke en gevaarlijke ongestalten in henonderstellen, en hun genezing en verootmoedigingten doel hebben.

///. Zo diende dan een godvruchtig menszorgvuldig over zijn ziel te waken, en toe te zien ofzich ook enige kwade vochten van wereldsebegeerlijkheden vergaderden. Bespeurt hij dat deaardsgezindheid, de begeerlijkheid van het vlees,de grootsheid van dit leven, en de verbeelding vanwat bijzonders te zijn, aan het gisten raken, of datde taaie sappen van onverschilligheid een bederfwillen veroorzaken, laat hij zich dan verzekerdhouden dat God zoiets in hem niet verdragen kan.Als een evangelische waarschuwing, of de

Aanmerkingen over Psalm 119:75 93

vertoning van Jezus’ bitter lijden voor zulkezonden, hem niet kan bewegen om die vochten opzo’n zachte wijze te laten vloeien, dan mag hijstaat maken dat er al scherpere middelen gereedworden gemaakt, om zeer pijnlijke scheuren in zijnvlees te maken. Vooral mag hij, die dehovaardigheid en opgeblazenheid bespeurt, denkendat misschien een engel van de satan zijn vuistreeds heeft uitgestrekt om hem te slaan. Wantdeze verdorvenheid is voor de ziel zo schadelijk,dat het beter is door de satan met vuisten geslagente worden, dan in dat oordeel van de duivel tevallen.

////. Er is een groot onderscheid tussen deoordelen die God in Zijn toorn over de vaten vande toorn, die tot het verderf toebereid zijn, laatkomen, en de verdrukkingen die Hij uit vaderlijketrouw aan de vaten van de barmhartigheidtoeschikt. Want onder de oordelen die in Godstoorn tot het verderf toegezonden worden, blijvende zondaars ongevoelig verstokt, Jer. 5:5. Zetwisten met Hem Die hen slaat, en zeggen: deweg des HEEREN is niet recht, Ezech. 18:29. Of,met Joram, zie, dat kwaad is van den HEERE;wat zou ik verder op den HEERE wachten? 2Kon. 6:33. Zij komen immers nooit tot eenwaarachtige verootmoediging. Maar, onder detuchtigingen die in Gods gunst toegezonden zijn,worden Gods kinderen waarachtig verootmoedigd.Mag het gebeuren dat zij zo snel als zij welwensen daartoe niet konden komen, eindelijkechter vallen ze als een leren zak in ootmoedigheidineen. Want de tuchtigingen van Gods kinderenzijn verdrukkingen. Bevindt men dat men van dieware verootmoediging geheel vervreemd is, danheeft men niet voldoende grond om te denken datonze oordelen vaderlijke tuchtigingen zijn. Maarhebben de gerichten de uitwerking gehad dat menvoor God als een leren zak in de rook ineen isgevallen, dan heeft men redenen om te denken dathet vaderlijke tuchtigingen zijn, en dat eenverzoende God de gemaakte scheuren op Zijn tijdwel weer herstellen zal en helen.

VI. God had David UIT GETROUWHEID

verdrukt./. De vaderlijke trouw van God beschikte en

bestuurde die verdrukkingen. Ze warenvoortbrengsels en bewijzen van die vaderlijkegetrouwheid.

//. Hieruit kan men opnieuw met grondopmaken hoe groot de duisternis is, die uit deverdrukkingen besluit dat men zich onder Godsvreselijke toorn bevindt. Want verdrukkingen

zijn voortbrengsels en bewijzen van vaderlijkegetrouwheid. Als iemand aan kwadebegeerlijkheden en opgeblazenheid onderhevig is,en als de Heere hem daarin laat heenwandelen,zonder hem verdrukkingen toe te zenden, dan magmen dat als een allergevaarlijkst teken aanmerken.1 Sam. 2:25; Ps. 73:4-7,12,17-19. Maar moet mendirect gevoelige verdrukkingen ondergaan, zodrazich enige kwade vochten van de verdorvenheidvergaderen, dan is dit een aangenaam teken vaneen vaderlijke getrouwheid. Hebr. 12:6,10,11.

///. Zijn de verdrukkingen enkel vaderlijkegetrouwheid, dan vindt men hier weer een nieuwegrond waaruit men de onbetamelijkheid van demurmureringen onder de verdrukkingen duidelijkkan zien. Immers, zij dienden zich over dieongestalten te schamen, die op een ongewoonzachte wijze verdrukt worden. Hoe scherp warentoch die middelen, waardoor de vrijmachtigeVader Job, David, Paulus en anderen verdrukte!Hoe zacht en gemakkelijk pleegt de Heere uwleren zak te scheuren, als u uw wegen vergelijktmet die welke Hij met genoemde heiligen hield?Als de Heere al uw goed wegnam -, als Hij uwlichaam met een ziekte aantastte die de satanonmiddellijk veroorzaakte -, en als Hij u een engelvan de satan toeschikte die u met vuisten sloeg,dan zou het zaligheid voor u zijn wanneer udaardoor van uw kwalen en gevaren verlost werd.Maar hoe zacht behandelt de Heere u! Hij bestraftu door verborgen overtuigingen van de HeiligeGeest, Die uw ziel door een duidelijke ontdekkingvan uw gebrek doorgrieven. Hij scherpt de pijlenvan Zijn Woord, en laat die in uw hart dringen. Hijlaat toe dat een mens u met de tong slaat, of dateen bloedverwant u wat hard behandelt. Demeeste verdrukkingen doet u zichzelf aan. Als u zoonbedachtzaam, onlijdzaam, onvriendelijk eneigenzinnig niet was -, als u meer in uw betrekkingbleef en u niet mengde in dingen waartoe u nietgeroepen bent -, en als u gehoorzaamheid beweesaan hen, aan wie u het schuldig bent, zou u danwel die verdrukkingen hebben waarover u nu zoklaagt en weent? Of zouden die dan wel zo harden zwaar zijn? Durft u, wanneer u deze dingenbedaard overweegt, uw mond wel open te doenom te murmureren en klagen?

////. Verdrukt God Zijn volk uit en metgetrouwheid, dan moet Hij ook met verdrukkenaanhouden zolang ze schadelijke vochten bij zichhebben, en totdat ze in ware ootmoed neerdalen.(1) Is men eens in de verdrukking van enigekwade gesteldheid en opgeblazenheid genezen,

Aanmerkingen over Psalm 119:7594

dan zijn er echter nog enige overblijfsels van diekwade vochten achtergebleven, die als dewaterzucht weer aanwassen. Dan eist devaderlijke getrouwheid dat weer nieuwe scheurendoor oude of nieuwe verdrukkingen gemaaktworden. (2) Is men onder verdrukkingen, laat mendan toch zoeken, hoe eerder hoe liever, zijnellendigheid te erkennen en voor de Heere in deschuld te vallen. Want de Goddelijke getrouwheidzal met verdrukken aanhouden, ja, de scherpedoornen vermeerderen, totdat u daartoe gebrachtbent. Hoe spoediger u in de laagte daalt, zoveel tespoediger en gemakkelijker zult u genezen worden.Lev. 26:41; Hos. 5:15.

VII. David WIST HET dat de gerichten van deHeere de gerechtigheid waren, en dat Hij hemuit getrouwheid verdrukt had.

/. Hij omhelsde die waarheid door een levendgeloof. Hij hield het voor een kostbare schat. Hijprobeerde het met zijn verstand wel te vatten, metzijn oordeel zeker te geloven, en in zijn geheugengoed te bewaren, en in alle gevallen er een rechtgebruik van te maken.

//. Geloven is dan niets anders dan de waarheidvan het Evangelie zeker, levendig en werkzaam teweten. Het zou zeer nuttig zijn dat sommigemensen, die hun eigen taal niet onderscheidenverstaan en onbedreven zijn in de rechte begrippenaan de woorden te hechten, dit stuk bedaardopmerkten. Daardoor zouden zij uit veleangstvalligheden gered kunnen worden. Ze klagen:deze of die waarheden weet ik alleen. Wat kan mijhet weten helpen, wanneer ik ze niet geloof?Maar geloven is niets anders dan de waarheden zozeker en levendig te weten, dat men zichovereenkomstig die gedraagt. Als iemand alleen dewoorden weet, zonder de zaak zelf in zijn gewichten betrekking op zichzelf in te zien, zonderoverreding dat het waarheid is, en zonder zichovereenkomstig die te gedragen, dan is dat eenloutere dode woordenkennis. Maar als iemand hetgetuigenis van het Evangelie zodanig weet dat hijdoor middel van de woorden bij de zaak zelfbepaald wordt, het gewicht daarvan en debetrekking op zichzelf inziet, van zijn zekerheid minof meer overreed is, met die uitwerking dat hij zichovereenkomstig die gedraagt: zo’n weten is hetzaligmakend geloof zelf, dat men niet veroordelen,maar als een gave van God hoog waarderen moet.

///. Ach! Dat Gods kinderen die zekerewaarheid, dat Gods gerichten de gerechtigheid zijn,en dat Hij Zijn volk uit getrouwheid verdrukt, ookzeker wisten! De waarheid zelf is zeker genoeg.

Want God Zelf betuigt dat Hij het licht uit deduisternis, en het recht uit het kromme voortbrengt,Jes. 42:16. De Heiland belooft Zijn liefsteleerlingen dat zij in de wereld verdrukkingen zullenhebben, Joh. 16:33. Paulus en Barnabasversterken de zielen van de gelovigen met dezevermaning, dat wij door vele verdrukkingenmoeten ingaan, Hand. 14:22. Jona had zo’noverreding van de Goddelijke goedertierenheidomtrent zondaars, dat hij weigerde de inwonersvan Nineve de tijding van hun ondergang tebrengen, omdat hij dacht dat er toch niets vankomen zou, aangezien hij de barmhartigheid vanGod goed kende. Want toen God het woord dat Hijgesproken had, niet deed, zei hij: och HEERE! wasdit mijn woord niet, als ik nog in mijn landwas? Daarom kwam ik het voor, vluchtendenaar Tarsis; want ik wist, dat Gij een genadigen barmhartig God zijt, lankmoedig en grootvan goedertierenheid, en berouw hebbendeover het kwaad, Jona 4:2. Maar vele van Godskinderen schijnen dit zo duidelijk en zeker niet teweten, dat de gerichten van de Heere degerechtigheid, en Zijn verdrukkingen degetrouwheid zijn. (1) Sommige van hen menen dateen betoog en aanprijzing van Gods getrouwheid inde verdrukkingen, een zoet praatje is, van mensendie zelf geen verdrukkingen ondervonden hebben,die wel van taal veranderen zouden wanneer zezelf de verdrukkingen eens gevoelden. Maar zo’nscherpe beschuldiging kan men met geen zweemvan waarschijnlijkheid tegen David inbrengen.Want hij spreekt van verdrukkingen die hij zelfzeer nadrukkelijk gevoeld had. (2) Sommigenweten wel dat God andere godzaligen uitgetrouwheid verdrukt, maar zij menen dat het nietgoed mogelijk is dit van de verdrukkingen die menzelf ondervindt, zeker te weten. (3) Sommigenweten het wel eens voor een tijd, maar zij vergetenhet zo snel. Is de verdrukking aanhoudend, enmoeten zij nieuwe en ongewone ondergaan, danraken zij al snel weer aan het twijfelen. (4) Anderedurven die wetenschap niet lang te bewaren, uiteen kille vrees dat het ongevoeligheid enverharding van het hart tegen Gods oordelenmocht zijn. Het een en ander is voorzeker eenschandelijke onkunde. Wenst u God en Zijnwaarheid de schuldige eer te geven, probeer dandie waarheid toch zeker te weten, en in de zin vande gedachten van uw hart als een kostbare schatzorgvuldig te bewaren.

////. Weet u het dat God u uit getrouwheidverdrukt, zie dan toe dat u het niet weer vergeet.

Aanmerkingen over Psalm 119:75 95

Want het is Job, David en anderen, die het zekerwisten, in sommige gevallen uit de zin gegaan. Watzou u dan wel niet kunnen gebeuren?

VIII. Die zekere kennis was HET MIDDEL

waardoor Davids HOOP verlevendigd engesterkt werd.

/. Toen hij inzag dat de gerichten van de Heerede gerechtigheid waren, en dat Hij hem uitgetrouwheid verdrukt had, toen verwachtte hij metvrijmoedigheid dat hij door alles behouden zoudoorkomen.

//. Hier komen wij tot de ware bron, waaruitzeer veel hopeloosheden en moedeloosheden vanGods kinderen ontstaan. Velen onderschrijven deaangename beginselen van hoop en moed. Maarhet duurt niet lang. Wat is de reden? Deze. Enigegerichten treffen hen, en uitwendige of inwendigeverdrukkingen, waaruit zij besluiten dat God op henvertoornd is. Direct zakken zij in moedeloosheidweg. Zo blijkt het zo klaar als de middag datonkunde in genoemde waarheid de springbron vanhun moedeloosheid is.

///. Die dan in de hoop voorspoedig wil zijn,moet vooral naar een duidelijke en zekere kennisvan die waarheid streven. Want de hoop moetgeoefend worden omtrent dingen die men niet ziet,die vele zwarigheden ontmoeten, onder velegerichten en verdrukkingen, en die door duistereen kromme wegen geschonken worden. Heeftmen nu geen kennis van bovengenoemdewaarheid, dan zal men de hoop onmogelijk langkunnen behouden. Hierom voegt Paulus dezebeide zaken bijeen: verblijdt u in de hoop; zijtgeduldig in de verdrukking, Rom. 12:12.

IX. Die rechtmatige gedachten van Godsgerichten en verdrukkingen, benevens dedaardoor versterkte hoop, WERDEN UIT HET

RECHTE VERSTAND VAN DE GENADELEER

GEBOREN./. Zodra David met een opgeklaard verstand de

leer van de waarheid, die naar de godzaligheid is,beschouwde, werd zijn hoop onder zwareverdrukkingen levend, uit een zekere kennis dat degerichten van de Heere de gerechtigheid waren.

//. Alle verkeerde gedachten van deverdrukkingen, en van de daaruit ontstanehopeloosheden, veronderstelden duisternis enongeloof aangaande het Evangelie. Want op dietijd dat Gods kinderen moedeloos zijn, geloven zij

het Evangelie niet. Ze letten er niet op, of slaantenminste een of ander gewichtig stuk over. Zeverdraaien sommige stukken, of zien ze nietduidelijk genoeg met overreding in. Want zodra zijweer duidelijker licht en geloof in de evangelischewaarheden ontvangen, moet hun moedeloosheiddirect wegzakken. Dit weet de vorst der duisterniszeer goed. Daarom probeert hij moedeloze zielenzo’n schrik voor het Evangelie in te boezemen. Hijwerpt hen gedurig in: “luister toch niet naar datvoorstel. U mocht wat aangrijpen dat u niettoekwam, en het is beter dat men voorzichtigtoeziet, enz.”, om hen door zo’n onvoorzichtigongelovig toezien, van het Evangelie te doenafzien, goed wetend dat hun hoop en godzaligheidzolang zeer krachteloos zullen blijven. Wensen danmoedeloze, verdrukte en door onweervoortgedreven zielen verstandig te handelen, dandienden ze zich van een korte schets van devoornaamste evangeliewaarheden te voorzien, diebedaard onder inroeping van de verlichting van deHeilige Geest over te lezen, en bij elk stuk zichzelfaf te vragen: “heb ik deze waarheid ookovergeslagen? Heb ik het wel onderscheidengenoeg begrepen? Ben ik ook voldoende overreeddat het waarheid is? Gedraag ik mij nu ookovereenkomstig die waarheid?” Als eenmoedeloze godzalige zo handelen kon, dan zou hijspoediger geholpen worden. En die hopeloze zielenrecht besturen wil, moet hen niet zozeer toeroepen:“u moet hopen; het zal wel gaan; deze en die zijnook moedeloos”, enz. Want die dingen alleen zijnniet in staat om hem op te beuren. Maar het zounuttiger kunnen zijn wanneer men zulke zielenonderzocht in welk stuk van de evangelischewaarheid zij donker mochten zijn, en wat devoornaamste oorzaak van hun moedeloosheid is.Wanneer men dat gevonden heeft, diende men hendie evangelische waarheid te verklaren en tebewijzen. En het is vaak raadzaam dat men datongemerkt, en van terzijde doet, omdat zedoorgaans bevreesd worden en tegensprekenwanneer men rechtstreeks en openlijk met hendaarvan wil handelen. Kan men hen onder dekrachtige medewerking van de Heilige Geest tothet recht begrip en geloof van de evangelischewaarheid leiden, dan zijn ze direct genezen, enzullen uit een klemmende benauwdheid in eenaangename ruimte komen.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:696

5. Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6

Want God, Die gezegd heeft, dat het licht uit de duisternis zou schijnen, is Degene,Die in onze harten geschenen heeft, om te geven verlichting der kennis derheerlijkheid Gods in het aangezicht van Jezus Christus.

§1. Onder de voornaamste dingen die de aposteltot het schrijven van deze brief aanleiding gaven,moet men vooral meetellen het grote geschil, datPaulus gekregen had met de valse apostelen diedeze bloeiende gemeente in het uiterste gevaarbrachten. (1) Die vleselijke mensen bedoelden in alhun doen niets anders dan vleselijke dingen. Zestonden naar een onbetamelijke heerschappij-voering over de gemeente van de Heere, om hunbegeerlijkheden, hun geldzucht en eerzucht deruime teugel te vieren. Hen stond niets meer tegendan Christus het kruis omwille van de waarheid nate dragen. Om hun vleselijke doeleinden tebereiken, probeerden zij het Evangelie en deverkondiging daarvan naar hun gruwelijkeoogmerken te schikken, te verdraaien en tevervalsen. Ze probeerden de heidense wijsheid ende afgeschafte Joodse schaduwen met heteenvoudige en vrije Evangelie te vermengen, omzich door zo’n misselijke mengelmoes bij de wijzenen aanzienlijken van deze wereld, en bij devleselijke Joden en bij de Christenen tegelijksmakelijk te maken. (2) Rechtstreeks tegenoverzulke vleselijke bedoelingen en handelwijzen stondde bedoeling en handelwijze van Paulus en zijnmedearbeiders. Hij bedoelde in zijn diensteenvoudig dat Gods vrije en zuivere genade, die inChristus geopenbaard is, in deze wereld gekend,ondervonden en verheerlijkt, en de zaligheid van demensen recht grondig bevorderd mocht worden.Tot zo’n wettig doeleinde predikte hij hetEvangelie en de vrijheid van het NieuweTestament, eenvoudig, duidelijk en zuiver, zonderinmenging van zulke vleselijke dingen waardoorhet Evangelie vervalst en het vlees gevoed konworden. (3) Uit dit zeer verschillend bestaan enhandelwijze ontstond dan dat grote en gewichtigegeschil tussen die valse vleselijke apostelen enPaulus. q Die vijanden van de waarheidprobeerden Paulus en zijn handelwijze bij degemeente veracht en verdacht te maken. Zeprobeerden hen in te boezemen, , dat Paulus eentrouweloze en ongestadige man was. ,, Zij wildenhun een indruk geven dat de eenvoudige dienst vanhet Nieuwe Testament, zoals Paulus en de zijnen

die waarnamen, in het geheel niet te achten wastegen die heerlijke dienst van Mozes, die Paulusgeheel scheen te willen afschaffen. ,,, Zeverachtten de predikwijze van Paulus als al teeenvoudig, te gering, en zelfs voor de gemeentezeer gevaarlijk, om aan de vervolgingen vanheidenen en Joden blootgesteld te worden. qqHoewel het Paulus te min was door zulke mensengeoordeeld te worden, en hoewel hij zulkelasteringen op zichzelf aangemerkt met stilzwijgenhad kunnen verachten, echter moest hij zichdaartegen verzetten, opdat de eenvoudige zielendoor zulke verleiders niet mochten afgetrokkenworden van de eenvoudigheid die in Christus is.

§2. Hierom bedoelde dan Paulus in het schrijvenvan deze brief ook om de eenvoudige en zuivereprediking van het Evangelie en van de vrijheidvan het Nieuwe Testament tegen die vleselijkeen heerszuchtige lasteraars te verdedigen.

§3. Om dit op een gegrond wijze uit te voeren:!. Daarom legt hij eerst tot een grond een

betoging van de uitmuntende heerlijkheid van debediening van het Nieuwe Testament boven debediening van het Oude Testament in een nauwerezin genomen. Hoofst. 3:7-11.

". Uit deze voortreffelijkheid van de dienst vanhet Nieuwe Testament volgt vanzelf dat deevangeliedienaars dat heerlijk Evangelie zonder datdeksel van het Oude Testament en zonder dieschandelijke bedekselen en vervalsingen, die devalse apostelen met het Evangelie wildenvermengen, vrijmoedig, eenvoudig en naaktverkondigden. Want het kan zich door zijn eigenheerlijkheid aangenaam maken bij de gewetensvan de mensen, en het zou voor niemand bedektblijven dan voor hen die verloren gaan, en van wiede god van deze eeuw de zinnen verblind heeft.

". Dit natuurlijke gevolg, dat uit genoemdeheerlijkheid van het Nieuwe Testament afgeleid is,stelt de apostel eerst voor, vers 12 - hoofst. 4:4.

$. Dan dringt hij het wat nader aan.a. Want omdat de evangeliedienaars niet

hun vleselijk oordeel en eer in het predikenbedoelen, maar Jezus Christus als de enige Heereprobeerden aan te prijzen, en zichzelf als dienaars

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 97

van de gemeente tot bevordering van hun zaligheidaan te bieden, daarom volgde dat zij dieschandelijke bedeksels, die arglistig uitgedachtwaren tot verdonkering van Jezus’ heerlijkheid entot bevordering van eigen voordeel en heerszucht,verwerpen, en het Evangelie van Jezus’heerlijkheid maar naakt verkondigen moesten, vs.5.

b. Ze konden ook niet anders, omdat Goddoor Zijn onweerstaanbare kracht niet op hunaangezicht, zoals op het aangezicht van Mozes,maar in hun hart zo nadrukkelijk geschenen had,dat zij een levendige erkentenis van Zijn geheleheerlijkheid, niet in het aangezicht van Mozes,maar in het aangezicht van Christus ontvangenhadden, vs. 6.

§6. Zo geeft de apostel in de woorden die wijoverwegen (1) een beschrijving van dekrachtdadige verlichting van de harten van degetrouwe evangeliedienaren, tot een levendigeerkentenis van al Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Christus, (2) strekkende q tot eenduidelijk bewijs dat Paulus niet anders kon dan hetEvangelie van Gods heerlijkheid vrijmoedig ennaakt verkondigen, met verwerping van al dieschandelijke bedeksels die de valse apostelen, omzichzelf te prediken, arglistig hadden uitgedacht. qqEn tot een betoog van de voortreffelijkheid van debediening van het Nieuwe Testament boven dievan het Oude Testament. qqq En dus ook totstopping van de mond van die vleselijke lasteraars.

§5. Wenst men die nadenkelijke woordenonderscheiden te overwegen, laat men dan zijnaandacht vestigen (1) eerst op de verhevenbeschrijving van de Vader der lichten, dealmachtige Schepper van al het licht. (2) En danop de voortbrenging van het heerlijkegenadelicht in de harten van deevangeliedienaars.

§6. Het eerste drukt de apostel zo uit: GOD, DIE

GEZEGD HEEFT, DAT HET LICHT UIT DE

DUISTERNIS ZOU SCHIJNEN.§7. De verlichtende genade die Paulus en zijn

mededienaars ontvangen hadden, moest groot enheerlijk zijn omdat het de grote GOD tot eenOorsprong had. (1) Het was afgekomen van God,dat enig, noodzakelijk, onafhankelijk, almachtig,eeuwig en onveranderlijk Opperwezen. De eersteen opperste Oorsprong van alles wat wezen heeft.De almachtige, getrouwe en alleenwijze Schepper,Onderhouder en Regeerder van alles. Dat hoogsteGoed, in Wiens gemeenschap, gehoorzaamheid,dienst en vertrouwen de volkomen gelukzaligheid

van het redelijk schepsel te vinden is. (2) In hetbijzonder heeft Paulus hier het oog op de eerstePersoon van de Godheid, de Vader van onzeHeere Jezus Christus, aan Wie in de Goddelijkehuishouding op een bijzondere manier wordttoegeëigend de vertoning en handhaving van demajesteit en de luister van de Godheid, door deheerlijke werken van de natuur en Zijnwonderbare genade in Christus Jezus, in Wie Hijmet verloren zondaren volkomen verzoend is. VanHem smeekte Paulus de verlichting van deEfeziërs, zeggend: opdat de God van onzenHeere Jezus Christus, de Vader derheerlijkheid, u geve den Geest der wijsheid ender openbaring in Zijn kennis. Namelijkverlichte ogen uws verstands, opdat gij moogtweten, welke zij de hoop van Zijn roeping, enwelke de rijkdom zij der heerlijkheid van Zijnerfenis in de heiligen, Ef. 1:17,18.

§8. Met recht wordt al het licht aan deze Vaderder lichten toegeëigend. Want daarvan heeft Hijreeds in de eerste schepping een helderschijnendeblijk gegeven. Hierop heeft ook Paulus zijn oog,wanneer Hij hem zo nader beschrijft: DIE GEZEGD

HEEFT, DAT HET LICHT UIT DE DUISTERNIS ZOU

SCHIJNEN.§9. Onder de heerlijkste proeven van Gods

ondoorgrondelijke mogendheid en goedheid, magmen met goed recht de voortbrenging van HET

LICHT ook tellen.Men kan geen steekhoudende redenen

bijbrengen om te bewijzen dat Paulus hier zou zienop het licht of de glans die zich in Mozes’aangezicht openbaarde, en waarvan in Exod.34:29-35 melding wordt gemaakt. Want dat wasgeen schijnend licht door Gods almacht uit deduisternis voortgebracht, maar het was eenoverblijfsel en weerschijn van Gods heerlijkheid,die Mozes was voorbijgegaan.

Het spreekt vanzelf dat de apostel hier spreektvan het eerste licht, op de eerste dag van deschepping voortgebracht, wanneer de duisternis opde afgrond was, toen God zeide: Daar zij licht!En daar werd licht, Gen. 1:2,3.

Dit licht (1) was een lichaam dat men met grotewaarschijnlijkheid houden mag voor het eerstegrondbeginsel van al het licht en warmte in dewereld, waaruit alle andere lichamen die licht enwarmte geven, naderhand zijn voortgebracht. (2)Het was niet alleen geschikt om de tijd direct af temeten, en om de juiste voortgang van Godswerken in de schepping bepaald aan te wijzen,maar het had ook al die nuttigheden reeds in zich

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:698

opgesloten, die het mensdom naderhand trekkenzou van alle lichtende en verwarmende lichamen.

§10. De wezenlijke werking en natuur van ditlicht bestond in schijnen. Want wanneer Paulusde voortbrenging van dit licht uit de duisternisbeschrijven wil, zegt hij dat God gezegd heeft, dathet licht uit de duisternis SCHIJNEN zou.

Wat eigelijk schijnen of lichten van een lichaamis, is een zaak waarin het meest verlicht verstandvan de nauwkeurigste onderzoekers van de natuur,nog grote en vele duisternissen tegenkomt. Wantzou Hij die Job over het licht ondervroeg, Job38:19,20,24, een nauwkeurig onderzoek over denatuur van dat schijnen en lichten aanstellen, danzouden de schranderste hoogleraars van denatuurkunde gewis bevinden dat hunnatuurkundige en wiskundige beginselen, waarvanvelen onbegrijpelijk grote gedachten hebben, niettoereikten om die vragen naar behoren en totvoldoening te beantwoorden. Het bovennatuurlijkgenadelicht niet alleen, maar ook het lichamelijknatuurlijk licht mag met recht de bijnaam vanwonderbaar dragen.

Toch schijnt men dit met zekerheid te kunnenzeggen, dat een lichtend lichaam eigenlijk schijntwanneer het door zijn wonderlijke bewegingzekere vloeibare stof voortstuwt, en daardoor delichtstralen veroorzaakt, die, wanneer ze op zekerevoorwerpen vallen, door wonderlijketerugkaatsingen, brekingen en verdelingen, dievoorwerpen in de ogen uitbeelden, waardoor deziel die opmerkt, ondervindt en zichovereenkomstig de aard van die dingen gedragenkan.

Hoewel er bij het eerste schijnen van dit licht noggeen schepsels waren die daarvan licht ennuttigheid konden hebben, was het echter nietovertollig, zoals sommige spotters zichzelf enanderen wijs proberen te maken. Want het diende,zoals reeds gezegd is, om de tijd af te meten en omde juiste voortgang van Gods werken daardoor tekunnen aantonen. Ja, de schepselen zouden in hetvervolg de nuttigheden daarvan ondervinden,omdat de andere lichtende lichamen daaruitwaarschijnlijk voortgebracht zijn.

§11. Zo wonderlijk dit licht was, zo helder scheende almacht, die het deed schijnen, daarin door.Maar de heerlijke glans daarvan moet ons noghelderder in de ogen stralen, wanneer wijopmerken dat Hij het uit de DUISTERNIS deedschijnen.

Men zou hier door de duisternis nietongevoeglijk verstaan kunnen die duistere stof

van de eerste woeste en ledige aarde, die nietalleen van de eigenschappen, kracht en werkingvan het licht ontbloot was, maar ook tegenover hetlicht stond, en de werking daarvan beletten kon,waarvan in Gen. 1:2 gesproken wordt. Want zoalshet een lichaam dat licht geeft, betekent, zo kanook de duisternis een lichaam dat het licht ontbeerten belet, te kennen geven1.

§12. Hoe groot het verschil en de tegenstandtussen licht en duisternis ook is, echter kon deHeere die wegnemen, en het licht UIT deduisternis doen schijnen.

Het woordje uit betekent hier een zekerebetrekking die de schepping van het licht op deduisternis had, òf als op een onderwerp òf als opeen stof. (1) Men kan de duisternis aanmerken alseen onderwerp of plaats waarin het licht uit nietgeschapen werd, en gesteld werd om daaruit teschijnen, zoals men een licht in een duistere kamerbrengt om daaruit schijnsel te geven. (2) Men kanook de duisternis, dat is, die duistere stof,aanmerken als de stof waaruit God het lichtgeschapen heeft. En zo zou God aan een duisterestof, waarvan de natuur de werking van het lichtontbeerde en daartegen strijdig was, deeigenschappen van het licht gegeven hebben, deduisternis in het licht veranderd, of om despreekwijze van de Heere uit Jes 42:16 tegebruiken, de duisternis tot licht gemaakt 1 Misschien kan de volgende aanmerking dienen ommijn bedoeling duidelijker te vatten. (1) Duisternis in hetalgemeen en op zichzelf beschouwd, staat tegenoverhet licht, en is niets anders dan een ontbering van hetlicht. (2) Deze duisternis veronderstelt noodzakelijk eenonderwerp dat het licht ontbeert, en een voldoendegrond waaruit die ontbering daar plaats heeft. (3) Omdathet licht een lichaam is dat door zijn beweging delichtstralen veroorzaakt, daarom kan de eigenlijkeduisternis ook nergens anders plaats hebben dan inlichamen, die van die eigenschappen, kracht en werking,die aan het licht eigen zijn, ontbloot zijn. (4) De grondvan deze ontbering is in de natuur van die duisterelichamen en de eigenschappen daarvan te zoeken. Wantzijn aard is zodanig dat de kracht en werking om delichtstralen te veroorzaken, maar de loop van de natuurer niet in vallen kan, maar dat het integendeel dewerking van het licht beletten kan, zoals iedereenondervindt wanneer nevels, wolken en andere duisterelichamen zich tussen zijn gezicht en de helderstezonnestralen plaatsen. (5) Zoals nu het licht, waarvanPaulus spreekt, niet het lichtend vermogen op zichzelf,maar het lichaam met zijn lichtende kracht betekent,daarom kan hier ook de duisternis niet de beroving vanhet licht op zichzelf, die zonder een onderwerp nergensis, maar die duistere stof met de ontbering van en strijdtegen het licht, te kennen geven.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 99

hebben. (3) Dit laatste schijnt mij dewaarschijnlijkste te zijn. Want het eerste licht waseen lichamelijke stof, die zoals de andere lichamenuit de eerste grondstof waarschijnlijk isvoortgebracht. En het woordje uit heeft in hetwerk van de schepping meermalen die betekenis,zoals Gen. 2:7 en elders. (4) En zo ontmoet menhier een heerlijk wonderwerk, dat niet alleenboven, maar ook tegen alle krachten en wettenvan de natuur gewerkt werd.

§13. Dit wonder wordt nog wonderlijker, omdathet licht uit die duisternis door een enkel ZEGGEN isvoortgebracht.

De apostel heeft hier zijn oog op Gen. 1:3. Godzeide: Daar zij licht! en daar werd licht.

Men moet door dit zeggen niet een spreken meteen hoorbare stem verstaan, maar het bevel vanGods almachtige wil. Ps. 33:9; Hebr. 1:3; Openb.4:11.

Dat nu de Heere het licht uit de duisternis dooreen enkel zeggen tevoorschijn bracht, levert onseen allerheerlijkst teken op van de onbegrijpelijkealmacht, waarover de duistere heidenen zichhebben moeten verwonderen.

§14. Wanneer nu de apostel deze beschrijvingvan God vooraf laat gaan aan dat geestelijkegenadegoed dat zij van God ontvangen hadden,dan wil hij ons daardoor vooraf een indruk geven.(1) Deels van Gods heerlijkheid, die hen zo’n goedgeschonken had. (2) Deels van de mogelijkheid enhoedanigheid van het heerlijke genadegoed, dat zijontvangen hadden.

Want God, Die gezegd heeft dat het licht uit deduisternis zou schijnen, is de waarachtige God,de Schepper van alle dingen, de Almachtige Diewonderen doet, Die de dingen roept die niet zijnalsof ze waren, van Wie men moet uitroepen: wieis een groot God, gelijk God? Ps. 77:14.

Had God het licht door het woord van Zijn krachtuit de duisternis kunnen voortbrengen, dan was Hijook machtig in duistere zielen licht te scheppen. Inde eerste schepping was geen licht maarduisternis op de afgrond. Zo was het in devoortbrenging van dat zalig genadelicht in de zielenook gesteld geweest. Was de schepping in dateerste licht een groot wonderwerk; de geestelijkeverlichting van de zielen was een nog groterwonder. Want de duisternis die op de afgrond vande eerste wereld was, streed wel tegen het licht,maar niet tegen de Goddelijke volmaaktheden.Maar de duisternis die de grond van de zielenbedekte, streed niet alleen tegen dat genadelicht,maar ook tegen de Goddelijke heiligheid en

rechtvaardigheid. En dat zodanig dat de verlichtingvan zulke duistere zielen onmogelijk kon gebeuren,als al die wonderwerken van de borgtocht,menswording en voldoening van Gods Zoon, niettussenbeide waren gekomen.

§15. Is die weldaad zo groot en wonderlijk, dan ishet wel dubbel waard dat wij het een weinig naderoverwegen. Laten we daarom de aandachtvestigen (1) eerst op de weldaad zelf, (2) en danop zijn bijzondere uitwerking in de zielen.

§16. De weldaad zelf is in deze woorden vervat:GOD IS HET, DIE IN ONZE HARTEN GESCHENEN

HEEFT.§17. Het onderwerp waarin de Heere dat

wonderbaarlijke licht had laten schijnen, noemt deapostel ONZE HARTEN.

§18. Het HART beduidt eigenlijk datvoornaamste deel van onze ingewanden, dat alseen gedurig vloeiende fontein alle vochten van hetlichaam ontvangt en weer uitgeeft, en de eersteoorzaak en het beginsel is van alle bewegingen vande vochten in het lichaam, en in het binnenste vande mens, in het midden van de borst geplaatst is.

Dit pronkstuk van de Goddelijke wijsheid,goedheid en macht, is in de Heilige Schriften eenzinnebeeld (1) van de redelijke ziel van de mens,die redelijke ziel die God in zijn binnenste formeert,de eerste oorzaak van alle redelijke werkingen,waaruit de uitgangen van het leven zijn, Spr. 4:23.Want een gebroken geest is hetzelfde als eengebroken en verslagen hart, Ps. 51:19. En hetgeloof wordt aan het hart, dat is de ziel,toegeëigend, Rom. 10:10. (2) Hiervandaanbetekent het hart vaak de redelijke vermogensvan de ziel in het bijzonder. In die zin gebruikteDavid het: o HEERE, Gij, God onzer vaderen,Abraham, Izak en Israël, bewaar dit in dereeuwigheid in den zin der gedachten van hethart Uws volks, en richt hun hart tot U, 2 Kron.29:18. q Het hart dat de weg overdenkt, Spr. 16:9;dat kwaad denkt, Matth. 9:4; waar de wijsheid dezetel heeft, is buiten alle tegenspraak hetverstand. qq Het hart, dat de zaken weet enhervat, Deut. 4:39; dat het vergeet, Ps. 31:13; ofook bewaart, Luk. 2:51, is buiten twijfel hetgeheugen. qqq Het hart van de bruidegom, dat debruid genomen had, Hoogl. 4:9, kan niets anders tekennen geven dan zijn wil en genegenheden. Hetgehele hart waarvan de Heiland in Matth. 22:37spreekt, in onderscheiding van het verstand en vande ziel die daar de gevoelige zinnelijkegenegenheden, zoals in Gen. 34:3, betekent, kanniets anders dan de redelijke wil uitdrukken. (3)

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6100

Soms betekent ook het hart het binnenste van dieredelijke vermogens, hun eerste, innigstegrondbeginselen van redelijke werkingen, inonderscheiding van die zinnelijke en gevoeligeaandoeningen en bewegingen, die niet zozeer ininwendige redelijke beginselen van de ziel, als welin de uiterlijke lichaamsgesteldheden en in deoppervlakkige, haastige verbeeldingskrachtgegrond zijn. Zo komt het voor in die troostrijkebelofte: Ik zal Mijn wet in hun binnenste geven,en zal die in hun hart schrijven, Jer. 31:33; en indie welmenende verklaring: ik zal U hartelijk, datis, innerlijk, grondig, bestendig liefhebben, Ps.18:2.

Het is buiten alle tegenspraak dat de apostel hierdoor het hart (1) in de eerste plaats verstaat hetredelijk verstand, het eerste beginsel van alleredelijke werkingen. Want de apostel zelf brengtde verlichting, die hier aan het hart toegeëigend is,uitdrukkelijk tot het verstand, Ef. 1:17,18. (2)Echter kan men de wil hier niet uitsluiten. Wantalle zaligmakende verlichting die in het binnenstevan het verstand schijnt, doet door zijn glans enwarmte ook de wil aan, en ontsteekt daar een vuurvan oprechte liefde. Dit volgt ook uit hetenkelvoudige wezen van de ziel, en wordt door deondervinding van alle kinderen van God gedurigbevestigd. (3) Vooral moet men hier aan debinnenste grond van die vermogens van de zieldenken, Jer. 31:33.

De apostel had zeer gewichtige redenen waaromhij, terwijl hij van de redelijke ziel sprak, deoneigenlijke benaming het hart gebruikte. Want(1) hij had hier zijn oog op de ziel, aangemerkt alsde springbron van alle redelijke werkingen, Spr.4:23. Waaruit volgde dat, omdat het hart door deglans van Gods heerlijkheid geraakt was, de monddan ook daarvan spreken en prediken moest,Matth. 12:34,35. (2) Hij schijnt hier eentegenstelling tegen Mozes, op wie de valseapostelen zozeer roemden, te maken. Dievoortreffelijke dienaar van het Oude Testamenthad de heerlijkheid van God op het aangezicht,maar de dienaren van het Nieuwe Testament hadGod in het hart geschenen. (3) De valseapostelen en tijdgelovigen bezaten maar eenalgemene verlichting, die in oppervlakkigebevattingen bestond. Maar de ware begenadigdenhadden een verlichting ontvangen die in het hart,in het binnenste was doorgedrongen.

§19. Dit voorrecht was hen allen, en ook henalleen te beurt gevallen. Want Paulus zegt: Hijheeft in ONZE harten geschenen. (1) Hij spreekt

hier van zijn hart, en die van zijn mede-apostelen.(2) Maar de harten van andere gewone gelovigenworden hier niet uitgesloten. Want de apostelzondert niemand uit, dan die verloren gaan, vanwelke de god van deze eeuw de zinnen verblindheeft, 2 Kor. 4:3,4. Immers, de verlichting van deharten is een voorrecht van alle gelovigen, 2Kor. 3:18; Ef. 1:17,18.

§20. Hun harten hadden dat licht niet uit en vanzichzelf. Want zij waren van nature evengoedduisternis als alle anderen. Maar God had hetveroorzaakt door ZELF TE SCHIJNEN in hun harten.

De toespeling is hier op het werk van deschepping, wanneer God zei dat het licht uit deduisternis zou schijnen, waarvan boven gesprokenis.

Hier geeft dit woord te kennen die grotegenadedaad van de almachtige God, waardoor Hijin die duistere zielen een geestelijk licht, waarbijzij geestelijke dingen kennen en ondervindenkonden, veroorzaakte.

Laten we deze allergewichtigste zaak watonderscheidenlijker overwegen.

De apostel veronderstelt door deze uitdrukkingdat hun zielen voor dat schijnen zeer gelijk warenaan de aarde, waarvan Mozes zegt: de aarde nuwas woest en ledig, en duisternis was op denafgrond, Gen. 1:2. (1) Want van nature warenhun harten, zoals die van alle mensen, van al hetgeestelijk licht beroofd, en enkel duisternis. Ef.4:18; 1 Kor. 2:14. (2) Deze aangeboren duisternishadden zij, geholpen door de god van deze eeuwen zijn dienaren, daarenboven dagelijks dikker enzwaarder gemaakt, door de dikke dampen vanopstijgende begeerlijkheden, door de zwareuitwasemingen van dingen waarmee debegeerlijkheden zich vermaken, en door eenongelukkige gewoonte van zondigen. En hierwaren nog bijgekomen veelvuldige zware dekselsvan Joodse of heidense misvattingen, die op hunhart lagen. 2 Kor. 3:15. (3) Door deze blindheid,duisternissen en deksels waren zij niet alleen vanal het geestelijke licht beroofd, maar streden daarook krachtiger tegen, dan de duisternis die op deafgrond lag, tegen het eerste licht. Ze begrepenniet alleen geen geestelijke dingen, maar die warenhen ook een dwaasheid, 1 Kor. 2:14. Ze warenvijanden door het verstand, Kol. 1:21. (4) Dieduisternis was bovendien een nare gevangenis,waarin zij om hun schuld naar Gods rechtvaardigoordeel waren opgesloten om met de boze geestentot de eeuwige en buitenste duisternis bewaard teworden, als ze voor hun schuld aan de Goddelijke

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 101

gerechtigheid, òf door zichzelf òf door een ander,niet betaalden.

Hoe akeliger en schrikachtiger deze duisternisvan hun hart was, zoveel te groter was de weldaaddat GOD Zelf daarin GESCHENEN had.

In de eerste schepping werd een lichtendlichaam, dat het schijnsel gaf, uit de duisternisvoortgebracht. Want God zei dat het licht zouschijnen. Maar hier zegt de apostel dat GOD Zelfgeschenen heeft. (1) Hier wordt dan geenlichtend schepsel voortgebracht dat in de zielenschijnsel zou geven. Het geestelijk leven is hetschijnend licht zelf niet. Want het geestelijk levenheeft geen vermogen om licht te geven, maaralleen om licht te ontvangen. Zoals de scherpsteogen niet in staat zijn om schijnsel in de duisterniste geven. Het Woord is wel een middel om devoorwerpen, die het licht ontdekt, aan hetgeestelijke leven voor te houden. Maar het is hetlicht, dat schijnsel moet geven, zelf niet. ZegtDavid: Uw woord is een lamp voor mijn voet, eneen licht voor mijn pad, Ps. 119:105, dan wil hijdaardoor niet te kennen geven dat het woord opzichzelf beschouwd, een vermogen zou hebben omdie oneindige afstand tussen licht en duisternis wegte nemen. Het woord is daarom een licht en lampvoorzover het als een middel die waarhedenvoorstelt, die ons onderwijzen in de weg die wijmoeten gaan. Maar zal het geestelijk leven diewaarheden zien en opmerken, dan moet er nogeen ander schijnsel bijkomen. Zoals de natuur vande zaak en de ondervinding niet alleen Godskinderen leert, maar ook door David zelf erkendwerd, wanneer hij zuchtte: zend Uw licht en Uwwaarheid, dat die mij leiden, Ps. 43:5. (2) Maarhet licht dat die geestelijke voorwerpen zichtbaarmaakt en een gestalte in het hart geeft, is GodZelf. Hij is het Licht, waarbij men ziet, Ps. 36:10;Jes. 60:19; Joh. 1:9; Openb. 21:23; 22:5. Hij Zelfschijnt door de onmiddellijke bewerking van ZijnGeest, 2 Kor. 3:18; Ef. 1:18,17; 1 Joh. 2:21,27; Jer.31:34.

Is God Zelf het licht, hoe wonderlijk, heerlijk,krachtig en zalig moet dan het SCHIJNEN zijn, datHij in het hart oefent. Laten we ditallergewichtigste stuk wat onderscheidenlijkerbeschouwen.

Een licht schijnt eigenlijk, wanneer het door zijnwonderlijke beweging zekere vloeibare stofvoortstuwt, en de lichtstralen veroorzaakt, die doorhet vallen op de voorwerpen, door hunterugkaatsing, breking en verdeling, een beeld vande zaken op de grond van het oog maken,

waardoor de ziel de voorwerpen opmerken,ondervinden en zich overeenkomstig die gedragenkan. God schijnt nu oneigenlijk in het hart,wanneer Hij door Zijn almacht krachtdadig werkt,dat een ziel de geestelijke zaken, die in het Woorden andere spiegels voorgesteld zijn, opmerkt,ondervindt en er geestelijk mee werkzaam wordt.

Laten wij dit nog wat onderscheidenlijkeroverwegen. (1) God neemt door Zijn almachtigekracht die aangeboren verdorvenheid van blindheiden vijandschap weg, en Hij schept daarvoor in deplaats een nieuwe hebbelijkheid, waardoor deziel vatbaar wordt voor de kennis en omhelzingvan die geestelijke zaken. (2) Hij bepaalt dievernieuwde vermogens door Zijn verborgen,krachtdadige inwerking bij die geestelijkevoorwerpen, die door het middel van het Woord envan andere spiegels, voor de vernieuwdegemoedsogen gelegd zijn. Hand. 16:14. (3) Hijbewerkt op een voor ons onbegrijpelijke manierdie vernieuwde ziel en wekt als opperste Oorzaakzijn krachten op om die geestelijke dingenonderscheiden in te zien, op te merken, teondervinden en er verder mee te werken. Ef.1:17,18. (4) Door deze werkingen van debovennatuurlijke voorzienigheid van de genade,worden die geestelijke zaken in de ziel als hetware uitgebeeld. q Die Goddelijke verlichtingvertegenwoordigt die geestelijke dingen levendigaan en in het verstand, zoals wij straks naderzullen zien, wanneer wij van de verlichting van dekennis spreken. qq Door een duidelijke vertoningvan het gewicht en van de beminnelijkheid van degeestelijke dingen, dringt dit hemels schijnen ookdoor tot in de wil en veroorzaakt daar tegelijk eengeestelijke warmte of kracht, die degenegenheden gaande maakt om overeenkomstigde aard van die dingen te werken. Want zoals dielichamen, die de vloeibare stof waaruit delichtstralen ontstaan, gaande maken, tegelijk ookeen andere stof, die de warmte veroorzaakt, inbeweging brengen, waardoor licht en warmtedoorgaans met elkaar gepaard gaan, evenzo wordtook door dit schijnen niet alleen een duidelijkbegrip in het verstand, maar ook een krachtigeneiging in de wil voortgebracht. De Heere is nietalleen het Licht, maar ook de Levenskracht vande ziel, Ps. 27:1. qqq Door het een en anderondervindt de ziel niet alleen die geestelijkedingen, maar zij komen ook door die uitbeeldingdaarvan in het verstand, en door die aandrang opde wil, daadwerkelijk in de ziel, en krijgen daareen geestelijke wezenlijkheid, Hebr. 11:1, en

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6102

gestalte, Gal. 4:19. Ja het gemoed wordt daardoornaar die zaken in gedaante veranderd, en als hetware uitgebeeld, Ef. 5:8; 2 Kor. 3:18. (5) Door ditschijnen worden de zielen bekwaam gemaakt,opgewekt en bestuurd om met aangenaamheid inde wegen van geestelijke ootmoed, droefheid,liefde, blijdschap, enz., te wandelen en te werken.(6) En eindelijk maakt dit schijnen dat groteonderscheid tussen de aangename dag van degenade, en de nare nacht van de natuur. (7) Heefthet licht uitnemendheid boven de duisternis,Pred. 11:7, dit schijnen van de genade in de hartenovertreft in heerlijkheid en zoetheid alle glans enschijnsel, dat alle lichten van de wereldveroorzaken kunnen.

Dit schijnen is nog aangenamer omdat God uit,van en door Zichzelf in hun harten geschenenhad. Hoewel dat eerste licht door God geschapenwas, echter scheen het, terwijl het door Godonderhouden werd, door zijn eigen wonderlijkebeweging zonder dat enig schepsel het inbeweging bracht, of er voedsel aan te geven nodighad. Maar het schijnen van God in de harten is nogveel uitnemender. Het is een schijnen van eeneeuwig ongeschapen licht, dat onafhankelijk uit,van en door Zichzelf schijnt. Geen schepsel hoefthet op te wekken of in beweging te brengen.Niemand hoeft er enig voedsel aan te bezorgen.Die naar enig gebed, aandoening of gestaltestreeft, met dit God onterende oogmerk om Goddaardoor in beweging te brengen, dat Hij in hethart schijnt, die handelt veel zinlozer dan iemanddoen zou, wanneer hij voor zich vleugels wildemaken om met een druppel brandstof in zijn handnaar de zon te vliegen, opdat hij door die druppelde zon mocht doen schijnen of hem voedsel mochtbezorgen om krachtiger en bestendiger door teschijnen. Ik beken dat iemand die in de duisterniszit, verplicht is om te smeken dat God in zijn hartschijnt. Maar hij moet dat bidden niet aanmerkenals een middel om dat eeuwige onafhankelijke lichtin beweging te brengen, maar als een middel datGod verordend heeft teneinde de mens zich aandat onafhankelijk schijnen zou blootstellen, en hetmet meerdere bewustheid opmerken. Zoalsiemand die bij het opgaan van de zon zijnaangezicht naar het oosten keert, niet met datdwaze oogmerk dat hij de zon daardoor inbeweging zou brengen, maar met die bedoeling datdit licht, dat vanzelf opgaat, hem bestralen mocht.Bescheen dat eerste licht de ongevormdeafgrond, dat onafhankelijke genadelicht schijnt inde duisternis en verwardste afgrond van de

allerellendigste harten. Dat natuurlijke licht kondoor duistere lichamen in het doorschijnen beletworden. Maar dit almachtige genadelicht kan doorgeen tegenstand in zijn schijnen verhinderdworden. Het kan door de allerdikste en duisterstedingen doorstralen. Zijn de dikke duistere zonden,die dikke dampen van de begeerlijkheden oorzakenwaarom het in de harten duister wordt of blijft, dangebeurt dit niet omdat dit licht door die dikkeduisternissen niet zou kunnen heendringen. WantGods Woord en de ondervinding leren dat dit lichtzo krachtig kan doorschijnen dat het de diksteduisternis zelf niet alleen voor het aangezicht, maarook in de ellendigste harten, tot licht kan maken.Maar die duistere zonden, wolken en dampen,maken een scheiding tussen het licht en die zielen,omdat God eigenlijk Zijn schijnen, vrijwillig, heiligen rechtvaardig inhoudt, òf voor een tijd om Zijnkinderen te onderwijzen aangaande hunonwaardigheid en onmacht, en aangaande deonafhankelijkheid en vrije erbarming van deHeere. Òf voor altijd in de vaten van het verderf,die verloren gaan, om hen over hun zonden doorhet inhouden van Zijn krachtig schijnenrechtvaardig te straffen. Om genoemde redenenheeft dan dit schijnen in de harten van de kinderendes lichts verschillende trappen van helderheiden kracht, en wordt vaak door tussenkomst vanverschillende donkere wolken, van zonde, en aardeverdonkerd, waarvan het komt dat de enebegenadigde duidelijker en levendiger ziet dan deander, en dat dezelfde godzalige op de ene tijdmeer licht en warmte ondervindt, dan op deandere.

Maar nooit kan een verlicht weer geheel envolstrekt duisternis worden. Hierom gebruikt deapostel de onbepaalde tijd,ελαµψεν (elampsen), die men op de verleden,tegenwoordige en toekomende tijd gevoeglijk kantoepassen. Want God had niet alleen in deverleden tijd in hun harten geschenen, maar Hijscheen ook nog en zou ook altijd bestendigvoortschijnen. Het kan wel zo duister in het hartworden, dat een begenadigde met geestelijkezaken naar behoren niet kan werken, dat hij deaangename kracht van dat licht zo niet ondervindt,dat hij het daar voor houden durft. Maar nooit kanhij het ontvangen licht geheel verliezen, dat hetweer een volstrekte duisternis worden zou. Wanthoe duister het ook mag zijn, echter behoudt hijaangaande het wezen van geestelijke dingen datverlichte oordeel, en die geestelijke gezindheid, diezich in de grootste duisternissen en

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 103

onverschilligheden door die onvergenoegdheden,verlegenheden en zuchtingen over zijnellendigheden openbaren, en die hem van volstrektduistere en dode mensen onderscheiden. Want dezalving die zij van de Heere hebben, blijft in hen,1 Joh. 2:21,27.

§21. Zo heerlijk en krachtig dit schijnen was, zoheerlijk en krachtig was ook de uitwerkinggeweest. Want God had in hun harten geschenenTOT VERLICHTING DER KENNIS DER HEERLIJKHEID

VAN GOD IN HET AANGEZICHT VAN JEZUS

CHRISTUS. Laat men hier overwegen (1) eerst hetheerlijke voorwerp, (2) dan de duidelijke,levendige en bevindelijke kennis daarvan, en (3)eindelijk hoe die verlichting der kennis een gevolgwas van dat schijnen.

§22. Een ziel die door Gods krachtdadiggenadelicht beschenen is, wordt bij vele enverschillende zaken bepaald. Maar het heerlijkste,allergewichtigste en zaligste dat het dan opmerkt isGODS HEERLIJKHEID IN HET AANGEZICHT VAN

JEZUS CHRISTUS.§23. Wanneer de apostel van GODS

HEERLIJKHEID spreekt, schijnt hij te zinspelen opdie heerlijke glans die zich op Mozes’aangezicht vertoonde, nadat hij enige heerlijketekens van Gods majesteit gezien had. 2 Kor. 3:17,vergeleken met Exod. 34:29-35.

Hij verstaat daardoor de ontzaglijke openbaringvan Gods majesteit, Joh. 1:14, Hebr. 1:3, en vanal Zijn heerlijke volmaaktheden, bijzonder van diewelke uitgeroepen werden toen Zijnheerlijkheid Mozes voorbij ging, Exod. 33:22.Namelijk de goedheid en onafhankelijkheid vande Heere, waardoor Hij genadig is die Hij genadigis, en Zich ontfermt over wie Hij Zich ontfermt,Exod. 33:19; Zijn barmhartigheid, genade,lankmoedigheid, goedertierenheid,weldadigheid, waarheid en vergevendegenade, gepaard met een onkrenkbarerechtvaardigheid, die de schuldige geenszinsonschuldig houdt, Exod. 34:5-7.

§24. Er zijn verschillende spiegels waarin deHeere Zijn heerlijkheid openbaart. Hij vertoont zezeer duidelijk in Zijn Woord, en in de heerlijkewerken van Zijn voorzienigheid. Maar nergenswordt Gods heerlijkheid zo luisterrijk, beminnelijken krachtig openbaar gemaakt, als IN HET

AANGEZICHT VAN JEZUS CHRISTUS.§25. Wenst men van Gods heerlijkheid, die in

Zijn Zoon geopenbaard is, een rechte bevatting temaken, dan moet men hem als JEZUS CHRISTUS

beschouwen, Die (1) niet alleen waarachtig God

en een waarachtig, volmaakt, heilig Mens is ineenheid van de Persoon, (2) maar Die ook doorGod gezalfd is tot Middelaar, om de zaligheid voorrampzaligen te verwerven door Zijn doende enlijdende gehoorzaamheid, en het door zeldzame,heilige en veilige wegen aan hen toe te passen.

§26. In deze betrekking heeft Hij EEN

AANGEZICHT geopenbaard, waarin zich Godsheerlijkheid op het allerheerlijkst en beminnelijkstopenbaart.

Iemands aangezicht betekent eigenlijk iemandsuiterlijk zichtbaar gelaat, wat door zijn eigentrekken iemand van anderen onderscheidt, enveelal de verborgen gesteldheid van het gemoednaar buiten openbaart.

Dikwijls wordt het aangezicht van iemandgebruikt om daardoor de persoon zelf aan teduiden, Gen. 32:20; 2 Sam. 17:11; 1 Kon. 10:24.

In het bijzonder schijnt die apostel op hetaangezicht van Mozes te zinspelen, van wie hetvel wegens Gods heerlijkheid glinsterde, 2 Kor.3:7; Exod. 34:29-35.

Hier moet men door het aangezicht van JezusChristus, Jezus Christus Zelf verstaan, voorzoverHij Zich door Zijn woorden en werkenopenbaarde, als die eeuwige Zoon van God, diewaarachtige volmaakt heilige Mens, en diealgenoegzame Middelaar van God en van demensen, Die de zaligheid voor verlorenenverworven heeft, en aan hen krachtdadig toepast.

§27. Dit is het wonderlijkste, heerlijkste enallerbeminnelijkste aangezicht dat ooit in hemel ofop aarde gezien is. Want de gehele heerlijkheidvan God openbaart er zich zeer lieflijk IN, totzaligheid van verloren zondaren.

De apostel leert hier dat het aangezicht vanJezus Christus het onderwerp en het middel wasgeweest waarin en waardoor die heerlijkheid vanGod zich aan hem openbaar gemaakt had, en als inde allerduidelijkste spiegel vertoond had. Want (1)beschouwt men Hem als Gods eniggeborenZoon Die door Zijn woorden en werken ZijnGoddelijke wijsheid, macht en goedheidopenbaarde, dan kan men aan Hem, Die hetuitgedrukte beeld van des Vaders zelfstandigheidwas, op het allerduidelijkst zien hoe wijs, machtig,goed en heerlijk de Vader moest zijn. Joh. 1:14;Hebr. 1:3; Joh. 14:7-10. (2) Beschouwt men Hemals een volmaakt heilig Mens Die met Godsbeeld veel uitnemender dan enig ander schepselbegaafd was, dan kan men in Hem ook zeerduidelijk en levendig zien hoe heerlijk, wijs en heiligGod was, Die Hem geschapen had. (3) Maar

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6104

beschouwt men Hem als Middelaar Die naarGods eeuwig voornemen tot Zaligmaker vanzondaren was gegeven, Die uit liefde tot ZijnVader en tot Zijn uitverkoren volk Borg wasgeworden, in het vlees gekomen, onder de wet eneen vloek geworden was, om aan de Goddelijkegerechtigheid te voldoen, en Die de verworvenzaligheid met zoveel wijsheid, goedertierenheid engetrouwheid aan tollenaren en zondaren toepast,dan zag men in Hem de gehele heerlijkheid vanGod zo heerlijk schijnen, dat de hemelseheirscharen het uitgalmen moesten. Luk. 2:13,14.Zie dit bij de stukken nader aangewezen in deAanspraak voor de Aanmerkingen, deel 1, blz.13, en in de Aanmerkingen over 1 Tim. 1:15,blz. 50,51.

In dit aangezicht van Jezus Christus openbaartzich Gods heerlijkheid ook veel duidelijker enheerlijker dan ergens anders.

Gods Woord en wet zijn wel heldere spiegels dieons Gods heerlijkheid vertonen. Maar zij kunnengeenszins met de spiegel van het aangezicht vanJezus Christus vergeleken worden. Want alleuitdrukkingen die in Gods Woord en wet gebruiktworden, zijn woorden aan een menselijke taalontleend, die maar tekens van eindige begrippenzijn, en die daarom de oneindige heerlijkheid vanGod niet kunnen uitdrukken zoals die eigenlijk inGod is. Alle woorden zijn tekens van op zichzelfstaande begrippen, die de zaken nooit zo levendigopenbaren, als wanneer men ze in de onderwerpenin het bijzonder tegenkomt. Maar omdat JezusChristus een oneindige Persoon is, in Wie zich deheerlijkheid van God in het bijzonder levendigvertoont, daarom volgt dat Zijn aangezicht een veelhelderder en levendiger spiegel van Godsheerlijkheid moet zijn, dan de wet en het Woordvan God. De werken van de schepping envoorzienigheid zijn eveneens heldere spiegels vanGods heerlijke volmaaktheden. Maar men kan dieook met de spiegel van Jezus’ aangezicht in geenvergelijking brengen. Want omdat alle schepselsmaar eindig zijn, daarom kan in hun eigenschappenen ontmoetingen de oneindige heerlijkheid vanGod, zoals het eigenlijk in God plaats heeft, nietopenbaar gemaakt worden. Bovendien wordt insommige werken Gods heiligheid enrechtvaardigheid geopenbaard, zonder Zijn genadeen barmhartigheid even duidelijk te vertonen.Integendeel ontdekken sommige werken de grotegoedertierenheid en lankmoedigheid van God,zonder dat men Zijn heiligheid en rechtvaardig

even duidelijk daarin bemerken kan. Ja, er is geenéén werk van de natuur te vinden, waarin delieflijkste overeenstemming van alle heerlijkevolmaaktheden tegelijk gezien kan worden, totzaligheid van zondaren. Maar dit alles vertoontzich in het aangezicht van Jezus Christus tegelijk,zo oneindig, heerlijk en beminnelijk voor eenzondaar, dat een dergelijke openbaring buiten hetaangezicht van Jezus Christus volstrekt onmogelijkis. Zie dit onweersprekelijk betoogd in deAanmerkingen (deel 1) over 1 Tim. 1:15, blz.51.

Ik beken, die glinstering van Mozesaangezicht, die door de weerschijn van dielichamelijke tekens van Gods heerlijkheidveroorzaakt waren, kan ook voor een zonderlingeopenbaring van Gods heerlijkheid gehoudenworden. Maar het kan in geen deel in aanmerkingkomen bij de vertoning van Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Jezus Christus. Want de vertoningvan Gods heerlijkheid in het aangezicht van Mozesbestond maar in enige lichamelijke glinsteringen,die onverdraaglijk waren om aan te zien, endaarom bedekt en teniet gedaan moesten worden,2 Kor. 3:7. Maar de vertoning van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezus Christusbestaat in een daadwerkelijke openbaring van alleGoddelijke volmaaktheden, die voor deallerellendigste zondaar lieflijk, aangenaam en zaligis om te aanschouwen, die het benauwdstegemoed uitlokt, troost, verbetert, heiligt enverootmoedigt, en die daarom bestendig eneeuwigdurend is.

§28. Werd Gods heerlijkheid, dat straalde in hetaangezicht van Mozes, voor de Joden bedekt - deheerlijkheid van God in het aangezicht van JezusChristus werd dan integendeel zo naakt vertoonddat de uitverkoren vaten der barmhartigheid hetniet alleen met ongedekt aangezichtaanschouwden, maar ook DE VERLICHTING van deKENNIS daarvan deelachtig werden. Ze hadden (1)niet alleen kennis, (2) maar ook verlichting vandie kennis ontvangen.

§29. KENNIS betekent in het algemeen eenwerkzaamheid van het verstand, waardoor menzich van voorkomende dingen een duidelijk enonderscheiden denkbeeld maakt.

Iedereen zal, denk ik, graag toestaan dat deapostel hier niet van een enkele letterlijke,algemene, dode, natuurlijke, maar van eenzakelijke, bevindelijke, levende en geestelijkekennis van Gods heerlijkheid spreekt.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 105

Deze kennis bestond in de volgendebijzonderheden. (1) Ze hadden een duidelijk enonderscheiden begrip van de betekenis van dewoorden van het Evangelie, waardoor hen Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezus verkondigdwerd. (2) Ze waren in die woorden niet blijvenhangen, maar de verlichtende genade had hen doorhet middel van die woorden bij de zaak zelfbepaald om het onderscheidenlijker op temerken. (3) Ze zagen Gods heerlijkheid niet alleenin het algemeen, maar bevindelijk, met betrekkingop zichzelf, en ze werden de krachtige uitwerkingervan in zichzelf gewaar. (4) En zo was het geendode, maar een levende kennis, waardoor hungemoed overeenkomstig Gods heerlijkheidwerkzaam was. (5) Het was geen natuurlijkekennis, door het inspannen van de natuurlijkeredeneringskracht verkregen, met het enkelegevolg van enige natuurlijke beroeringen, maar hetwas een geestelijke kennis, door debovennatuurlijke verlichting van de HeiligeGeest gewerkt, gevolgd door zaligmakendeuitwerkingen in de zielen. Want zij, metongedekten aangezichte de heerlijkheid desHeeren als in een spiegel aanschouwende,worden naar hetzelfde beeld in gedaanteveranderd, van heerlijkheid tot heerlijkheid,als van des Heeren Geest, 2 Kor. 3:181. 1 Veel mensen spreken veel van een letterlijke,geestelijke, bevindelijke en levendige kennis, zonderdat zij van de kennis waarvan zij spreken, eenonderscheiden kennis hebben. Het kon misschiennuttig zijn dat ik deze begrippen, ten dienste van deeenvoudigen, wat eenvoudiger verklaarde.

Kennen is wanneer men van zaken die onsvoorkomen, ware en onderscheiden denkbeeldenmaakt.

Een denkbeeld, bevatting of begrip is niets andersdan een redelijke opmerking en bewustheid van diezaak, die zich aan het verstand opdoet.

Een waar denkbeeld of begrip is, wanneer het begripmet de zaak zelf overeenstemt, en het in de zaak ookdaadwerkelijk plaats heeft, dat men zich daar vanvoorstelt.

Een onderscheiden denkbeeld of begrip noemt men,wanneer men de bijzondere stukken die tot een zaakbehoren, van elkaar kan onderscheiden, optellen enduidelijk opmerken. Bv. men heeft een onderscheidendenkbeeld van een mens, wanneer men in hemonderscheiden kan een ziel en lichaam, en de bijzonderestukken die tot de ziel en het lichaam behoren weer kanonderscheiden, optellen en bevatten. Wanneer men, alsmen de ziel beschrijft als een enkelvoudigezelfstandigheid die werkzaam is door de redelijkevermogens van verstand en wil, onderscheidenbeschouwt, wat een zelfstandigheid, een enkelvoudige

zelfstandigheid, redelijke vermogens, verstand, wil,enz. zijn.

De kennis van de mensen kan zeer verschillend zijn.(1) Met opzicht op de voorwerpen is het q eenwoordelijke of zakelijke, q een algemene ofbevindelijke kennis. (2) Met opzicht op zijn uitwerkingis het dood of levend. (3) Met opzicht op zijn beginselis het natuurlijk of geestelijk.

Een woordelijke kennis die men anders letterlijknoemt, is eigenlijk wanneer men de woorden op zichzelfbeschouwt, hun juiste betekenis bepalen, oplossen enbewijzen kan. Men kan zo’n onderscheiden woordelijkekennis bezitten, en toch van de zakelijke ontbloot zijn.Dit leert de natuur van de zaak, en de dagelijkseondervinding. Want men vindt vele mensen,voornamelijk onder leraars en anderen, die zich in dewaarheden geoefend hebben, die bv. van deovertuiging, het geloof, de bekering, en anderewerkzaamheden van Gods kinderen, een ware enonderscheiden woordelijke kennis bezitten, welke dewoorden die de Heilige Schrift daarvan gebruikt,nauwkeurig beschouwen, hun rechte betekenis bepalen,verklaren, geloven en verdedigen; en die echter bij dezaken zelf, die door de woorden uitgedrukt worden,nooit bepaald zijn geworden, maar in die woorden zijnblijven hangen. Daardoor gebeurt het dat sommigendiezelfde zaken, die zij in de woorden toestemden enverdedigden, direct ontkennen, veroordelen enbestrijden, wanneer zij ze buiten de woorden in deonderwerpen zelf tegenkomen. Hoewel zo’n woordelijkekennis niet voldoende is tot zaligheid, is het toch zeer tewaarderen, en is voor iedere Christen zeer noodzakelijk.Want omdat het woord het voornaamste middel iswaardoor God Zijn volk wil onderwijzen, daarom kanniemand tot de rechte kennis van de zaken die GodsWoord voordraagt komen, als hij van de betekenis vande woorden geen behoorlijke kennis heeft. Dit was dereden waarom Filippus de kamerling tot de rechtewoordelijke kennis probeerde te brengen, toen hij henChristus verkondigen wilde. Hand. 8:30.

Door een zakelijke kennis verstaat men wanneer menin de woorden en zijn op zichzelf staande eigenschapenniet blijft hangen, maar door het middel van diewoorden bij de zaken zelf bepaald wordt. Zo heeft menbv. van Gods heiligheid en rechtvaardigheid, en van deellendigheid van de mens, een enkele letterlijkewoordelijke kennis, wanneer men die woorden en zijneigenschappen op zichzelf, alleen beschouwt. Maar menis met een zakelijke kennis van die dingen begaafd,wanneer men ze zelf, zoals ze in God en in de mensenzijn, opmerkt en kent.

Het is een algemene kennis die de zaken buiten ons ofzonder betrekking op ons beschouwt. Zo heeft menigmens een ware kennis van Gods rechtvaardigheid opzichzelf bezien. Maar hij ziet de betrekking van dieontzaglijke eigenschap op zijn eigen persoon niet rechtin. Vele mensen hebben een rechtmatige bevatting vande overtuiging, het geloof, de bekering, enz. Maar zijkennen deze dingen niet in zichzelf, in hun eigen

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6106

bevindingen, maar in het algemeen, buiten zich, in dewoorden of in de bevindingen van anderen. Hoewelzo’n kennis wel waar kan zijn, is het echter nooit zonauwkeurig en onderscheiden als de bevindelijke, enhet kan, wanneer het tot bijzonderheden komt, vaakjammerlijk aanstoten.

De kennis wordt bevindelijk genoemd, niet metopzicht op de daad van kennen, want in dat opzicht isalle kennis bevindelijk, maar met opzicht op de zakenwaaromtrent de kennis werkzaam is. Deze kent de zakenniet alleen in het algemeen, maar ook in de rechtebetrekking op onszelf, en in onze eigen bevinding. Zokent men Gods rechtvaardigheid bevindelijk, wanneermen niet alleen ziet dat God recht moet doen, maar ookerkent dat men zelf aan het Goddelijke recht vervallen is,en zich daarom vrijwillig veroordeelt. Men heeft van dewaarachtige overtuiging, van het zaligmakend geloof,en van de waarachtige bekering een bevindelijke kennis,wanneer men deze genadewerkingen niet alleen buitenzich in de stelling of in de bevinding van anderenbeschouwt, maar ook in zijn eigen bevinding, in zichzelfgewaar wordt en opmerkt. Deze bevindelijke kennis isveel nauwkeuriger dan de voorgaande. Want iemanddie uit zijn eigen ondervinding van een ziekte of van deliefde van een vader tot zijn kind spreekt, en met denodige bekwaamheid om onderscheiden te denken, enzich uit te drukken, begaafd is, kan van die zaken veelnauwkeuriger denken en spreken, dan wanneer hij zealleen buiten zichzelf in de ondervinding van anderenopmerkte.

Men noemt een dode kennis, die de zaken beschouwtzonder de rechte uitwerkingen, overeenkomstig denatuur van de zaken en onze betrekking daarop, in hetgemoed te veroorzaken. Zo’n dode kennis hebben velemensen die wel weten en belijden dat er zondaars zijn,en dat God een rechtvaardige Rechter is, en dieondertussen in hun zonden zonder vrees enbekommering gerust voortgaan. Dit kan gebeuren òfomdat men van die dingen niet een enkele woordelijkekennis heeft, òf omdat men de zaken oppervlakkig,terloops en onbedaard overweegt, òf omdat men ze nietgrondig gelooft maar bij veronderstelling aanneemt, òfomdat men ze door er wat bij of af te doen verdraait, òfomdat tegengestelde en strijdige begeerlijkheden envooroordelen de rechte denkbeelden verstikken, en inde geboorte smoren, òf omdat men geestelijk dood is inzonden en misdaden.

Een levendige kennis noemt men die de rechteuitwerkingen, overeenkomstig de natuur van de zaak, enonze betrekking daarop, in het gemoed veroorzaakt. Deeigenaardige uitwerking van een levendige kennis,bestaat niet zozeer in zinnelijke, redeloze aandoeningenof beroeringen. Want die kunnen ook uit verschillendeoorzaken vergezelschapt gaan met een oppervlakkige,verwarde en dode kennis. En integendeel kan eenkennis recht levendig zijn, hoewel zij zulke zinnelijke,redeloze, beroerende aandoeningen niet bij zich heeft.Maar de rechte uitwerking van een levendige kennisbestaat eigenlijk daarin dat de wil en het gedrag naar de

§30. Zo’n kennis te hebben was buiten alletwijfel een grote zaligheid. Maar die werd noggroter door de VERLICHTING van die kennis.

Verlichting, φωτισµος (fotismos), betekenteigenlijk de lichtwording, het licht, schijnsel en natuur van de zaak en onze betrekking daarop, bedaard,redelijk en gegrond gevormd wordt. Laten we dit metenige voorbeelden ophelderen. Een levendige kennisvan de zonde veroorzaakt een bedaarde, redelijke,gegronde droefheid, schaamte, begeerte naarverlossing, en ernstige strijd om ze te verlaten. Eenlevendige kennis van Gods rechterlijke gerechtigheidbrengt in het gemoed voort bedaarde, redelijke,gegronde bekommeringen, zelfveroordelingen,onvrijmoedigheid om zonder een voldoenderechtvaardigheid ervoor te verschijnen, enz. Eenlevendige kennis van de gerechtigheid en sterkte vande Middelaar maakt in het hart gaande een bedaarde,redelijke, gegronde begeerte naar het aandeel daaraan,en een ernstige aansporing om het rusteloos te zoeken,te omhelzen, en zich daaraan over te geven.

Men verstaat door een natuurlijke kennis zo één, diedoor de inspanning van onze natuurlijke krachten, doorstuderen en mediteren, verkregen kan worden. Maardeze strekt zich niet verder uit dan tot een woordelijkekennis, tot een algemene, dode kennis van deze of genezaken. Nooit kan men door natuurlijke krachten, hoeschrander ze ook mogen zijn, en hoe sterk ze ookingespannen worden, geraken tot een bevindelijke enlevendige kennis van Gods vlekkeloze heiligheid enonkrenkbare rechtvaardigheid, van onze totale verlorentoestand, en volstrekte armoede, van dealgenoegzaamheid, noodzakelijkheid en gepastheid vande Middelaar, en van de noodzakelijkheid enbeminnelijkheid van de godzaligheid. Die zo’n kennisbezit kan verzekerd zijn dat het niet natuurlijk maarbovennatuurlijk of geestelijk is. Maar een enkelenatuurlijke kennis is die dode woordelijke kennis, dievele onbegenadigde mensen van geestelijke zakenbezitten.

Een geestelijke kennis is die men zonder de werkingenvan de Heilige Geest niet verkrijgen kan. Deze is ofalgemeen, of zaligmakend. (1) De algemene is nietsanders dan het tijdgeloof, of de algemene verlichting,die wel enige oppervlakkige droefheid, blijdschap enverandering veroorzaakt, maar de mens niet geheelontbloot of arm maakt, die hem in zijn oude grond vaneigen gerechtigheid, kracht, zin en eigen deugd, buitenChristus en de kracht van de godzaligheid laat staan. (2)De zaligmakende geestelijke kennis is hetzelfde als hetzaligmakende geloof, waardoor men Gods hoogheid,heiligheid en gerechtigheid, zijn eigen zonde, schuld,smet en onmacht, benevens Jezus’ gerechtigheid,sterkte en gewilligheid, zo bevindelijk en levendig inzietdat men uit zichzelf uitgaat, en tot Jezus en door Hem inGods gemeenschap en zalige dienst overkomt. Die zo’nkennis bezit, kan verzekerd zijn dat hij geen algemeentijdgeloof, maar een geestelijke zaligmakende kennisontvangen heeft.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 107

glans, die een lichtend licht door zijn schijnenveroorzaakt.

Het schijnt hier gesteld te worden tegen deblindheid van de zinnen, waarvan in vs. 3,4gesproken was, en tegen de donkerheid die hetdeksel op Mozes’ aangezicht veroorzaakte, 2 Kor.3:13.

Men kan er hier niet goed iets anders doorverstaan dan (1) het geestelijke licht in het hartvan de evangeliedienaren, door de verlichtendegenade van God veroorzaakt, anders genoemd hetgeestelijke leven, ik bedoel die bovennatuurlijkehebbelijkheid van de ziel, waardoor het vatbaaris voor die geestelijke, levendige kennis van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Christus Jezus,waarvan wij boven gesproken hebben. (2) In hetbijzonder kan die verlichting hier te kennen gevendie uitmuntende trap van licht, duidelijkheid enlevendigheid van het geestelijke genadelicht, dieer plaats heeft in de harten van de gelovigen vanhet Nieuwe Testament, nadat Gods heerlijkheid inhet aangezicht van Christus daadwerkelijk ennaakt in de vervulling is geopenbaard, en nadat degenadewerking van Gods Geest in een ruimeremate in de harten schijnt. (3) Maar hoe groot dezetrap ook mag zijn, hij is echter in dit leven nietvolmaakt. Want in vergelijking met devolmaaktheid in de staat van de heerlijkheid, zegtPaulus, ook van hen die het meest verlicht waren:wij zien nu door een spiegel in een duistererede, ... nu ken ik ten dele, 1 Kor. 13:12. Vandeze onvolmaaktheid komt het dat een verlichtegodzalige op de ene tijd meer licht kan hebben danop de andere tijd, en dat de verlichting in de enegroter kan zijn dan in de andere.

Toch mag dit geestelijk licht worden aangemerktals een helder, heerlijk, glansrijk schijnsel, van heteeuwig licht afgestraald, waarbij de schrandersteonherboren ziel maar enkel duisternis, en deprachtigste glans van de oude huishouding eengrote donkerheid was.

§31. Deze heerlijke verlichting komt hier voor ineen zekere betrekking op de kennis van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Christus Jezus.Het is de verlichting DER kennis.

Men kan de verlichting hier aanmerken (1) of alseen eigenschap, (2) of als een beginsel van diekennis, wat in het wezen van de zaak op het éénen hetzelfde uitkomt.

Want in de eerste zin zou het betekenen eenverlichte kennis, die met dat geestelijkbovennatuurlijk licht, en wel die bijzondere mate englans, begaafd is. Het is die geestelijke kennis,

van de dode woordelijke kennis van de natuurlijkemensen onderscheiden. Het is die verlichte kennis,die boven de waarachtige geestelijke kennis vande gelovigen van het Oude Testament nog, in eenbijzondere trap verlicht en duidelijk was.

In de laatste zin zou deze uitdrukking te kennengeven dat dit genadelicht, door Gods krachtdadigschijnen in het hart veroorzaakt, het beginsel waswaaruit die geestelijke daadwerkelijke kennis,bovengenoemd, was voortgekomen. Immers, zoonmogelijk het is dat een oog, dat het hebbelijkgezicht verloren heeft, daadwerkelijk zien kan, zoonmogelijk is het ook dat een ziel zonder dezeverlichting een geestelijke kennis daadwerkelijkzou kunnen oefenen. Naarmate dat geestelijkelicht door het schijnen van God in de zielvermeerderd en opgewekt wordt, naar die mate isook de geestelijke kennis in die ziel meerder enlevendiger. En integendeel, naar mate dat lichtdoor de intrekking van het Goddelijk schijnenvermindert, is ook de geestelijke kennis minder enkrachtelozer.

§32. De verlichting van de kennis waarvan deapostel hier spreekt, was des te heerlijker,veiliger en onweerstaanbaarder, omdat het eenonmiddellijk gevolg was van Gods krachtdadigschijnen in het hart. Dit geeft de apostel tekennen, wanneer hij zegt, dat God in de hartengeschenen heeft om te geven, of eigenlijk,προς (pros), TOT verlichting der kennis.

§33. Had deze verlichting zo’n heerlijke, veiligeen krachtige oorsprong, dan mocht en moest deapostel het door een openbare BELIJDENIS voor demensen laten schijnen, en vrijmoedig ZEGGEN: Godheeft in onze harten geschenen, enz.

Hij kon dit van zichzelf en zijn mededienarenmet een voldoende zekerheid verklaren. (1) Wantvan zichzelf kon hij volkomen verzekerd zijn datGod in zijn hart tot verlichting der kennisgeschenen had. Hij wist immers, hoe duister hijtevoren, toe hij Christus en Zijn zaak vervolgde,geweest was, en wat een Goddelijke heerlijkheidhij nu in het aangezicht van Christus ontdekte. Hijkon ook uit de natuur van de zaak zelf volstrektverzekerd zijn dat deze verlichting door niemandanders dan door de Vader der lichten, en Zijnonweerstaanbaar schijnen, in het hart veroorzaaktwas. (2) Aangaande zijn mededienaren, kon hijook een zedelijke zekerheid hebben. Want hij wasverzekerd dat zij van nature, zoals alle mensen,enkel duisternis waren. Echter zag hij deverlichting der kennis van Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Christus, uit hun woorden en

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6108

werken, helder doorschijnen. Uit dit voortbrengselnu kon hij veilig op de oorzaak besluiten, envoldoende zeker zijn dat God ook in hun hartengeschenen had.

Gelijk hij het dan belijden kon, zo mocht en moesthij het ook doen. Hij mocht openlijk zeggen: Godheeft in onze harten geschenen, zonder datiemand hem met enige schijn van zelfverheffingenverdenken kon. Want integendeel vernedert hijzichzelf en zijn mededienaars door die belijdenis,als mensen die in zichzelf aangemerkt niets danduisternis waren, en hij geeft God, Die door Zijnonafhankelijk schijnen die verlichting veroorzaakthad, alleen de eer. En dit moest hij ook doen,omdat God, Die alles omwille van Zichzelf werkt,hem deze weldaad tot dat doeleinde geschonkenhad. Jes. 43:21; Matth. 5:16; 1 Petr. 2:9.

§34. Ja, het was hier noodzakelijk opdat degemeente de rechte OORZAAK waarom deevangeliedienaars niet zichzelf maar Christuspredikten, mocht weten. Want (1) ze hadden zo’nindruk van Gods heerlijkheid in Jezus’ aangezicht,dat zij zichzelf, de gehele wereld en hun eigenbelang uit het hart en het oog waren kwijt geraakt,en dat hun gehele ziel aan Jezus alleenvastkleefde. Het mocht dan met henzelf in dewereld gaan zoals het God beliefde te beschikken;als Jezus, in Wiens aangezicht Gods heerlijkheid zozielsverrukkend straalde, maar gepredikt, gekend,omhelsd, beleden en geprezen werd. Wanneerdeze zon maar opging, mochten alle sterren hunglans maar vrij verliezen. (2) Bovendien was datschijnen en de verlichting die daardoor veroorzaaktwas, zo doordringend dat ze het onmogelijkweerstaan konden. Zij, die daardoor geraaktwaren, stonden in zo’n gloed van liefde totChristus en de heerlijkheid van God die in Zijnaangezicht geopenbaard was, dat zij niets anderskonden of wilden prediken. De liefde vanChristus drong hen, 2 Kor. 5:14. De liefde wassterk als de dood; de ijver was hard als hetgraf; haar kolen zijn vurige kolen, vlammendes HEEREN. Vele wateren konden deze liefdeniet uitblussen; ja, de rivieren konden ze nietverdrinken. Al had iemand al het goed van zijnhuis voor deze liefde willen geven, ze zoudenhem te enenmale hebben veracht, Hoogl. 8:6,7.

§35. Door deze rondborstige belijdenis van dieondervinding van de krachtdadig verlichtendegenade, geeft de apostel ook REDENEN, waaromze het Evangelie door inmenging van heidensewijsheid en van afgodische Joodse schaduwenniet mochten en niet wilden vervalsen, zoals de

valse apostelen de gewoonte hadden, om zich bijheidenen, Joden en Christenen tegelijk teveraangenamen. Want (1) Gods heerlijkheid dat inhet aangezicht van Jezus geopenbaard is, was vanzo’n natuur en luister dat al die zaken, waardoorde valse apostelen het Evangelie meenden teveraangenamen, daarbij als nietig, dwaas enschadelijk verdwijnen moesten, en hen, diedaarmee voor de dag kwamen, als dwazevervalsers bij elke waarachtig verlichte, rechtwalgelijk maken. Zou hij zich niet bij uitstekbespottelijk aanstellen, die enige uitgeblustenachtkaarsjes voor de dag haalde om daardoor deluister van de zon te vermeerderen, en hem bij deinwoners van de wereld aangenamer te maken?Zou een staatsdienaar die aan de rijksmantel vande koning enige blinkende lappen van degescheurde rok van zijn voorloper hechten wilde,om zijn koninklijke luister daardoor tevermeerderen en bij de onderdanen aangenamer temaken, niet met recht door het gehele rijk alskrankzinnig worden uitgejouwd? Of welk loon zouhij te verwachten hebben die een deftige enwegens haar eigenschappen beminnelijke koninginbij verstandigen beminnelijker wilde maken, doorop haar koninklijk praalgewaad stoutmoedig enigeversleten strikken te hechten, die hij van delichtvaardigste personen geleend of gestolen had,met verberging van haar beminnelijke deugden?Oneindig dwazer handelden dan de valse apostelendie zich verbeeldden dat zij het Evangelie rechtaangenaam maakten wanneer zij enige lappen vanAärons gescheurde rok en van de heidensewijsheid daar inlapten, met verdonkering van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezus Christus.Die een deftige koningin bij verstandigen wilveraangenamen, moet haar beminnelijkeeigenschapen maar eenvoudig en helder openbaarmaken. Wenst men het Evangelie recht teverkondigen, dan moet men met achterlating vandie vervalsende inmengsels, Gods heerlijkheid inhet aangezicht van Christus maar helder enduidelijk voordragen. (2) En als de verlichting derkennis van Gods krachtdadig schijnen in het hartafhangt, dan moest men die vervalsendeinmengsels niet alleen als onnodig, maar ook alsschadelijk laten varen. Immers zouden alleverstandigen het als een onverstandige daadveroordelen, indien iemand de glazen in een kerk,die gesteld waren om het zonlicht en daglichtdaardoor te ontvangen, met enige onbekende,vreemde geschiedenissen, die alleen maar diendenom de dwaze verbeeldingskracht van enige ijdele

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 109

mensen te kietelen, met zinbetoverende verven zozwaar beschilderen en donker wilde maken, dat erop de heldere middag geen lichtstralen doorkonden schijnen, en de mensen die er binnenwaren geen letter konden lezen en bovendien doordie ongewone verven en beelden van het gehoorwerden afgetrokken. En het zou zeker een daadvan een krankzinnige zijn, wanneer iemand die eenkamer wilde verlichten, alle lichtgaten doorgeschilderde planken dicht maakte. Oneindig veeldwazer en schadelijker was het wanneer de valseapostelen door hun schandelijke bedekselen eninmengsels de zielen voor de verlichtende genadeonvatbaar probeerden te maken.

§36. De openhartige belijdenis van de genade,die de Vader der lichten aan Zijn dienarenbewezen had, was ook recht bekwaam om deuitnemende VOORTREFFELIJKHEID van hetNieuwe Testament boven het Oude Testament,waarvan de apostel in het voorgaande gesprokenhad, levendig aan te tonen. Want het OudeTestament, in een bepaaldere zin, op zichzelfgenomen, had ook zijn heerlijkheden. Maar diekonden met de heerlijkheid van het NieuweTestament in geen vergelijking gebracht worden.Want die gehele heerlijkheid van het OudeTestament bestond maar in uitwendige,lichamelijke dingen, die als ondraaglijk, bedekt, jateniet gedaan moesten worden, 2 Kor. 3:13. Enhoewel zij, als ze recht gebruikt werden, aan hetNieuwe Testament dienstbaar waren, echterwaren ze van die natuur dat men er gemakkelijk inkon blijven hangen, en er zich dan eenonuitsprekelijk nadeel mee aandoen. Oneindigvoortreffelijker was, integendeel, het NieuweTestament. Want daar scheen God onmiddellijk inde harten, en gaf de verlichting van de kennis vanZijn gehele heerlijkheid, in het heerlijke aangezichtvan Jezus daadwerkelijk openbaar gemaakt.

§37. Eindelijk was dit eveneens recht geschikt totSTOPPING VAN DE MOND van die valse apostelen,die de heldere evangeliedienst lasterden. Zeroemden op de heerlijke bediening van Mozes, enhen die op zijn stoel zaten. Ze prezen zichzelf alsmensen die deze heerlijkheid, en de wijsheid vande wijzen wijs wisten te gebruiken, tot voordeelvan het Evangelie. Ze smaadden de wareevangeliedienaars als onverstandige, trouwelozemensen, die door hun eenvoudige preekwijze hetEvangelie verachtelijk maakten, en groot nadeeldeden. Maar men vergelijkt maar eenvoudig dedienst van deze mensen met de dienst van deechte apostelen. Dan zal de ongegrondheid van

hun roemtaal en lastertaal zich direct vanzelfopenbaren. Want zij meenden het Evangelieheerlijkheid bij te zetten door het invlechten vanenige lichamelijke glinsterende dingen, uit Mozes’bedekt aangezicht gehaald, en door enigeverduisterende stukken uit de mestputten van dewereldse wijsheid met grote verwaandheidopgevist, die in volgende tijden aan het Evangeliezo nadelig is geweest. Maar de echteevangeliedienaren had God Zelf in het hartgeschenen, en zij verkondigden eenvoudig diegehele heerlijkheid van God, zoals het zich levendigopenbaarde in het aangezicht van Christus, Die hetAfschijnsel is van des Vaders heerlijkheid, en hetuitgedrukte Beeld Zijner zelfstandigheid. Die nuniet willens blind is, moet met volkomen overredingtoestemmen dat men die dwaze roemtaal enlastertaal van die valse apostelen als ongegrondmet groot recht moet veroordelen.

§38. Ik vertrouw op goede gronden dat een hart,waarin God tot verlichting der kennis van Zijnheerlijkheid, in het aangezicht van Christus,enigszins geschenen heeft, bij deze stof nog eenweinig met aangenaamheid zal kunnen stilstaan,om daaruit nog enige bijzonderheden nader AAN

TE MERKEN.I. De evangeliedienaars erkennen dat zij die

heerlijke verlichting van GOD ontvangenhadden.

/. De onafhankelijke, algenoegzame enverzoende God en Vader van onze Heere JezusChristus, is de enige Oorsprong van al hetzaligmakende genade.

//. Hoe verkeerd is dan het gedrag van hen, dieGod voorbijgaan, en de genade van het schepselzoeken en verwachten. Ze bespeuren dat hunverduisterd en verdorven hart verlicht enveranderd moet worden. Dit proberen zij nuzonder God, òf bij zichzelf òf bij andere mensen.Ze spannen hun krachten in om zich anderebegrippen, aandoeningen en gemoedsgestalten teveroorzaken. Wil dit niet voorspoedig gaan, danwenden ze zich tot andere mensen. Ze hopen datgetrouwe leraars of doorziende godzaligen, het henzo helder en krachtig zullen zeggen, dat zij heteindelijk toch verstaan kunnen, en een ander hartontvangen mogen. Onder dit alles zien zij Godvoorbij, en blijven in het schepsel hangen. Maarzulken dienden wel aan te merken dat men welverplicht is alle gepaste middelen, die Godverordend heeft, hoog te achten en naarstig tegebruiken, maar dat men ze niet hoger danmiddelen moet aanzien, en dat men alle

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6110

zaligmakende kracht daaronder van God alleenmoet zoeken en verwachten. Want het is God Dieal het zaligmakende licht en genade in het hartgeeft.

///. Is het de onafhankelijke, algenoegzame enverzoende God Die alle genade in het hart van eenzondaar werkt, dan mag men immers nooitonbepaald denken of zeggen: “het is onmogelijk datik, of die mens, de zaligmakende genade deelachtigword. Want door zulk denken en sprekenverloochent men die waarheid dat God de genadein het hart werkt, of men bepaalt de onafhankelijkealgenoegzaamheid en genade van God.

II. Wanneer de apostel Gods geestelijkegenadewerking in de harten naar het leven wilbeschrijven, dan beschrijft hij God, van hetwerk van de schepping zo: DIE GEZEGD HEEFT,DAT HET LICHT UIT DE DUISTERNIS ZOU

SCHIJNEN.". Men mag hieruit dan veilig besluiten dat het

grote werk van de schepping op dat van deherschepping een aangename en nuttigebetrekking heeft.

/. Het zou buiten het oogwit lopen dat ik mij inhet schrijven van deze aanmerkingen voorgesteldheb, wanneer ik hier wilde onderzoeken of deschepping een eigenlijk voorbeeld is, dat door Godin die volgorde was voortgebracht met datoogmerk, opdat Hij daardoor zou afschilderen inwelke volgorde Hij de genadewerkingen òf in Zijnkerk in het algemeen, òf in iedere ziel in hetbijzonder, wilde voortbrengen. Eveneens als ik mijzou inlaten in een oordeel over de vergelijkingendie hier gemaakt zijn of gemaakt konden worden.

//. Maar dat de schepping en herscheppingeen allernauwste en aangenaamste betrekking opelkaar hebben, is buiten alle tegenspraak. Wantwanneer de Heilige Geest van het allergrootstewerk, de herschepping, spreekt, dan wijst Hij vaak,zoals hier en elders, op de eerste schepping. Jes.65:17; Openb. 21:1; Jes. 43:7; 2 Kor. 5:17; Hebr.4:10. Immers, (1) de schepping is in een zekeropzicht een grond van de herschepping, voorzoverGod daardoor de schepselen, waarin Hij Zijngenadewerken verheerlijken wilde, heeftvoortgebracht. (2) In de eerste schepping is eenduidelijke openbaring van Gods oneindige wijsheid,macht en goedheid, waardoor Hij dingen die nietzijn kan roepen alsof ze waren, en hetallerverwardste in de allergeschiktste ordebrengen. Hierom wordt God tot bemoediging vanZijn volk zo vaak genoemd, de Schepper, de HeereDie hemel en aarde gemaakt heeft, enz. (3)

Hoewel iemand niet wilde toestaan dat deschepping een voorbeeld is van de volgorde vanGods genadewerken in Zijn kerk of de uitverkorenzielen, zal hij toch geen zwarigheid maken tezeggen dat het een overheerlijk zinnebeeld is, datGod, Die alle dingen met bewustheid naar de raadvan Zijn wil werkt, ook met dat oogwit zodanigheeft voortgebracht en geschikt, dat Zijngenadewerkingen in de kerk of bijzondere zielendaardoor levendig zouden worden uitgebeeld.Want wat is toch bekwamer om de verlichting vaneen duister hart levendiger uit te beelden, dan devoortbrenging van het eerste licht uit de duisternis?Hier moet men voorzeker de afgrond van Godswijsheid en goedheid aanbidden, wanneer menaanschouwt dat onder zo veelvuldige dingen in dewereld geen twee te vinden zijn die volkomen inalles gelijk zijn, zodat in de grootste gelijkheid nogeen grote ongelijkheid te vinden is, maar dat ookintegendeel in zeer ongelijke dingen zo’n gelijkheidis, dat het ene, als het eerste en het meest bekend,tot opheldering en betoging van het andere, datminder bekend is, dienen kan.

$. Men kan ook uit de bovengenoemdeleerwijze van Paulus nog een gegrond besluitmaken op de natuur, betamelijkheid enmogelijkheid van de geestelijke verlichting vande uitverkoren zielen.

a. Want, bracht God het eerste licht uit deduisternis voort: het geestelijk genadelicht wordt ingeen andere dan duistere harten aangestoken. Enzij die dit voorrecht deelachtig worden, krijgen ookdie duisternis eerst voor hun aangezicht, opdat ikde spreekwijze van de Heere uit Jes. 42:16gebruik.

/. Dan mag u, die van geen bevindelijkeduisternissen in uw hart weet, uw licht dat u meentte hebben, wel verdenken. Het kan geen geestelijklicht zijn, door God geschapen. Want Die doet hetlicht uit de duisternis schijnen. Het is buiten alletwijfel een gevaarlijk dwaallicht, dat u jammerlijkmisleiden kan.

//. Integendeel behoeven Gods kinderen hungeestelijk genadelicht niet te verdenken, omdat zijvoor, onder en na hun verlichting zoveelduisternissen bevinden. Want God heeft gezegddat het licht uit de duisternis zou schijnen.

b. Strekte de voortbrenging van het licht uit deduisternis tot een zonderlinge verheerlijking vanGods mogendheid - de schepping van het geestelijkgenadelicht in duistere harten is ook eenallerbetamelijkste opluistering van de

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 111

Goddelijke wijsheid, macht, goedheid enheiligheid.

/. Deze waarheid is zeer gepast totontdekking van de nietigheid van veelschijnredenen, waarmee vele kinderen van deduisternis hun haat van het geestelijk genadelicht inde kinderen van het licht bedekken of verschonen.(1) Men haat hun licht, dat zij in hun woorden enwerken laten schijnen, omdat zij van natureduistere, onkundige en verdorven mensen waren,en na hun verlichting nog veel duisternissen in zichhebben en vertonen. Maar zal men dan daarom,als een nachtuil, het lichamelijk licht ook haten,omdat God het eerst uit de duisternis heeft doenschijnen, en nog dagelijks uit de duisternis laatopgaan? Is het om die reden integendeel niet veelwonderbaarlijker en aangenamer? (2) Sommigenspotten met het geestelijk genadelicht van Godskinderen, omdat zij het onder één of ander middelzo snel ontvangen hebben. Men zegt: “men weetniet hoe wonderlijk die mensen het toch hebben.Zij roepen van een licht dat de één hier, en deander daar zo snel gekregen heeft.” Maar zult udan ook met het licht, dat God in de wereldgeschapen heeft, de spot drijven, omdat God hetdoor een enkel zeggen uit de duisternis zo snelvoortbracht? (3) Men kan het niet verdragen datGods kinderen hun licht in woorden en werkenlaten uitschijnen. Men meent dat men het licht inhet hart verborgen moest houden. Maar, zult u danook als een nachtuil tegen het licht schreeuwen,omdat het naar Gods bevel uit de duisternisgeschenen moest? Of zult u ook onverstandigroepen dat men het licht in de wereld onder eenkorenmaat bedekt, opdat het niemand in de ogenstraalt? (4) Er zijn ook dwazen in de wereld, diemet verachting en afkeer van het geestelijkegenadelicht zijn aangedaan, omdat zij het nietbegrijpen, en ook niet natuurkundig kunnenberedeneren hoe het toegaat, wanneer het induistere harten wordt voortgebracht. Maar kanmen het ook begrijpen of met voldoende zekerheidbetooglijk beredeneren, hoe het toeging toen Godhet eerste licht uit de duisternis deed schijnen? Zalmen dan daarom het licht in de wereld loochenen,of als een dweperij haten?

//. Zo dwaas genoemde ergernissen van dekinderen van de duisternis zijn, zo ongegrond zijnook veel zwarigheden van het gemoed vanverschillende kinderen des lichts. Want wanneersommigen hun geestelijke duisternissen voor hetaangezicht krijgen, kan het hen als zeeronbetamelijk voorkomen dat God, in Wie gans

geen duisternis is, in zulke duistere harten zouwillen werken. Maar is het dan in uw ogen ookonbetamelijk dat God in de duisternis die op deafgrond was, werken wilde, en het licht daaruitdoen schijnen? U zult misschien denken: “er is eengroot onderscheid tussen de duisternis die op deafgrond van de wereld was, en de duisternis die deafgrond van mijn hart bedekt. Want die was enkelnatuurlijk en volkomen vrij van alle strijdigheid metGods wet, natuur, heiligheid en onkreukbarerechtvaardigheid. Maar deze is een zedelijk kwaaddat tegen Gods wet, natuur, heiligheid enrechtvaardigheid zo strijdig is, dat God, Die eenlicht is, en in Wie gans geen duisternis kan zijn,daarvan een oneindige afkeer hebben enopenbaren moet.” Deze dingen zijn een volstrektewaarheid. Maar het besluit dat u daaruit afleidt,alsof het dan onbetamelijk zou zijn dat God in uwduister hart werkte, gaat geheel niet door. WantGod heeft een onbegrijpelijk wonderwerktussenbeide laten komen, waardoor het nu evenbetamelijk is dat Hij in een zedelijke duisterniswerkt, als dat Hij het eerste licht uit de duisternisliet schijnen; ja, waardoor het integendeel dehoogste onbetamelijkheid zou zijn wanneer Hij hetniet wilde doen. Want het eeuwig ongeschapenlicht van de wereld is op Golgotha in Zijnaangenomen menselijke ziel en lichaam in debuitenste duisternis gesteld, opdat daardoor Godsafkeer van alle geestelijke duisternissen en zondenzodanig geopenbaard en verheerlijkt zoudenworden, dat Hij zonder krenking van Zijn wet envolmaaktheden in duistere harten kon en zouwerken. Door die wonderweg kan God Zich nuluisterrijker verheerlijken in het scheppen vangeestelijk licht in duistere zielen, dan in hetscheppen van het eerste licht uit de duisternis. Ja,het zou nu de hoogste onbetamelijkheid zijn,strijdend tegen alle Goddelijke volmaaktheden,wanneer God een ziel die om geestelijkeverlichting in Jezus’ Naam tot Hem kwam,wegens zijn duisternis verstoten wilde. Wantdaardoor zou Hij de voldoening van Jezus, DieGods toorn gedragen heeft die tegen de duisternisontstoken was, moeten verloochenen. En hoeafkeriger de heilige natuur van God van degeestelijke duisternis is, zoveel te betamelijker ishet, en zoveel temeer genegen moet die natuur ookzijn om die uitverkoren zielen, die door die zwareduisternissen van Gods Zoon met Hem verzoendzijn, van hun geestelijke duisternissen te verlossen.Word dan maar niet mismoedig, wanneer u in uwhart zware duisternissen tegenkomt. Kom daar

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6112

maar ootmoedig en vrijmoedig mee voor Godsaangezicht. Begeer, smeek en verwacht op degrond van de duisternis die Jezus aan het kruisgehangen heeft, dat Hij, Die gezegd heeft dat hetlicht uit de duisternis zou schijnen, ook in uwduister hart schijnt, tot verlichting der kennis vanZijn heerlijkheid, in het aangezicht van JezusChristus. God kan Zich daarin nu meerverheerlijken dan in het scheppen van het eerstelicht. Hij kan u om uw duisternissen nietwegstoten, of Hij zou de duisternissen die ZijnZoon geleden heeft vergeten en verloochenen, dattoch, zoals u zelf wel weet, onmogelijk is. Hoeschandelijker, walgelijker en onbetamelijker uwduisternissen zijn; hoe groter Gods afkeer ervanmoet zijn, zoveel te betamelijker is het nu inChristus, dat God u daarvan verlost. Ja, zoveel tebereidvaardiger moet Hij buiten alle twijfel nudaartoe zijn. Laat Hij de duisternissen wat voor uwaangezicht blijven - het is geen bewijs van Zijnongezindheid om u te helpen; maar moet tot uwnut wonderbaarlijk meewerken. Misschien hebt uhet nog niet duidelijk genoeg opgemerkt, hoe grootuw duisternis en uw onvermogen is om uzelf teverlichten. Misschien hebt u nog een verborgenneiging of hoop om zonder de Heere enig licht teverkrijgen. In zo’n gesteldheid zou u de zuiverheiden de grootheid van de genade niet kunnenerkennen, wanneer God u direct verlichtte.Misschien bent u nog niet levendig enonderscheiden genoeg bij de duisternissen, dieJezus geleden heeft, door het geloof bepaald en erwerkzaam mee geworden. In zo’n staat zou u debetamelijkheid van de verlichtende genade nietbehoorlijk erkennen kunnen, of voldoendevastigheid van troost hebben, wanneer de Heere udirect verlichten wilde. Daarom laat Hij deduisternis nog wat voor uw aangezicht, opdat u hetduidelijker zou opmerken hoe groot uw duisternisen uw onmacht om u te verlichten zijn. Opdat urecht nederig zou worden, en het vrijwillig voorGod bekennen; opdat u van eigen woelen en hopengeheel zou afzien; opdat u daardoor een des televendiger begrip van de zuiverheid en grootheidvan de genade, wanneer het u verlicht, ontvangenzou; opdat u in de benauwingen die de duisternisveroorzaakt, zou gedreven worden tot de duisternisvan Christus, als een aan God betamelijke grondvan uw verlichting; en opdat u zo een meeraangename en vaste troost genieten zou, wanneerGod u op Zijn tijd verlichten zal. Benaarstig u danmaar om de grootheid van uw duisternis en uwonmacht recht levendig, in diepe nederigheid op te

merken, en voor God met schaamte te belijden.Om het bij u en bij het schepsel op te geven,zeggend met innige overreding en gewilligheid vanhet hart: “Heere! Ik zie nu van mijzelf en hetschepsel af”. Zoek naar duidelijker geloofslicht enoverreding in die zalige waarheid van Jezus’voldoening, om u, zo duister en schuldig u bent,daarop neer te zetten, en ook onder stormen vanaanvechtingen daarop te blijven. Dan zal uw lichtspoedig voortbreken als de dageraad, en uwgenezing zal snel uitspruiten.

c. Kon God door Zijn almacht het licht uit deduisternis doen schijnen, hoewel de duisternislijnrecht tegenover het licht stond, en hoewel demanier daarvan alle eindige krachten enbevattingen oneindig te boven gingen, dan is Godook machtig in een hart het geestelijke genadelichtte scheppen; hoe groot de duisternis die zichdaartegen kant ook zijn mag, en hoewel het dekrachten en het begrip van alle schepselenoneindig te boven gaat.

Dit schijnt u niet recht te begrijpen of te geloven,die aan de verlichting van uw ziel, of die van eenander, wanhoopt, omdat de duisternis zo groot is,omdat er geheel geen licht maar enkeltegenkanting plaats heeft, en omdat het de krachten het begrip van alle schepselen te boven gaathoe zo’n ziel verlicht zou worden. Maar kunt u hetook begrijpen hoe het eerste licht uit de duisterniskon voortkomen? Echter heeft God het zonder uwbegrip, raad en kracht uit de duisternis latenschijnen. Diezelfde God zal dan ook boven entegen uw begrip en kracht in uw hart of dat vaneen ander het licht wel kunnen voortbrengen.

III. De apostel belijdt hier dat God dezaligmakende verlichting IN HUN HARTEN

geschonken had.A. Zo is dan het hart de eigenlijke zetel van

al de zaligmakende genade. Maar uit het hart,waaruit de uitgangen van het leven zijn, openbaarthet zich ook naar buiten in woorden en werken.Rom. 10:9,10.

Ach! Dat dit recht bedacht en geloofd werd doorhen die zich vergenoegen kunnen met zulkeoppervlakkige schijndingen die alleen plaatshebben in de verbeeldingskracht, de mond, of inenige uiterlijke gemaakte vertoningen. Of die zichintegendeel verbeelden dat zij de genade in hethart hebben, hoewel zij in woorden en werken niethet minste teken ervan, maar wel het tegendeelopenbaren. Het is wel een grote huichelaar diezich naar buiten gedraagt alsof hij in zijn hartgenade bezat, maar inwendig daarvan ontbloot is.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 113

Maar een veel onverschoonlijker huichelaar zou hijzijn, die in zijn hart genade ondervond, en zich naarbuiten met opzet als een onbegenadigde gedragenwilde. Zo’n geveinsdheid is echter zo onnatuurlijkdat dit in een mens onmogelijk vallen kan. Wantwaar waarachtige genade in het hart is, zal hetzich ook nu en dan met meer of minder helderheidnaar buiten openbaren.

B. Echte Christenen zijn van mond- enschijnchristenen ook hierin onderscheiden, dat zijhet meeste belang stellen in dingen die het hartaangaan, waar deze zich met enige uitwendigeen zinnelijke omstandigheden vergenoegen kunnen.

/. Men ziet dit onderscheid zeer duidelijk inonze stof. Want Paulus en zijn echtemedechristenen stelden de voornaamste zaligheidin die grote weldaad dat God in hun hartengeschenen had, tot verlichting der kennis van Zijnheerlijkheid in het aangezicht van Christus. Maarde valse apostelen stelden hun voornaamste roemen heerlijkheid in de uitwendige heerlijkheid, dieop Mozes’ aangezicht eertijds geweest was, inenige lichamelijke plechtigheden, en in eenheidense wijsheid, die alleen de uiterlijke zinnen enverbeelding streelden.

//. Tot welke soort zult u, die dit leest, tochwel behoren? Stelt u uw grootste belang ook in diedingen die uw hart aangaan? Hebt u over uw hartde meeste bekommeringen? Bent u ookvoornamelijk daarop uit, dat uw hart toch rechtgesteld, veranderd, verlicht en gereinigd mag zijn?Of slaat u deze dingen over? Is het u ongewoon enal te lastig dat u aan het hart zou denken, datonderzoeken en daarover bekommerd zijn? Uneemt het niet kwalijk wanneer men u naar dewelstand van uw lichaam vraagt. Dan behoordehet u immers niet vreemd of onaangenaam voor tekomen dat men ook naar de toestand van uw hartonderzoek doet. Want de welstand van uw hart isvan groter belang dan de gezondheid van uwlichaam. Is u dan een nauwkeurig onderzoek naarde gesteldheid van uw hart ook recht aangenaam?Of sluit uw hart zich daar direct voor toe? Mag uvan de gesteldheid van het hart graag spreken enhoren spreken? Veel mensen zijn direct gereedom, zelfs in grote gezelschappen, van de zondigegesteldheid van hun hart te spreken, en te horen,bv. hoe toornig zij op hun naaste of op eenredeloos schepsel werden; hoe afkerig zij van degodzaligen zijn; hoe geneigd hun hart is tot detrotsheid en alles wat super is, om huneigenaardige en zeer geliefde uitdrukking eens tegebruiken; en hoe zeer hun hart zich in allerlei

ijdelheid kan vermaken. Zou dan een Christen vande verandering, verlichting, reiniging en geestelijkewerkzaamheden van zijn hart niet mogen sprekenen horen? Doet u dat ook? Hebt u ook vriendenmet wie u van de gesteldheid van het hartopenhartig handelt? Of veracht u die dingen alsfijmelarijen die voor een mannelijke Christen nietpassen? Welke zaken in de godsdienst zijn vooruw ziel de allerbelangrijkste? Zijn het die welke hethart raken? Of zijn het alleen die welke hetuiterlijke gelaat op zijn best, de verbeelding, ofenige zinnelijke beroeringen betreffen? Welkeleerredenen zijn u de aangenaamste? Zijn het diewelke van het hart, en hoe God daarin schijnt, envan Gods heerlijkheid in het aangezicht vanChristus handelen? Of zijn het die welkeongeleerden geleerd noemen, die van eenafgeschafte schaduw, of van een vreemdegeschiedenis, enkel letterlijk of met nieuwe ennooit gehoorde dorre spelingen handelen, die enigenieuwe vreemde gevoelens, enige zinrijkespreukjes van een rabbijn, wereldwijze, kerkleraar,heidens of christendichter voor de dag brengen, dieniet tot verklaring en ook niet tot bevestiging vande waarheid, maar tot sieraad dienen, dieopgesteld zijn met een stijl welke naar de ouderoomse redenaars of liever naar een heldendichtzweemt, en die met zo’n stem en gebarenuitgesproken worden die de hartstochten beroeren,maar die onder dit alles van de binnenstegesteldheid, verlichting en werkzaamheden van hethart, van Gods heerlijkheid, zoals die zich aan eenverlicht gemoed in het aangezicht van Jezusvertoont, niets vermelden, maar dit alles zorgvuldigtoegedekt laten en voorbij gaan? Noemt u deeerste soort van leerredenen al te eenvoudig, totontluistering van het Evangelie bij verstandigelieden? En roept u van de laatste soort uit: die issuper gepredikt! Door zulk prediken kan eenverstandig mens hoogachting voor de godsdienstbehouden!

Hebt u, geliefde lezer! de bovengenoemdevragen bedaard overwogen en uw eigen gemoeddaarmee vergeleken? Dan bid ik u nu hartelijk datu zich dan ook eens vergelijkt met de stellingen,waaruit die vragen geboren zijn, en dat u eensnauwkeurig toeziet of u niet meer overeenkomsthebt met de valse apostelen dan met de echteevangeliedienaren. Of u niet het meeste belangstelt in enige uitwendige zaken, en de dingen diehet hart aangaan onbedachtzaam overslaat, en of uniet bijgevolg geen echte, maar een schijn- enmondchristen bevonden wordt.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6114

C. Is het hart de eigenlijke zetel van al dezaligmakende genade -; stelt een Christen inhartelijke dingen het grootste belang -; en zijn allehartelijke dingen van echte Christenen zozeeronderscheiden van alle uitwendige schijndingenvan de valse christenen, dan diende iedereen, diein het Christendom voorspoedig wenst te zijn,onderscheiden en grondig te weten waarineigenlijk het hart van een Christen bestaat, en wathartelijke bevindingen en bevindingen,werkzaamheden en gestalten van het gemoed zijn,opdat hij op goede gronden zeker kan zijn of zijnbevindingen en werkzaamheden ook voor zulkegehouden mogen worden. Maar hoewel er niets iswaar meer van gesproken wordt, is er echterbijkans niets waar de mensen donkerder enverwarder begrippen van hebben, dan hun eigenhart en hartelijke werkingen. En deze donkerheidverspreidt zich over allerlei soorten van mensen,over vromen en onvromen. Het kan ook nietworden uitgedrukt hoe schadelijk de gevolgen zijndie uit deze donkerheid voortvloeien. Wantontelbare mensen bedriegen zich op deallerjammerlijkste wijze zodanig, dat zij voor alleontdekkingen onvatbaar worden, en gerust in heteeuwige verderf storten, alleen daardoor dat zijniet weten wat hun hart is en dat zij iets voorhartelijke bevindingen en werkzaamheden houden,waar toch het allerminste van iets hartelijks in tevinden is. Vele echte hartelijke kinderen van God,aan de andere kant, kunnen nooit tot vastigheidvan hun genadestaat komen, en anderen verachtenmerkbaar in de hartelijke oefeningen van degodzaligheid, alleen daarom dat ze een verkeerdebevatting van het hart, en van hartelijk werkenhebben. Groot is ook de schade die dezedonkerheid in de behandelingen en besturingen vanonsterfelijke zielen veroorzaakt. Want sommigenbehandelen iets als een enkele zwaarmoedigheid,of als een zoete inbeelding, dat toch in waarheidrecht hartelijk werk is. Anderen zien verschillendedingen als hartelijke aandoeningen van overtuiging,blijdschap, enz., aan, die toch niets anders danlichamelijke gesteldheden zijn, die bekwamer dooreen medicijn uit de apotheek, dan door redelijkebesturingen genezen konden worden. Geen tong isin staat om uit te spreken, en geen oog om naarbehoren te bewenen dat onbeschrijfelijk nadeel,dat deze donkerheid uiteindelijk de gehelegodsdienst en godzaligheid in deze wereld aandoet.Een bedaarde overweging van het gewicht vandeze dingen spoort mij krachtig aan om hier overhet hart en hartelijk werken, een uitstap te doen, of

de Vader der barmhartigheid het aan een of anderhart tot een of ander doeleinde geliefde tezegenen. Echter denk ik dat deze uitstap geheelbuiten het oogwit van de apostel zal treden. Wanthij spreekt hier van het hart van de begenadigden,in tegenstelling met die uitwendige enoppervlakkige dingen, waarmee de valsechristenen zich vergenoegden.

Om dit belangrijke stuk dan grondig en zoduidelijk als mij mogelijk is te behandelen, zal ik (1)eerst enige zaken vooraf laten gaan die totgronden en tot helderder begrip van hetvolgende kunnen strekken, en die tot een beterbegrip van vele spreekwijzen in de dagelijksesamenspraken in het algemeen dienstig zijn. (2)Dan zal ik nader onderzoeken wat men door hethart, de hartstochten, het gemoed, degemoedsgestalten, gevoel, bevinding, en duswat men verstaan moet onder hartelijk,hartstochtelijk, gemoedelijk, gestaltelijk engevoelig werken. (3) En eindelijk zal ik in hetbijzonder enige schadelijke gevolgen tonen, dieuit het misverstand van deze dingen geborenworden.

!. Die van genoemde dingen onderscheiden enrecht grondig wenst te oordelen, moet vooraf naareen onderscheiden en duidelijk begrip van de mensen zijn werkingen streven.

". Een mens is een redelijk schepsel, diebestaat uit een redelijke ziel en werktuiglijke ziel,die op het allernauwste tot één persoon verenigdzijn.

$. In het wezen van een mens moet mendaarom onderscheiden beschouwen, (1) tweewezenlijke delen, de ziel en het lichaam, die tweewezens zijn van een geheel verschillende natuur,die beide hun bijzondere en eigen werkingenhebben. (2) En dan de wonderbaarlijke verenigingvan deze delen, waardoor zij niet alleen met, maarook op elkaar werken kunnen.

a. De wezenlijke hoofddelen dan, waaruiteen mens bestaat, zijn ziel en lichaam.

!!. DE ZIEL."". De ziel is een enkelvoudige

zelfstandigheid, werkzaam door verstand en wil.$$. Tot het wezen van de ziel (1)

behoren twee hoofdvermogens, verstand en wil.(1) Deze zijn geen delen of toevalligheden vande ziel, omdat het een enkelvoudige zelfstandigheidis. Maar ze zijn het enkelvoudige wezen van deziel zelf, die op een verschillende manier werken.(2) Alles wat in de ziel is, kan tot deze beidevermogens gebracht worden, zodat men er niets

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 115

anders in vinden of denken kan dat tot zijn wezenzou behoren.

aa. Het verstand (1) is het wezen vande ziel, voorzover het de beelden van de dingen,die door uitwendige en inwendige zinnen aan hemworden voorgesteld, met bewustheidonderscheiden kan opmerken. (2) Dit verstanddraagt verschillende namen, naar de verschillendevoorwerpen waar het mee werkzaam is. Want hetbegrip, oordeel, reden, geweten en geheugenzijn niets anders dan verschillende benamingenvan het verstand.

Het begrip, aangemerkt als een vermogen vande ziel, is het verstand, voorzover het een zaak inhet afgetrokkene, op zichzelf aangemerkt, zonderopzicht op een andere, en zonder daarover teoordelen, onderscheiden opmerkt.

Het oordeel is datzelfde verstand, voorzover hetde samenhang tussen twee zaken inziet, bv. of hetbegrip van waarheid, goedheid en ontelbareandere, met de zaak die men voor ogen heeftsamenhangt of niet.

De reden is het verstand, voorzover het desamenhang tussen een zeker beginsel en denatuurlijke gevolgen daarvan inziet, en de enewaarheid uit de andere kan besluiten.

Het geweten, of de consciëntie, is het verstand,voorzover het onze verplichting, onzegelijkvormigheid of ongelijkvormigheiddaarmee, en onze betrekking op het loon of destraf die daaruit voortvloeit, met bewustheid inziet.

Het geheugen is ons verstand voorzover hetverleden begrippen zich weer met bewustheidkan vertegenwoordigen.

bb. De wil is het wezen van onze ziel,voorzover het zich neigt tot een zaak die hem alsgoed voorkomt, en zich afkeert van iets dat hij alskwaad aanmerkt.

((. De ziel oefent door deze vermogensverschillende werkingen, die hem bijzondereigen zijn, en van hem als de werkende oorzaakvoortkomen. (1) Men noemt het redelijkewerkingen, om ze te onderscheiden van enkellichamelijke en zinnelijke aandoeningen en driften.(2) Omdat de ziel een enkelvoudige zelfstandigheidis, en omdat verstand en wil geen twee delen vande ziel, maar zijn enkelvoudig wezen zelf zijn, dieop een verschillende manier werken, daarom moetnoodzakelijk volgen dat verstand en wil altijdsamen werken. Maar zo dat het verstand heteerste beginsel van alle redelijke werkingen is. (3)Toch kan men de werkingen van de ziel gevoeglijkonderscheiden, dat ten aanzien van het

voornaamste, waarvan de daden benoemdworden, sommige meer opzicht hebben op hetverstand, andere meer op de wil.

aa. Tot de eerste soort kan menbrengen bv. geloven, vertrouwen, hopen,twijfelen, zich verwonderen, enz.

Geloven is eigenlijk een werking van hetverstand, waardoor men iemands getuigenisverstaat, en op de grond van zijngeloofwaardigheid oordeelt dat het de waarheid is,met zulke uitwerkingen op de wil als de natuur vandie zaak en onze betrekking daarop vereisen.

Vertrouwen is een daad van het verstand,waardoor men met zekerheid oordeelt datiemand zijn belofte of verbintenis zal volbrengen.

Hopen is een werking van het verstand,waardoor men met zekerheid op goede grondenoverreed is, dat een bepaald toekomend begeerlijkgoed gewis komen zal, en dat in de wil eenhartelijk begeren en lijdzaam uitzien veroorzaakt.

Twijfelen is een werking van het verstand,waardoor men verzekerd is dat een bepaaldbegeerlijk goed voor altijd zal achterblijven.

Zich verwonderen is een werking van hetverstand, waardoor men de rechte oorzaken vanbepaalde zaken of gebeurtenissen zoekt, en nietvinden of niet onderscheiden begrijpen kan.

bb. Tot de tweede soort van werkingenvan onze ziel, kan men de redelijke neigingenvan de wil brengen. (1) Sommigen plegen dieredelijke gemoedsbewegingen te noemen, om zevan enkel lichamelijke en zinnelijke aandoeningente onderscheiden, die in de lichamelijke zinnen enverbeeldingskracht gegrond zijn. (2) Hoewel eenziel die in het lichaam woont, zulke zuivereredelijke wilsneigingen zonder inmenging vanzinnelijke aandoeningen nooit oefenen kan, omdatde ziel die in het lichaam woont, de zinnen enverbeeldingskracht nodig heeft, kan men hetechter door een gegronde aftrekking op zichzelfbeschouwen. Want het kan plaats hebben in deafgescheiden zielen van de volmaaktrechtvaardigen in de hemel, die een enkeleredelijke liefde, blijdschap, enz. oefenen, zo zuiver,zonder inmenging van lichamelijke en zinnelijkeaandoeningen. En zo’n afgetrokken beschouwingvan die redelijke wilsneigingen, kan zeer nuttig zijnom des te onderscheidener van de natuurlijke engeestelijke werkingen van de mens, en van zijnbevindingen te denken en te spreken. (3) Intussenmoet men zorgvuldig in het oog houden, dat mendie zuivere redelijke werkingen, die men dooraftrekking op zichzelf beschouwt, ook zo

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6116

afgetrokken in de onderwerpen niet zoekt. Wantanders zou men even dwaas handelen als iemanddie de lengte in de meetkunde afgetrokken en opzichzelf beschouwt, en zich verbeelden wilde dathij het ook in een lichaam zonder dikte of breedtevinden moest. En deze dwaasheid zou veelallerschadelijkste gevolgen in de behandeling vanonze en andere zielen met zich slepen. (4) Dezuivere redelijke wilsneigingen dan, waarvan iktegenwoordig spreek, zijn, om er enige van op tenoemen, liefde, blijdschap, haat, treurigheid,schrik, vrees, berouw, schaamte,barmhartigheid, nijd, toorn, enz.

Liefde is een redelijke toeneiging van de wil totiets dat het verstand als goed beschouwt.

Blijdschap is een redelijke toeneiging van dewil tot een goed dat wij of anderen genieten.

Haat is een redelijke, bestendige afkeer van ietsdat het verstand als kwaad beschouwt.

Droefheid of treurigheid is een redelijkeafkeer van de wil van een kwaad dat wij ofanderen ondervinden.

Schrik is een sterke afkeer van een groot enonverwacht kwaad.

Berouw is een redelijke afkeer van een kwaaddat wij begaan hebben.

Schaamte is een redelijke afkeer van eenkwaad dat ons bij anderen verachtelijk maakt.

Barmhartigheid is een redelijke afkeer vaniemands ellendigheid, dat met een redelijketoeneiging tot zijn welzijn gepaard gaat.

Nijd is een afkeer van iemands welzijn, datgepaard gaat met een toeneiging tot zijn ongeluk.

Toorn is een sterke afkeer van de wil, van eenongelijk dat ons aangedaan is, dat gepaard gaatmet een neiging tot wraak.

"". Het andere deel van de mens is hetLICHAAM.

"". Dit is een verbazend stoffelijkwerktuig, uit vele en allerlei vaste en vloeibaredelen, door een ondoorgrondelijke wijsheid, machten goedheid verwonderenswaardig samengesteld.

$$. Dit lichaam heeft ook zijnwerkingen, die er bijzonder eigen aan zijn, en dievan de werkingen van de ziel in wezenonderscheiden zijn. (1) Men kan de werkingen, dieenkel lichamelijk zijn, tot twee soorten brengen,tot natuurlijke en dierlijke. Natuurlijke noemtmen zulke waarover de ziel geheel geen bevelvoeren kan, zoals het lichamelijke leven, devoeding, enz. Dierlijke zijn die zich naar het bevelvan de ziel kunnen schikken. Deze zijn, opnieuw,òf vrijwillige bewegingen, zoals er in het spreken,

gaan, werken, enz., plaats hebben, òf gevoelige,zinnelijke, hartstochtelijke, lichamelijkeaandoeningen en bewegingen. (2) Ons oogwitvereist dat ik alleen van de laatste soort eenweinig nader en onderscheidener spreek.

Gevoelen in een eigenlijke zin genomen,betekent een werkzaamheid van de ziel,waardoor het een zekere beweging die in dealgemene gevoelsplaats in de hersenen opverschillende manieren veroorzaakt is, metbewustheid opmerkt.

Gevoelige werkingen van het lichaam (1) zijneigenlijk zulke werkingen van het lichaam, die in dealgemene gevoelsplaats zulke aandoeningen enbewegingen veroorzaken, en die door de ziel daarworden opgemerkt1. (2) De eigenlijke natuur vanzulke gevoelige werkingen bestaat in zekerespanningen van de lichamelijke zenuwen, en inzekere bewegingen van de levensgeestendaarvan, die in de algemene gevoelsplaats in dehersenen, genoemde aandoeningen en bewegingenveroorzaken. (3) Deze werkingen van het lichaamzijn veel en allerlei, zoals men gemakkelijkondervinden kan, wanneer men ziet, hoort, ruikt,smaakt, gevoelt, zich verheugt, bedroeft of ontstelt.Men kan ze echter gevoeglijk tot tweehoofdsoorten brengen, namelijk tot aangenameof onaangename. (4) Zeer verschillendeoorzaken kunnen deze gevoelige bewegingengaande maken. q Soms worden ze door deredelijke werkingen van de ziel opgewekt, zoalswij dadelijk nader zullen zien. qq Soms ontstaan zeuit enkel lichamelijke oorzaken. , Alle dingen dievan buiten in de zinnen vallen kunnenverschillende gevoelige bewegingen aan de gangbrengen, zoals ieder ondervinden kan wanneer hijbepaalde aangename of onaangename klanken inde lucht hoort, en wanneer hij iets ziet, ruikt,smaakt of gevoelt. ,, De vernieuwing vanvoorgaande denkbeelden in de lichamelijkeverbeeldingskracht, kan ook van zulke gevoeligebewegingen een levendige oorzaak zijn. ,,, Eindelijk

1 Het is een verbazende blijk van de onnaspeurlijkewijsheid en goedheid van de grote Schepper, en menmoet het aanmerken als een onnaspeurlijkeverborgenheid van de natuur, dat, hoewel de zaak diede ziel in het gevoel opmerkt eigenlijk een bepaaldeaandoening van de hersenen is, de ziel echter bepaaldwordt bij de eerste oorzaak en plaats waar dieaandoening zijn oorsprong heeft. Want wanneer onzeziel bv. pijn in de hand of de ingewanden voelt, dan isde eerste beweging die het opmerkt wel in de hersenen,maar het wordt bepaald bij de hand of de ingewandenwaar die beweging eerst veroorzaakt wordt.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 117

hangen zulke gevoelige bewegingen veelal alleenaf van bepaalde scherpte of zachtheid van onzevochten, van de omloop van het bloed en van delevensgeesten, van verstoppingen van deingewanden en van vele veranderingen van hetlichaam, die zich naar spijs, drank en degesteldheid van de lucht schikken. Het gezegde isovertuigend blijkbaar uit die mensen die aan hethypochonder, de zogenaamde moederkwaal, enontstelde zenuwen ziek zijn. Want deze kunnenallerlei gevoelige aandoeningen ondervinden, dienaar droefheid, blijdschap, vrees, hoop, toorn, enz.zwemen, die men door enkel lichamelijkegeneesmiddelen veranderen en genezen kan. (5)Ten laatste moet men nog aanmerken datgenoemde lichamelijke gevoelige bewegingen totde natuur van de mens, die uit ziel en lichaambeide bestaat, gerekend moeten worden. Want hij,die deze gevoelige aandoeningen uit de mens wildeproberen weg te nemen, zou zich onderwinden demens te ontmensen, en te strijden tegen zijnSchepper, Die hem gemaakt heeft.

b. Hoewel deze beide delen van de mens, enhun werkingen, van elkaar wezenlijkonderscheiden zijn, hebben zij echter deallernauwste betrekking op elkaar, en het enewerkt niet alleen met maar ook op het andere.

!!. Die zozeer verschillende wezens vanziel en lichaam zijn door een onbegrijpelijkewonderknoop zodanig samengevoegd, dat zijsamen één persoon, de mens, uitmaken, aan wiede werkingen van die beide delen toekomen.

"". Uit kracht van deze allernauwstevereniging werken die beide delen ook met en opelkaar.

"". De eigenlijke manier, hoe ditgebeurt, kan geen mens onderscheidenlijkbegrijpen of verklaren. Want geen mens kan zicheen onderscheiden begrip van de eerstewezensbeginselen van een lichamelijke stofmaken.

$$. Dit is echter uit de ondervindingvoldoende zeker, dat door het middel van dezenuwen en de levensgeesten daarvan, de ziel ophet lichaam, en het lichaam weer op de zielverschillende werkingen verricht.

aa. Van die werkingen, die de ziel ophet lichaam oefenen kan, beschouw ik hier alleendie, welke de gevoelige bewegingen van hetlichaam, waarvan wij boven gesproken hebben,gaande maken. (1) De ondervinding zal een iedervoldoende leren dat de redelijke werking van zijnziel, verschillende gevoelige bewegingen in zijn

lichaam gaande maken. Want om enigevoorbeelden te noemen, wanneer de redelijke zielenige zaken beschouwt waarover het zichverheugt, bedroeft, schaamt, enz., dan zullendaardoor verschillende gevoelige aandoeningenveroorzaakt worden. De redelijke blijdschap zaleen aangename streling van de zenuwen en eenverruiming van de ingewanden voortbrengen, dieaan het gehele lichaam een vaardigheid bijzet, enzich in bijzondere trekkingen en bewegingen vanhet aangezicht openbaart. De redelijke droefheidzal een onaangename spanning van de zenuwen,en een benauwing van de ingewandenveroorzaken, zodanig dat de spieren en klieren vanhet aangezicht verschillende bewegingen en tranenvoortbrengen. De schaamte kan eveneens allerleibewegingen in de zenuwen en de overige vochtenverwekken, dat de aangezichten daarvan rood ofbleek worden. En het is bewonderenswaardig datiedere bijzondere wilsneiging zijn bijzondere eigengevoelige bewegingen heeft. (2) In deze werkingvan de ziel op de gevoelig bewegingen van hetlichaam, moet men als een zaak van groot belangaanmerken, dat de ziel in deze werkingen van hemdoor allerlei omstandigheden bepaald kanworden, waardoor de gevoelige bewegingen diehet veroorzaakt, of groter of kleiner zijn. q Hetschikt zich in sommige, maar niet in alle gevallen,zoals wij direct zullen vernemen, naar het belangvan de zaken waaromtrent het werkzaam is. Wantde droefheid over de dood van een geliefdeechtgenoot brengt grotere en gevoeligereaandoeningen voort, dan de droefheid over dedood van een beminde neef. qq Het wordt dikwijlsbepaald door een bijzondere gesteldheid van dezenuwen, door zijn zwakheid of sterkte, en doorzijn gezondheid of ziekte. Want een verstandige ensterke man kan zeer sterke wilsneigingen vanliefde, blijdschap, droefheid, enz. ondervinden, entoch zo’n trap van gevoelige aandoeningen nietgevoelen, dan een zwakke vrouw ondervindt, ofjonge dochter die een teer en licht beweeglijkzenuwgestel heeft, in een geval dat haar redelijkewilsneigingen bij lange na zo sterk niet zijn. En zokan diezelfde mens van één en dezelfde redelijkewilsneiging op de ene tijd minder of meergevoelige aandoeningen hebben, dan op de anderetijd, naar dat zijn zenuwen of goed of kwaadgesteld zijn. qqq Die werking van de ziel op degevoelige bewegingen van het lichaam, wordt ookongemeen bepaald door de onmiddellijkeinvloed, die de zaak waarmee het werkzaam is,op de uiterlijke zinnen heeft of niet heeft. Want

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6118

wanneer de ziel bedroefd of verblijd is over eenlichamelijke zaak die tegelijk de uiterlijke zintuigenaandoet, dan zal die droefheid of blijdschap groteregevoelige aandoeningen veroorzaken, dan eenandere die in de zinnen niet valt; hoewel deredelijke blijdschap en droefheid in het wezen vande zaak groter mocht zijn. Dit moet noodzakelijken natuurkundig volgen uit de onveranderlijkenatuurwet. Dit veronderstelt de apostel Johannesook, wanneer hij zegt: die zijn broeder nietliefheeft, dien hij gezien heeft, hoe kan hij Godliefhebben, Dien hij niet gezien heeft? 1 Joh.4:20. Het wordt eindelijk door de zekersteondervinding bevestigd. Want wanneer een vrouwhoort dat haar geliefde echtgenoot van een verreen gevaarlijke reis thuis gekomen is, dan zal zij zichzeer verblijden. Maar wanneer zij hem met deogen ziet, en omhelst, dan zal zij grotere gevoeligeaandoeningen ondervinden. Niet omdat zij hem nuliever heeft, maar omdat het geliefde voorwerp nuhaar zinnen onmiddellijk aandoet. Een godzaligevrouw heeft buiten alle twijfel een oneindig grotereliefde tot haar Zaligmaker dan tot haargodvruchtige man. Want zij ziet door de verlichtingvan de Heilige Geest onderscheiden, duidelijk enlevendig in, de oneindige voortreffelijkheid,schoonheid en noodzakelijkheid van Jezus bovenhaar man en alle schepselen. Ze ondervindt eenbedaarde, grondige en bestendige toeneiging tothaar Zaligmaker, boven haar man en alleschepselen. En deze liefde is zo levendig enkrachtig, dat zij haar geliefde man vaak bedaardaan Christus onderwerpt, en hartelijk bekommerdis dat zij toch aan haar geliefde man niet magkleven boven haar Zaligmaker. Ze ondervindt vaakzeer levendig dat, wanneer Jezus en haar mantegenover elkaar werden gesteld, zodat zij er maaréén alleen hebben moest, zij dan haar Zaligmakerhartelijk kiest, die haar beter is dan duizendmannen. Ze spreekt en roemt ook meer vanChristus dan van haar man. Wanneer hetgenoegen van Christus en van haar man tegenoverelkaar stonden, dan zal zij, als ze bedaard is,duidelijk vinden dat zij liever wenste het genoegenvan Christus dan van haar man te hebben, en datzij liever het ongenoegen van haar man dan vanChristus wenste te dragen. Uit alles blijkt hetzonneklaar dat die vrouw haar Zaligmaker meerbemint dan haar man. Toch, ondanks dit alles zalhet vaak gebeuren dat zij van de liefde tot haarman veel grotere gevoelige aandoeningen gewaarwordt, dan van de bedaarde grotere liefde tot haarZaligmaker. De reden is omdat haar man haar

uiterlijke zinnen eveneens onmiddellijk aandoet,daar de liefde tot haar Zaligmaker een onzichtbaargeestelijk Voorwerp heeft. qqqq De werking van deziel op de gevoelige lichaamsbewegingen, schiktzich verder naar de haastigheid enonverwachtheid van de voorwerpen waarmee hetwerkzaam is. Want een plotselinge enonverwachte tijding van het overlijden of thuiskomen van een geliefde man, zal groterebewegingen van droefheid of blijdschapveroorzaken in een vrouw, dan wanneer haar dietijding langzamerhand gebracht was, of zij het eengeruime tijd tegemoet had gezien. En dieaandoeningen zullen met de tijd minder worden,hoewel de redelijke droefheid en blijdschap nietvermindert maar vermeerderen. Een donkereonbestendige Christen, die door de Heilige Geestmeermalen plotseling bij zijn ellendigheid of eentroostrijke waarheid bepaald wordt, zal veel meergevoelige aandoeningen onder zijnwerkzaamheden vinden, dan een gevorderde enbedaarde Christen, die bestendiger wandelt in deerkentenis van zijn ellendigheid en van zijn genade;hoewel de geestelijke werkzaamheden van delaatste groter en levendiger zijn dan van de eerste.En dit is een van de voornaamste redenen waaromoude en ervaren Christenen doorgaans zo gevoeligniet geleid worden dan jongere, en zij in hun eerstetijd. qqqqq Eindelijk dient men nog aan te merken datde werking van de zielen op de gevoeligeaandoeningen, zich ook nog richt naar deduidelijkheid of verwardheid van de begrippen.Want een verward groot rumoer, waarvan de zielzich geen onderscheiden begrip maakt, kan veelgrotere en gevoeligere aandoeningen teweegbrengen, dan een onderscheiden en bedaardeoverweging van de allerverschrikkelijkste rampenvan een verderfelijke oorlog. Menig Christen die inzijn eerste tijd meer donkere en verwardebegrippen bezit van zijn ellendigheid en van deverlossing die in Christus is, zal grote gevoeligeaandoeningen ondervinden. Komt hij verder op delevensweg, en wordt hij in geestelijke dingenonderscheidenlijker ingeleid, dan zal hij bespeurendat die gevoelige aandoeningen minder worden.Menigeen besluit hieruit dat hij nu geestelozer isdan in zijn eerste tijd. Maar dit besluit gaat nietaltijd door. Het kan wel gebeuren dat iemanddonker en verward blijft, en dat het verliezen vandie aandoeningen ontstaat uit een verslappen ingeestelijke werkzaamheden. Dan is het een bewijsdat hij geestelozer wordt. Maar het kan ookgebeuren dat iemands gevoelige aandoeningen

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 119

verminderen, terwijl hij niet geestelozer, maar veelgeestelijker werkt dan tevoren. Dit isontegenzeglijk zeker wanneer iemandonderscheidener licht heeft in geestelijke dingen,zijn genegenheden daar bedaarder en bestendigerop gevestigd zijn, en die bedaarde geestelijkewerkingen zich nu meer en uitgebreider in eenbedaarde godzalige wandel vertonen.

bb. Zoals de ziel op het lichaam, kanook het lichaam weer op de ziel zijn werkingendoen. Om dit goed te verstaan, moet men devolgende zaken opmerken. (1) Hoewel het lichaamin wezen van de natuur van de ziel verschilt,echter heeft de ziel, zolang het in dit lichaamwoont, het lichaam en in het bijzonder deverbeeldingskracht, de hersenen en zenuwen totzijn werkingen nodig om te denken, redeneren enwillen. Dat blijkt ontegenzeglijk uit de staat van deziel in de lichamelijke slaap, beroerte en ontsteldehersens en zenuwen. Dit hangt af van diewonderband, die de grote, wijze Schepper tussenziel en lichaam gelegd heeft in dit leven. Dat deziel, als het van het lichaam gescheiden is, ook zaldenken, redeneren, willen, beminnen, zichverheugen en herinneren, is een waarheid van eenvolstrekte zekerheid, die zijn vaste grond heeft inde natuur en openbaring beide. Maar de bijzonderemanier waarop het dat zonder zijn lichaam zaldoen, en wat God tot dat einde in die afgescheidenstaat aan hem zal geven of doen, is eenverborgenheid die aan ons in deze staat nietgeopenbaard is, en onnodig is om geweten teworden. (2) Het lichaam en deverbeeldingskracht is als het ware een spiegelwaardoor vele beelden van de zaken die de zielopmerkt, aan hem tot opmerking wordenvoorgehouden, en waarin het ze zodanig als zedaar vertoond worden, moeten opmerken. Hoevaardiger en duidelijker die spiegels de beeldenvan de dingen vertoont, zoveel te vaardiger enduidelijker kan de ziel ze ook opmerken endaarmee werken. Wanneer die spiegel ontsteld isen de zaken verkeerd voordraagt, dan kan de zielook niet anders dan het zodanig opmerken. Wantals iemand een onaangenaam schilderij van eenverzonnen zaak wordt voorgehouden, dan moet hijhet toch zoals dat is beschouwen; hoewel datschilderij met het origineel niet overeen mochtkomen. Het zou dwaasheid zijn wanneer men hemoverreden wilde dat hij dat niet zag. Als dan ookde verbeeldingskracht ontsteld is, en aan de zielverkeerde beelden voorhoudt, dan kan het nietanders dan dat opmerken wat hem voorgehouden

wordt. Het is een grote dwaasheid engoddeloosheid wanneer men mensen, van wie deverbeeldingskracht door het hypochonder ofandere ziekten bedorven is, bespot, omdat zij overzeldzame dingen klagen. Want die recht ellendigemensen zien en gevoelen het in waarheid zoals zijzeggen, en kunnen ook niet anders zolang hunlichaamsgestel zo blijft. Hun redelijke geest kan,volgens de natuurwet die tussen ziel en lichaamligt, niet anders denken en redeneren. En dieonverstandige mensen die zulke ongelukkigstenbespotten, handelen veel onredelijker dan diemeedogenwaardige lieden. (3) De zinnelijke engevoelige aandoeningen en bewegingen van hetlichaam kunnen op die manier aan de redelijke zielgrote aangenaamheid of onaangenaamheidveroorzaken, en hem het redelijk werken of zeergemakkelijk of zeer bezwaarlijk maken, ja daarinsterk verhinderen en verwarren.

c. Uit het gezegde volgt dan (1) dat beidewerkingen, zowel de redelijke werkingen van deziel als de gevoelige bewegingen van het lichaam,tot de natuur van de mens behoren. (2) En dat deredelijke werkingen van de ziel voortreffelijker zijndan de lichamelijke aandoeningen, zoals deredelijke geest uitnemender is dan het lichaam. (3)En dat in alle werkingen van de mens, beidesamenwerken, zodat men nooit een enkel redelijkwerk van de ziel zonder lichamelijk aandoeningen,en ook nooit enkel lichamelijke aandoeningenzonder bijkomende redelijke werken van de ziel indit leven vinden kan. (4) De zondige verdorvenheidstrekt zich over ziel en lichaam beide uit. (5)Wanneer de Heilige Geest een mens wederbaart,regeert en leidt, dan legt Hij Zijn zaligmakendekracht aan ziel en lichaam beide ten koste.

". Hoewel sommigen, die gewend zijn wathaastig en oppervlakkig te denken, zich mochtenverbeelden dat deze uitstap over de natuur enwerking van de mens, nodeloos en al te wijdlopigis, ben ik toch op goede gronden verzekerd dat hetom vele allergewichtigste redenen nodig en nuttigkan zijn. Immers, wanneer men genoemde zakenonderscheiden gevat heeft en nauwkeurig in hetoog houdt, zal men met grond kunnen oordelenwaarin eigenlijk de natuur van het hart van demens, zijn hartstochten, gemoed,gemoedsgestalte, gevoel, bevinding, en dus vanhartelijk, gemoedelijk, gevoelig en gestaltelijkwerken gelegen is, en wat het eigenlijk belangvan deze zaken is.

". Het hart van de mens (1) betekent in deHeilige Bladen de redelijke ziel van de mens, de

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6120

eerste oorsprong van alle redelijke werkingen, hetverstand en de wil, en wel in het bijzonder hetverstand, dat men met recht als het binnenstevan de mens en de ziel kan aanmerken. Want daarzijn de allereerste beginselen van alle redelijkewerkingen te zoeken en te vinden. Zie het bewijshiervan boven, blz. 99-100. (2) De gevoeligebewegingen van het lichaam zijn het hart van demens zelf niet, maar òf enige mindereuitwerkingen van het hart die zich naarverschillende toevallige omstandigheden schikken(zie hierboven, blz. 117-119), òf enigevoortbrengsels van enkel lichamelijke oorzaken enziekten. Zie boven, blz. 117.

$. Hartstochten (1) betekenen eigenlijktochten van het hart. Het is daarom eenoneigenlijke uitdrukking. (2) Men pleegt daardoorin het algemeen te verstaan de ernstigewerkingen van het hart, dat is, van de redelijkeziel. (3) In het bijzonder neemt men dit woord qdan eens voor de redelijke ernstige neigingenvan de wil zelf, gelijk men zo spreekt van dehartstocht van de liefde, droefheid, enz. qq Daneens neemt men het voor enige gevoeligebewegingen die doorgaans op de sterkereneigingen van de wil volgen, maar die ook uitandere beginselen kunnen ontstaan. Gelijk men zospreekt van tochtelijke mensen, en het werken opde hartstochten. (4) Op deze grond onderscheidtmen de hartstochten in redelijke en zinnelijke.

Redelijke hartstochten (1) zijn ernstigewerkingen van de redelijke ziel, waardoor hetzich neigt tot iets dat hem als goed voorkomt, enafkeert van iets dat hem als kwaad voorkomt. (2)Tot het wezen van deze hartstochten moet men devolgende zaken brengen. q Het verstand zietduidelijk, onderscheiden en grondig in of een zaakgoed of kwaad is. qq De wil richt zich naar hetverstand, en heeft een bedaarde, bestendige enernstig toeneiging of afkeer tot of van de goede ofkwade zaken. qqq De voornaamste en wezenlijkegevolgen daarvan zijn, dat gedachten, woorden,werken en wandel zich naar deze gemoedsgestalterichten. (3) Hoe duidelijker, onderscheidener engrondiger het verstand de goedheid of kwaadheidvan een zaak inziet, hoe bedaarder, ernstiger enbestendiger de wil zich daartoe neigt of zich daarvan afkeert; en hoe bedaarder en bestendiger degedachten, woorden, werken en wandel zich naarde gesteldheid van het gemoed richten, om hetgoede te verkrijgen, te behouden, of recht tegebruiken, en om het kwade te ontvluchten; zoveelte sterker en hartelijker is die hartstocht. (4) Zo is

het gelegen met al die gemoedsneigingen waarvanwij boven, blz. 116, spraken, hetzij dat ze omtrentnatuurlijke, of hetzij dat ze omtrent geestelijkedingen werken.

Door zinnelijke tochten (1) verstaat men diegevoelige bewegingen en aandoeningen van hetlichaam, waarvan we boven, blz. 116-117,spraken. (2) Deze ontstaan q òf uit de invloed diede redelijke werkingen van de ziel op het lichaamhebben, qq òf uit redeloze lichamelijkeaandoeningen, die in het lichaam, deverbeeldingskracht, ziekte, spijze, drank, lucht,verschillend geluid, enz. gegrond zijn, zoals ook opdie plaats reeds genoemd is. (3) De gevoeligetochten die door de redelijke werkingen van de zielgaande gemaakt worden, q schikken zich naar veleen allerlei bijkomende omstandigheden, zoalsboven, blz. 117-119, gezien is. qq Hieruit volgt datmen uit de slapheid of heftigheid daarvan geenbesluit kan maken op de dodigheid of levendigheidvan ons hart en de redelijke hartstochten. Wantiemand kan zeer hartelijke hartstochten van liefde,blijdschap, droefheid, enz., bezitten, en toch zoveelgevoelige aandoeningen niet voelen als een ander,die veel minder hartelijkheid deelachtig is. Want deomstandigheden waarnaar die gevoeligebewegingen zich richten zijn in hem anders. qqq Zezijn ook het wezen van de hartelijkheid of dehartstochten zelf niet, maar moeten alleen voorenige mindere en wisselvallige gevolgen ervangehouden worden. De gevoelige aangenaamheidof benauwdheid, die iemand in blijdschap ofdroefheid ondervindt, is de blijdschap of droefheidzelf niet, maar een minder, onbestendig gevolgdaarvan. Want het voornaamste en wezenlijkegevolg van hartelijkheid en redelijke hartstochtenbestaat daarin dat de gedachten, woorden, werkenen wandel zich naar de aard van de zaken,waaromtrent men werkzaam is, schikken. qqqq Tochzijn zij een ongemeen aangenaam en nuttigvoorrecht, wanneer men ze goed weet teonderscheiden, en het juiste gebruik daarvan weette maken. De schade die vele mensen daarmeedoen is in geen geval de schuld van de gevoeligeaandoeningen zelf, maar van hun donkerheid envleselijkheid, waardoor ze die aangename nuttigedingen misbruiken. Hij die deze gevoeligebewegingen onbepaald wilde veroordelen enwegnemen, zou veel dwazer handelen dan iemanddie zekere aangename en nuttige dranken uit dewereld wilde nemen omdat velen er een schadelijkmisbruik van maken. , Ze zijn een aangenaamvoorrecht. Want wij, die geen engelen maar

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 121

mensen zijn, die bestaan uit ziel en lichaam die zonauw met elkaar verenigd zijn, moeten het zekerals een aangenaam voorrecht aanmerken,wanneer de redelijke werkingen van onze ziel onslichaam zodanig aandoen, dat wij van aangenamezaken ook een aangenaam gevoel in ons lichaammogen hebben. En het kan een dierbaar gezichtopleveren, wanneer men een godzalig mensontmoet die naast zijn redelijke geestelijkehartstochten, die zich in een bedaarde godzaligewandel vertonen, nog met zo’n lichaamsgestelbegaafd is dat zijn geestelijke werkingen zijnlichaam zo gevoelig aandoet, dat men zijnblijdschap uit vanzelf vloeiende tranen, uit detrekken van zijn aangezicht, en uit de bedaardvrolijke houdingen van zijn lichaam, met de ogenkan zien. ,, Die gevoelige bewegingen zijn eindelijkook een nuttig voorrecht. Want omdat de mens indit leven door ziel en lichaam beide werken moet,daarom kan hij, van wie het lichaam eenhebbelijkheid heeft om van de werkingen van deziel spoedige en levendige indruksels te ontvangen,veel gemakkelijker en ijveriger werken, en vooranderen nuttig zijn, wanneer hij de bekwaamheidheeft om die aandoeningen met wijsheid tebesturen en te gebruiken. Want de ondervindingleert dat bidden, mediteren en spreken vangeestelijke zaken gemakkelijker geoefend wordt,wanneer de redelijke werkingen van de ziel ook degevoelige bewegingen van het lichaam aan degang kunnen brengen. ,,, Men moet zich daaromtegen zulke aandoeningen als genoemd zijn, in zichof in anderen niet verzetten. Het zou dan zijn alsofze boven de redelijke werkingen wilden klimmen,en aan het bestuur daarvan niet langeronderworpen zijn. Want men vindt mensen vanwie de zenuwen zo licht beweeglijk zijn, dat zij, alsze door de redelijke werkzaamheden wat ernstiggemaakt zijn, de maat niet houden, maar inwanorde raken en het verstand in de bedaardeoverweging van de dingen verhinderen, ja de mensin zwijm doen vallen. Sommigen, die van dewerkingen van de mens geen onderscheidenbegrip hebben, kunnen dat als iets bijzonders enzeer hemelse ontdekkingen aanzien, daar het uit denatuur van de zaak en uit de gevolgen voldoendezeker is dat het maar natuurlijke gevolgen vanzwakheden van het lichaam waren, die aan ziel enlichaam nadeel toebrachten. Men moet daaromzulke zaken niet onvoorzichtig in zichzelf ofanderen bevorderen, maar ze door gepastemiddelen, door het gebruik van de rede, tijdigeafleidingen, en geneesmiddelen met een geestelijke

wijsheid beteugelen, en in de rechte maat en ordeproberen te houden. (4) Zinnelijke, aangename ofonaangename aandoeningen, die niet van deredelijke werkingen van de ziel, maar van enkelredeloze lichamelijke oorzaken, boven op blz.116 genoemd, afhangen, q moet men helemaal nietvoor het hart of hartstochten houden, maar zedaarvan met de uiterste omzichtigheid zorgvuldigonderscheiden. Want als deze zakenonbedachtzaam onder elkaar verward worden,kunnen zij de allerbeklaaglijkste gevolgen hebben,zoals wij in het vervolg nader zullen zien. qq Menkan ze duidelijk en zeker genoeg aan het volgendemerkteken van de redelijke en geestelijkewerkingen onderscheiden. Alle redelijke engeestelijke werkingen hangen van verstand en wilen van verstandige redenen af, en schikken zichdaarnaar. Maar deze aandoeningen waarvan ik nuspreek, zijn redeloos. Om dit belangrijke stuk meteen voorbeeld op te helderen, laat men zich danvoorstellen een mens die redelijke droefheid heeft,en daardoor benauwd en beklemd is. Zo een zietmet zijn verstand de zaak in waarover hij bedroefdis, en hij heeft redenen waarom hij zich daaroverbenauwt. Worden die redenen weggenomen, danverandert ook zijn gevoelige benauwdheid. Wordthem een andere zaak voorgehouden, waarin diedroevige redenen plaats vinden, dan zal diebenauwdheid daardoor niet veroorzaakt worden.Laat men hier tegenover stellen een mens, die aanenkel lichamelijke benauwdheden onderhevig is.Zo een vindt juist geen redenen die hij met zijnverstand inziet, waaruit die benauwdheid geborenwordt. Hij kan wel aan iets droevigs denken, maarwanneer die droevige zaak van hem wordtweggenomen, dan blijft toch zijn benauwdheid. Endie benauwing is en blijft eveneens onder alles wathem tegenkomt. Onder natuurlijke en geestelijke,heuglijke en droevige dingen, is hij eveneensdroevig en benauwd gesteld. Men kan daaruitduidelijk zien dat het een redeloze lichamelijkeongestalte van het lichaam is, als het geenverzoeking van de boze is, die echter zo vaak nietgevonden wordt als wel die lichamelijkeongestalten, en die veelal zulke lichamelijke dingenveronderstellen waarop de satan pleegt te werken,gelijk in de ongelukkige Saul gebleken is. qqq Menmoet dan die aangename of onaangenameaandoeningen, waarvan ik hier spreek, òf als eengezondheid, òf als een ziekte van het lichaamaanmerken. qqqq En hieruit kan men het eigenlijkbelang van deze zaken beoordelen. Want zoals deware geestelijkheid niet afhangt van lichamelijke

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6122

gezondheid of ziekte in het algemeen, zo ook nietvan deze bijzondere dingen. Mag een mens die frisen gezond van lichaam is, niet denken dat hijdaarom een bijzonder godzalig mens zou zijn, zomag ook niemand zich verbeelden een bijzonderegodzaligheid te bezitten, wanneer hij zulke redelozegevoelige levendigheid bezit. Aan de andere kantmag iemand die de koorts heeft, zodat hij met geenaangenaamheid horen of spreken kan, daaruit nietbesluiten dat hij nu bijzonder geesteloos, ja dood enonbekeerd is. Zo mag ook een mens uit dieredeloze benauwingen niet denken dat hijgenadeloos en van God verlaten is, of Zijn toorngevoelt. Moet men voor een aangenamegezondheid dankbaar zijn, dan moet men ook zulkeaangename lichamelijke aandoeningen dankbaarerkennen, als een stuk van de gezondheid dat onshet leven aangenaam maakt, en dat wij tot Godseer en welzijn van de naaste gebruiken moeten.Mag men een ziekte als schadelijk op zichzelfaanmerken, die afbidden en daartegengeneesmiddelen gebruiken, of zuchten dat God hetlaat meewerken tot onze nuttigheid, dan is het ooktoegestaan die onaangename lichamelijkeaandoeningen als ziekten af te bidden, gepastegeneesmiddelen daartegen in te nemen, en tesmeken dat de Heere het laat meewerken tot onzezaligheid. qqqqq Want zoals alle lichamelijke zaken,zo kunnen ook deze louter lichamelijkeaandoeningen een zekere invloed hebben opredelijke en geestelijke werkingen. , Tochtelijkeaandoeningen, die door een beweeglijke stem vaneen redenaar veroorzaakt zijn, kunnen wel eensmiddelen zijn dat een onbedachtzaam mens, vanwie de gedachten verstrooid waren, aan hetluisteren geraakt, en dat hij zulke woorden opmerktdie middelen tot een redelijke overtuiging zijn. Zekunnen van buiten aankomende sporen zijn om metgoed begrepen zaken ijveriger te werken. Hieromkan een voorzichtige leraar, die de kunst verstaatom zulke tochten gaande te maken, wel eens meteen heilige wijsheid zijn stem en stijl tot dat eindeschikken. Hij zal zich niet verbeelden dat in zulkeaandoeningen het wezen gelegen is, maar ze alleenaanmerken als middelen om aan het luisteren tekomen. Maar omdat een ieder die onsterfelijkezielen met oplettendheid behandelt, gemakkelijkkan bespeuren dat de meesten zich met zulkeaandoeningen meer schade dan voordeel doen,daarom zal hij daarin recht spaarzaam en zeervoorzichtig proberen te zijn, en zijn hoordersduidelijk te verstaan geven dat zij in die dingen zelfgeen heil moeten zoeken. ,, De ondervinding heeft

het ook geleerd dat enkel redeloze benauwingendie uit lichamelijke oorzaken ontstaan zijn, in demachtige genadehand van de Heere gezegendemiddelen zijn geweest, waardoor reukelozezondaars tot bedaren zijn gekomen, om te luisterennaar waarheden die tot een redelijke overtuigingen bekering dienden. ,,, Wanneer een kind van Godbij de redelijke en geestelijke werkzaamheden vanzijn ziel ook zulke aangename lichamelijkezinnelijke verruimingen en vlugheden gevoelt, danzal hij met meer vaardigheid zijn burgerlijke engeestelijke bezigheden kunnen verrichten. Mageen godvruchtige koopman, die in zijn ambtwaartoe hij van God geroepen is, een reis moetdoen, de Heere geen plechtige dankzeggingofferen, wanneer Hij hem een gemakkelijkewagen en goed weer beschikt, om zijn reis metvermaak en spoedig af te doen? Zo mag dan ookeen Christen zulke verruimingen met blijdschapaannemen, maar moet ook toezien dat hij ze nietmisbruikt door al te luchtig te worden, dat zeker zoschadelijk zou zijn, als wanneer de genoemdekoopman zijn vermakelijke wagen, zoals woestelieden, tot aanstoot van anderen misbruiken wilde.Men dient ook vooral zorg te dragen dat men dezedingen voor geen bijzondere geestelijkheid, die inandere zaken bestaat, uitvent. ,,,,, Integendeelkunnen enkel zinnelijke benauwingen, vooral indonkere begenadigden, aan wie de geest desonderscheids ontbreekt, tot grote hinder in hetgoede zijn. Menig oprecht godzalig mens is metrechte geestelijke werkzaamheden vervuld, enbegeeft zich in het eenzame of onder de openbaregenademiddelen of in een godvruchtig gezelschap,met het oprechte voornemen van zijn hart om zijnziel voor Gods aangezicht uit te storten, aandachtigtoe te luisteren, of tot stichting van de naaste tespreken. Maar hij wordt daarin verhinderd dooreen enkel lichamelijke redeloze benauwing, die zijnborst zodanig sluit en zijn verstand bedwelmt, dathij niet horen of spreken kan. Is hij dan bovendiennog onbedreven in het onderscheiden vangeestelijke en lichamelijke dingen, dat hij zo’ntoeval als een blijk van geesteloosheid of van Godsongenoegen aanmerkt, dan zal hij zich daardooreen onuitsprekelijk nadeel kunnen toevoegen.

(. Het hart en de hartstochten worden ookanders het gemoed genoemd. Daarom moet mendoor het gemoed niets anders dan de ziel en zijnredelijke werkingen verstaan. Rom. 7:23,26; Rom.12:2. En al wat van het hart en de hartstochtengezegd is, moet men dan ook op het gemoedtoepassen.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 123

*. Het woord gestalte en gemoedsgestalte isveel algemener dan een onderscheiden duidelijkbegrip van de rechte betekenis van dezeuitdrukkingen. Het verward begrip van dit woordgestalte schijnt een voorname oorzaak te zijn vande verschillende gemoedsgestalten die velenomtrent dat gevoelen. Sommigen zijn met zo’nvooroordeel ertegen ingenomen, dat bijkans geenwoord in hun oren wanstaltiger klinkt, en dat zijwel wensen zouden dat het uit de Nederlandse taalwerd weggedaan. Maar anderen schijnen zo’naangenaamheid in het woord gestalte te vinden,dat het schijnt alsof het een uitnemendheid bovenhet alle aangename woorden oneindigoverklimmende woord Jezus bezat. Want hun zielschijnt meer gestreeld te worden wanneer zij hetwoord gestalte dan wanneer zij het woord Jezushoren of vermelden. In deze verwarring zal eenonderscheiden overweging van het woord gestaltemisschien nuttig kunnen zijn om naar waarheiddaarvan te oordelen. (1) Gestalte dan, in hetGrieks µορφη (morfè), µορφωσις (morfosis),betekent q in het algemeen een gesteldheid,gedaante of hoedanigheid van iets. qq In hetbijzonder schijnt het aan te duiden een uitbeeldingwaardoor iets de gedaante of vorm van eenandere zaak, waarnaar het gebeeld is, bezit. (2)Daarom is een gemoedsgestalte eigenlijk q in hetalgemeen een zekere gesteldheid van hetgemoed, qq in het bijzonder een beelding van hetgemoed, waardoor het van die dingen waarmeehet werkt, zo’n indruk ontvangt, dat het in zijnbestaan en werkingen eraan gelijkvormig is. 2 Kor.3:18; Gal. 4:19. (3) Omdat nu het gemoed nietsanders is dan de redelijke ziel zelf, daarom behorendan tot het wezen van een gestalte de volgendezaken. q Het verstand heeft een duidelijk,onderscheiden en levendig begrip van die zaakwelke het beschouwt, waardoor het daarin als hetware wordt uitgebeeld. qq Hierdoor ontvangt de wilzo’n levendige indruk, dat die naar de aard vandie zaak zich vanzelf daar toe neigt of afkeert. qqqDe wezenlijke en voornaamste gevolgen daarvanzijn dat men , vaak en levendig aan die zaak denkt,,, dat men het, naar zijn aard, bestendig en bedaardof bemint en zich daarin verblijdt, of haat en zichdaarover bedroeft, ,,, en dat de woorden, werkenen wandel daarnaar gericht worden. qqqq Maar diegevoelige lichamelijke aandoeningen die daarmeegepaard gaan, zijn , of mindere en veranderlijkewisselvallige gevolgen van die wezenlijkeeigenschapen van de gestalte, ,, of zijn enkeltoevallige omstandigheden. (4) Zo ziet men dan dat

het wezen van gestalten eigenlijk niet bestaat ingevoelige zinnelijke aandoeningen die snelvoorbijgaan, maar in redelijke bijblijvendegesteldheden en werkingen van de ziel. Tochschijnen sommigen dit woord zo oneigenlijk tenemen, en als het ware te misbruiken, dat zij doorgestalten geen redelijke werkingen van de ziel,maar alleen de gevoelige levendige tochtelijkeaandoeningen van het lichaam, bovengenoemd,verstaan willen hebben. (5) Uit het gezegde zal nuvanzelf blijken wat men van de eigenlijke waardevan dit woord, en van de zaken die daardooruitgedrukt zijn, oordelen moet. q Het is mij altijd alseen duidelijke blijk van een grote dienstbaarheidaan onbedachtzaamheid en schadelijkevooroordelen voorgekomen, wanneer men van hetwoord gestalten zo’n onbepaalde afkeer heeft datmen het niet horen kan, en ook niet noemen kanzonder het als wanstaltig af te keuren. Want hetwoord is toch in de Nederlandse taal en in deHeilige Schriften gebruikelijk. Het is ook zeerbekwaam om de bevindelijke werkzaamheden vande Christenen naar het leven uit te drukken.Misbruiken sommigen het woord al te oneigenlijk,dan zal men door een onbepaalde afkeuring enwanstaltige bespotting van dat woord hen op hetrechte spoor niet kunnen brengen. Men zouimmers beter doen dat men met bedaardheid enzachtmoedigheid hen de rechte betekenisonderscheiden verklaarde. qq De zaken die ditwoord naar zijn natuurlijke betekenis uitdrukt, zijnvan het alleruiterste belang. Want het wezen vanGods beeld en de zaligmakende genade in het hartvan een uitverkoren zondaar, bestaat daarin dathet gemoed naar God en de zalige waarhedengevormd wordt. Alle wezenlijke bevindingen engeestelijke werkingen van een oprechte Christenzijn gestalten, in de rechte zin genomen. 2 Kor.3:18; Gal. 4:19; Ef. 3:17. qqq Verstaat iemand doorgemoedsgestalten enige zinnelijke gevoeligeaandoeningen, laat die weten dat in die dingen hetwezen van de geestelijke gestalten niet gelegen is,en dat hij het woord in een al te oneigenlijke zinneemt, en niet nauwkeurig spreekt. Wil hij echteruit eigenzinnigheid of uit verkleefdheid aan zijngewoonte, het woord in die oneigenlijke betekenishouden, dan moet hij weten dat wanneerverstandigen van gestalten spreken, zij iets andersdan hij verstaan, en dat in de gestalten, in die zingenomen, geen wezenlijk heil of godzaligheidgelegen is. Hoewel zij als minder voornamegevolgen van de gestalten of omstandighedenzekere nuttigheden hebben kunnen, zoals boven,

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6124

blz. 120-122, genoemd is. Immers, wanneer eengeestelijke zaak zo’n bedaarde indruk op verstanden wil veroorzaakt, dat het gedrag en wandeldaarnaar gevormd wordt, dan moet men dat vooreen veel levendigere en aangenamere gestaltegehouden dan wanneer het alleen eenvoorbijgaande aandoeningen in een licht beweeglijkzenuwgestel gaande maakt. qqqq Eindelijk, in welkezin iemand het woord gestalte ook nemen mag, hijmoet toch aanmerken dat onze gezegende Heere,Jezus Christus, ons oneindig dierbaarder moetblijven dan alle gestalten van alle mensen. Want deSchepper moet boven het allergeestelijksteschepsel bemind worden. En ieder diende naar diegestalte te streven dat, hoe aangenaam hem hetspreken en horen van gestalten ook is, zijn zielechter nog meer aangenaamheid gevoelt wanneervan de allerbeminnelijkste Jezus Zelf gesproken engehoord wordt.

,. Hoewel een verstandige uit het tevorengezegde gemakkelijk zal kunnen opmaken watmen door gevoel verstaan moet, zal ik echteromwille van de eenvoudigen dit begrip hier ook opzichzelf overwegen.

Het woord gevoel heeft een eigenlijke enoneigenlijke betekenis. (1) Eigenlijk betekent heteen daad van de ziel, waardoor het zekerebewegingen en aandoeningen in het lichaam, doorverschillende dingen veroorzaakt, opmerkt,waarvan boven, blz. 116, 117, gesproken is. (2)Oneigenlijk geeft het te kennen allerleiondervindingen waarin de ziel met bewustheidopmerkt allerlei veranderingen en werkzaamheden,die of in het lichaam of in de ziel door lichamelijkeof geestelijke zaken veroorzaakt worden. In die zinverstaat men door een gevoelen het redelijkebegrip dat het verstand zich van onvoelbare dingenmaakt. Filip. 1:9; 2:2,5. Zo zegt men ook: ik voel,dat is, ondervind dat een ander licht of gedachtein mijn ziel ontstaat.

Men kan daarom het gevoel in een redelijk enzinnelijk of lichamelijk onderscheiden.

Het redelijke gevoel (1) is niets anders dan eenredelijke ondervinding, waardoor men deredelijke veranderingen en werkzaamheden, die inde redelijke ziel door onzichtbare dingenveroorzaakt worden, met bewustheid opmerkt. Wilmen dit redelijke gevoel onderscheidenlijkerbeschouwen, dan moet men de volgende stukkendaarin opmerken. q De redelijke ziel ontvangtzekere indrukken van onzichtbare en onvoelbaredingen, en is daarmee redelijk werkzaam. qq Hetmerkt deze indrukken en werkzaamheden, en

daardoor die zaken zelf, met bewustheid op. Opdeze manier gevoelen Gods kinderen hun zonden,wanneer die indruk op hun ziel veroorzaken, zodatzij ze in hun walgelijkheid erkennen, en zich metinnige droefheid daarvan afkeren. Ze gevoelenGods genade, wanneer de genade, die door hetEvangelie en de wegen van de voorzienigheid aande redelijke ziel voorgesteld is, op hen zo’n indrukmaakt, dat zij ze onderscheidenlijk kennen,geloven, beminnen, en zich daarover verblijden, endeze dingen met bewustheid opmerken. (2) Zo’nredelijk gevoel is tot het wezen van het geestelijkeleven volstrekt noodzakelijk. Want volstrektongevoelig te zijn onder geestelijke dingen, is nietsanders dan dood te zijn. Jer. 5:3; Zef. 2:1; Ef. 4:19.

Een zinnelijk lichamelijk gevoel (1) is nietsanders dan een lichamelijke ondervinding,waardoor men zekere lichamelijke aandoeningenen bewegingen, hetzij door de redelijke werkingenvan de ziel, het zij door andere oorzaken gaandegemaakt, met bewustheid opmerkt, zoals op delaatst aangehaalde plaats reeds nader verklaard is.(2) Wat de eigenlijke waarde van zo’n zinnelijkgevoel is, is boven, blz. 120-122, reeds duidelijkgenoeg gezegd, en niet nodig hier te herhalen.

.. Hetzelfde dat men door gevoel verstaat,pleegt men ook door het woord bevinding ofondervinding uit te drukken, waarvan ik bij dezegelegenheid iets met een woord, omwille van deeenvoudigen die daaromtrent veelal donker zijn, zalmelden.

Bevinding, of ondervinding is niets anders daneen redelijke opmerking van zekere verandering,aandoening of werkzaamheid, die of in deredelijke ziel of in het lichaam door geestelijkeof lichamelijke dingen veroorzaakt is.

De bevindingen zijn daarom ook redelijk ofzinnelijk op diezelfde wijze als zoeven van hetgevoel gemeld is.

De bevindingen van Gods kinderen zijn ofnatuurlijke of bovennatuurlijke en geestelijke.

De beste bevindingen van de allergodzaligstenzijn gebrekkig. En in de bevindingen, vooral dezinnelijke, van Gods kinderen, kunnen zich veleverkeerdheden inmengen. Men moet daaromallerzorgvuldigst toezien dat men nooit van enigebevinding denkt of spreekt, als van eenonbedrieglijk beginsel of van een regelmaat ingeloof of wandel voor ons of anderen. Want hoenoodzakelijk en dierbaar de rechte bevindingenzijn, echter moeten zij aan de vaste beginselen ende regel die God ons in de natuur en de openbaringgegeven heeft, zorgvuldig getoetst worden, omdat

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 125

zij aan vele gebreken onderhevig zijn. Dit is eenstuk van het allergrootste belang. Want wanneeriemand zijn bevindingen, of die van iemand anders,wilde aanmerken als een onbedrieglijk beginsel enregel van geloof en leven, en dat aan zichzelf ofanderen als zodanig voorschrijven, die zou buitentwijfel in de allergevaarlijkste dwalingen enrampen kunnen storten.

0. Hoewel een verstandige uit wat tot hiertoegemeld is, gemakkelijk kan opmaken wathartelijk, hartstochtelijk, gemoedelijk,gestaltelijk, gevoelig, bevindelijk werken is,echter zal ik het hier kort uittrekken, opdat deeenvoudigen het met één opslag van het oogkunnen zien.

Zulk werken bestaat in werkzaamheden die uithet hart, de hartstochten, het gemoed, degestalten, het gevoel, en uit de bevindingenvoortvloeien, en daarmee gepaard gaan.

Omdat nu het hart, de hartstochten, enz., bestaanin de redelijke ziel en de redelijke werkingen engesteldheden daarvan, zoals boven gezien is,daarom volgt (1) dat het wezenlijke van zulkewerken in de volgende bijzonderheden gelegen is. qIn al die werken heeft het redelijk verstand eenwaarachtig levendig begrip van die dingen,waarmee men werkzaam is. Want hoe hartelijker,hartstochtelijker, gemoedelijker en gestaltelijkereen werk is, zoveel te verstandiger en redelijkermoet het ook zijn. En hoe minder het verlichteverstand en oorzaak werkzaam is, zoveel teminder hartelijkheid, gestalte of bevinding moetook in een werk zijn. Dit moet natuurkundigevolgen uit wat van het eigenlijke wezen van dezedingen boven gezegd is. Gods onfeilbaar Woord ende echte ondervindingen van alle waarachtigbegenadigden van alle tijden, bevestigen het ook. qqTen tweede behoort tot het wezen van diewerkingen dat de wil uit die redelijke beginselenbedaard wordt overgebogen om zich tot diezaken te neigen, of af te keren overeenkomstigde aard van de zaken, en onze betrekking erop ofin redelijke liefde en blijdschap, of in een redelijkehaat, droefheid, enz. Hoe groter en bestendigertoeneiging of afkeer tot of van een zaak zich ineen werk voordoet, zoveel te hartelijker,hartstochtelijker, gemoedelijker, gestaltelijker enbevindelijker het ook geacht moet worden. qqq Tenderde moet men tot het wezen van genoemdeweken nog brengen dat verstand en wil zoveelkracht doen, dat ze de gedachten, woorden,werken en wandel naar de zaken bedaard enbestendig vormen. (2) Tot de mindere gevolgen

en omstandigheden van het genoemde werken,moet men brengen het zinnelijk, lichamelijk gevoeldat daaruit voortvloeit, of door andere oorzakendaarmee gepaard gaat. Want wanneer iemandgeestelijke dingen bedaard en met zijn verstandinziet, zijn wil naar de aard van de dingen gebogenwordt, en zijn gedachten, woorden en wandel inbedaardheid daarnaar gericht worden, dan werkthij ontegenzeglijk recht hartelijk. Hoewel hijwegens verschillende omstandigheden in zijnzinnelijk gevoel geen zonderlinge bewegingen enaandoeningen gewaar kon worden. Om maar eenvoorbeeld bij te brengen. Een mens die door deverlichting van de Heilige Geest de verlossing diein Christus is, met zijn verstand zo helder inziet, datzijn gehele wil uit dat geestelijk gezicht gebogenwordt, om het voor zich geheel te kiezen en metbedaardheid aan te nemen, met dat gevolg dat hijgraag daaraan denkt, daarvan spreekt, om die wegaan anderen aan te prijzen, en dat hij zijn wandelbedaard daarnaar probeert te richten; zo’n menswerkt recht hartelijk, hartstochtelijk, gemoedelijk,gestaltelijk, gevoelig, bevindelijk. Hoewel hijwegens verschillende omstandigheden geenzinnelijk gevoel van ruimte en aangenaamheidgewaar werd, maar integendeel onderbeklemmingen en angsten zuchten moest.Integendeel kan menig mens grote aandoeningenen beroeringen in zijn lichamelijke tochten hebben,en toch weinig of geheel geen hartelijkheid enz.bezitten.

#. De dingen die tot hiertoe van de mens, zijnwerkingen, hart, enz. genoemd zijn, kunneneindelijk daartoe dienen om des te duidelijker engrondiger op te merken hoe onbeschrijfelijk grooten schadelijk en gevaarlijk de dwalingen enmiswerkingen zijn, die door een misverstand vanboven verklaarde zaken, in de wereld en degodsdienst gekomen zijn, en tot allerlei soorten vanmensen doorgedrongen zijn.

". Die misvatting is de voornaamste oorzaakwaarom de bedorven geestdrijvers, mystieken,Hernhutters en dergelijke vleselijke mensen meer,zich verbeelden een verheven geestelijkheid enhartelijkheid te bezitten, die in de grond nietsanders is dan een dierlijke aandoening van deverbeeldingskracht, en het dierlijk zinnelijk gevoel,en waarom zij voor alle middelen tot herstel zoonvatbaar zijn. (1) Want alles wat die mensenhartelijk, gemoedelijk en geestelijk noemen, bestaateigenlijk in de volgende vleselijke dingen. q Zearbeiden op hun lichamelijke verbeeldingskracht,en maken zich daar enige zeldzame wonderlijke

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6126

verbeeldingen, die sommigen van hen naar zekerekleuren van licht, donker, groen, geel, enz.onderscheiden, zoals men uit de misselijkeuitdrukkingen van sommigen duidelijk vernemenkan. Dit noemen ze hartelijke, gemoedelijke,geestelijke, verheven beschouwingen. qq Door datwerken op een verdorven verbeeldingskracht,maken ze enige aandoeningen en bewegingen inhet zinnelijke en dierlijke gevoel van het lichaamgaande. Deze dingen noemen zij dan eensvernedering, verootmoediging, kleinheid, buiging,zelfverloochening, en dan eens verhemelingen,verheffingen tot God, enz. (2) Ondertussen is hetuit al het spreken en doen van die mensenonbetwistbaar helder, dat in al deze dingen niet hetallerminste van enige waarachtige hartelijkheid ofgeestelijkheid te vinden is. Want zij missen dewaarachtige kennis van alle geestelijke dingen. Zezijn ontbloot van alle werkingen van de redelijkewil omtrent geestelijke dingen. Ja, ze zien al hethartelijk en geestelijk werk maar aan als doodnatuurlijk werk van mensen die de Geest niethebben. (3) En omdat zij in zo’n misvattingaangaande het hart, hartelijk en geestelijk werkensteken, daarom is er geen raad voor dat men henenig middel tot hun ontdekking en behoudenisbijbrengt.

$. En ach! Dat dit verderf, die uit diemisvatting gesproten is, onder die grovedwaalgeesten gebleven was! Helaas! Het is ookdoorgebroken tot mensen die in de ware kerkverkeren, tot een allerbeklaaglijkst nadeel van degodsdienst, de godzaligheid en eeuwige zaligheidvan onsterfelijke zielen.

a. Vele onbegenadigden dwalen hier optwee wijzen.

"". Sommigen die gehoord hebben dathartelijk, gemoedelijk werken niet gelegen is in eenredeloos zinnelijk gevoel, maar in redelijke,bedaarde werkingen met verstand en wil, (1)maken daarvan dit ongelukkige misbruik dat zij deuitdrukking van hartelijk werken alleen toepassenop hun dode bespiegelingen, van de woorden vande waarheid, gepaard met een lippenbelijdenis vanenige rechtzinnige stellingen, en met een heidenseeerbaarheid, terwijl ze alle echte hartelijkewerkingen van Gods kinderen als dweperijenbespotten. Laten we dit stuk, of het een middel totontdekking mocht zijn, een weinig onderscheideneroverwegen. q Ze hebben enige woorden van dewaarheid in het geheugen gebracht. Zebespiegelen die en redeneren daarover. Zegelovigen dat die begrippen samenhangen en

waarheden zijn. Ze vinden in de bespiegeling vandeze woorden aangenaamheid. Ze belijden ze inhet openbaar. Ontmoeten ze een leraar of eenverstandig godzalig mens, dan willen zij van diewoorden wel eens spreken, vooral wanneer zezich inbeelden dat ze de naam van verstandigkunnen wegdragen. Ze zijn in hun uiterlijk gedrageerbaar en godsdienstig, niet uit de kracht die dewaarheid doet, maar uit kracht van het natuurlicht,de natuurlijke gematigdheid of de opvoeding, zoalsbeschaafde heidenen, Joden en ketters ook doenkunnen. Ze denken dat ze door deze dingen zohartelijk, gemoedelijk en Christelijk zijn, als enigmens behoeft te zijn. qq Ontmoeten zij een echteChristen, die waarachtig hartelijk, gemoedelijk enbevindelijk werkt, vooral wanneer de redelijkewerkingen van de ziel ook zinnelijke aandoeningen,zuchtingen, tranen, enz., gaande maken, danoordelen dat die dingen maar enige bijzonderhedenzijn van mensen die wat bijzonders willen zijn, enhouden ze voor misselijke dweperijen, of op zijnbest voor bewijzen van een laag en zwak gemoed.(2) Maar zulke mensen maken duidelijk openbaardat ze van echt hartelijk werken een verkeerdbegrip maken, en dat ze er geheel vreemd enafkerig van zijn. Want hartelijk, gemoedelijkwerken bestaat niet in een loutere bespiegeling enberedenering van de woorden, maar daarin dat onsverstand door het middel van de woorden bij dezaken zelf bepaald wordt, en ze zo duidelijk,onderscheiden en levendig kent, dat de wil ookovereenkomstig die levendig werkt, zodat dieredelijke werkingen van de ziel de gedachten,woorden, werken en wandel, uit en door die zakenvormt of een gestalte geeft, zoals boven gezien is.Hoewel de gevoelige aandoeningen van hetlichaam het wezen van hartelijk werken in geengeval uitmaken, toch is het ook zeker dat ze in eenmens, die geen engel is maar een werktuiglijklichaam heeft dat met de ziel allernauwst verenigdis, niet alleen plaats hebben, maar ook in velegevallen noodzakelijk moeten volgen in meerdereof mindere mate. Om deze redenen zien wij datniet alleen de grootste helden, maar ook de groteZaligmaker Zelf aan zulke aandoeningen,beroeringen en tranen onderhevig is geweest. Enhoewel een hartelijke Christen zulke aandoeningenvoor het wezen zelf niet houdt, echter kent hij zeen mag ze in zichzelf en anderen metaangenaamheid zien en ondervinden.

$$. Een ander soort van onbegenadigdemensen hebben aangaande het hartelijk,gemoedelijk, gestaltelijk werken een misvatting, die

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 127

lijnrecht tegenover deze eerste staat, en met die,welke bedorven geestdrijvers voeden, een groteovereenkomst heeft. (1) Ze verbeelden zich dathartelijk, gemoedelijk, gestaltelijk, bevindelijkwerken gelegen is in enige redeloze bewegingen.(2) Laten we hun bestaan eens in enigebijzonderheden nagaan. q Ze hebben enigewoorden van de waarheid van Gods kinderenovergenomen, en ze maken zich enige natuurlijkebevattingen van God, hemel en hel, die zij echternaar hun vleselijke neigingen schoeien. qq Zewerken op de lichamelijke verbeeldingskracht, bv.door verdraaiingen van de ogen, persen, zuchtenen enige beweeglijke tonen en klanken, die ze zichonder het spreken en bidden aanwennen. Ja,sommigen zijn zo grof dat ze zich in dieverbeeldingskracht een troon, een lichamelijk kruis,en iemand die daaraan hangt, een lichamelijk lichtof duisternis, of iets dergelijks verbeelden kunnen.qqq Hierdoor maken ze enige strelingen ofberoeringen in hun zenuwen gaande. qqqq Hier komtbij dat een ziekte van hypochonder ofmoederkwaal, enige benauwende spanningenveroorzaakt. Wanneer die benauwende trekkingendoor natuurlijke oorzaken loslaten, en eenaangenamere streling in de zenuwen komt, wordenzij licht, ruim, gemakkelijk, aangenaam. qqqqq Onderdie vleselijke arbeid om hun verbeeldingskracht tevormen, en onder die redeloze aandoeningen,komen hen enige woorden van de waarheid, hunbevatting, van God, hemel en hel in de zin. qqqqqq Zespreken van overtuiging, geloof, bekering, van lichten duister, ook wel eens met aandoeningen entranen. Ze vermanen en besturen anderen. Zekunnen vaak zeer welsprekend met tranen bidden,zodat zij zelf en anderen zich verwonderen waar aldie woorden en vloeiendheid vandaan komt. Zehoren vele geestelijke redevoeringen metbijzondere opgetogenheid of onder vloeden vantranen, vooral wanneer de leraar een beweeglijkestemleiding heeft. qqqqqqq Onder dit alles, echter,blijven velen, wanneer die gemaakte aandoeningenover zijn, vrij los, luchtig, ongebonden en slordig inde wandel. Ze horen niet het liefst van Gods weten onze plicht, van een bedaard geloof dat door deliefde werkt, dat een gezette godzaligheid totgevolg heeft, dat ijverig is in het verloochenen vanzichzelf en de wereldse begeerlijkheden, in hetjagen om Gods geboden te doen. Sommigendurven zo vermetel te worden om een teer kindvan God, dat hen met die dingen aankomt, met eenstekende beschuldiging van een geesteloze,wettische, werkheilige letterknecht, die niet weet

hoe het arme volk gemoed is, zeer opgeblazen aante vallen, en zich dan bij hun makkers te beroemendat men voor de zaak zo vrijmoedig uitgekomen is.qqqqqqqq Ondertussen verbeelden ze zich dat ze echthartelijk, gemoedelijk, gestaltelijk en bevindelijkwerken. Alles wat Gods kinderen van hunwaarachtig hartelijk werken zeggen, passen zij opdie redeloze oppervlakkige aandoeningen toe. Ja,sommige eenvoudige oprechten, die niet veelgeestelijk inzicht hebben, kunnen zulke ook weleens aanzien als mensen die boven henonbegrijpelijk gevorderd zijn. qqqqqqqqq Het gevolgvan dit allerellendigst bestaan is zeer rampzalig. ,Want vooreerst zijn deze ongelukkige mensen voorgeen middelen tot hun ontdekking, overtuiging enbekering vatbaar. Want alle uitdrukkingen vanhartelijke overtuiging, geloof en bekering, passenzij op die redeloze beroeringen toe, en verbeeldenzich dat ze daar ver in gevorderd zijn. ,, Daarnawerken deze mensen om de gehele godsdienst engodzaligheid in een oppervlakkig speelwerk vanzulke redeloze aandoeningen te veranderen. ,,, Eneindelijk omdat vele van deze mensen de naamvan vromen en godzaligen in de wereld verkrijgen,daarom gebeurt het helaas! dikwijls, dat, wanneerzij hun onveranderd hart door een goddeloos enongebonden leven openbaren, vele mensenongebonden en onbekeerlijk worden, en dat velevijanden een ongelukkig besluit van hen op alleware begenadigden maken, alsof die ook zowaren. (3) Wanneer sommige van zulke mensendit mochten lezen, dan zullen zij misschien denken:“komt u door dit te schrijven de ware godzaligheidniet te na?” Ik antwoord: nee. Want ik schrijf dituit een volle overreding van mijn ziel, dat eenwaarachtig godzalig mens geheel anders bestaatis. Ze zullen misschien vragen: “wat ontbreekt tochwel in die voorgenoemde werkingen?” Ikantwoord: het gehele hart en alle hartelijkegestalten. q Hier ontbreekt een verstand, dat,omdat het door Gods Geest verlicht is, Godsheiligheid, gerechtigheid, majesteit en anderevolmaaktheden; de heilige, rechtvaardige engeestelijke inhoud van de wet benevens onzevolstrekte verplichting om die te onderhouden; deerf- en dadelijke zonden, smet, schuld, onmacht envolkomen armoede; de weg van rechtvaardigingen heiliging in en door Christus; de beminnelijkheidvan een tere bekommering om alle zonden temijden, en naar alle geboden van God te wandelen,levendig en bevindelijk inziet en erkent. Ze hebbenwel de woorden van deze zaken leren kennen,maar ze zijn nooit door die woorden bij de zaken

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6128

zelf bepaald geworden. qq Dit blijft omdat in al dieoppervlakkige dingen, bovengenoemd, niets tevinden is van een veranderde en geheiligde wil, diezich uit die redelijke beginselen, die met eenverlicht verstand ingezien zijn, van alle zondenbedaard afkeert, en tot God en al Zijn gebodentoekeert. Want al die dingen, bovengenoemd, zijnmaar oppervlakkige beroeringen van deverbeeldingskracht en lichamelijke tochten. qqqEindelijk zijn ze ook geheel vreemd van al diehartelijke uitwerkingen die het verlicht verstand ende geheiligde wil in gedachten, woorden, werkenen wandel veroorzaken. Dat bedaard denken aanGods zuivere heiligheid en onkrenkbarerechtvaardigheid, met die innige goedkeuring datGod zo’n God is; die bedaarde inleiding in onzetotale armoede, bij de stukken met schaamte,veroordeling en verlegenheid daarover; datbedaarde aanschouwen van Christus, ZijnPersoon, staten, ambten, gerechtigheid en sterkte,met die oprechte omhelzing van Hem, met die teregezetheid om Hem, Zijn gerechtigheid en sterktewaarachtig deelachtig te zijn, en te ondervinden;die oprechte droefheid over alle zonden enzwakheden, zonder ze te verschonen ofonbestreden aan de hand te houden; dieaanhoudende, dagelijkse grondige bekering; datzuchten, jagen, strijden om Gods geboden nietalleen te weten maar ook met hart, mond, gebarenen daden te doen, om zichzelf, alle wereldsebegeerlijkheden en de drekkoning van eigen zin teverloochenen, om onder Gods regering geduldig enonderworpen te zijn, om zijn vijanden lief te hebbenen hen goed te doen, om het lichaam en hetzieleheil van de naaste naar vermogen tebevorderen; al deze dingen, zeg ik, zijn hen in deoefening en de bevinding onbekend. Ze kennenwel de woorden waardoor Gods kinderen dezezaken uitdrukken, die zij lichtvaardig op hunoppervlakkige beroeringen toepassen -. Ze ziendeze dingen wel in de bevindingen van anderen enkunnen er daarom van spreken en ze anderenaanprijzen; maar zijzelf ondervinden en oefenen zeniet. (4) Al deze dingen die hen ontbreken, zijn inde minste van Gods echte kinderen, ook danwanneer zij het allerslechtst gesteld zijn,ongerechtige dingen over hen de overhand hebben,en het vlees tegen de geest begeert, waarachtig tevinden. Hoewel ze menigmaal in de hebbelijkhedenonderliggen, en zich wegens geestelijke ziekten envijanden zo niet in levendige daden naar buitenopenbaren, toch zijn ze er waarachtig, openbarenzich in een rechtmatig verlicht oordeel, bestendige

gezindheid en zuchtingen. En ze breken ookgedurig weer in levendige werkzaamheden uit.Omdat nu in die zaken het wezen van het hart,gestalten en hartelijk werken van Gods kinderenbestaat; en omdat die lieden waarvan wij hierspreken dit alles missen; daarom volgt dat zij metdat alles, wat wij van hen hebben opgegeven, vande echte godzaligheid en hartelijkheid ontbloot zijn;en dat wij door zoiets te schrijven de waregodzaligheid geen nadeel maar voordeel doen.Want uit het geschrevene blijkt op hetallerduidelijkst wat een groot en wezenlijkonderscheid tussen de hartelijke werkzaamhedenvan de godzaligen en die oppervlakkigeaandoeningen te vinden is.

b. Hoewel alle echte godzaligen het rechthartelijk werken uit eigen ervaring levendigkennen, toch kunnen hen verschillendemisvattingen daaromtrent aankleven, en eenbewenenswaardig nadeel toevoegen.

"". Het kan gebeuren dat iemand dieduidelijk inziet dat het wezen van hartelijk werkenin de lichamelijke gevoelige aandoeningen eigenlijkniet gelegen is, in dit uiterste vervalt, dat hij van diegevoelige aandoeningen al te laag denkt en afkerigwordt. Maar deze misvatting is onder warebegenadigden niet zeer algemeen. Want een iederdie hartelijk werkt, ondervindt ook dat zijn zinnelijkgevoel op deze en gene tijden in mindere ofmeerdere mate door dat hartelijk werken geraaktwordt, dat hem, die een mens en geen engel is, ookbijzonder aangenaam moet zijn. En als een echtkind van God in die misvatting vervalt, dan gebeurtdat doorgaans tegen zijn eigen ondervinding engezindheid aan, of in een twistzaak om eenonvoorzichtige stelling eigenzinnig vast te houden,of in een zwaar verval om zijn geesteloosheid, omdeze en gene redenen voor anderen geen woord tehebben, maar met deze misvatting te bedekken.Mocht echter iemand in zo’n misvatting gevallenzijn, laat die weten dat die zinnelijke aandoeningennatuurlijke gevolgen van hartelijk werken kunnenzijn, hoewel zij het wezen zelf niet uitmaken. Enwanneer men er geen misbruik van maakt, zijn zezeer aangenaam en zeer nuttig, zoals boven reedsis aangemerkt. Het misbruik mag men in geengeval aan de zaak zelf ten laste leggen. EenChristen die met geen vooroordelen in dit bezet is,kan zulke tochtelijke aandoeningen die uit hartelijkwerken zonder gemaaktheid voortvloeien, met eenbijzonder aangenaamheid in Gods kinderenbeschouwen; hoewel hij zelf zo niet geleid werd,en hoewel hij er ook enige onzuiverheden in

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 129

bemerkte. Want met welk recht kan hij die zichdagelijks over de onzuiverheden in zijnverrichtingen beklagen en voor God veroordelenmoet, wel onbarmhartig eisen dat allewerkzaamheden van zijn medechristenenvolkomen zuiver zouden zijn?

$$. Maar een andere misvatting dielijnrecht tegenover genoemde staat, is onder Godskinderen veel algemener, en brengt nog veelschadelijkere gevolgen voort.

aa. Het is eigenlijk in deze bijzonderheidgelegen. (1) Men maakt geen onderscheid tussende redelijke werken van de ziel, en de gevoeligeaandoeningen van het lichaam, die uit die redelijkewerken voortvloeien, of uit andere oorzakendaarmee gepaard gaan. Want de mensen zijndoorgaans van niets in de wereld onkundiger, danvan hun eigen wezen, bestaan en werken. (2) Menheeft zeer donkere en verwarde begrippen van deziel, het hart, het gemoed, de gestalten enbevindingen. En men steekt in die diepgeworteldegedachte dat het voornaamste wezen van het harten die gestalten in een levendig, zinnelijk gevoel, enverschillende aandoeningen van het lichaamgelegen is. (3) Men bezit in waarheid diegeestelijke werkingen, waardoor alle begenadigdenvan natuurlijke mensen, die zich met enkellichamelijke beroeringen vergenoegen enmisleiden, onderscheiden zijn, zoals wij boven, blz.127-128, gezien hebben. Maar men oordeelt datdie dingen eerst hartelijk en gestaltelijk worden,wanneer dat zinnelijk gevoel daarbij komt.Integendeel verbeeldt men zich dat het hart en derecht gestalte er uit weg is, wanneer dat zinnelijkgevoel daaraan, in een zekere mate die mengewend is, of denkt dat er zijn moest, ontbreekt. Alis het verlicht verstand en de redelijke wil nog zolevendig werkzaam, dat overdenkingen, woorden,werken en wandel daardoor naar de regel vanGods Woord geschikt worden; men denkt toch: “’tis maar een door, dodig verstandswerk, ‘t hartontbreekt”, als men meergenoemde aandoeningenniet bevindt.

bb. Hoe schadelijk deze misvatting is, zalons uit de allernaarste gevolgen die daaruitvoortvloeien, allerduidelijkst openbaar worden. Diezijn van twee soorten, naar de verschillendegematigdheid en leiding van hen, in wie datmisverstand de overhand heeft.

/. De eerste soort ontdekt zichvoornamelijk in hen, die aan zulke zinnelijkaandoeningen boven anderen onderhevig zijn.En deze gesteldheid is het meest eigen aan de

kleinste, donkerste en zwakste van Gods kinderen,die eerst op de weg gekomen zijn; of die geengeoefende zinnen in het Woord der gerechtigheidhebben; of die het aan onderscheiden geloofslichten aan doorzicht in geestelijke dingen ontbreekt; ofdie boven anderen aan zekere verdorvenhedenonderhevig zijn, waardoor ze dikwijls enonverwacht zwaar struikelen, en door deonbegrijpelijke genade weer dikwijls enonverwacht geholpen worden; of die zoals zwakkekinderen in hun gangen ongestadig zijn; of die eenlicht beweeglijk en vlug lichaams- en zenuwgestelhebben; of die in hun werkzaamheden haastig zijnen zich aan geen grondig nadenken gewennen.Hoe meer van genoemde eigenschappen in iemandsamen lopen, zoveel te vatbaarder zal hij ook zijnvoor zo’n zinnelijk lichamelijk gevoel en tochten.Wanneer nu zulke personen in die misvattingvervallen, dat het voornaamste wezen van dehartelijkheid en geestelijke gestalten enlevendigheid in die zinnelijke aandoeningen gelegenis, dan vloeien daaruit de navolgendeallerschadelijkste gevolgen voort. (1) Men kan zichdaardoor laten verleiden om zich in eenschandelijke onbedachtzaamheid schuldig temaken aan een schrikkelijke verachting van deHeere Jezus, van de bijzonderstegenadewerkingen van de Heilig Geest, van deechte oefeningen van het geloof, en van eenbedaarde oefening van de godzaligheid. Want qmen heeft dikwijls meer gezetheid op dat zinnelijkegevoel, dan op de dierbare Zaligmaker, en deverder genoemde zaligste voorrechten. qq Men kanook met meer aangenaamheid van dat zinnelijkegevoel en de afwisselingen daarvan spreken enhoren, dan van Jezus’ Persoon, staten en ambten,van de Heilige Geest en Zijn werkingen, van hetwezen van het geloof, en van een bedaardebetrachting van de Christelijke deugden, en eenevangelische godzaligheid, die in een bedaard doenvan de geboden bestaat, welke hartstrelende zakenzulke donkere zielen in vergelijking met hunzinnelijk gevoel al te letterlijk voorkomen. qqq Ja,men verbijstert nog verder, en wordt nog meervermetel, om de allerverhevenste dingen als nietsbijzonders; en het eigen wezen van dezaligmakende genade als een natuurlijk dor, dodigverstandswerk in zijn haasten onbedachtzaam teverachten. Want sommigen van hen ondervindenvaak dat zij of onder de verkondiging van GodsWoord, of in het gebed, of in een samenspraakmet godvruchtigen, bedaard werkzaam zijn metgeestelijke dingen. Ze hebben een verlicht oordeel,

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6130

een geheiligde gezindheid van het hart, envereniging van het gemoed met Christus, Zijn volken zaak. Ze worden bij hun armoede, bij Jezus’gerechtigheid en sterkte bepaald, en zij moetenzich daarop aanbieden, en die door een bedaardopzien tot Hem aangrijpen. God geeft genade omZich voor overtredingen te wachten, en ombedaard te doen waartoe men geroepen is. Maaronder dit alles mist men dat gewone aangenamezinnelijke gevoel, en men wordt integendeel enigelichamelijke sufheden en beklemdheden gewaar.Vraagt men zo één, hoe hij op de weg naar zijngemoed nogal vaart, dan zal hij zeggen: “ik hebniets bijzonders”. Vraagt men of hij dan degenoemde geestelijke werkzaamheden nietondervindt, dan zal hij zeggen: “dat heb ik wel,maar wat zouden die dingen. Mijn ziel kan daarbijniet leven. Ik moet wat anders hebben. Dit is maareen dor, droog verstandswerk, dat natuurlijkemensen door hun redeneringen zich ook kunnenopdringen. Ik kan mij met zulke dorre zaken nietvergenoegen. Ik heb het door Gods genade opwezenlijk hartelijk werk gezet.” Maar welk mens,die enige achting voor God en Zijngenadewerkingen in zijn ziel gevoelt, en die dezaken bedaard beschouwt, zal toch niet ontsteldworden wanneer hij zo’n taal moet horen. U die zodenkt of spreekt, bedenk u eens in bedaardheidvoor het aangezicht van de Heere. Durft u eenzaak die Jezus door Zijn bitter lijden zo zuur enduur verdiend heeft, en die het wezen van debijzonderste genadewerkingen van de Geest is, uitte maken als niets bijzonders, als een dor, droog,natuurlijk verstandswerk, en durft u enige mindereonbestendige gevolgen of omstandigheden in deplaats daarvan lichtvaardig te verheffen als hetwezen, waarbij uw ziel het leven moet ophouden?Vreest u niet dat uw hemelse Vader over zo’nschrikkelijke ondankbaarheid en zonde u zeerzwaar zal moeten kastijden? (2) Geen mens is instaat die schade, die deze zielen door genoemdemisvatting zichzelf aandoen naar behoren tebeseffen. Want q daardoor berooft men zichzelfvan vele allernuttigste voorrechten, en menvermaakt zich met iets, dat op zichzelf aangemerktgeen wezenlijk heil kan aanbrengen. Want doordat starogen en hijgen naar dat zinnelijk gevoel,laat men zich aftrekken van een naarstige oefeningvan de zinnen in het Woord der gerechtigheid, alsvan een minder nodige of zelfs gevaarlijke zaak;van een bedaarde oefening van het geloof als vaneen letterlijke, dorre bespiegeling; en van eennaarstige strijd om in de liefde, de hoop, de

zelfverloochening, in de lijdzaamheid en een teregodzalige wandel toe te nemen. qq Ja, sommigenvervallen daardoor in een beklaaglijke slordigheid.Want terwijl men nu en dan zo’n hartelijkheidvoelt, daarvan als iets bijzonders roemt, en zichdaarmee verblijdt, dan laat men zich heimelijk doorwereldse gelijkvormigheid, toorn, driftigheid,praatzucht, hooggevoelendheid, nijdigheid,meesterachtigheid en dergelijke werken van hetvlees bekruipen; terwijl een verbeelding dat menbijzonder hartelijk en gemoedelijk is geweest, deschadelijkheid en het gevaar dat in die dingen isverbergt, en hen verhindert dat ze daarmee totChristus om verzoening en vrijmaking door eenlevend geloof de toevlucht niet nemen. Alsof dieingebeelde hartelijkheid, die grovere struikelingenin maar kleinere zwakheden veranderen kon. qqqAan een andere kant berooft men zich van eenaangename troost. , Men kan tot geen vastigheidvan zijn staat, die men op zulke veranderlijkeaandoeningen als op wezenlijke dingen bouwenwil, geraken. Dan staat men eens op eengevaarlijke hoogte, en dan stort men in éénogenblik in de diepste moedeloosheid, en maakteen vertoning alsof er in de wereld nietsonzekerder en onbestendiger was, dan de staat ende troost van een Christen. ,, Wordt men eensdoor een redeloze lichamelijke beklemdheid enangst overvallen, dan merkt men het aan alsof mende vreselijkste toorn van God en de hel reedsgevoelde. Men maakt op dat gevoel meer staatdan op de allerduidelijkste beëdigde verklaringenen beloftenissen van God, dat Hij in dereeuwigheid niet zal toornen noch schelden. (3) Ditzijn de rampen, die uit die bron van misvattingaangaande het wezen van het hart natuurlijkvoortvloeien, nog niet alle. Men wordt daardoorook recht schadelijk en lastig voor anderen.Want q menig zwak kind in de genade komt op diegedachte dat het in hartelijke, geestelijkewerkingen boven anderen zeer ver uitmunt enverheven is. Het laat zich vervoeren om anderevergevorderde godzaligen, die het in echtehartelijkheid, gemoedelijkheid en levendigheidonbegrijpelijk overtreffen, als letterlijke,werkheilige, dorre mensen, die niet veel geest enleven hebben, uit de hoogte te verachten en zeervermetel te bejegenen. qq Vinden enigeevangeliedienaars of bijzondere godzaligen zichdoor ambt of liefde tot God en deze zielengedrongen, om hen aangaande de rechte padennader te onderrichten, en hen te beduiden dat zijmet dat alles maar zeer zwak en vleselijk zijn, en

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 131

dat in die mindere gevolgen en omstandigheden hetvoornaamste wezen niet gelegen is, dan kunnen zijhun beste vrienden recht moeilijk vallen. Zekunnen, zodra ze bemerken waar men heen wil,volgens hun eigen gematigdheid, zo beweeglijk vangestel en allerlei zinnelijke aandoeningen worden,dat men hen geen bedaarde reden kan bijbrengen.Ze verbeelden zich, en zouden het anderen graagwijs willen maken, dat men de hartelijkheid uit hetChristendom wilde wegnemen en een doodChristendom in plaats van een levende invoeren, jadat men een tegenstander van de werkingen vande Geest is. qqq Worden zulke lieden watmeesterachtig, dan zullen ze zich niet vergenoegendat ze zichzelf het bovengenoemde nadeel doen.Maar ze zullen hun leiding ook aan anderen willenopdringen, met dit ellendige gevolg dat vele zielenin een maalstroom van verwarring raken, en nooittot genade of tot vastigheid en troost kunnenkomen, ja, dat sommigen tot hun eeuwige schadeop die ellendige gedachten vallen dat het wezenvan het Christendom maar een oppervlakkigspeelwerk van zinnelijke aandoeningen is.

//. De andere soort van nadeligegevolgen die uit meergenoemde misvatting vloeien,vindt men het meest in hen die aan zo’n matevan zinnelijke aandoeningen als anderen nietonderhevig zijn. (1) Zulken kunnen zich ookverbeelden dat het wezen van de hartelijkheid enlevendigheid in zulke gevoelige, zinnelijkeaandoeningen gelegen is. (2) Ontmoeten zulkenenige godvruchtigen, die van hun zinnelijk gevoellevendig en zeer verheven spreken, dan denken zeal spoedig: “dat zijn geestelijke, levendige,hartelijke en gemoedelijke mensen! Zo moest hetmet mij ook zijn, als het recht was. Ach! Wat benik een dorre dode boom!” (2) Vraagt men hennaar de wezenlijkste oefeningen van hetgeestelijke leven en van de godzaligheid, dandurven ze het wel niet te ontkennen, dat zij diezaken bezitten. q Maar ze antwoorden: “watzouden die dingen? Het is maar een dor, dodig,natuurlijk verstandswerk, dat ik mij door hetveelvuldig horen en een enkel weten maar hebopgedrongen, waaraan het hart, degemoedelijkheid en levendigheid ontbreekt.” qq Endit is een van de voornaamste redenen waaromvelen van Gods dierbaarste kinderen, in wie Godsgenade zo krachtig en levendig is, dat het zich ineen tere godzalige wandel allerlevendigstopenbaart, al de dagen van hun leven aangaandehun staat zonder vastigheid in gedurigeslingeringen moedeloos heen gaan.

c. Eindelijk moet men nog aanmerken datmeergenoemde misvatting niet alleen in het eigenbestaan en werken, van onbegenadigden enbegenadigden beiden, maar ook in de besturingenvan anderen onuitsprekelijk schadelijk is.

"". Aan de andere kant kunnen zij, die welhebben opgemerkt dat het wezen van dehartelijkheid in geen zinnelijke aandoeningengelegen is, maar die daarbij niet onderscheidengenoeg hebben ingezien, dat echter dieaandoeningen in allerlei opzichten ook zeer nuttigkunnen zijn, hier van het rechte spoor verbijsteren,en niet alleen het misbruik, maar ook het rechtegebruik in hun haasten tegengaan. (1) Komen zijmensen tegen die door enige redeloze beroeringenen benauwdheden, die alleen uit het lichaamsgestelde oorsprong hebben, aan het stilstaan, bedaren ennadenken gekomen zijn, maar niets van eenredelijke kennis van hun ellendigheid enz. weten,dan kunnen ze zulken onbarmhartig enonvoorzichtig voor het hoofd stoten en schichtigmaken. Dit is voorzeker een alleronvoorzichtigstoverzakken van het ene uiterste in het andere.Want zulke redeloze aandoeningen zijn wel geenwezenlijke stukken van waarachtige overtuiging enbekering, maar toch kunnen zij in Godsonbegrijpelijke wonderhand bekwame middelenzijn, waardoor sommige woeste mensen totbedaren en toeluisteren komen, en daardoor voorde rechte middelen tot zaligmakende overtuigingen bekering vatbaar worden. Dit dan wijs wil zijn,moet deze gelegenheden aangrijpen en er eenverstandig gebruik van maken. Men moet hen metbedaardheid, medelijden, liefde en voorzichtigheidbij proberen te brengen dan in hun aandoeningengeen wezen van de rechte overtuigingen is, maardat zij die mogen aanmerken als bijzondereschikkingen van de voorzienigheid, die hen totbedaren roepen, om te bedenken wat tot huneeuwige vrede dient. En men moet hen, terwijl zeluisteren en bedaard zijn, de rechte middelen toteen geestelijke overtuiging bijbrengen, of deHeilige Geest daaronder in hun hart eenwaarachtig geestelijke en hartelijk werk geliefde tebeginnen. De ondervinding heeft het menigmaalgeleerd dat deze handelwijze aan vele zielen doorGod gezegend is geworden. (2) De zojuistgenoemde misvatting kan ook aanleiding geven omzich aan schadelijke besturingen van Godskinderen schuldig te maken. Want ontmoet mengodvruchtigen, die wegens hun gesteldheid zozinnelijk geleid worden, dan kan men zich opverschillende manieren aan hen vergrijpen. q

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6132

Sommigen besluiten direct dat die allen zonderonderscheid maar pas beginnende en ongestadigekinderen zijn. Maar dit is een zeer lichtvaardigbesluit. Want hoewel men die gevoeligheden hetmeest in pas beginnende en ongestadige kinderentegenkomt, toch vindt men ook ver gevorderdegodzaligen die wegens de natuurlijke gesteldheidvan hun lichaam in hun geestelijkewerkzaamheden doorgaans zulke zinnelijke,levendige, gevoelige, geheiligde aandoeningengenieten, die zij van het wezen goed weten teonderscheiden en geestelijk te gebruiken. Zulkenmoet men voor de gelukkigste mensen houden.Want zij genieten niet alleen het aangenaamsteleven voor zichzelf, maar kunnen ook voor hunnaasten alleraangenaamst en nuttigst zijn. Zieboven, blz. 120, 122. qq Men kan ook sommigezwakke kinderen onverstandig overdrijven, en henzo onvoorzichtig behandelen, alsof hun gevoeligeaandoeningen op zichzelf kwaad waren, enonderdrukt moesten worden, daar ze integendeelvaak uit het geestelijke leven onmiddellijkvoortvloeien, en zoals boven meermalen gezien is,natuurlijk, aangenaam en nuttig zijn. Men diendedaarom alleen het misbruik op een voorzichtige enverstandige manier tegen te gaan.

$$. Maar zij die de zinnelijke aandoeningenvan het wezen, van hartelijk en gemoedelijkwerken niet voldoende onderscheiden, plegendoorgaans in het besturen van onsterfelijke zielennog veel gevaarlijker te handelen. (1) Menmaakt zijn voornaam werk van het arbeiden op dezinnelijke hartstochten, om de mensen maarbeangst en redeloos benauwd te maken, alsof hetdan gewonnen was. Men gebruikt ook wonderlijkemiddelen om zo’n wonderlijk doeleinde tebereiken. Men bedient zich van de zeldzaamsteuitdrukkingen, redeneringen en gelijkenissen,waarvoor bij geen apostel of profeet enige grondte vinden is, en men spreekt die in het openbaar ofbijzonder met een stem, gelaat en gebaren uit, dieop toornigheid, schelden, razen of op iets anderslijkt, om de mensen maar redeloos beangst enbenauwd te maken. Men is zeer zorgvuldig om alleredelijke middelen, die tot een redelijke overtuigingen bekering kunnen dienen, voor hen te verbergen.Wordt iemand door Gods Geest opgewekt om zijnnaaste bescheiden uit te leggen hoe het toegaatwanneer God een zondaar overtuigt en bekeert, ofde Heere daaronder tot hun ontdekking enbekering geliefde te werken, dan kan men zichzeer dwaas verbeelden, alsof dat een trouwelozeonvoorzichtige handel was, waardoor men de

mensen wilde leren wat na te praten. En dat hunallergevaarlijkste handelwijze, die tegen hetvoorbeeld van Christus, van alle profeten enapostelen, en tegen de redelijke natuur van demens rechtstreeks strijdig is, een bijzondereverheven wijsheid en getrouwheid was. Hetgevolg van zulke behandelingen kan niet andersdan zeer ellendig zijn. Want sommigen wordendoor zo’n buitensporig gedrag van de weg van hetleven voor eeuwig afgeschrikt. Men doet anderenin een nare zee van redeloze angst en wanhoopverzinken. Op zijn best brengt men velen in zo’nverwarring, dat ze nooit terecht kunnen komen. (2)Een ander schadelijk misbruik van deze misvattingin de besturing van de mensen bestaat hierin. Menmaakt van die zinnelijke aandoeningen eenwezenlijk merkteken van de zaligmakendegenadewerkingen van de Heilige Geest. q Ontmoetmen dan bekommerde of begenadigde mensen,dan let men niet zozeer op het wezen vanbedaarde redelijke werkzaamheden, die door deHeilige Geest in het hart van de mensen gewerktis, maar op enige soort of trap van aandoeningen inhet zinnelijk lichaamsgestel, zonder de oorzaken enomstandigheden te onderscheiden. qq Vindt menmensen die de Heilige Geest bedaard, redelijk enrecht grondig overtuigt of bekeert, maar die tenaanzien van die soort of trap van zinnelijkeaandoeningen aan de begeerte en het begrip vandie onbedachtzame bestuurder niet voldoen, danlaat men zich misleiden om de bijzonderstegenadewerkingen van Gods Geest in het hart vande uitverkorenen te verdenken, te veroordelen, enhen zeer plomp voor het hoofd te stoten, en zoalsmen het noemt, te ontdekken. qqq Maar gebeurt hetdat hen enige lieden, die aan enige zinnelijkeaandoeningen onderhevig zijn, in de hand vallen,dan springen zij met zulke zielen zoonbedachtzaam om, dat iemand die het inbedaarde overweging neemt, daarover met eenkille schrik moet bevangen worden. , Wantsommigen, die geen greintje van geestelijke kennis,en daaruit voortvloeiende geestelijkewerkzaamheden omtrent God, hun eigenrampzaligheid, de weg van de verlossing, en degodzaligheid, bezitten, maar die alleen enigeredeloze benauwdheden gevoelen, die uit eenontstelde verbeeldingskracht of zieke ingewandenontstaan zijn, roept men onbedachtzaam enlichtvaardig toe: “dat is overtuiging. U moet maarzo aanhouden,” enz. Ja, men begint soms zo tepleisteren en te troosten, dat zulke zielen voor allezaligmakende overtuiging onvatbaar worden. ,,

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 133

Komt men eens bij mensen, die na een redelozebenauwdheid een zinnelijke redeloze verruiminggekregen hebben, waarbij hen enige beloftenis, hoeongepast ook op hun staat, in de zin kwam, danprobeert men die arme mensen ongelukkig op tedringen dat zoiets een aangename vertroosting enverruiming van de Heilige Geest geweest is. ,,, Iser een godvruchtig mens die aan redelozebenauwingen onderhevig is, die door lichamelijkegeneesmiddelen dienden verholpen te worden, danbenauwd men hem nog meer, door hem tebehandelen alsof het geestelijke verlatingen enz.waren, die men door troostredenen probeert wegte nemen, en men handelt even buitensporig alsmen doen zou, wanneer men bij een godvruchtigekwam, die de koorts heeft, en hem beduiden wildedat zijn koorts een geestelijke verlating was, diemen door troostredenen uit de Schriften wildegenezen. ,,,, Bejegent men eens een godzalige, diewegens verschillende omstandigheden velezinnelijke verruimingen en opgetogenheden heeft,maar die ondertussen in het wezen van de genade,van het geloof, en van de godzaligheid, een klein,zwak, onbestendig kind is, dan dringt men hemtoch op dat hij boven anderen wat bijzonders is, enmen wordt daardoor een ongelukkige oorzaak datzo’n kind van God voor de rechte middelen totverdere voortgang en vastigheid onvatbaar wordt,en dan eens op een gevaarlijke hoogte klimt, danweer in een beklaaglijke laagte tuimelt.

d. De geliefde en bedaarde lezer gelieve aldie ongelukkige gevolgen, die van blz. 125 tot 133genoemd zijn, eens kort samen te vatten. Bedenkeens die allernaarste uitwerkingen diemeergenoemde misvatting heeft in degeestdrijvers, in onbegenadigden, in godzaligen, enin de besturing van onsterfelijke zielen. Overweegeens dat die allen eenvoudig en natuurlijk uit diemisvatting voortvloeien. Wat dunkt u dan. Is hetniet een zaak van het alleruiterste belang dat menduidelijk en onderscheiden inziet waarin eigenlijkhet wezen van het hart, gemoed, gestalte, en dusvan hartelijk, gemoedelijk, gestaltelijk werkengelegen is, en dat men het wezen van minderegevolgen en omstandigheden onderscheidt? Zoumen wel al te veel tijd, arbeid, moeite en zorgkunnen besteden om deze dingen uit de eerstegronden op te halen, en zo helder en duidelijk alshet mogelijk is voor te dragen en te onderzoeken?Ik beken dat de vorst der duisternis graag zou ziendat een onderscheiden bevatting van deze dingenin de duisternis bedolven bleef. Want het rijk derduisternis trekt zo’n onuitsprekelijk voordeel

daaruit, tot een bewenenswaardig nadeel van hetkoninkrijk der hemelen. Ook kan ik wel begrijpendat onbegenadigde lieden, die zich verbeeld hebbendat ze zeer levendige Christenen waren, zeerverbolgen kunnen worden, wanneer men hengrondig betoogt dat ze met al hun oppervlakkigeaandoeningen, maar dode zondaars, zonder geesten leven zijn. Het zou mij ook geheel niet vreemdvoorkomen, dat het overgebleven vlees in Godszwakke kinderen, die zich zonder grond verbeeldendat ze boven anderen geestelijk en hartelijk zijn,zeer ontevreden en verdrietig werd, wanneer menhen die zoete verbeelding wilde ontnemen, en henduidelijk aantonen aan welke zwakheden enmiswerkingen zij onderhevig zijn. Maar voor detoorn van de satan en van de onbegenadigdenbehoeft men niet vervaard te worden, wanneermen onder de genadige vleugels van Jezus schuilt,en met de waarheid als met een rondas enbeukelaar omgeven is. De verdrietelijkheid, hetklagen, kermen en misbaar, dat het overgeblevenvlees in Gods donkere en zwakke kinderenverwekt, wanneer men hen hun gebrekverstaanbaar te kennen geeft, kan iemand dieGods zwakke kinderen in oprechtheid van het hartbemint, veel pijnlijker vallen dan al het gebrul engebrom van de satan en van de wereld. Maar deliefde die men hen toedraagt, diende zo groot enbestendig te zijn, dat men ook dit met lijdzaamheidvrijwillig verdraagt, wanneer men maar een middelmag zijn dat zij met de tijd, als ze van veleschadelijke, benauwende misvattingen genezenzijn, hartelijker, levendiger en getrooster mochtenwandelen. Het zou immers voor vele godzaligengeen merkbare schade zijn, wanneer ze dieongegronde misvatting, dat ze een bijzonderehartelijkheid bezaten, lieten varen, en in het wezenvan de ware hartelijkheid, levendigheid engodzaligheid meer en meer toenamen. Wat zou utoch van een dokter denken, die, om de gunst vaneen ziek kind te bewaren, een gezwel dat totherstelling van de gezondheid noodzakelijkgeopend moest worden, met een zachte pleisterbedekte, en zo liet vervuilen dat het kind altijdkreupel in het lopen moest blijven? Zou het nieteen grotere wijsheid, getrouwheid en liefde zijn,wanneer hij het ongenoegen, schreien en stotenvan het kind met lijdzaamheid verdroeg, enondertussen doorging om het gezwel metmedelijden en voorzichtigheid zo diep te openen,dat de schadelijke stof er uitvloeide, tot volkomenherstelling van de gezondheid?

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6134

De Heere, Die goed is, doe verzoening over mijngebrekkige pogingen, die alleen zijn voortgevloeiduit een innige tere zucht, dat ik zelf en mijnmedechristenen in een echt, waarachtig, hartelijk,levendig en godzalig Christendom mogentoenemen en voorspoedig wandelen, en dat JezusChristus, Die enige Springbron van alle zaligheid,licht, kracht, troost en leven, en een levendige,gelovige en ootmoedige betrachting van Zijn zaligegeboden, boven alle omstandigheden en toevallen,mag gekend, bemind, geprezen, gezocht enondervonden worden, opdat ons Christendom meeren meer gelijkvormig is aan het volmaaktevoorbeeld dat onze gezegende Heere ons daarvanheeft gegeven, en de evangelisten en apostelenons zeer nauwkeurig beschreven hebben.

IV. Toen God Zijn zaligmakende genade aanhet hart van de evangeliedienaren ten kostelegde, en hen bij het aangezicht van Jezusbepaalde, werden zij de verlichting van dekennis van GODS HEERLIJKHEID deelachtig.

/. Zij ontdekten daar (1) de geheleheerlijkheid van God. Niet alleen Zijnonafhankelijk gezag, heiligheid engerechtigheid, maar ook Zijn barmhartigheid,weldadigheid en waarheid. En niet alleen Zijnbarmhartigheid, weldadigheid en waarheid, maarook Zijn gerechtigheid, heiligheid en onafhankelijkgezag. (2) Zij beschouwden die als eenheerlijkheid, die eerbied, ontzag, vrees enonderdanigheid in hun harten gaande maakte.

//. Dit is een stuk, waaraan men de rechtegeestelijke kennis van God in Christus, die Goddoor Zijn genade in het hart werkt, van de gewonenatuurlijke kennis veilig onderscheiden kan. Wantalle geestelijke kennis van God in Christus erkentalle volmaaktheden die tot Gods heerlijkheidbehoren, en merkt die aan als een heerlijkheid, diein het hart van de aanschouwer een diepekinderlijke eerbiedigheid, ontzag, vrees enonderdanigheid veroorzaakt. Maar een gewone,natuurlijke en dode kennis slaat een of ander vanGods volmaaktheden, die tot Zijn heerlijkheidbehoren, over, en merkt ze niet aan als eenheerlijkheid die meergenoemde uitwerkingen in hethart verwekt. Soms slaat het Gods heerlijkeopperheerschappij en gebiedende macht nietgade, of wil het naar de begeerlijkheden of dekrachten van de zondaar beperken. Soms roemthet Gods genade en barmhartigheid, maarverdraait het tegelijk, naar de zondigeaandoeningen van verderfelijke mensen, en neemtGods heiligheid en gerechtigheid geheel niet in

enige aanmerking. Dan eens schijnt het deheiligheid en gestrenge rechtvaardigheid van deHeere te erkennen, maar laat de heerlijkebarmhartigheid en genade in geen overwegingkomen. En wat het ook van Gods volmaakthedenbeschouwen mag, het gaat daarin alle heerlijkheid,die het hart met kinderlijke eerbiedigheid, vrees,ontzag, en gehoorzaamheid vervult, geheelongemerkt voorbij. Want het kan van de heerlijkstevolmaaktheid horen, denken en spreken, zonderhet allerminste van die gemoedsgestalten teondervinden. Dit blijkt het allerduidelijkste,wanneer het van Gods heerlijke goedheid, genadeen barmhartigheid denkt, spreekt en roemt. Wantdaaronder kan het hart zo oneerbiedig, zondervrees, en wild bestaan, dat men uit allespreekmanieren, gebaren en gedragingen duidelijkvernemen kan, hoe vreemd het hart van deGoddelijke heerlijkheid van de barmhartigheid is.Dit kan men nog duidelijker ontdekken uit datallerschadelijkste misbruik, dat het van Godsheerlijke genade en barmhartigheid maken durft.Want het wordt zo vermetel om op Godsbarmhartigheid zorgeloos te worden, deongerechtigheid gieriger te bedrijven, en Godswetgevende macht, heiligheid, rechtvaardigheid,wet, beeld en volk onboetvaardig te bestrijden. Enzo blijkt het dat het die heerlijke volmaaktheidbeschouwt, alsof het van alle heiligheid,rechtvaardigheid en heerlijkheid was afgescheiden,en de alleronedelste spreker van alle wildheid enongerechtigheid geacht moest worden. Wellichtkon iemand denken dat die natuurlijke kennis tochGods heerlijkheid aanschouwt, wanneer het Godsgeduchte heiligheid en rechtvaardigheid met eenknechtelijke schrik zo ziet, dat het daarvanontsteld, vluchtend, ja wanhopig wordt. Maarwanneer men deze kennis wat grondigeronderzoekt, dan blijkt het dat het in die heerlijkevolmaaktheden geheel geen heerlijkheid ontdekt.Maar het maakt zich er alleronedelste bevattingenvan. Want het ziet ze aan als de onedelstegestalten van de allergruwelijkste tiran, of hardsteheer. Het beschouwt Gods heerlijk oppergezag,heiligheid en rechtvaardigheid als eigenschappen,die vermaak hebben in het voorschrijven vanzware, lastige en ondoenlijke geboden, die allekrachten van het arme schepsel te boven gaan ende hoogste onbillijkheid zijn. Die uitonbarmhartigheid en hooggevoelendheid, metafkeer van het arme en ellendige schepsel, dat nietanders kan dan zo zijn als het is, zijn aangedaan.Die zich bloeddorstig verkwikken in de pijnen,

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 135

rampen en ellenden van het jammerlijke schepsel.Die van alle genade en barmhartigheid zijnafgescheiden. Die men door ondraaglijke dingenen door de onaangenaamste bezigheden moetproberen te veranderen, te bedaren, te verzachten,en te vermurwen. Of waar geen veranderen enverzoenen door enig middel plaatsvindt, zodat menhet in wanhoop moet opgeven. Hiervandaanveroorzaakt die kennis ook niet de minsteeerbiedige buiging. Maar het vervult het hart metallerlei opstand en vijandschap, die de arme mensmet een ongebroken hart voor God, als voor eengewelddrijvende onverzoenbare vijand endwingeland, doet vluchten. Zo blijkt het immers datook deze kennis in de heerlijke volmaaktheden vanGod geen heerlijkheid ontdekken kan.

///. Leg u, beminde lezer! bij de genoemdezaken eens met bedaardheid neer. Onderzoekuzelf of u ook die rechte kennis van Godsheerlijkheid ontvangen hebt, dan of uw kennis nieteen louter algemene natuurlijke is, zoals we zojuistbeschreven hebben. Bevindt u zich in de laatstestaat, hoe gevaarlijk is het dan! Alle redelijkeschepselen zullen toch eens een levendige indrukvan Gods heerlijkheid moeten ondervinden. WantGod kan Zijn heerlijkheid niet verloochenen, endaarom gedoogt Hij het ook niet dat Zijn redelijkeschepselen die altijd verloochenen zouden. Lerenze hier in dit leven Gods heerlijkheid niet rechtkennen, tot hun bekering en eeuwige zaligheid, danzullen ze die in het eeuwig verderf, zoals het inGod is, tot hun eeuwige verschrikking eindeloosmoeten overwegen. Daar zullen ze het opmerken,hoe heerlijk die heiligheid en gerechtigheid is,waarvan zij zo laag gedacht hebben, en die zich nuuitlaat op de allerheerlijkste wijze, om henrechtmatig en billijk te straffen. Daar zullen ze delevendigste beseffen hebben van de heerlijkheidvan de Goddelijke goedheid, genade enbarmhartigheid. En hoe heerlijker hen die daarvoorkomt, zoveel te groter angst, benauwdheid envertwijfeling zullen zij gevoelen. Want ze hebbenhet in dit leven niet gekend, gezocht of omhelsd, endaarom moeten ze van de genieting ervan vooreeuwig verstoken blijven.

////. Zo groot de rampzaligheid van dezeongelukkig schepselen is, (1) zo groot is,integendeel, de zaligheid van Gods heerlijkekinderen. Want zij allen hebben, met ongedektenaangezichte de heerlijkheid des Heeren als ineen spiegel aanschouwd, en worden naarhetzelfde beeld in gedaante veranderd, vanheerlijkheid tot heerlijkheid, als van des

Heeren Geest, 2 Kor. 3:18. Toen hen hetaangezicht van Jezus Christus geopenbaard werd,ontdekten zij daar Gods heiligheid enrechtvaardigheid als een Goddelijke heerlijkheid,die hun ziel met ontzag, eerbied, vrees en liefdevervulde. Ze bogen zich met een vrijwillig hartvoor deze heerlijkheid, en rechtvaardigden het,wanneer het hen verstoten wilde. Ze verheugdenzich dat God zo’n heilige en rechtvaardige Rechteris, en wensten niet dat er van die geduchteheerlijkheid een enige stip minder in God mochtzijn. Ze ondervonden een tere bekommering omdat heerlijk Opperwezen toch niet te beledigen. Zoheerlijk schenen deze Goddelijke eigenschappenhen in het hart, omdat ze ook gelovig opmerktenhoe de heerlijke goedheid, genade enbarmhartigheid, op het allernauwste er meeverbonden was. Hoe zacht, verschonend enaanhalend hen deze eigenschap ook voorkwam,echter kenden zij het als een heerlijkheid, die hemmet eerbied, ontzag en kinderlijke vrees vervulde.Want het gaat met de Goddelijke heiligheid,gerechtigheid en majesteit vergezelschapt. Hunziel verheugde zich over deze heerlijkheid. Maarhet gebeurde met beving, om die goedheid tochniet door oneerbiedigheid of enige zonde tebeledigen. Want hoe levendiger zij die Goddelijkegenade en barmhartigheid erkenden, die Godseniggeboren Zoon niet gespaard, maar voor henovergegeven had, zoveel te groter was diekinderlijke smart en schaamte, dat ze diegoedertierenheid zo slecht behandeld hadden.Sommigen lieten zich in hun eerste kinderlijke,maar oprechte eenvoudigheid, deze strelende taalvoor Gods aangezicht ontvallen: “ach! Mijn HeereJezus! Had ik Uw liefde en lijden, dat U mijnzonden zo zwaar gevallen zijn, recht gekend, danzou ik zo tegen U niet hebben kunnen zondigen. Ikhoop het nu nooit meer te doen.” En wanneer zijnaderhand bespeuren dat hun krachten aan hunoprechte wens niet beantwoordden, danveroorzaakt hen dit de grootste smart, veroordelingen verdenking, dat ze zich tegen zo’ngoedertierenheid zo slecht misdragen hebben.Even zo grote heerlijkheid ontdekten zij ook in deopperheerschappij en wetgevende macht vanGod. Ze achtten het ten hoogste billijk, dat zij enalle mensen alle beelden van die hoge en heerlijkeWetgever, in alles volmaakt gehoorzamen. Deminste zonde scheen hen verschrikkelijk, omdathet tegen zo’n grote heerlijkheid streed. Hunonmacht werd hen allerschandelijkst, verdoemelijken ondraaglijk. Want het stelde hen buiten staat

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6136

om die heerlijke opperheerschappij naar behorenonderdanig te zijn. Ze wilden zichzelf lieverduizendmaal veroordelen en vervloeken, dan dieheerlijke opperheerschappij beschuldigen,beperken of verloochenen. Ze stelden hunvoornaamste zaligheid daarin, dat ze door Christuser toe zouden teruggebracht worden. Ze gavenzich met de uiterste gewilligheid er onbepaald aanover. Ze gevoelden de teerste bekommering om ertoch niet tegen te zondigen. Één gedachte ofneiging, die tegen enig gebod in het hart wasopgekomen, maakte hen zo beklemd en verlegen,dat ze zonder belijdenis, vergeving en bekering,nergens enige echte rust konden vinden. (2)Hoewel Gods echte kinderen deze indruk vanGods heerlijkheid nooit geheel kunnen verliezen,worden ze toch dikwijls door de overgeblevenverdorvenheid zodanig dwars gezeten, dat ze opsommige tijden en in sommige gevallen bij Godsheerlijkheid zo onderscheiden en levendig als welop andere tijden, niet bepaald kunnen worden. qWant het kan wel eens gebeuren dat een godzaligmens, die aan het verbijsteren geraakt is, omtrentzijn plicht wat onopmerkzamer en ongezinderwordt. Hij kan zo ver aan het dwalen raken, dat hijin de woorden, wet, gebod, plicht, gehoorzaamheid,het doen van Gods geboden, geen heerlijkheid ofzonderlinge aangenaamheid ontdekken kan. Diewoorden en zaken komen hem wel eensbenauwend voor. Ja, ze schijnen hem in zijnhaasten wel eens verdachte, wettische werkheiligedingen te zijn. Iemand die hem over plichtsverzuimvermaant, en tot bijzondere plichten in degeestelijke strijd, getrouw en evangelisch probeertaan te sporen, is soms niet echt welkom. Hij kan,dat zeer hoog gaat, de onmacht van hem en van devermaner, ja Gods genade misbruiken, om eenvriendelijke vermaner de mond te stoppen. Hijgrauwt hem deze bitse woorden toe: “kunt u datalles doen? Wat bent u groot! Gods arme kinderenzijn onmachtig!” Hij maakt zich deze uitdrukkingzeer eigen: “zal ik dat doen, dan moet Gods genademij te machtig worden, ik kan van mijzelf nietsgoeds doen”. Hij zegt dit niet uit een beschamendeerkentenis van zijn onmacht, en ook niet uit eenootmoedig inzicht in de noodzakelijkheid van degenade, die hij verbeurd heeft, en die hem, opzichzelf beschouwd, billijk geweigerd mochtworden. Maar zijn haastig, onverbroken, verdrietiggelaat en stem, doen met reden vrezen dat er eenadder onder dat schone gras verborgen is, en dathij het maar zonder indruk zegt, om zijn vriend diehem vermanen wil, de mond toe te stoppen. Men

kan nu volkomen zeker zijn dat een Christen, diezo bestaat en spreekt als genoemd is, bij deheerlijkheid van Gods wetgevendeopperheerschappij op die tijd niet recht levendigbepaald is. Òf omdat men die opperheerschappijen de levendmakende genade te ver vaneenscheidt, òf omdat de verdorvenheid, die geen zin inde godzaligheid heeft, te sterk is geworden. Wantals iemand levendige indrukken van die heerlijkheidheeft, dan zal hij er zijn zaligheid in stellen dat Godhem zo’n heilige wet gegeven heeft, die alleen hetschadelijkste verbiedt en het zalige gebiedt, en dathij aan die Wetgever verbonden en verplicht is. Hijzal zeer beschaamd worden wanneer hijoverweegt dat hij tot die zalige plicht zo onmachtigis geworden, dat hij zo’n grote genade tot debetrachting ervan nodig heeft, en die overvloedigegenade door zijn eigen schuld niet meer gebruikt.Hij zal eerder roepen: “God mocht Zijn genaderechtvaardig van mij nemen”, dan onbedachtzaamheen zeggen: “God moet mij genade geven”. Hijzal erkennen dat God en alle mensen hem over zijnschandelijk plichtsverzuim op het allerstrengstemogen bestraffen, en de volbrenging van zijn plichtmet volkomen recht van hem vorderen. Dewoorden plicht en wet en het doen van Godsgeboden, zijn voor hem die bij Gods heerlijkeopperheerschappij recht levendig bepaald is, geenlage, maar recht heerlijke zaken. qq Op diezelfdewijze kan de heerlijkheid van Gods heiligheiden gerechtigheid, wat al te ver uit het oog vaneen Christen raken. Dit is buiten alle twijfelgebeurd, wanneer hij zich in sommige zonden enwereldsgelijkvormigheden wat al te veel toegeeft.Want als hij op die tijd zulke levendige indrukkenvan die heerlijkheid als op andere tijden gevoelde,dan zou hij onder die dingen niet zo onverschilligkunnen zijn. Men vindt van deze ongestalte ooknog andere bewijzen. Wanneer een Christen vanGods heiligheid en gerechtigheid zulke gedachtenmaakt, die hem er zonder ootmoedige buiging voordoen schrikken en wegvluchten, dan kan hijvolkomen zeker zijn dat hij van de heerlijkheidervan geen levendige indrukken bezit. Want hijbeschouwde het dan niet in die heerlijkheid, die hetin het aangezicht van Jezus liet stralen, en hijberooft het van de heerlijkheid van de genade, diein Christus er onafscheidelijk mee vergezelschaptis. Immers, de rechte heiligheid en gerechtigheidvan God, die in Christus geopenbaard is, is eenheerlijkheid die, wanneer het recht ingezien wordt,de mens niet doet vluchten, maar hem ootmoedigen beschaamd doet naderen, om zich ervoor te

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 137

buigen, en zichzelf met innige onderwerping teveroordelen, in hoop dat het, omdat het in Christusverzoend is, zijn onafhankelijke en koninklijkeheersende heerlijkheid openbaren zal, in hetrechtvaardig uitdelgen van de schulden, om devolkomen voldoening van Christus. qqq Eindelijkgebeurt het ook wel dat een waarachtig godzaligmens de heerlijkheid van Gods aanbiddelijkegenade niet voldoende ter harte neemt. Dezeeigenschap is wel zeer zacht, vriendelijk, strelenden uitlokkend. Maar het bezit ook tegelijk eenontzaglijke heerlijkheid, die de diepste neerbuiging,eerbied en kinderlijke vrees in het hart van hem,die het recht aanschouwt, moet verwekken. Wanthet is de heerlijke God Zelf, voor Wie de serafijnenhun aangezichten en voeten uit eerbied bedekken.Daarom is het ook hoog, heilig, rechtvaardig,almachtig en onafhankelijk, zoals men op hetallerduidelijkst ontdekken kan, wanneer men het inhet aangezicht van Jezus beschouwt. Maar dezeheerlijkheid van de genade wordt door Godskinderen niet altijd naar behoren opgemerkt. Endeze ongestalte openbaart zich in verschillendeonbetamelijke misdragingen. Daarom moet menhet als een teken aanmerken, dat men dieheerlijkheid van de genade niet behoorlijk inziet,wanneer men van de genade en zijn zaligmakendewerking in ons of anderen, onbedachtzaam,oneerbiedig, met schertsende uitdrukkingenspreken kan. Een levendige ondervinding van degenade vervult het gemoed met blijdschap, en zo’nvrolijkheid, die zich ook in een vriendelijk lachendwezen, gebaren en spreekmanieren naar buitenopenbaart. Maar het gaat eveneens, wanneer mende heerlijkheid van de genade levendig beseft, metzulke tekens van eerbied en ontzag gepaard, dat deblijdschap over de genade, van een natuurlijke,oneerbiedige, schertsende luchtigheid, in woordenen gebaren goed is te onderscheiden. Want eengemoed dat de heerlijkheid van de genadeopmerkt, verheugt zich met een eerbiedige beving.Een ander blijk dat de heerlijkheid van de genadeniet levendig genoeg wordt ingezien, is ook dit,wanneer men onder de schijn van vrijmoedigheidin de gebeden en toenaderingen tot God, zichgedraagt alsof de heerlijke genade aan ons gelijkwas. Dit doet men, wanneer men een genadigeGod oneerbiediger dan een heerlijk mens durft aante spreken, of in een plechtig gebed geen gebarenvan eerbied kan maken. Ik beken dat eenlevendige indruk van de genade het gemoed veelvrijmoediger jegens God, dan deallergemeenzaamste medemens kan maken. Maar

hoe groter die vrijmoedigheid is, zoveel te groter isook de eerbied en het ontzag, dat er mee gepaardmoet gaan. Want zou u van een geringe bedelaar,die door een vriendelijke genadige, maar tegelijkeen heerlijke koning was uitgenodigd, om zonderschroom en schrik zich in het gebrek tot hem tewenden, toch wel denken, wanneer hij op dienodiging die vriendelijke koning zonder enig tekenvan eerbied op het lijf wilde lopen, en hem zoaanspreken: “nu, werk aan, geef op, u kunt erniet buiten toe, u moet mij geven, u bent niet beterdan uw woord, u hebt het mij beloofd” Laat dieeindige heerlijkheid van een aardse koning het niettoe zich zo omtrent hem te gedragen, zou men zichdan wel durven onderwinden de Koning van allekoningen zodanig te behandelen? Wanneer deheiligen van de heerlijkheid van de genadelevendige indrukken gevoelen, dan naderen ze metdeze taal: zie toch; ik heb mij onderwonden tespreken tot den Heere, hoewel ik stof en asben! Gen. 18:27. Men mag verder met zekerheidgeloven dat men de heerlijkheid van de genade uithet oog verloren heeft, wanneer men van degenade roemt, en ondertussen omtrentverdorvenheden onverschilliger en zorgelozerwordt. Want hoe levendiger de indruk van deheerlijkheid van de genade in het hart is, zoveel tegroter is de bekommering om die genade, die ookheilig is, toch in het allerminste niet te beledigen.Wat dan? Zullen wij zondigen, omdat wij nietzijn onder de wet, maar onder de genade? Datzij verre! Rom. 6:15. Het is eindelijk nog eenduidelijk bewijs dat men door de heerlijkheid vande genade niet krachtig genoeg geraakt is,wanneer men er niet toe durft naderen, omdat mengeen waardigheid of geschiktheid in zich vindt, ofbevreesd is dat men tot de volheid ervan al te vaakkomen mocht. Want hoewel dit in de eersteoogopslag uit een besef van de heerlijkheid van degenade schijnt voort te vloeien, echter is het eenlevendig teken dat men de onafhankelijkheid,algenoegzaamheid, onveranderlijkheid, ja het eigenwezen van de genade, en daarom zijn geheleheerlijkheid, niet levendig genoeg heeft ingezien.(3) Die dan in een echte en levendige godzaligheidvoorspoedig wenst te wandelen en toe te nemen,dient zich vooral te benaarstigen dat hij Godsheerlijkheid, zoals het zich in het aangezicht vanJezus openbaart, bestendig in het oog houdt, enzich in kinderlijke onderwerping, eerbied, vrees engehoorzaamheid, er voor neer buigt. Hij moetzorgvuldig zijn dat hij deze volmaaktheid van Godsheerlijkheid niet verloochent, en ook niet vergeet,

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6138

wanneer hij die andere in aanmerking neemt.Beschouwt men Gods heerlijke goedheid,waardoor Hij in onmachtigen het willen en werkennaar Zijn welbehangen werken wil, dan moet menook Zijn heerlijke opperheerschappij en gebiedendemacht, waaraan wij ondanks onze onmachtverbonden en verplicht zijn, zeer nauwkeurigopmerken. Want zonder dit kan men deheerlijkheid van die goedheid niet levendigerkennen. Vestigt men zijn oog op Gods hoog enheerlijk recht en oppermacht om ons, Zijn vanHem afhankelijke schepselen, te gebieden, en omde onmachtigste tot volkomen gehoorzaamheid teverplichten, dan moet men Zijn heerlijke goedheid,die in onmachtigen alles wat Hij gebiedt Zelfwerken wil, tegelijk in aanmerking nemen. Wantanders zouden wij die gebiedende oppermachtberoven van zijn heerlijkheid, die het gemoed er inkinderlijke eerbiedigheid aan onderwerpt. Erkentmen de hoge heiligheid en rechtvaardigheid vanGod, dan moet men deze volmaaktheden ook alsverzoend beschouwen, en de heerlijke genade enbarmhartigheid niet vergeten. Want ze zouden onszonder dit niet glansrijk, heerlijk en onderwerpend,maar duister, verdervend en verdrijvendvoorkomen. Neemt men de Goddelijke goedheid,genade en barmhartigheid ter harte, dan moet menzich tegelijk herinneren dat deze eigenschapen metde hoogheid, heiligheid en rechtvaardigheid vanGod vergezelschapt gaan, opdat wij ons jegens henniet oneerbiedig, maar zeer eerbiedig enonderwerpend gedragen mogen. Men moet degenade van de heerlijkheid van deonafhankelijkheid, algenoegzaamheid enonveranderlijkheid niet beroven, opdat men inplaats van eerbiedig en bestendig tot die tenaderen, niet vreesachtig ervan wegloopt.

V. God schonk de evangeliedienaren dekennis van Zijn heerlijkheid, IN HET

AANGEZICHT VAN JEZUS CHRISTUS./. Jezus Christus, Die Zich in Zijn woorden en

werken als God en mens, de Middelaar van Goden van de mens, en die gezalfde Zaligmaker vanrampzalige zondaren, openbaarde, was hetvoornaamste Onderwerp waarin, en het enigeMiddel waardoor zij Gods heerlijkheidaanschouwden.

//. Hieruit volgt (1) dat zij, die Jezus Christusniet recht kennen, ook geen waarachtige kennisvan Gods heerlijkheid tot zaligheid hebben kunnen.De wet en de heerlijke werken van de natuur, vande schepping en van de voorzienigheid, ontdekkenons ook wel iets van Gods heerlijkheid. Maar men

kan daar de gehele heerlijkheid van God, zo als hettot zaligheid van een zondaar strekt, en zo als dathet gemoed van een zondaar in kinderlijkeonderwerping, eerbied en gehoorzaamheid ervoorneerbuigt, niet ontdekken. Zoals in de verklaring ende daar aangehaalde plaatsen reeds isaangemerkt. (2) Men kan hieruit ook besluiten datzij die Gods heerlijkheid niet bevindelijk enlevendig kennen, ook geen rechte kennis vanJezus hebben, hoewel zij een historische kennis engeloof van Jezus’ Messiasschap mochten bezitten,en daarvan veel spreken en preken konden. Wantdie het aangezicht van Jezus recht aanschouwt,moet daar ook Gods heerlijkheid, die daar zeerhelder schijnt, noodzakelijk gewaar worden. (3)Men ziet hier verder dat de rechte weg om Godsheerlijkheid levendig te aanschouwen, deze is, datmen het aangezicht van Jezus bedaard beziet enkent. (4) Eindelijk ontmoet men hier hetvoornaamste en wezenlijkste stuk, waardoor deheidense zedeleer, en de ware godzaligheid vaneen Christen, alsook de algemene werkzaamhedenvan schijnchristenen, en de echte bevindingen vaneen echte Christen, van elkaar wezenlijkverschillen, en de laatste boven de eerste zouitnemend verheven zijn. Want de zedeleer van deheidenen en alle natuurlijke mensen, beschouwtGod alleen zo, als Hij Zich door de werken van denatuur openbaart. Hierom is aan hen hetwezenlijke van Gods heerlijkheid, dat tot zaligheidvan een zondaar dient, en dat zijn gemoed in eenkinderlijke gehoorzaamheid, eerbied en vrees aanGod onderwerpen moet, geheel onbekend. Hoewelde natuurleer, als het door het licht van Jezus’aangezicht verlicht is, voor een Christen in allerleiopzichten zeer nuttig kan zijn, echter kan hetzonder het licht van Jezus’ aangezicht, als hetalleen staat, geen mens tot een ware betrachtingvan de deugd leiden. Het kan God niet openbarenals het hoogste goed voor een zondaar. Toch is datvolstrekt noodzakelijk, wanneer men God recht zalkennen, beminnen, gehoorzamen, en uit diebeginselen zijn gedachten, woorden en werken totGods heerlijkheid richten, waarin de ware deugdgelegen is. Want het vertoont ons wel enigevolmaaktheden en heerlijkheden van God; maarhet laat zoveel donkerheden over, dat een zondaarde eigenlijke glans, zoals die in God tot zaligheidvan zondaren plaats heeft, niet recht kanopmerken. Het ontdekt vele volmaaktheden vanGod, die in de eerste oogopslag tegen elkaar entegen de zaligheid van een zondaar rechtstreeksschijnen te strijden. De gehele natuur weet geen

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 139

raad om deze zwarigheid grondig op te lossen. Hetlaat hier een arme zondaar alleen staan. Het laathet toe dat hij in zijn duisternissen en boosheden, òfsommige van Gods heerlijkheden tegen hetnatuurlicht zelf geheel verloochent, òf erlichtvaardig overheen stapt, en ze alle naar zijndwaasheid en vleselijkheid verdraait, òf dat hij aangeen een recht bedaard, met innige liefde engerustheid van het gemoed denken kan. Het laathem òf in een onverschoonlijke lichtvaardigheid, òfin een onverdraaglijke onrust, en daaruitvoortvloeiende slaafse vrees, vijandschap enhuichelachtigheid, rampzalig neerzitten. En daaromblijft een gemoed, dat niets anders dan hetnatuurlicht heeft, ontbloot van de echte en rechtekennis van de heerlijkheid van God. Het merkt weldat er zulke eigenschappen in God zijn. Maar hetmaakt zich er geheel slechte en onedelebevattingen van. Het dringt zichzelf op dat dewetgevende heerlijkheid en macht, zich allen tothet uitwendige, en niet zozeer tot het binnenste vanhet gemoed, de beginselen en oogmerken,uitstrekt; en dat ze zichzelf verloochenen, en inzeer vele dingen van hun heerlijkheid wat toegevenkunnen. Het verbeeldt zich dat de vlekkelozeheiligheid zich met vele zonden verenigen kan. Hetvleit zich dat Gods onkrenkbare gerechtigheid geenrecht behoeft te doen, of zich door enigeschijndingen laat verblinden. Van de goedheid enbarmhartigheid maakt het zich de allerslechtste,onreinste en schandelijkste bevattingen. Zo’ngemoed kan Gods heerlijkheid ook onmogelijkbeminnen. Het is wel zeer verliefd op die zondigedenkbeelden, die het zich van God maakt. Maardie zij immers een afgod, die het zichzelf in zijnverduisterd hart heeft gesmeed. De wareheerlijkheid van God kan het niet beminnen omdathet die niet kent. Ja, het bemint niet eens dedonkere stralen, die het natuurlicht van Godsheerlijkheid aanwijst. Want het verdraait die, ofbant ze met een slaafse schrik uit de gedachten.En hoe zou zo’n mens zich aan God, in kinderlijkeeerbied, vrees en gehoorzaamheid, vrijwilligkunnen onderwerpen? Sommigen spreken welzeer verheven van een onderwerping aan God.Maar het zijn enkel trotse klanken, die ze zelf nieteens verstaan of beoefenen, of ze verstaandaardoor een onnatuurlijke ongevoeligheid, of eengedwongen onderwerping aan een blind toeval ennoodlot, dat ze niet kunnen veranderen. Uit het eenen het ander moet dan volgen dat al hunschoonschijnende en hooggeroemde deugden nietsanders zijn dan blinkende zonden. Want al wat ze

deugd noemen, bestaat maar in enige weinigeuitwendige waarnemingen, waartoe zij door denatuurlijke gematigdheid, de opvoeding, deburgerwetten, de liefde tot roem, de ambitie vanhen genaamd, geleid worden. Onder welke dingenzij van alle wezenlijke gronddeugden, en de rechtekennis, liefde, vrees van, en onderwerping aanGod, ten enenmale ontbloot zijn. Hoe kan het watanders dan zonde zijn, dat uit een schrikkelijkeonkunde en misvatting van Gods heerlijkheidvoortvloeit? Het moet immers zonde zijn, dat demensen alleen doen om zichzelf, eigen eer, eigenbelang, eigen volmaaktheid, of op zijn best, hetalgemeen welzijn, zonder enig opzicht op de wareGod, te bevorderen. Want daardoor stelt menzichzelf, eigen eer, eigen of algemeen welzijn,duidelijk tot zijn god. Is het niet eenallerschrikkelijkste zonde, dat men een schepsel alseen god zoekt, en alleen dient? Om kort te gaan, aldie heidense natuurlijke deugden zijn zonden, dieGod verboden heeft. Het stoffelijke van sommigedingen is hen wel geboden, maar het vormelijke,dat het wezen uitmaakt, het gemoedsgestel, debeginselen, de einden en oogmerken die daaronderplaats hebben, maken het tot zonden die Godverboden heeft. Want hoewel God bv. deaalmoezen heeft voorgeschreven, is het toch eenverboden misdaad, wanneer iemand zonder geloofen liefde iets geeft, om van mensen gezien teworden, of het God als een voldoening voor dezonde toe te tellen. Vergelijkt men nu met dezeheidense natuurlijke deugden de echte godzaligheidvan een Christen, dan ziet men hoe groot enwezenlijk onderscheid tussen beiden is, en hoezeerde laatste de eerste overtreft. Want de Christelijkegodzaligheid aanschouwt Gods glansrijkeheerlijkheid in het aangezicht van Jezus Christus, inzijn echte en zuivere luister, zoals het tot zaligheidvan een zondaar verstrekt. Het kent de Goddelijkeheerlijkheden, zoals ze met elkaar en met dezaligheid van de ellendigste zondaar lieflijkovereenstemmen. Die kennis maakt in het hart deteerste liefde, eerbied, vrees en onderwerpinggaande. En hieruit ontstaat een oprechte gezetheid,om zich in alle uitwendige en inwendige plichtenbestendig te oefenen, met verloochening vanzichzelf, tot verheerlijking van God, Die men alleenwenst te dienen. Laten we nu ook eens kort uitdiezelfde grond bezien, hoezeer de schijndeugdenen schijntroost van een naamchristen, van degeestelijke werkzaamheden en de echte troost vaneen echte Christen verschillen. Een tijdgelovigenaamchristen kan ook vele blinkende schijnwerken

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6140

verrichten, en zichzelf troosten. Maar in al zijndoen is hij van het aanschouwen van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezus ontbloot.Hij kan zich met zijn aandoeningen, bevindingen,de kentekens van de genade die hij zichlichtvaardig toeëigent, en de beloften van hetEvangelie die hij zonder grond op zichzelf toepast,vertroosten, zonder dat hij ooit bij Gods heerlijkheidin het aangezicht van Jezus levendig is bepaald, enmet betrekking op zichzelf werkzaam geworden.Een echte Christen is geheel anders. Hij heeftGods heerlijkheid in het aangezicht van Jezus,onderscheiden, levendig, bevindelijk, met opzichtop zichzelf leren kennen. Zijn geestelijkewerkzaamheden van evangelischeverootmoediging, geloof, hoop, liefde, bekering engodzaligheid, zijn geboren uit dat aanschouwen vanGods heerlijkheid in het aangezicht van Jezus.Want toen hij enige stralen van Gods heerlijkheidin de wet, en de strenge wegen van devoorzienigheid ontdekte, werd hij wel beangst,maar tegelijk verhard, en afkeriger van God. Maartoen hij Gods heerlijkheid in het aangezicht vanJezus opmerkte, werd zijn gehele gemoed invrijwillige verootmoediging voor God gebogen.Toen kreeg hij eerst vrijmoedigheid om in hetgezicht van zijn walgelijkheden, schulden enverdoemelijke krachteloosheden, tot een heilige enrechtvaardige Rechter te naderen. Toen werd hijde eerste beginselen van een gegronde enlevendige hoop gewaar. Toen gevoelde hij deeerste vonken van een ongeveinsde liefde tot God,Zijn volmaaktheden, wet, beeld en volk. Toenscheidde zich eerst zijn ziel van alle zonden af, enbegon zich tot alle godzaligheid en deugd, inoprechtheid en kracht te bekeren. Ik beken,geestelijke bevindingen en de kentekens van degenade zijn voor een echte Christen bijzonderaangenaam. Hij kan geen troost genieten, als hij zein zichzelf niet kan ontdekken. Maar deze dingenzijn geen gronden of beginselen, waaruit zijn troostvoortvloeit, maar alleen bewijzen dat hij aan deenige troostgrond een wettig aandeel heeft. Deenige grond en beginsel van zijn leven, troost enrust, is Gods heerlijkheid in het aangezicht vanChristus. De weg om die te genieten is eenlevendig gelovig aanschouwen van die heerlijkheid,met betrekking op zichzelf. De echte vruchten diedaaruit geboren worden, zijn de bevindelijkewerkzaamheden. En de bewijzen van echtheid zijnde kentekens van de genade. Vervoeg u eens bijeen echte Christen, die onder zijn geestelijkeellendigheden bedrukt en treurig neerzit. Stel hem

al zijn echte bevindingen, en de duidelijkstemerktekens van de genade zo levendig voor ogen,dat hij ze zonder zich te ontmensen niet kanontkennen. Als hem onder dit alles, wat vaakgebeuren kan, Gods heerlijkheid in het aangezichtvan Christus, donker blijft, dan zullen al diebevindingen en merktekens hem geen troostkunnen bijzetten. Want hij ontdekt in die dingengeen wijsheid, gerechtigheid en sterkte, die hem uitzijn blindheid, schuld en krachteloosheid,waaronder hij treurig zucht, redden kunnen. Maarals de overweging van deze dingen een middelmocht zijn waardoor hij bij Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Jezus bepaald werd, dan zou hijtroost in zijn ziel gevoelen. Niet uit die bevindingen,maar uit Gods heerlijkheid in het aangezicht vanJezus. Op diezelfde wijze bestaat hij omtrent debeloften. Als troostelijke beloften enbemoedigende uitdrukkingen middelen zijn,waardoor hij bij Gods heerlijkheid in het aangezichtvan Jezus bepaald wordt, dan zullen ze hemongemeen vertroosten en bemoedigen. Maar blijfthem die heerlijkheid daaronder verborgen, dathelaas! vaak gebeurt, dan zal hij zich met deallerdierbaarste beloften niet grondig troostenkunnen. Zie! zo groot en wezenlijk is hetonderscheid tussen de grootste schijnchristen ende geringste van Gods echte kinderen. De eerstestaat, leeft, werkt, en vertroost zich buiten God enChristus, in zichzelf. Maar de andere heeft Godsheerlijkheid in het aangezicht van Christus tot eenzuivere grond van zijn staat, leven, werken envertroosting.

///. Het is niet zonder belangrijke redenengebeurd, dat ik in deze aanmerkingen weer zo langheb stil gestaan bij het wezenlijke onderscheidtussen de heidense zedeleer en de Christelijkegodzaligheid. Het is gebeurd omdat het heidendomde allergevaarlijkste vijand is, met wie hetChristendom in onze dagen te strijden heeft.

Een heiden is eigenlijk een mens, die metverwerping van de openbaring, de godsdienstalleen naar het natuurlicht, door een verdorvenverstand, op een grovere of beschaafdere wijzeprobeert in te richten.

Nu is het aantal van zulke heidense mensen, diede Christelijke zedeleer in een heidense natuurleermet alle list en macht proberen te veranderen,ongelooflijk groot en neemt dagelijks onbegrijpelijktoe. En velen, die de geopenbaarde godsdienst nogbelijden, werken toch heimelijk, hetzij bewust,hetzij onbewust, om dat heidendom voor te staan,en nog verder uit te breiden, door het hoog

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 141

opvijzelen van de heidense deugden, en hetverdedigen van die dwaling, dat de beschaafde,deugdzame heidenen, zoals zij ze tegen alle rechten reden noemen, wel zalig geworden konden zijn.Als de gemeente van de Heere niet op eenRotssteen gebouwd was, dan zou men gedurigmoeten vrezen dat het gehele Christendom nogeindelijk tot het blinde heidendom terug zou keren.

Men ontmoet zulke blinde heidenen onder allerangen van de genaamde Christenen, onder degroten van de aarde, onder de geleerden, enonder de gewone man.

Zeer velen schuilen onder de aanzienlijke liedenvan deze wereld. Hoewel de Heere onder dezeook nog de Zijnen heeft. Want omdat vele van hende ware grootheid niet kennen, en ook nietbezitten, maar het in een verstandeloze en lagegrootsheid zoeken, daarom wordt voor hen alleswat gewoon is verachtelijk. Hierdoor vervallen ze,onder ander zeer lage dwaasheden, ookaangaande de godsdienst, in de allerverderfelijkstedwalingen. Sommigen, die de naam van een groteen sterke geest beminnen, storten in deallergrootste laagheid en zwakheid van gemoed,die op de wereld plaats kan vinden. Ze laten dealleronedelste verstandelooste dwaling, die tegende allereerste en zekerste beginselen strijdt, overzich heersen, en ze worden zo klein, laag en zwakvan gemoed, dat ze de allereenvoudigste enhelderste beginselen van de menselijke rede nieteens kunnen inzien, en ook niet redelijk gebruiken.Maar ze laten zich door de laagste misvattingen engemoedsdriften in een zee van volslagenonzekerheid, als redeloze ontmenste, versteendewanschepsels, omvoeren. Ze worden, om het kortte zeggen, Ongodisten, of zoals zij diegoddeloosheid verkeerd noemen, Deïsten, ensterke geesten. Anderen, die de naam van eenfatsoenlijk man beminnen, en vernemen dat insommige rijken de natuurlijke religie, of hetheidendom, de religie van zogenaamde fatsoenlijkelieden geworden is, gaan tot de Naturalisten ofbescheidenste Vrijgeesten over. Hoewel ze deuiterlijke plechtigheden van de geopenbaardegodsdienst, als onverschillige omstandigheden, uitaardse inzichten ook waarnemen, zijn ze het echterin de gronden van de godsdienst met debeschaafde heidenen volkomen eens. In enigeopzichten echter, zijn ze erger dan de heidenen.Want de heidenen staken in hun blindheid, omdatze de openbaring misten. Maar deze verwerpen deopenbaring die ze hebben, en ze omhelzen dedwaling, uit een verstandeloze drift om wat groots

en bijzonder boven het gemeen te zijn. Sommigeheidenen erkenden nog uit de natuur, deongenoegzaamheid van de natuur om eenbetamelijke weg van zaligheid aan te wijzen. En zetoonden zich zeer begerig naar een Goddelijkeopenbaring. Maar deze misbruiken enige stralendie ze van de openbaring geleend hebben, bijwelke ze enige zaken in de natuur ontdekken, diehen zonder de openbaring verborgen zoudengebleven zijn, om de natuur op te vijzelen en deopenbaring heftig te bestrijden.

Vele van de hedendaagse heidenen houden zichook op onder de zogenaamde geleerdenaamchristenen, bijzonder die zich in de filosofiegeoefend hebben. Sommigen maken van dezeedele wetenschap, die, als het recht gebruikt is,aan de godsdienst een onwaardeerbare dienst kandoen, een allerschadelijkst misbruik, om een louterheidendom bedekt in te voeren. Ze nemen dezestelling, een wijsgeer weet van geenopenbaring, in een onbepaalde zinonbedachtzaam aan. Want, hoewel men van dieuitdrukking in een zeer bepaalde zin, een gezondeverklaring kan geven, is het echter, in eenvolstrekte zin genomen, een allerverderfelijkstemisvatting, die lijnrecht tegen de beschrijving vaneen wijsgeer zelf strijdig is. Immers hij, die dezenaam naar waarheid draagt, onderzoekt op eenonderscheiden en gegronde manier, zonderonderscheid, alle dingen die zijn of mogelijk zijn, inhun wezen, mogelijkheid, einden en betrekkingen.Een christenfilosoof kan nu niet onkundig zijn vande mogelijkheid en het daadwerkelijk bestaan vaneen openbaring in de wereld. Wil hij nu aan zijnnaam voldoen, dan moet hij natuur en openbaringbeide, in de rechte betrekking die ze op elkaarhebben, nauwkeurig onderzoeken; of hijbeschouwt de zaken niet volledig of filosofisch.Maar sommigen schijnen deze stelling in eenallervolstrektste zin te nemen. Ze stellen deopenbaring terzijde. Ze maken een naarstiggebruik van de schriften van de oude heidensewijsgeren. Ze onderzoeken de gronden die hetnatuurlicht ontdekt, en bezien die soms door eenverrekijker, die men zonder dat men het weten wil,van de openbaring heeft geleend. Men timmertdaar een gebouw van een natuurlijke zedeleer engodsdienst, en men schildert daar een filosofischedeugdzaamheid, waar alle gronden die deopenbaring aan de hand geeft, zorgvuldigvermeden zijn. Men heeft aan geen betrekking, diede natuur op de openbaring heeft, gedacht. Omkort te gaan, men vervaardigt een schets van een

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6142

heidense zedeleer en deugd. Men verwondert zichover zijn eigen werk. Men vergeet of veracht dechristelijke zedekunde als al te eenvoudig. Hetallerbeklaaglijkste en wonderbaarlijkste is, datsommigen, die zich tot dienaars van degeopenbaarde godsdienst hebben laten huren, hunpredikaties, bestraffingen, vermaningen,vertroostingen en besturingen naar die filosofischezedeleer inrichten. Zo arbeidt men om hetheidendom in het Christendom bedekt in te voeren.

Het grootste gedeelte van de gewone liedenbestaat omtrent de godsdienst ook als de heidenen.Want ze hebben Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Jezus nooit aanschouwd. Zekennen van God niets anders, dan wat uit denatuur van hen kennelijk is, dat zij door hunboosheid nog erger dan de heidenen verderven.Want de heidenen geloofden nog dat er voldoeningvoor de zonde moest zijn. Maar zij maken zich vanGod zo’n onheilige en onrechtvaardige bevatting,alsof Hij zonder voldoening met een zondaargemeenschap kon hebben. Ze verdrukken hetnatuurlicht zodanig, dat ze van beschuldigendegedachten minder weten dan de heidenen. Tochverbeelden ze zich dat ze, wanneer ze enigestukken van een natuurlijke burgerlijke heidenseeerbaarheid, rechtvaardigheid, matigheid engoedaardigheid betrachten, zeer deugdzamemensen zijn, die de zaligheid veilig mogen hopen.

Zo ziet men hoezeer de wereld vervuld isgeworden met mensen, die van geen anderegodsdienst en zedeleer dan de heidenen weten.

Als nu deze mensen dat grote onderscheid tussende natuurlijke zedeleer en de Christelijkegodzaligheid, boven, blz. 138-139 genoemd, in eenbedaarde overweging namen, dan zouden ze zichverplicht vinden met schaamte te erkennen, dat zezich aan de grootste dwaasheid en goddeloosheidschuldig hebben gemaakt, wanneer ze metvoorbijgaan of verachten van de Christelijkegodsdienst, zo’n allerellendigste heidense religiehebben aangenomen.

Wanneer zij, die belijden dat ze de geopenbaardeChristelijke religie kennen en geloven, maar tochstaande houden dat sommige heidenen echtedeugden geoefend hebben en ook wel zaliggeworden konden zijn, de eigenlijke natuur van denatuurlijke religie, zedeleer en deugdsbetrachting,met de natuur van de Christelijke godsdienst, dieGods heerlijkheid in het aangezicht van Jezusbeschouwt, zonder vooroordeel vergeleken, danzouden ze zich misschien over zichzelfverwonderen, hoe ze tot zo’n allergevaarlijkste

stelling gekomen waren, en onbestaanbare dingensamen hadden willen voegen. Want het is waarlijkonbestaanbaar dat iemand de geopenbaardeChristelijke godsdienst grondig kent en gelooft, ende genoemde stelling met enige overreding staandehoudt. Die onbestaanbare dingen kunnen nietanders dan door de band van donkere begrippen,vooroordelen en verkeerde neigingen verbondenworden. Het is ook een allergevaarlijkstestelling, waaruit de allergevaarlijkste gevolgennatuurlijk moeten voortvloeien. Want als eenheiden, zonder kennis van Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Jezus, door het enkele natuurlichtwaarachtige dingen kan doen, en zalig worden, danvolgt immers noodzakelijk dat de beschaafdeheidense en Christelijke religie, die beide totwezenlijke deugden en zaligheid leiden, niet inwezen verschillen. Dat de kennis van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezus, voor allemensen tot zaligheid niet noodzakelijk is. Dat dieNaturalisten, Socinianen en Vrijgeesten, diestaande houden dat de openbaring niets andersdoet dan de natuurlijke religie nader op te helderen,de zaak goed begrepen hebben. En dat men in eenreligie van staat, in de Vrijgeesterij, in eenheidendom, ook waarachtige deugden kan doen enzalig worden. En zo is men dan heimelijk bezig omhet eigen wezen van deugd in een heidenseschijndeugd te veranderen, en de eigenlijkeheerlijkheid van God, in het heerlijk aangezicht vanJezus, als minder noodzakelijk tot deugd enzaligheid te verdonkeren. En welke redenen ofvoorwendsels heeft men toch, om degeopenbaarde religie die men belijdt, zo bedekt enonbedachtzaam te grieven? Is het enige teerheidvan gemoed, om geen deugden in enig mens teveroordelen? Hoe verbijsterd is dan die teerheid!Want, men laat zich daardoor misleiden om deschijndeugd, tot wezenlijk nadeel van de waredeugd, voor te staan. Is het een mensenliefde, dieook de heidenen niet onbarmhartig kanveroordelen? Hoe verbijsterd, nutteloos enschadelijk is deze verkeerde mensenliefde enbarmhartigheid! Want men draagt de heidenen eenliefde toe waar ze geen nuttigheid van kunnenhebben, maar die de mensen die met of na onsleven, een onbeschrijflijke schade veroorzakenkan, waardoor ze in een verderfelijke dwalingaangaande de ware deugd, en de weg van dezaligheid vervallen moeten. Is het een indruk vande Goddelijke goedheid, die men niet verkleinen wildoor te stellen dat het de deugdzame heidenengestraft zou hebben? Hoe slecht is die indruk!

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 143

Want, die stelt een Goddelijke goedheid, die eenschijndeugd voor een ware deugd zou aanzien, endie tot verdonkering van de heiligheid enrechtvaardigheid met de eeuwige zaligheidbekronen. Wat een indruk is dat, die zo teer voorzo’n ingebeelde goedheid zorgt, maar geenzwarigheid maakt, zoiets te stellen waardoor dewezenlijke goedheid, heiligheid, rechtvaardigheiden heerlijkheid, die in het geven van Jezus Christusgeopenbaard is, als minder noodzakelijkverdonkerd moet worden? Of is het eennederigheid, die zwarigheid maakt om aangaandede deugden en zaligheid van de heidenen eenbepaling te maken? Maar, wat moet men van dienederigheid toch denken, die zwarigheid maakt tegeloven wat Gods Woord zo duidelijk leert? Watvoor nederigheid is het, die zich onderwindt diewaarheid, dat de zaligheid in geen ander is dan inChristus Jezus, en dat alle heidenen in deze wereldzonder God hebben heen gewandeld, teverloochenen of ellendig te verdraaien? Meentmen dat Christus die zaligheid voor hen hadkunnen verdienen, en hen, zonder kennis, geloof enliefde van God en Christus, mededelen, dan meentmen dat Christus verdiend heeft dat mensen, dietot ontluistering van Gods heerlijkheid op dezeaarde hebben geleefd, in de hemel zouden komen.Zou men dan ook niet kunnen stellen, dat demeeste mensen, die zonder kennis, geloof enbekering sterven, door Christus Die zij niet kennen,toch zalig worden, en dat men die uitdrukkingen,die van de noodzakelijkheid van kennis, geloof enbekering spreken, maar verklaart van eennatuurlijke kennis en geloof, of het alleen toepastop die mensen, aan wie de evangelisten en deapostelen, toen zij op de aarde waren, in de eersteplats geschreven hebben? Waar wil dit heen?Heeft misschien een oude godgeleerde in zijnhaasten iets geschreven, en hebben sommigen, dieverstandig en deugdzaam zijn, enig gevoelen datdaarheen helt alsof men sommige heidenen dedeugd en zaligheid niet mag afpraten; toch zou heteen onbetamelijk vooroordeel zijn, gesproten uitverkleefdheid aan menselijk gezag, wanneer menhet liever met die mensen, dan met de klarewaarheid en de Heilige Schriften wilde houden.Vreest men dat men zelf, met vele andere mensendie de roem van deugdzaam hebben, en gewendzijn de deugd liever uit enige heidense zedelessenaf te leiden dan uit Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Jezus, die roem van deugdzaamverliezen zou, als men beleed dat de deugden vande heidenen maar blinkende zonden waren, laat

men dan toch eens bedenken of het niet een grotewinst zou zijn, wanneer men die ongegronde roemen de daarop gebouwde hoop, in dit leven nogverliezen mocht, opdat men een meer gegrondedeugd en hoop in Christus mocht terugvinden.

Laat men zich toch niet ergeren aan dezeaanmerking. Want het vloeit natuurlijk voort uit deuitdrukking en het oogwit van de apostel, en hetkan in onze dagen niet genoeg ingescherptworden.

////. Dat de beminde lezer nu ook een weinignader tot zichzelf geliefde te keren, om zich teonderzoeken hoe hij zelf omtrent de godsdiensttoch mag bestaan. Herinner eens dat groteonderscheid tussen de natuurlijke zedeleer en deChristelijke godzaligheid. Tussen de algemenewerkzaamheden van natuurlijke mensen, en deechte bevindingen van oprechte Christenen,waarvan wij boven spraken. Hoe staat het metuzelf? Bent u ook slechter dan beschaafdeheidenen, die zich door het natuurlicht lietenbewegen om zich in natuurlijke betrachtingen vande deugd te oefenen? Bent u ook zo onnatuurlijkgeworden, dat u zich aan grovere ondeugden, vanongodsdienstigheid, onrechtvaardigheid,onmatigheid, onlijdzaamheid en leugens, tegen deopenbaring en het natuurlicht beide, hebtovergegeven? Dan zou uw rampzaligheid immerszwaarder zijn dan die van de heidenen. Want,hoewel hun beste deugden blinkende zondenwaren, echter zijn de uwe in trappenonbeschrijfelijk veel groter. Immers, zij namen nogde zweem van de deugden aan, maar u vertraptalle schijnt van deugd, en geeft u openlijk aan degrofste ondeugden over. Zij zondigden tegen hetnatuurlicht, maar u tegen natuur en openbaringbeide. Hoe onverdraaglijk zou dat verwijt toch zijn,dat u van de beschaafde heidenen zou moetenlijden, wanneer u met hen in de eeuwigeverdoemenis zou liggen! Of denkt u dat u eengodsdienstig en deugdzaam mens bent, zie dantoch eens met bedaardheid toe of uwgodsdienstigheid en deugd wel beter is dan die vanbeschaafde heidenen, of tijdgelovigenaamchristenen. Bezit u ook die verhevengodzaligheid van echte Christenen? Kent u Godsheerlijkheid zoals het zich in het aangezicht vanJezus vertoont? Kent u het aangezicht van Jezuszodanig, dat u Gods heerlijkheid er levendig enbevindelijk in hebt aanschouwd? Is het levendig enbevindelijk aanschouwen van Gods heerlijkheid, inhet aangezicht van Jezus, het voornaamstebeginsel en beweegreden van uw geloof, hoop,

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6144

liefde, bekering, godzaligheid en deugd geworden?Is het niet? Bent u van het aanschouwen van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezusvervreemd? Ach! Dan bent u nog geen echteChristen of deugdzaam mens! U hebt Godsheerlijkheid nog nooit recht gekend, zoals het totzaligheid nodig is. Al uw gestalten, aandoeningenen deugden, hoe levendig, hartelijk en heerlijk zeook zijn mogen, zijn in de grond niets anders danellendige, natuurlijke, zondige schijndingen,waarmee u zichzelf misleidt. Want het wezen vanhet Christendom, het aanschouwen van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Christus, is in aldie dingen niet te vinden. Hoe gevaarlijk is uwstaat! Want God kan Zijn heerlijkheid nietverloochenen. Elk mens, die Hij geschapen heeftom Zijn heerlijkheid te kennen en te erkennen, zalhet moeten opmerken en ondervinden. Leert menhet hier, in de zachte spiegel van Jezus’aangezicht, tot zaligheid niet bevindelijk en levendigkennen, dan zal men het in het eeuwig verderf totzijn eeuwige verschrikking moeten opmerken,zoals boven reeds breder is aangemerkt.

V. Wenst iemand dan een echte Christen, eengodzalig en deugdzaam mens te zijn; wenst hij Godrecht te kennen en bij aanvang of voortgang in eenlevendig geloof, hoop, liefde, vrees, en teer leven,voorspoedig te wandelen, dan dient hij voor enboven alles ernaar te streven, dat hij Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezus rechtonderscheiden en levendig kent. Want allemoedbenemende angsten, alle onverschilligheden,dodigheden, werkeloosheden en afzwervingen, zijnlevendige bewijzen dat men bij het aangezicht vanJezus niet levendig genoeg bepaald is. Laat mendan proberen die heerlijke, zachte, zalige enlevendige spiegel van Jezus’ aangezicht gedurigvoor ogen te houden. Laat men Zijn levenoverdenken, Zijn lijden, staten en ambten, zoals onsdie in het Evangelie en in de wegen van devoorzienigheid van de genade worden voorgesteld.Laat men alle middelen gebruiken die daartoedienen kunnen. Laat men lezen, horen, spreken envragen van, en naar dat aangezicht. Maar laat menniet vergeten dat God onder dit alles in onze hartenschijnen moet, als we er recht bij bepaald eningeleid zullen worden, zoals wij direct naderhopen te vernemen.

VI. Toen God in het hart van de heiligenscheen, werden zij eerst DE KENNIS van Godsheerlijkheid, in het aangezicht van JezusChristus, deelachtig.

/. Ze (1) verkregen een letterlijke, zakelijke,bevindelijke, levende en geestelijke kennis,waardoor ze bij Gods heerlijkheid bedaard werdenbepaald, en het verstandig, redelijk, onderscheiden,met overreding opmerkten, zodat hun gemoed engedrag daarnaar gevormd werd. (2) Deze kenniswas het eerste en voornaamste voortbrengselvan Gods zaligmakende werking in hun harten.Want alle andere genaden en gestalten lagen er inopgesloten, en moesten er ook onmiddellijk uitvoortvloeien. (3) Het was de enige weg en deur,waardoor Gods heerlijkheid in de ziel kon komen.Het was volstrekt onmogelijk zonder dat van Godsheerlijkheid enige redelijke bevinding of zaligheid teontvangen. Jes. 53:11; Joh. 17:3.

//. Daarom volgt dan, (1) dat zij, die eenwaarachtige kennis van geestelijke dingendeelachtig zijn, ook zaligmakende genade bezitten.En dat zij, die van deze kennis ontbloot zijn, ookalle zaligmakende genade missen. (2) Men moetverder besluiten dat zij, die naar zaligmakendegenade, naar echte bevindingen van geestelijkedingen streven, zich eerst en meest moetenbemoeien om een waarachtige kennis ervandeelachtig te worden.

///. Hoe gevaarlijk zijn zij dan aan het dwalen,en hoe verschrikkelijk bestrijden zij God, Zijngenade en hun eigen zaligheid, die de waarachtigekennis verachten, verdenken en overslaan! (1)Toch maken allerlei mensen zich aan zo’nverachting schuldig. q Men kan gemakkelijkbegrijpen hoe de bedorven geestdrijvers daartoevervallen. Want omdat hun redeloze en geestelozeverbeeldingen en aandoeningen, die van allewaarachtige kennis ontbloot zijn, geen bedaardonderzoek kunnen verdragen, daarom veroordelenzij alle kennis, als natuurlijk en vleselijk. qq Het isook wel na te gaan hoe geruste zondaars van derechte kennis zo laag denken, spreken, enuitroepen: men weet genoeg als men er maarnaar doet; of, die niet veel weet zal ook nietveel verantwoorden. Want die ongelukkigemensen menen daardoor hun onkunde, traagheiden zorgeloosheid te verschonen. Maar zijbedenken niet dat ze noodzakelijk kwaad doen, alsze naar hun weten doen, omdat hun begrippen vanGod, van zichzelf, en van alle geestelijke dingenverkeerd en kwaad zijn. Ze hebben het nietopgemerkt dat het volk dat zonder kennis is,verloren gaat, en dat God met vlammend vuurwraak zal doen over hen, die God niet kennen. 2Thess. 1:8. qqq Maar hoe komt het toch datsommige van Gods echte kinderen, die de

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 145

beginselen van de waarachtige kennis deelachtigzijn, vaak zo spreken, alsof de kennis, zonderonderscheid, niet nodig, ja schadelijk was? Zou hetook zijn, dat hun geweten hen aanzegde, dat zeongemeen klein, donker en verward in de rechtekennis waren, en daarenboven onderhevig zijn aaneen schandelijke schaamte en traagheid in hetzoeken ernaar? Zou het ook zijn dat ze dit gebrekop deze wijze probeerden te bedekken, om deroem van bijzondere geestelijkheid, die ze bijzichzelf hebben opgevat, of van anderenonbedachtzaam ontvangen, des te beter tebewaren? Misschien hebben sommigen zich, dooreen blinde achting voor anderen die zoonbedachtzaam spraken, laten misleiden om henzonder bedaard onderzoek daarin blindelings na tevolgen. Maar de meesten komen daartoe door eenkwalijk bestuurde goede bedoeling. Ze merken datvele mensen zich met een dode woordenkennisvan geestelijke zaken vergenoegen, en er eenongelukkig misbruik van maken. Dit willen zij metalle ernst tegengaan. Ze zijn daarin zeer te prijzen.Maar ze voeren die goede bedoeling nietverstandig uit. Ze onderscheiden die dodewoordenkennis niet duidelijk genoeg van eenlevende, en ook niet het onbetamelijk misbruik vande kennis zelf. Ze spreken van de kennis, zonderonderscheid, zo laag en onvoorzichtig, dat menigeenvoudig mens op die gedachten kon komen, datalle kennis onnodig was, en opgeblazen maakte.En zo maakt men dat vele mensen ook jegens dewaarachtige kennis, dat eerste en voornaamstegenadegoed, met verachting worden aangedaan.Hoe vermetel is dit gedrag in een zaak van zo’ngewicht, waardoor men in de verbeelding van nutte doen, meer schade dan voordeel doet! Wat voornut zou hij toch doen, die de geveinsden wildeontdekken, en intussen daarvan zo onvoorzichtighandelen, dat de meeste mensen daardoor op diegedachten kwamen, dat de ware godzaligheid zelf,en de openbaring ervan naar buiten, onnodig, jagevaarlijk was? Men moet dan deongenoegzaamheid van de letterlijke kennis, en deschadelijkheid van het misbruik ervan, duidelijkaanwijzen; maar zo voorzichtig en onderscheidendaarvan handelen, dat men de letterlijke engeestelijke kennis zelf in geen verdenking brengt.Zegt Paulus, 1 Kor. 8:1, de kennis maaktopgeblazen, dan spreekt hij daar, zoals onzeoverzetters hebben aangemerkt, van een kennisdie sommigen voorwendden, van een verbeelding,en niet van het wezen van een waarachtige kennis,zoals uit het 2e vers duidelijk te zien is. Want de

ware kennis is het rechte middel om zich rechtootmoedig te gedragen. Joh. 17:3. (2) Hoewel eenongegronde verdenking van de kennis zo’n grotezonde niet is als de verachting en de veroordelingervan, toch moet het voor een zeer schadelijkedwaling en ondankbaarheid gehouden worden. Enhieraan maken vele van Gods kinderen zich in hunhaasten schuldig, door een kwade besturing vanhun zucht naar oprechtheid. Want ze zijn dikwijlsbevreesd dat ze zichzelf bedrogen hebben, of nogmisschien bedriegen zullen, omdat ze vangeestelijke dingen een letterlijke en zakelijke kennishebben. Men hoort vaak deze klacht: “ik ben in diedingen onderwezen, en heb ze duidelijk onder mijnbevatting; ik weet en versta het, hoe Godskinderen werken; en ik werk ook zo, omdat ik hetweet. Ach! Ik vrees dat al mijn werkverstandswerk zal zijn, en dat mijn kennis mij nogbuiten Christus zal houden, en tot verzwaring vanmijn oordeel verstrekken! Had ik wat minderkennis, en kon ik dan zo hartelijk werken als dezeen die van Gods tere kinderen, dan zou ik eerderdenken dat mijn bevindingen echt en recht waren.”Als men deze klacht van nabij beschouwt, danblijkt het dat deze zielen, die zich verbeelden dat zeteveel kennis bezitten, nog veel te weinig hebben,en dat ze zich door gebrek aan kennis, niet alleentot onnodige kwellingen van zichzelf, maar ook totgrote zonden en ondankbaarheden latenvervoeren. Ze dienden veeleer te klagen: ach! Datik zo weinig kennis bezit! Want als ze wat meerkennis bezaten, dan zouden ze zien dat deletterlijke kennis een noodzakelijk middel is om totde zaligmakende kennis te komen. Want deHeilige Schriften, die buiten alle tegenspraak hetmiddel tot geestelijke verlichting zijn, zijn nietsanders dan woorden waarmee men onmogelijkwerken kan, als men de rechte letterlijke meningniet verstaat. Hoe groot is dan het gebrek vankennis, wanneer men zich verbeeldt, dat eenonderscheiden bevatting van het rechte middel totware genade, een middel zal zijn dat wij daarvanverstoken blijven. Vergenoegen sommigen zichmet een enkele woordenkennis: ook dat gebeurtdoor gebrek van kennis, waardoor ze de eigenlijkenatuur en het rechte doeleinde van dewoordenkennis niet recht kennen. Hadden zijonderscheidener kennis, dan zou het een middelzijn waardoor hen dit misbruik spoediger ontdektkon worden. Immers mag men het misbruik aan dekennis zelf allerminst wijten. Bezaten dezeachterdochtige zielen meer kennis, dan zouden zezien dat alle geestelijke werkingen van Gods

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6146

kinderen een waarachtig verstandswerk zijn. Wanthet eerste werk, dat de Heilige Geest in de hartenvan de uitverkorenen verricht, bestaat daarin datHij hun verstand verlicht, opdat ze door het middelvan de woordenkennis bij de zaken zelf bepaaldmogen worden, om die onderscheiden, bevindelijken levendig te kennen en te weten. Hetzaligmakende geloof bestaat ook in geestelijkkennen en weten. Jes. 53:11; Ef. 1:17,18. Alleoverige werkzaamheden van de godzaligheidmoeten uit dit kennen en weten voortvloeien, als zerecht zullen zijn. Alle ongestalten, afzwervingen enwerkeloosheden van Gods kinderen ontstaandaaruit, dat hun kennis niet recht opgewekt enlevendig is. Want zo gauw ze maar bij de zakenbepaald worden, en die zoals ze zijn, levendigbeginnen te kennen en te weten, dan nemen hungestalten en werkzaamheden een andere keer.Aan welke zonden en ondankbaarheden makendeze geslingerde zielen zich dan in hun haastenschuldig! Ze denken en spreken alsof alle echtebevindingen en werkzaamheden van de godzaligenniets anders dan verstandeloze driften waren. Zeverachten het eerste en voornaamstevoortbrengsel van Gods zaligmakende genade, dekennis, die God door Zijn schijnen in het hart heeftgelieven voort te brengen. Zegt men: “er is tochook een algemene, dode en natuurlijke kennis,waarmee de mensen verloren gaan”. Het is dewaarheid. Maar dat neemt niet weg dat hetzaligmakende geloof ook in een kennen en weten,hoewel van en geheel andere natuur, gelegen is, endat hij die dit veracht, zich zeer ondankbaargedraagt. Het onderscheid tussen een algemene,dode en natuurlijke kennis aan de ene kant, en eenbevindelijke, levende en geestelijke kennis aan deandere kant, is ten dienste van eenvoudigen naarvermogen duidelijk aangewezen, in een uitgebreideaantekening, boven, blz. 105-106, te vinden. Menzie ook de Aanmerkingen over Zach. 3:9, §28,II, //, en de Aanmerkingen over Ps. 119:75,boven, blz. 94. (3) Het is ook eindelijk een zeerschadelijke dwaling, wanneer men de waarachtigekennis onbedachtzaam overslaat. Velebekommerde mensen zijn naar een zaligmakendeovertuiging, geloof en bekering zeer begerig. Zearbeiden en woelen om zich die dingen op tedringen. Ze bidden en smeken dat God hen diedingen schenken mag! Maar ze vorderen niets.Wat is de reden? Deze. Ze hopen dit alles zondereen waarachtige kennis te verkrijgen. Sommigevan Gods kinderen wensen van harte in geloof,liefde, ootmoed en godzaligheid toe te nemen.

Maar ze vorderen niet. Waarom? Ze zien hettoenemen in de ware kennis van deze dingenvoorbij. En zo werkt men zichzelf vruchteloos af,zoals men zich eveneens aan een verachting vanhet eerste voortbrengsel van de genade, dewaarachtige kennis, schuldig maakt.

////. Wenst men dan de zaligmakende genade bijaanvang of voortgang te ondervinden; wenst mende ware godzaligheid recht te betrachten, endaarin voorspoedig toe te nemen, dan moet menvoor en boven alle dingen naar een letterlijke,zakelijke, bevindelijke, levendige en geestelijkekennis streven. Men moet alle middelen die Goddaartoe verordend heeft, vlijtig gebruiken, GodsWoord naarstig onderzoeken, overdenken, horen,en daarover met anderen spreken. Maar onder ditalles moet men niet vergeten dat wij daarenbovenGods onmiddellijk schijnen in het hart nodighebben, wanneer deze middelen gezegend zullenzijn.

VII. Wanneer God in de harten van deheiligen geschenen had, waren zij DE

VERLICHTING der kennis deelachtig geworden./. God schonk hen (1) geestelijk licht, dat is, een

bovennatuurlijke hebbelijkheid, waaruit diegeestelijke kennis geboren werd. (2) Hij verlichttehun kennis, en begiftigde ze met een grotere trapvan onderscheiden klaarheid en levendigheid.

//. Hieruit kan men de volgende waarhedenveilig afleiden. (1) Alle geestelijke kennis wordt uitgeestelijk licht geboren. Waar geen geestelijk lichtis, daar kan ook geen geestelijke kennis zijn. Waarintegendeel geestelijk licht is, daar moet ookgeestelijke kennis komen. Want geestelijk licht engeestelijke kennis hebben op elkaar eenbetrekking, als een hebbelijkheid op zijndaadwerkelijke oefening, en als de redelijkheid opzijn redelijke daden. Is het nu onmogelijk dat eenredeloos schepsel, dat van de hebbelijkheid van deredelijkheid ontbloot is, redelijke daden zouoefenen, zo kan het ook niet gebeuren dat eenmens zonder geestelijk licht geestelijke kennis zoubezitten. En zoals een mens die de hebbelijkheidvan de rede deelachtig is, met de tijd redelijkedaden doet, zo openbaart zich ook het geestelijklicht in het voortbrengen van geestelijke kennis.Verder, zoals men uit redelijke daden tot hetaanwezen van de redelijke hebbelijkheid veiligbesluiten mag, zo kan men ook uit de geestelijkekennis van het bestaan van het geestelijke lichtvolkomen verzekerd zijn. (2) Men moet ook in degeestelijke kennis zeer verschillende trappen vanlicht, duidelijkheid en levendigheid, zorgvuldig

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 147

aanmerken. Soms kan de geestelijke kennis zodonker en flauw zijn, dat men met de zaken diemen kent, niet naar behoren kan werken. Dit leertde dagelijkse ondervinding alle kinderen van God.Ze zijn een waarachtige geestelijke kennis van hunrampzaligheid, en van de verlossing die in Christusis, deelachtig geworden, en zullen het ook eeuwigbehouden. Maar die kennis kan vaak zo donker enflauw zijn, dat die waarheden, die ze kennen endaadwerkelijk beschouwen, geen grote kracht ophet gemoed en de wandel doen. Soms kan de trapvan licht, duidelijkheid en kracht zeer groot zijn.Hoewel niemand, die een waarachtige geestelijkekennis bezit, in een volstrekte onkunde weer kanvervallen, zijn echter de trappen van de verlichtingvan de kennis zeer veranderlijk. Die vandaag eendonkere kennis heeft, kan binnenkort een groteverlichting daarvan ontvangen. En die vandaag eenzeer opgeklaarde kennis heeft, kan morgen doorverschillende oorzaken zeer donker zijn. (3) Alsdan iemand begerig is dat hij bij aanvang eenwaarachtige geestelijke kennis mag ontvangen, ofdat het bij voortgang meer verlicht mag worden,dan moet hij zich aan de verlichtende genadeaanbieden, dat die hem bij aanvang of voorgang deverlichting schenken mag. Want het is onmogelijkdat iemand zonder dat geestelijk licht eengeestelijke kennis oefenen zou. Als een blinde, ofiemand die een duister gezicht heeft, begerig is omonderscheiden en duidelijk te zien, dan dient hijnaar een middel om te zien, waardoor dehebbelijkheid van het gezicht herstelt of versterktkan worden. Wat zou u toch wel denken vaniemand die een blinde wilde overreden dat hij hetvermogen had om te zien, en dat hij niet nodig hadde geneesmiddelen van een ervaren dokter totherstelling van het gezicht te gebruiken, maar diede blinde man gedurig vermaande om nauwkeurigtoe te zien? Hetzelfde handelen zij met geestelijkblinde zondaren, die hen tot de oefening van eengeestelijke kennis vermanen, en hen de rechte wegtot geestelijke verlichting verbergen of afraden. Enzo buitensporig een blinde handelen zou, wanneerhij verschillende boeken en spiegels kocht om telezen en zich te beschouwen, maar de raad vaneen ervaren dokter, om van hem ogenzalf tot eenonfeilbare herstelling van het gezicht, vergeefs teontvangen, in de wind sloeg; zo uitzinnig handeltook een blinde zondaar, wanneer hij zich vermoeitom geestelijke dingen geestelijk te kennen, maarweigert als een blinde tot Christus tot verlichtingde toevlucht te nemen.

///. Die in dit stuk, waarvan de zaligheid in tijden eeuwigheid afhangt, verstandig en getrouw metzichzelf en anderen wil handelen, moet vooraltoezien dat hij de zaligmakende verlichting vanhet gemoed door gewisse en onbedrieglijkemerktekens nauwkeurig onderscheiden mag vaneen natuurlijk levendigheid, een geestdrijvendeverbeelding en een algemene verlichting van detijdgelovigen. Dit is zoveel te nodiger, omdat velemensen hier op allerlei manieren zeer gevaarlijkdwalen. Want sommigen zijn zo lichtvaardig, dat zegenoemde schijndingen, tot hun eeuwigonherstelbaar verderf, voor de waarachtigeverlichting houden. Anderen zijn zo vreesachtig,dat ze de bovennatuurlijke verlichting van deHeilige Geest als een natuurlijk algemeen werkaanmerken. Nog anderen laten zich uitverschillende beginselen bewegen om zo tedenken, te spreken, en zich te gedragen, alsof menin dit gewichtige stuk, aangaande zichzelf of eenandere, altijd in een volstrekte onzekerheid moestblijven, en nooit tot een gegronde en onbedrieglijkezekerheid kon komen. Hoewel deze laatstedwaling dikwijls de schijn van de voorzichtigheid,van de getrouwheid, en van een bijzonderdoorzicht in geestelijke dingen probeert aan tenemen, echter moet men het als een schadelijkeonvoorzichtigheid, trouweloosheid en donkerheidveroordelen, die tegen vele waarheden van deHeilige Schriften en van de Hervormde leer strijdigis, en die voortvloeit uit verschillende beginselenvan eigen wijsheid, zelfgekozen leiding, donkerheidaangaande het wezen van de genade, of eenredeloze vreesachtigheid. Temeer omdat het rechtgeschikt is Gods kinderen van hun troost, en Godvan Zijn eer te beroven. Men kan, God zij dank! indeze belangrijke zaak tot een zedelijke zekerheidgeraken, en grondig genoeg onderscheiden watzaligmakend, en wat natuurlijk algemeen licht is.Maar hier moet men de uiterste omzichtigheidgebruiken, om bedrieglijke merktekens vanonbedrieglijke duidelijk te onderkennen. Sommigennemen tot een zeker merkteken aan, dat ze hetlicht dat ze ondervinden, in hun macht niethebben, om het naar hun welgevallen zelf teveroorzaken. Hoewel deze misvatting zeeralgemeen is, is het echter de bedrieglijkheid zelf.Want daardoor zou men ook bewijzen kunnen datmen natuurlijke ziekten, loomheden, en de daartegenoverstaande gezondheid en natuurlijkelevendigheid, als geestelijke zaken moestaanmerken, omdat men die dingen ook niet in zijnmacht heeft om ze naar welgevallen te

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6148

veroorzaken of te verdrijven. Hoe verstandeloosdit besluit ook is, echter vindt men vele menen die,tot hun eeuwig onherstelbaar verderf, ditallerongelukkigst besluit maken. Want ze hebbeneen natuurlijke redeloze vlugheid en levendigheid,die van hun lichaamsgestel, het fatsoen, of anderelichamelijke dingen afhangen. Ze ondervindengelijksoortige verwardheden en beklemdheden. Zeworden aangename en onaangenameverbeeldingen gewaar. Ze zien dit aan alsgeestelijk licht en duister. Welk bewijs hebben ze,dat ze het daarvoor houden mogen? Dit. Zekunnen zich deze dingen naar hun welgevallen nietgeven, en ook niet afnemen. Dit is naar hungedachten bewijs genoeg, om zonder verderonderzoek te besluiten, dat dit licht door Godszaligmakende genade in hen gewerkt is. Gewis, deogen van hen, die het heil van hun naastenbeminnen, moeten wel van droefheid overlopen,wanneer ze horen dat sommigen dit als een veiligmerkteken van iemands genadestaat lichtvaardigmisbruiken. En ach! Dat Gods echte kinderen indit stuk verstandiger handelden! Maar ook zij, diede waarachtige bovennatuurlijke verlichting van dezaligmakende genade deelachtig zijn geworden,laten zich door deze bedrieglijke stelling menigmaalmisleiden, om zich ten aanzien van deomstandigheden grote schade toe te brengen.Want, zoals menigeen enkel lichamelijkeverwardheden en benauwdheden als verbergingvan Gods aangezicht, of als tekens van Godsvreselijk ongenoegen aanziet, tot zijn beangstigingen moedbeneming, zo kan hij ook een lichamelijkeen natuurlijke levendigheid, opgewektheid, envrolijkheid voor een bijzondere verlichting houden,zich daar zonderling mee vermaken, en omtrenthet zoeken naar de wasdom en beoefening van hetwaarachtige geestelijke licht onverschilligerworden. Daar hij toch in die levendigheid minderverlichting ondervindt dan op een andere tijd, toenhij zich verbeeldde veel duisterder en van Godverlaten te zijn. En welke reden heeft hij voor diemisvatting? Deze. Ik heb dat licht en duister niet inmijn macht. Ik kan het mij naar mijn welgevallenniet geven en ook niet afnemen. Daarom moet heteen licht zijn, dat Gods genade in mij gewerktheeft. Er zijn er ook die een zinnelijke gevoeligeverruiming en blijdschap, tot een veiligmerkteken van de waarachtige verlichting stellen.Maar dit is van diezelfde natuur en waarde als hetzojuist genoemde. Want zulke zinnelijkeverruimingen kunnen ook uit enkel natuurlijkeoorzaken voortkomen. En integendeel kunnen

Gods kinderen waarachtige verlichting van Godontvangen, en toch wegens een ontsteld lichaam,of andere omstandigheden, die zinnelijkeverruiming missen. De onheilen, die dezemisvatting in de wereld brengt, zijn diezelfde die uithet eerstgenoemde bedrieglijke merktekenvoortvloeiden. Anderen stellen het merkteken vangeestelijk licht in zekere trappen vangodzaligheid, die naar hun gedachten daaruitgeboren moeten worden. Maar ook dit is een zeerschadelijke misvatting. Want hoewel men de boomaan zijn vruchten veilig kennen kan, echter zou hijzeer dwalen, die niet het wezen, maar zekere trapvan schoonheid en volmaaktheid van de vruchtentot een merkteken van de natuur en het leven vande boom wilde stellen. Immers, alle merktekensvan de natuur van dingen moeten niet gesteldworden in de omstandigheden en trappen, die inalle wezens en in die alleen niet te vinden zijn,maar in wezenlijke eigenschappen, die alle wezensen die alleen bezitten. De schade die genoemdemisvatting veroorzaakt is wel zo groot enverderfelijk niet, als die welke de beide eerstestellingen aanbrengen, omdat onboetvaardigezondaars die van het wezen van de godzaligheidontbloot zijn, zich daarmee zo gemakkelijk nietkunnen bedriegen. Toch is die groot genoeg omdaarvoor te schrikken. Want die bedroefdemisvatting is de voornaamste oorzaak waaromvele van Gods verlichte kinderen aangaande hungenadestaat, troost en vrolijke oefening van degodzaligheid, in een treurige donkerheid blijvenzitten. Immers, een goed aantal van hen kan nooittot vastigheid van hun staat komen. Heeft meneens uit het aanschouwen van Jezus’ aangezichtenige troost genoten, dan bestrijdt men het als eenschadelijk zelfbedrog. Men verhindert zichzelf ineen bestendige en vrolijke betrachting van degodzaligheid, door gestadige verdenkingen vanzichzelf. Wat is de oorzaak? Deze. Men denkt:“als ik waarachtig geestelijk licht bezat, dan moestik zo’n trap van geloof, liefde, lijdzaamheid ensterkte in de geestelijke strijd bezitten. Die trapbevind ik niet. Daarom zal mijn licht naar allewaarschijnlijkheid maar een dwaallicht zijn.”

Zie! Zo verderfelijk is het, wanneer men in hetstellen van de merktekens van de waarachtigeverlichting mistast en lichtvaardig handelt. Ach!Dat God een ieder, die van de zielestaat en vanGods zaligmakende werkingen in het hart vanzichzelf en van een ander, denken en spreken wil,de teerheid en het oneindig belang van deze dingentoch op het gemoed drukte! Gewis, die stukken zijn

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 149

zo teer en belangrijk, dat geen mens zich diende teonderwinden van zulke zaken een merkteken testellen of toe te passen, behalve dan als hijvoldoende tijd, vlijt, gebeden en arbeid besteed hadom het met de uiterste zorgvuldigheid teonderzoeken, opdat hij van de gegrondheid ervanuit zekere gronden recht grondig overreed was.

Laten we dan, onder indruk van de teerheid vande zaak, in afhanging van de leiding van de Geestin de waarheid, ook eens bezien welke deeigenlijke, wezenlijke en onbedrieglijke merktekenszijn, waaraan men de waarachtige verlichting vanalle natuurlijke levendigheid, verbeeldingen,algemene verlichtingen en alle dwaallichten, veiligonderscheiden kan.

Hier moet men vooraf aanmerken dat eenmerkteken van waarachtig genadelicht en leven,de volgende eigenschappen aan zich moet hebben.(1) Het moet in geen omstandigheid, toevalligheid,of trap bestaan, maar in een wezenlijke eigenschapof vrucht, die van het wezen zelf niet gescheidenkan worden. (2) Hieruit volgt q dat het inwaarachtige begenadigden alleen, en in geennatuurlijke mensen, hoe nabij zij ook mogen komen,of hoe hoog ze in tijdgelovige verrukkingengestegen mogen zijn, plaats moet hebben. qq Hetmoet in alle begenadigden, niet alleen degevorderde en levendige, maar ook in deallerzwakste, donkerste en dodigste, gevondenworden. Want de kleinste van Gods kinderen bezitzowel het wezen van geestelijk leven en licht, alsde allergrootste. Zoals het kleinste kind en dezwakste mens het wezen van de mensheid zo weldeelachtig is, als de grootste en sterkste held. qqqHet moet, wat het wezen en het beginsel aangaat,in alle begenadigden op alle tijden zijn, niet alleenwanneer ze opgewekt en levendig werken, maarook wanneer ze zich allerdodigst en ellendigbevinden. Want een waarachtig verlichte kan hetgeestelijk leven nooit geheel verliezen. De zalvingdie hij van de Heilige Geest ontvangen heeft, blijftin hem wat het wezen aangaat, en onderscheidthem wezenlijk van de beste tijdgelovige. 1 Joh.2:27. Een redelijk mens behoudt, in wat voor staathij ook mag zijn, de redelijkheid en de beginselenvan redelijke werkingen, die zich telkens wanneerhij werkt, openbaren, al was het ook in eenverbijstering van zinnen. Een levende vruchtboomheeft zijn leven, vruchtbaarheid, en de beginselenvan de vruchten altijd, ook midden in de winter, inzich, zodanig, dat een verstandige onderzoeker vande natuur ze duidelijk genoeg kan ontdekken, endat ze, wanneer het seizoen de vochten aan de

gang brengt, ook altijd in knoppen, bladeren,bloemen en vruchten, in mindere of meerderemate uitbreken. Het is met een waarachtigverlichte even zo gelegen. Hij heeft de beginselenvan de wezenlijke merktekenen ook altijd, in degrootste ongestalten, in zich. Ze openbaren zichaltijd vanzelf, zo gauw hij omtrent geestelijkedingen werkt, in mindere of meerdere mate.Hoewel hij zelf, of een donkere godzalige, ze nietkan vinden, zo zal toch een geoefende Christen,wanneer hij ze gezet en bedaard onderzoekt, dieook in de naarste geestelijke winter vaak kunnenontdekken. (3) Eindelijk mag men niets als eenonbedrieglijk merkteken van het geestelijke licht enleven aannemen, dat de Heilige Schrift, die, zoalsin alle zo ook in deze stukken onze enige regel entoetssteen blijven moet, niet als zodanig aan dehand geeft.

Zo’n onbedrieglijk merkteken, dat al dezeeigenschappen heeft, is dan, om tot de zaak zelf tekomen, de wezenlijke, natuurlijke uitwerking dieaan het geestelijk licht en leven alleen, in allen,altijd, en noodzakelijk eigen is. Matth. 12:33; 1 Joh.3:14. Tot deze uitwerking behoren drie stukken,waarin onze catechismus met recht het wezen vande godzaligheid stelt, namelijk, geestelijkearmoede, een levend geloof in Christus, en deechte liefde, alle drie samengenomen. (1) Heteerste stuk dan, dat tot de wezenlijke uitwerkingvan het geestelijk licht en leven behoort, is degeestelijke armoede, waardoor men zijn geheelverdorven aard, zonde, smet, schuld, en zijnvolstrekt gebrek van alle deugd, gerechtigheid enkracht, waarin men van nature steekt, zoonderscheiden, bevindelijk en levendig inziet, datmen zich als een arme voor God gedraagt. Matth.5:3. (2) Het andere is een levend geloof inChristus, waardoor men Hem, met verloocheningvan zichzelf en alle schepselen, geheel in ZijnPersoon, ambten en goederen, zonder enigeuitzondering, vrijwillig kiest en omhelst. Joh. 1:12;3:36. (3) Het derde is de liefde, dat uit dit geloofgeboren is, waardoor men een innige oprechtetoeneiging of gezindheid tot God, als verzoend inChristus, tot Jezus, tot de wet, het beeld, en volkvan God, in zijn binnenste gevoelt, met dieuitwerking, dat men een innige afkeer en droefheidover alle zonden ondervindt, en dat men naar allegeboden met een naarstig voornemen begint televen. Gal. 5:6; 1 Joh. 3;14; Matth. 7:21.

Maar hier dient men weer aan te merken, (1) datmen deze drie stukken moet samenvoegen. Wantde echtheid van het ene moet uit het andere

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6150

openbaar worden. (2) Men moet hier ook in geengeval op de trappen van volmaaktheid ofonderscheidenheid, maar op het wezen van dezevruchten zien. Want men kan ook uit een vrucht,die door verschillende toevallen tot zijnvolkomenheid niet is gekomen maar door wormenbeschadigd is, van de levendigheid van eenvruchtboom veilig oordelen. Het geestelijk licht enleven bevindt zich midden in de duisternis en dedood die in het vlees is overgebleven. Hieromontmoet men tussen armoede, geloof en liefde, ooknog de tegenovergestelde vruchten van het vlees,die tegen de vruchten van de geest strijden en zeonvolkomen doen blijven. Gal. 5:17. (3) Eindelijkdient men hier ook nog de tijden te onderscheiden.Want hoewel deze vruchten aan het geestelijk lichtaltijd eigen zijn, echter zijn ze er op de ene tijdanders, dan op de andere. Immers, zoals eenvruchtboom de vruchtbaarheid altijd in zich heeft,maar het anders in de winter en weer anders in dezomer en herfst openbaart, zo heeft het geestelijkleven ook deze vruchten altijd in zich, maar andersin een geestelijke winter, en weer anders in eengeestelijke zomer.

Onder genoemde bepalingen mag men deze driestukken voor veilige en onbedrieglijke kenmerkenvan geestelijk licht en leven houden. Want (1) zezijn aan het geestelijk licht en leven alleen eigen.Ze kunnen van geen natuurlijke levendigheid ofalgemene verlichting, hoe verheven ze ook zijn,voortkomen. De levendigste en hoogste natuurlijketijdgelovige aandoeningen, verbrekingen,verrukkingen, verruimingen en ijverigste werkingenvan spreken, bidden en andere bezigheden, zijn vandeze wezenlijke vruchten geheel ontbloot. Al hunverbrekingen zijn maar oppervlakkigeaandoeningen van redeloze beroeringen ofwettische benauwingen over deze of gene groverezonde en straf, zonder dat bedaarde, redelijke,bevindelijke, levendige en ootmoedige inzicht in zijngeheel ontblote toestand, dat in de allerzwakstevan Gods oprechte kinderen, ook dan wanneer zijhet slechtst gesteld zijn, zeer goed te ontdekken is.Al hun ingebeelde geloofsoefeningen zijn maarongegronde, lichtvaardige en oppervlakkigetoeëigeningen van enige beloften en goederen,zonder daadwerkelijke, bedaarde, armoedige,bevindelijke, levendige werkzaamheden enomhelzingen van Christus Zelf, zoals Hij in hetEvangelie wordt aangeboden, welke in deallerzwakste gelovige duidelijk te vinden zijn. Alhun blijdschappen, bevindingen, en werkingen zijnmaar oppervlakkige vertoningen, waar niet het

minste van liefde tot God, van bedaardetegenstand tegen alle zonden, en van een terezucht en strijd tot een nauwgezette godzaligheid tebespeuren is. Ze slaan deze dingen over, en gevenzich vaak aan het tegengestelde des teonbedachtzamer over. (2) Bovengenoemdevruchten zijn verder aan het geestelijk licht enleven zo natuurlijk en noodzakelijk eigen, dat ze inalle begenadigden, niet alleen de meestgevorderde, maar ook de allerzwakste, zo veel hetwezen aangaat, duidelijk genoeg gevondenworden. (3) Ze zijn ook altijd in hen. Het kangebeuren dat ze in het begin, in geestelijkewintertijden en in uren van verzoekingen, zoingewikkeld verborgen liggen, dat een begenadigdezelf, of een andere ze zo direct niet kan opmerkenof daarvoor houden. Maar op een andere tijdontwikkelen ze zich, en maken zich onderscheidenopenbaar. Ja, wanneer iemand, die in geestelijkedingen enig doorzicht heeft, ze met voldoendebedaardheid en wijsheid onderzoekt, dan kan hij zeook in de zwaarste winter in hun beginselen zoduidelijk tegenkomen en aantonen, dat ook eenkind van God in de allerslechtste toestand ze inzich kan vinden. Hoewel hij ze veelal voor geenechte vruchten houden durft. (4) Eindelijk wordendeze vruchten ook in Gods Woord zelf als echtemerktekens van waarachtig geestelijk licht enleven opgegeven. Matth. 13:33; 5:3; Joh. 1:12;3:36; Gal. 5:6; 1 Joh. 3:13; Matth. 7:21. Daaromkan men dan volkomen veilig zijn dat allen die dezedrie vruchten bezitten, het geestelijk levendeelachtig zijn, en integendeel dat allen die daarvanontbloot zijn, het ook nog missen. Men mag zichverzekerd houden dat tot het wezen van hetgeestelijk leven niet meer, maar ook niet mindervereist wordt.

Het zou misschien zeer nuttig zijn wanneer menzich in het onderzoeken van zijn eigen staat, of dievan een ander, of in het besturen van onsterfelijkezielen, aan deze weinige en veilige merktekensalleen hield, en al de bijzondere stukken tot dezeweinige hoofden bracht. Want een voornamereden waarom vele zielen in gedurige slingeringenzonder vastigheid heengaan, is ook deze dat mende merktekens al te zeer vermenigvuldigt en al teverscheiden voordraagt. Immers, vele zielenkomen daardoor in verwarring. Ze zien dikwijlsiets aan, dat maar op een andere maniervoorgedragen wordt, alsof het iets vreemds was,waarvan zij geen bevinding hebben; wat zijlevendig in zich gewaar worden wanneer het maarop een gewone manier, kort en duidelijk wordt

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 151

voorgesteld. Ik beken, in elk van de drie genoemdemerktekens zijn verschillende bijzonder stukken,die men onderscheiden en duidelijk moet aanwijzenen verklaren, opdat men van het geheel een waaren grondig begrip mag hebben. Men kan elkbijzonder stuk ook zeer gevoeglijk in eensamenspraak, oefening of leerrede gebruiken, entoepassen tot ontdekking of bevestiging van demensen, en aantonen dat de andere stukken in hetgeheel niet kunnen zijn, waar dit wezenlijkegedeelte ontbreekt. Of dat zij, die een wezenlijkgedeelte hebben, ook de andere stukken, diedaarvan niet gescheiden kunnen worden,deelachtig zijn, zoals Johannes, 1 Joh. 3:14,handelt. Ook kan het zeer nuttig zijn dat menaantoont hoe in allerlei werkzaamheden vangodzaligen, al deze stukken samenlopen. Zo kanmen in een echte honger en dorst naar Godsgerechtigheid, of in een geestelijke waarachtigebegeerte naar Christus, alle wezenlijkeeigenschappen en vruchten van het geestelijk lichten leven helder genoeg ontdekken, en aangeslingerde zielen tot bemoediging aantonen. Maarhet zou voor eenvoudige zielen zeer nuttig kunnenzijn, wanneer men die zaken, zoveel mogelijk is,naar die bekende, verklaarde en bewezenhoofdstukken schikte, om hen voor verwarringzoveel mogelijk is te bewaren. Sommigen kondenmisschien vrezen dat men op deze wijze vervallenzou om telkens hetzelfde te zeggen. Maar dit isgewis een nodeloze vrees. Want stel eens datiemand voorgenomen had verscheidenzinnebeeldige Namen van de Heere Messias, ofhet zaligmakend geloof te verklaren. Zou u ookdenken dat die man telkens op een onverstandigewijze hetzelfde zei, wanneer hij met eigenlijkeuitdrukkingen aantoonde dat elk zinnebeeld ons deHeere Messias, of het geloof van de uitverkorenenaanwees? Anderen konden wel eens vrezen datzij, die het alleen voor een geleerde en verstandigehandelwijze houden wanneer men in de toepassingdiezelfde zinnebeeldige uitdrukkingen, die in detekst gevonden worden, zonder daarvan enigszinsaf te wijken, stipt gebruikt, deze manier vanhandelen als onverstandig en algemeen mogenaanzien en uitroepen. Maar welke zwarigheid?Men kan zeker genoeg bewijzen dat mensen diedit doen, ongeleerd en onverstandig zijn, of dat zijdoor vooroordelen misleid zijn en in dit stuk nietgrondig of verstandig redeneren. Een dienaar vanhet Evangelie diende zoveel verstand te hebben,dat hij zich aan zulk onverstandig doen niet keerde,en dat hij liever het wezenlijk nut van eenvoudige

zielen, dan de ijdele roem van zulke mensenbedoelde. Zou een welmenende knecht vanChristus zich niet voor het aangezicht van zijnHeere moeten wegschamen, wanneer hem daar tebinnen kwam: “ik heb in de toepassing, die ik nietalleen naar de uitdrukkingen maar ook naar deverklaarde zaken moest schikken, mij stipt aanenige zinnebeeldige uitdrukkingen gehouden, dievoor eenvoudigen donker waren, opdat enigemensen die zo’n handelwijze beminnen, hetgeleerd en verstandig mochten noemen; met ditgevolg dat ik die roem verkregen heb, maar datUw eenvoudige arme kinderen daardoor onzekergebleven, of nog verwarder geworden zijn”!

VIII. De daad. waardoor God de verlichtingder kennis in de harten van de heiligenveroorzaakte, bestond hierin dat Hij ZELF inhun harten SCHEEN TOT verlichting.

/. God Zelf werkte dan door Zijn almachtigekracht onmiddellijk in hun harten, om diebovennatuurlijke hebbelijkheid van verlichting uitde duisternis daar voort te brengen. En dieverlichting waaruit de kennis van Gods heerlijkheidgeboren werd, was een onmiddellijk gevolg envoortbrengsel van dat krachtdadig schijnen.

//. Zo ziet men hier (1) dat tot verlichting vaneen ziel, behalve en boven alle middelen die degeestelijke voorwerpen aan het verstand totbeschouwing voorstellen, nog een bijzondere daadvan Gods scheppende almacht, die eenbovennatuurlijke hebbelijkheid in de ziel schept,noodzakelijk vereist wordt. Want de heiligenwaren met het heerlijk aangezicht van Jezus,waarin zich Gods heerlijkheid zeer duidelijk enlevendig vertoonde, en met de overigegenademiddelen bevoorrecht. Maar zouden zij, dievan nature blinde en duistere mensen waren, dieheerlijkheid in die spiegel ook aanschouwen, danwas het nodig dat hen nog een nieuwe weldaadgeschonken werd. God Zelf moest nogdaarenboven in hun harten schijnen, om daar eenverlichting, of een bovennatuurlijke hebbelijkheidvan geestelijk licht te voorschijn te brengen. (2)Het is ook niet genoeg dat God eenmaal in eenhart geschenen heeft. Hij moet daar ookaanhoudend voortschijnen om dat geestelijk licht teonderhouden, op te wekken en te regeren, als mengeestelijke zaken recht geestelijk en levendigkennen zal. (3) Naarmate dan de onafhankelijkeHeere Zijn schijnen in het hart geheel of ten deleinhoudt, naar die mate blijft een ziel ook duister.Integendeel wordt het in een hart bij aanvang of bijvoortgang licht, naarmate het de vrijmachtige God

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6152

behaagt door Zijn scheppend alvermogen daarin teschijnen.

///. Hier ontmoet men een vaste grond, waaruitmen de verschillende gesteldheid van de mensenonder de genademiddelen zeer grondig verklarenkan. Er zijn verschillende mensen onder eenheldere en krachtige verkondiging van hetEvangelie. Deze en gene worden in verschillendegeestelijke zaken bij aanvang of bij voortganghelder en krachtig ingeleid. Maar de meestenblijven duister en werkeloos zitten. Op de ene tijdondervinden Gods kinderen onder het horen oflezen ongewoon licht in de zaken. Maar op eenandere tijd bevinden ze zich zo donker en verward,dat diezelfde dingen hen nu zeer duister zijn. Hoekomt dit? U zult misschien denken: men kanverschillende oorzaken daarvan aanwijzen.Sommigen die het Evangelie lezen of horen, sluitenhun hart voor het licht van de waarheid, doorschadelijke vooroordelen. Anderen benevelen hunverstand door een dikke damp van schadelijkebegeerlijkheden, die hen zodanig kunnen aftrekken,dat ze niet eens bedaard luisteren. En Godskinderen benemen zich vaak het licht doorongelovige moedeloosheden, of door eeneigenzinnig woelen in eigen krachten. Het is zo.Deze dingen zijn vaak middeloorzaken, waardoorde mensen zichzelf voor de waarheid en zijnkracht onvatbaar maken. Maar het gebeurt ookdat verschillende lieden, die met geen vooroordelenboven anderen bezet waren, maar een algemeneoverreding van de waarheid bezaten, duister enonbekeerd blijven zitten. Daar anderen, die metvooroordelen en vijandschap vervuld waren, zelfsonder hun tegenwerken licht in de waarheidontvangen en bekeerd worden. Menigeen die zichverbeeldde met een zucht om bekering naar dekerk te gaan, blijft onbekeerd zitten. Daar eenander, die enkel door begeerlijkheden gedrevennaar de kerk ging, daar licht in de waarheidontvangt. Sommige van Gods kinderen komen metmoed en onderwerping onder het gehoor, of aanhet lezen. Maar onder die bezigheden worden zijzo donker en verward, dat ze nergens bij komen.Terwijl anderen moedeloos en verwardheengingen, en onder datzelfde voorstelbuitengewoon licht ontvangen. Hoe komen dezedingen? De enige grond waaruit men deze vraaggrondig kan beantwoorden, is alleen in Godsvrijmachtig schijnen te vinden. Deze worden onderhet voorstel verlicht, en met de waarheid geestelijkwerkzaam, omdat God naar Zijn onafhankelijkegenade in hun harten schijnt. Maar gene blijven

onder het krachtigste voorstel duister enonbekeerlijk zitten, omdat een vrijmachtige GodZijn schijnen in het hart naar Zijn rechtvaardigoordeel inhoudt. Deze van Gods donkere kinderenondervinden een meerdere verlichting van hunkennis, omdat hun goedertieren Vader nu, omgoede en wijze redenen, helderder en krachtiger inhet hart schijnt. Maar gene van Gods levendigekinderen worden onder het levendigste voorsteldonkerder, omdat hun vrijmachtige en getrouwebonds-God tot hun vernedering en onderwijzingZijn schijnen wat meer gelieft in te houden.

////. Ach! Dat alle leraars en toehoorders ditstuk recht begrepen, en in de zin van de gedachtenvan hun harten bewaarden. Ze zouden onder hetspreken en horen geheel anders zijn dan helaas!veelal gebeurt. (1) De leraars zouden zich welverplicht achten om uit gehoorzaamheid aan hunHeere, de waarheden zo duidelijk, onderscheidenen krachtig als hen ooit mogelijk is, voor te dragen.q Maar zij zouden zich nooit verbeelden dat zijdaardoor enige toehoorder zouden kunnen ofmoeten verlichten. qq Ze zouden voor, onder en nahun spreken tot de onafhankelijke verlichtendegenade met ootmoedige onderwerping opzien, ende verlichting van de harten er ootmoedig vansmeken, en zonder bepaling met lijdzaamheidverwachten. qqq Als ze bemerkten dat een ofmeerdere zielen onder hun voorstel bij aanvang ofvoortgang tot licht waren gekomen, dan zouden zedaarvan geen melding durven maken met eenoogmerk dat zij zelf daarvan enige roem of achtingontvangen mochten. Het zou hen zeer walgelijkzijn, wanneer een onverstandige vleier datvoortbrengsel van Gods schijnen vermelden wilde,om hen daarover in het aangezicht te prijzen. Zezouden wel in diepe neerbuiging, metaangenaamheid en dankzegging erkennen dat eenvrijmachtige God Zijn heilig en heerlijk schijnenmet hun lage spreken en gebrekkige pogingen hadgelieven te paren, maar ze zouden ook tegelijkhartelijk wensen, dat een ieder allerlevendigstgeloofde, dat zij er niets toe gedaan hadden danalleen door de kracht van de Heere devoorwerpen voor te stellen, en dat God alleen doorZijn krachtdadig schijnen dat licht veroorzaakt had,opdat dus, niet zij, maar de Heere daarvoorgeprezen werd. qqqq Als de hoorders duister enwerkeloos bleven, dan zouden ze niet moedeloosworden, en ook niet op de toehoorders toornigworden, maar met onderwerping erkennen datGod de verlichting van de zielen van hun handennooit vordert, en Zich ook niet verplicht heeft om

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 153

Zijn schijnen met hun spreken, naar hunwelgevallen altijd te vergezelschappen. Ze zoudenmet de onbekeerlijke zondaren een innigmedelijden hebben, aangezien de Heere Zijnschijnen van hun harten vrijmachtig inhield. (2)Een onderscheiden begrip en een levend geloofvan bovengemelde waarheid zou ookbuitengewoon nuttig voor de toehoorders kunnenzijn. q Het zou hen aansporen om in afhanging vanhet vrijmachtig schijnen van de Heere, de middelente gebruiken. qq Wanneer zij duister bleven, zoudenze de schuld daarvan op de leraar niet durvenwerpen, maar ootmoedig erkennen dat God Zijnschijnen in het hart van hen, die zich alleverlichting onwaardig hebben gemaakt,rechtvaardig had ingehouden. qqq Als zij onder degenademiddelen geestelijk licht ontvingen, zoudenze het aan de arme leraar ook niet toeschrijven,maar aan God, Die in hun harten geschenen had,de eer daarvan ootmoedig laten toekomen. Wantals een ziel met geestelijke dingen werken zal, danworden daartoe twee zaken vereist. Eerst is hetnodig dat de weldaden hem helder, onderscheidenen betooglijk worden voorgedragen. Wantwanneer een voorstel duister en verward is, kaneen verlicht gemoed de zaken, die verward voorhem zijn, niet als onderscheiden beschouwen.Hierom is het een onwaardeerbaar voorrecht,wanneer men onder middelen verkeert waar dewaarheden helder, onderscheiden en betooglijkworden voorgesteld. God, Die door gepastemiddelen werkt, pleegt dit ook zodanig tebeschikken, wanneer het Zijn welbehagen ismensen in de waarheid te heiligen en verder op tebouwen. Maar behalve dat voorstel is het ooknodig dat God eronder in het hart schijnt. Het ishier in het geestelijke als het in het natuurlijke zouzijn, wanneer een blindgeborene uit een geschriftbelangrijke zaken gemakkelijk lezen enonderscheiden zou leren. Hiertoe zou buiten twijfeleerst vereist worden, dat een leesbaar geschrift,waarin die belangrijke zaken onderscheiden warenvoorgesteld, voor zijn aangezicht gelegd werd.Want als er geen geschrift te vinden is, of als hetonleesbaar is geschreven, of als de zakenonverstaanbaar voorgesteld waren, dan zou hij, alshad hij zijn gezicht ontvangen, toch nietverstaanbaar kunnen lezen. Maar al had eenblindgeborene het leesbaarste geschrift voor zijnaangezicht liggen, dan zou hij toch niets lezenkunnen, als hem het gezicht door een wonderwerkniet geschonken werd. Als dan iemand, die dezedingen recht begrijpt en levendig gelooft, onder

enig middel verlicht mocht worden, dan zal hij Goddaarvan de eer moeten toebrengen. Hij zal degaven en het werk van de dienaar wel erkennenen zeer waarderen, 1 Thess. 5:12, maar hij zal deroem daarvan laten toekomen aan God, Die dezebekwaamheden in hem gelegd heeft, en door Zijnvoorzienigheid dat middel genadig beschikt heeft.Hij zal eindelijk ook vrijwillig erkennen dat dehebbelijkheid van geestelijk licht in zijn ziel, vanGods onmiddellijk schijnen in zijn hart isvoortgekomen, zonder dat de arme leraar daar ietsheeft kunnen toebrengen.

IX. De apostel BELIJDT hier eenvoudig enopenlijk: God HEEFT in ONZE hartengeschenen.

/. Hij (1) was op goede gronden verzekerd datde verlichting, die hij en zijn mededienaarsontvangen hadden, een echt voortbrengsel van dezaligmakende genade was. (2) Hij sprak daarvanvrijmoedig, niet alleen tot ware begenadigden,maar ook tot de valse apostelen. (3) En dit waszeer nuttig tot weerlegging van de valse apostelen,tot versterking van de gemeente, en totverheerlijking van de Goddelijke genade.

//. Zo (1) kan dan een Christen van deverlichting van hem en van een ander, voldoendezeker zijn. (2) Hij kan en mag het voor allerleimensen belijden, zonder daarbij te voegen dieherinnering, als ik mij niet bedrieg, die zeer velenuit een lelijke gewoonte zich zo eigen gemaakthebben. Hij moet zich niet verbeelden dat dit deenige weg is om tot stichting van zijn naasten tespreken, zoals sommige eenvoudigen denken datzij of anderen niet stichtelijk gesproken hebben alsze van zichzelf en van hun vorige oftegenwoordige bevindingen niet iets genoemdhebben. Dit is een groot misverstand. Het sprekenvan zijn bevindingen is in sommige gepastegevallen, maar niet alleen, ook niet altijd nodig ennuttig. Men kan soms meer stichten wanneer menvan stellige bevindelijke waarheden spreekt.Immers, de apostelen hebben niet alleen, en altijd,maar bij sommige gelegenheden van hunbevindingen gesproken.

///. Het is dan een gevaarlijk teken van eenverduisterd gemoed, wanneer men niet verdragenkan dat kinderen van het licht tot verheerlijking vanGod en tot stichting van de naaste, bijgelegenheden vrijmoedig verhalen hoe God bijaanvang of bij voortgang in hun hart of in dat vaneen ander, tot verlichting der kennis geschenenheeft. Een mens die zo’n verhaal veracht, of metwoorden, gebaren en werken tegengaat, gedraagt

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6154

zich als een ongelukkig kind der duisternis, dat alseen onedele nachtuil de weerschijn van Godsschijnend licht niet verdragen kan, en wiens zinnende god van deze eeuw allerongelukkigst verblindheeft door vijandschap, nijd, hovaardij, of anderebegeerlijkheden. De uitvluchten waardoor men dieblindheid en afkerigheid probeert te verschonen,zijn niets anders dan nieuwe bewijzen van eenbeklaaglijke verblinding. Men geeft voor dat menzulke verhalen van die verlichting niet goedverdragen kan, omdat gewone, onverstandig ensoms jonge mensen zich daarop verheffen, enverstandige oudere lieden verachten. Maar welkbewijs heeft men toch voor die verdenking? Zedoen een ootmoedige belijdenis van hun eigenduisternis, en roemen de vrijmachtige ontfermingdie in hun hart, dat boven anderen verduisterd was,onafhankelijk geschenen heeft. Die zo spreekt,verhoogt immers de genade, en vernedert zichzelf.Men maakt dan openbaar dat men in geestelijkedingen geheel niet zien kan, wanneer men eenbetamelijke zelfvernedering als een onbetamelijkezelfverheffing aanziet. Misschien oordelensommigen het spreken van de geestelijkeverlichting ongeoorloofd, omdat zij, die deze zaligeverlichting nog missen, er niet van mee kunnenspreken. Maar hoe vergiftig is de grond, waar ditoordeel uit voortspruit! Want men begeert datgeen mens van Gods genadewerkingen meldingmaakt, wanneer men zelf buiten staat is daarvan tespreken. En men beschuldigt Gods kinderen vanzelfverheffingen boven anderen, wanneer ze zichvernederen en de genade verheffen, en menbewijst met sprekende daden dat men zichzelfboven God verheffen wil! Is men zelf buiten staatGods onafhankelijke genade te roemen, dan diendemen immers des te ernstiger te begeren, datanderen die daartoe bekwaam zijn dat doenmochten, als men zich niet als een opzettelijkebestrijder van Gods heerlijkheid gedragen wil.Heeft men lust om in zulke gezelschappen mee tespreken, dan zou men het op een stichtelijke wijzeook kunnen doen, wanneer men zijn gemis van dieverlichting maar eenvoudig te kennen gaf,onderzoek deed naar de rechte weg waardoormen ook tot licht kon komen, en anderen opwekteom daarvan wat nader met ons te handelen. Enwat een schade of schande is het toch, wanneeriemand die van zijn eigen verlichting niet kanspreken, met een toegenegen gemoed onderverzuchtingen tot God, anderen van hun verlichtinghoort spreken?

////. Het is zeer te bejammeren dat iets van diedonkere vooroordelen ook sommige verlichtekinderen van het licht nog aankleeft. Men maaktsoms zwarigheid om een vrijmoedige belijdenis tedoen van de verlichting die God gegeven heeft. Enkan men het niet geheel ontwijken, dan kan menniet laten, of men moet dat licht verdonkeren doorvele onnodige bijvoegsels, bv., als ik mij nietbedrieg, als het maar waar is, u moet niet denkendat ik wat bijzonders heb, en dergelijke meer.Maar hebben de apostelen, de eerste Christenen,en de eerste Hervormde belijders dan ook zogehandeld? Of zijn die misschien zo voorzichtigniet geweest als zij, waarvan ik nu spreek? Nee,zal men zeggen. Men moet onze woorden zo nietuitleggen. Wij spreken dit uit nederigheid. Want deapostelen en eerste Christenen waren bijzondereheiligen, waarmee wij ons niet durven vergelijken.Maar deze oplossing zweemt wat naar deredenering van de roomsgezinden, die op onzebewijzen voor de zekerheid van het geloof, dezeuitvlucht maken, dat de apostelen en bijzondereheiligen die bezeten hebben, maar dat men van hengeen besluit op gewone godzaligen maken kan.Men moet zeker met eerstbeginnenden envreesachtigen, die uit donkerheid en zwakheid,gepaard met een zucht naar oprechtheid, zoredeneren, een innig medelijden hebben, en henmet vele lankmoedigheid Gods wegen en werkenbescheiden uitleggen. Maar men zou iemand, diezich zo’n handelwijze eigen had gemaakt uitgewoonte of uit verbeelding van nederigheid,voorzichtigheid en armoedigheid, met een heiligevoorzichtigheid wel mogen bestraffen. Immers, deverlichting van de harten wordt door Godsonafhankelijk schijnen veroorzaakt, zonder dat degrootheid of kleinheid van de mensen daarbij inenige aanmerking komt. Wanneer God in het hartvan de gewoonste man gelieft te schijnen, ziet hijeven zo waarachtig als de grootste heilige. In ditgeval is er geen onderscheid tussen beide.Wanneer een doorgeleerde natuurkundige, en eengewone eenvoudige man een welbekende vriendontmoeten, en de zon op de heldere middag deogen van hen beiden verlicht, dan kan de laatstedie vriend even goed zien als de eerste. Stel eensdat die gewone man, als hem gevraagd was of dezon hem ook had verlicht, en of hij die welbekendevriend bij dat zonlicht ook gezien had, wildeantwoorden: “als ik mij niet bedrieg, als het maarwaar is, dan heb ik hem ook gezien, maar u moetvan mij niets bijzonders denken”. Stel eens dat hij,als hem verder gevraagd was waarom hij zulke

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 155

bedenkingen toch gebruikte, waarvan de geleerdeman niets meldde, dan antwoordde: “dat is eengeleerde man, maar ik een gewone persoon; ikspreek zo uit nederigheid; ik durf mij immers metdie grote man niet in één rang te plaatsen”. Watzou u toch van zo’n nederigheid denken? Pas ditnu eens toe op hen, die uit een enkele gewoonteook zo van hun geestelijke verlichting spreken.Maar donkere en vreesachtige zielen, die zulkebepalingen, als ik mij niet bedrieg, daarbij voegen,omdat ze de zaligmakende verlichting van dealgemene niet voldoende kunnen onderscheiden,moet men, zoals boven reeds herinnerd is, van dezojuist genoemde zorgvuldig onderscheiden.

X. Die grote weldaad dat God in het hart vande evangeliedienaren geschenen had, totverlichting van de kennis van Zijn heerlijkheidin het aangezicht van Christus, was DE

OORZAAK waarom zij NIET ZICHZELF, MAAR

CHRISTUS PREDIKTEN. /. Toen zij Gods heerlijkheid in het aangezichtvan Jezus aanschouwden (1) verloor alleheerlijkheid van de schepselen zijn luister in hunogen. (2) Ze vonden daarin zo’n zaligheid, dat zijgeen aardse achting, roem, goed of vermaak,naast, zonder en tegen dat, mochten of wildenbegeren, (3) en de liefde van Christus drong henzodanig, dat zij in hun prediken geen eigen achting,voordeel of vermaak, maar de openbaring van dieheerlijkheid bedoelden.

//. Zo ziet men hier zeer duidelijk (1) dat eenwaarachtige verloochening van alle wereldsebegeerlijkheden, een noodzakelijk gevolg en tekenvan de waarachtige zaligmakende verlichting is. Alhet licht dat de mensen aanzet om eigen eer,voordeel en gemak in de wereld na te jagen, kanvan de echte soort niet zijn. Hoe meer geestelijklicht iemand deelachtig is geworden, zoveel teminder gezetheid op eigen roem en voordeel zal hijook hebben. En zoveel te meer zal hij beschaamden verlegen worden, wanneer hij merkt dat deoude mens enige aardse bedoelingen, of met list, ofmet geweld, daar tussen wil mengen. (2) Dit heeftin het bijzonder in rechtgeaarde dienaren van hetEvangelie plaats. En hoe levendiger zij Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezusaanschouwen, zoveel te meer worden zijaangespoord om niet zichzelf, maar Christus, hungezegende Heere, te prediken. Ze stemmen hethartelijk met Johannes de Doper in, toen hij

betuigde: Hij, namelijk Christus, moet wassen,maar ik minder worden. Joh. 3:301.

///. Het zou zeer nuttig kunnen zijn dat zij, dieenig licht menen te hebben, en die van geestelijkedingen tot anderen spreken, oefenen of prediken,zichzelf vaak zorgvuldig onderzochten of menChristus, dan of men zichzelf bedoelde en predikte.Wenst men dit recht grondig te doen, dan moetmen zich onderscheiden voorstellen waarin hetprediken van zichzelf, en het prediken van Christuseigenlijk gelegen is; en zichzelf dan daarmeenauwkeurig vergelijken.

Men predikt zichzelf, wanneer men bedoelt doorhet prediken zijn eigen bekwaamheid bekend temaken, en daardoor achting, liefde en voordeel inde wereld te verkrijgen. Laten we zo’nongelukkige spreker, oefenaar of prediker eenswat nader en onderscheidener beschouwen. Dieman verbeeldt zich dat hij met licht, wijsheid,geleerdheid, welsprekendheid, gaven enbekwaamheden begiftigd is. Hij richt zijn spreken,oefenen en preken zo in, dat de mensen die hemhoren, zijn genadegaven en bekwaamheden mogenopmerken, achten, bewonderen, vertellen, roemenen prijzen. Hij hoop daardoor achting, eer, roem,toegenegenheid, voordeel of andere aardse dingenin de wereld te verkrijgen. Hij is zeer begerig teweten wat de mensen van hem oordelen, en of hijook genoegen gegeven heeft. Soms wenst hij ookwel te weten of godzalige mensen door zijnspreken, oefenen of preken gesticht zijn geworden.Maar dit ontstaat zozeer niet uit een zucht tot hetheil van de godzaligen, als wel uit een hoop dat degodvruchtigen, als ze het goed voor hun zielen

1 Sommigen verklaren deze plaats alsof Johannes hiervan zijn eigen werkzaamheden omtrent Christus, en vanzichzelf sprak, zo: “Christus moet in mijn ogen, voor mijnoodzakelijker en dierbaarder worden, omdat ik bijmijzelf hoe langer hoe minder word, dat is, mijnverdorvenheid, schuld, onmacht en onwaardigheid hoelanger hoe meer ondervinden en erkennen moet”. Maar,hoewel dit een volstrekte waarheid op zichzelf was,echter werd die hier op deze plaats niet bedoeld. Het isuit de samenhang voldoende zeker dat de Doper hierniet spreekt van de achting die hij zelf, maar die anderemensen voor Christus en Johannes hebben moesten.Christus moest wassen in de achting en genegenhedenvan anderen, en meer aanhang krijgen. Hoe meerChristus wies, zoveel te meer moest Johannes in deachting van anderen verminderen. Ze moesten hunachting en genegenheden van Johannes aftrekken, aanChristus alleen geven, en Johannes maar om Christuswil beminnen. Want Christus moest de Bruidegomgeacht worden, maar Johannes alleen een vriend endienaar van de Bruidegom.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6156

gehad hebben, hem de eer daarvan mochtengeven, en zich over zijn geestelijk en bevindelijkhandelen verwonderen. Want het brengt hemweinig stichting aan, als iemand die onder zijnhandelen gesticht was, alleen van de Heiland wilderoemen, en hem te verstaan geven dat hem despreker daaronder uit het oog en het hart geraaktwas. Ontmoet zo’n ellendige zelfbedoeler mensendie zich over zijn licht, inzicht, wijsheid en gavenverwonderen, en verklaren dat zij in tijden zulkspreken, oefenen of prediken niet gehoord hebben,dan wordt zijn ziel met een tintelend genoegenovergoten. Hij zet zich rechtop om die lofrede metaandacht aan te horen. Het gelaat van zijnaangezicht wordt helder, aangenaam en vrolijk.Het vuur van eigenheid begint te branden. Degesloten mond gaat open. Hij spreekt metongewone ijver en indruk. En dit vervoert hemzodanig, dat hij aan de geschiedenis van Herodes,in Hand. 12:21-24 aangetekend, niet eens kandenken. Gebeurt het dat hij met al zijn spreken,oefenen en preken geen achting of verwonderingkan krijgen, dan verwondert hij zich over hetonverstand, vooroordeel of de partijdigheid van demensen. Hij klaagt over verachtingen enliefdeloosheden in de wereld. Hij wordt moedeloosen zou met spreken, oefenen of prediken welwillen stoppen; niet uit een bekommering of deHeere zijn ellendig, gebrekkig en walgelijk werkniet misschien rechtvaardig versmaadde, welkemoedbenemende gedachte de oprechtste van deknechten van de Heere, die op rotsen ploegen,vaak bekruipen kan; maar uit een verdrietigheiddat hij zijn eigen eer en roem niet naar genoegenkan bereiken. Hij is daarenboven over de achtingvan anderen zeer achterdochtig. Hij hoort niet hetliefst dat van de genade, bekwaamheden enzegeningen, die God aan anderen verleend heeft,tot roem van de Gever enige melding gemaaktwordt. Hij weet in een ieder wat te berispen. Zoniet met woorden, dan tenminste in zijn gedachten.In gezelschappen is de zelfzoeker geheel nietstichtelijk. Of het moest zijn in een vergaderingvan eenvoudigen, waar hij de profeet kan spelen,en waar men zich, wanneer hij de mond opent, alverwondert over de zaken die hij nog zeggen zal.Want ontmoet hij lieden voor welke hij bevreesd isdat ze hem misschien zijn licht betimmeren konden,dan verandert hij graag de stichtelijkesamenspraken in onstichtelijke twistingen enhaarkloverijen, om zijn wijsheid te openbaren.

Laten we nu ook eens een spreker, oefenaar ofprediker, die Christus predikt, een weinig nader

bezien. Zo’n gelukkig mens is van zijn eigenrampzaligheid recht grondig, levendig enonderscheiden overtuigd. God scheen daaronder inzijn hart om hem te geven de verlichting van dekennis van Zijn heerlijkheid in het aangezicht vanChristus Jezus. Deze werd daardoor in zijn ogenhet allerheerlijkst, schoonst, beminnelijkst,noodzakelijkst en zaligst Voorwerp op aarde. Hijgaf zijn ziel, lichaam, en alles wat hij had, metverloochening van zichzelf en alle schepselen, aanHem en Zijn dienst vrijwillig en vastberaden over.Hij ondervond een heersende begeerte dat dieSchoonste onder alle mensenkinderen gekend,omhelsd, genoten, gediend en geroemd mochtworden. Deze liefde dringt hem om deheerlijkheden van Christus naar vermogen voor tedragen, te verklaren en aan te prijzen. Van allelicht, wijsheid, geleerdheid, gaven enbekwaamheden, die God hem gegeven heeft,maakt hij een naarstig gebruik. Niet met eenoogmerk dat de mensen die dingen zoudenopmerken, bewonderen of hem daarom achten,beminnen en prijzen. Maar opdat zij met des temeer helderheid, overreding, aangenaamheid entoegenegenheid van Christus mochten horen, Hemkennen, omhelzen, ondervinden, beminnen enalleen aanhangen. Verneemt hij dat anderen bovenhem in licht en gaven uitmunten, en dat zij aan hetrijk van Christus grotere diensten dan hij doen, dankan hij zich daarover wel eens in zijn geest rechtinnerlijk verheugen. Want hij weet dat hij niet instaat is zijn Zaligmaker naar behoren teverkondigen, te roemen en aan te prijzen. Het zouhem aan het hart smarten, wanneer het nietheerlijker dan hij doen kan, verricht kon worden.Heeft een vrijmachtige God anderen, die voormeerdere gaven vatbaar waren, bekwaamgemaakt om zijn gebrek te vervullen, dan verblijdthij zich dat Christus zo heerlijk verkondigd wordt.Zijn er gemeenten en geestelijke kinderen, die hemomwille van Christus en van het werk eenbetamelijke achting en liefde toedragen, dan neemthij dat in nederigheid met dankzegging aan Godbescheiden aan. Maar hij eindigt in die achting enliefde zelf niet. Hij merkt het aan als tekens dat diepersonen betrekking op Christus en Zijn werkgekregen hebben, en als middelen waardoor zehem met des te meer aangenaamheid en vruchtvan Christus kunnen horen spreken, oefenen ofprediken. Mag hij eens uit de mond van zijngestichte kinderen deze taal vernemen: “mijn zielwerd onder uw voorstel zodanig aan Christusverbonden, dat u uit mijn oog en hart raakte, en dat

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 157

ik u gemakkelijk missen kon”, dan zegt zijn ziel metJohannes: nu is mijn blijdschap vervuldgeworden; want Hij moet wassen, maar ikminder worden. Gebeurt het dat enigeongelukkige mensen zich, met voorbijgaan vanChristus, tot de leraar bekeren, en de achting,liefde en roem die ze aan Christus schuldig zijn,aan de arme dienaar willen geven, dan maakt hemdat innerlijk verlegen. Hij wordt over zichzelfachterdochtig, of hij tot zo’n goddeloosheid ookaanleiding gegeven mocht hebben. Hij legt zichvoor Gods alziende ogen open, om hem tochnauwkeurig te onderzoeken en te ontdekken. Hijprotesteert daartegen. Hij zegt met Johannes: gijzelf zijt mijn getuigen, dat ik gezegd heb: ikben de Christus niet, maar dat ik voor Hemheen uitgezonden ben. Hij die verlichte ogen desverstands gekregen heeft, en zichzelf recht kent,en die het prediken van zichzelf en van Christusvan elkaar weet te onderscheiden, ziet ook wel datzijn overgebleven verdorvenheid het prediken vanChristus probeert te bederven, door vervloektezelf-zoekingen, of met list, of met geweld daarin temengen. Want het verdorven vlees zou Paulus zelftot verheffingen over de openbaringen vervoerdhebben, als het niet door de vuistslagen van eenengel van de satan ten onder was gehouden 2 Kor.12:7. Maar wanneer hij zulke woelingen van hetvlees in zich gewaar wordt, dan moet hij die als deallerschandelijkste, schadelijkste en gevaarlijkstevijand aanmerken. Hij wordt over zichzelf en zijngehele werk achterdochtig. Hij onderzoekt zichzelfmet een innerlijke bekommering. Hij veroordeeltzichzelf voor God over het minste inmengsel vandie dode vlieg. Hij zoekt verzoening in het bloed ende heiligheid van Hem, Die gehoorzaam isgeworden tot de dood van het kruis. Hij strijdt,waakt en bidt tegen die allerverderfelijkste vijand.Hoe meer die verdorvenheid heeft gewoeld, zoveelte ijveriger is hij bezig dat die toch aan het kruisvan Christus gekruisigd mag worden, en zoveel tegewilliger kan hij een welgevallen aan de straf vanzijn ongerechtigheid nemen, en erkennen dat hij omde minste inmengsels van eigenheid en zelf-zoekingen, door God en alle mensen veracht,versmaad en vervolgd mocht worden.

Ach! Dat elke spreker, oefenaar en prediker zichnu eens met het bestaan van hem die zichzelf, envan hem die Christus predikt, nauwkeurigvergeleek, en toezag op wie hij toch in zijnspreken, oefenen en prediken lijken mag! Als zo’nonderzoek naar behoren gebeurde, dan zoudensommigen moeten erkennen dat het rampzalig

zelfprediken over hen nog een volstrekteheerschappij voert, en dat zij Christus nog nooitrecht gepredikt hebben. Anderen zouden moetenbelijden dat zij door Gods genade Christus oprechtprediken, maar ook dat de overgeblevenverdorvenheid nog vaak werkt om die aangenamezalf te bederven door het inwerpen van enige dodevliegen van de zelf-zoeking.

Die dan van zulke boosheden wenst, bij aanvangof voortgang, verlost of daarvoor bewaard teworden, diende zich de gruwelijkheid daarvanlevendig voor ogen te stellen. (1) Dat met rechtvervloekte zelfprediken is een levendig bewijs vaneen ongelukkige blindheid aangaande Jezus’heerlijkheid, en de eigen ellendigheid van despreker. Want het is onmogelijk dat iemand op eentijd wanneer zijn ziel door een levendig gezicht vanJezus’ heerlijkheid en van zijn eigen laagheid enonwaardigheid geraakt is, zich door zijn eigenheidzodanig zou laten beheersen, dat hij zichzelf zouprediken en in de plaats van Christus aan degemeenten aanprijzen. Die dat wil doen, moeteerst de indruksels van Jezus’ heerlijkheid, en vanzijn eigen laagheid uit zijn hart bannen. Immers,wanneer Paulus wil bewijzen dat hij niet zichzelf,maar Christus predikte, dan belijdt hij maar datGod in hun hart geschenen had, tot verlichting vande kennis Zijner heerlijkheid in het aangezicht vanChristus Jezus. Hij veronderstelt daardoor dat eenmens, van wie het hart door Gods heerlijkheid inhet aangezicht van Jezus geraakt is, zichzelf nietkon, maar Christus moet prediken. (2) Een mensdie zichzelf predikt, bedrijft deallerverschrikkelijkste afgoderij, en hetallerafgrijselijkst geestelijk overspel dat op aardebedreven kan worden. Hij probeert God enChristus te verbergen, zichzelf in Hun plaats testellen, en zich als God en Christus aan te merkenen te prijzen. Hij probeert de harten en degenegenheden, die aan Christus alleen toekomen,aan zich te trekken, en onsterfelijke zielen tebekoren, dat ze in een ongeoorloofde liefde enachting met hem hoereren mogen. Verbeeld ueens dat een machtige en beminnelijke vorst eenstaatsdienaar had uitgezonden om een geliefdeprinses voor zijn heer tot echtgenoot te verzoeken.Maar die ongelukkige en trouweloze dienaar lietzich door zijn begeerlijkheid misleiden om degenegenheden van die prinses van zijn heer enmeester af te trekken, en voor zichzelf tegewinnen. Hij wist eindelijk door bedektekunstgrepen de zinnen van die persoon zodanig tebetoveren, dat zij met verachting van zijn meester,

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6158

in onkuise liefde met hem hoereerde. Hoeverschrikkelijk zou deze misdaad zijn, en hoe grootzou hun ontsteltenis worden, wanneer zij door dievorst zelf op die onkuise daad betrapt werden!Maar oneindig veel groter is de misdaad, wanneereen ellendige sterveling zich onderwindt in plaatsvan Christus zichzelf te prediken, en degenegenheden van de mensen, van Christus totzichzelf af te trekken. Zijn ziel zou zonder twijfelvan ontsteltenis moeten bezwijken, wanneer hij diegoddeloosheid in zijn eigen aard beschouwde, enmet overreding geloofde, dat de jaloerse ogen vande Koning van alle koningen hem op dieoverspelige trouweloosheid betrapten. (3) God, DieZichzelf onmogelijk verloochenen kan, moet Zijnijver tegen zo’n snoodheid ook noodzakelijkopenbaren. Over de beginselen daarvan, die in hetvlees van Paulus waren overgebleven, deed Hijdoor de vuistslagen van een engel van de sataneen smartelijke bezoeking om het ten onder tehouden. Wat een toorn moet Hij dan in Zijnrechtvaardig oordeel brengen over hen, in wie diegoddeloosheid een volslagen heerschappij voert? qSoms geeft Hij de zelfzoeker aan zichzelf over.Dan misdraagt die ellendige zich als eenverstandeloze. Hij roept het zelf uit, dat hij zichzelfzoekt. Hij wordt met blindheid geslagen. Hij meentzich behaaglijk te maken door redevoeringen,uitdrukkingen, gebaren en gedragingen, die hem bijalle mensen verachtelijk maken. God sluit allegenegenheden voor hem rechtvaardig toe, en stortgehele stromen van verachting over hem uit. Hijverteert zijn leven van verdriet. Hij sterft en zijngedachtenis is vergaan van de aarde. qq Maarsoms laat een rechtvaardige Rechter het toe, datde zelfprediker ongelukkige mensen aantreft, diehem voor een kleine tijd aanbidden. Maar dan iszijn toestand nog gevaarlijker. Want hoe meer menhem aanbidt, zoveel te meer wordt hij voor hetgeloof onvatbaar gemaakt. Hij wordt bevestigd indie ongelukkige staat, waarvan de Heiland spreekt,Joh. 5:44, hoe kunt gij geloven, gij, die eer vanelkander neemt, en de eer, die van God alleenis, niet zoekt? Hoe groter hij bij zulke overspeligemensen wordt, zoveel te gruwelijker wordt hij ookin Gods heilige ogen. Want wat hoog is onder demensen, is een gruwel voor God, Luk. 16:15.Hoe meer mensen hij misleidt, en hoe meer hij zichlaat aanbidden, zoveel te meer schuld en schattenvan toorn hij voor zich ook vergadert. Soms maakthij de maat in dit leven zo vol, dat hij tot eenvoorbeeld van anderen buitengewone straffenmoet ondergaan. Men vindt daarvan in die

ongelukkige Herodes een echt leerzaamvoorbeeld. Want toen hij een redevoering deed, enhet volk hem toeriep: een stem van God, en nietvan een mens! - toen sloeg de engel des Heerenhem van stonde aan, daarom dat hij Gode de eerniet gaf; en werd van de wormen gegeten, en gafde geest. Hand. 12:21-23. Geen wonder. Want zoude Heere over zulke heersende goddelooshedengeen bezoeking doen, omdat Hij de overgeblevenzwakheden in Zijn liefste kinderen dikwijls metzeer zware en smartelijke vernederingen bezoekt?

Zijn dan de beginselen, de natuur en de gevolgenvan dat ongelukkige zelfprediken zoverschrikkelijk; de ziel van wie zou dan, wanneerhij dit overweegt, daarvoor niet vervaard moetenworden? Die onder de heersende kracht van dezezonde nog gevangen mochten zijn, dienden met deallergrootste ernst te zoeken dat zij daarvangrondig overtuigd, gerechtvaardigd, en bekeerdmogen worden. Gods getrouwe knechten diendentegen de overblijfselen daarvan met de uiterstebekommering te waken, te strijden, en te bidden.Het veiligste middel om voor die verschrikkelijkeboosheid bewaard te worden, is buiten alle twijfeleen onderscheiden, levendig en gelovig inzicht inJezus’ heerlijkheid, en onze eigen laagheid enonwaardigheid.

XI. De verlichting van de kennis van Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezus, die deapostelen van God ontvangen hadden, was DE

OORZAAK waarom zij het Evangelie, doorinmenging van JOODSE SCHADUWEN en vanHEIDENSE WIJSHEID, niet mochten en niet wildenVERVALSEN.

/. Ze wisten (1) dat Gods heerlijkheid, die in hetaangezicht van Jezus geopenbaard is, hetallerheerlijkste en beminnelijkste was, dat in dehemel of op de aarde bedacht kon worden. (2) Zeerkenden dat alle afgeschafte Joodse schaduwen,in zichzelf aangemerkt, geen wezen of heerlijkheidbezaten, en daarom ook aan het Evangelie nietkonden bijzetten; en dat alle heidense wijsheid bijdie heerlijkheid niets anders dan enkel duisternis endwaasheid geacht moest worden. (3) Ze geloofdendat die inmengsels het Evangelie maar vervalsten.(4) Ze waren uit de natuur van de zaak en uit huneigen ondervinding verzekerd, dat men hetEvangelie het best kon aanprijzen wanneer menGods heerlijkheid, die in het aangezicht van Jezusontdekt is, naakt en helder verkondigde, met eengelovig zuchten dat God daaronder in de harten totverlichting van de kennis schijnen mocht.

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 159

//. Hier vindt men dan een vaste grond waaruitmen met volkomen zekerheid weten kan, welkewijze van prediken van het Evangelie men voor debeste, en welke men voor de slechtste houdenmoet. (1) Die het Evangelie op deallerverstandigste, heerlijkste en beste wijzeprediken, leven en handelen zo. God, Die gezegdheeft dat het licht uit de duisternis zou schijnen,heeft in hun harten geschenen om hen te gevenverlichting van de kennis Zijner heerlijkheid, in hetaangezicht van Jezus. Ze geloven dat Godsheerlijkheid in het aangezicht van Jezus hetverhevenste, heerlijkste en zaligste voorwerp is,dat uit en van zichzelf genoegzaam is om hetgehele hart aan zich te trekken, en met eenonuitsprekelijke zaligheid te vervullen. Ze zijndaarom het eerst en het meest daar op uit, dat huntoehoorders bij die heerlijkheid bepaald mogenworden, en dat onderscheiden en levendig kennen.Om dit doeleinde te bereiken, gebruiken ze dezemiddelen. Ze proberen die heerlijkheid op eeneenvoudige, heldere, verstaanbare manier enbetooglijke wijze voor te stellen. En omdat ze goedweten dat een ziel, die van nature door duisternisverblind is, daartoe een bovennatuurlijke verlichtingnodig heeft, daarom smeken ze dat God, Diegezegd heeft dat het licht uit de duisternis zouschijnen, daaronder tot verlichting in de hartenonafhankelijk mocht schijnen. Van dit krachtdadigschijnen verwachten zij met onderwerping enlijdzaamheid de verlichting van hun hoorders. (2)Maar die het Evangelie op een zeer slechtemanier, zoals de valse apostelen, verkondigen,handelen op deze wijze. Zijzelf missen deverlichting van de kennis van Gods heerlijkheid inhet aangezicht van Jezus. Ze stellen de heerlijkheidin enige vleselijke onbekende gewoonten enspreekwijzen, die de vleselijke verbeeldingskrachten zinnen oppervlakkig strelen. Een naaktevertoning van Gods heerlijkheid in het aangezichtvan Jezus komt hun verduisterd hart al te laag eneenvoudig voor. Ze verbeelden zich dat zij hetEvangelie, of zichzelf, bij anderen heerlijk enaangenaam kunnen maken, door inmenging van dievleselijke zaken, die hun vleselijke verduisterdverstand heerlijk toeschijnen. Hierom richten zijhun gehele arbeid op de volgende wijze in. Zehebben geen bekommering dat Gods heerlijkheid inhet aangezicht van Jezus, aan hen of aan huntoehoorders bekend mag worden. Ze maken geenwerk van te smeken dat God, Die gezegd heeft dathet licht uit de duisternis zou schijnen, in hun harten dat van hun toehoorders, tot geestelijke

verlichting schijnen mag. Maar men besteedt alletijd en vlijt aan het verzamelen en wonderbaarlijkinmengen van enige vleselijke dingen, die zij enandere vleselijke mensen heerlijk en magnifieknoemen. Men stelt meer roem in de verschillendegevoelens van geleerde mannen, dan in deeenvoudige mening van de Heilige Geest, doorWie het Evangelie is ingegeven. Men verbeeldtzich dat het wonderbaar heerlijk luidt, wanneer eenverkondiger van het Evangelie in staat is teverhalen wat een blinde Jood, Aben-Ezra, Kimchi,Maimonides of Abarbanel, wat de grote Hugo deGroot, de Apollos van de Schriften Coccejus, of dehooggeleerde Voetius over deze plaats gedacht engeschreven hebben. En eindelijk wat IK of WIJ,met een grootse verwerping van alle bijgebrachtemeningen, gevoelen, oordelen en vaststellen. Eengeestelijk dienaar van het Evangelie maakt ook zijnwerk van wat anderen gedacht hebben in heteenzame te onderzoeken, en ook soms in donkereen twijfelachtige stukken het een of ander totnadere opheldering in het openbaar zedig tenoemen. Maar hij stelt in het noemen van dienamen, en van hun verschillende gevoelens, dat dezaken dikwijls meer verduistert en eenvoudigen inverwarring brengt, geen bijzondere heerlijkheid,zoals deze vleselijke mensen doen. Zo wonderlijkmen in het aanwijzen van het rechte gevoelenhandelt, zo misselijk gedraagt men zich ook in deuitbreiding ervan. Men ontdekt meer heerlijkheid inenige oude versleten gewoonten van Joden,Grieken, Romeinen, of andere volken, dan in deeeuwige onveranderlijke Raad des Vredes, in dieoude beproefde wegen die de Drieënige God in hetzaligen en regeren van Zijn uitverkoren bondsvolkgehouden heeft, en in de verborgen en openbarehandelingen van de onderdanen van het oude rijkder genade. Men meent meer heerlijkheid, krachten klem te vinden in een zinrijk spreukje vanCicero, Seneca, Epictetus, Antonius, Tertullianus,Chryostomus, Augustinus en anderen, dan in denadrukkelijkste uitdrukkingen die door de HeiligeGeest Zelf ingegeven zijn. Men vergadert dezeheerlijke gewoonten en spreukjes, als dingen dieaan de verkondiging van het Evangelie eenonbegrijpelijke luister bijzetten, met eenongelooflijke moeite bijeen. De verlichteevangeliedienaars bedienen zich ook wel eens, innavolging van Paulus, van enige oude gewoontenen van deze of gene getuigenissen van heidenseschrijvers, om een zaak daardoor op te helderen ofte bevestigen, of om een naamchristen, die blinderen trouwelozer dan en heiden handelt, te

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6160

ontdekken of te beschamen. Maar allerminst omdaardoor het Evangelie heerijker te maken, ennaar de smaak van het vlees te vervalsen, zoalsdie mensen waarvan ik nu spreek, plegen te doen.Men maakt zich eindelijk wijs dat men diemagnifieke zaken tot luister van het Evangelie, ineen magnifieke stijl moet voordragen1. Men denktdat er een buitengewone heerlijkheid te vinden is inenige ongewone, oude of nieuw gemaaktewoorden, spreekwijzen, leenspreuken enpersoonsverbeeldingen, die men in een heldendicht,roman en treurspel gevonden heeft, of dat nog hetfraaiste schijnt, die men zelf uitgedacht heeft. EenGrieks, Latijns of Duits versje schijnt hen in eenredevoering als een kostbare parel zeer magnifiekte staan. Sommige oprecht Christelijke engeestelijke redenaars gebruiken wel eens eengeestelijk versje, dat enige geestelijke zaak kort,helder, krachtig en aangenaam uitdrukt, om deaandacht op te wekken, en om te stichten. Hoewelmen dat niemand tot navolging kan aanprijzen,omdat men daarvan bij de beste gewijde enongewijde redenaars, om gewichtige redenen geenvoorbeelden vindt. Echter zijn ze niet zeer teberispen, omdat ze dat niet doen om daardoor aanhet Evangelie enige heerlijkheid bij te zetten, zoalsdeze mensen zich verbeelden dat door hunGriekse, Latijnse en Duitse versjes gebeurt. Menbesteedt uren, dagen en weken om deze heerlijkedingen door een weg van vermoeiende arbeid echtwonderlijk samen te hechten. Men dwingt er eenstijl uit, die op een heldendicht of toneelstuk lijkenzal. En sommigen, die zoveel niet bijeen hebbenkunnen vergaderen, dat zij het, zoals ze begonnenhadden, tot een einde kunnen brengen, maken ereen walgelijke mengelmoes van, alsof er dan eentoneelspeler, dan een redenaar, dan eenleermeester, en dan eens een losbolligestraatslijper sprak. Evenwel probeert men zichzelfen anderen wijs te maken, dat dit magnifiek is.Ongelooflijk is de moeite die men doen moet omdie ongegronde dingen in het geheugen te prenten.Eindelijk beklimt men de preekstoel met eenonverdraaglijke verwaandheid, of met eenknagende bekommering dat men van die fraaiedingen toch niets vergeet. Men pakt daar die rarekraam uit met gemaakte of nagebootste

1 Verschoon mij, lezer, dat ik nu en dan dat vreemdewoord magnifiek gebruik. Want het is bij vele van diemensen, waarvan wij nu handelen, zeer algemeen enzeer geliefd. En ik kan geen ander vinden dat hunbestaan, bedoeling en handelwijze eigenaardiger konuitdrukken.

stemleiding en gebaren. Herinnert men zich datmen een geleerde naam, een spreukje, of eenuitdrukking vergeten heeft, dan heeft men er meerverdriet over dan of men in de gehele christelijkeredevoering de dierbare Naam van Christus Jezusvergeten had. Is het werk naar wens afgelopen,dan kietelt men zich met een verbeelding dat menhet Evangelie, of liever zichzelf, recht heerlijkheeft aangeprezen. Men dankt God voor deondersteuning in die gewichtige post. Men bidt omeen zegen over de verkondiging van het Evangelie.Wie schrikt niet? Eindelijk ziet men om, enonderzoekt met een ongeduldige begeerte, of hetvolk niet in de handen klapt en zich over datheerlijke prediken verwondert.

Omdat nu enige eenvoudige zielen zich door zo’nhandelwijze kunnen laten verblinden, daarom zouhet niet ondienstig zijn dat men bij deze zeergepaste gelegenheid bedaard overwoog, hoeonchristelijk, verstandeloos en geheel vergeefsdie vermoeiende arbeid is.

Met goed recht mag men deze arbeidonchristelijk noemen. Want die strijdtrechtstreeks tegen de predikwijze van Paulus, enstemt integendeel volkomen overeen met die vande valse apostelen, die hij met een heilige ijver, alseen vervalsing van het Evangelie veroordeelde enbestreed. Immers, de apostel verkondigde Christusde Gekruisigde, en Gods heerlijkheid dat in Zijnaangezicht geopenbaard is, op een heldere,verstaanbare en deftige manier. Hij oordeelde dateen naakte vertoning van die heerlijkheid zichzelfaangenaam kon maken bij de gewetens van demensen. Hij smeekte alleen dat God verlichte ogenvan het verstand mocht schenken. Maar voor devalse apostelen scheen dit al te eenvoudig. Zemeenden dat zij het Evangelie door inmenging vanJoodse gewoonten of van heidense wijsheid,heerlijker moesten voordragen, en naar de smaakvan de wereld schikken. Oordeel nu eens,bescheiden lezer! of die predikers, waarvan wijhier spreken, op Paulus dan of ze op de valseapostelen lijken. Komen ze niet met Paulus, maarmet de valse apostelen volmaakt overeen, dan doetmen hen geheel geen onrecht wanneer men hunhandelwijze onchristelijk noemt. Want het gedragvan de valse apostelen werd door Paulus metrecht als onchristelijk veroordeeld en bestreden.

Zo zeker het dan is dat die lieden onchristelijkhandelden, zo zeker is het ook dat zij zichonverstandig gedragen. Want zij jagen naar deroem van wijsheid en welsprekendheid, maar slaaneen weg in die lijnrecht tegen alle gegronde regels

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 161

van wijsheid en welsprekendheid strijdig is. Isdat niet onverstandig?

Laten we dit wat nader bewijzen.De ware wijsheid bestaat buiten alle twijfel

hierin, dat men zich in zijn doen het rechtedoeleinde helder, levendig en bestendig voor ogenstelt, en dat men zulke middelen kiest, en ze zoschikt en gebruikt, als het tot de veiligste,gemakkelijkste en spoedigste bereiding van hetvoorgestelde doeleinde het meest dienstig is. Alsnu iemand het Evangelie wenst te verkondigen enrecht grondig aan te prijzen, dan moet hij buitenalle twijfel tot zijn bestendig doelwit stellen, dat hijaantoont welke grote heerlijkheid, dierbaarheid ennuttigheid het Evangelie in zichzelf bezit, bovenalles wat heerlijk is op aarde; welke in niets andersdan in Gods heerlijkheid in het aangezicht vanChristus, die het Evangelie openbaar maakt, tevinden is. Probeert hij dat doeleinde door gepastemiddelen met wijsheid te bereiken, dan moet hijgeen vreemde dingen, die tot die heerlijkheid nietbehoren, in het Evangelie mengen, en het ook nietverdonkeren en verbergen door vreemde woordenen spreekwijzen, die de aandacht van hetEvangelie tot zichzelf of tot de spreker trekt. Maarhij moet die heerlijkheid die zichzelf aanprijst, doorheldere, verstaanbare, deftige woorden aanwijzen,verklaren en betogen, onder een aanhoudend,ootmoedig en afhankelijk zuchten dat God onderhet voorstel in de harten van spreker en hoorderskrachtdadig mag schijnen. Wat doen nu onzebeklaaglijke predikers? Ze hebben het geheledoelwit van de prediking van het Evangelie uit hetoog verloren. Ze kunnen in Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Jezus geen heerlijkheid ontdekken.Die schijnt hen al te laag en te eenvoudig. Denaam van Abarbanel, Grotius en anderen schijnthen heerlijker dan de heerlijke Naam van ChristusJezus te zijn. Een spreukje van Seneca, of eenoude kerkleraar, een hoogdravende ongewonespreekwijs, of een ander bloemetje komt hen veelluisterrijker voor dan een klare vertoning van Godsluisterrijke heerlijkheid in het aangezicht van Jezus.Zoals zij het recht doeleinde van de verkondigingvan het Evangelie niet kennen, zo bedienen ze zichook van tegenstrijdige middelen. Ze besteden eenvermoeiende arbeid om door het bijbrengen vanverschillende gevoelens, oude gewoonten,hoogdravende, onverstaanbare spreekmanieren, deinhoud van het Evangelie te bedekken, teverdonkeren, onzeker en veracht te maken. En zoproberen zijn, op zijn best genomen, door dezedingen de aandacht van Gods heerlijkheid, tot die

vreemde dingen, of liever tot zichzelf, trouweloosaf te trekken. Moet men nu iemand, die naar deroem van wijsheid streeft, en die inmiddels hetrechte doelwit van zijn doen niet kent, endaarenboven de tegenstrijdigste middelen gebruikt,niet met groot recht onverstandig noemen? Ziedeze grote dwaasheid door enige levendigegelijkenissen nader opgehelderd, boven, blz.108.

Zozeer die predikwijze tegen alle regels van dewijsheid strijdt, zozeer loopt het ook tegen derechte welsprekendheid aan, naar de roemwaarvan deze ellendige mensen zeerverstandeloos streven. Want terwijl ze andereneen indruk willen geven dat zij welsprekend zijn eneen verheven stijl gebruiken, doen ze niets andersdan luidkeels uit te roepen dat ze van een goedestijl niet de allerminste bevatting hebben.

Immers, een ieder die de eerste gronden van dewelsprekendheid en van een goede stijl maarterloops heeft overgezien, die heeft ook opgemerktdat de wezenlijkste en voornaamste eigenschappendaarvan in de duidelijkheid, zuiverheid,welgepastheid, natuurlijkheid en zedigheidgelegen zijn. (1) Omdat een verstandige spreker ofschrijver eerst en meest bedoelt dat men de zakendie hij voordraagt, naar waarheid, gemakkelijk enmet aangenaamheid verstaan mag, daarom moetmen de eerste en voornaamste deugd van eengoede stijl in de duidelijkheid en helderheidstellen. Die nu helder en duidelijk handelt, spreektzo. Hij maakt zich van de zaken die hij voordraagt,heldere, onderscheiden en gegronde begrippen, enstelt die in een natuurlijke, navolgbare orde vanstuk tot stuk voor ogen. Hij bedient zich van zulkewoorden, spreekwijzen en woordschikkingen, die,zodra zij gehoord of gelezen worden, in eenaandachtige hoorder of lezer diezelfdedenkbeelden, die de spreker had, zonder moeilijknadenken moeten verwekken. Hij stelt deverhevenste zaken zodanig voor, dat deeenvoudigste zowel als de verstandigste hoorderze met aangenaamheid hoort, gemakkelijk begrijpt,en zo levendig beschouwt, dat hij niet aan despreker en zijn stijl, maar aan de zaken zelf denkenmoet. (2) Aan de duidelijkheid is het allereerst, alseen bijzonder hulpmiddel, ondergeschikt dezuiverheid, die men echter van de viezevazerijenvan de eigenzinnige taalvitters nauwkeurigonderscheiden moet. Die zuiver spreekt, bedientzich van zulke woorden, buigingen, betekenissenen schikkingen, als de natuur van de taal waarinhij spreekt, het vordert. Hij vermijdt, zoveel hem

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6162

doenlijk is, alle verouderde, zonder noodzaak nieuwgemaakte, uit andere talen overgenomen, of uitverschillende talen samengelapte woorden,buigingen, samenvoegingen, schikkingen enbetekenissen. (3) Door de welgepastheid verstaatmen dat de stijl naar de verschillende soortenvan zaken en verhandelingen geschikt moet zijn.Het grootste onderscheid is tussen een gebondenen ongebonden redevoering. In een ongebondenrede verschillen de handelwijzen van den redenaar,van een geschiedschrijver, en van een leermeester,buitengewoon veel van elkaar. Een dichter heeftzijn eigen stijl, die hij weer naar zijn verschillendedichtstukken moet schikken. Een redenaar bedientzich van een andere, die hij eveneens naar deverschillende soorten van zijn redevoeringen moetinrichten. Een geschiedschrijver gebruikt een stijldie aan de geschiedenissen bijzonder eigen is. Eenleraar, die zijn leerlingen in enige wetenschappenonderwijzen wil, moet zich ook van een bijzondereleerstijl, die van alle voorgaande onderscheiden is,bedienen. Het wordt in de welsprekendheid vooreen van de misselijkste misslagen gehouden,wanneer men die verschillende schrijfwijzen onderelkaar verwart. Men merkt het als eendoorslaande blijk van grove onkunde en eveneensvan een schandelijke opgeblazenheid aan, wanneereen redenaar zijn redevoeringen in de stijl van eendichter, en een leermeester zijn onderwijzing in destijl van een redenaar dwingen wil. (4) Een goedestijl moet verder natuurlijk zijn, dat is, alleonnatuurlijke gemaaktheden en gedwongennabootsingen zorgvuldig vermijden. Want zo gauwde kunst zijn gedaante van de natuur verliest, enlaat zien dat het iets heeft gezocht, gemaakt, ofgedwongen, om zichzelf aan te prijzen, dan verliesthet al zijn aangenaamheid, en maakt zich bij alleverstandigen als een walgelijke grootsheidverachtelijk. Want het is de plicht van de kunst inhet verborgen, zonder zich ooit te laten zien,ootmoedig te dienen. (5) Eindelijk moet een goedestijl ook zedig zijn, dat is, men moet in al zijnspreken een oprechte liefde tot waarheid endeugd, een ongeveinsde toegenegenheid tot hetwelzijn van hoorders of lezers, benevens eenbetamelijke bedaardheid, bescheidenheid enootmoedige nederigheid openbaren.

Vergelijkt men nu de predikwijze van onzehoogdravende predikers met genoemdeeigenschappen van een goede stijl, dan blijkt hetdat zij zich door hun onkundige opgeblazenheidhebben laten vervoeren, om alle vermogens in tespannen dat ze hun stijl, zoveel ze ook maar

konden, in de grond verderven mochten. (1) Wantdoor hun vreemde, hoogdravende uitdrukkingen,leenspreuken, persoonsverbeeldingen enschikkingen, verwarren en verdonkeren ze dedenkbeelden zodanig, dat men in een lange reeksvan hun winderige woorden, geen één gezond engegrond begrip kan vinden. En als er nog enigebevatting in mocht liggen; die is echter zo bedekt,dat men het met veel moeite en inspanning zoekenmoet. Ze geven winderige wetenschap voorantwoord, en vullen de buik met oostenwind,Job 15:2. Ze openen de mond in ijdelheid, envermenigvuldigen de woorden zonderwetenschap, Job 35:16. Ze verduisteren de raadmet woorden zonder wetenschap, Job 38:2. (2)Als ze maar een verouderd of nieuw gemaaktwoord, een spreekwijze tegenkomen, die in hunoren ongewoon en hoogdravend klinken, dannemen ze die tot bemorsing van de taal gretigover. (3) Ze brengen de stijl van een heldendichtof roman in een zogenaamde geestelijkeredevoering, zoals boven reeds gemeld is. (4) Menkan met handen tasten dat zij meer naar vreemdeuitdrukkingen, dan naar wezenlijke zaken gezochthebben, en dat ze een grote roem in onnatuurlijke,gemaakte nabootsingen stellen. (5) Men kaneindelijk in de gehele redevoering geen blijk vanliefde tot waarheid en tot de stichting, en ook nietenig teken van een ootmoedige nederigheid vinden.Maar uit de gehele verhandeling wasemt eenmisselijke stank van een winderigeopgeblazenheid.

Wat dunkt u, lezer! Moet men zo’n doen vanmensen, die de roem van welsprekendheidbeminnen, dat tegen alle regels van dewelsprekendheid zo lijnrecht strijdig is, niet metgroot recht onverstandig noemen? Als Paulus dezemensen hoorde, dan zou hij met een heilige ijvertegen hen ontstoken worden, omdat zij hetEvangelie zo verstandeloos mishandelen. WasCicero en Muretus onder hun gehoor, dan zoudenzij van walging over de misselijke stijl het in degehoorplaats niet langer verduren kunnen. Maarwat het voornaamste is, met wat een toornigeogen moet de opperste Leraar der gerechtigheiddeze mensen aanschouwen, omdat zij, die de naamvan Zijn dienaren hebben aangenomen, van depredikwijze die Hij en Zijn apostelen gehoudenhebben, zo wijd verbijsterd zijn!

Zoals hun arbeid onchristelijk en onverstandig is,zo moet die ook noodzakelijk onvruchtbaar zijn.Want ze verspillen al hun krachten zonder hetrechte doeleinde, dat zij bedoelen moesten, of ook

Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 163

het verkeerde dat zij zich voorgesteld hadden,daardoor te bereiken.

Het rechte doelwit dat een verkondiger van hetEvangelie in het oog moet houden, bestaat hierindat de hoorders bij Gods heerlijkheid in hetaangezicht van Jezus bepaald mogen worden, enhet tot hun overtuiging, bekering of vertroosting,onderscheiden kennen, geloven en ondervinden.Maar die onchristelijke predikwijze is tegen ditoogmerk strijdig. Want de hoorders wordendaardoor van Gods heerlijkheid, tot zeldzamewoorden en een wonderlijke prediker afgetrokken.En de voornaamste vrucht is, dat een ijdeleverbeelding wat gekieteld, de zinnelijkeaandoeningen redeloos beroerd, en deverwondering over ongehoorde spreekwijzenopgewekt wordt, terwijl de hoorder even onkundigen werkeloos thuis komt, en niets andersonthouden heeft dan dat hij wat ongewoons enonnavolgbaars gehoord heeft.

Het verkeerde oogwit dat deze predikers zichvoorstellen wordt door hun handelwijze ook nietbereikt Ze bedoelen de roem van een geleerde,welsprekende en gemoedelijke man te verkrijgen,en groot genoegen te geven. Maar zij behalen hettegendeel. Een eenvoudig mens, in wiens hart Godgeschenen heeft, en die het om de waarheid vanGods heerlijkheid in het aangezicht van Jezus tedoen is, kan in die onverstaanbare hoogdravendedingen geheel geen genoegen vinden. Eenverstandige man, die maar enig begrip van dewelsprekendheid heeft, maakt zeer lage gedachtenvan zulke personen, die van de welsprekendheidniets verstaan, en toch door een bestudeerdeovertreding van de regels ervan, naar die roemzeer onrechtvaardig, onverstandig en hovaardig

streven. Misschien roemt een onverstandige zo’nprediker, door uit te roepen: “die man heeft zogeleerd gepredikt, dat men er niets van begrijpenof onthouden kon”. Ook mag het gebeuren datiemand, die in woorden zonder wetenschapbehagen heeft, van die Aziatisch winderigheiduitroept: “de man heeft Laconiek, magnifiekgepredikt!” Dit is al de vrucht die de prediker vanzijn zozeer vermoeiende arbeid trekken kan. Hetmoet gewis een laag gemoed zijn, dat voor zo’nlage prijs zijn moeilijke arbeid, ja, het Evangelie zelfverkopen kan.

Die predikwijze doet niet alleen geen nut, maarintegendeel onbedenkelijke schade. (1) Wantmenige jongeling van buitengewone vermogens enverwachting, wordt alleen door die predikwijzevoor het koninkrijk van Christus ten enenmaleonbruikbaar gemaakt. Hij laat zich wijsmaken datdie predikwijze de beste is. De krachten en de tijd,die hij aan het onderzoek van wezenlijke zakenbesteden moest, verspilt hij in het bijeenvergaderen en samenstellen van zulke wonderlijkedingen. Omdat hij voor zijn handelwijze geen vastegronden heeft, daarom mishaagt hem morgen dathem heden als iets moois wonderlijk behaagd had.Hij moet zijn werk ontelbare keren veranderen, enenige weken tijd hebben eer hij zo’n magnifiekepredikatie vaardig kan krijgen, en in het geheugenkan zetten. En dan bespeurt hij nog dat degemeenten daar geen groot genoegen in vinden.Hij ziet tegen die arbeid eindeloos aan, wordtmoedeloos en traag, en verteert zijn krachten enzijn leven door verdriet. (2) Als eindelijk zo’npredikwijze de overhand kreeg, zou de wezenlijkeinhoud van het Evangelie, en de ware godzaligheidonder de mensen spoedig zoek raken.

Vervolg van

Aanmerkingenover het recht gebruik

van het Evangelieeenvoudig afgeleid uit enige

evangelische stoffen

door

Johannes Conradus AppeliusDienaar des Woords te Zuidbroek en Muntendam

deel 2B

Opnieuw gezet in de huidige spelling,naar de uitgave van Weduwe Jurien Spandaw, Groningen, 1762

Handtekening van de drukker:© 1996 Uitgeverij Benschop, Lopikerweg west 37A, 3411 AN, Lopik, tel. 0348 551409ISBN 90-5743-002-9

167

Inhoud

1. Op het boekwerk............................................................................................................................... 52. Aanspraak ......................................................................................................................................... 93. Voorrede ......................................................................................................................................... 134. Aanmerkingen over Psalm 119:75..................................................................................................... 745. Aanmerkingen over 2 Korinthe 4:6 ................................................................................................... 966. Aanmerkingen over Jesaja 55:7 ...................................................................................................... 1697. Aanmerkingen over Lukas 22:62 .................................................................................................... 2098. Aanmerkingen over Titus 3:8 .......................................................................................................... 2309. Index ............................................................................................................................................. 278

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 169

6. Aanmerkingen over Jesaja 55:7

De goddeloze verlate zijn weg, en de ongerechtige man zijn gedachten; en hijbekere zich tot den HEERE, zo zal Hij Zich zijner ontfermen, en tot onzen God, wantHij vergeeft menigvuldiglijk.

Of, meer woordelijk, naar de grondtekst:

De goddeloze ZAL zijn weg verlaten, en de man der ijdelheid zijn gedachten; en hijZAL zich tot den HEERE bekeren, WANT Hij ZAL Zich zijner ontfermen, en tot onzenGod, want Hij ZAL het vergeven GROOT EN MENIGVULDIG MAKEN.

§1. In de direct voorafgaande hoofdstukken wasvoorzegd (1) hoe de Heere Messias in een staatvan diepe vernedering voor rampzalige zondarende zaligheid door Zijn volmaakte gehoorzaamheidzou verdienen, (2) en het aan de uitverkorenen uitJoden en heidenen krachtdadig toepassen.

§2. Omdat nu (1) het vijandig en ongelovig vlees,bijzonder van de vleselijke Joden, tegen diewaarheid allerlei misselijke misvattingen,vooroordelen en zwarigheden zou inbrengen, (2)daarom laat de Heere in dit en enige volgendehoofdstukken, die toepassing van de zaligheid,zoals het onder het Nieuwe Testament zouuitgevoerd worden, wat nader verklaren enbevestigen; (3) om q die vleselijke misvattingentegen te gaan, qq en alle ongegrondezwarigheden weg te nemen; (4) teneinde q eenieder, aan wie die verworven zaligheid werdaangeboden, het zonder prijs en geld vrijmoedigmocht aannemen, qq en zij, die het reedsontvangen hadden, zich in de genieting ervan opvaste gronden mochten verblijden.

§3. Daarom zou dan,A. God Zelf, Die door de dood van de Messias

volkomen verzoend is, na de volbrachtevernedering en verhoging van die Middelaar,allerlei ellendige, ledige, onwaardige enkrachteloze zondaars en wel eerst onder deJoden tot het vrije en ruime genot van die heerlijkegoederen van het Nieuwe Testament directwelmenend uitnodigen, vs. 1.

B. Hij zou die nodiging niet alleen voorstellen,maar ook door krachtige beweegredenenaandringen, om er een ernstig, gelovig, ruim enspoedig gebruik van te maken, vs. 2-6.

A. Die ellendigen moesten van die aanbiedingeen ernstig gebruik maken, omdat zij (1) in al diedingen, waarbij ze zich tot hiertoe haddenopgehouden, geen wezen en zaligheid konden

vinden; (2) maar in die genadegoederen die deHeere hen aanbood, een overvloedige zaligheidgenieten zouden, vs. 2.

B. Ze zouden er een gelovig en vrijmoediggebruik van maken, door Gods verklaringaandachtig op te merken, en vrijmoedig tot Hem tekomen. Want Hij wilde hen uit kracht van eeneeuwig verbond, waarin Hij ze wilde opnemen, degewisse weldadigheden van David geven, vs. 3.

C. In dit gebruikmaken behoefden ze ook nietbekrompen te zijn. Want de Heere Messias, enalle genadegoederen die door Hem aangebrachtzijn, zouden ook tot vreemde en heidense volkenuitgebreid worden, vs. 4,5.

D. En dit diende dan ook om hen, in hetbijzonder de Joden, krachtig aan te sporen dat zijvan die nodiging een spoedig gebruik maakten,terwijl de Heere nog te vinden is en nabij hen was,en eer zij, na de roeping van de heidenen,verworpen zouden worden, vs. 6.

C. Hier meent het ongeloof een onoplosbaremoeilijkheid te vinden. Strijdt het niet tegen Godsheiligheid dat Hij die heerlijke goederen aan zulkegoddeloze zondaren zou aanbieden, meedelen, enmet hen gemeenschap hebben? Is het wel mogelijkdat de goddeloze verijdelde zondaars, gelijkonbekeerde Joden en bijzonder de ijdele woesteheidenen zijn, deelgenoten van zulke heilige,heerlijke en zalige goederen zouden worden? Hoezal dit gebeuren? Zullen zij op hun wegen blijven,en toch zalig worden? Of hoe zullen zulkegoddeloze en verijdelde mensen van hun wegentoch afkomen? Maar deze zwarigheid wordtgrondig weggenomen door een verklaring van derechte en verheven weg, waarlangs de grootstezondaar een deelgenoot van deze goederenworden zou, op een Gode betamelijke wijze.

A. Want de goddelooste en ijdelste man zalzich door ontfermende en menigvuldig vergevende

Aanmerkingen over Jesaja 55:7170

genade, van zijn uitwendige en inwendigezondewegen tot God bekeren, vs. 71.

B. Hoewel dit het begrip van alle mensen teboven gaat, echter mag men er zich op verlaten.Want Gods gedachten en wegen zijn hoger dan deonze, en de Heere kan en zal al Zijn woorden, inhet bijzonder ook dit, vervullen, vs. 8-13.

§4. Dus ontmoeten wij in onze voorgenomenwoorden (1) een heerlijke, opwekkende enbemoedigende beloftenis, q dat de bekerendegenade tot goddeloze en ijdele zondaars zouworden uitgebreid, qq uit het beginsel van Godsontfermende en menigvuldig vergevende genade,(3) strekkend q tot nadere verklaring van derechte weg, waarlangs God de verworvenheilsgoederen aan ellendigen wilde toepassen, qq totoplossing van een door het ongeloof geopperdezwarigheid, qqq en tot een krachtige aansporingom van de voorgestelde nodiging een spoediggebruik te maken.

§5. De woorden zelf stellen ons daarom tweegewichtige zaken voor. (1) Eerst een beloftenis,dat goddeloze en ijdele zondaars zich van hunzonden tot de Heere bekeren zullen. (2) Dan degenoegzame grond, waaruit dat gebeuren zal,namelijk de vrijmachtige oefening van Godsontfermende en menigvuldig vergevende genade.

§6. De beloftenis verzekert ons dat er tweeaanmerkelijke zaken gebeuren zouden. (1) Degoddeloze en ijdele zondaar zou zich van zijnverderfelijke wegen afscheiden. (2) Hij zou zichtot de Heere onze God waarachtig bekeren.

§7. Het eerste wordt zo beloofd. DE GODDELOZE

ZAL ZIJN WEG VERLATEN, EN DE MAN DER

IJDELHEID ZIJN GEDACHTEN.§8. Het komt ons waarschijnlijker en

eenvoudiger voor dat de profeet zelf deze taal inGods Naam en plaats spreekt, dan dat hij deevangeliedienaars van het Nieuwe Testament hier

1 Ik merk dit vers niet aan als een vermaning, maar alseen belofte, tot nadere verklaring van de weg waarlangsGod de genadegoederen wilde toepassen, en totoplossing van een bedekte zwarigheid, die het ongeloofhier kon maken, voorgesteld. Ik meen ook voldoendegronden voor deze opvatting te hebben. Want (1) allewerkwoorden staan in de grondtekst in de toekomendetijd. Men kan geen zweem van redenen uitdenken,waarom men bij deze eerste en eenvoudigstebetekenissen niet blijven zou. (2) Het komt ook met desamenhang het allerbest en eenvoudigst overeen.Immers, de volgende verzen, die buiten alle twijfel eenbeloftenis en oplossing van de zwarigheden behelzen,worden als een nadere opheldering en bevestiging metdit vers, door het woord want samengehecht.

sprekend zou invoeren. Want die hier spreekt,schijnt in het 12e en 13e vers zijn aanspraak tot deevangelieboden, die met het evangeliewoordzouden uittrekken, als tot andere personen terichten.

§9. Maar dit mag men met volstrekte zekerheidgeloven, dat de spreker door Gods onfeilbareGeest gedreven, ons in Gods Naam en plaatsdeze verzekering geeft, dat Gods bekerendegenade tot DE GODDELOZE, EN DE MAN DER

IJDELHEID, zou worden uitgebreid.§10. Een GODDELOZE, 3:9 (rasha), betekent (1)

eigenlijk een oproermaker. (2) De HeiligeSchriften gebruiken dit woord van een zondaar,die door de beroerende bewegingen van zijnbegeerlijkheden voortgedreven, tegen God,zichzelf en de naaste een schandelijk oproerverwekt, en allerlei schande opschuimt. Degoddelozen zijn als een voortgedreven zee,want die kan niet rusten, en haar waterenwerpen slijk en modder op. Jes. 57:20. (3) Hetwordt in het bijzonder vaak aan zo’n zondaartoegeëigend, die om zijn ongerechtighedenveroordeeld is, en tegenover een rechtvaardigestaat. Ezech. 3:18-20; 23:12; vergelijk met 1 Petr.4:18.

Men behoeft dit woord hier niet of tot Joden oftot heidenen alleen te bepalen, omdat het naar desamenhang op beide ziet. Want in vers 1 warenallerlei zondaars tot de heilsgoederen van hetNieuwe Testament genodigd. In het bijzonderwaren de Joden opgewekt om dit aanbod spoedigaan te nemen, omdat de heidenen geroepen en zijverworpen zouden worden, vs. 6. Hier deed zicheen zwarigheid op, of goddeloze Joden enheidenen tot het zalige genot van die dierbareheilsgoederen wel ooit komen konden. En dezezwarigheid wordt weggenomen door een beloftenisdat die goddeloze, hij mag een Jood of een heidenzijn, zich bekeren zal.

Immers, elke natuurlijke onbekeerde zondaar,van welk geslacht en hoe bescheiden of gruwelijkhij ook mag zijn, kan met recht de naam vangoddeloos dragen. (1) Want hij heeft eenverdorven natuur, een zee van bozebegeerlijkheden. (2) En zoals de zee, al schijnt hijstil te zijn, toch in een gedurige beweging is, zo isdie vervloekte natuur, hoe bedaard en zedig hetook mag schijnen, in een gedurige onrustigebeweging van allerlei snode begeerlijkheden, Gen.8:21. (3) Het beroert alle vermogens van ziel enlichaam zodanig, dat ze bij geen geestelijke zakennaar behoren stilstaan, of zoals het betaamde

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 171

daarmee werken kunnen. (4) Het schuimt vanoproerige gedachten, woorden en werken, jegensGod, de naaste en zichzelf. Matth. 15:19. Als dewinden van de verzoekingen van de satan en vande wereld daaronder waaien, kan het bovenmateonstuimig worden, en over alle dammen en dijkenheen stromen. (5) Het woedt echter niet op één endezelfde manier. q In sommigen werkt het de slijkvan uitspattende grove goddeloosheden op. qq Inanderen schuimt het van aardsgezindheid,zorgen en verleidingen van de rijkdom. qqq In debescheidenste en zedigste lieden brengt hetoverleggingen van eigen deugdzaamheid en vaneigen gerechtigheid, benevens ongelovige envijandige bewegingen tegen Christus, Zijn weg enkinderen, onstuimig tevoorschijn. qqqq Ja, het kan ineen onrustige beweging zijn, terwijl de mensenonder een zedige gedaante hun godsdienstverrichten. Daar beroert hij het gemoed doorafleidende, ijdele, ongelovige, vijandige,ongehoorzame, en soms vuile overleggingen; zodatdie gehele godsdienstoefening niets anders is danenkel schuim van een huichelachtig sleurwerk enschijnwerk, waaraan alle geest en leven ontbreekt,en waar het vuilste slijk en modder onderverborgen is. (5) En wat een gedachten zo’ngoddeloze van zijn deugdzaamheid ook makenmag, toch is hij naar Gods rechtvaardig oordeel alseen oproermaker veroordeeld. Gal. 3:10.

§11. De bekerende genade zal niet alleenzegepralen over mensen die met hungoddeloosheid openlijk voor de dag komen, hunschande oproerig opschuimen, en op openlijkewegen van de goddeloosheid wandelen; maar ookover bedektere zondaren, die de gedachten derijdelheid in het binnenste laten vernachten; overde MAN DER IJDELHEID.

§12. Het woord 0&! (awèn), dat onze overzettersdoor ONGERECHTIGHEID vertaald hebben, (1)betekent eigenlijk ledigheid, ijdelheid,nietigheid. (2) Het betekent dan in het algemeenzoiets, dat van alle wezen, nuttigheid en heilontbloot is. (3) Hierom wordt het in het bijzondertoegeëigend q aan een afgod, die naar de taal vanPaulus niets is in de wereld, 1 Kor. 8:4. qq Hetdrukt ook allerlei zondige dingen, waarmee hetverdorven vlees zich pleegt te vermaken, naar hetleven uit. Immers, , ongegronde dwalingen; ,, dewereld met zijn begeerlijkheden van de ogen,van het vlees, en van de grootsheid van dit leven;,,, zondige lusten en overleggingen; ,,,, om kort tegaan, alles dat in vs. 2 geen brood, hetwelk nietverzadigen kan, genoemd was, mag men hier

zonder enige uitzondering onder de naam vanijdelheid verstaan.

Al deze dingen kunnen ook die naam in volkomennadruk dragen. Want ze zijn van alle wezen, datenig waarachtig of bestendig nut aan ziel oflichaam toebrengt, volstrekt ontbloot. Het vermaakdat zij opleveren, is niets dan een ijdeleverbeelding, droom en bedrog, dat eindelijk op degrootste schade, schande en smart moet uitlopen.Die zich daaraan overgeven weiden zich metwind, en jagen den oostenwind na, Hos 12:1. Zezijn gelijk aan een hongerige die droomt, enziet, hij eet; maar als hij ontwaakt, zo is zijnziel ledig; of, aan een dorstige die droomt, enziet, hij drinkt; maar als hij ontwaakt, ziet, zois hij nog mat, en zijn ziel is begerig, Jes. 29:8.

§13. Hoe nietig en ijdel deze dingen zijn mogen,echter heeft de zonde het gemoed van de zondaarzo verijdeld, dat het met verachting van alle raaden wezen, zich aan die ijdelheid geheel kanovergeven. Hij is EEN MAN DER ijdelheid.

Het woord MAN, :*! (iesh), betekent eigenlijkeen sterke dappere man.

Een man DER ijdelheid is, naar de aard van detaal, een mens (1) die zich aan de ijdelheidovergeeft, (2) en het met alle macht aanhangten voorstaat; gelijk een man des bedrogs zich aanhet bedriegen geheel heeft overgegeven.

Men kan deze beschrijving hier gevoeglijk opallerlei onbekeerde zondaars, die door hetEvangelie tot de genadegoederen genodigd zoudenworden, zonder onderscheid toepassen. Want (1)iedere onherboren zondaar, hoe bescheiden hijook is, is toch zolang hij in zijn natuurstaat blijft,een ellendige man der ijdelheid. Hij maakt vanallerlei schepselen ijdele afgoden, die hem geenwezenlijk heil kunnen aanbrengen. Hij is aanallerlei dwalingen en begeerlijkheden, die hem gennut maar schade doen, dienstbaar. Tit. 3:3. (2) Inhet bijzonder mag men die naam ook aanonbekeerde Joden geven. Want die beide hebbenzich met al hun vermogen gekoppeld aan deijdelheden van enige afgeschafte schaduwen, enverschillende menselijke inzettingen, die geen nutdoen, behalve al de ijdelheden die aan alleonherborenen eigen zijn. Wie een os slacht, slaateen man; wie een lam offert, breekt een hondden hals; wie spijsoffer offert, is als diezwijnenbloed offert; wie wierook brandt tengedenkoffer, is als die een afgod zegent. Dezenverkiezen ook hun wegen, en hun ziel heeft lustaan hun verfoeiselen, Jes. 66:3. (3) En wietwijfelt of de heidenen, die naast de ijdelheden die

Aanmerkingen over Jesaja 55:7172

aan alle natuurlijke mensen eigen zijn, nog deafgoden en heidense gruwelen in een grovere zinaankleven, de naam van mannen der ijdelheidkunnen dragen? Immers, zij zijn verijdeldgeworden in hun overleggingen en hunonverstandig hart is verduisterd geworden,Rom. 1:21.

§14. Hoe goddeloos en ijdel deze mensen ookmogen zijn, echter zullen zij veranderd worden.Niet alleen in enige omstandigheden, maar ook inweg en gedachten. De goddeloze zal ZIJN WEG,en de man der ijdelheid ZIJN GEDACHTEN

verlaten§15. Een WEG is (1) eigenlijk een plaats waarop

iemand staat en gaat, om daardoor als een middelvan de ene plaats tot de andere over te komen. (2)Deze weg is in de Heilige Bladen een zinnebeeldvan verschillende zaken. q Dan betekent het eenstaat of toestand, waarin iemand zich bevindt.Hun weg zij duister en gans slibberig, Ps. 35:6.qq Dan geeft het te kennen de werken, waariniemand, om zekere doeleinden te bereiken, bezig is,en de ontmoetingen die hem overkomen. Wenteluw weg op den HEERE, Ps. 37:5, en, wentel uwwerken op den HEERE, Spr. 16:3, betekent éénen hetzelfde. Zo worden ook wegen enhandelingen met elkaar verwisseld, Ezech. 36:31.

Daarom moet men hier door de weg die degoddeloze verlaten zal, verstaan (1) zijnongelukkige natuurstaat waarin hij zich bevindt,en die ellendige gronden waarop hij staat, steunt,en bezig is om zijn doeleinden te bereiken. Dit is deweg der goddelozen, die vergaan zal, Ps. 1:6, endie brede weg, die tot het verderf leidt, Matth.7:13. (2) Hiertoe behoren verder die goddelozehandelingen en bedrijven waarin een goddelozebezig is om zijn zondige doeleinden te bereiken. Dekwade weg, Spr. 8:13. De boze wegen enhandelingen, Ezech. 36:31. In het bijzonder allegrovere of fijnere werken van goddeloosheid,onrechtvaardigheid en onmatigheid. q Vangoddeloosheid, wanneer de goddeloze, God enZijn dienst, , of verloochent en bestrijdt, zeggendemet sprekende daden tot God: wijk van ons, wantaan de kennis Uwer wegen hebben wij geenlust. Wat is de Almachtige, dat wij Hem zoudendienen? En wat baat zullen wij hebben, dat wijHem aanlopen zouden? Job 21:14,14. ,, Of,wanneer hij de godsdienst verderft. Dit doet hij c

dan eens door een grovere afgoderij. Dit wordtgenoemd de weg Jerobeams, 1 Kon. 13:13, deweg der koningen van Israël, 2 Kon. 8:18. cc

Dan verandert hij de godsdienst in een enkel dood,

ongelovig, liefdeloos en huichelachtig sleurwerk.Hij nadert tot God met de mond, en doet zijnhart verre van Hem, Jes. 29:13. qq Vanonrechtvaardigheid: wanneer de goddeloze zijnnaaste naar ziel of lichaam onrecht doet. qqq Vanonmatigheid, wanneer hij door wereldsebegeerlijkheden, van gierigheid, wellustigheid ofhovaardigheid, zijn ziel en lichaam bederft.

De bovengenoemde staat en handelingen dragende naam van een weg, (1) omdat de goddelozenerin staat, en zich met ziel en lichaam daaraanheeft overgegeven, gelijk iemand die zich op eenweg bevindt. (1) Verder, omdat hij in die dingen uiteen inwendig beginsel met genoegen werkzaam is,om zijn goddeloze einden te bereiken, gelijkiemand die een vermakelijke weg bewandelt.

Omdat deze weg hier onderscheiden wordt vande gedachten die de man der ijdelheid in zijnbinnenste laat vernachten, daarom zou men hethier kunnen aanmerken als een zinnebeeld van destaat en het bedrijf van een goddeloze, voorzoverdie meer naar buiten vertoond worden.

§16. Hoe openbaar die weg ook is, en hoe zekerhet ook mag zijn dat het einde daarvan de dood is,echter kan hij door geen natuurlijke krachtendaarvan afgebracht worden, omdat het ZIJN wegis. Maar de overwinnende genade zal degoddeloze te machtig worden, dat hij niet alleen deweg van anderen, maar ook in het bijzonder ZIJN

weg verlaten zal.Door dit woord wordt hier de allernauwste

betrekking die de goddeloze op zijn weg heeft,aangewezen.

Het is zijn weg, (1) waarop hij zichdaadwerkelijk bevindt. Hij is daarop geboren.Want zal iemand door de nauwe weg ingaan, danmoet hij die eerst zoeken en vinden. Maar door debrede weg kan men ingaan, zonder die eerst tevinden; omdat men er op ter wereld is gekomen.Matth. 7:13,14. (2) Die weg is hem ook in hetbijzonder eigen. Hoewel alle goddeloze opdezelfde brede weg wandelen, heeft echter eenieder zijn bijzonder pad, naar zijn bijzondereomstandigheden en zinnelijkheden ingericht. Dezewandelen meer in openbare groveongerechtigheden. Andere in een uiterlijkebescheidenheid en beschaafde goddeloosheid.Deze zijn meer aan de gierigheid, die aan dehovaardigheid, en weer andere aan de vleselijkewellustigheden overgegeven. (3) Het is zijn weg,die hij zich, door dikwijls heen en weer te gaan, zoeigen heeft gemaakt, dat hij op geen anderekomen kan. (4) Hij heeft die weg naar zijn eigen

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 173

zinnelijkheid zelf voor zich uitgekozen. Het is deweg zijns harten, Pred. 11:9, die hij naar hetgoeddunken van zijn boos hart bewandelt, Jer.16:12. (5) Het is zijn geliefde weg, die hem goedschijnt, en waarin hij een groot behagen heeft.Spr. 12:15; 13:12.

§17. Omdat de uitgangen van het leven uit hethart zijn, daarom kan niemand zijn weg verlaten; ofhij moet zich ook van ZIJN GEDACHTEN door eenwaarachtige bekering afscheiden.

§18. De gedachten beduiden in de HeiligeBladen alle inwendige gestalten enwerkzaamheden, die de mensen met hunverstand en wil oefenen. Gen. 6:5; 1 Kron. 28:9;Ps. 94:11.

Hier zijn het de boze gedachten van deijdelheid, die in het binnenste van de man derijdelheid vernachten, Jer. 4:14, die dode, blinde,ongelovige, vijandige, boze gemoedsgestalten,overdenkingen, neigingen en begeerlijkheden, die inhet hart van een onboetvaardige zondaarhuisvesten. Het gedichtsel van 's mensen hart,dat boos is van zijn jeugd aan, Gen. 8:21. Hetzijn in onderscheiding van de wegen enhandelingen, die zich meer naar buiten vertonen,de verborgen en meer bedekte goddeloosheden.

Hiertoe behoren nu in het bijzonder (1) deverdorven gemoedsgestalte en vleselijkegezindheid, Rom. 8:7; (2) de dwalendebegrippen en redeneringen aangaande God, demens en de godsdienst; die gedachten dergoddelozen dat er geen God is, Ps. 10:4; dietwee gedachten waarop de twijfelaars hinken, ofde Heere, dan of Baäl God is, 1 Kon. 18:21; (3) devijandige neigingen tegen God, tegen Zijn wet,beeld, volk, wegen; en tegen de naaste, Rom. 8:7;(4) eindelijk de zondige begeerlijkheden, lusten,raadslagen en overleggingen, die ondeugdzamegedachten die het gruwelijk harte van een ijdelezondaar smeedt, Spr. 6:18.

Van zulke gedachten wordt hier in hetmeervoudige getal, zonder bepaling gesproken(1) omdat de man der ijdelheid aan vele en allerleiijdele gedachten onderhevig is, (2) en die alle,zonder enige uit te zonderen, verlaten zal. Ps.119:113,128.

§19. Hij zal ze verlaten, hoe nauw en sterk zijnbetrekking erop, die hier door het woord ZIJNE

wordt uitgedrukt, ook mag zijn. Want die ijdelegedachten hebben op de man der ijdelheiddiezelfde betrekkingen, die de weg op degoddeloze had, welke wij boven, §16, hebbenaangewezen, en hier nu niet herhalen.

§20. Ja, het zal beide gebeuren. De goddelozezal zijn weg EN de man der ijdelheid zijn gedachtenverlaten. Het ene kan ook van het andere nietgescheiden worden. Want niemand kan zijn wegrecht verlaten, als hij niet eerst van zijn gedachtenscheidt. En niemand kan van zijn gedachten rechtafscheiden, als hij niet ook zijn weg verlaat. Wantuit het hart zijn de uitgangen des levens, Spr.4:23.

§21. Hoewel nu de goddeloze aan zijn weg, ende man der ijdelheid aan zijn gedachten zodanigvast gebonden is, dat hij door geen eindigekrachten daarvan kan en ook niet, naar het rechtvan de wet, daarvan mag afgebracht worden; tochzal de verzoende en onafhankelijk heersendegenade hem door de gerechtigheid en sterkte vande Heere Messias overwinnen, en daartoebrengen dat hij zijn weg en zijn gedachtenVERLATEN ZAL.

§22. Dit VERLATEN behoort tot die dingen, die totde zaligheid volstrekt noodzakelijk, maar ookallerbezwaarlijkst zijn, om ze recht te verstaan enin waarheid te doen. Wij moeten ons daaromverbonden achten om dit stuk met de uiterste zorgen omzichtigheid te behandelen, zo onderscheidenen grondig als ons ooit mogelijk is.

Het woord "'3 (azav), verlaten, (1) betekent inhet algemeen zich van iets af te scheiden, en verweg te maken. (2) In het bijzonder wordt hettoegeëigend aan iemand die zich van enig voedsel,waarmee hij zich overladen had, afkeert. q Zogebruiken de Arabieren het van beesten die, omdatze al te gulzig gegeten hebben, niet eten of drinkenwillen. qq In de Heilige Bladen wordt het toegepastop mensen die zich met spijs overladen hebben,daarvan walgen, het uitspuwen, het zonderwalgen niet zien of ruiken kunnen, en zichdaarom er vanaf wenden, en met eenbijblijvende tegenzin weggaan. Men kan dezetoespeling duidelijk ontdekken in de taal van Zofar,Job. 20:12,13, waar het kwaad te verlaten gesteldwordt tegen het bestaan van de goddelozen, voorwie het kwaad in zijn mond zoet is, die hetverbergt onder zijn tong, die het spaart, en hetniet verlaat, maar dat in het midden van zijngehemelte inhoudt. qqq Men kan verder uit dezeplaats duidelijk bemerken dat dit woord in dezetoespeling van zedelijke dingen, en van dewerkzaamheden van de bekering gevoeglijkegebruikt wordt. Zo vindt men het zinnebeeld vaneen walging meermalen toegepast op dewaarachtige bekering, Ezech. 6:9; 20:43; 36:31,dan zult gij gedenken aan uw boze wegen en

Aanmerkingen over Jesaja 55:7174

uw handelingen, die niet goed waren; en gijzult een walging van u zelf hebben over uwongerechtigheden en over uw gruwelen.

Immers hier moet men door het verlaten vanweg en gedachten, verstaan een werkzaamheidvan de waarachtige bekering, waardoor men uithet beginsel van het geestelijk leven bezig is omzich van zijn boze wegen en ijdele gedachten meteen innige walging af te scheiden.

Als wij van deze werkzaamheid een waarachtig,duidelijk, onderscheiden en gegrond begrip wensente hebben, dan moeten wij (1) eerst het beginsel,(2) en dan de werkzaamheid die daaruitvoortvloeit, zelf beschouwen.

Wanneer men een daad grondig wil onderzoeken,dan dient men eerst zijn aandacht op het beginselervan te vestigen. Want daaruit zal men niet alleenvan zijn mogelijkheid, maar ook van zijn natuur enwezenlijke eigenschappen, waardoor het van alleandere die hem gelijk schijnen wezenlijkonderscheiden is, een helderder begrip kunnenmaken. Het beginsel nu, waaruit een zondaar diezijn weg en gedachten verlaat, werkzaam wordt, isbuiten alle twijfel het geestelijke leven. Wantzoals het onmogelijk is dat een dode, zonder leven,het graf verlaat, zo is het ook niet mogelijk dat eenzondaar, zonder het geestelijke leven, zouwerkzaam zijn om zijn weg en gedachten teverlaten. Dit geestelijk leven is eenbovennatuurlijke hebbelijkheid, door God, Diede doden levend maakt, in de ziel geschapen,waardoor die ziel en nieuw vermogen van licht engezindheid ontvangt, om de waarheid van Godsvolmaaktheden, van de plicht van de mens, zijnzonde, schuld en onmacht, en van de weg van deverlossing in Christus, bevindelijk en levendig tekennen, en zich overeenkomstig de natuur ervante gedragen. De eerste, wezenlijke en natuurlijkeoefeningen van dit geestelijke leven zijnvoornamelijk een bevindelijke en levendigeovertuiging van volslagen ellendigheid, eenlevend geloof in Christus, en een ongeveinsdeliefde tot God, Die in Christus, met een rampzaligezondaar verzoend is.

Wenst men nu wat duidelijker te overwegen hoedit geestelijk leven in de ziel van een zondaar, diezijn weg en gedachten verlaten zal, komt en werkt,dan moet men zich die zaak zo voorstellen.

De onafhankelijk heersende genade grijpt degoddeloze op zijn weg, en de man der ijdelheid inhet midden van zijn gedachten, en brengt hem doorzeer verschillende wegen aan het bedaren,

stilstaan en toezien. Jer. 6:16; Hand. 9:3,4; Filip.3:12.

God, Die gezegd heeft dat het licht uit deduisternis zou schijnen, schept in een ogenblik, datgeen mens op aarde nauwkeurig bepalen kan, inzijn ziel die bovennatuurlijke hebbelijkheid van hetgeestelijke leven. Dat openbaart zich hoe langerhoe helderder en onderscheidener, in een levendgeloof en liefde. Hoewel deze uitvloeiingen vandeze geestelijke specerijen, uit die boom van hetgeestelijke leven, in tijd samen kunnen gaan,echter gaat in orde van de natuur, en ook vaak tenaanzien van de tijd, de overtuiging van zondevooraf, dan volgt de oefening van het geloof inChristus, en daaruit wordt de liefde geboren.

Eerst komt dan de zondaar tot een levendigeerkentenis van zijn rampzaligheid, wat hetwezen van de zaak aangaat, op deze wijze. (1) Hijwordt bij zijn weg en gedachten onderscheidenbepaald. Meestentijds wordt een zondaar eerst opzijn weg, en op deze of gene uiterlijke handelingenvan woorden of werken, die niet goed waren,gewezen. Daarna leidt de Geest der overtuiginghem ook naar binnen, en brengt hem ook deijdele gedachten van het hart onder het oog.Dan bemerkt hij dat zijn hart een groteovereenkomst heeft met dat vertrek, waarinEzechiël geleid werd, waar hij zag, en ziet, er wasalle beeltenis van kruipende dieren enverfoeilijke beesten, en van alle drekgodenvan het huis Israëls, geheel rondom aan denwand gemaald, Ezech. 8:10. Terwijl hij bezig ishet een of ander te verbeteren, en om te zien of hijniet iets dat goed is tot zijn vertroosting kan vinden,dan worden hem nog meer bijzonderheden vanzijn weg en gedachten, die hij nooit had opgemerkten die hij nooit van zichzelf gedacht zou hebben,zeer levendig voor de ogen afgeschilderd.Verschillende boosheden van zijn kindsheid enjeugd, waaraan hij in jaren niet gedacht had,worden hem zo levendig voor het aangezichtgelegd, alsof de Godheid hem in dit ogenblik er opbetrapte. Terwijl hij zich inspant om het beter temaken, wordt het van tijd tot tijd in zijn ogen methem erger. Want hij bemerkt duidelijk dat zijn wegen gedachten in het toekomende niet beter zullenworden. Daar staat hij! Ziet hij terug op zijn wegdie hij afgelegd heeft: het ziet er zeer ellendig uit.Ziet hij op zijn weg daar hij nu staat: het is nogellendiger. Ziet hij vooruit op de weg die nog voorhem is: het zal niet beter maar erger met hemworden. Om kort te gaan, hij ontdekt ontelbaregoddeloosheden en ijdelheden in zijn weg en

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 175

gedachten. Alles wat hij ziet van het verleden,tegenwoordige en toekomende, is zeer ellendig. Hijroept in verlegenheid uit: wie zou de afdwalingenverstaan? Ps. 19:13. (2) De rampzaligheid vanzijn weg en gedachten wordt hem allengs nader enhelderder opengelegd. q De Geest der overtuigingleidt hem onderscheidener in, om de zondigheidervan op te merken. Hij ziet nu de plicht om dieonafhankelijke God, Die uit kracht van scheppingen onderhouding het opperste recht over zijn zielen lichaam heeft, in Zijn heilige, rechtvaardige engoede wet van hem vordert. Hij erkent dat God,Die een Geest is, en Die de ziel, een redelijkegeest, geschapen heeft, niet alleen het lichaammaar ook het gehele gemoed met alle krachtenvoor Zich hebben wil. Hij wordt gewezen op deplichten die hij aan God, aan de naaste en zichzelfschuldig is. Hem wordt ontdekt dat alles uit eenlevend geloof en een ongeveinsde liefde, tot eervan God en tot nut van de naaste, wanneer hetgoed zal zijn, verricht moet worden. Hij gelooft dathij tot dit alles zo volstrekt verbonden is, dat hij,zolang de Heere God blijft, en hij schepsel blijft,van die plicht niet kan ontslagen worden. Maar hijziet nu ook dat zijn gehele weg en alle gedachtentegen alles, wat God van hem vordert, regelrechtstrijdig zijn. Hij beschouwt zijn weg als eenonrechtvaardige oproerigheid tegen zijnrechtmatige Opperheer. Hij zegt: ik hebgezondigd, en onrecht gedaan, engoddelooslijk gehandeld, en gerebelleerd, metaf te wijken van Uw geboden, en van Uwrechten! Dan. 9:5. Hij ziet zijn gedachten, zelfs degodsdienstige en allerbeste, niet anders aan dan alsde ijdelste gedachten der ijdelheid, die zich op nietsdan op ijdelheid gevestigd hebben, en waarin nietsvan het wezen dat Gods wet vordert, te vinden is.Zij weiden zich met wind, en jagen denoostenwind na, Hos. 12:2. qq Hij gelooft dat hijzich door dit alles bij God en alle heiligen rechtwalgelijk gemaakt heeft. Hij heeft een walgingvan zichzelf, Ezech. 36:31. Hij denkt: hoe oneindiggroot is dan de walging die een volmaakte heiligeGod van mij hebben moet. Hij oordeelt soms datGods kindsren te heilig zijn, dan dat hij met henomgaan zou; dat Gods huis en hemel te rein zijn,dan dat hij ze met zijn onreine voeten zou betreden,en met zijn vuile ogen zou mogen aanschouwen.Hij staat met de tollenaar van verre, en durft zijnogen niet op te heffen naar de hemel, Luk. 18:13.qqq Hij merkt op dat een rechtvaardige Rechterover al zijn handelingen en gedachten recht moetdoen. Hij kent zich schuldig en verbonden in ziel

en lichaam, waarmee hij gezondigd heeft, tijdelijkeen eeuwige straffen te ondergaan. De uitspraakvan de wet, “vervloekt is een iegelijk die niet blijftin alles dat geschreven is”, dondert menigmaalvreselijk in zijn hart. Wanneer hij Gal. 3:10 eensleest, kan hij in zijn binnenste gesteld zijn als eenmisdadiger die zijn doodvonnis in handen en voorogen heeft. Hij vreest dikwijls dat dit vonnisspoedig uitgevoerd zal worden. Sommigen zijnbevreesd dat ze de nacht niet zullen overleven. Zebeginnen zich sterk te verwonderen en verblijden,wanneer ze het daglicht, tegen verwachting, nogweer aanschouwen mogen. Een verlegen zondaarroept vaak in zijn binnenste uit: tegen U, U alleen,heb ik gezondigd, en gedaan, dat kwaad is inUw ogen; opdat Gij rechtvaardig zijt in Uwspreken, en rein zijt in Uw richten, Ps. 51:6. qqqqEindelijk overtuigt de Heilige Geest hem van zijnvolslagen onmacht om zichzelf te verlossen. Eenbekommerde zondaar erkent dat tot zijn zaligheidtwee stukken nodig zijn. Eerst moet God met hemverzoend worden. Dan moet hij ook zijn weg engedachten verlaten. Hij probeert vaak dit eerstzelf te doen, en hij probeert tot dat doel op eengeheel verkeerde wijze van het laatste een beginte maken, om daardoor het eerste te verkrijgen.Want hij denkt, als ik mijn weg en gedachten konverlaten, en God om Zijn genade met eengebroken en verslagen hart, met tranen vanboetvaardigheid en berouw, gelovig bidden kon,dan zou Hij Zich over mij misschien erbarmen.Maar terwijl hij bezig is om zich in deze dingen inte dringen, wordt hem gaandeweg onder het ooggebracht dat hij volstrekt onmacht is, om het eenen ander uit en door zichzelf teweeg te brengen.Want, , hij ondervindt nu levendig dat hij zich nietveranderen kan. Zo onmachtig als hij is om ietsuit niets te scheppen, om bovennatuurlijkewonderwerken te verrichten en de loop van denatuur om te keren, zo onmachtig is hij ook om zijnweg en gedachten te verlaten. Want hij kan zijnhart niet herscheppen, en ook niet beletten dat eenkwade boom ook kwade vruchten draagt. Ditbevestigt de dagelijkse ondervinding hem. Wantonder al zijn woelen zakt hij, als een mens die opeen holle grond staat, er nog dieper in. Wanneerde zondaar begint te ontwaken, spannen zijnvijanden, de duivel, de wereld, en deverdorvenheid, meer krachten in om hemgevangen te houden. Vele slapendebegeerlijkheden worden wakker. Want wanneerhet gebod komt, kan de zonde levend worden. Ende zonde, oorzaak genomen hebbende door het

Aanmerkingen over Jesaja 55:7176

gebod, kan hem verleiden door datzelfde gebod, enboven mate zondigen door het gebod, Rom. 7:9-13.Zijn hart wordt harder. Hij kan niet wenen, en ookniet geloven. Dit maakt hem nog ongelukkiger.Want het Evangelie veroordeelt hem door dezeuitspraak: die niet gelooft, is alredeveroordeeld, Joh. 3:18. Bovendien merkt hij opdat hij naar Gods rechtvaardig oordeel van dezonde niet mag ontbonden worden. Hij heeft zichdoor de zonde laten overwinnen. Hij heeft hetdikwijls zelf opgezocht, en ziel en lichaam ervrijwillig aan overgegeven. Hierdoor wordt hij naaralle rechten een dienstknecht van de zondegesteld. Behalve dit is hij door Adams bondsbreuk,die hem wordt toegerekend, een geboren slaafvan de zonde, waarop de zonde en satan eenwettig erfrecht hebben. ,, En al was het dat hij zichin enige dingen veranderde, vloeden van tranen engebeden stortte; ja dat hij zich nooit meer aanenige zonde opnieuw schuldig maakte, dan zou hijdaardoor God toch niet kunnen verzoenen. WantGod wil dat aan Zijn gerechtigheid genoeggeschiede. Die gerechtigheid vordert dat dezondaar zo’n straf, in ziel en lichaam, uitstaat endoorstaat, die met de zonden en het ongenoegenvan God daartegen, een juiste evenredigheid heeft.Dat is, de straf moet zodanig zijn dat deschikkelijkheid van de zonde, waardoor eenoneindige Majesteit beledigd en geschonden is,volkomen vertoond wordt, en Gods oneindigongenoegen ertegen, zoals het in God is, volstrektten toon wordt gesteld; zodanig, dat geen schepselHem van enige onvolmaaktheid verdenken kan.Het eist ook een gehoorzaamheid, waardoor alleswat de zondaar verzuimd heeft, weer volkomenvergoed wordt. Want Gods onafhankelijkeopperheerschappij is zo hoog en onveranderlijk, dathet van de gehoorzaamheid, die een schepsel eraan schuldig is, voor geen één ogenblik hetallerminste kan nageven. Wanneer de verlegenzondaar deze eis van de gerechtigheid bedaard enonderscheiden beschouwt, dan bevindt hij zichvolstrekt onmachtig om een stuk daarvan tebetalen. Het is hem onmogelijk de gevorderdestraf te doorstaan. Want al was zijn hart nog zoverbroken, al verweende hij al zijn vochten tottranen, en al leed hij in zijn ziel en lichaam allestraffen die op de aarde en in de hel geoefendworden, miljoenen jaren achter elkaar, dan kon hijdit alles niet aanmerken als een voldoende straf,die de Goddelijke gerechtigheid van hem vordert.Want omdat hij een eindig schepsel is, daarom zoual dat lijden, al duurde het eeuwig, toch maar

eindig zijn. Daarom zou het ook niet genoeg zijnom de schrikkelijkheid van de zonde, die tegen eenoneindige Majesteit bedreven is, en het oneindigeongenoegen van God tegen de zonde, zoals het inGod plaats heeft, genoegzaam, naar deonveranderlijke eis van Gods volmaaktheden teopenbaren. De verschuldigde gehoorzaamheidkan hij ook niet betalen. Want hij kan nietsanders dan zonde doen. En kon hij in hettoekomende de gehele wet volmaakt onderhouden,dan zou hij daardoor niet kunnen vergoeden wat hijtevoren verzuimd heeft. Want hij is alles wat hijkan, aan God voor de tegenwoordige tijd schuldig.Immers, wanneer een mens, die een geheel jaaralle dagen in een winkel iets op borg gekochtheeft, betaalt wat hij voor tegenwoordig gekochtegoederen schuldig is, dan kan hij daardoor detevoren gemaakte schulden niet afdoen. Zo moetdan een verlegen zondaar opmerken dat hij Godsnatuur niet kan veranderen; het gedane onrechtniet ongedaan maken; en ook niet iets van de eisvan de gerechtigheid voldoen; en ook God niet openige wijze verzoenen. Wanneer hij die volstrekteonmacht om God te verzoenen en zijn wet teverlaten, grondig begint te geloven, dan wordt hijeerst recht ziek, kan het leven zijner hand nietvinden, en zegt: het is buiten hoop, Jes. 57:10. (3)Onder dit gezicht van zijn boze weg en gedachten,en onder die levendig erkentenis van dezondigheid, walglijkheid, schuld en onmachtdaarvan, wordt de bekommerde zondaar diepverootmoedigd. Zijn onbesneden hart wordtgebogen. Hij kent zichzelf schuldig. Hij wijst zijnRechter gerechtigheid toe. Hij neemt eenwelgevallen aan de straf van zijn ongerechtigheid.Hoewel zijn boze natuur niet zou kunnen, echteracht hij het billijk en betamelijk dat hij de Heerebillijkte, wanneer Hij hem de allerzwaarsteoordelen wilde toezenden in deze wereld. Want hijheeft de helse verdoemenis zelf verdiend. Daaromoordeelt hij dat God hem nog genadig behandelt, enniet naar verdiensten doet, zolang Hij hem nog nietin de afgrond stoot; hoe zwaar Hij hem anders ookstraffen mocht. Ja, hoewel hij wel ziet dat zijnvervloekte natuur zijn Rechter lasteren zou, echteracht hij zich ten hoogste verbonden, op hetogenblik dat hij in de afgrond zonk, God te dankenomdat Hij hem zoveel jaren gespaard had, en hemmet zoveel weldaden overladen had. Wilde Godhet gehele menselijke geslacht in genade aanzien,en hem uit alle mensen alleen verloren laten gaan,dan zou de ootmoedige zondaar Hem daarover nietkunnen beschuldigen. Want hij heeft het eeuwig

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 177

verderf rechtvaardig verdiend. Lev. 26:41; Ps.51:6; Hos. 5:15. En deze verootmoedigingonderscheidt de overtuiging, die de Geest dergenade en der bekering in het hart van eenuitverkoren zondaar werkt, zeer duidelijk van allealgemene overtuigingen en wroegingen van hetgeweten, waaronder het gemoed zijn Rechter vanhardheid beschuldigt, of wanhopige en wreveligehanden aan zichzelf probeert te slaan.

Diezelfde Geest, Die de ingeschapenhebbelijkheid van het geestelijke leven heeftopgewekt, en bestuurt om zijn ellendigheid zolevendig en ootmoedig te erkennen, Die bewerkthet nu ook om het getuigenis van het Evangeliedoor een levend geloof te omhelzen. (1) Hetdierbaar Evangelie ontdekt een wonderbaarlijke enallergepaste weg van behoudenis voor deallerrampzaligste zondaar. Gods eniggeboren Zoon,Die hetzelfde oneindig allervolmaaktst Wezen metVader en Geest bezit, is voor goddeloze mannender ijdelheid in de eeuwige Vrederaad Borggeworden, en in hun plaats getreden. Hij heeft inde tijd een volmaakt heilige menselijke natuur toteenheid van de Persoon aangenomen. Hij heeft indie aangenomen mensheid alle straffen, die degoddeloze door zijn weg, en de man der ijdelheiddoor zijn gedachten, verdiend hadden, in hun plaatsvolmaakt doorstaan. Een oneindige Persoon isdaardoor in Zijn aangenomen mensheid bestreden,verbrijzeld en gedood. Hierdoor is deschikkelijkheid van de zonde, die tegen eenoneindige Majesteit begaan is, in zijn eigenlijkenatuur en volkomen grootheid volmaakttentoongesteld. Het oneindig ongenoegen van Godtegen de zonde is daardoor in zijn oneindigegrootheid, zoals het in God is, openbaar gemaakt.Want Hij straft een oneindige Persoon voor dezonde. Gods Zoon heeft ook in die aangenomenmensheid alle gebiedende eisen van de wet inplaats van de zondaar volmaakt onderhouden.Hierdoor is alles vergoed wat alle uitverkorenenverzuimd of verdorven hadden, omdat eenoneindige Persoon de wet volmaaktgehoorzaamde. Nu is de hoge Majesteit, dewetgevende Oppermacht, en het hoge recht vande wet in hun volkomen hoogte geopenbaard enverheerlijkt, aangezien een oneindige Persoondaaraan met vrezen en beven gehoorzaam werd.Door die lijdende en doende gehoorzaamheid isGods recht ten volle voldaan. De gestrengstegerechtigheid kan geen andere of meerderevoldoening vorderen. Al de Goddelijkevolmaaktheden zijn daardoor tegelijk op het

allerhoogste verheerlijkt. Een zondaar die door hetgeloof in deze weg zalig wordt, kan geenvolmaaktheid van God verdonkeren. Hij moet zedaar alle, in het aangezicht van Jezus, in hungrootste glans zien schitteren. God blijft nurechtvaardig, wanneer Hij de zondaar, die door hetgeloof nu Jezus’ eigendom is, om nietrechtvaardigt door deze verlossing die in ChristusJezus is. Rom. 3:26. Door deze weg is eenonveranderlijk heilig een rechtvaardig Rechter metgoddelozen, terwijl zij nog vijanden zijn, volkomenverzoend. Rom. 5:10; 2 Kor. 5:19-21. God kan enwil een goddeloze, een man der ijdelheid die tegenalle geboden van God zwaar gezondigd en geenéén daarvan gehouden heeft en ook niettegenwoordig houden kan, die nog steeds tot alleboosheid geneigd is, die daarom naar alleGoddelijke rechten tot de eeuwige verdoemenisveroordeeld is, en die als zo één door een levendgeloof tot Christus komt, om geen ene zonde, hoegroot hij zijn mag, ooit meer straffen, maar inplaats van welverdiende vloeken, allerleionverdiende, geestelijke en lichamelijke, tijdelijkeen eeuwige zegeningen en zaligheid schenken.Niet om iets dat in de zondaar is, geweest is, ofooit zijn zal, maar zuiver en alleen uit Zijn genade,om de lijdende en doende gehoorzaamheid vanChristus. Rom. 3:24. Die verzoende God kan enwil door de handen van de verhoogde Zaligmaker,en door de kracht van de verzoende Geest, dode,blinde, boze zondaars en bestrijder van de genade,al hadden zij zelf Gods Zoon gekruisigd, van hunboze wegen en gedachten afbrengen en bekeren,zonder dat zij enig licht, kracht, gezindheid of zuchtdaartoe uit zichzelf kunnen of behoeven bij tebrengen. Hand. 3:26; 5:31. Die van een hogesteilte in een diepe afgrond zo sterk en snelaflopen, dat het zien en horen reeds vergaan is, endie door geen middel tot stilstaan of bedarenkunnen komen, wil Hij nu door een vrije enkrachtige roeping eerst aan het stilstaan brengen.Hen die de genade bestrijden, zal de overwinnendegenade te machtig worden. Dit geen mensovertuigen kan, zal de Geest van Christusovertuigen van zonde. Zij, die geen geschapenkracht tot geloof kan brengen, zullen de Geest desgeloofs, Die hen de hebbelijkheid van het geloofzal inscheppen, deelachtig worden. Die door geenzegeningen, oordelen of vermaningen tot Godbekeerd kunnen worden, zal de Geest dehebbelijkheid van de bekering inscheppen. Dezegehele inhoud van het Evangelie wordt aan eenieder die onder het Evangelie leeft, welmenend

Aanmerkingen over Jesaja 55:7178

aangeboden. Zo ontmoet een arme zondaar in hetEvangelie alles wat tot zijn zaligheid nodig is, endat hij niet in zichzelf en ook niet in enig schepselvinden kan. (2) De Heilige Geest laat dit Evangelieaan de bekommerde zondaar door min of meergepaste middelen verkondigen, openleggen,verklaren en ernstig aandringen. (3) Hij opent hethart om daarop acht te nemen. Hand. 16:14. (4)Hij schenkt daaronder geopende ogen van hetverstand, om de rechte betekenis, de dierbaarheiden gepastheid van die weg van het leven,gaandeweg helderder, onderscheidener enlevendiger in te zien. Luk. 24:45. (5) Hijoverreedt de ziel van de waarheid, vastigheid enzekerheid van deze dingen, door hen in de vastegronden van het Evangelie in te leiden, en ze dooreen verborgen werking aan het gemoed,uitdrukkelijk of erin opgesloten te verzegelen. (6)Hieruit ontstaan verschillende werkingen in deziel. q Men ziet nu hoe schrikkelijk het is dat mendit Evangelie door ongeloof verloochend heeft.Men verwondert en schaamt zich over dieblindheid, dat men zo’n duidelijke waarheid nieteerder heeft kunnen opmerken. Men kan nu ziendat het ongeloof de zwaarste zonde is. Wantdaardoor heeft men gezondigd tegen de hoogsteopenbaring van Gods heerlijkheid, en tegen delieflijkste vertoning van Gods barmhartigheid. Menveroordeelt zich vrijwillig over die goddeloosheid,dat men de zaligheid in zichzelf of in het schepsel,tot verdonkering van al Gods volmaaktheden, heeftwillen zoeken, die men door deze weg totverheerlijking van al de Goddelijke deugden zogemakkelijk had kunnen krijgen. Men wordt nuovertuigd van zonde, omdat men in Christus nietheeft willen geloven. Joh. 16:9. qq Men begint nuvan zich en van alle schepselen af te zien. Menrekent eigen gerechtigheid en kracht, waarnaarmen zo ijverig streefde, maar schade en drek.Filip. 3:7-10. qqq Men neemt nu een innigwelgevallen in die gehele weg van zaligheid, diehet Evangelie openbaart en aanbiedt. Jes. 45:24.qqqq Na een bedaarde overrekening van al dekosten, kiest men het, zoals die voorgesteld wordt,voor zichzelf. qqqqq Men komt daar werkelijk totde Zaligmaker, om zich als een goddelozeveroordeelde misdadiger, en als een blinde,ongelovige, vijandige, onmachtige slaaf van dezonde, door Zijn gerechtigheid en sterkte te latenrechtvaardigen, verlichten, heiligen en verlossen.Men stelt Hem vrij. Wilde hij de gehele wereldaannemen, en ons alleen laten zitten: het zourechtvaardig zijn. Wilde hij ons aanzien: het zou

een onafhankelijke en wonderbaarlijke genade zijn.Maar omdat hij de einden van de aarde nodigt,niemand uitsluit, en Zich het meest verheerlijkenkan wanneer Hij de allerellendigste redt, daaromkrijgt de zondaar vrijmoedigheid om zich ook, zoalshij zich bevindt, aan Hem toe te vertrouwen, en hetgehele gewicht van de zaligheid op Hem te latenneerzakken. qqqqqq Men ziet nu met min of meerhelderheid de mogelijkheid enwaarschijnlijkheid om door die weg totverheerlijking van God behouden te worden. qqqqqqqMen ondervindt nu min of meer rust en stilte inhet binnenste. qqqqqqqq Het hart raakt aan Jezusvast. Wanneer sommigen in hun haasten omopnieuw en beter te beginnen, arbeiden dat ze alleskwijt mogen raken, dan worden ze gewaar dat inhun binnenste een betrekking op Christus, en opalles wat tot Hem behoort, plaats heeft, die zij metal hun krachten, God zij dank! niet kunnenuitroeien. qqqqqqqqq Men is aan Hem vast gegroeid,zoals een ent aan een stam. Men moet nu allegeestelijke levenssappen, alle gerechtigheid, licht,geloof en kracht uit Hem als uit de stam, doorverborgen buisjes aan zich zuigen. Hoewel menonder nieuwe schuld en verdorvenheid wel eenswat omzwerft, echter moet men eindelijk, vroegerof later, weer zoals men begonnen is, uit Zijnvolheid, genade voor genade nemen.

Door dit levend geloof maakt de Heilige Geest deingeschapen hebbelijkheid van het geestelijke levenook eindelijk werkzaam in een oprechte liefde.Rom. 5:5; Gal. 5:6. (1) Men beschouwt nu deGoddelijke dingen in een geheel ander licht. Menziet nu in het aangezicht van Christus, dat devolmaaktheden die ons het meest verschrikten,verzoend zijn en onze zaligheid bedoelen. Deverzoende overalomtegenwoordigheid, in hetgezicht waarvan alle zonden begaan worden, is nuvaardig om zijn kinderen, die in het vuur en waterliggen, eruit te rukken; hoewel zij er tegenwaarschuwingen onbedachtzaam in warengedarteld. De alwetendheid, heiligheid enrechtvaardigheid zijn en blijven, op de grond vanJezus’ dood, ook met vijanden verzoend. Rom.5:10. Wanneer die volmaaktheden ons zonden,schulden en krachteloosheden ontdekken, en devloeken die men verdiend heeft voor ogen stellen,dan gebeurt dat niet in een onverzoende toorn,maar in een verzoende goedertierenheid, om onsmaar aan te sporen dat wij de gerechtigheid ensterkte, die zij neer hebben gezet, zoudenaannemen tot onze zaligheid. Hoe beminnelijk isdie Vader, Die Zijn Eigen Zoon niet heeft

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 179

gespaard, maar Hem voor ons heeft overgegeven,opdat hij ons met Hem alle dingen schenken zou!Hoe dierbaar is die Zoon, Die voor Zijndoodsvijanden de dood heeft willen sterven, opdatzij het leven zouden hebben! Hoebeminnenswaardig is die Geest, Die in blinde,ongelovige, vijandige, vuile harten wil komen,wonen, en daar alles wat tot een veilige toepassingvan de zaligheid nodig is, onafhankelijk enkrachtdadig werken! Hoe aangenaam is die wetdie zijn volle eis gekregen heeft, ons niet meervloekt, en niet door onze, maar door de kracht dieGod verleend, gedaan wil worden! (2) Hieruitwordt nu een innig welgevallen, gezindheid enneiging tot de Drieënige God, Zijn wet, beeld envolk, geboren. Men verblijdt zich dat de Heerezo’n God is. Men wenst niet dat Hij een stipminder heiligheid of rechtvaardigheid bezat. Men isinnerlijk verheugd dat Hij ons zo’n wet gegevenheeft. Men wenst Hem in alles te gehoorzamen enwelbehaaglijk te zijn1.

Dit geestelijke leven, waarvan wij de geestelijkewerkingen in de verootmoediging, het geloof en de

1 De bescheiden lezer moet niet denken dat een zondaardie zijn weg verlaat, bij al die stukken in die orde en metdie onderscheiden helderheid, waarin ik ze voorgesteldheb, bepaald en door de Geest geleid zou worden. Wantsoms zijn deze werkzaamheden onder elkaar vermengd.Hij wordt dan bij het ene, dan bij het andere bepaald. Insommigen zijn deze werkzaamheden donkerder enverwarder; in anderen helderder en onderscheidener.Sommigen komen spoediger, anderen langzamer, totmeerdere helderheid. Toch kan een evangeliedienaar,die de Geest van onderscheid ontvangen heeft, en dieer zijn werk van maakt dat hij op het werk van de Heerein de aan hem toevertrouwde zielen zorgvuldig achtheeft, genoemde stukken van verootmoediging, geloofen liefde, of in hun eerste beginselen, of in hundaadwerkelijke werkingen, in donkere en verwardegemoederen, die hun weg in waarheid verlaten, met eenzonderlinge aangenaamheid gewaar worden.

Ik heb er in de voorgestelde orde van gesproken,omdat men alles niet tegelijk, maar het ene na het anderevoordragen kan. De natuur van de zaken hangt in dieorde samen. En men ontmoet ook velen die naar dezeorde onderscheidenlijker geleid worden. En hoewelmisschien maar zeer weinige zielen met dieonderscheiden helderheid bij verschillende stukken zospoedig bepaald worden, heb ik er echter zoonderscheiden van willen spreken, opdat eenvoudigendie zaken, die ingewikkeld in hen zijn, onderscheidenerleerden opmerken.

Om die reden heb ik ook van deze stukken, waarin derechte gronden van een evangelische bekering liggen,wat breder gesproken dan men in een verklaringdoorgaans gewoon is.

liefde, tot hiertoe beschouwd hebben, is hetwaarachtige beginsel waaruit de zondaar zijn wegen gedachten verlaten zal.

In een zeker opzicht verlaat hij ook zijn wet engedachten in de vereniging met Christus, in derechtvaardiging en wedergeboorte, die met demeergenoemde oefeningen van het geestelijkeleven onmiddellijk en direct vergezelschapt gaan,op een meer lijdelijke wijze. Want wanneer hijdoor dat levend geloof met Christus verenigdwordt, dan wordt hij uit zijn vorige gronden, waarinhij van nature stond, uitgetrokken, en in Christus,als in een nieuwe Grond en waarachtige Wegwaardoor men tot de Vader komt, overgezet.Wanneer hij door dat geloof gerechtvaardigdwordt, van de schuld en het recht van de zondenontslagen wordt, en tot een erfgenaam en vriendvan God daadwerkelijk aangenomen wordt, dankomt hij uit de staat des toorns in de staat vangenade en kindschap over. En hij verandert vanweg, voorzover die een zinnebeeld is van staat,waarop iemand zich bevindt. Wanneer eindelijk deHeilige Geest onder en door dat geloof in het hartvan de zondaar andere gemoedsgestalten,gedachten en gezindheden omtrent God en de wegdes levens verwekt, dan verlaat hij ook zijn weg engedachten, en hij wordt op een andere weg engedachten gebracht. Want hoewel de verenigingmet Christus, de rechtvaardiging en devernieuwing van het gemoed onderscheidenweldaden zijn, echter zijn zij alle vruchten van éénen hetzelfde geloof, en worden in één en hetzelfdeogenblik aan de zondaar, met het geloof,geschonken.

Maar hier schijnt het verlaten van de weg en degedachten voornamelijk te betekenen eenwerkzaamheid van de bekering, die de gelovige,gerechtvaardigde en vernieuwde zondaar, uit hetbovengenoemde beginsel betracht, om zich nu ookvan zijn kant, van zijn weg en gedachtendaadwerkelijk af te scheiden. Spr. 28:13; Jes.1:16,17. Dit pleegt wat het wezen van de zaakaangaat, zo te geschieden.

Men heeft in de krachtdadige overtuiging dezondigheid, walgelijkheid en schuld van zijn weg engedachten levendig en bevindelijk moetenopmerken. Men heeft in de oefening van hetgeloof deze dingen in het smartelijk lijden vanChristus nog helderder onder het oog gekregen.Men ontdekte daar wat een dure en zure prijs degetrouwe Borg voor de zonde heeft moetenbetalen. Men aanschouwde daar in het aangezichtvan Christus de heerlijkheid en beminnelijkheid van

Aanmerkingen over Jesaja 55:7180

een verzoende God, en van Zijn dierbare wet. Deliefde tot God en Zijn wet werd door de Geest inhet hart van de zondaar uitgegoten.

Nu verfoeit, verwalgt, veroordeelt en beweenthij die weg en die gedachten, niet zozeer omdat zeschande, schade en verdoemenis tot gevolgenhadden, maar voornamelijk omdat hij daardoortegen zo’n heerlijke, beminnelijke, verzoende Goden Zaligmaker, en tegen zo’n billijke wet enEvangelie beide gezondigd heeft. Het smart hemaan de ziel dat Jezus om zijn weg en gedachten, zomenige zure gang heeft moeten gaan, en zo vaakin het aangezicht is geslagen, ja als een vloek totde doding is uitgeleid. Sommigen roepen ineenvoudigheid met tranen uit: “ach! Had ik hettoch geweten dat de zonde U zo’n nood en doodheeft aangedaan. Ik zou zo ellendig niet hebbenkunnen handelen. Ach! Vergeef het toch! Geeftoch genade, dat ik U nooit met enige gedachtebeledigen mag!”

Zijn ziel gevoelt een onverzoenlijke haat tegenzijn weg en gedachten, en hij scheidt zich vrijwilligdaarvan af, door een hartelijke, welberaden,werkzame wens om die weg toch nooit meer tebetreden, en die gedachten nooit meer te denken.Hij haat de kwade weg, Spr. 8:13, en staat afvan ongerechtigheid, 2 Tim. 2:19.

Hij spant nu alle krachten in om van zijn wegen gedachten voor altijd geheel af te komen. Hijdoet dat nu niet op zo’n wijze als tevoren, toen hijzich uit eigen kracht verbeteren wilde, om God teverzoenen. Want hij ziet dat God reeds verzoendis, en dat hij door eigen kracht ook niets verbeterenkan. Maar hij biedt zich aan Christus, Die in dewereld gekomen is, om zondaars zalig te maken,aan, dat Die door Zijn Geest hem van zijn bozeweg en gedachten afbrengt. Ps. 143:10. Hij geeftzich aan Zijn kracht en leiding over. Hij vertrouwtop Hem en verwacht van Hem dat hij op debekwame tijd naar Zijn Woord geholpen zalworden. Hij zuigt door dit ootmoedige geloof zijnkracht uit Jezus’ volheid, gelijk een ent uit de stamzijn sappen trekt. Hij ondervindt ook dat degetrouwe Zaligmaker een verborgen kracht, doordie verborgen buisjes van het geloof, op eenonbegrijpelijke wijze in zijn ziel laat vloeien.

Door deze kracht stapt hij ook daadwerkelijkvan zijn weg en gedachten af. Hij laat en verlaatze met de daad. Hij doet de boosheid zijnerhandelingen van voor Gods ogen weg, en laataf van kwaad te doen, Jes. 1:16. Men moet ditgoed verstaan. Ik zeg niet dat hij niet weerzondigen, of zonde in zich vinden zou. Ach nee!

Hij blijft in dit leven onvolmaakt. De zonde blijfthem bij. En omdat hij nu meer licht ontvangt, enoplettender omtrent zichzelf handelt, daaromontdekt hij nu meer gebrek in zijn hart en allerbesteverrichtingen, dan ooit tevoren. Ja, hij kan op zijnnieuwe weg, helaas! in gedachten, genegenheden,woorden en werken, ook weer geweldig struikelenen vallen. Maar ik zeg: hij komt van zijn weg engedachten, waarop hij voor zijn bekeringdwaalde, nu daadwerkelijk af. Want iemand kanvan een modderige en gevaarlijke weg, die hijbewandelde, in waarheid zijn afgegaan, hoewelhem nog veel van die oude modder aanhangt, enhoewel hij op zijn nieuwe weg zwaar en dikwijlsstruikelt. (1) Er zijn verschillende zaken, waarvanhij zodanig afkomt, dat hij er nooit meer weer kaninraken. q Hij komt nooit weer op de brede weg,in de staat van de natuur en van de toorn, en ookniet onder het heersende recht en de macht van dezonde. Rom. 6:14. qq Nooit kan hij weer in datongeloof en die vijandschap, waarin hij tevorenwandelde, vervallen. Hij houdt wel een verdorvenvlees, waarin het ongeloof en de vijandschap zijnovergebleven, en dat hij verschillendegelegenheden allerlei ongelovige gedachten envijandige neigingen, met grote kracht enonstuimigheid tevoorschijn brengt. Maar hij heeftdaartegen ook een geestelijk levensbeginsel, dateeuwig in hem blijft, en geheel andere gedachtenen gezindheden oplevert. Gal. 5:17. Hoewel hetvlees dit geestelijk leven zo heftig bestrijdt enovermant, dat het niet daadwerkelijk doen kan wathet denkt en wil, echter heeft het die uitwerking,dat een kind van God nooit meer in dat ongeloof endie vijandschap, waarin het voor de bekering lag,weer geraken kan. Want hoe duister, koel enafkerig een godzalige zich ook bevinden mag,echter heeft hij nog een ander licht en gezondheiddan voor zijn bekering. Hij kan niet weer op diegedachten komen dat men door een algemenebarmhartigheid zalig zou worden, dat men vannature een goed hart en goede bedoeling heeft, ofdat men door zijn eigen gerechtigheid en krachtzou behouden worden. Hij kan er niet toekomendat hij Gods weg, wet, beeld en volk met opzet engerustheid zou kunnen haten en bestrijden, zoalsvoor de bekering. qqq Er zijn ook verschillendegrovere ongerechtigheden, die men numetterdaad varen laat. Sommigen waren voor hunbekering grove dwaalgeesten, afgodendienaars,vloekers, onrechtvaardigen, overspelers,hoereerders, dronkaards, pronkers, ongebondenen,enz. Maar in de bekering verlaten zij die dingen,

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 181

zodat zij ze niet meer doen. Ze bestrijden nu diedwalingen en afgodendienst. Men hoort uit hunmond geen vloek meer. Ze doen niemand onrecht,maar keren het onrechtvaardig goed, met Zacheüs,weer uit. Ze leven kuis, matig, nederig en bedaard.Hoewel de satan, de wereld, en de bijliggendeverdorvenheden hen dikwijls sterk aanporren,strijden zij echter door Gods genade daartegen, datze tot de daden niet weer vervallen. En hoeweliemand, die bv. voor zijn bekering de drank wastoegedaan, na zijn bekering in een uur of plaatsvan verzoeking weer in een dronkenschap mochtinstorten, toch kan hij het niet zo doen als tevoren,met die gewilligheid, dat vermaak, die rust,ongevoeligheid en verschoning. Hij is tegen zijn zinen zucht overrompeld of overmand. Hij gevoelt deinnigste onrust, beschuldiging, veroordeling enbeschaamdheid daarover in zijn binnenste. Er isgeen vrede in zijn beenderen, zolang hij geenvergeving, met belijdenis en berouw, in Christus’ediksdrank en dorst, gezocht en gevonden heeft.Hij worstelt, zucht en smeekt, om toch nooit meerdaartoe te komen, en om voor alle gelegenhedenen verzoekingen bewaard te worden. (2) Er zijnverschillende zaken die een zondaar in waarheidverlaat, die hij echter daarna vaak tot zijn innigedroefheid weer doet. Toch heeft hij ze waarachtigverlaten, omdat hij het nooit weer doet zoals voorzijn bekering. Om de zaak met enige voorbeeldenop te helderen, laat men dan de aandacht op devolgende bijzonderheden vestigen. Een kind vanGod verliet, toen het zich bekeerde, in waarheidalle ongelovige harde gedachten van de Heere;alle afgunstige en liefdeloze aandoeningen omtrentde naaste; en al zijn toornige, driftige ofonbedachtzame woorden. Zijn ziel scheidde zichvan al die zonden af. Hij wenste ze nooit meer tedoen. Hij werd ook geholpen, zodat hij ze nietlevendig gevoelde, maar het tegendeel metaangenaamheid oefenen kon. Maar het duurt nietlang, of hij wordt door dergelijke dingen weerovervallen. De verdorvenheid begin weer hardegedachten van de zachte Heere op te schuimen.Hij wordt tot afgunst, driftig of onbedachtzaamspreken vervoerd. Toch heeft hij die dingen inwaarheid verlaten, omdat hij ze zo niet meer doet,zoals voor zijn bekering. Want hij heeft nu eengeestelijk leven, dat die zonden snel opmerkt, alsschandelijk veroordeelt, bestraft, betreurt, belijdt,bestrijdt, en gedurig verlaat. Wanneer iemand uiteen huis dat hij jaren bewoond heeft, met al zijnhuisraad uittrekt, dan heeft hij het in waarheidverlaten, hoewel hij naderhand door een baldadig

mens daarin gestoten werd; en hij direct dacht:“ach! dat ik hier vandaan was!” en spoedig weerwegging. Men kan met waarheid van iemandzeggen dat hij een ijdel gezelschap verlaten heeft,wanneer hij met een innig ongenoegen daaruitweggaat; hoewel hem één van die ijdele liedentegen zijn wil en worstelen naliep, inhaalde, envasthield. Zo mag men ook denken dat diebegenadigde genoemde zonden, waarin hij voorzijn bekering gerust en zorgeloos leefde,waarachtig verlaten heeft, wanneer hij in dewaarachtige bekering zich van die afscheidt;hoewel hij naderhand door de kracht van deverdorvenheid, tegen zijn zin en zuchten, wordtachterhaald, vastgehouden en daarin gestoten;maar hij het direct opmerkt, en bij zichzelf denkt:“ach! Ik ellendige! Hoe kom ik hier! Ik hoor hiertoch niet! Wie zal mij verlossen? enz.

Let men op de bijzondere betekenis van hetgrondwoord, boven aangewezen, dan kan men hierniet ongevoeglijk aanmerken dat de verklaardewerkzaamheden, waardoor men zijn weg engedachten verlaat, een grote overeenkomst hebbenmet een walging en uitspuwing van iets,waarmee men zich overladen had. Immers, dezonde die men verlaten moet, wordt met recht eenwalgelijkheid van de ziel genoemd, Ezech. 16:5.De bekering wordt beschreven als een walgingdie men van zichzelf over zijn boze wegen enhandelingen heeft. Ezech. 36:31. Die zijn weg nietverlaat, wordt vergeleken met iemand, voor wiehet kwaad in zijn mond zoet is, en het nietuitspuwt, Job 20:12,13. En die tot zijn wegen, diehij voorgaf verlaten te hebben, terugkeert, wordtgezegd met de hond tot zijn eigen uitbraakselweder te keren, 2 Petr. 2:22. Op deze gronden kanmen zich iemand, die zijn weg en gedachtenverlaat, zo voorstellen. (1) Zijn weg en gedachtenzijn zeer verdorven en stinkende dingen, die nietgoed zijn. Job 15:16; Spr. 13:5; Jes. 5:4; Ezech.36:31. (2) Toen hij nog dood was in zonden enmisdaden, had hij deze verdorven zaken gulzigingezwolgen. Job. 1516. (3) Zolang hij dood bleefkon hij die gruwelijke dingen inhouden. Maar toenhem het geestelijke licht geschonken werd, kon hijzich met die dingen niet verenigen, en ze ook nietverduwen. Ze stonden hem tegen. Hij gevoeldeeen innige beweging van walgen, en een neigingom zich daarvan te ontlasten, gelijk iemand die zichmet iets verdorvens overladen heeft. (4) Hij spuwthet uit en verlaat het, door een ootmoedigebelijdenis, een levendige geloofsoefening, enwaarachtige bekering. (5) Maar omdat hij altijd

Aanmerkingen over Jesaja 55:7182

nog enige overblijfsels overhoudt, daarom voelt hijal de dagen van zijn leven een aanprikkeling totwalgen en uitspuwen, gelijk iemand, die zich metiets verdorvens zozeer overladen heeft, dat het inde vochten van zijn lichaam een verderfveroorzaakt heeft, na de sterkste braking nog eengeruime tijd een aanhoudend walging gevoelenkan. (6) Immers, hij behoudt zijn leven lang eentegenzin tegen zijn vorige weg en gedachten; zoalsiemand die zich met iets overladen heeft,daartegen een tegenzin behoudt, zolang nog hetminste overblijfsel of een denkbeeld van de vorigemisselijkheid in hem over is. Hij zegt met Petrus:het is ons genoeg, dat wij den voorgaande tijd deslevens der heidenen wil volbracht hebben, 1 Petr.4:3.

Deze werkzaamheden bestaan in geen geval inenige dode bespiegelingen, maar in waarachtige enlevendige daden. De goddeloze man der ijdelheidzal zijn weg en gedachten met de daad verlaten.Het is wel God Die dit willen en werken, naar Zijnwelbehagen in hem werkt, maar de zondaar,wanneer hij door Gods Geest bewerkt en werkendgemaakt is, is ook zelf uit een inwendig beginselwerkzaam, om dit verlaten daadwerkelijk teoefenen. Filip. 2:12,13.

§23. Hoewel men op deze grond het verlaten vanweg en gedachten ook als een betamelijke plicht,zonder betrachting waarvan geen mens behoudenzal worden, gevoeglijk kan aanmerken, echterkomt het hier als een belofte voor. Hij ZAL zijnweg en zijn gedachten verlaten, "'3* (ja-azoov).Hoewel de goddeloze en de man der ijdelheid zoonbekwaam is om zijn weg en gedachten teverlaten, als een dode om te gaan, toch zal hij erzeker toe komen. God zal hem de krachten, diedaartoe nodig zijn, verlenen, opwekken enbesturen. De satan, de wereld en de goddelozezelf zal met al zijn goddeloosheid en ijdelheid datniet kunnen verhinderen. Het is aan de HeereMessias als een loon op de arbeid van Zijn zielbeloofd, dat Hij die zou zien, en verzadigd worden.Jes. 53:10. Zo zeker het dan is dat de HeereMessias Zijn duur verdiende loon zal ontvangen, zozeker is het dan ook dat de goddeloze zijn weg, ende man der ijdelheid zijn gedachten verlaten zal.

§24. Gelijk men de ene weg niet verlaten kan, alsmen niet op de andere overstapt, zo kan ook eengoddeloze man der ijdelheid zijn weg en gedachtenniet verlaten, of hij moet ZICH tegelijk TOT DE

HEERE ONZE GOD BEKEREN.§25. Het enige Voorwerp dat alleen bekwaam

en genoegzaam is om een goddeloze man der

ijdelheid in het genot van de zielzaligendeheilsgoederen over te brengen, en waartoe hijdaarom zich bekeren moet, is niemand anders danDE HEERE ONZE GOD.

§26. Het is de HEERE, JEHOVAH, (1) datnoodzakelijk, allervolmaaktst, onafhankelijk,algenoegzaam en onveranderlijk getrouwOpperwezen, Dat al Zijn beloftenissen aanonwaardigen zal vervullen, en alles wat Het is, inde Heere Messias, voor ellendigen zal zijn. (2) DatZich onder deze Naam als de enige waarachtigeGod aan Israël heeft bekend gemaakt. Zie deAanmerkingen over Zach. 3, §6. (3) Die Heereis, volgens de kracht van Zijn Naam, eenallergepast Voorwerp, waarheen de goddeloze ende man der ijdelheid zich keren mag, om in plaatsvan de verdiende vloeken, de aangebrachtheilsgoederen deelachtig te worden. Want, beziteen goddeloze geen waardigheid waarom hij enigezegen ontvangen zou, maar nodigt, integendeel,alles wat in en aan hem is, de Goddelijkegerechtigheid uit om hem te straffen: Jehovah is deOnafhankelijke, Die alle zaligmakende genadeaan de allerellendigste en onwaardigste, uit, om endoor Zichzelf bewijzen wil. Jes. 43:25; Ezech.36:22; Rom. 9:15. Is de zondaar in een oneindigverderf gezonken, en ligt hij in een blindheid,schuld en onmacht, waaruit hij door de kracht vanalle schepselen niet verlost kan worden: Jehovah isde Algenoegzame, Die de dingen welke niet zijnroept alsof ze waren, Rom. 4:17; Die het licht uitde duisternis laat schijnen, 2 Kor. 4:6; van Wie degenade meer overvloedig is, daar de zondemeerder is geworden, en Die Zijn genade laatheersen tot het eeuwige leven, daar de zondegeheerst heeft tot de dood, Rom. 5:20,21; en dieGod, Die de doden levend maakt, Rom. 4:17. Kanmen het niet begrijpen hoe een hardnekkigegoddeloze, en een ongestadige man der ijdelheidtot zo’n zaligheid geraken zou: Jehovah is deonveranderlijk Getrouwe, Die boven en tegenons begrip, niettegenstaande alle hardnekkigheid,trouweloosheid en ongestadigheid van de zondaar,alles wat Hij beloofd heeft, vervullen zal.

§27. Zo mag dan een goddeloze man derijdelheid met vrijmoedigheid tot Hem komen.Men behoeft ondertussen niet te vrezen dat eenman der ijdelheid door die vrijmoedigheidoneerbiedig zou worden. Want Jehovah is ookGOD, .*%-! (Elohiem). (1) Hij is dat heerlijkeOpperwezen, waaromtrent een ieder met een diepontzag, vrees en eerbied moet aangedaan zijn. qZijn deugden en volmaaktheden, voornamelijk die

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 183

Hij in het genadeverbond openbaar maakt, zijn zoheerlijk, zalig en verwonderenswaardig, dat zij ineen gemoed, dat ze bedaard beschouwt, eengelovige verbaasdheid, ontzag, vrees, en daaruitvoortvloeiende onderwerping verwekken moeten.qq Zijn algenoegzaamheid, genade en macht, diein het Evangelie geopenbaard zijn, moet in hetbinnenste zo’n ontzag, vrees en eerbied gaandemaken, dat men met verloochening van zichzelf enalle schepselen, tot Hem als een God vanvolkomen zaligheid nadert, om van Hem alleenalle zaligheid, naar ziel en lichaam, in tijd eneeuwigheid, te zoeken, en gelovig te verwachten,onder een innige bekommering dat men deheerlijkheid van Zijn algenoegzaamheid enwaarheid, door ongeloof toch niet beledigt. qqq Zijnwetgevende opperheerschappij moet het hartmet zo’n ontzag, vrees en eerbied vervullen, datmen zich aan al Zijn geboden vrijwillig engehoorzaam onderwerpt. (2) Hij is eenOpperwezen, Dat in meer, en bepaald in driePersonen bestaat. (3) En zo is Hij eenallergepast Voorwerp, tot Welk een goddeloze eneen man der ijdelheid zich bekeert om zalig teworden. Hij hoort het gebed. Tot Hem zal allevlees komen; ook zij over welke ongerechtigedingen de overhand hebben, welker overtredingenHij verzoenen wil. Ps. 65:3,4.

§28. Immers, als zo’n God had Hij Zich aan Zijnellendig bondsvolk zeer heerlijk openbaar gemaakt.Ze noemen Hem daarom ONZE God.

De personen die in Jehovah als hun God, opgoede gronden roemen konden, zijn hier deprofeet, zijn medegelovigen, de ware kerk enhet ellendig zaad daarvan. Deze waren ook,gelijk alle andere mensen, van nature ellendigegoddelozen, ijdele Adamskinderen. Ef. 2:3.

Toch hadden zij op de Heere als op hun God,een allernauwste betrekking gekregen. Want (1)Hij had Zich als dat heerlijk, onafhankelijk,algenoegzaam, gelovens-, vrezens- endienenswaardig Opperwezen, Waarin zij hunzaligheid moesten zoeken, en Waarvan zij ingehoorzame onderwerping moesten afhangen, aanhen zeer duidelijk bekend gemaakt, onberouwelijkverbonden, en in al Zijn werken bestendigbewezen. (2) Ze hadden Hem als God erkend,aangenomen, en openlijk beleden. Ze zochtenen vonden in Hem hun zaligheid. Ps. 68:20,21; Ps.48:15. Ze onderwierpen zich aan Hem en werdendoor Hem onderhouden, geregeerd, bewaard,geholpen en gered.

Deze beschrijving heeft hier een bijzonderenadruk. (1) Het dient vooreerst om de Heere vanalle schepselen en afgoden te onderscheiden.De goddeloze zal zich niet bekeren tot eenschepsel of een afgod, gelijk de goden van anderevolkeren zijn. Maar tot onze God, Die Zich als deware God aan ons, ellendigen, zo overvloedig heeftopenbaar gemaakt. (2) Daarna behelst het ookgenoegzame gronden, waarop men verzekerd kanzijn dat de goddeloze en de man der ijdelheid zichtot Hem mag en zal bekeren. Hij, Die een Godvan ellendigen heeft willen zijn, Die zoalgenoegzaam, genadig en barmhartig is, gelijk wijondervinden, en Die ons beloofd heeft dat Hij onszaad, en alle volkeren van het aardrijk zegenenwilde, is gewis een God, bij Wie voor de goddelozeen voor de man der ijdelheid ook raad is te vinden.

§29. Op die gronden mag men het dan veiligverwachten, dat de goddeloze, en de man derijdelheid zich tot de Heere onze God BEKEREN zal.

Het woord bekeren betekent eigenlijk tot eenplaats of staat, waarvan men was afgeweken,terug te keren. Oneigenlijk geeft het te kennendat bekende genadegoed, waardoor een zondaarvan de zonde tot Gods gemeenschap en dienst, ofbij aanvang of bij voortgang, overkomt. Somswordt het in een ruimere zin genomen, en sluit hetafwijken van de zonde ook in. Maar hier, waar hetvan het verlaten van de weg en gedachtenonderscheiden wordt, betekent het in het bijzonderhet overkomen tot Gods gemeenschap en zaligedienst. Dit wordt dan eens beschouwd met opzichtop de daad van God, die de mens verandert endoet terugkeren. Maar hier ziet het in het bijzonderop de bekering, aangemerkt als eenwerkzaamheid van de mens, door de bekerendegenade in hem gewerkt.

Dus bestaat dan de bekering van een zondaar totde Heere onze God, in een werkzaamheid vanhet geestelijke leven, om in Gods zaligegemeenschap en dienst daadwerkelijk terug tekeren en over te komen.

Het beginsel waaruit deze werkzaamheidgeoefend wordt, is hier weer het geestelijkeleven, dat zich openbaart in armoedigheid,geloof en liefde, waarvan wij boven brederhebben gesproken.

De goddeloze wordt hier eerst in de vallei vanwaarachtige verootmoediging geleid. (1) Hij zietdaar met overreding bij de stukken in, q dat hij vanGod, dat hoogste Goed, zijn wettige Heere,trouweloos is afgevallen. Dat hij met alles wataan hem is, niets anders gedaan heeft dan God, of

Aanmerkingen over Jesaja 55:7184

rechtstreeks of van terzijde, boosaardig tebestrijden. qq Dat hij dus zonder God in de wereldis. qqq Dat hij als een oproermaker tot een eeuwigegevangenis en dood veroordeeld is. qqqq En dat hijdus geen recht of macht heeft overgehouden omin die zalige gemeenschap en dienst van God terugte keren, maar dat hij naar alle rechten verbondenis om van Gods gemeenschap en dienstafgescheiden te zijn, en een dienstknecht van dezonde, waaraan hij zich heeft overgegeven, enwaarvan hij de banden niet verbreken kan, eeuwigte blijven. (2) Na allerlei tegenworstelingen enwoelingen om zich te verbergen of te redden, moethij eindelijk buigen, als een oproermaker voor Godverschijnen, zichzelf aanklagen, zijn Rechtergerechtigheid toewijzen, aan de straf van zijnongerechtigheid een welgevallen nemen, en hetootmoedig bij zichzelf en het gehele schepselopgeven.

Hieronder begint nu ook het levend geloof in hetEvangelie, met min of meer helderheid aan degang te komen. (1) Hij wordt in het getuigenisvan het Evangelie ingeleid. q Daar ziet hij datGods Zoon door God verlaten is, door Zijn vijandenals een oproermaker gevangen, beschuldigd,veroordeeld en gedood is, en dat Hij allegehoorzaamheid in plaats van de zondaars vervuldheeft. qq Hierin is God nu met zondaren verzoend,terwijl zij nog vijanden zijn, voor hen genaakbaar,en gezind om ze in Zijn gemeenschap en dienstweer op en aan te nemen. Hij nodigt ze dat zezullen terugkeren. Jes. 27:4,5; Jer. 3:22; 2 Kor.5:19-21. qqq Hij heeft Zijn Zoon verordend enopgewekt om goddelozen, die zelf niet kunnenterugkeren, op te zoeken en hen de bekering tegeven. 1 Petr. 3:18; Hand. 3:26; 5:31. Hij heeft degaven van de Geest, die hiertoe nodig zijn, in Zijnhand gegeven, om die mee te delen aanwederhorigen. Ps. 68:19. (2) Dit Evangelie wordthem dierbaar. Hij omhelst het geheel vrijwillig.Hij kiest die Zaligmaker voor zichzelf, en stap zovastberaden over op Hem, Die de Weg, deWaarheid en het Leven is, door Wie men tot Godkomt.

Uit dit geloof wordt een waarachtige liefde,welgevallen en toeneiging tot God, Zijngemeenschap en dienst geboren.

Zo gauw deze beginselen in het hart levendworden, begint een zondaar ook daadwerkelijkwerkzaam te worden, om in Gods gemeenschapen dienst dadelijk over te komen. (1) Hij naderttrapsgewijze tot de genadetroon. Dat is, hij merkthet gaandeweg helderder op, dat de verzoende

God gezeten is op een troon, gevestigd op gerechten gericht, terwijl goedertierenheid en waarheidvoor Zijn aanschijn heengaan. Het gemoed wordtbij deze waarheid nader bepaald, en het bevindtzich onder indruk van de hoge tegenwoordigheidvan die verzoende God. (2) Hier belijdt nu dearme zondaar met een evangelische droefheid enschaamte, zijn oproerigheid, ijdelheid, schuld enonmacht. Hij buigt zich nu een weinig dieper,aangenamer en vrijwilliger, dan in de eersteovertuiging, toen hem het Evangelie nog donkerwas. (3) Hij verklaart daar zijn welgevallen in dieweg van zaligheid in Christus, en smeekt op diegrond om vergeving en aanneming. (4) Hij zegtdaar aan zijn oude heren, de duivel, de wereld, ende zonde, de dienst op, en zweert hunvriendschap en dienstbaarheid op een plechtigewijze geheel vrijwillig af. Hij durft zich nietonderwinden om, zoals sommige onbedachtzamemensen doen, te beloven dat hij uit eigen krachten,hun dienst verlaten zal. Want het is hem in dewaarachtige overtuiging anders gebleken, en hetblijkt nog dagelijks helderder. Maar hij verklaartdaar dat hij hun dienst moe is, en dat hij van hartebegeert, naar Gods gunstig aanbod, door deoverwinnende genade van hun dienstbaarheid vooreeuwig ontslagen te worden. (5) Hij stapt nu zeervrijwillig in Gods gemeenschap en dienst over. qHij kiest en omhelst dat aanbod, dat de Heerealleen zijn God, zijn hoogste Goed, de enigeGrond van zijn vertrouwen, hoop en zaligheid, enzijn Heere, Koning en Wetgever zal zijn. qq Hijkiest en omhelst dat aanbod dat hij met ziel enlichaam voor eeuwig het eigendom en deonderdaan van de Heere zal zijn, om door dekracht van de Heere Zijn geboden en rechten,zonder enige uitzondering, van harte te doen. Hijvoegt zich tot de Heere, om Hem tot een knecht tezijn, en Zijn Naam lief te hebben. Jes. 44:5; 56:6.(6) Hij ondervindt een allernauwste betrekking enaankleving aan de Heere, Zijn gemeenschap-soefening, dienst, geboden, volk en beeld. Godsvolk wordt ook zijn volk.

Hoewel een zondaar die eenmaal in waarheid totGod bekeerd is, uit Gods gemeenschap en dienstnooit meer geheel kan uitvallen, echter gebeurt hetvaak dat hij in gestalten en daden struikelt, enweer afzwerft. Hierom moet de bekering, zoalshet eenmaal begonnen is, dagelijks herhaaldworden. (1) Hij wordt op zijn tekortkomingengewezen. Hij doet daarvan met berouw enschaamte belijdenis. Hij smeekt om een genadigevergeving en vrijmaking. Hij probeert nu nauwer

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 185

aan de Heere te kleven, en teerder voor Hem tewandelen. (2) En deze herhaalde bekering is, ofeen gewone, of een buitengewone. De gewoneis, wanneer hij met zijn gebreken, die hem altijdbijliggen, tot de Heere om vergeving en vrijmakingterugkeert. Want een begenadigde is dagelijks, ookin zijn allerbeste gestalten en verrichtingen, aanvele gebreken, onoplettendheden, donkerheden,ongelovigheden, ongevoeligheden, kwadeneigingen en afzwervingen onderhevig. Die nueenmaal waarachtig tot God bekeerd is, merkt dieellendigheden dagelijks met min of meerlevendigheid op, en keert daarmee tot de Heereonze God. De buitengewone bekering is, wanneereen kind van God uit buitengewone verzoekingenen struikelingen, die hem niet dagelijks eigen zijn,zich tot de Heere bekeert. Zo was de bekering vanPetrus, Luk. 22:32. (3) De herhaalde gewone enbuitengewone bekering is met de eersteonafscheidelijk verbonden, en een echte proefof de eerste in waarheid is gebeurd. Want alsiemand meende dat hij eenmaal bekeerd was, enondertussen van geen bekering bij voortgang wist,die mocht even zo zeker zijn dat hij nog volstrektonbekeerd was, als men van iemand zijn kan dathij nog dood is, wanneer hij nooit enige bewegingin zijn bloed of adem had; hoewel men zichverbeeld had dat hij voor enige dagen geademdhad. Immers, zo onmogelijk het is dat iemandzonder beweging in zijn bloed en zijn adem levenzou, zo onmogelijk is het ook dat iemand zonderbekering het geestelijk leven bezitten zou. Al lichthij enige tijd in een flauwte, hij zal toch eindelijkweer bijkomen. (4) Om deze reden wordt hier ookvan de bekering onbepaald gezegd, hij zal zichbekeren, namelijk gedurig aan, zolang hij leeft.

Genoemde werkzaamheden van de bekeringkunnen verder, òf in iets begrepen, òfuitdrukkelijk geoefend worden. (1) Het kan opeen wijze in iets begrepen gebeuren, wanneer hetgemoed zich door verborgen overdenkingen,neigingen en zuchtingen, tot de Heere keert enwendt, zelfs onder de bezigheden van het beroep,in gezelschappen en samenspraken, ja soms in hetmidden van verzoekingen en afzwervingen. (2)Het gebeurt ook op een meer uitdrukkelijke enplechtige wijze, wanneer men zich plechtigafzondert, voor God verootmoedigt, en tot Zijnnadere gemeenschap en dienst terugkeert, datsoms een bijzondere mate van aankleving, sterkteen teerheid, voor een korte of langere tijd totgevolg kan hebben. (3) Deze dingen zijn zo aanelkaar vastgehecht, dat waar het ene is, het andere

op zijn tijd ook pleegt plaats te hebben. Want diezich in iets begrepen tot de Heere bekeert, zal hetnu en dan ook uitdrukkelijk en plechtig doenmoeten. En die zich ooit plechtig tot God bekeerdheeft, zal zich ook gedurig in iets begrepen totHem bekeren.

Hoewel God deze werkzaamheden van debekering in een zondaar krachtdadig werkt, Klaagl.5:21; Hand. 3:26; 5:31, toch zijn het daden die dezondaars als een waarachtige oorzaak uit eeninwendig beginsel vrijwillig oefent. Want Godbewerkt hem niet als een stok en blok, maar maakthem als een redelijk en levendig schepselwerkend. De goddeloze zelf bekeert zich tot deHeere onze God.

§30. Om deze reden kan men de bekering ookaanmerken als een noodzakelijke plicht, zonder debetrachting waarvan geen zondaar zalig kanworden. Maar omdat het een plicht is, die door dekracht van de Heere geoefend wordt, daarom kanmen het tegelijk als een belofte beschouwen. Enzo komt het hier voor. De Heere belooft het: degoddeloze ":* (jashov), ZAL zich bekeren. Hetzal zeker gebeuren. God zal hem daartoekrachtdadig opwekken. Want Christus heeft eensvoor de zonde geleden, opdat Hij dit verwerkenzou, 1 Petr. 3:18; en Hij is verhoogd opdat Hij hetzou toepassen. Zo zeker het dan is dat Christus’vernedering en verhoging hun voorgesteldedoeleinde bereiken moeten, zo zeker is het ook datde zondaar zich bekeren zal.

§31. Het zal ook met het verlaten van de wegonafscheidelijk vergezelschapt gaan. Hieromworden deze beide stukken door het woordje ensamengevoegd. De goddeloze zal zijn wegverlaten, en de man der ijdelheid zijngedachten; EN hij zal zich tot den Heerebekeren. Het is onmogelijk het vaneen tescheiden. Niemand kan zijn weg verlaten, als hijzich niet op dat ogenblik tot God bekeert. Niemandkan zich tot God bekeren, als hij niet op datogenblik zijn weg verlaat; zoals niemand deduisternis verlaten kan dan door het overgaan tothet licht.

§32. Maar is het wel mogelijk dat een goddelozezijn weg, en een man der ijdelheid zijn gedachtenverlaat, en zich tot de Heere onze God bekeert?Hoe zal een zondaar, die op zijn weg en in zijngedachten dood en gebonden ligt, die naar Godsrechtvaardig oordeel daartoe verwezen is, en dieonder heftige bestrijdingen van de Heere onze Godaan zijn weg en gedachten vasthoudt - hoe zal die,zeg ik, daartoe komen dat hij zijn weg verlaat, en

Aanmerkingen over Jesaja 55:7186

zich tot de Heere onze God bekeert? Hoe zal eenheilige en rechtvaardige God zo’n goddeloze enman der ijdelheid in Zijn gemeenschap en diensttoelaten, en Zelf overbrengen? Het kan en zal opeen allerbetamelijkste wijze gebeuren. De gronddaarvan is niet in de zondaar zelf, maar in deONTFERMENDE en VERGEVENDE GENADE tevinden. Laten we hier (1) eerst de vrijeontferming, (2) daarna de veelvuldige vergeving,(3) en dan de betrekking die beide op de bekeringhebben, een weinig nader beschouwen.

§33. Het woord ONTFERMEN, .(9 (racham),(1) betekent uit kracht van zijn oorspring, iets in debaarmoeder omvangen en koesteren. (2)Hiervandaan wordt het overgebracht tot deinnerlijke beweging van de ingewanden, door eentere liefde en medelijden veroorzaakt, bijzonder opde tere bewegingen en liefde die een rechtgeaardemoeder gevoelt, wanneer zij het kind dat zij in haarbaarmoeder gedragen heeft, in gevaar enellendigheid tegenkomt. 1 Kon. 3:26; Jes. 49:15;Jer. 31:20. (3) Dan eens beduidt het q degemoedsbeweging van medelijden zelf, qq dan eensde daadwerkelijk oefening daarvan, doormedelijden en hulp. (4) Het heeft diezelfdebetekenis met het woord FB8"(P<4.@:"4(splankchnidzomai), met innerlijke ontfermingbewogen te worden.

Hier drukt het uit de oefening van Godseeuwige goedheid, waardoor Hij uit eeneeuwige en vrijwillige beweging, de goddelozeen de man der ijdelheid uit zijn goddeloosheiden ijdelheid medelijdend uittrekt.

Laten we in deze Goddelijke en teer bewogeningewanden een weinig nader proberen in te zien.

God heeft de goddeloze zondaar van eeuwigheidliefgehad, uitverkoren, aan Zijn Zoon ter verlossinggegeven, en Hem zo in zijn ingewanden, in Zijnhart en eeuwige liefde, in Zijn eniggeborenSchootzoon gedragen en gekoesterd, Jes. 49:15;Jer. 31:3.

De goddeloosheid, de kwade weg en degedachten der ijdelheid, waarin de arme zondaargevangen ligt, zijn de allerzwaarste ellenden diemen bedenken kan. (1) Hij is geheel verdorven enverijdeld. Hij bestrijdt, verkracht en verwoest zijnziel en lichaam door de oproerige arbeid van zijngoddeloosheid en door die ijdele gedachten, zonderenig wezenlijk nut of genoegen in de gehele wereldte vinden. (2) Hij vergadert zich toorn als eenschat. (3) Hij dompelt zich in de grondeloze kuilvan de heersende kracht van de zonde, hoe langerhoe dieper in. Hij maakt de grendels en sloten van

zijn gevangenis zwaarder. (4) Hij denkt aan zijnellendigheid niet eens. De gestadig voortdrijvendeongerechtigheid laat hem niet eens tot stilstandkomen. (5) Geen oog heeft met hem medelijden.Hij zelf kan het niet eens met zichzelf hebben,omdat hij niet weet dat hij ellendig is. Degoddelozen, die zich voor zijn beste vriendenuitgeven, helpen hem maar om nog ongelukkiger teworden. Vele begenadigden sluiten hun hart voorhem toe. De afkeer die zij van zijngoddeloosheden, met alle recht en reden hebben,brengen zij wel eens zonder medelijden tot depersoon zelf over. Ze behandelen hem ongenadig.Door een onmedelijdig verhaal van zijngoddeloosheden, kunnen zij ook anderen tot toornen onbarmhartigheid jegens hem opwekken. Zijner godzaligen die met medelijden omtrent hem zijnaangedaan, die ontbreekt het evenwel aan krachtom hem daadwerkelijk te helpen.

God, Die dit allerellendigst schepsel in deeeuwige ingewanden van Zijn liefde gedragenheeft, ontfermt Zich over hem, wanneer Hij metde daad openbaart, dat Hij hem heeft liefgehadmet een eeuwige liefde, en wanneer Hij hem uitzijn ellendigheid daadwerkelijk uithelpt. Dit doetHij door hem die genade van de bekering,bovengenoemd, daadwerkelijk mee te delen. Hijschept in hem een nieuw hart. Hij overtuigt hemvan zonde. Hij schenkt hem het zaligmakendegeloof. Hij rechtvaardigt hem van schuld. Hij geefthem licht, gezindheid en kracht om zijn weg teverlaten, en zich tot de Heere onze God tebekeren.

Dit alles doet God (1) vrijwillig, uit Eigenbeweging van Zijn eeuwige liefde, waardoor Hijhem van eeuwigheid in Zijn Goddelijkeingewanden gedragen heeft. (2) Hij doet dit metzoveel ernst en teerheid, alsof Hij de ellenden vandit ellendige schepsel Zelf gevoelde. Gelijk eentere moeder, van wie de ingewanden door deellenden van haar kind gevoelig geraakt enbewogen zijn. Jes. 49:15; Jer. 31:20.

§35. Hoewel dit het begrip van alle schepselen teboven gaat, echter zal het zeker gebeuren. HijZAL Zich zijner ontfermen, &%/(9*(jerachameehoe). God heeft het van eeuwigheidvoorgenomen, in de tijd beloofd, en zal het ookonberouwelijk uitvoeren.

§36. Maar hoe? Is Gods ontferming niet heilig enrechtvaardig? Hoe is het dan mogelijk dat die zichzou uitbreiden tot zo’n onreine, doodschuldige,goddeloze man der ijdelheid, die om zulke grote enveelvuldige goddeloosheden tot de eeuwige dood

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 187

veroordeeld is? Het is mogelijk omdat God hem opeen rechtvaardige wijze van alle schuld ontslaanzal. HIJ ZAL HET VERGEVEN GROOT EN

MENIGVULDIG MAKEN.(-&-2- %"9* (jarbè liesloach).

§37. Is de zondaar schuldig: God zal VERGEVEN.Dit is de daad van God als een rechtvaardige en

verzoende Rechter, waardoor Hij een zondaar, omde voldoening van de Heere Messias door hetgeloof aangenomen, daadwerkelijk ontslaat vande verbintenis tot de voldoening aan Godsgerechtigheid voor zijn goddeloosheid.

De zaak die God hier wegneemt is (1) niet q dezonde zelf. Want die wordt niet door de vergeving,maar door de heiligmaking teniet gedaan. qq Het isook niet de natuur en verdoemelijkheid van dezonde, op zichzelf beschouwd. Want de zonde blijftaltijd zonde, en in zijn natuur verdoemelijk. (2)Maar het is de schuld, of de verbintenis totvoldoening, die de zonde op de zondaar naar Godsrechtvaardig oordeel gebracht had. Matth. 6:12.

De daad van vergeven bestaat (1) niet q in heteeuwig voornemen om te vergeven. Want Godseeuwige werken zijn van Zijn werken in de tijdwaarachtig onderscheiden. qq Het is daarom ookniet gebeurd in de aanstelling van Christus alsBorg. qqq Men moet ook niet denken dat Godomtrent de zondaar een andere gezindheid zouaannemen, of oordelen dat de zonde zo kwaad nietwas. Want de onveranderlijke God heeft vaneeuwigheid een goede gezindheid tot de zondaar inChristus gehad, en Hij haat de zonde tot ineeuwigheid. (2) Maar het is een daad van God inde tijd, waardoor Hij de zondaar de vrucht vanJezus’ borgtocht, voldoening en opstandingdaadwerkelijk toepast, door de verbintenis totvoldoening voor de zonde daadwerkelijk vanhem weg te nemen. (3) Dit gebeurt door eenrechterlijke uitspraak en verklaring van hetEvangelie, die aan de zondaar in het bijzonderdaadwerkelijk wordt toegeëigend, in datzelfdeogenblik waarin God hem de hebbelijkheid van hetgeloof schenkt, en daadwerkelijk in Christus inlijft.Want God verklaart in het Evangelie, wat de stemen uitspraak van de Rechter is, dat er voor hem,die in Christus zijn, geen verdoemenis meer tevinden is. Rom. 8:1. Omdat nu in deze verklaringde bijzondere namen van de personen nietgenoemd worden, maar ze alleen van deeigenschap, dat ze in Christus zijn en in Hemgeloven, beschreven worden, daarom volgt dat diealgemene uitspraak aan de zondaar in het bijzonderwordt toegeëigend, wanneer God hem het geloof

schenkt en Zijn Zoon daadwerkelijk inlijft. Zowordt een zondaar door en uit het geloofgerechtvaardigd, en van zijn schuld daadwerkelijkontslagen, voorzover het geloof een middel en wegis waardoor hij niet alleen de gerechtigheid vanChristus, die de grond van de vergeving is,deelachtig wordt, maar ook de uitspraak van hetEvangelie, die de stem van de vergevende God is,hem daadwerkelijk wordt toegepast als tot hemmede in het bijzonder gedaan. (4) Kan het nu nietzonder kracht en gevolg zijn, wanneer eenschuldenaar, die enige duizenden schuldig was, eengerechtelijke verzegelde verklaring thuis werdgezonden en in handen gegeven, dat zijnschuldheer hem van al die schuld, die een andervoor hem betaald had, volmaakt ontsloeg, maarmoet hij daardoor volkomen vrij zijn van alleverplichting en wettige aanspraak tot betaling,hoeveel te meer moet het dan van kracht engevolg zijn, wanneer God die verklaring van hetEvangelie, dat door zoveel wonderwerkenverzegeld is, aan hem door het geloof te schenken,in het bijzonder daadwerkelijk toeëigent, thuiszendt, in handen geeft, ja in het hart legt. Immers,die in de Zoon gelooft heeft het getuigenis ende verklaring dat God hem de zonden vergeeft enhet leven schenkt, in zichzelf, 1 Joh. 5:10.

De grond waarop en waarom God hem, door degenoemde weg, van de schuld daadwerkelijkontslaat, is in geen geval enige verleden,tegenwoordige of toekomende hebbelijkheid,gestalte, aandoening, geloof of werk van dezondaar, maar alleen de volmaakte voldoeningvan de Middelaar, door Zijn lijdende en doendegehoorzaamheid gebeurd, waardoor God metzondaren en vijanden volkomen verzoend is, aande zondaar naar Gods eeuwig voornemen door hetEvangelie bekend is gemaakt, aangeboden engeschonken, en door een oprecht geloofdaadwerkelijk toegepast is, en in bezit is gegevenRom. 3:24-26.

§38. Op die grond kan God niet alleen eengoddeloze de zonden op een betamelijke wijze,maar ook MENIGVULDIG vergeven.

Het woord %"9* (jarbè) dat men in de grondtaaltegenkomt, betekent eigenlijk, HIJ ZAL HET GROOT

EN MENIGVULDIG MAKEN.Onze God maakt het vergeven GROOT wanneer

Hij aan grote zondaren grote schulden door eengrote genade vergeeft. Al waren de zonden alsscharlaken, Hij doet ze wit worden als sneeuw,al waren zij rood als karmozijn, Hij doet ze witworden als witte wol, Jes. 1:18. Hij is goed, en

Aanmerkingen over Jesaja 55:7188

gaarne vergevende, en van grotegoedertierenheid allen, die Hem aanroepen,Ps. 86:5. Hij hoort het gebed; tot Hem zal allevlees komen, ook verzoent Hij de overtredingvan hen, over welke ongerechtige dingen deoverhand hadden, Ps. 65:3,4. Daar de zondegeheerst heeft tot den dood, daar zal Zijngenade heersen, tot het eeuwige leven, Rom.5:21. Zijn vergevende goedertierenheid is zo groot,dat men er over in verwondering moet uitroepen:Wie is een God gelijk Gij, Die deongerechtigheid vergeeft, en de overtredingvan het overblijfsel Zijner erfenis voorbijgaat? Hij houdt Zijn toorn niet in eeuwigheid;want Hij heeft lust aan goedertierenheid. Hijzal Zich onzer weder ontfermen; Hij zal onzeongerechtigheden dempen; ja, Gij zult al hunzonden in de diepten der zee werpen, Mich.7:18,19. Ja, het wordt wel eens zo groot dat eenverlichte en geheiligde profeet het niet verdragenkan. Dit verdroot Jona met groot verdriet, enzijn toorn ontstak, en hij zeide: och HEERE!was dit mijn woord niet, als ik nog in mijn landwas? Daarom kwam ik het voor, vluchtendenaar Tarsis; want ik wist, dat Gij een genadigen barmhartig God zijt, lankmoedig en grootvan goedertierenheid, en berouw hebbendeover het kwaad. Nu dan, HEERE! neem tochmijn ziel van mij; want het is mij beter testerven dan te leven, Jona 4:1-3.

Hij maakt het vergeven VEELVULDIG. Want (1)Hij vergeeft aan vele zondaren. Hij stoot niemanduit die maar tot Hem komt. (2) Hij vergeeft velezonden. Hoewel de zonden zo veelvuldig warenals de haren van het hoofd, als de sterren van dehemel, en als het zand aan alle oevers van dezeeën, toch wil onze God die alle vergeven. Ps.130:7,8. (3) Hij vergeeft veel malen. Hoewel derechtvaardiging ten opzichte van de persoon enstaat, waaruit een gelovige nooit meer vallen kan,slechts eenmaal omtrent een persoon geoefendwordt, echter wordt de vergeving ten opzichte vanbijzondere zonden, die uit hun natuur altijd nieuweschuld meebrengen, zo menigvuldige malenherhaald en weer toegepast, zo vaak ze metgedachten, woorden of werken zondigen. Hij iseen God van vergevingen, Neh. 9:17. Zijn nu deovertredingen van Gods kinderen zo veelvoudig,dat niemand ze tellen kan, dan moeten dan ook devergevingen van die alle ontelbaar zijn1.

1 Wanneer men Luk. 17:4 met Matth. 18:21-28 vergelijkt,dan kan men wiskundig uitrekenen dat God een zondaardagelijks zo veelmalen vergeven wil, dat er niet de

Mocht het misschien iemand ongelooflijk schijnendat de vergeving zo groot en veelvuldig zou zijn,die moet bedenken dat onze God die zo MAKEN

zal. Hij maakt dat het vergeven groot enmenigvuldig wordt, uit en door Zichzelf, naar dekracht van de woordvorming %"9* (jarbè), in Hifil.Is het dan bij de mensen onmogelijk, en zijn er in

minste vrees plaats behoeft te hebben, of een zondaarde vergevende genade door de veelheid van zijnzonden zou komen overwinnen.

De Heere gebiedt Zijn apostelen, Luk. 17:4, dat, alshun broeder zevenmaal per dag tegen hen zondigde, zijhet hem telkens vergeven zouden.

Wanneer Petrus dit in een bepaalde zin, voor enkelezevenmalen begreep, dan verklaart de Heere dit nader,dat Hij het onbepaald genomen had, zeggend: nietzevenmalen, maar zeventig maal zevenmalen, (490malen) Matth. 18:21,22.

In de gelijkenis die Hij tot opheldering, vs. 23-28,daarbij voegt, vergelijkt Hij de schuld die wij vergevenmoeten met 100 penningen. Hieruit volgt dat Goddagelijks zo veelmalen 490 malen, vergeven wil, als men100 penningen in 10.000 talentponden vinden kan.

Want naar het gevoelen van vele ervarenoudheidkenners, begreep ieder talent 12.000 penningen,denarii genaamd. Daarom maken 10.000 talenten,honderd en twintig miljoen (120.000.000) penningen.Deze, door 100 gedeeld, brengen een som van miljoenen tweehonderdduizend (1.200.000) maal honderdpenningen voort. Omdat nu elke honderd penningen490 malen betekent, dan moet laatstgenoemde som metdeze 490 weer vermenigvuldigd worden, zodat men eensom van vijfhonderd achtentachtig miljoen (588.000.000)krijgt. Dit wijst ons aan hoe veelmalen God dagelijks eenzondaar vergeven wil, in vergelijking met de 490 malenof honderd penningen, die wij de naaste dagelijks tevergeven schuldig zijn.

Merkt men nu verder aan dat de getallen van 70 maal7 malen, van 100 penningen, en van 10.000 penningen,staan voor een onbepaalde hoeveelheid van dezonden, die de naasten tegen ons, en die wij tegen Godbegaan hebben, dan volgt niet alleen dat wij de naaste,hoe veelmalen hij ook tegen ons mocht misdoen,dagelijks vergeven moeten; maar ook dat God onsdagelijks zonder bepaling vergeven wil, hoe veelmalenwij ook tegen Hem gezondigd hebben.

Het slot van deze rekening is dit, dat geen zondaarzo veelmalen zondigen kan, of God wil het onbepaaldvergeven. Zodat hij nooit hoeft te vrezen dat hij door deveelheid van zijn zonden de vergevende genadeeindelijk zou doen afmatten, en kunnen overwinnen.

Die de grootheid van deze vergevende genadegeestelijk inziet, en met zijn hart gelooft, zal het totzorgeloosheid niet kunnen misbruiken, maar integendeelaangespoord worden om alle zonden met de uiterstebekommering te vlieden. Want hoe groter de vergevingis, zoveel te groter zal de liefde en de kinderlijke vreesvoor God ook moeten worden. Ps. 130:4.

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 189

de schepselen geen gronden waaruit of waaromhet geschieden kan, toch is het bij onze God zeerwel mogelijk. En in Zijn oneindigealgenoegzaamheid en genade, die in de oneindigegerechtigheid van de Messias gegrond is, zijnvoldoende gronden waaruit en waarom het Godebetamelijk gebeuren kan.

Hij kan het niet alleen, maar ZAL het ook gewisdoen. Het is een belofte, die op de onveranderlijkevoldoening van de Heere Messias, en op deonwankelbare trouw van God gegrondvest is, dieHij zeker ten uitvoer zal brengen, zonder dat enigschepsel of voorval Hem daarin zal kunnenverhinderen.

§39. Gelooft men nu dat God Zich over degoddeloze zal ontfermen, en de vergeving groot enmenigvuldig maken zal, dan kan men ook gelovendat een goddeloze en een man der ijdelheid zijnweg en gedachten zal kunnen verlaten, en zich totde Heere onze God zal kunnen bekeren. Wantdeze zaken worden in de grondtaal dor hetvoorzetsel & (we), en het woordje *, (ki)SAMENGEVOEGD.

Onze overzetters hebben het eerste door ZO enhet andere door WANT vertaald. Maar het schijntveel gevoeglijker te zijn dat men het eerste ookdoor want overzet, omdat het die betekenis op veleplaatsen, hier en daar, naar het schijnt ook hebbenmoet. Dit schijnt duidelijk te blijken omdat het hierin diezelfde betrekking met het volgende woordje*, (ki), want, voorkomt. De gehele schikking vandit vers in de grondtaal, de samenhang en denatuur van de zaak zelf, schijnen dit ook tevereisen.

Immers, de betekenis kan hier in geen gevalzijn, dat een zondaar eerst zijn weg en gedachtenverlaten moet, en daarna ontferming en vergevingontvangen zou. Alsof het eerste een voorwaarde,grond, verdienende oorzaak of beweegreden vanhet laatste zou zijn. Want hoewel vergeving enbekering onafscheidelijk vergezelschapt gaan,zodat niemand, die niet bekeerd is, aan devergeving aandeel kan hebben, toch is de bekeringgeen grond van de vergeving. Maar integendeelmoet de ontfermende en de vergevende genadeaangemerkt worden als de grond van dewedergeboorte en bekering. Tit. 3:5; Ps. 130:4.

Zo is dan de ontferming, de grote enmenigvuldige vergeving, het bewijs, de werkendeoorzaak, het beginsel en beweegreden van debekering, die de goddeloze en de man der ijdelheidoefenen zal.

Daar was beloofd, de goddeloze zou zijn wegverlaten, enz. Maar kan men het wel bewijzen,dat zo’n wonderwerk mogelijk is en gebeurenzal? Ja. Want de Heere zal Zich zijner ontfermen,en onze God zal het vergeven groot en menigvuldigmaken. Als het laatste waar is, moet het eersteook zeker zijn.

Maar hoe zal de goddeloze tot het verlaten vanzijn weg wel komen? Zal hij dat door zijnkrachten zelf moeten doen? Nee. Want dan zouhij op zijn weg eeuwig moeten vergaan. Wie zalhet dan in hem werken? De Heere, onze God.Want Die zal Zich zijner ontfermen, en hetvergeven groot en menigvuldig maken. Endaardoor zal de ellendigste, onmachtigste enschuldigste zondaar van zijn weg en gedachten af,en tot de Heere over kunnen komen. Hand. 3:26.

Maar wanneer God een zondaar bekeert, danwordt hij ook uit redelijke beginselen vrijwilligwerkzaam, om zich tot God te bekeren. Is er nuwel enig beginsel of beweegreden, waardoor eengoddeloze lust, vrijmoedigheid en kracht zoukunnen krijgen om zijn weg en gedachten teverlaten, en om zich tot de Heere onze God tebekeren? Ja gewis. Want de Heere zal Zich zijnerontfermen, en onze God zal het vergeven groot enmenigvuldig maken. En dit wordt door deondervinding dagelijks bevestigd. (1) Wantmenigeen spant al zijn krachten in om zich bijaanvang of bij voortgang van deze of genehandelingen en gedachten, die niet goed zijn, tebekeren. Hij probeert zich aan te zetten door hetoverdenken van zijn verplichting, van deschrikkelijkheid van de zonde, van dedreigementen van de wet, en van de allernaarstestraffen, terwijl Gods ontferming en vergevendegenade voor hem donker blijft. Maar hij vordertmet al deze inspanningen niet het minste. Maarzodra hij het bij zichzelf vrijwillig opgeeft, Godsontfermende en vergevende genade, die Godverheerlijkt wil hebben, onder het oog krijgt; en dieeer dat hij van daarvan zijn bekering zoekt enverwacht daaraan laat toekomen, dan komt zijnhart aan de gang en hij voelt een andere lust,vrijmoedigheid en kracht om zijn weg te verlaten,en zich tot de Heere te bekeren. Zijn er nu zielendie daartoe niet besluiten kunnen, dat zij het bij zichzouden opgeven, en de bekering bij Godsontferming en vergeving zoeken; voor zulkenverbergt de Heere Zijn aangezicht, laat hen hunkrachteloosheid en schuld meer bekend worden,totdat zij eindelijk in die laagte indalen, en de vrijeontferming ook die eer aandoen, dat ze de

Aanmerkingen over Jesaja 55:7190

bekering daarvan zoeken en verwachten, wanneerze op de bekwame tijd geholpen worden. (2)Immers, zodra iemand die over zijn weg engedachten verlegen is, de ontfermende envergevende genade levendig begint te geloven, danziet hij dat er raad voor hem is om bekeerd teworden, dat hem onbegrijpelijk aanzet. Hij gevoeltdat er een ongeveinsde liefde jegens zo’nontfermende en vergevende God in zijn hartontstoken wordt. En deze liefde dringt hem omover zijn weg en gedachten evangelisch te treuren,die te haten en te verlaten, en om zich tot God tebekeren. Ps. 130:4.

§40. Is het dan zo duidelijk en zeker dat degoddeloze en de man der ijdelheid zijn weg engedachten zal verlaten, en zich tot de Heerebekeren zal, omdat de Heere Zich zijner ontfermenzal, en onze God het vergeven groot enmenigvuldig zal maken, dan kan men ook duidelijkzien dat de heerlijke genadegoederen van hetNieuwe Testament aan GODDELOZE en ijdeleJoden en heidenen, betamelijk KONDEN, en ookzeker ZOUDEN TOEGEPAST worden. (1) Wantonder de heerlijke zegeningen die de opgewekteZaligmaker zou meedelen, behoort ook dit dat Hijhen, die Hem gedood hadden, zou afkeren vanhun boosheden, Hand. 3:26. Hieruit blijkt immersdat goddeloze oproermakers deelgenoten van diedierbare zegeningen zouden zijn. (2) Dacht hetongeloof dat zoiets niet kon gebeuren, omdat diegoddelozen op een weg waren die vergaan moet,en omdat de onzinnigen bij de Heere niet verkeren,en ook dat zij die hun ziel tot ijdelheid opheffen, inZijn tent niet zullen wonen - die zwarigheid wordtweggenomen door een belofte, dat de goddelozeop zijn weg niet zal blijven, maar die verlaten enzich tot de Heere bekeren zal. (3) Meende hetvlees dat de bekering van zulke onmachtigeschuldige zondaren een onmogelijkheid is; diemening wordt weerlegd, en de mogelijkheidaangewezen door een herinnering, dat zij zich niettot een eindig schepsel, maar tot de Heere onzeGod bekeren zullen, Die Zich hunner ontfermenzal, en de vergeving groot en menigvuldig zalmaken.

§41. En zo is deze dierbare belofte niet alleenzeer gepast om het ongeloof de mond te stoppen,maar ook om een ieder, aan wie de vriendelijkeuitnodiging tot die zalige heilsgoederen wasvoorgesteld, tot een vaardige en vrijmoedigeomhelzing krachtig AAN TE SPOREN. Want er isniets dat een zondaar tot de gehoorzaamheid vanhet geloof krachtiger kan opwekken, dan een

vertoog dat God de heilsgoederen niet alleenwelmenend aanbiedt, maar ze ook door Zijnontfermende genade Zelf wil toepassen.

§42. Hiertoe moesten zij, op wie de einden dereeuwen gekomen zijn, zich des te spoediger latenbewegen, omdat ze reeds zoveel voorbeelden voorzich hebben, waarin deze opwekkende belofte eenvolkomen VERVULLING gekregen heeft. Wanthoeveel goddeloze en ijdele zondaars enzondaressen, uit Joden en heidenen, die hun wegen gedachten verlaten en zich tot de Heere onzeGod bekeerd hebben, aan wie God Zijnontfermende en vergevende genade groot enmenigvuldig heeft gemaakt, zijn in de evangelischegeschiedenissen aangetekend! Hand. 2:41; 1 Tim.1:5; 2 Kor. 6:10,11; Ef. 2:1-9; Tit. 3:1-5. En zoveelgodzalige mensen men in onze tijd op aardetegenkomt, zoveel levende getuigen heeft men ookdat God deze toezegging nog dagelijks vervult.

§43. Wordt God niet moe om aan Zijn beloftenis,tot vervulling gedurig te gedenken, dan dienden wijook door de korte overweging daarvan nog nietvermoeid te zijn. Maar integendeel dienden we onsvaardig te bevinden om nog het een en ander ineen nadere betrekking tot onszelf AAN TE

MERKEN.I. Het is EEN GODDELOZE en EEN MAN DER

IJDELHEID, die zijn weg en gedachten verlatenzal, en zich tot de Heere onze God zal bekeren,over wie de Heere onze God Zich zalontfermen, en het vergeven groot enmenigvuldig maken.

/. Het is een goddeloze oproermaker, die,terwijl hij door zijn vijandschap en begeerlijkhedenvoortgedreven wordt, als een onrustige zee allerleigoddeloosheid en boosheid bestendig opschuimt.Het is een allerijdelst mens, die aan allerleiijdelheden met alle macht is overgegeven.

//. Men kan hieruit met volkomen zekerheidbesluiten (1) dat men aan de bekering van degrootste en ijdelste zondaar niet volstrekt magwanhopen. Het zou een schandelijkeverloochening van deze belofte zijn, als iemand vanzichzelf of van een ander denken of zeggen wilde,dat er geen raad tot bekering zou zijn, omdat menzo goddeloos, oproerig, en aan de ijdelheidverslaafd was. Want de profeet belooft hier in deNaam van de Heere: de goddeloze zal zijn weg,en de man der ijdelheid zijn gedachten verlaten.(2) Men mag het ook als een zekere waarheidgeloven, dat er voor onbekeerde, goddeloze, ijdelezondaren, zeer dierbare beloften in Gods Woordte vinden zijn. q Men moet deze stelling goed

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 191

verstaan. Ik wil niet zeggen dat God in Zijn Woordergens beloven zou, dat Hij een goddeloze, die inzijn zonden blijft, in het eeuwige leven zou willenbrengen. Want Hij dreigt het tegendeel, namelijkdat zo één het leven niet zal zien, maar Gods toornop hem blijven zal, Joh. 3:36. Ook is mijn meningniet dat een onbekeerde zondaar enige beloofdezaligheid reeds daadwerkelijk zou bezitten, of voorzichzelf recht gebruiken zou. Want zolang eenzondaar in zijn natuurstaat blijft, dan is en blijft hijeen kind des toorns, die nog daadwerkelijkverbonden is om Gods toorn te dragen, zonderGod, Christus en hoop in de wereld, dood door dezonden en misdaden. Maar men moet deze stellingzo verstaan. God belooft in Zijn Woord dat Hijonbekeerde, goddeloze, ijdele zondaars doorontfermende en vergevende genade wil bekeren,en door die weg zaligmaken. Wanneer nu Goddoor de verkondiging in het Evangelie de zondaarsuitwendig roept, dan laat Hij aan deallergoddelooste en ijdelste man, tot de oren vanwie het Woord der zaligheid komt, deze beloftebekend maken. Hij betuigt dat die bekerendegenade voor hem in het bijzonder noodzakelijk,genoegzaam en zeer gepast is. Hij geeft hem doordie roeping vrijheid om van deze bekerendegenade voor zich gebruik te maken. Hij gebiedthet, en maakt er zo zijn plicht van. Immers, gelijkeen knecht, die door zijn heer geroepen wordt omeen geschenk aan te nemen, zich daartoe uitkracht van het bevel van zijn heer verplicht moetachten, zo is ook een goddeloze uit kracht van dieroeping verbonden om van die belofte voor zichzelfgebruik te maken, en zich door de ontferming vande Heere te laten bekeren. In deze zin dan is diebelofte van bekerende genade ook voor eenonbekeerde, goddeloze, ijdele zondaar. Door dieroeping wordt het hem gegeven. Het komt hemtoe, voorzover hij ook recht daarop heeft om ervoor zich een betamelijk gebruik van te maken,door zich aan die bekerende genade over te geven.Gewis, die waarheid ligt in onze stof zo zichtbaaropgesloten, dat een ieder die door haastigheid,vooroordelen of eigen zin, zijn ogen niet heefttoegedaan, het zal zien en moeten erkennen. Wantdaar wordt beloofd dat de goddeloze en de mander ijdelheid zijn weg en gedachten verlaten zal,enz. Dit moet toch aan alle creaturen verkondigdworden. De goddelozen en zondaars mogen ditimmers horen, opmerken, geloven en voor zichzelfgebruiken. Hierom maakt Petrus ook geenzwarigheid om openlijk te betuigen dat de beloftetoekomt aan allen die God daartoe roepen zal,

Hand. 2:39. En zij, die dit woord versmaden,verwerpen Gods raad tegen zichzelf, Luk. 7:30. qqHet is daarom een al te grove schielijkheid,wanneer sommigen die aan het haasten zijn, zichzonder enige bepaling of verklaring deze taalonbedachtzaam laten ontvallen: er is vooronbekeerden geen belofte in de Bijbel. Hunbedoeling is wel goed, maar ze voeren het nietgoed uit. Ze willen een onbekeerde door die taaltot het zoeken naar genadegoederen opwekken,maar sluiten door een heimelijke wanhoop zijngemoed. Maar ze zouden hun doelwit veiligerbereiken, wanneer zij in navolging van de profeet,en van al de apostelen, naar het bevel vanChristus, een zondaar door deze belofte, op eenverstandige manier voorgedragen, daartoeprobeerden op te wekken. Daardoor zouden zijeen vijandige zondaar al zijn uitvluchten benemen;hem recht in de engte drijven, en onder debewerking van de Geest allerkrachtigst aansporen.qqq Ik maak daarom geen zwarigheid, maar acht mijuit kracht van mijn ambt verbonden, om eengoddeloze en man der ijdelheid, die dit mocht lezen,te herinneren dat deze beloftenis ook aan hem inhet bijzonder wordt voorgesteld en aangeboden,teneinde hij zich aan de ontfermende envergevende genade mag aanbieden, om daardoorzijn weg en gedachten te verlaten, en dat hij, als hijin ootmoedigheid daar toe komt, niet zal uitgestotenworden, hoe goddeloos en ijdel hij ook mag zijn.Maar zo groot dit voorrecht is, zoveel te groter zouook zijn rampzaligheid worden, als hij deze raadvan God tegen zich verwerpen wilde. (3) Verderworden hier al die waarheden, die in deAanmerkingen over 1 Tim. 1:15, §26, IV, zijnaangetekend, weer zeer nadrukkelijk bevestigd.

II. De goddeloze en de man der ijdelheid zalZIJN WEG EN ZIJN GEDACHTEN verlaten.

/. Die zich in waarheid bekeert, scheidt zich afvan alle zonden, van zijn gehele weg, van zijngedachten, van uit- en inwendige, van grote enkleine ongerechtigheden. Ps. 119:128.

//. Men ziet hier dan dat zij, die nog enigezonde, die zij niet verlaten willen, aan de handhouden, zich niet met hun hart in waarheid tot Godbekeren. (1) Men vindt mensen die wel enigegedachten verlaten, maar ondertussen op hun wegblijven. Ze hebben enige andere begrippen vanstellige waarheden gekregen, bv. van derampzaligheid van de mens, van de weg van deverlossing, van de overtuiging, van het geloof, envan de bekering, van Gods echte kinderen en hunbevindingen. Ze verstaan, belijden en verdedigen

Aanmerkingen over Jesaja 55:7192

die waarheden. Maar zijzelf blijven op hun weg.(2) Er zijn er ook die wel enige groverehandelingen uiterlijk schijnen te verlaten, maarandere aan de hand houden, of nieuwe daarvoorin de plaats kiezen. Menigeen verlaat dedronkenschap, maar houdt het liegen, deonoprechtheid, de gierigheid, of deonrechtvaardigheid aan de hand. Deze verlaatde ongodsdienstigheid, het liegen, stelen, vloeken,vuil spreken en leven; maar wordt een Farizeeëren huichelaar, die in deze uiterlijke verandering zijngerechtigheid zoekt. Hij handelt als iemand die opeen brede weg, waarop vele paden zijn, van hetene pad op het andere treedt, en ondertussen opdiezelfde weg nog blijft. Want de brede weg dietot het verderf leidt, heeft voor allerlei onbekeerdezondaren aan de linker- en aan de rechterzijdeverschillende paden, waarop ze zeer verschillenddwalen kunnen. Er zijn paden waarop de mensenin grove goddeloosheden en dat weer naar hunbijzondere neigingen, kunnen wandelen. Er zijn ookweer andere, voor burgerlijk rechtvaardigen,voor uiterlijk godsdienstigen, voor onkundigen,voor eigenwijzen, voor tijdgelovigen, en voorhuichelaars. Doch het zijn allemaal maar padenvan diezelfde brede weg van het verderf. (3)Sommigen verlaten zo enige uitwendige zonden,maar zij behouden de gedachten der ijdelheid inhun binnenste. Ze blijven in hun staat, houdendiezelfde grondbeginselen en bedoelingen. Zekietelen zich met verborgen peinzingen op allerleiongerechtigheden. Ze verschonen en koesterenallerlei ijdele, wellustige, hovaardige, aardsgezindegedachten en neigingen van het gemoed. En zeverbeelden zich dat het zeer goed met hen gesteldis, wanneer ze het maar zoveel inbinden, dat ze ingeen grove woorden, gebaren of daden uitbreken.Maar deze zijn ook niet in waarheid bekeerd.Want het verlaten van weg en gedachten wordthier samengevoegd. De ondervinding bevestigt ditook in alle oprecht bekeerden. Ze kunnen zich nietvergenoegen, wanneer zij de verdorvenheid alleeninbinden, dat het naar buiten niet uitbreekt. Maarzij zuchten, strijden en worstelen ook tegen allezondige opkomingen, peinzingen en neigingen vanhet hart, zonder dat zij enige wensen uit tezonderen.

///. U die dit mocht lezen, vraag uw ziel eens inGods tegenwoordigheid hoe u omtrent genoemdedingen toch mocht zijn. (1) Scheidt u zich inwaarheid af van alle zonden? Kunt u er geenvinden, die u onder het voorwendsel van deonvolmaaktheid van dit leven, van zwakheid en

dergelijke, onbestreden aan de hand houdt? Allezonden die u in waarheid verlaat, zullen u niet uitde hemel kunnen houden. Maar als u ze allenwilde verlaten, en maar een enige, al was het ookmaar een ijdele gedachte, zonder u daarvan af tescheiden, aan de hand hield, dan zou die alleen u ineen eeuwig verderf storten. Ja het zou een levendbewijs zijn dat u de andere ook niet recht verlatenhad. (2) Hoewel Gods kinderen tot hun innigesmart gevoelen, dat hen allerlei verdorvenhedentegen hun zuchten en bidden blijven bijliggen,hebben zij toch geen een zonde waarvan hun zielzich niet in waarheid heeft afgescheiden, door diete veroordelen, te belijden en te bestrijden, hartelijkzuchtend dat God er hen volkomen van magverlossen.

III. De goddeloze zal zijn weg en de man derijdelheid zijn gedachten VERLATEN.

". Hij zal uit het beginsel van het geestelijkleven werkzaam zijn om zich van zijn weg engedachten vrijwillig af te scheiden.

$. Het beginsel dan, waaruit het rechteverlaten van de zonde geoefend moet worden, ishet geestelijk leven, de ware verootmoediging,geloof en liefde.

Hier ontmoet men een vaste grond, waardoormen de natuurlijke woelingen van deonbekeerden, van de geestelijke werkzaamhedenvan de begenadigden, recht duidelijk en grondigonderscheiden kan. (1) Een onboetvaardige kanook onder en tegen de zonde krachtig woelen. Hijkan grote beroeringen van angst over zijn zondenin zijn binnenste gevoelen. Het gebeurt wel eensdat hij krachtig werkt om deze of gene zonden inte binden, dat ze toch niet maar buiten zoudenuitbreken. Soms spant hij ook zijn krachtelozekrachten in, om deze of gene zonden te laten, ennooit meer te doen. Maar al deze woelingenverschillen zodanig van de levendigewerkzaamheden, waardoor een boetvaardigezondaar zijn weg en gedachten verlaat, gelijk debewegingen die in een dode veroorzaakt wordendoor uitwendig voortslepen, aanstoten, of door dewormen, onderscheiden zijn van de levendewerkingen van een levendgemaakte, die uit eeninwendig levensbeginsel het graf verlaat. Want dieonboetvaardige is en blijft onder al die beroeringengeestelijk dood. Hij mist dat geestelijk leven,waardoor een zondaar zijn geheel verdorven,walgelijke, schuldige en onmachtige toestand zobevindelijk, onderscheiden en levendig inziet, dat hijhet bij zichzelf geheel opgeeft, en naar verlossingrusteloos uitziet, en ernstig zoekt. Hij is vreemd

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 193

van dat levende geloof, waardoor men deverlossing, die in Christus is, als voor onsnoodzakelijk, gepast en genoegzaam inziet, erkenten omhelst. Daarom is hij ook ontbloot van dierechte liefde tot God en Zijn geboden, die uit hetechte geloof onmiddellijk geboren wordt.Integendeel ontstaan al zijn woelingen uit enkelnatuurlijke, en geestelijk dode beginselen, uit eenvrees voor de verdoemenis of voor enige schadeen schade in de wereld, uit een begeerte om dezaligheid te verdienen, of een goede naam teverkrijgen. (2) Maar de werkzaamheden van debegenadigden zijn van een geheel andere natuur,en komen uit een geheel ander beginsel voort. Zewerden geheel ontbloot. Ze kregen licht in deverlossing die in Christus is. Toen maakten zij zichvan God gehele andere gedachten dan tevoren. Zezagen dat Hij in Christus met zondaren verzoendwas. Ze voelden in hun binnenste een oprechteliefde tot God en Zijn inzettingen. Ze probeerdenniet alleen deze of gene, maar alle zonden teverlaten. Niet uit een beginsel om God teverzoenen of te bewegen, want zij geloofden datHij in Christus reeds verzoend was. Maar omdatde zonde de Heiland zoveel lijden had veroorzaakt,en de ogen van een verzoende God verbittert. Alweten zij dat hen niet het minste kwaad om dezonde wedervaren zal, toch proberen ze hetvrijwillig te verlaten. En hoe levendiger zij gelovendat hun zonden vergeven zijn, en zij niets behoevente laten of te doen om de zaligheid te verdienen,zoveel te krachtiger spoort de liefde hen aan omde zonde te verlaten. (3) Bevindt u dan, geliefdelezer! dat u enige werkzaamheden tegen zonden inuzelf gewaar wordt, vergenoeg u daarmee nogniet, maar onderzoek uit wat voor beginsel zevoortkomen, en of ze ook uit een geestelijkearmoede, geloof en liefde geboren worden. Mist udeze dingen, dan hebt u de zonde nog nooit rechtverlaten, en al uw werkzaamheden zijn maar eennatuurlijk dood woelen geweest. Het kan gebeurendat een zondaar, die eerst ontwaakt, en door eenzaligmakende overtuiging eerst begint te werken,ook bezig is het kwaad dat hem ontdekt wordt, teverlaten om zich aangenamer bij God te maken, ofom de straf te ontwijken. Maar dit zijn verkeerdewoelingen, die de verdorvenheid tussen deverlichting van de Heilige Geest inmengt. Hij blijftdaar ook niet staan, maar komt verder tot geloofen liefde, wanneer het waarachtig verlaten van dezonde eerst begonnen wordt. Geef dan uw zielgeen rust, eer u dit ook ondervinden mag.

(. Die de zonden verlaat, is uit dat geestelijkebeginsel werkzaam om zich van de zondedaadwerkelijk af te scheiden.

/. Hij scheidt er zich van af, (1) met zijngehele hart. Hoewel de overgeblevenverdorvenheid de zonde bemint, begeert envasthoudt, ja tegen de geest strijden kan, Gal. 5:17;echter heeft hij een geestelijk levensbeginsel datde zonde haat, veroordeelt, betreurt, en bestrijdt,door het welberaden en welmenend aan Christus,Die machtige Zondendelger, tot volkomen dodingaan te bieden, en over te geven. (2) Hij verlaat hetook met de daad, zoals in de verklaring breder isaangewezen.

//. Zo bestaat dan het verlaten van de zonde ingeen geval (1) in een inbinding ervan, voor eenkortere of langere tijd, terwijl men het ondertussenniet daadwerkelijk uitspuwt, maar als een lekkerebeet onder de tong bewaart, Job 20:12,13. ( 2) Hetis ook niet gelegen in een onoprecht ofonbedachtzaam tieren en schelden op de zonde,die men inmiddels koestert en aanhaalt. Ditschijnen verschillende mensen zich te verbeelden,die de zonde behandelen zoals sommige moedershun troetelkinderen. Ze geven hen de ijselijkstescheldnamen, en stoten ze met de ene hand vanzich, maar halen ze met de andere hand des teijveriger aan, en drukken ze onder diescheldnamen aan het hart. Dit is geen waarachtigverlaten van de zonde, maar een liefelijk spelenermee.

///. Wat zegt nu mijn geliefde lezer vanzichzelf? Hoe bestaat u omtrent uw weg engedachten? Hebt u ze met uw hart en met dedaad in waarheid verlaten? Of bent u nog op uwweg gebleven, en maar van het ene pad op hetandere gelopen? Verlaat u de zonde, of bindt u zemaar voor een tijd wat in? Handelt u in ernst omhet te verlaten, of speelt u er mee?

Ach! Hoe beklaaglijk en gevaarlijk zou uwtoestand zijn, wanneer u van dat oprechtewaarachtige verlaten, vervreemd was Al uwuitvluchten, die u van uw onmacht, van dezwakheden van Gods kinderen, van de armoedevan dat arme volk, mag ontlenen, zullen u in de dagvan Gods rechtvaardig oordeel niet kunnenbedekken. De schrikkelijkste scheldnamen, of eenonstuimig onoprecht razen en tieren, zal hier dezaak niet goed kunnen maken. Als u alle zondenniet met uw hart en met de daad in waarheid enoprechtheid verlaat -; als u maar één als een zoetebeet in uw mond behouden wilt, dan zult u op uw

Aanmerkingen over Jesaja 55:7194

weg met eeuwige verschrikkingen moetenvergaan.

Maar wanneer Gods zwakste kinderen hier metde strengste nauwkeurigheid getoetst worden, danwordt het allerduidelijkst openbaar dat zij inwaarheid en oprechtheid alle zonden, zonder enigeuitzondering, verlaten hebben. Ik richt nu mijn taaltot u, mijn teergeliefde vrienden, van welke deHeere het hart verandert heeft, maar die wegensovergebleven zwakheden in de diepstemoedeloosheid daar neerzit. Ik zal nu van uwbevindingen spreken. Ei lieve, hoor toch toe!Probeer toch bedaard aan uzelf te denken. Ubemint de gestrengste toetsing, en hetallernauwkeurigste onderzoek, om in een zaak vanzo’n eeuwig gewicht als de behoudenis van uwzielen is, toch niet bedrogen te worden. U hebt hetgrootste recht. Maar u moet ook zorgvuldig toeziendat u, door begeerte naar waarheid en oprechtheidgedreven, door de getrouwheid niet te driftig heenstapt, en trouweloos met God en uzelf handelt,door de bekerende genade van de Heere, die aanu bewezen is, zonder reden te verdenken, en uzelfin een dankbare voortgang te verhinderen. Wijschrikken even zo wel als u voor een lichtvaardigebehandeling van een ziel. Wij beminnen uw zielenmet ons gehele hart, maar zijn ook innerlijkbevreesd dat onze liefde kwalijk bestuurd magworden, en in de grootste haat veranderen, door ulichtvaardig te behandelen. U bent ons dierbaar,maar de waarheid is ons nog dierbaarder. Wijzullen daarom het onderzoek zo nauwkeurigmaken als ons altijd mogelijk is, en daarin zo strenghandelen als het altijd geoorloofd is. Wij zullen u dezuivere waarheid voorstellen. Kunt u daarbij staan:sta dan. Maar moet u daarbij vallen: val dan. Hetzal ons aangenaam zijn dat u en de waarheid beideblijft staan. Maar als één van beide vallen moet,dan zou ik liever zien dat ik en u, en alleschepselen daarheen vielen, en de waarheid bleefstaan; dan dat ik de waarheid zou verkrachten omu staande te houden. Want als de waarheidverdraaid werd, dan zouden wij allen in onsverderf blijven liggen. Maar al moesten wij allendaarheen vallen, dan zou er toch een mogelijkheidzijn dat wij in de waarheid levend opstonden; alsde waarheid maar staande bleef. Ik oordeel hetnodig om deze herinnering vooraf te zenden, omdatde satan het gemoed van de oprechten probeert tesluiten, door hen dit vooroordeel in te boezemen,dat de dienaars van het Evangelie, door al te groteliefde gedreven, met hen al te lichtvaardig entoegevend zouden handelen. Immers, de Heere

Zelf acht het nodig dat er opwekkingen totaandacht vooraf gezonden worden, wanneer menvan dergelijke zaken met oprechte zielen wenst tehandelen. Want toen Hij de godzaligen overredenwilde dat zij mensen van het wonder waren, lietHij voorafgaan: ei lieve! Hoor toch toe, Josua, gijhogepriester, gij en uw vrienden, Zach. 3:8. Ik komnu tot de strengste onderzoeking van uw zielen, ofu uw weg en gedachten in waarheid verlaten hebt.Dat u omtrent die zaken werkzaam bentgeworden, is buiten alle twijfel. Maar daar zijnallerlei werkzaamheden. Men vindt algemenenatuurlijke dode woelingen, en echte levendigewerkzaamheden van de bekering. Dit is nu degrote vraag, van welk soort de uwe zijn. Als zevan de eerste waren, dan zouden ik en u zeerongelukkig handelen, wanneer wij ze voor eenwaarachtige bekering hielden. Maar deeenvoudigste zielen kunnen aangaande datvoldoende helderheid, zekerheid en veiligheidontvangen, hoe hun werkzaamheden zijn.Onderzoek eens het beginsel, waaruit uwerkzaam geworden bent. Als u het beginsel vanhet geestelijk leven, de geestelijke armoede, hetgeloof en de liefde nog geheel mist, dan zouden uwwerkzaamheden niets anders dan een natuurlijkedode beroering zijn. Maar wat zegt nu uwgeweten? Heeft God u niet bij uw weg engedachten bepaald? Heeft Hij u niet in uw weg enhet binnenste van uw gedachten ingeleid? HeeftHij u niet bevindelijk, onderscheiden en levendigoverreed, dat alles geheel verdorven, walgelijk,schuldig en verdoemelijk was? Heeft Hij u nietdoen zien dat u en het gehele schepsel onmachtigwaren, om u van de walgelijkheid, schuld en krachtvan de zonde te verlossen, en u van uw weg engedachten af te brengen? Bent u niet geheel armgeworden? Kunt u wel iets goeds, dat u uit uzelfhebt, in u vinden? Toon het dan eens? Wat zou hettoch zijn? Hebt u het niet met bekommering bijuzelf en het schepsel moeten opgeven, en uw heilin verlegenheid buiten u moeten zoeken? Zijn dezedingen in u, dan bent u in waarheid arm enverootmoedigd geworden. Maar bent u daarblijven staan? Heeft de Heere ook niet enig licht inhet Evangelie der zaligheid geschonken? Bent uniet in vele stukken, die niemand u aan hetverstand kon brengen, levendig ingeleid? HeeftGod u niet het hart geopend om acht te nemen opdie eeuwige waarheid, dat Jezus Christus in dewereld was gekomen om zondaars van deerfschuld, de inklevende boosheid van het hart, vande dadelijke zonden, van alle smet, schuld en

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 195

onmacht, zalig te maken? Zag u niet dat Zijn lijdenen heilig leven, als het op de rekening van eenellendige gesteld is, genoegzaam was om degrootste zondaar, tot verheerlijking van alleGoddelijke volmaaktheden, zalig te maken? Werdu niet ontdekt dat God door die weg met zondarenverzoend was? Merkte u niet op dat Hij, die deeinden der aarde nodigde, u niet uitsloot? Werd uvan deze dingen niet zodanig overreed, dat u in diegehele weg voor uzelf een welberaden vrijwilligwelgevallen nam, om u als goddelozen enkrachtelozen door die gerechtigheid en sterkte telaten rechtvaardigen en heiligen? Moest u niet metuw schulden en zonden tot die dierbare Zaligmakernaderen, u aan Hem aanbieden, en het geheleaanbod van het Evangelie onbepaald enonberouwelijk inwilligen? Zocht u toen niet uwgerechtigheid en kracht uit Jezus’ volheid, met eeninnerlijke schaamte over die boosheid, waardoor uhet bij uzelf of het schepsel gezocht had? Kwamde gestalte van Paulus, Filip. 3:7-9, toen ook niet inuw gemoed? Zijn deze dingen in u, dan bezit u hetwaarachtige geloof van de uitverkorenen. Verder.Ontving u onder dat geloofslicht ook niet anderegedachten van God, Zijn volmaaktheden engeboden? Werd u die verzoende God, Zijnalwetendheid, heiligheid en rechtvaardigheid, Zijnwet, beeld, en volk, niet recht beminnelijk?Gevoelde u niet de innigste toeneiging in uwbinnenste tot deze dingen? Zuchtte u niet: ach! Datdeze zaken altijd op mijn hart wogen! Ach! Dat ikaan zo’n God en Middelaar altijd behaaglijk was?Dit is de echte liefde, uit het levende geloofgeboren. Dus bezit u dan het geestelijklevensbeginsel. Denk niet: het zal nog wel watanders zijn. Wat zou het dan, naar uw gedachten,toch wezen? Zegt u: “wij weten het niet”, dan ishet immers een onverstandige lichtvaardigheid, alsu wilde bepalen dat het wat anders zou zijn. Ofmeent u dat het in enige trap van een zinnelijkgevoel, dat u hartelijkheid noemt, bestaan zou; endat u, omdat u zoiets mist, met alle genoemdegeestelijke zaken nog dood zou zijn, lees dan eensmet bedaardheid wat boven, blz. 114-134, van heteigenlijk hartelijk gevoelig werken is aangetekend.Is die armoede, dat geloof en die liefde niet hetbeginsel waaruit uw werkzaamheden zijnvoortgevloeid? Misschien hebt u voor uwverandering ook verschillende woelingen van hetgeweten gevoeld. Maar hebt u diewerkzaamheden, die u nu bevindt, wel kunnenoefenen, eer u tot die armoede, dat geloof en dieliefde gebracht was? Maar zodra die dingen in uw

zielen levend werden, begon u ook direct uw wegen gedachten te verlaten. Verliet u niet direct uwgronden van eigen gerechtigheid en kracht, waarinu tevoren gestaan had, en stapte u niet vrijwillig opHem, Die de Weg, de Waarheid en het Leven is,over? U zegt: “hoe kunnen wij dat weten?”Daaruit, dat u weet dat u die weg gekozen hebt,en er daadwerkelijk op wandelt. Moet u nietsoms tot God met uw noden en ellenden naderen?Op welke grond durft u dat te wagen? Is het nietop die grond, dat Jezus door Zijn doende enlijdende gehoorzaamheid, voor zondaren eeneeuwige gerechtigheid heeft aangebracht, en hunVoorspraak bij de Vader wil zijn? Hebt u zich ookniet uit het bovengenoemd beginsel, van uwzonden waarachtig afgescheiden? Toen u hetlijden en sterven van Christus om de zonden inzag,toen u Gods verzoend aangezicht aanschouwde, entoen u Gods deugden en volmaaktheden lief kreeg,werd u toen niet over uw zonden bedroefd? Moestu ze toen niet haten, veroordelen, belijden en terdoding welmenend overgeven? Hebt u ook ietsvan de oude weg, of enige gedachte, enbegeerlijkheid uitbedongen, om ze aan de hand,onder de tong, en in het hart te behouden? Bedenku eens: welke zou het toch zijn? Toen hebt u uwweg en gedachten ook meet de daad zodanigverlaten, dat u ze nooit weer betreden hebt.Want, hebt u na uw verandering wel ooit kunnengeloven, dat de weg waarop een mens van naturezich bevindt, goed zou zijn? Hebt u wel ooit weerkunnen denken, dat u door een algemenebarmhartigheid zalig zou worden? Dat u vannature een goed hart en een goede mening had?En dat u door eigen gerechtigheid en kracht, als umaar deed zoveel u kon, behouden zou worden?Hebt u sinds die tijd Gods weg, wet, beeld en volk,met opzet zo gerust kunnen haten en bestrijden?Nee. U bent van die wegen zodanig afgestapt, datdeze dingen in u niet opnieuw opkomen. Hoeduister en ellendig het met u ook mag zijn: u hebten behoudt aangaande God, uzelf, de weg van deverlossing, de godzaligheid, en Gods kinderen, eengeheel andere weg, gedachten en neigingen, dande mensen van nature hebben. Bent u ook tot uwvorige ongodsdienstigheid, boze gezelschappen,pronkerijen en dergelijke werken van het vlees,teruggekeerd? Nee. U hebt ze door Gods genadetot deze dag toe verlaten. Zo blijkt het dan,wanneer men uw toestand met het wezen van debekering vergelijkt, en op het allernauwkeurigstebeproeft, dat u uw weg en gedachten in waarheidverlaten hebt.

Aanmerkingen over Jesaja 55:7196

Maar er zijn nog enige zwarighedenovergebleven, die bij sommige oprechtegemoederen van zo’n gewicht zijn, dat ze alleendaarom hun staat niet durven vast stellen, maar ingestadige slingeringen daarheen wandelen. Omdatze zeer algemeen zijn, en vele echte godzaligen ineen vrolijke dankbaarheid en beoefening van degodzaligheid sterk verhinderen, daarom dient menalle moeite aan te wenden om ze recht grondig opte lossen. Daar is ook wel raad toe. Hoewel zeaan sommigen oplosbaar voorkomen, echter kaniemand die zich maar een weinig aanonderscheiden denken en spreken gewend heeft,de ongegrondheid daarvan zo helder en grondigbetogen, dat men er met reden niet het minstetegenin kan brengen. Maar zal een geslingerdgemoed daardoor tot wezenlijke rust raken, dandient de Heilige Geest daaromtrent licht enoverreding te schenken. Anders kunnen grondigopgeloste zwarigheden donker blijven, en hetgemoed nog meer bezwaren. Laten we dan, inafhanging van de invloed van de Geest, ook eenszien of de kracht van de Heere in onze zwakheidgelieft te werken, om iets tot een grondigeoplossing daarvan voor te dragen.

De algemeenste en gewichtigste zwarigheden dieeen geslingerd kind van God, tot een bewijs dat hetzijn weg en gedachten nooit recht verlaten heeft,pleegt in te brengen, zijn voornamelijk deze. (1)Hoe zou ik, zegt een beangst gemoed, durvendenken dat ik mijn weg en gedachten verlaten heb,daar ik tot mijn innige beroering zo vaak voel datde zonde, die ik meende oprecht verlaten tehebben, nog in mij woont? Ik word, helaas! nogandere verdorvenheden gewaar, die ik voor mijnverandering nooit in mij ontdekt heb. Dezeboosheden zijn niet alleen in mij, maar ze wordenook vaak, tegen mijn zuchten, bidden en hopen, zolevendig, dat ik nauwelijks vinden kan of er ookiets in mij is, dat daar wat tegen heeft. Ze hijgenen begeren naar de uitvoering. Ze overmannenmij, nemen de overhand, en beheersen mij zogeweldig, dat ik vaak met gedachten, woorden enwerken zwaar struikel. Is dit niet een levendbewijs dat ik de oude weg en gedachten nog nooitrecht verlaten heb, maar dat ik nog onder deheersende kracht van de zonde leef? (2) Anderen,maar God zij dank! de weinigsten, worden doordeze zwarigheid geweldig terneergeslagen: hoezou ik denken durven mijn weg verlaten te hebben,daar ik in grovere zonden, waarvan ik voor mijnverandering niets wist, bv. een helseoplopendheid met onzinnig razen en schelden,

overdadige drank of dergelijke, niet alleengevallen ben, maar helaas! zo vaak weer instort!

Eer ik deze zwarigheden oplos, moet ik voorafherinneren dat ik hier tot niemand anders spreek,dan tot hen die in een nauwkeurige beproeving debovengenoemde wezenlijke werkzaamheden vangeestelijke armoede, geloof, liefde en daaruitvoortvloeiende verlating van de zonde, met min ofmeer helderheid in zich bevinden.

Wat nu de eerste zwarigheid aangaat, dan bekenik graag dat u gewichtige redenen hebt om overdie oude en nieuwe verdorvenheden, en hunoverdwars zittende begeerten, verkrachtingen, ende daaruit voortvloeiende struikelingen, te klagen.Het zijn uw zonden en boosheden. Ze maken uvoor God schuldig en verdoemelijk. Als u dieschuld niet erkende, en ook niet met eenverootmoedigd hart tot Christus om vergeving envrijmaking door Zijn bloed en Geest, de toevluchtnam -; maar als u ze met een uitvlucht, “ik hebtoch genade, het is een zwakheid”, en dergelijke,verschonen wilde, zonder u bij voortgang daarvante bekeren -; waaraan toch een waarachtigbekeerde niet geheel zal worden overgegeven, -dan zou u gewis om die schuld verdoemd moetenworden. Het is daarom niet goed dat u, wanneer udie overgebleven boosheden en struikelingengewaar wordt, u dan lang, gelijk sommigen doen,zou ophouden met te vragen: “kan dit met genadebestaan? Zou mijn vorig werk wel waarheid zijn?”Of, “heb ik mij niet bedrogen?” Want door zoietste vragen wordt uw boosheid niet vergeven, enook niet verbroken, maar vaak erger. Want of uwboosheid met genade bestaan, of niet bestaan kan:het maakt u verdoemelijk. En u moet zich daarvanin waarheid bekeren, als u behouden zult worden.Het zou dan het beste voor u zijn, dat u, zodra uoude of nieuwe verdorvenheden gewaar werd,zonder u met genoemde vragen op te houden, udirect daarover voor de Heere vernederde, deHeere Jezus de eer liet toekomen, dat Hij machtigen gewillig was om u ook deze boosheid tevergeven, en daarvan eindelijk vrij te maken, endat u zich zoals u zich bevindt, aan Hem overgaf.En al was het dat u duizendmaal met uw boosheidgekomen was, zo diende u dan aanstonds dezelfdeweg weer in te slaan, opnieuw vergeving tezoeken, en hartelijk te begeren dat de boosheid dannu eens meer verbroken mocht worden. U zoudirect een gegronde vergeving van uw booshedendeelachtig worden. Uw ziel zou nieuwe rustondervinden. U zou ook nieuwe kracht tegen uwverdorvenheid ontvangen; in de heiligmaking

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 197

vorderen; en uw begeerte om van alleoverblijfselen van de zonde geheel vrij te zijn, inuw dood, buiten alle tegenspraak verkrijgen.Immers, geen inklevende genade en geenkentekens van de genade, maar de ZaligmakerChristus Jezus, kan u van de schuld en de krachtvan uw verdorvenheid verlossen. En de weg omdeze genade uit Zijn volheid deelachtig te worden,is geen weten of onze gebreken met genadebestaan kunnen, en ook niet enig kenteken vangenade; maar het geloof, waardoor men onder eenlevendige erkentenis van schuld en onmacht, deHeiland, Zijn gerechtigheid en sterkte levendiginziet, erkent, en tot vergeving en vrijmakingootmoedig omhelst. Maar misschien zal iemandvan u zeggen: “dit is ook de weg die ik door Godsgenade vroeger of later moet inslaan, en zonderwelke ik niet zou kunnen leven. Maar wanneer ikna die geloofsoefening mijn verdorvenheid weergevoel, dan bekruipt mij direct die zwarigheid, ofdat verlaten van mijn zonde, en dat komen totChristus, dat geen grotere kracht in mij nalaat, welvan de rechte soort is. Hierdoor wordt mij detroost, die ik uit het komen tot Christus genotenheb, direct betwist. Mij komt gedurig te binnen:zo’n komen tot de Heiland kan u niet helpen; umoet zo komen dat u meer kracht ondervond. Endit maakt mij onvrijmoedig om zo weer toe tenaderen. Ach! Wist ik zeker dat mijn komen, en detroost en kracht die ik daaruit meende teondervinden, echt en recht geweest waren,niettegenstaande de overgeblevenverdorvenheden, en kon ik verzekerd zijn dat ikaltijd aangenomen werd, en eindelijk mijn begeertezou ontvangen, dan zou ik spoediger envrijmoediger steeds terug durven komen.” Omdeze redenen zal ik dan, in afhanging van het lichtvan de Heere, u een weinig nader proberen tetonen, dat u in waarheid uw weg verlaten hebt, endat uw komen tot Christus het rechte is. Hoewel u,direct na uw komen tot Christus, oude en nieuweverdorvenheden, die krachtig hijgen, begeren,woelen, en u doen struikelen, in u gevoelt. Dit kanu nu uit volgende onwrikbare gronden bewezenworden.

Elke rechtzinnige belijder van onze kerk weet,gelooft en belijdt, dat er in de beste begenadigdentweeërlei beginsel, dat lijnrecht tegenover elkaarstaat en strijdt, in dit leven nog plaats heeft. Er iseen geestelijk leven, dat alle zonden haat, bestrijdten verlaat. Maar er is ook een overgebleven dooden vlees. Dit vlees is in een godvruchtig mens doorde bekerende genade niet beter geworden dan het

vlees van een onbegenadigde. Er is wel eengeestelijk leven in geschapen, dat beter is dan hetvlees. Maar de verdorvenheid zelf is nietverbeterd, die is vlees en blijft ook vlees, omdat hetanders geen verdorvenheid meer zou zijn.Wanneer iemand in de heiligmaking toeneemt, danwordt zijn ziel en lichaam wel gebeterd, maar nietde verdorvenheid. Hem wordt een grotere maatvan het geestelijk leven geschonken, en deverdorvenheid wordt meer teniet gedaan. Maar deverdorvenheid zelf wordt niet beter gemaakt. Ditverdorven overgebleven vlees in een begenadigde,is even boos als in een onbegenadigde. Het isblind, ongelovig, vijandig tegen God en al hetgoede. Het hijgt en reikhalst naar het kwade. Hetoefent kracht en geweld. Het neemt een kind vanGod gevangen. Het slaat hem dikwijls neer. Dezetwee beginsels zijn in een godzalige onder elkaarvermengd. Het leven ligt midden in de dood. Ja hetis, in vergelijking met de dood, maar een kleinbeginsel van de gehoorzaamheid. Ze strijden enbegeren tegen elkaar. Gal. 5:17. Soms wordt hetgeestelijk leven meer opgewekt, en deverdorvenheid valt in zwijm, of verbergt zich.Soms krijgt de verdorvenheid meer voedsel, en hetgeestelijk leven valt in zwijm, zodat menigeen nietbemerken kan of het nog wel adem haalt en tegende zonde zucht. Het onderscheid tussen eenbegenadigde en een onbegenadigde bestaat hierniet in, dat een begenadigde geen verdorvenheidmeer zou hebben, of dat het wat beter gemaaktzou zijn. Ach nee! Want gelijk een leger, datzonder tegenstand stil heeft gelegen, zo gauw hetde vijand ontdekt, zich met grote kracht bewegenkan; en gelijk de zonde uit de heilige wet eenoorzaak nemen kan om bozer te worden, zo kanhet helaas! gebeuren dat verdorvenheden, die zichvoor de bekering stil hadden gehouden, voor dedag komen en zich heftiger roeren, zodra hetgeestelijk leven hen bespiedt en ernstig bestrijdenwil. Maar men moet het onderscheid tussen eenkind van de duisternis, en van het licht, eigenlijk inhet volgende stellen. Een onbegenadigde is geheeldood, en van een geestelijk leven, dat tegen deverdorvenheden strijden zou, volstrekt ontbloot. Erkan wel in het rijk van de verdorvenheid eenoproer komen, dat de ene begeerlijkheid tegen deandere een opstand maakt. Maar er is geengeestelijk leven dat tegen enige verdorvenheid, uiteen geestelijk beginsel, strijden zou. Maar hoeweleen begenadigde allerlei verdorvenheden in zichheeft, zo heeft hij toch ook een geestelijk leven,waarvan de beste natuurlijke mens niets bezit, wat

Aanmerkingen over Jesaja 55:7198

tegen de verdorvenheid op een geestelijke wijzewaarachtig begeert, zucht en strijdt, zodat hij nietmeer met volkomen gewilligheid naar het vleeskan wandelen; hoewel het zelf ook zodanig tegende geest begeert, dat hij het goede zo niet doet alshij wel wilde. Gal. 5:17; Rom. 7:19-26. Als iemanddeze waarheden niet wilde erkennen, zo zou hijGods Woord lijnrecht tegenspreken; Gods genade,die aan Zijn kinderen bewezen is, verloochenen; enalle begenadigden, die met woorden en werkenbeleden hebben dat zij nog levendige zonden inzich hadden, veroordelen.

Uit deze grond van dat tweeërlei beginsel, kanmen nu uw zwarigheden recht grondig en duidelijkoplossen. U bezit een geestelijk leven, zoals uboven in een zeer nauwkeurige beproevingbevonden hebt. Door dit leven hebt u uw weg engedachten in waarheid gekend, veroordeeld,gehaat, bestreden en verlaten. En hierdoor bent uvan alle onbegenadigden, die niets van dat beginselin zich hebben, in waarheid onderscheiden. Maar uhebt een verdorvenheid overgehouden. Diebegeert en strijdt tegen de geest, en neemt hetvaak gevangen. Mag u nu niet besluiten dat Paulusen de Galaten hun weg en gedachten niet inwaarheid verlaten hebben, omdat die een wet derzonde, die hen gevangen nam, en deze een vlees,dat tegen de geest begeerde, in zich gevoelden,Rom. 7:23; Gal. 5:17; dan mag u ook van uzelf nietdenken dat uw werkzaamheden de ware nietzouden zijn, omdat u nog zoveel verdorvenheden inu levendig gewaar wordt. Kan een mens eenmodderige weg verlaten, terwijl hem van die oudemodder nog grote stukken aan de voeten en klerenhangen; kan hij van een woest gezelschapgescheiden zijn, niettegenstaande een van die bozelieden hem, tegen zijn zuchten, achterna liep,inhaalde en vasthield; en kan iemand in waarheideen kromme dwaalweg verlaten, en op een rechteweg overgekomen zijn, hoewel hij op die rechtepaden uit zwakheid ook struikelde en neerviel: dankunt u ook uw weg en gedachten in waarheidverlaten hebben, hoewel u van die oudeverdorvenheid nog veel aankleeft; de verlatenboosheden u achterna lopen, inhalen en gevangennemen; en hoewel u op uw nieuwe levensweg nogvaak en zwaar struikelt. U denkt misschien:“wordt de kracht van de zonde in de bekering nietverbroken? Hoe kan min bekering dan waarachtigzijn, omdat ik nu zulke verdorvenheden voel, diemij voor mijn verandering onbekend waren; enomdat ik sommige nu levendiger en krachtigerbevind dan ooit tevoren?” Ik antwoord: als u door

de verbreking van de kracht van de zonde,verstaat de vernietiging van de zonde, dat het nietmeer zou overblijven, of krachtig tegen de geeststrijden, of de godzaligen doen struiken, dan moetmen uw stelling ronduit ontkennen. Want het strijdtlijnrecht tegen Rom. 7:23-26, en tegen Gal. 5:17. Uzegt: “wat is dan toch het verbreken van de krachtvan de zonde?” Dit. Er wordt een geestelijk levenin de ziel geschapen. Hierdoor wordt de kracht, diede zondaar in de dood geheel blind en ongevoeliggevangen hield, zodanig verbroken, dat het overhem nu alleen de meester niet meer kan spelen.Maar dat geestelijk leven bespiedt, veroordeelt enbestrijdt de zonde, en behaalt er een nadrukkelijkeoverwinning over. Is het niet goed mogelijk dat deverwoestende kracht van de vijand, door een hemtegentrekkend leger, zeer verbroken is; hoewel dievijand nu verschillende benden, die vroegerverborgen lagen, te velde laat trekken; en nu meergeweld tegen sommige plaatsen gebruikt, dan toenhij daar alleen te zeggen had? Zo kan het nu ookwel samengaan dat de kracht van uwverdorvenheid door het ingeschapen geestelijkleven merkelijk gebroken is, terwijl het nu, omdathet opgezocht en bestreden is, in meerbijzonderheden openbaar wordt, en sterker woeltdan voorheen. U zult misschien aanhouden entegenwerpen: “de zonde zal over hen, die onder degenade zijn, niet meer heersen, Rom. 6:14. Maarmoet ik niet denken dat de zonde over mij heerst,wanneer het tegen al mijn zuchten, mij niet alleenbijblijft, maar ook overwint? En wordt men nietaan hem, door wie men overwonnen is,rechtvaardig tot een dienstknecht gesteld?” Totantwoord kan het volgende dienen. Er is tweeërleiheerschappij. De eerste wordt geoefend door eenwettige heer en koning, aan wie de dienstknechtenen onderdanen zich vrijwillig onderworpen hebben.De andere bestaat in een onrechtvaardig geweld,waardoor een dwingeland de onderdanen van eenandere heer, tegen hun wil te machtig wordt engevangen neemt. Op de eerste wijze heerst dezonde over de onbegenadigden, die hem gewilligdienen. Op de laatste wijze kan het ook debegenadigden te machtig worden. Ps. 19:14; Rom.7:23. Nu zult u niet kunnen zeggen dat de zonde inde eerste zin over u heerschappij voert, en ugeheel overwonnen heeft. Hoewel uw verdorvennatuur het met hem eens mocht zijn, echter is erook iets anders, dat zich aan hem niet vrijwillig kanonderwerpen, maar tegen hem gedachten denkt,zucht, weent en roept. En zo is het ook aangaandeu een waarheid dat de zonde over u niet heerst;

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 199

omdat u onder de genade bent en blijft. Maarovermant het u als een dwingeland, daardoor zaluw wettige Heere en Koning Zijn recht en machtover u niet verliezen. Heb maar goede moed; roepHem aan; Hij zal u op Zijn tijd te hulp komen. Zoziet u dan dat u, niettegenstaande genoemdezwarigheden, veilig denken mag dat u uw weg engedachten in waarheid verlaten hebt. Als u dit opde rechte wijze gelooft, dan zult u daarop nietzorgeloos kunnen worden; maar u over uw gebrekdes te dieper moeten vernederen, en uw wettigeHeere om gerechtigheid, sterkte en verlossingaanlopen.

Maar wat zal ik op de laatste zwarigheid diesommigen, die meermalen weer in groverezonden storten, met het grootste recht en redenzeer zwaar benauwt, toch antwoorden? Hier sta ikverlegen. Ik schrik aan de ene kant voor hetgedrag van sommigen, die, wanneer iemand die denaam van vroom gekregen had, in ergerlijkezonden, bv. in dronkenschap, voortgaat, dat bij allegelegenheden vermelden en breedvoerig bewijzendat een begenadigde zover en nog verder komenkan. Want daardoor kan men op tweeërlei manieronbedenkelijke schade doen. Men kan sommigevijanden de mond openen, om de gehelegodzaligheid te lasteren, alsof alleongerechtigheden er mee bestaanbaar waren.Men kan ook andere zondendienaars daardoor inhun heersende goddeloosheden stijven. Want zijzullen die stelling, dat het met een godzalige zoverkomen kan, gretig aannemen en als een deksel vanhun boosheid misbruiken. Immers is het, en blijfteen eeuwige waarheid, dat zij die naar het vleeswandelen, sterven zullen, en dat geen dronkaard ofdergelijke Gods koninkrijk beërven zal. Aan deandere kant schrik ik even sterk voor delichtvaardigheid van anderen, die, wanneer zijiemand tegenkomen die in vorige tijdendoorslaande blijken van genade gegeven heeft,maar die bv. in een tijd van verlating, van tergendeverzoekingen of zwakheden van het lichaam, totdronkenschap vervallen was, en daar een geruimetijd weer in stortte, hem onbarmhartig veroordelenen al te hard wilden behandelen. Want daardoorzou men zich ook aan een allerellendigst kind vanGod, dat het grootste medelijden waard was, opeen schrikkelijke wijze kunnen bezondigen, en deHeere verzoeken dat Hij ons, onbarmhartigen, ookverzocht liet worden, om door zo’n harde wegbarmhartigheid te leren. Gal. 6:1. Immers, hoewelGod doorgaans Zijn kinderen voor zulke grovereinstortingen bewaart; en hoewel een begenadigde

nooit in de volle heerschappij van zulke grovezonden kan komen; echter is het niet onmogelijk,zoals wij in het vervolg nader zullen zien, dat ookeen echte godzalige door een hoge toelating van devoorzienigheid, in zulke grovere zonden valt, endaarin voor een geruime tijd weer instort. Het zoudaarom het beste zijn dat een ieder, die zulkepersonen tegenkwam, met een innerlijkebekommering over zichzelf werd aangedaan. Hijdiende op zichzelf te zien, dat hij ook niet verzochtmocht worden, of dat hij zich aan zo’n ellendige opde ene of andere wijze toch niet vergreep. Het isbeter dat men over zulke gevallen in het eenzamemet de Heere, dan in het openbaar met anderemensen veel spreekt. Het is allerbezwaarlijkst overzulke mensen te oordelen. Vooral wanneer menmet een voldoende zekerheid weten kan, hoe zij ereigenlijk onder zijn.

Als men zulke mensen ontmoet, en met hen overhun toestand moet spreken, dan diende men metde uiterste voorzichtigheid en bekommeringaangedaan te zijn. Men dient zorgvuldig toe te ziendat men zulke niet al te hard, en ook niet enigszinsonbarmhartig behandelt. Want zijn ze waarachtigbegenadigden, dan zouden wij de barmhartigeHeiland het grootste ongenoegen geven, wanneerwij omtrent deze ellendige van Hem onbarmhartigwilden zijn. Hij zou ons dat misschien door zeerzware wegen moeten afleren. Zijn hetonbegenadigden die zich bedrogen hebben, dan zijnze buiten alle tegenspraak nog ellendiger. En wijzijn hen daarom nog meer medelijden schuldig. Hetzou ook niet nuttig zijn dat men direct en alleenmet hen handelde, of hun vorig werk waarheidgeweest was, en of hun ellendigheden met genadebestaan kunnen. Want als hun werk geenwaarheid geweest was, dan zouden zij door dezeweg, zoals boven al gemeld is, zeer ongelukkigkunnen worden; omdat sommige bedrogen zielen,die denken dat dit met genade kan bestaan,daardoor in hun zonden onbekeerlijk voortgaan, ensterven. Is hun werk in waarheid geweest, dan zalzo’n handel hen doorgaans niet veel kunnen baten.Want meestentijds is het voor oprechte zielen, diehet gezet hebben op een levendig geloof, dat doorde liefde werkt en zich door de werken openbaarmaakt, onmogelijk in zo’n allerbeklaaglijkstetoestand van hun genadestaat verzekerd te zijn;hoeveel men hen ook voorpraat wat al met genadebestaan kan. En al waren ze ook van hungrondstaat verzekerd, dan zouden ze toch daardoorniet geholpen zijn, maar dikwijls grotere angstengevoelen. Want als ze gelukkig en zalig zullen

Aanmerkingen over Jesaja 55:7200

worden, dan moet de vergeving van deze zondenhen weer nadrukkelijk worden toegepast, en zijmoeten van die zonden weer bekeerd worden, zeverlaten, en de gegeven ergernis wegnemen. Ditkan men nu door het enkele weten dat mengenade heeft, niet verkrijgen. Het zou dan hetveiligst zijn, dat men op de volgende manier metzulke ellendige zielen handelde. Houd u niet op mette denken of te vragen wat uw vorige dingengeweest zijn. Laat die staan. Probeer zodanigwerkzaam te worden, dat uw werk nu recht mochtworden, als het tevoren niet recht geweest was;of, als het waarheid was geweest, dat het dan nuals zodanig weer openbaar werd. Probeer uovereenkomstig uw tegenwoordige toestand tegedragen. Uw zonden zijn allerverschrikkelijkst. Uzondigt vervaarlijk tegen God, uzelf en de naaste.Uw zonden brengen over u een voor alleschepselen onuitwisbare smet, onbetaalbareschuld, en onverbreekbare banden, die niet andersdan door een wonderwerk weggenomen kunnenworden. U moet daarom de oneindig vergevendeen bekerende kracht van Jezus’ bloed en Geestdaadwerkelijk ondervinden. Of uw werk waarheid,of geen waarheid geweest is: u moet in beidegevallen dezelfde weg, of bij voortgang, of bijaanvang, op diezelfde wijze inslaan. U moet in eenwaarachtige verootmoediging uw zonden, smetten,schulden en banden levendig erkennen. U moet alseen veroordeelde en krachteloze door een levendiggeloof, de voldoening van de Middelaar alsnoodzakelijk en genoegzaam voor u, op hetgetuigenis van het Evangelie, erkennen enomhelzen tot vergeving van uw zonden. Doordatzelfde geloof moet u Zijn sterkte zo levendigaangrijpen, dat u uit die volheid kracht ondervindt,om u van uw zonden in waarheid te bekeren, en zete haten en te verlaten. U moet dit niet uitstellen.Want hoe langer u in die toestand blijft, zoveel tegevaarlijker moet het met u worden. Daar is ookraad voor u. Christus’ bloed reinigt van allezonden. Hij, nadat Hij opgewekt was, is eerst tothen, die Hem uit vijandschap gekruisigd hadden,gezonden, opdat Hij ze zegenen zou, daarin dat Hijeen iegelijk, wie hij ook zijn mocht, afkeerde vanzijn boosheden. Hand. 3:26. Is uw vorige werkecht geweest, dan is het immers buiten alle twijfeldat u, als u terugkeert, aangenomen zult worden.Want de getrouwe Heere kan het werk van Zijnhanden niet laten varen. Is uw werk geenwaarheid geweest, dan hebt u tegen geenwaarachtig licht in u gezondigd. U bent dangoddelozen en mannen der ijdelheid. Maar over

zulken wil God Zich ook ontfermen, en hetvergeven groot en menigvuldig maken. Maar hierdoet zich nu, bij sommigen, een zeer gewichtigezwarigheid op. Ze denken: “ik heb gemeend dat ikin vorige tijden mij in oprechtheid tot God bekeerd,en mijn weg verlaten heb. Als nu zo’n toestand,waarin ik mij helaas! tegenwoordig bevind, in geenoprecht bekeerde vallen kan, dan zal er voor mijgeen raad zijn dat ik ooit zalig zou worden. Want ikweet geen andere weg van bekering, dan die ikvoorheen betreden heb. Is die toen niet rechtgeweest, wat zou het mij dan baten, dat ikdiezelfde weer insloeg? Moet ik dan diezelfde wegop diezelfde wijze weer gaan, om weer geholpente worden; of moet ik een andere zoeken?” Ikantwoord: als u uit zo’n beginsel en op zo’nmanier, wat het wezen aangaat, zoals boven, blz.174-182, genoemd is, uw weg en gedachtenverlaten hebt, dan moet u nu op diezelfde wijzeweer werken om van uw zonde, smet, schuld enkracht van de verdorvenheid verlost te worden. Uzegt misschien: “als een begenadigde in zulkopnieuw-instorten niet kan vervallen, dan is dit derechte weg niet. En wat kan het mij baten dieweer in te slaan?” Hier diende men dan met groteomzichtigheid in een heilig vrezen en beven,grondig te bewijzen dat ook zulke opnieuw-instortingen in waarachtig begenadigden plaatskunnen hebben. Men moet dat niet doen om dieellendige in zijn slordigheid te troosten, omdat hijeen andere troost, uit Jezus’ gerechtigheid ensterkte, en uit de ondervinding van de vergevendeen bekerende genade zelf halen moet, maar opdathij de rechte weg zelf, waardoor hij geholpen moetworden, toch niet verdenkt, of in het spoediggebruikmaken ervan door genoemde zwarigheidverhindert wordt.

Zo’n worstelende ziel dient dan tot zijnaansporing te weten, dat een heilige en verzoendeGod het kan toelaten, dat een mens, diewaarachtig bekeerd is, en in de genadestaatvolhardt, na een waarachtige bekering, door eigenschuld in grove zonden valt, en er dikwijls (en wiezal bepalen hoe vaak?) weer instort -. God kan dittoelaten, zeg ik, òf om hem over onerkende zondenzwaar te kastijden en te vernederen, òf om andere,door hem in Gods rechterlijke toorn op allerleimanieren te straffen. Maar nooit zullen die zondenover hem volstrekt heersen. Hij zal er altijd andersonder zijn dan een onbekeerde onder zijnheersende zonden. Het geestelijke leven datdaaronder in hem is en blijft, zal daaronderzuchten, daartegen strijden, en zich gedurig, min of

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 201

meer, impliciet of uitdrukkelijk, daarvan bekeren.Immers, men kan uit volstrekt zekere grondenbewijzen, dat een oprecht begenadigde in zo’nbeklaaglijke toestand kan vervallen. Want het isbuiten alle twijfel dat een godzalige eenverdorvenheid in zich overhoudt. Deze is tot allekwaad bekwaam en geneigd. Rom 7:23; Gal. 5:17.Er zijn beklaaglijke voorbeelden van uitmuntendegeloofshelden, die in grove zonden gestruikeldhebben, tot waarschuwing van een iederaangetekend. Strijdt het niet tegen de natuur vande genadestaat, eenmaal in grovere zonden tevallen, dan is het ook niet onmogelijk dat hetmeermalen gebeurt. Is het mogelijk dat een echtebekeerde in meer dan een soort van grove zondenstruikelt, dan kan het ook niet onmogelijk zijn, dathij er meer dan eens opnieuw instort. Hetvoorbeeld van Petrus stelt dit buiten alletegenspraak. Het is een volkomen zekerewaarheid dat hij in zijn zwaarste vallen het geloofnog had, en daarom in de staat der genade nogvolhardde. Want de Heiland Zelf betuigd dat Hijvoor hem gebeden had, dat zijn geloof niet zouophouden, wat zeker verhoord is. Toch zien wij datdeze begenadigde man in diezelfde zonde hoelanger hoe zwaarder weer is ingestort. En nadat hijop een nadrukkelijke wijze uit deze val wasopgestaan, en door openbaar lijden om Jezus’Naam de ergernis had weggenomen; echter viel hijnaderhand weer in zo’n vreesachtigheid enveinzing, dat hij een openbare bestraffingverdiende. Gal. 2:11-14. Is dit in zo’n pilaarmogelijk geweest, waarom zou het dan ingodzaligen, die veel zwakker zijn, ook niet kunnengebeuren! Er is toch geen reden of belofte, datGod de godzaligen van onze tijd daarvoor bewarenwil. Hoewel Hij uit vrije erbarming de meeste vanZijn kinderen voor grovere struikelingen behoedt.Immers, dat tevoren geschreven is, dat is tot onzewaarschuwing geschreven, opdat zij die menen testaan, zouden toezien dat ze niet vallen. Ik heb ditstuk hier willen bewijzen, alleen tot dit doeleinde,dat een worstelend gemoed door bovengenoemdezwarigheid niet zou weerhouden worden dezelfdeweg van de bekering opnieuw in te slaan.Ongelukkig zou hij zijn, die het tot zorgeloosheidmisbruiken wilde, om de zonde, omdat die tegenontvangen genade begaan kan worden, klein teachten, en daarin tot zijn eeuwig verderfonbekeerlijk te volharden.

IV. De goddeloze die zijn weg verlaat, zalzich tot DE HEERE ONZE GOD bekeren.

/. Het Voorwerp van zijn bekering is geenafgod of schepsel, maar de Heere onze God, zoalsHij Zich in het Evangelie aan Zijn volk openbaarten te genieten geeft.

//. Men ziet hier dan dat het geen waarachtigebekering is, wanneer men zich tot een schepsel ofeen afgod bekeert. Dit gebeurt helaas! zeerdikwijls. (1) Sommigen bekeren zich tot zichzelf.Want zij verlaten in schijn enige grovere of fijnerezonden. Hieronder bekeren ze zich tot eigengerechtigheid, kracht, zin, roem en voordeel.Ze stellen in al die uiterlijke veranderingen hungerechtigheid, waarop ze vertrouwen, enwaarvan ze hun zaligheid verwachten. Omdat zijenige uiterlijke dingen verbeterd hebben, daaromverbeelden ze zich een voldoende kracht tehebben om zich goed te gedragen, en allerleigeestelijke plichten te doen. Ze zijn geheel vreemdvan zich als krachtelozen tot God te bekeren.Omdat zij zich hebben opgedrongen dat dieschijnverandering de ware bekering is, daaromwillen zij dat een ieder het daarvoor zal houden, enworden toornig op hen die de bekering naar hunbevatting en neiging niet willen begrijpen. Zostellen zij hun eigen zin tot een god. Ze hebbenzich wat veranderd om de roem van eenwaarachtige Christen, of enig voordeel in dewereld te verkrijgen. (2) Anderen bekeren zich totmensen, tot leraars, godvruchtigen, of deze engene bijzondere godzaligen. Dezen dragen zij nuachting en liefde toe. Ze proberen zich naar hunzin en genoegen te schikken. Ze gaan met hen om.Ze maken hun werk van het spreken, prijzen enverdedigen van leraren en godvruchtige mensen.Deze zijn hun goden, tot welke ze zich bekeerdhebben, en waarin zij eindigen. Want zij wetenniets van die waarachtige bekering tot de Heereonze God; maar berusten in die bekering totgenoemde personen. En hieruit blijkt hetonderscheid tussen dezen en waarachtigbekeerden. Want echte godzaligen gevoelen ookeen verkleefdheid aan getrouwe leraars enbegenadigden, die nog veel teerder en bestendigeris dan de bekering van deze lieden. Maar die isgeboren uit een bekering tot de Heere onze God;en zij kunnen in die mensen als hun goden nieteindigen. Hadden zij geen ander Voorwerp,waartoe zij bekeerd waren, dan zouden ze zich deallerongelukkigste mensen achten. (3) Men vindtook ongelukkigen, die zich tot enige uitwendigebetrachtingen, waarvan sommige naar hunzinnelijkheid eigenwillig verkozen zijn, tot enigespreekwijzen die zij van godvruchtigen geleend

Aanmerkingen over Jesaja 55:7202

hebben, en verdedigen, of tot enige bijzonderhedenin gewaad, gelaat en praat, in plaats van de wareGod bekeren. (4) Er zijn er ook die zich verbeeldendat ze zich tot God bekeerd hebben. Maar het isniet de Heere onze God, zoals Hij Zich in zijnWoord aan Zijn volk openbaart; maar het is eenafgod, een grover of fijner hersenbeeld. Wantsommige zijn zo grof, dat ze zich een lichamelijklicht, een grote koning op een troon, of ietsdergelijks in hun hersens uitbeelden, waarop zij hungedachten, genegenheden en vertrouwen, vooralwanneer zij menen te bidden, met grote inspanningvan de verbeeldingskracht vestigen. Anderendenken nog wel aan God Die hemel en aardegemaakt heeft; maar zij proberen Hem met allemacht in een afgod te veranderen, door Hem Zijnheiligheid, gerechtigheid en onveranderlijkheid teontroven, en Hem zulke verdorven veranderlijkehartstochten, van algemene barmhartigheid enbewegingen waaraan verdorven mensenonderhevig zijn, toe te eigenen. Omdat zij zich nutot deze verzonnen eigenschappen bekeren,daarom bekeren ze zich niet tot de Heere onzeGod, maar op een fijnere wijze tot een doorhenzelf gesmede afgod.

///. Wanneer de oprechte kinderen van deHeere, die de waarheid in het binnenste beminnen,van zulke schijnbekeringen horen of lezen, wordensommigen zeer snel over zichzelf achterdochtig, ofzij misschien zichzelf ook niet zo ellendig bedrogenhebben. Ze hebben die vraag gereed: “Heere! Benik het?”, zoals de discipelen vroegen toen deHeere de ongelukkige verrader ontdekte. Maarwanneer men hen op het allernauwkeurigstebeproeft, dan blijft het dat de donkerste en meestverwarde van het oprechte volk van de Heere,zich tot de Heere onze God waarachtig hebbenbekeerd, en nog dagelijks bekeren. Want hoewelde verdorvenheid ook nog naar eigengerechtigheid, kracht, zin, roem en voordeel wilhunkeren, echter bekeren zij zich niet tot dezedingen als hun God; maar zij zuchten en strijdendaartegen als tegen hun ergste vijand. Hoewel zijin hun bekering een zeer nauwe betrekking in hunbinnenste gevoelen op de leraars en anderegodvruchtigen, vooral op hen die middelen in dehand van de Heere tot hun bekering geweestwaren; toch bekeerden zij zich niet tot hen als tothun goden. Want zij ondervinden dagelijks dat zehun zaligheid van hen niet kunnen, durven of willenverwachten; en dat zij de ellendigste mensenzouden zijn, als ze geen andere God kenden.Immers, hun betrekking op de godzaligen is uit hun

bekering tot God, en omwille van de Heeregeboren. Ze hebben zich ook tot geen door henzelfgesmede afgod, maar tot de waarachtige Godbekeerd. Want wat van de Heere onze God in hetEvangelie geopenbaard wordt, hebben zij uit ennaar het Woord van Hem leren kennen. Zehebben het met hun gehele hart omhelsd. Zehebben zich tot de Heere, zoals Hij de God vanZijn volk is, met een welberaden gemoed bekeerd.

V. De goddeloze die zijn weg verlaat, zalZICH TOT de Heere onze God BEKEREN.

/. Hij zal uit het beginsel van het geestelijkeleven daadwerkelijk werkzaam worden, om in degemeenschap en dienst van God daadwerkelijkover te komen. Hij zal zich aanhoudend, zolanghij leeft, tot God bekeren.

//. Zo is het dan niet genoeg dat men van Goden de bekering een rechtzinnige bevatting heeft;daarvan tot anderen spreekt en predikt; dat menenige beroeringen, overtuigingen en verruimingenondervindt; of dat men enige zonden uitwendignalaat, enige plichten van godsdienstigheid, lezenof bidden doet; maar men moet ook door de wegvan waarachtige verootmoediging, geloof en liefde,in Gods gemeenschap, verbond en dienst, metverlating van de oude heren, daadwerkelijkoverkomen, zoals in de verklaring naderbeschreven is.

///. Herlees eens, waarheidlievende lezer! watvan het daadwerkelijk overkomen tot de Heereonze God, boven, blz. 183-185, is aangetekend.Leg er uzelf bij neer. En vraag uw ziel of u datook, zover het wezen betreft, zelf geoefend hebt,en na gewone of buitengewone afzwervingen, ooksteeds weer doen moet? Gewis, u zou een ellendigmens zijn, en zich nog buiten Gods zaligegemeenschap bevinden, als u het wezen vangenoemde werkzaamheden zelf niet geoefend had;of u door die stelling, eenmaal bekeerd, altijdbekeerd, zo had laten misleiden, dat u nu inzogenaamde zwakheden, zonder u er waarachtigvan tot God te bekeren, onbekeerlijk heenwandelde.

VI. De goddeloze ZAL zijn weg verlaten, enhij ZAL zich tot de Heere onze God bekeren.

/. Het zal er zeker toe komen. De Heere onzeGod zal het er toe brengen. Een hel vol bozegeesten, een wereld vol boze en loze mensen, eenhart vol van oproerigheid en ijdelheid, zal deoverwinnende genade daarin niet kunnenverhinderen. Al wat de Vader Zijn Zoon gegevenheeft, zal tot Hem komen. Joh. 6:37.

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 203

//. Zo is dan het werk van de bekering van eenzondaar (1) geen onzekere zaak, die van enigetoevalligheden in de mens zou afhangen. Maar hetzal op eeuwige en onwankelbare gronden,volkomen zeker gebeuren. (2) Men moet het ookniet als iets onverschilligs, dat men aan hen die erop gezet zijn, als een speelpopje, laten kan, maarook niemand moet opdringen, lasterlijkdoorschrappen. Want het is zo belangrijk, dat hetgebeuren moet en zal, als men de eeuwigezaligheid wenst te genieten. (3) Men ziet hierverder hoe vruchteloos en ijdel die arbeid is,waardoor sommigen het werk van de bekeringproberen te verhinderen. Sommigen roepen enschrijven tegen de bekering als tegen een dwalingen verderfelijke pest in kerk- en burgerstaat, omhet, als het in hun macht was, uit land en kerk teverbannen. Anderen spannen alle krachten in omsommige bekenden of bloedvrienden daarvoor tebewaren, of daarvan af te brengen. Dan proberenze hen op een bedekte wijze de gelegenheiddaartoe te benemen., al zouden ze hun dienstbodenen kinderen daartoe onnodig of zondig werkgebieden, tot ijdele gezelschappen verleiden, ja ineenzame plaatsen opsluiten. Dan nemen ze detoevlucht tot ijdelheden en woestheden, om zoalshun eigen taal is, te zien of ze hem, die fijn wilworden, niet recht grof konden maken. Danontraden ze het met vele schijnredenen. Danproberen ze de mensen tot een heidense zedigheid,geloof en hoop te vermanen, om hen van de warebekering tot God af te houden. Dan proberensommige ouders hun kinderen door kijven, slaan enkloppen daarvan af te brengen. Enigen, die ziendat zij door die middelen niet vorderen, geven hetaan de tijd over, in de hoop dat dit vuur met de tijdzal verdoven. Maar al deze mensen doen eengeheel vergeefse arbeid. Ze kunnen het nietbeletten. Ze arbeiden daardoor vaak tegenzichzelf, om het werk van de bekering meer aan tezetten. Ja, sommigen worden onder dattegenworstelen zelf geraakt, en gaan hen die zeverhinderen wilden, in de bekering wel eensernstig voor. Geen wonder. Want het is eenbevestigd voornemen van de Heere; de goddelozezal zijn weg verlaten. De HEERE derheirscharen heeft het in Zijn raad besloten, wiezal het dan verbreken? En Zijn hand isuitgestrekt, wie zal ze dan keren? Jes. 14:27. Ikzal werken, en wie zal het keren? Jes. 43:13. (4)Het zijn ook geheel onnodige zorgen, wanneersommigen bevreesd zijn of de vijanden het er nieteindelijk toe brengen zullen, dat het werk van de

bekering in deze of gene geheel gestremd wordt,wat men dan door een angstige, driftige,neerslachtige of onvoorzichtige arbeid probeert tebeletten. Maar men mocht met die zorgen enarbeid wel thuis blijven. Men is wel verplicht, uitliefde tot Gods eer en het heil van de naaste, overde boosheid van die vijanden en het gevaar vanhen, die zij proberen te verhinderen of af tetrekken, innerlijk bedroefd te zijn. Men moet allebetamelijke middelen gebruiken, om de aanslagvan de vijanden, en het gevaar van hen die zeverzoeken, af te wenden met een heilige ernst,voorzichtigheid en gelovig vertrouwen, inafhanging van de kracht van de Heere. Menbehoeft zich daarover niet angstig te kwellen, en ineen toornige of vreesachtige arbeid ongelovig af tematten. Want als die lieden door de Vader aan deZoon niet gegeven zijn, of de Heilige Geest Zijnwerk in hen nog niet begonnen heeft, dan zullenwij met al ons angstig woelen hen niet kunnenbekeren. Maar zijn ze vrijgekochten van de Heere,en heeft de Heere Zijn hand aan hen geslagen, danzijn onze ongelovige zorgen niet nodig. Want degoddeloze zal zijn weg verlaten, en hij zal zich totde Heere onze God bekeren. De Heere zal hetwel maken, dat alle vijanden, door de gehele machtvan de duisternis gesterkt, hen daarin niet zullenverhinderen. (5) Deze beloftenis kon eindelijk nogdienen om hen, die over zichzelf bekommerd zijn,krachtig te bemoedigen. Ze denken wel eens, ofze niet eindelijk overwonnen zullen worden, omdatde satan, de wereld en allergemeenst het blinde,ongelovige, boze hart zo’n geweldige tegenstanddoen. Men mag zijn gevaar en zijn onmacht omzichzelf daartegen te bewaren, wel met groteindruk ter harte nemen, opdat men des tezorgvuldiger waakt, en ernstiger om verlossingroept. Maar men moet de moed niet opgeven.Want God belooft het, dat de goddeloze en de mander ijdelheid zijn weg en gedachten verlaten, enzich tot de Heere bekeren zal, hoe groot detegenstand ook mag zijn.

VII. De Heere onze God zal Zich OVER EEN

GODDELOZE MAN DER IJDELHEID ONTFERMEN./. Hij ziet de goddeloosheid en ijdelheid aan als

een beklaaglijke ellendigheid van Zijn jammerlijkschepsel. Hoezeer Hij de goddeloosheid enijdelheid zelf haat: toch heeft Hij uit Eigenbewegingen van Zijn eeuwige goedheid, een liefdevan toegenegenheid tot dit deerniswaardigschepsel. Hij zal dit aan de uitverkoren vaten derbarmhartigheid openbaren, door hen met een

Aanmerkingen over Jesaja 55:7204

Goddelijke verschoning en teerheid daarvan teverlossen.

//. Men moet hieruit dan besluiten dat zij, die hetbeeld van de ontfermende God wensen te dragen,ook proberen moeten zich over goddeloze en ijdelemensen te ontfermen. (1) Het is geen betamelijkeontferming wanneer men hun kwaad goed noemt,verbloemt, en hen gerust laat wandelen. Dit is eenschrikkelijke onbarmhartigheid. (2) Maar de wareontferming is in de volgende dingen gelegen. Menhoudt hun goddeloosheid en ijdelheid voor deallergrootste ellendigheid. Hoe groter onze afkeervan die ellendigheid is, zoveel te groter toeneigingheeft men tot de persoon en zijn verlossing. Menprobeert alle geoorloofde middelen, wel met ernst,maar ook met zachtmoedigheid en vriendelijkheidte gebruiken, dat hij van die goddeloosheid enijdelheid verlost mag worden. Men probeert hemde snoodheid van de zonde, de grootheid van hetgevaar, en de noodzakelijkheid van de bekeringrecht helder en nadrukkelijk aan te wijzen. Maarmen gebruikt hier alle voorzichtigheid,bescheidenheid en vriendelijkheid, die met degetrouwheid maar bestaanbaar is. Is hij driftig vanbestaan, dan probeert men hem langzaam en vanterzijde te benaderen. Men probeert onvriendelijkebejegeningen met vriendelijkheid te verdragen, omzijn genegenheid te winnen, opdat men hem zijnellendigheid levendiger voor ogen mag kunnenstellen. Men probeert zich als een medelijdendeheelmeester te gedragen, die een pijnlijk gezwel zalopenen. Hij probeert wel zo diep te snijden als hetnodig is, dat de schadelijke stof er behoorlijk uitkan vloeien. Maar hij doet het met vriendelijkewoorden, en tast de lijder niet harder aan dannodig is, om hem van alle onnodige pijnen, zoveelmogelijk is, te verschonen.

///. Tegen het gezegde kan men nu op tweeërleimanier zwaar zondigen. (1) Eerst wanneer menonder het voorwendsel van haat tegen de zonde enonder de schijn van een getrouwe behandeling,zeer hard en onbarmhartig met goddeloze ijdelemensen handelt. Men vertelt, en verbreidt hungoddeloosheid met bijtende en verwijtendeuitdrukkingen. Men spreekt ze aan met stekende,toornige, verachtende gebaren en woorden, diehun hart kunnen sluiten voor alle nuttigewaarschuwingen. Men maakt geen onderscheidtussen getrouwe bestraffingen, die in leer, dooreen bedaard vertoog van de schrikkelijkheid vande zonde, gebeuren moeten, en tussen eentrouweloos driftig kijven en schelden. In zo’nhandelwijze is immers geen zweem van een

ongeveinsde ontferming. (2) Maar aan de anderekant zondigt men ook tegen bovengenoemdewaarheid, wanneer men door een verkeerdebarmhartigheid de goddeloze in zijn zondenongemoeid laat heen wandelen, en zijngoddeloosheden wil verschonen. Of wanneer menhem de zonde niet voor ogen durft te stellen, uitvrees dat hij al te bedroefd of wanhopig mochtworden. Immers, dit is geen ontferming maaronbarmhartigheid. Want wanneer de Heere Zichover een goddeloze ontfermt, dan brengt Hij hemzijn goddeloosheid recht gevoelig onder het oog.

VIII. God zal HET VERGEVEN GROOT EN

MENIGVULDIG MAKEN./. Hij zal (1) de goddeloze en de man der

ijdelheid vergeven. Rom. 4:5. (2) Hij zal hem hetzaligmakende geloof uit genade schenken, en hemdaardoor, om de voldoening van de HeereMessias, van alle schuld ontslaan, en het recht tothet leven daarvoor in de plaats geven. (3) Hij zalaan grote zondaren grote zonden vergeven. Alwaren zij ook aan zonden schuldig, waarvoor naarMozes’ wet geen offerande gedaan mochtworden, Hand. 13:38,39; en al hadden zij deHeilige Geest de sterkste tegenstand geboden, enGods eniggeboren Zoon met eigen handenvermoord. Ps. 68:19; Hand. 3:26. (4) Hij zal aanvele zondaren vele, ja alle zonden vergeven, en dievergeving veelvuldige malen toepassen. Zie deaantekening, boven, blz. 188. (5) Hij zal dit om, uit,en door Zichzelf doen.

//. Dus vervallen hier op eenmaal al diezwarigheden, die het ongeloof aan de grootheid enveelheid van de zonden pleegt te ontlenen, omhaastende zielen aan hun eigen bekering, of aandie van een ander, te doen wanhopen. Zie deAanmerkingen over 1 Tim. 1:15, §27, IV, /// en V,en over Ps. 130:7,8, §32, III, // en ///.

///. Wanneer men dit met een waarachtig hartbevindelijk en levendig gelooft, dan zal men zekerdaardoor bewogen worden om hen, die tegen onszwaar en vaak gezondigd hebben, al hun misdadenveel malen vrijwillig te vergeven. Matth. 6:12;18:21-35.

IX. De goddeloze zal zijn weg verlaten, enzich tot de Heere bekeren, OMDAT de Heereonze God Zich zijner zal ontfermen, en hetvergeven groot en menigvuldig maken.

/. Bekering en ontferming (1) gaanonafscheidelijk met elkaar vergezelschapt. (2)Maar het laatste is de werkende oorzaak, hetbeginsel en de krachtigste beweegreden van heteerste.

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 205

//. Gaat de bekering met de ontfermende envergevende genade gepaard, en moet hetnoodzakelijk daaruit voortvloeien, dan volgt dat zij,die zonder bekering in hun zonden volharden, deontferming en veelvuldige vergeving nog nietdeelachtig zijn geworden, maar dat ze die op eenverschrikkelijke wijze misbruiken, wanneer zij opGods genade en barmhartigheid hopen, en devergeving van hun zonden verwachten, zonder hunweg en gedachten te verlaten, en zonder zich totde Heere onze God te bekeren. Ja, zij die zichverbeelden dat de bekering niet nodig zou zijn,omdat men uit de werken niet gerechtvaardigd kanworden, maar de zaligheid uit de ontfermende envergevende genade moet ontvangen, misbruikenGods barmhartigheid en vergevende genade op deallergruwelijkste manier, terwijl ze niet weten watzaligheid of ontferming is. Want de zaligheid dieChristus heeft verdiend, en die de ontfermende envergevende genade toepast, bestaat hierin dat eenzondaar zich van de zonde tot God bekeert. 1 Petr.3:18. Immers hier wordt het duidelijk geleerd, datde goddeloze zijn weg verlaten, en zich tot Godbekeren zal, omdat de Heere onze God Zich zijnerzal ontfermen.

///. Is de ontfermende en menigvuldigvergevende genade de werkende oorzaak, die eenzondaar de bekering tot het leven en alles watdaartoe nodig is, schenken wil -; is dat het beginselwaaruit een goddeloze werkzaam wordt om zich tebekeren -; en is dat de krachtigste beweegredenom iemand tot het verlaten van zijn weg krachtigaan te sporen, dan volgt dat zij, die de bekering inanderen of zichzelf menen te bevorderen, zondereen levendige erkentenis van die genade, eengeheel verkeerde en vergeefse arbeid doen. Tochis onze verdorven en eigenwijze natuuronbegrijpelijk geneigd om zich aan zo’n dwaasheid,onder de schijn van een verheven wijsheid engetrouwheid, op verschillende manieren schuldig temaken. (1) Er zijn enige donkere mensen, die al tegroot vertrouwen en voortvarendheid omtrent huneigen bevattingen hebben, en die zich niet zeergeoefend hebben om in een levendige erkentenisvan eigen blindheid en verkeerdheid, metwantrouwen aan zichzelf, ootmoedig na te speurenhoe Christus, de profeten en de apostelengehandeld hebben, en om die hoogwijze, heilige enallergetrouwste voetstappen zeer nederig enafhankelijk na te kruipen. Deze worden, of doorhum ambt, of door een soort van liefde, of doorandere beweegredenen, gedrongen om hunmedemensen tot een waarachtige bekering op te

wekken en te besturen. Ze wensen hierinverstandig, voorzichtig en getrouw te handelen. Ditis ook ten hoogste billijk en betamelijk. Want dezaak is de allerbelangrijkste op aarde. Maar deuitvoering stemt met hun wens geheel nietovereen. Ze weten dat een zondaar ontdekt,overtuigd en verootmoedigd moet worden, als hijzich in waarheid tot de Heere onze God bekerenzal. Dit is een van de eerste grondstukken van dewaarheid die naar de godzaligheid is, duidelijkgenoeg in Gods Woord en de natuur van de zaakgegrondvest. Maar wanneer zij een zondaardaartoe leiden willen, bedienen ze zich van eenvoorzichtigheid, die men om vele redenen voor eenzeer grote onvoorzichtigheid en voortvarendheidhouden moet. Ze hebben in hun haasten, naar hunbevattingen daaromtrent enige bepalingengemaakt, waarvoor ze in Gods Woord en deallervoorzichtigste en getrouwste voorbeelden vanChristus, van Zijn profeten en apostelen, de minstegrond niet vinden kunnen. Want sommigen makeneen schikking tussen overtuiging van zonde, en hetgeloof in Christus, alsof deze dingen, die in natuurvan elkaar onderscheiden zijn, ten aanzien van detijd niet konden samen gaan. Hoewel men veelalziet dat zondaars die God bekeert, een kortere oflangere tijd bij hun zonden en schulden staanblijven, eer zij achter het Evangelie der zaligheidkunnen komen; zo heeft men toch geen vrijheid omaangaande dat een algemene bepaling te maken.Want waarom zou de vrijmachtige Geest eenzondaar op dezelfde tijd, dat Hij hem van zondeovertuigt, ook niet van gerechtigheid overtuigen, enhet geloof in Christus schenken kunnen? Is het nieteen grote onvoorzichtigheid, wanneer men zichonderwindt de vrije Geest in bepaalde banden teleggen? Enigen gaan nog verder. Ze bepalen detijd, hoelang iemand in de overtuiging van zondestaan moet. Ja, sommigen maken een meetlat vande verootmoediging, en bepalen daarnaar detrappen, waarlangs een zondaar van de ene op deandere komen moet, totdat hij daar staat waar zijhem hebben willen. Ze merken het aan als eenteken van bijzonder inzicht, wanneer men bepalenkan op welke trap de zondaar nu staat, waar hij nukomen moet, en hoeveel graden hij nu nog van derechte diepte is. Zo onvoorzichtig deze bepalingenzijn, zo onbedachtzaam is ook de handelwijze,waardoor zij onbekeerde zondaars tot de rechteovertuiging willen leiden. Ze proberen hetEvangelie van Christus, de ontfermende envergevende genade, voor een zondaar die nog nietrecht verootmoedigd is, zorgvuldig te verbergen.

Aanmerkingen over Jesaja 55:7206

Ze denken dat zij, die anders handelen, zich zeeronvoorzichtig en trouweloos gedragen; dat zemensen die niet verwond zijn, genezen willen, endat ze maar gelegenheid geven om wat na tepraten, en zich ongelukkig te bedriegen. Zeverbeelden zich dat men onbekeerde zondaarseerst door een harde behandeling totovertuiging moet brengen. Ze stellen een zondaarzijn verdorvenheid, boosheid en zonden, metstekende woorden, die soms op kijven, schelden entoornigheid lijken, voor ogen. Ze gebruiken deallervervaarlijkste uitdrukkingen, die wel eens zeervreemd en ongegrond zijn, om hem de vloeken vanGods wet, en de verschrikkelijkheid van Godsgerechtigheid en ontzaglijke toorn, recht vreselijkaf te schilderen; zonder enige bekommering datmen de hoge volmaaktheid van Gods heiligegerechtigheid en toorn, zorgvuldig onderscheidtvan de onstuimigheid en wreedheid van eenonverzoende en harde heer. Wordt een of anderonder zo’n handelwijze beroerd, bekommerd, envragend: “wat moet ik doen om zalig te worden?”dan antwoorden zij: u moet overtuigd,verootmoedigd en verbrijzeld worden. Vraag hij,hoe hij daartoe komen zal, dan wachten zij zichzorgvuldig om hem enige medelijdende besturing tegeven, uit vrees dat hij daardoor wat napratenmocht leren. Men antwoordt dan: u mag toezien; ubent blind; u kunt dat niet begrijpen; en u moetnaar de rechte weg zoeken; om nu van geenharder antwoord te spreken. Ze handelen alsiemand die een mens op een dwaalweggewaarschuwd heeft, en die antwoorden wilde opde vraag hoe hij de rechte weg zou vinden: “diemoet u zoeken”, en zich dan nog verbeelden dat hijzijn naaste recht getrouw behandeld, en voorverder dwalen bewaard had. Het gevolg van zo’nbehandeling is doorgaans zeer ongelukkig, en voorhet rijk van Christus ongewoon nadelig. Wantsommige zielen worden door zulke behandelingverhard, verstokt, afkeriger en voor allewaarachtige overtuiging onvatbaar. Anderenvervallen daardoor in een openbare of heimelijkewanhoop. En velen komen op die gedachten, alsofmen zichzelf overtuigen moet, zonder Christus enZijn Geest; en ze verwarren zichzelf inongelukkige zelfverbrekingen, zonder ooit tot dewaarachtige overtuiging en bekering te komen.Laten we nu de ongemene donkerheid van hen, diein zo’n handelwijze een bijzonder inzicht engetrouwheid stellen, een weinig onderscheideneroverwegen. Vooreerst is het een bewijs van grotedonkerheid, onbedachtzaamheid en vertrouwen op

eigen bevattingen, wanneer men de graden entrappen van de verootmoediging, en de leiding naardie graden en trappen, zodanig als gezegd is, durftte bepalen. Ik stem toe dat men de wezenlijkestukken, die tot een waarachtige verootmoedigingbehoren, naar Gods Woord, duidelijk, nauwkeurigen zorgvuldig kan, mag en moet voordragen totontdekking. Ik beken ook dat de Heilige Geest dezielen doorgaans trapsgewijs, in een levendigeerkentenis van hun ellendigheid, hoe langer hoedieper pleegt in te leiden. Die onsterfelijke zielenmet geestelijke wijsheid behandelen, kunnen ookvaak gewaar worden voor welke zaken zij donkerzijn, wat zij nu dienden op te merken om verder tekomen, en proberen hen overeenkomstig dietegenwoordige toestand gepaste besturingenvoorzichtig aan de hand te geven. Men kan ooksoms op waarschijnlijke gronden hopen dat deze ofgene ziel, van de ware verootmoediging, waardoormen het als een geheel verdorven, goddeloze,rechtmatig ter dood veroordeelde en krachteloze,bij zichzelf opgeeft, en voor de verlossing die inChristus is, recht vatbaar wordt, misschien niet vermeer af is en snel geholpen zal worden. Maar demeergenoemde vrijmoedige bepalingen van degraden en trappen van de verootmoediging, en diebijzondere beperkingen, waar die, en die ziel nustaat, op welke trap hij nu komen moet, en hoeveelgraden diep hij gedaald is, en nog dalen moet, zijnlevende bewijzen van een grote duisternis inverschillende belangrijke geestelijke waarheden.Want die zulke bepalingen maken, hebben geenonderscheiden inzicht in de onafhankelijke,vrijmachtige en verscheiden leidingen van deGeest, Die de ingeschapen hebbelijkheid van eenzaligmakende overtuiging in de ene met meerhelderheid, in de andere met meer donkerheid, indeze langzamer, langs verschillende trappen, in diespoediger, tot de behoorlijke uitwerking van deware overtuiging kan doen komen. Ze zijn ookongewoon donker in het onderscheid dat tussenhet wezen en tussen de omstandigheden entrappen van geestelijke werkzaamheden plaats kanhebben. Het ontbreekt hen aan een heldere kennisvan de velerlei gesteldheid van het hart, waarin deHeilige Geest Zijn werk verricht. Want sommigenkunnen uit gebrek van de eigenschappen van dewoorden, uit vreesachtigheid, of uit andereoorzaken, zich niet duidelijk genoeg uitdrukken. Enhet blijkt soms van achteren, dat zij veel verderwaren, dan zulke voortvarende mensen van hendachten. Verder maakt men door genoemdehandelwijze openbaar, dat men geen klaar begrip

Aanmerkingen over Jesaja 55:7 207

deelachtig is geworden van de hoogwijze enallergetrouwste voorbeelden, die Christus, Zijnprofeten en apostelen, van de verkondiging van hetEvangelie en van de ware behandeling van dezielen gegeven hebben. Men is eindelijk zeerduister in die eeuwige waarheid, dat men volstrektverbonden is zich, niet naar onze afgetrokken,zelfgemaakte bevattingen, maar naar die heilige enveilige voorbeelden te gedragen. Even zo duidelijkblijkt ook hun grote donkerheid, uit die manierwaardoor zij een zondaar tot de ware overtuigingwillen leiden. Ik beken, men moet een zondaar zijnellendigheid en gevaar duidelijk, verstaanbaar enernstig proberen voor te stellen. Men moet de wetwettelijk gebruiken, om hem daaruit als eenheldere spiegel, zijn plicht, zonde, straf en onmachtte ontdekken. Men moet ook proberen omsommigen door de schrik des Heeren tot bekeringte bewegen. Het zou ook een zware zonde zijn,wanneer men iemand, die zijn rampzaligheid nietkende, het Evangelie wilde verkondigen om hem tetroosten, te verblinden, en gerust te stellen. Maarhet bewijs van genoemde duisternis bestaat hierin,dat men in de besturing tot overtuiging van zonde,wet en Evangelie zo wijd vaneen scheidt; zobevreesd is om een zondaar, die nog niet rechtverootmoedigd is, van Christus en de ontfermendegenade wat voor te stellen; en dat men hem doorzulke harde behandelingen, zonder vriendelijke enmedelijdende besturingen, eerst overtuigen wil.Want het Evangelie is niet alleen nuttig omverwonde zielen te vertroosten, maar ookallergepast om onboetvaardige zielen recht grondigte overtuigen. Hoewel de weg Gods heiligheid enrechtvaardigheid, en de verdorvenheid, schuld enonmacht van de mensen, duidelijk openbaart, kanmen deze dingen echter uit het lijden van Jezus,dat in het Evangelie geopenbaard is, noglevendiger ontdekken. De ontfermende envergevende genade, die in het Evangelie aan eengoddeloze man der ijdelheid aangeboden wordt, isbekwaam om een zondaar de grootheid van zijngoddeloosheid en vijandschap, zeer helder voorogen te stellen. Want hij zondigt niet alleen tegende wet, maar ook tegen het Evangelie. HetEvangelie dient ook om hem alle uitvluchten tebenemen, en recht in de engte te drijven. Het wijsthem de rechte weg aan, waardoor hij tot dedaadwerkelijke overtuiging komen kan. Want hetmaakt hem bekend dat de Geest der overtuigingverworven is voor wederhorigen, en dat eenzondaar Die van Christus, door Wie de Vader ende Geest met vijanden verzoend zijn, zoeken mag.

Een helder betoog, hoe de zielen in de waarachtigebekering werken, en medelijdende besturingendaaromtrent, zijn gepaste middelen in Gods hand,om onsterfelijke zielen aan het rechte werk tehelpen, en voor zelfbedrog te bewaren. Zijn er diedit misbruiken om het napraten te leren, dat geeftniemand vrijheid om die gezegende middelen aananderen te onthouden. Want anders zou menChristus en het Woord der waarheid ook niet totheil van Gods kinderen mogen verkondigen, omdater velen zijn die zich door hun eigen schulddaaraan stoten. Immers, in onze verklaarde stofwordt het tot bevordering van een waarachtigebekering openlijk geleerd, dat God Zich over eengoddeloze zal ontfermen, en het vergeven groot enmenigvuldig maken. Christus en de apostelenhebben ook geen zwarigheid gemaakt hetEvangelie aan onboetvaardigen, tot overtuiging enbekering, te verkondigen. Openb. 3:17,18. Mark.16:15; Hand. 3:26; 13:38,39; 2 Kor. 5:19-21.Overweegt men nu de grote nuttigheid, die deverkondiging van het Evangelie heeft omonboetvaardige zondaars te overtuigen; en hoeChristus, Zijn profeten en apostelen zich gedragenhebben; dan moet men immers ook toestemmendat de bovengenoemde handelwijze uit een grotedonkerheid in gewichtige waarheden voortvloeit,en met een schadelijke trouweloosheidvergezelschapt is. Hoezeer men zich ook verbeeldtdat men in doorzicht en getrouwheid bovenanderen uitmunt. (2) Zo donker en verkeerdgenoemde personen omtrent anderen handelen, zotrouweloos behandelen sommigen ook hun eigenzielen. q Er zijn er die de gevaarlijkheid van hunweg en gedachten onder het oog hebbengekregen. Ze zien de weg waarop zij, als zebehouden willen worden, moeten komen. Zearbeiden om hun weg te verlaten, en de weg vande zaligheid te betreden. Maar ze vorderen niets,en woelen zich hoe langer hoe vaster. Wat is deoorzaak? Dit. Ze willen zelf hun weg verlaten, ende ontfermende en vergevende genade, als aan dewerkende oorzaak, het beginsel en de bewegendeoorzaak van de bekering, de eer niet geven. Maarzodra de nood hen dringt om het bij zichzelf op tegeven, en de ontfermende en menigvuldigvergevende genade te erkennen, en zich daaraanover te geven, worden zij geholpen. qq Zo gaat hetook bij voortgang. Sommigen struikelende enafgezakte kinderen wensen zich bij voortgang vanoude of nieuwe zwakheden te bekeren. Zoproberen dit in eigen krachten te doen. Of zehopen dat het door oordelen, zegeningen, of andere

Aanmerkingen over Jesaja 55:7208

wegen gebeuren zou. Ze durven de ontfermendeen vergevende genade in die toestand niet teerkennen, en het daarbij alleen niet te zoeken. DeHeere verbergt Zijn aangezicht. Hij laat ze eenweinig aan zichzelf over. Ze worden onder alleinspanningen van eigen krachten, onder oordelenen weldaden, nog ellendiger en krachtelozer. Zebeginnen te erkennen hoe dwaas het is dat zij het

bij zichzelf gezocht hebben. Ze geloven dat zij hetdaar in eeuwigheid niet vinden zullen. Ze krijgenontfermende en vergevende genade onder het oog.Dat geven ze de eer, om zich, zo ellendig enschuldig, daaraan toe te vertrouwen. Nu wordenzij geholpen, en ondervinden dat dingen die bij henen alle schepselen onmogelijk waren, bij de genademogelijk zijn. Ps. 130:4.

Aanmerkingen over Lukas 22:62 209

7. Aanmerkingen over Lukas 22:62

En Petrus, naar buiten gaande, weende bitterlijk.

§1. De Evangelist wil bewijzen (1) dat Jezus deChristus, de gezalfde Zaligmaker van eenrampzalige wereld is, (2) teneinde een verlorenzondaar q in Hem gelooft, qq en gelovende in ZijnNaam het eeuwige leven ontvangt.

§2. Tot dit doeleinde verhaalt hij ook degeschiedenis van Petrus’ zware struikeling ennadrukkelijke herstelling.

§3. Immers, hier verneemt men,". dat één van Jezus’ voornaamste en ijverigste

leerlingen tegen een herhaalde trouwewaarschuwing, naar de voorzegging van zijnMeester, zich aan een zeer zware en herhaaldeverloochening schuldig maakte, tot eenallerduidelijkst bewijs, niet alleen van Jezus’alwetendheid en trouw, maar ook van diewaarheid, dat het zeer ellendige en zwakkezondaars zijn, welke die barmhartige Hogepriesterin Zijn gemeenschap aanneemt en zaligmaakt, vs.54-60a.

$. Men ziet hier ook de onafhankelijke,getrouwe, medelijdende, krachtdadige enzaligmakende wondergenade van die dierbareZaligmaker van de ellendigen doorstralen, in denadrukkelijke bekering van deze voorbarige,trouweloze en zeer ellendige leerling.

a. Want hoewel hij twee nadrukkelijkemiddelen tot nadenken, die zijn Heere hem in eengetrouwe waarschuwing aan de hand gegevenhad, ongemerkt en zonder vrucht had latenvoorbijgaan; en hoewel hij zich waardig hadgemaakt dat de Heiland hem voor die gehelevergadering van boosdoeners openlijk ten toon hadgesteld, en aan hun woede met een eeuwigeversmading had overgegeven: toch beschikte diegrote en getrouwe Herder van dwalende schapen,dat hij het meermalen verwaarloosde middel nogeens mocht horen; en paste het hem door eenverborgen, medelijdend, ernstig en krachtig aanziennader toe, vs. 60b, 61a.

b. Hieronder oefende die God des aanzienseen Goddelijke kracht tot bekering van dieafgekeerde Petrus. Hij bracht dat beroerdegemoed in het midden van allerlei uit- eninwendige onstuimigheden, aan het bedaren. Hijbepaalde het bij het geringe maar zeer gepastemiddel. En Hij deed het daardoor stilstaan bij hetvoorheen in de wind geslagen, en niet recht

begrepen woord van de waarschuwing. Hij zeidedat het licht uit de duisternis zou schijnen. Toenzag die ellendige Petrus, niet alleen uit dat woordvan de waarschuwing, maar ook uit die struikeling,verschillende waarheden, die hij tevoren toen zehem gezegd werden, zo niet had opgemerkt, zeerhelder uitblinken. Bij dat licht ontdekte hij nu dediepe afgrond van zijn ellendigheid, waarin hij zich,zelfs toen hij meende het zo goed te hebben dat hijmet zijn Meester sterven kon, bevonden had; endie door de daadwerkelijke en herhaaldeverloochening nu veel groter was geworden.Tevens werd hij door de alwetendheid, waarheid,getrouwheid, genade en barmhartigheid van zijnHeere, zeer krachtig omschenen, wonderbaarlijkaangedaan, en nadrukkelijk bekeerd, vs. 61b.

c. Deze verandering van gemoedsgesteldheidhad ook tot een gevolg een verandering van plaatsen gedrag. Want waar Petrus tevoren niet konwegkomen, zo opende de Heere nu, nadat hij totinkeer was gekomen, een deur waardoor hijongemoeid naar buiten kon gaan, en in deeenzaamheid met een gebroken hart bitter wenen;daarover dat hij zijn hart had hard gemaakt, om deHeiland eerst tegen te spreken, en daarna teverloochenen, vs. 62.

§4. Zo verhaalt Lukas ons in de woorden die wijnu overwegen, (1) de uitwendige veranderingvan Petrus, q door zijn zondig gezelschap enplaats te verlaten, qq en over zijn zonden bitter tewenen; (2) als q een onmiddellijk gevolg van deinwendige verandering van zijn hart, qq en eenduidelijk bewijs van Jezus’ Messiasschap, opdateen ellendige zondaar in Hem gelooft.

§5. In deze uitwendige verandering zelf, heeftmen dan twee zaken aan te merken. (1) Eerst deverlating van die zondige en gevaarlijke plaats. (2)Dan het bitter wenen over zijn zonden.

§6. Het eerste heeft de Evangelist in dezewoorden: PETRUS NAAR BUITEN GAANDE,aangetekend.

§7. PETRUS is een persoon die onder allen, die denaam van Christenen dragen, zo bekend isgeworden, dat het een geheel onnodig werk zouzijn, als ik hier iets van zijn naam, afkomst,bestaan, ambt en bedrijven wilde melden. Alleenmoet ik enige van die bekende zaken maar weer tebinnen brengen, om van deze geschiedenis een

Aanmerkingen over Lukas 22:62210

duidelijker en gegronder begrip te maken. (2) Hijwas een echte godzalige man, en een oprechteapostel van de Heere. Hij is ook uit die zalige staaten betrekking nooit voor één ogenblik uitgevallen.Want de Heiland Zelf verzekert ons dat Hij hetzaligmakende geloof in de zwaarste verzoeking,door Zijn voorbidding behouden heeft. Luk. 22:32.(2) Toch had hij in een uur van zware verzoeking,door een verschrikkelijke verloochening van zijnMeester, ongewoon zwaar gezondigd. (3)Hoewel hij om deze misdaad, die door zijngenadestaat niet verlicht maar zeer verzwaardwerd, als tegen zoveel licht en plicht begaan,waard was voor eeuwig verstoten te worden; tochhad zijn getrouwe Zaligmaker Zich over hem, toenhij met zondigen, verloochenen, vloeken, enzweren bezig was, onafhankelijk erbarmd, en hemop een zeer barmhartige wijze tot een vernieuwdenadrukkelijke bekering gebracht.

§8. Die inwendige verandering was zo krachtig,dat het zich in zijn gedrag naar buiten openbaarde.HIJ GING NAAR BUITEN.

Hij (1) verliet zo q de zaal van Kajafas, dieongelukkige plaats waar hij zijn getrouwe enbarmhartige Zaligmaker door zijn zonden zotrouweloos mishandeld had, en waar de vijandenHem tot de dood veroordeeld hadden, entegenwoordig nog een afgrijselijke smaadheid ensmart aandeden. qq Hij scheidde zich van datgoddeloos, baldadig en gevaarlijk gezelschap, datdaar vergaderd, en hem zo nadelig was geweest.(2) Hij gaat naar een andere plaats, die buiten dieongelukkige zaal gelegen was. Men kan nietzeggen waarheen. Het kan zijn dat hij eerst eeneenzame plaats in de vrije lucht heeft opgezocht,om daar zijn benauwde geest luidkeels uit tewenen. Misschien is hij vandaar naar een andergodvruchtig gezelschap gegaan, om daar doornare klachten zijn overstelpt gemoed te ontlasten;om zichzelf over zijn voorgaande verheffingen, dedaarop gevolgde vermetelheid en trouwelozeverloocheningen aan te klagen; om degetrouwheid, barmhartigheid en kracht vanChristus, door dat krachtig aanzien openbaargemaakt, te vertellen; om raad, bestuur envoorbidding van godzalige vrienden te verzoeken;en om een ieder voor vertrouwen op goedegestalten, voor zelfverheffingen, tegenspreken,vermetel gaan op plaatsen waar men nietgeroepen is, voor kwade gezelschappen,samenspraken, en de minste beginselen van dezonde te waarschuwen, en toe te roepen:welgelukzalig is de man, die niet wandelt in

den raad der goddelozen, noch staat op denweg der zondaren, noch zit in het gestoelte derspotters, Ps. 1:1. (3) Hij ging uit naar buiten, qdoor verschillende scherpe prikkelsaangedreven. ,, De plaats waar hij zo gezondigdhad, strekte hem tot een gedurig bijtend verwijt. ,,Dat gezelschap dat hem tot zulke zondenverzocht had, leverde zoveel hem op de vluchtdrijvende schrikdieren op, als er mensen waren diedaartoe behoorden. Hun ijdele, wrede, spotachtigewoorden, gebaren en daden, waarmee zij zichvermaakten, Petrus verzochten, en de Heilandmishandelden, waren zoveel scherpe sporen diehem pijnlijk aanprikkelden om zich vandaar tebegeven. ,,, De overdenking van zijn zwakheid,en de nieuwe verzoekingen waaraan hij blootstond, stootte hem met een onbegrijpelijke krachtaan het hart om het gevaar zo snel mogelijk teontvluchten. ,,,, De liefde die Christus aan hemdoor voorgaande waarschuwingen entegenwoordige vriendelijke behandelingenbewezen had, drong hem om naar buiten te gaan,en openlijke bekentenis voor God en mensen tedoen. ,,,,, Zijn gemoed was zo vol dat hij het nietlanger kon inhouden. Hij stond er bloot aan omhet daar uit te schreeuwen. Maar omdat de Heerehem door een verborgen wenk met de ogen hadaangewezen, dat hij maar stil zou weggaan; enomdat het uitroepen en herroepen van zijn zondenmaar aanleiding tot groter goddeloosheid van dieboosdoeners, en tot zwaarder lijden van Christusen Petrus, zonder enige nuttigheid, gegeven zouhebben; daarom werd hij door benauwdheidvoortgestoten om een plaats te zoeken waar hijzich durfde ontlasten. qq Hij ging dan, gelijk hetwoord επιβαλων (epibaloon), dat Markus hiergebruikt, schijnt aan te duiden, haastig, of om eenalgemeen spreekwoord te gebruiken, hals overkop, met een hangend en wegens schaamteoverdekt hoofd naar buiten. Hij wasbeschaamd, ja schaamrood. Hij bedekte zijnhoofd, Jer. 14:3. qqq Hij ging ook gemakkelijk enongestoord naar buiten. Na de eersteverloochening ging hij ook naar de voorpoort,waarschijnlijk met een voornemen om van diegevaarlijke plaats weg te gaan. Maar de uitganguit de verzoeking was toen zo gemakkelijk niet alsde ingang; zoals het doorgaans pleegt te zijn. Dedeur was toen gesloten. En hij werd doorverschillende knechten en dienstmaagden weerterug gedreven. Maar nu, toen hij zijn schuld doorherhaalde verloocheningen groter had gemaakt,kon hij ongehinderd naar buiten komen. De poort

Aanmerkingen over Lukas 22:62 211

was voor hem open gezet. Geen knecht ofdienstmaagd heeft hem gemoeid; hoewel zij het uitzekere gronden wisten, dat hij ook één was vanhen die Jezus waren toegedaan; en hoewel zij aandie jongeling, in Mark. 14:51,52 genoemd, hunbaldadige aard voldoende hadden openbaargemaakt. Hoe kwam het dan dat Petrus er nu zoongemoeid vandaan kwam? Om welke reden is ditgebeurd? In het algemeen kan men hieropantwoorden dat de gebonden Jezus hem datvoorrecht beschikte. Want hoewel de Heere in demacht van Zijn vijanden gebonden was, had Hijtoch een macht om de ogen, monden en handenvan Zijn vijanden te binden, om Zijn in deverzoeking gebonden kinderen te ontbinden; alsookom voor Zijn benauwde Petrus een gesloten deurte openen. De redding van Petrus was hetheerlijkste teken van de heerlijke macht van deHeere, die Hij in die laatste en laagste vernederinggegeven heeft. Hierom wordt hem in dezegeschiedenis de naam Heere, die anders in hetverhaal van Zijn laatste lijden niet zeer gewoon is,nadrukkelijk toegeëigend, vs. 61. In het bijzonderkan ook het lijden van Jezus daartoe een uitwendigmiddel geweest zijn. Wanneer Petrus de eerstemaal naar de voorpoort ging, was Jezus nog voorde Joodse raad. Toen vielen de ogen en demoedwil van de knechten die buiten in de zaalwaren, op Petrus, die zich onder hen bevond,alleen neer. Maar toen Petrus nu naar buitenkwam, was Jezus reeds door de raad veroordeeld,en aan de baldadigheid van de knechtenovergegeven. Toen werden alle ogen engedachten van Petrus afgetrokken, en op Jezusalleen gevestigd, om Hem met vereende machtalle denkbare smaadheid en smart aan te doen.Toen schijnt de deur van de voorpoort ookopengezet te zijn, opdat de leden van degescheiden raad daaruit zouden gaan. Terwijl dande knechten en dienstmaagden alle aandacht ophet verdriet, dat men Jezus aandeed, vestigden; ende heren zich over het uitgesproken vonnisverheugden; toen kon Petrus uit de geopendevoorpoort met die heren, zonder dat iemand omhem dacht, gemakkelijk uitgaan. En zo was dezeuitgang van Petrus een vrucht van Jezus’ lijden, eneen kracht gevolg van die band, die Jezus, toen Hijzich liet binden, op zijn vijanden gelegd had,zeggend: indien gij Mij zoekt, zo laat dezenheengaan. Petrus had zichzelf door hulp van eenwelmenende vriend in de verzoeking ingebracht.Maar Christus was de werkende en aanleidendeOorzaak, Die hem er weer uitbracht. Maar

waarom maakte de Heere dan die eerste pogingom uit te gaan, niet voorspoedig? Waaromgebeurde dit nu pas, nadat Petrus in nieuweangsten en herhaalde zwaardere zonden wasgevallen? Daarvoor had de Heere de gewichtigsteredenen. Bij de eerste poging om uit te gaan, wasPetrus wel benauwd, maar nog zo niet gesteld alshet nodig was om van zijn zonde recht grondiggenezen te worden. Hij had toen nog niet levendigopgemerkt dat hij zelf, en die vriend die hem in deverzoeking had ingeholpen, buiten staat waren omhem er weer uit te helpen. Hij was toen nog nietrecht verootmoedigd. Want hij had nog nietgedacht aan het woord van de Heere, tot zijnwaarschuwing gesproken, en hij had zijn zwakheidnog niet opgemerkt zoals het voor hem nodig was.Hij had toen de onafhankelijke, medelijdende enkrachtige getrouwheid van Christus nog niet zolevendig, als deze omstandigheden het vereisten,ondervonden. En daarom was zijn gemoed nog nietrecht bereid om zich van zijn voorgaandeverheffingen en tegenwoordige verloocheningenrecht grondig te bekeren. Was hem dan de eerstepoging om uit te gaan, gelukt: dat zou nogongelukkiger voor hem geweest zijn, dan dieherhaalde angsten en struikelingen. Want dan zouhij zijn ellendigheden overgeslagen hebben, en dieverootmoediging, het geloof en de bekering zogrondig en onderscheiden als het nodig was, nietgeoefend hebben. Die eerste benauwdheid zouzonder genoemde geestelijke werkzaamhedenmisschien al te spoedig overgegaan, en hij zelf innieuwe en nog verderfelijker gevaren gestort zijn.Men ziet dit dagelijks door veelvuldige ongelukkigevoorbeelden bevestigd. Want velen die zich inbenauwende verzoekingen onbedachtzaamgebracht hebben, worden door angst gedreven omhet uitwendige gevaar te ontgaan, zonder denodige verootmoediging, geloof en bekering vanhet hart. Wanneer hen dat gelukt, dan worden zedoorgaans naderhand nog veel ongelukkiger. Wantdie uitwendige benauwdheid slijt spoedig af enwordt vergeten. Dan kan men naderhand dikwijlsin die oude, of in een nieuwe verzoeking die nogveel verderfelijker is, nog onbedachtzamer weerinlopen. De Heere liet het dan om heilige, wijze engoede redenen toe, dat de eerste onderneming omweg te gaan, vruchteloos afliep, en dat Petrus innieuwe angsten en zwaardere struikelingen, doorzijn eigen schuld verviel. Hierdoor moest hij nunader leren dat het wel gemakkelijk is in deverzoeking in te komen, maar allerbezwaarlijkstom er weer uit te raken; en dat wij, of anderen,

Aanmerkingen over Lukas 22:62212

ons wel daarin kunnen brengen; maar zonder deHeere niet in staat zijn ons weer daaruit te helpen.Hij moest zijn verdorvenheid, zonde enkrachteloosheid eerst helderder, bevindelijker enlevendiger tot zijn diepe vernedering erkennen;alsook de onafhankelijke barmhartigheid en krachtvan Christus ondervinden; opdat hij door eennadrukkelijke bekering uit deze verzoekinggrondiger gered, en voor toekomende des te beterbewaard mocht worden. Zodra hij nu in diegesteldheid kwam, werd hij ook direct uitgeholpen.Zodanig pleegt de getrouwe Voorzienigheidmeermalen te regeren. Zolang de zondaar nietrecht verootmoedigd is, het bij zichzelf en alleschepselen opgeeft, en de gerechtigheid, sterkte engenade van Christus niet door een levend geloofheeft ingezien, omhelsd en ondervonden; zolangpleegt de nood en de ellendigheid hoe langer hoegroter te worden. Maar zodra hij zijn ellendigheidter harte neemt, en als een reddeloze en radelozetot Christus komt, pleegt de Heere ook in hetuitwendige een deur van ontkoming te openen, diede zondaar zelf tevoren niet had kunnen uitdenken.qqqq Eindelijk liet de Heere hem ook stil naar buitengaan. Maar was dit betamelijk? Behoort het nieteveneens tot een waarachtige bekering, datiemand die openlijk gezondigd heeft, ook van zijnzonde en bekering openlijk belijdenis doet, om degegeven ergernis weg te nemen, en de ontstichtenaaste weer te stichten? Gewis. Want die zijnovertredingen bedekt, zal niet voorspoedigzijn; maar die ze bekent en laat, zalbarmhartigheid verkrijgen, Spr. 28:13. Hoe nu?Petrus had immers openlijk, in detegenwoordigheid van anderen gezondigd, zijnMeester met vloeken en zweren verloochend, enZijn zaak daardoor bij deze mensen verdachtgemaakt. Was hij dan niet verplicht om, eer hijvandaar ging, ook in hun tegenwoordigheidbelijdenis te doen, zijn Meester weer te eren, deergernis weg te nemen, en die zondaars totbekering te vermanen? Deze zwarigheid zalvanzelf vervallen, wanneer men het oogwit en deeigenschappen van een waarachtige belijdenis watnader in overweging neemt. De belijdenis vanzonde en bekering moet gebeuren tot dat einde, datGod daardoor verheerlijkt, de naaste bekeerd,gesticht of getroost, en de belijder zelf door zijngegeven ergernis in de lof van de Heere en destichting van de naaste niet verhinderd wordt.Hierom moet het met wijsheid, op de rechte wijze,tijd en plaats gedaan worden. Want wanneer eenkind van God in het verborgen gestruikeld had, dan

zou het zijn zonde sterk verzwaren, wanneer hetdie nu openlijk uitsprak, en daardoor ook demensen ergerde, nadat het de Heere en zijn eigengeweten geërgerd had. Maar heeft een godzaligein de tegenwoordigheid van de naaste gezondigd,of is zijn zonde tot aanstoot van anderennaderhand openbaar geworden, dan al hij, die zichin waarheid bekeert, van harte gewillig zijn omdaarvan, ook voor mensen, belijdenis te doen enzich wel over de zonde, maar niet over debelijdenis schamen. Maar hij moet die metwijsheid, op de rechte tijd en plaats doen, opdat hettot het rechte einde bekwaam is. Petrus dan, dieopenlijk gezondigd had, moest ook openlijkebelijdenis doen, zoals hij ook zeer nadrukkelijkgedaan heeft. Zijn Meester had hem, zoals bovenal is aangemerkt, een verborgen wenk gegeven,om zich stil vandaar te maken. Petrus was toenook niet in staat om zo’n belijdenis te doen als ervereist werd. De beroering en aandoening van zijngemoed was te groot, dan dat hij bekwaamgeweest zou zijn, zijn zonde met de nodigebedaardheid, standvastigheid en voorzichtigheid tebelijden. Want de bekering kan wel oprecht enwaarachtig zijn, hoewel de bezadigdheid envastigheid van geest, die tot een vrijmoedigeopenlijke belijdenis vereist wordt, nog nietvolkomen tot stand gekomen is. Maar wat hetvoornaamste was, Petrus zou door een belijdenis indit gezelschap, tijd en plaats, aan het rechte eindeniet voldaan, maar daartegen lijnrecht gestreden.Hij zou daardoor God en Christus niet verheerlijkthebben, de naaste niet gesticht, en ook zichzelf niettot eer van God en nut van de naaste bekwaamgemaakt hebben. Integendeel zou hij maaraanleiding gegeven hebben dat die boosaardigemensen met vloeken, razen en tieren Gods Naamnog schrikkelijker gelasterd, de Heiland nogzwaarder mishandeld, zichzelf meer verdorven, enPetrus in nieuwe en zwaardere verzoekingengebracht hadden. Daarom moest die belijdenis,zoals de Heere Zelf had aangewezen, tot eennadere en meer bekwame gelegenheid wordenuitgesteld. Die is ook spoedig gekomen. Toenheeft Petrus, door een openlijke en allerplechtigstebelijdenis van Jezus, voor de raad en het volk, totdrie malen toe, zijn zonde veel plechtiger beleden,en zijn verloochening veel krachtiger herroepen,dan hij op die tijd, toen hij naar buiten ging, hadkunnen doen. Hand. 4:8-12,19,20; 5:20,29,32.Hoewel hij om zijn bekering en belijdenis gegeseldwas, volhardde hij er toch zeer vrijmoedig in.Hand. 5:40-42. Ja, elke prediking van Christus, die

Aanmerkingen over Lukas 22:62 213

hij naderhand met gevaar van eer, lijf en ledendeed, was een aanhoudende belijdenis enherroeping van zijn zonde.

§9. Dat Petrus dan direct geen openlijkebelijdenis deed, maar stilzwijgend naar buiten ging,gebeurde niet uit een verkleining van zijn zonde, enook niet uit enige hardheid van zijn hart. Want hettegendeel blijkt allerduidelijkst daaruit, dat hij onderhet gaan naar buiten BITTERLIJK WEENDE.

§10. Wenen, κλαιειν (klai-ein), afkomstig vanκλαειν (kla-ein) breken, dat van κελειν (kelein)bewegen zijn oorsprong heeft, betekent eengesteldheid waarin de aandoening van hetgemoed iemands zenuwen en spieren zodanigbeweegt en breekt, dat zijn lichaam daardoorberoerd wordt, een gebroken geluid doorzuchten, steunen of klagen van zich geeft, en detranen zodanig in beweging brengt, dat ze uit deogen vloeien.

Het betekent hier de weemoedige aandoeningvan Petrus’ ziel en lichaam, over zijn zonden, enover de genade van de Heere aan hem bewezen.

Wenst men van dit wenen een helder enonderscheiden begrip te hebben, dan moet men (1)eerst de gesteldheid van zijn gemoed, (2) en danvan zijn lichaam onderscheiden overwegen.

Het was geen redeloos misbaar dat Petrus hiermaakte. Maar het voornaamste wezen, en derechte grond van zijn zuchten, klagen en wenen,was in redelijke aandoeningen van zijn zielgelegen. Zoals nu verscheiden aandoeningen vanhet gemoed de kracht van de zenuwen en spierenzodanig bewegen en breken kunnen, dat er zulkeweemoedige bewegingen in het lichaamveroorzaakt worden, zo liepen in dit wenen vanPetrus ook verschillende zulke redelijkeaandoeningen van droefheid, liefde enverlangen, samen. (1) Wenen is een daad vandroefheid, Jak. 4:9. Zijn ziel was dan ook met eengrote droefheid over zijn zonden vervuld. q Hetwaren verschillende zonden die hier zijn hartdoorsneden. Hij was omtrent zijn eigenellendigheid en gevaar zeer onoplettend enduister geweest. Hij had zich aan een schandelijkeongelovigheid omtrent de welmenendewaarschuwingen van zijn getrouwe Heere schuldiggemaakt. Hij had op zijn donkere bevattingen enwankelbare aandoeningen meer staat gemaakt,dan op al het zeggen van zijn waarachtigeMeester. Hij had zichzelf boven zichzelf en al zijnmede-apostelen zeer lichtvaardig verheven; zijnHeere onbeschaamd tegengesproken, en tot eenleugenaar willen maken; en hij had de gehele

schare van apostelen verleid om hun grote Leraartegen te gaan. Hij had zich zonder roeping tegende ernstigste waarschuwing, uit een ongelovigenieuwsgierigheid en zelfverheffing, in eenallergevaarlijkste plaats en goddeloos gezelschapvervoegd, en in een ongelukkige zeef van desatan begeven. Daar was hij op de eerste aanvalongelovig ontsteld geworden, en had tot de leugenen een valse eed, als tot een god om hem teredden, de toevlucht genomen. Hij had zijnZaligmaker verloochend en de zaligheid van zijnziel vervloekt. Dit had hij tegen verschillendepersonen, en eindelijk in de onmiddellijketegenwoordigheid van zijn Heere Zelf gedaan. Hijwas in diezelfde zonde, drie malen achterelkaar, hoe langer hoe zwaarder, tegenwaarschuwing, betuiging, plicht, licht en kloppingenvan het geweten, ingestort. Hierdoor had hij al deGoddelijke volmaaktheden ook verloochend, zijndierbare, vriendelijke en getrouwe Zaligmaker,alsmede de Heilige Geest, Die door verborgenwaarschuwingen aan zijn hart geklopt had,gesmaad en bedroefd. Hij had door dat valsvloeken en zweren, de onsterfelijkheid van zijn ziel,de eeuwige zaligheid en straf, de hemel en helverloochend; en dat in een tijd en plaats waar deHeiland bezig was om zijn zaligheid door zulkegrote smaadheden, smarten en angsten te kopen.Hij had zijn geweten verwoest, en zich in eentoestand gebracht, waarin hij zonder tussenkomstvan een bovennatuurlijk wonderwerk, doorwanhoop, verstoktheid en onvrijmoedigheid, tot deevangeliedienst voor altijd onbekwaam moestworden. Hij had door zijn verloochenen, vloekenen zweren die vijanden, die hem wel kenden,gelegenheid gegeven om van Jezus en Zijnleerlingen zeer slechte gedachten te maken, envoor geloof en bekering nog onvatbaarder teworden. Door het een en het ander had hij zichwaardig gemaakt dat God alle verloochendevolmaaktheden openbaarde door hem teverderven; dat Jezus hem voor Zijn Vaderverloochende, en als een meinedige in dat verwoedgezelschap openlijk tentoonstelde en beschaamdmaakte; dat de bedroefde Geest niets meer methem te doen had; dat zijn mishandeld geweten hemdoor wanhoop verscheurde; dat die boosdoenershem met vloeken en zweren ter dood pijnigden; endat hij eindelijk uit de dienst, waartoe hij zichonbekwaam had gemaakt, en uit de zaligheid diehij verloochend en vervloekt had, in de eeuwigerampzaligheid gestort was. qq Het een of het andervan genoemde ellendigheden vervulde zijn ziel met

Aanmerkingen over Lukas 22:62214

een innerlijke droefheid. , Toen de Heere hemaanzag, werd hij bij het een of ander zeernadrukkelijk bepaald. ,, De schandelijkheid enverdoemelijkheid van die zonden stond hem nuzeer duidelijk, levendig en gedurig voor ogen. Hijondervond de gestalte van David, toen hij klaagde:ik ken mijn overtredingen, en mijn zonde issteeds voor mij. Tegen U, U alleen, heb ikgezondigd, en gedaan, dat kwaad is in Uwogen; opdat Gij rechtvaardig zijt in Uwspreken, en rein zijt in Uw richten, Ps. 51:5,6. ,,,Hij gevoelde de innigste afkeer van die zonden ende gevolgen daarvan, en had een walging vanzichzelf, over zijn ongerechtigheden engruwelen, Ezech. 36:31. ,,,, Hij was met eenoprecht berouw over die zonden aangedaan. Hijkon nu de woorden van Job naar waarheid de zijnemaken, en in volle nadruk zeggen: met het gehoordes oors heb ik U gehoord; maar nu ziet Umijn oog. Daarom verfoei ik mij, en ik hebberouw in stof en as, Job 42:5,6. (2) Een menskan niet alleen van droefheid, maar ook van liefdeen blijdschap wenen. Zo weende Jozef aan dehals van zijn vader uit liefde en blijdschap, Gen.46:29. En de Joden zagen het als een teken vanliefde aan, dat Jezus over Lazarus weende. Joh.11:35,36. Zo was dan hier ook een aandoening vanliefde en van blijdschap in Petrus’ droefheidingemengd. q De Heere had zijn driften enzelfverheffingen met een onbegrijpelijk geduldverdragen. Hij had hem, eer hij in de verzoekingwas, reeds beloofd dat zijn geloof niet zouophouden, maar dat hij eens bekeerd zou worden,vs. 32. Hij had hem nu met zoveel medelijden envriendelijkheid, toen hij met vloeken bezig was,aangezien. Hij had hem in het verborgen, zonderhem openlijk beschaamd te maken, door een wenkvan de ogen terecht gebracht. De deur was nu zowijd open, en Petrus vond gelegenheid omongemoeid naar buiten te komen. qq Toen deHeiland hem aanzag en naar buiten liet gaan, ,kwamen sommige van deze dingen hem naar allewaarschijnlijkheid mede te binnen. ,, Ze ontstakenin zijn binnenste een allerteerste liefde tot Hem,Die niettegenstaande alle tergingen enmishandelingen, nog zo’n genade, medelijden enliefde jegens die ellendige, uit Zijn ogen had latenschijnen. ,,, Wanneer hij er aan dacht hoe diegetrouwe Meester hem had gewaarschuwd had,voor de val door een verzekering van devolharding van het geloof en zekere bekering, hadvertroost, in het vallen zo vriendelijk behandeld envan die ongelukkige plaats en gezelschap verlost

had, dan werd zijn droefheid wel vermeerderd,maar ook een soort van verborgen blijdschapover de genoemde weldaden, onder de zwaarstedroefheid, gaande gemaakt. (3) Eindelijk kan ookeen sterke begeerte de mens doen wenen. Zozingt de dichter: de HEERE heeft de stem mijnsgeweens gehoord, Ps. 6:9. Petrus’ ziel was hiernu ook aangedaan met een gevoelige begeertenaar vergeving, naar gelegenheid, kracht engenade, om zijn zonde te herroepen, en dievriendelijke Heiland, al was het ten koste van hetleven, te belijden. (4) Was één van dezeaandoeningen alleen in staat om het hart te breken,en de tochten in beweging te brengen, hoe sterkmoest het geween van Petrus dan zijn toen dezeverschillende aandoeningen zijn ziel vervulden, enonder elkaar vermengd waren!

Hoewel deze redelijke gemoedsaandoeningen hetvoornaamste wezen van Petrus’ wenenuitmaakten, toch brachten zij ook gevoeligebewegingen en verbrekingen in zijn lichaamvoort. (1) Het binnenste van zijn ingewandenwerd in beweging en beroering gebracht. (2) Zijnadem en zijn stem werden gebroken. Hij zuchtte.Hij hikte en snikte. Hij kermde en klaagde: o weemij dat ik zo gezondigd heb! (3) Zijn ogen werdenspringaders van tranen, waarmee hij niet alleenzijn kleren maar ook Jeruzalems stratenbevochtigde. (4) Het een en ander zal buiten alletwijfel, in een hooggaande trap bij Petrus plaatshebben gehad. Want men kan uit alleomstandigheden duidelijk zien dat hij een lichtbeweeglijk, driftig en tochtelijk lichaamsgestelgehad moet hebben. Hierbij kwam eensdeels deschielijkheid van verschillende ontmoetingen, enanderdeels dat de lichamelijke tegenwoordigheiden het medelijdend aanzien van Christus, zijnuiterlijke zintuigen onmiddellijk aandeden. Wanneerdeze dingen gepaard gingen met zulkeonverwachte, ernstige en grote aandoeningen vande redelijke ziel, dan moesten de gevoeligebewegingen van het lichaam, naar een vastenatuurwet, ook zeer hooggaande zijn.

§11. Dit wordt ook door Lukas herinnerd,wanneer hij verhaalt dat Petrus BITTERLIJK

weende.Het grondwoord πικρως (pikroos) betekent

eigenlijk stekend, doorgrievend, en daarvandaanbitter, omdat bittere dingen doorgaans stekend enprikkelend zijn.

Het was daarom een stekend en hartdoorgrievend geween dat Petrus hier maakte. (1)Het was geen oppervlakkig lichtvaardig misbaar,

Aanmerkingen over Lukas 22:62 215

maar een waarachtig, grondig, hartelijk en zwaargeween, waaronder zijn ziel innerlijk doorstokenwerd. (2) Een ieder die zich van zulkeaandoeningen een duidelijk en levendig begrip konmaken; die zo’n gebroken en bewogen aangezicht,zulk vouwen en wringen van de handen,aanschouwde; die dat zuchten, hikken, snikken,kermen en klagen aanhoorde; en die zo’n vloedvan tranen zag storten, moest ook door eengevoelig medelijden in zijn ziel doorstoken worden.

§12. Maar hoewel men Petrus over zijn zondenmet reden beklagen mocht, toch moest een iederdie hem recht lief had, zich over dit gedrag vanhem verblijden. Want het was een zalige vruchtvan die onafhankelijke krachtige genade, die hemaanzag en hem van zijn zonde bekeerde. Hiermeevoegt de Evangelist het onmiddellijk samen. DeHeere zag Petrus aan; en Petrus werdindachtig het woord des Heeren, ... EN Petrus,naar buiten gaande, weende bitterlijk. (1) Hetverlaten van die plaats, en het wenen over dezonde, waren daarom geen natuurlijke vruchten,die uit enkel natuurlijke beginselen,beweegredenen en krachten voortvloeiden. Maarmen moet die aanmerken als bovennatuurlijkeuitwerkingen van het geestelijk leven, dat door deverborgen kracht van de Heere was opgewekt, omdoor het middel van het woord van de Heere, metde waarheden van zijn ellendigheid en Jezus’genade recht werkzaam te worden. Want toen hetwoord van de Heere hem met nadruk te binnenkwam, toen ging hij naar buiten, en weendebitterlijk. (2) En deze werkzaamheden van hetgeestelijk leven, dat gedenken aan het woord vande Heere met de gevolgen daarvan, werden nietdoor de getrouwheid van Petrus, maar door hetonafhankelijk en krachtig aanzien van de Heerein zijn binnenste opgewekt. Want de Heere zagPetrus aan: en Petrus werd indachtig, enz.

§13. En zo worden wij dan vanzelf geleid om hetop te merken, wat de Evangelist uit dezegeschiedenis betogen wilde, namelijk dat Jezus deChristus is, en dat een ellendige zondaar inZijn Naam tot het eeuwige leven veilig gelovenmag. (1) Immers, hoe zwaarder de duisternis vande verloochening was, waaraan Petrus zichschuldig maakte, zoveel te helderder straaldedaaruit die eeuwige waarheid door, dat Jezus deMessias, de genoegzame en gewilligeZaligmaker van ellendige zondaren was. Hijmaakte hier Zijn zaligmakendealgenoegzaamheid bekend, toen Hij dezeellendige Petrus door een enkel aanzien tot inkeer

bracht, uit de verzoeking redde, en overvloedigetranen van boetvaardigheid deed storten. Evenduidelijk openbaarde Hij hier Zijn gewilligheid omaan de allerellendigsten onafhankelijke genade tebewijzen. Want Petrus had zich door zijn verledenen tegenwoordige zonden, die tegen zoveelweldaden, waarschuwingen, licht en plicht begaanwaren, waardig gemaakt dat hij in de ellendigheideeuwig was gebleven. Men bespeurde aan hemgeen teken van verootmoediging of bekering totzijn Heere, maar hij was integendeel bezig metverder weg te lopen, met zijn Heere nog zwaarderte verloochenen, en met zichzelf te vervloeken.Want terstond, παραχρηµα (parachrèma), op dedaad, terwijl hij nog sprak, viel de haan hem in derede, en de Heere zag hem aan, vs. 60,61. Zo washet dan een allerduidelijkst bewijs dat de Heere uitonafhankelijke, vrijwillige, zuivere liefde, deellendigste zondaars in het midden van hun zondeneerst wil voorkomen, zonder dat zij iets in zichhebben dat Hem daartoe zou kunnen bewegen. (2)En zo volgt het dan vanzelf dat deze geschiedenisde allerellendigste, schuldigste en krachteloostezondaar moet aansporen om tot zo’nalgenoegzame en vrijwillige Zaligmaker detoevlucht te nemen, met een gegronde overredingdat hij bij Hem vergeving en bekering van zonden,barmhartigheid, genade en hulp op de bekwametijd, vinden kan. Want Hij Die machtig was omPetrus door een enkel aanzien in het midden vanzijn zonde zo spoedig tot inkeer te brengen en uitde verzoeking te verlossen, moet ook raad wetenom de ellendigste zondaar het hart te veranderenen uit de grootste geestelijke en lichamelijk nodenen gevaren te verlossen. Hij Die Petrus aanzag,toen hij zichzelf tegen zoveel waarschuwingen inhet allergrootste gevaar reukeloos gebracht had,en toen hij met verloochenen en vloeken in Zijntegenwoordigheid bezig was, Die moet buiten alletwijfel ook zeer gewillig zijn om ellendige zondaars,die met hun blindheid, boosheid, hardheid, schulden onmacht tot Hem zuchten, al hebben zij zichzelfin al die ongelukken moedwillig ingestort, genadigaan te nemen en te helpen; hoewel zij niets aanzich hebben waarom Hij het doen zou.

§14. En zo kan dan deze geschiedenis ook voorhet nakomende geslacht tot aan het einde van dewereld, onuitsprekelijk nuttig zijn. Dat wij, diedeze geschiedenis nu voor ons hebben, dan ookzoeken mochten om de ene of andere nuttigheiddaaruit voor onze eigen zielen te trekken! Latenwe daarom het een en ander nog in een nadere enmeer bijzondere AANMERKING nemen.

Aanmerkingen over Lukas 22:62216

I. Toen Petrus door het genadig aanzien vande Heere tot inkeer was gekomen, GING HIJ

NAAR BUITEN.". HIJ VERLIET die gevaarlijke PLAATS en

dat zondig GEZELSCHAP, dat hem zo schadelijkwas geweest.

/. Dit is ook altijd aan de waarachtigebekering eigen. Zo gauw iemand bij aanvang of bijvoortgang waarachtig tot inkeer komt, en zich vande zonde tot God bekeert, ondervindt hij ook eenhartelijke afkeer van zondige plaatsen engezelschappen, waar hij tot zondigen is verzochtgeweest, en weer verzocht kon worden. En hijmoet er of openlijk of tenminste heimelijk afscheidvan nemen. Immers, welgelukzalig is de man,die niet wandelt in den raad der goddelozen,noch staat op den weg der zondaren, noch zitin het gestoelte der spotters, Ps. 1:1. Daaromgaat uit het midden van hen, en scheidt u af,zegt de Heere, 2 Kor. 6:17.

//. Hieruit volgt nu dat zij, die het op zondigeplaatsen en in gevaarlijke gezelschappen, waar zijtot allerlei zonden verzocht worden, zo gerustharden kunnen, geen grond hebben om te denkendat de Heere hen krachtig zou hebben aangezienen bekeerd. Men vindt verschillende mensen dievan het Christendom belijdenis doen, en deuitwendige godsdienst ook bijwonen. Sommige vanhen ondervinden nu en dan enige beroeringen vanhet geweten; doen hun gebeden, en wordendaarop enige verlichting en verruiming gewaar. Zehebben een verborgen hoop dat zij goedeChristenen zijn. Maar zij zijn en blijven aan hunzondige gezelschappen zodanig verkleefd, dat zij ergeen afscheid van kunnen nemen. Sommigekunnen zelfs op de allergevaarlijkste plaatsen hunvermaak nemen. Men maakt geen zwarigheid omtoneelspelen bij te wonen, daar de gewetens doorhet misbruik van Gods Naam en Woord, of dooronstichtelijke gebaren en woorden, gekwetstworden. Men reist naar ijdelheidskermissen enandere vergaderingen van ijdele en woestemensen, daar de satan, wereld en verdorvenheidde gevaarlijkste strikken, voor hen die er niets tedoen hebben, pleegt te spannen, en men kan daarzijn vermaak vinden. Andere begeven zich zondernood, uit enkele nieuwsgierigheid, of anderezondige beginselen, naar herbergen, drinkgelagen,ijdele, wulpse, vleselijke, spotachtigegezelschappen, en zogenaamde visites, waar zijverzocht worden om met eten, drinken, spelen,dobbelen, kaarten, ijdelheid, zot geklap, achterklap,en nog ergere werken van het vlees, God te

bestrijden, het geweten te verwoesten, de naastete benadelen, en de tijd te verkwisten. Men is aandeze ongelukkige vergaderingen zo verkleefd, datmen een groot ongenoegen opvat tegen hen diedaartegen ernstig waarschuwen. Zegt het eigengeweten vaak dat het niet goed is daar zo teverkeren, men kan echter zover niet komen datmen er daadwerkelijk afscheid van zou nemen;maar men probeert zijn geweten met allerleidwaze uitvluchten de mond te stoppen, of verwoeder tegenin te gaan. Allen die zo zijn, mogen hunChristendom en bekering maar vrij in twijfeltrekken. Want toen de Heere Petrus aanzag, entoen deze ellendige tot inkeer kwam, kon hij hetdaar niet langer verduren; maar hij ging naarbuiten en weende bitterlijk. Men pleegt hier dezeuitvlucht te maken, dat Petrus toch eenbegenadigde geweest, en toch ook in die zaal vanKajafas geraakt is, en dat men daarom ook weleens in gezelschappen kon komen die deallerstichtelijkste niet zijn, en daarom nog een goedChristen blijven. Gelijk iemand wel in een morsighuis kan komen, zonder zijn kleren te bemorsen.Of gelijk iemand wel eens tussen varkens kanraken, zonder daarom in zo’n dier te veranderen.Maar deze verschoning is zeer laag en ellendig.Want door de bijgebrachte morsige gelijkenissen,om daarmee eerst te beginnen, geven zij, die ze totverschoning bijbrengen, een duidelijke ophelderingvan hun ongelukkig bestaan zelf aan de hand.Immers moeten zij zelf toestaan dat een mens, diemeer genoegen vindt om in een morsig dan in eenzindelijk huis en gezelschap te verkeren, buiten alletwijfel geen zindelijk maar een morsig mens moetzijn, en dat men van zo één niet verwachten kandat hij zich voor de morsigheden van dat huis engezelschap zorgvuldig wachten zou. En als iemandzo ontaard was geworden dat hij met meervermaak bij varkens dan bij mensen mocht zijn, enals hij zich daarenboven, gelijk die dieren, ook inhet slijk omwentelde, dan zou men toch met grondvan hem kunnen zeggen, dat hij een voornaam stukvan de menselijkheid had uitgetrokken, endaarvoor de aard van die onreine dierenaangenomen. Zoals men van Nebucadnezar, toenhij met de beesten van het veld verkeerde en grasat, met reden zeggen kon dat zijn hart geenmensen-, maar beestenhart was. Dan. 4:6. Maarlaten we de uitvlucht zelf een weinig nader bezien.Ik stem toe dat een echte Christen, gelijk Petrus,op zondige plaatsen en in goddeloze gezelschappenraken, en zijn Meester verloochenen kan, terwijl hijtoch een waarachtige Christen blijft. Maar daaruit

Aanmerkingen over Lukas 22:62 217

kan men in geen geval besluiten dat dezeliefhebbers van zondige plaatsen en gezelschappenook echte Christenen zouden zijn; omdat oprechtegodzaligen, gelijk Petrus, daar geheel anderskomen en bestaan, dan deze ongelukkige mensen.Ik zeg, Petrus kwam uit een geheel ander beginselin de verzoeking, dan u, om nu rechtstreeks tot dezulken mijn rede te richten. Hij kwam daar niet uitenkele nieuwsgierigheid, uit liefde tot die plaats, totdie goddeloze mensen en hun gewoonten, en ookniet uit verlegenheid waar hij de tijd zou laten.Maar de liefde tot Jezus, een begeerte om teweten hoe het met Hem zou aflopen, en deherinnering van de belofte die hij Jezus gedaanhad, waren de beweegredenen die hem daarheendreven. Zo komen ook sommige godzaligen in degevaarlijke plaatsen en gezelschappen, waar zijhun Heere verloochenen. Niet uit de beginselenom de tijd te verdrijven, en ook niet omdat zij daarhun genoegen vinden, maar omdat deomstandigheden van hun burgerlijk beroep datmeebrachten, of omdat zij, die over hen tegebieden hebben, hen tot uitvoering van enigebezigheden, die zij niet durfden weigeren, daarheenstuurden, of soms om hun naasten te gewinnen, enmet dat oprechte voornemen om daar tot stichtingte zijn. Maar wat is het nu dat u naar debovengenoemde gevaarlijke plaatsen engezelschappen drijft? Is het uw beroep? Wordt hetu bevolen? Drijft de liefde tot Christus udaarheen? Hebt u redenen om te denken dat u dieHeiland daar zult ontmoeten, of iets van Zijn zakente vernemen? Gaat u daar om gesticht te worden,of om anderen te stichten? Nee. Wat beweegt udan daarheen te gaan? Men gaat daar omdat menmet de tijd verlegen is, omdat men begerig is watnieuws te zien en horen, en omdat men in degoddeloze mensen die daar vergaderd zijn, in hunijdele, wulpse, aardsgezinde en hovaardigewoorden en werken, zijn vermaak vindt. Vergelijktmen verder het bestaan van Petrus in datgezelschap met het uwe, hoe groot is dan hetonderscheid tussen beiden! Petrus had daar geenrust of genoegen. Dan zat hij, en dan stond hij vanonrustigheid weer op. Maar u hebt in zulkewereldse gezelschappen meer rust en genoegen,dan in godvruchtige bijeenkomsten, waarvanChristus en Zijn genadewerken uit eigenondervinding, tot roem van Hem gesproken wordt.Petrus moest zich tegen de waarheid geweldaandoen, wanneer hij zich als die mensen wildegedragen, en zeggen: ik ken die Mens niet. Maarhet is voor u gemakkelijk in die kwade

gezelschappen mee te doen. U zegt de waarheid,wanneer u met woorden, gebaren en dadenuitroept, dat u Christus en Zijn leden niet kent. Enu moet integendeel uzelf geweld aandoen enschrikkelijk veinzen, wanneer u eens in eengodzalig gezelschap, om deze of gene redenen, vanChristus en Zijn genadewerkingen wat wildemeepraten. Petrus verloochende de Heiland uitzwakheid, uit vrees voor zijn leven. Maar u doethet uit vijandschap tegen Christus en Zijn volk, enuit liefde tot de zonde en uw begeerlijkheden.Petrus probeerde direct weer vandaar te gaan, enkwam er eindelijk weer uit, zonder dat gezelschapooit weer te zoeken. Maar u kunt daar metgenoegen blijven; wordt dikwijls verdrietig als utijdig weg moet; hebt een sterke begeerte om daarweer te zijn; en zoekt allerlei en menigmaal slinksewegen om er toch weer te komen. Zo ziet u dan,dat u uw verkleefdheid aan uw zondige, ijdele enwereldse gezelschappen, met Petrus’ zwakheid inde zaal van Kajafas, niet kunt verschonen.

///. Zoals deze uitgang van Petrus totontdekking van de liefhebbers van de wereld dient,zo kan het ook tot besturing van Gods kinderenstrekken. (1) Het gebeurt wel eens dat eenbegenadigde op plaatsen en in gezelschappenkomt, waar hij tot zonde verlokt wordt, zijnMeester verloochent, en zegt: ik ken die Mens enZijn leden niet; ik van niet van die. Dit kan men opverschillende manieren doen. Dan eens gebeurthet wanneer men zich door onbedachtzaamheid enzijn zondige gematigdheid vervoeren laat, om zichaan de zondige wereld in gebaren, lustige woorden,en daden die niet al te grof zijn, gelijkvormig temaken. Dan eens gebeurt het wanneerindrukloosheid en mensenvrees hem belet om dewereld over zijn zonden te bestraffen, en wanneermen zwijgt waar men spreken moest. (2) Hierdoorkomt menigeen in twijfelmoedigheid, en besluiteruit dat hij zich jammerlijk bedrogen heeft. Maarhoewel men zulke zonden enwereldsgelijkvormigheden niet verbloemen, maarmet innerlijke schaamte en smart betreuren moet;toch gaat men te ver wanneer men zijn gehelegenadestaat daarom verwerpen wil. Want gelijkPetrus onder de allerzwaarste verloochening eengeheel ander man was dan de overigen van datongelukkige gezelschap, zo is ook een kind vanGod onder deze zwakheden geheel anders dan dierampzalige liefhebbers van de wereld. En man kande duidelijkste bewijzen van Gods beeld, voor,onder en na de zwaarste verloocheningen eringewaar worden. Want een godzalige komt in die

Aanmerkingen over Lukas 22:62218

zondige gezelschappen niet uit liefde tot de werelden zijn begeerlijkheden, zoals de ijdelewereldlingen; maar hij wordt door deomstandigheden van zijn beroep daar gebracht. Hijgaat er doorgaans met min of meer bekommeringheen, en hij wenst dat de Heere hem daarbewaren, en tot stichting bewerken mag. Ja, algebeurde het dat hij er zonder noodzaak uit enkeleonbedachtzaamheid inraakte, dan is hij er geheelanders dan een wereldling. Want is een liefhebbervan de wereld het meest in zijn schik wanneer hijbij de wereld is, en het minst vergenoegd wanneerhij met tere godzaligen omgaat: een liefhebber vande Heere bevindt het tegendeel. Hij kan zich inwereldse gezelschappen niet goed schikken; zijnziel is daar in banden. Maar bevindt hij zich in eengezelschap van oprechte godzaligen, waar menvan de Heere, Zijn werk, en ons gemoed,eenvoudig en zonder achterdocht spreken en horenmag: daar is zijn gemoed geheel anders gesteld;daar is hij buiten benauwende banden; en daarvindt hij zijn grootste genoegen. Zegt eenwereldling de waarheid, wanneer hij met woordenen werken betuigt: ik ken die Mens en Zijn ledenniet; en moet hij zich geweld aandoen wanneer hijvan de Heiland en bevindelijke zaken spreken zal:een godzalige integendeel zegt onwaarheidwanneer hij Christus verloochent, Die hij inwaarheid kent; en hij moet zich pijnigen wanneerhij, als hij bedaard is, met de wereld mee zal doenen zeggen: ik ken Hem niet. Zijn hart kan geweldigkloppen. Al wordt hij door de verdorvenheid,mensenvrees en gunst aangepord om er zich op teleggen: dan kan hij die vaardigheid en de tongvaldie aan de wereld in het bedrijven van de boosheideigen is, toch niet verkrijgen. De wereld zelf zalhet aan zijn houding en tongval kunnen bespeuren,dat hij een Galileeër is, en tot hun gezelschapeigenlijk niet behoort. Vindt een man der ijdelheidzijn genoegen in die wereldse gezelschappen; hijkan het daar niet lang uithouden. Pleegt hij bij hetafscheid nemen al zorgvuldig te bepalen, om zogauw het mogelijk is terug te komen; en kan hijdoor een aangename herinnering en verhaal vanhet vermaak dat hij daar genoten heeft, zijnverbeelding kietelen: een godzalige daarentegenzoekt vaak in het begin naar de voorpoort, om wegte gaan. En mocht de uitgang eens een tijdlanggesloten blijven; toch ziet de Heere hem eindelijkaan. De poort gaat open. Hij gaat naar buiten, ineen eenzame plaats, of een godvruchtiggezelschap, om zich daar voor God en mensenover zijn trouweloosheid te beklagen. Hij wenst

nooit zo weer bij hen te komen. Pleegt eenwereldling zijn verloocheningen door allerleiongegronde uitvluchten te verschonen en teverdedigen: een godvruchtige kan niet rusten, alshij zijn verloocheningen niet herroept, en ook voorzulke mensen, vroeger of later, rechtstreeks ofterzijde met woorden of met werken beledenheeft. (3) Toch moet een kind van God voor zulkeplaatsen en gezelschappen recht bevreesd zijn. Hijmag wel ernstig bidden: leid ons niet in verzoeking.Al kon hij op zulke plaatsen enig voordeel naar hetlichaam vinden: dan mocht hij liever zien of hij hetniet op een andere wijze verkrijgen kon; ja, hijmocht liever wat schade lijden, dan zijn ziel ingevaar brengen. Al moest hij de naam dragen dathij niet goed wist te leven, wanneer hij zich onttrok:dan zou het beter zijn als zo één over de gehelewereld uitgeroepen te worden, dan zich inverzoeking te begeven, om de roem vanwellevendheid ten koste van het welzijn van de zielte verwerven. Werd het iemand, die onder demacht van anderen staat, van vader, moeder, heerof vrouw geboden, dat hij zich in gevaarlijkegezelschappen zonder belangrijke redenenbegeven zou, dan mocht hij wel met allevriendelijkheid en ootmoedige onderdanigheidsmeken of ze niet zo goed wilden zijn om hemdaarvan te verschonen. En als hij niet verschoondkon worden, dan diende hij zijn bekommering alklagend te kennen te geven en gedurig ombewarende genade tot de Heere te zuchten. Wantde levendigste en teerste godzalige kan zeer zeldenuit zulke gezelschappen, zonder kwetsing van zijngeweten naar huis gaan. Hij is tenminste altijd ingevaar. Al is hij nog zo levendig; en al heeft hij hetvaste voornemen om zijn Heiland te bekennen enzijn naaste te stichten, zo kan hij toch inomstandigheden komen dat hij met woorden ofmet werken zeg: ik ken die Mens niet. Hoewel hetop de bescheidenste wijze gebeurt, toch zondigtmen door de lichtste verloochening enwereldsgelijkvormigheid niet alleen schrikkelijktegen Christus, Die Zijn volk voor God en mensenbelijdt, en Zich niet schaamt om zulke ellendigenZijn broeders te noemen, maar men doet ook denaaste een onherstelbaar nadeel, en men kanverschillende voor altijd onbekeerlijk maken. Wantde wereld let met een onbegrijpelijkenauwkeurigheid op Gods kinderen. De ogen vanallen zijn op hen gevestigd. En gelijk de maan,wanneer die verduisterd wordt, het meest en hetsterkst wordt aangezien, zo ziet de wereld ook danhet allermeest en scherpst op Gods kinderen,

Aanmerkingen over Lukas 22:62 219

wanneer zij hun licht niet laten schijnen, maar ietsvan hun aangeboren donkerheid vertonen. Kaneen ijdele wereld de Christelijke vrolijkheid envrijheid van de godzaligen misbruiken, om hunwulpsheid en ongebondenheid daarmee teverschonen: ach! hoe groot is het nadeel dat zijzichzelf en anderen door de zwakheden van Godsgunstgenoten aandoen! Ze zullen hetuitschreeuwen dat zij wel ijdel en ongebondenmogen zijn, omdat die zedige en godvruchtige manook zo luchtig heeft gesproken. Dat zij weloverdadig mogen drinken, omdat hij ook rijk meedronk. Dat zij wel ijdele dingen mogen doen, omdathij hen niet bestrafte. En dat zij niet verplicht zijnvan stichtelijke zaken te spreken, omdat hij er zijnmond niet van opendeed. Al herroept eengodzalige zijn verloochening, dan zullen degoddelozen op dat herroepen niet letten, maar deverloochening altijd onthouden, vertellen enuitmeten. Eindelijk zijn zulke plaatsen engezelschappen zorgvuldig te mijden, omdat menaltijd niet kan wegkomen wanneer met hetbegeert. De uitgang uit de verzoeking is doorgaansbezwaarlijker dan de ingang. Petrus ging na deeerste verloochening naar de voorpoort. Maar hijontmoette daar mensen die hem weer terugdreven. En de wegen die hij insloeg om zich teredden, dienden maar om hem nog zwaarder in tewikkelen. Zo gaat menigeen naar een plaats ofgezelschap waar hij niet geroepen is, tenminsteniet door de Heere, hoewel mensen hem metkrachtig beweegredenen of bedreigingengedwongen mochten hebben. Hij denkt: “ik moethet maar doen, omdat het plagen anders geeneinde zal hebben. Ik kan toch ook goed toezien datik mij aan hen niet gelijk stel. En als het al tebuitensporig wordt, zal ik ze bestraffen; oftenminste kan ik altijd weggaan”. Maar watgebeurt er. Hij ontmoet daar een verzoeking die hijnooit had kunnen vooruitzien. Deonbedachtzaamheid, begeerlijkheid, ofmensenvrees komen er onder. Hij probeert deverzoeking met een beleefdheid, of met eenkromme streek, waaraan de christelijkeeenvoudigheid, oprechtheid, waarheid, deftigheiden gemoedigdheid ontbreekt, van de hand tewijzen. Het helpt niet, maar het wordt erger. Hijprobeert weg te komen. Maar de middelen die hijbedacht had om zich te redden, zijn doortussenkomst van maar kleine en ongezieneomstandigheden, door eigen schuld in schadelijkestrikken veranderd, die hem nu zwaarder bindenen de ontkoming ondoenlijk maken. Hij kan niet

wegkomen. Een knellende vrees voor schande enschade, of een geweldige begeerlijkheid, of wathet allerergst is, een bedwelmendeonbedachtzaamheid houdt hem daar gebonden engevangen. Hij bedenkt nieuwe krommigheden omzich daardoor te redden. Maar hij raakt daardoorin een doolhof, waar hij eindelijk geheel verbijstert.En in die verbijstering komt hij tot dingen, die hijnooit gedacht zou hebben. Hij struikelt. De enestruikeling brengt ontelbare andere voort. Hij doeteindelijk zulke zware vallen, dat hij er tot de dagvan zijn dood, zelfs na de beste genezing, aanhinken moet. Ach! Dat een ieder die meent testaan, zich aan Petrus spiegelen mocht!

$. Petrus verliet die plaats en dat gezelschapgeheel VRIJWILLIG.

/. Hij werd niet gedwongen, maar hij ging metde grootste vanzelfsheid. Hij werd tot dit uitgaanbewogen, niet door een enkele afkeer vanuitwendige schande of schade, maar voornamelijkdoor een weerzin tegen de plaats en hetgezelschap zelf, wegens de zonden die daar doordie goddelozen gepleegd werden, en waaraanPetrus zich daar schuldig had gemaakt. Dedroefheid over verleden zonden, de vrees voortoekomende, de ootmoedige erkentenis van zijnzwakheid, de liefde van Christus tot hem, zijnliefde tot Christus, en de begeerte om in eeneenzame plaats of een gezelschap van godzaligenzijn hart te ontlasten, dreven hem van daar.

//. Men ziet hier dan dat een waarachtigbekeerde zulke plaatsen en gezelschappen op eengeheel andere manier verlaat, dan onveranderdewereldlingen. (1) Een onherboren mens kan zichook wel van sommige goddeloze plaatsen engezelschappen scheiden, maar hij doet het uitgeheel andere beginselen dan Petrus en anderegodzaligen. Hij doet het soms geheel gedwongen.Zij, die over hem gesteld zijn, halen zijn lichaammet geweld vandaar, terwijl zijn ziel aan die plaats,het gezelschap, en de zonden die daar gepleegdworden, vast blijft gebonden. Anderen wordendoor gebrek aan geld, tijd, gelegenheid of krachtengenoodzaakt om zich vandaar te maken, hoewelhun gemoed over dit gebrek verdrietig, daaraangehecht blijft. Sommigen worden door strijdigebegeerlijkheden gedreven om een gezelschap teverlaten, dat het anders zeer aangenaam zou zijn.Zo gebeurt het vaak dat een hovaardig mens zichverbeeldt, overeenkomstig zijn rang met woorden,gebaren of behandeling niet genoeg geëerd te zijn.Hierover wordt hij zeer verdrietig, en hij gaat naarbuiten. Of hem komt te binnen dat hij door dat

Aanmerkingen over Lukas 22:62220

gezelschap, en de zonden die hij daar plegenmocht, zijn fatsoen mocht verliezen, en in dezewereld grote schande behalen. En deze liefde totzijn fatsoen beweegt hem om weg te gaan, terwijlzijn gehele hart aan de zonde blijft kleven. Wantzodra hij zich door de satan en de wereld heeftlaten overreden dat de grootste schanden, bv.brasserij, overspel, hoererij, ontuchtigegedragingen, spelen, kaarten, dobbelen, endergelijke, onder fatsoenlijke lieden die goed wetente leven, geen schanden maar galante tijdkortingenen vermakelijkheden geacht worden, dan zal denadrukkelijkste vertoning van Gods vreselijketoorn, of de krachtigste betoging dat de fatsoenlijkelieden, die zo goed weten te leven, kwalijk stervenmoeten, hem niet kunnen verdrijven van een plaatswaar hij tot zulke schanden gelegenheid vindt, enverzocht wordt. Zo kan ook een onreinejaloersheid een ontuchtige zondaar van een plaatsdoen gaan, waaraan zijn ziel gekluisterd blijft. Eengierigaard kan begeerlijke gezelschappen verlaten,uit enkele vrees dat hij teveel geld verspelenmocht, of dat het hem naderhand door de een ofandere weg grote schade zou doen. Een ander kanhet op een aangename plaats niet langer harden,omdat hij er iemand ontmoet tegen wie hij methaat en nijd vervuld is. Men vindt ook mensen diezedig opgevoed zijn, en van woeste plaatsen engezelschappen een afkeer hebben, omdat ze nietovereenkomen met de levenswijze waarin zijopgevoed zijn, of met hun natuurlijke gematigdheid.Er zijn er ook die zich er van onthouden uit vreesvoor de helse verdoemenis, of uit begeerte omdaardoor enige roem bij mensen, en de zaligheid bijGod te verdienen. Maar deze allen verlaten alleende plaats en mensen, maar niet de zonde. Ze doenhet ook door genoemde zaken gedwongen, maarniet vrijwillig uit een innige afkeer van de zondezelf, en ook niet uit liefde van Christus jegens hen,of uit liefde van hen jegens Christus, omdat zij dezonde nooit hebben gekend of gehaat, en ook nooitChristus gelovig hebben aanschouwd of bemind.(2) Van zo’n gaan uit gevaarlijke plaatsen engezelschappen, verschilt nu oneindig veel hetgedrag en bestaan van een godvruchtig mens,wanneer hij die verlaat. Het kan wel gebeuren dathij een vlees, dat ook aan de ijdelheid verkleefd isen daar sterk naar begeert, in zich levendiggewaar wordt. Het kan ook gebeuren dat eenvrees voor schade of schande in de wereld, ofvoor de verdoemenis, hem ook krachtig aanspoortom vandaar te gaan. Maar hij ondervindt ook eengeest die van de zonde zelf een innige afkeer

heeft, en zich geheel vrijwillig vandaar begeert uiteen ongeveinsde liefde jegens Christus en Zijngeboden; hoewel hij zeker wist dat hij wegens zijnzonden geen schande, schade of verdoemenis tevrezen, maar voordeel, achting en vermaak in dewereld te verwachten had.

///. Dat de genegen lezer zichzelf toch eensnauwkeurig onderzocht, of hij zich ook van zondigeen gevaarlijke plaatsen en gezelschappen, waar demensen tot de zonde verzocht worden, afscheidt,en welke toch de beweegredenen zijn mogen diehem daartoe aanzetten.

(. Petrus ging ook VRIJ en ONGESTOORD

naar buiten./. Toen hij zich eerst door een grove

onwaarheid meende te redden, ging hij ook naar devoorpoort, maar vond hem gesloten, en zich doormeer verzoekers omgeven. Maar hoewel hij doorherhaalde en zwaardere verloocheningen zijnschuld en gevaar groter had gemaakt, toch vond hijtegen alle waardigheid en verwachting een vrije enongestoorde uitgang.

//. Dit dienden zij ter harte te nemen, die daarwanhopen dat zijzelf of anderen uit de verzoekingooit gered zouden worden. Er zijn mensen die dooreigen schuld in verzoekingen zijn gekomen. Allemiddelen die tot redding worden aangewend, zijnvruchteloos en vermeerderen de zwarigheid. Menzondigt hoe langer hoe zwaarder. De schuld, omnaar Gods rechtvaardig oordeel in de verzoekingom te komen, wordt groter. Alle mogelijkemiddelen en uitgangen worden hoe langer hoezwaarder toegesloten. Daar gebeurt het vaak datzulke zielen zelf denken: er zal nooit raad tot mijnverlossing zijn. Want ik heb God door mijn zondenen slinkse wegen genoodzaakt, dat Hij mij hier,naar Zijn rechtvaardig oordeel, om laat komen. Ikheb mijzelf door de grootheid van mijn dwaasheidverstrikt, en de uitgang door mijn eigen schuldonmogelijk gemaakt. Hij wanhoopt en wordtwerkeloos. Anderen, die hem in dieomstandigheden aanschouwen, komen soms ook,omtrent hem, op die gedachten. Maar hoewel menwel moet toestaan dat zo’n staat allergevaarlijkstis, echter heeft men geen genoegzame redenen omaan de redding van zulke mensen volstrekt tewanhopen. Want is het bij de mensen onmogelijk -bij God zijn deze dingen mogelijk. Die kan uitkomstgeven wanneer de schuld allergrootst geworden is,en alle menselijke mogelijkheid door eigen schuld isverdwenen. Men kan wel van geen onbekeerdemet voldoende zekerheid zeggen dat ze verlostzullen worden. Want de meesten komen om in de

Aanmerkingen over Lukas 22:62 221

verzoeking. Maar dat hun redding ook mogelijk is,mag men met volkomen zekerheid geloven. Wantde Goddelijke erbarming heeft ook sommigen, dieallergevaarlijkst gebonden waren, daadwerkelijkuitgeholpen. Maar van ware begenadigden magmen staande houden dat hun verlossing niet alleenmogelijk is, maar ook zeker gebeuren zal; hoewelalle waardigheid en menselijke mogelijkheid hoelanger hoe meer verdwijnen mocht. De Heereweet de godzaligen uit de verzoeking teverlossen, 2 Petr. 2:9. Hij zal met de verzoekingook de uitkomst geven, 1 Kor. 10:13. Immers,hoe ellendig was hier de toestand van Petrus!Toch ging hij vrij en ongestoord naar buiten. Zomoet men dan niet wanhopen en werkelooswegzinken, maar men diende in ootmoedigeerkentenis van eigen schuld en onmacht, metafzien van zichzelf en alle schepselen, werkzaamte zijn om zichzelf voor God aan te klagen, deschuld te belijden, zijn Rechter gerechtigheid toe tewijzen, en op de grond van Jezus’ lijden enheiligheid, in de zwaarste verzoekingen, om deverlossing door een almachtige hand te smeken.

*. DE HEERE BESCHIKTE Petrus de vrijeuitgang, nadat Petrus door het gebruiken vanongeoorloofde middelen niets anders gedaanhad, dan zijn schuld en gevaar tevermeerderen.

/. Petrus probeerde zichzelf te redden doorliegen, verloochenen, vloeken en zweren. Hierdoorvorderde hij echter niets, maar maakte zijntoestand ongelukkiger. Hij nodigde de Heere maaruit om hem tot straf over zijn zonden openlijkbeschaamd te maken, te verlaten en aan de woedevan de vijanden over te geven. Hij gaf de vijandenmaar gelegenheid om hem met meer grond teverdenken, en als een meinedige te mishandelen.Maar de Heere bezat zo’n onafhankelijke genadeen macht, dat hij deze ellendige Petrus een vrijeuitgang bezorgde. En toen de Heere maar werkte,kwam Petrus ongemoeid naar buiten.

//. Het is dan een vruchteloze poging wanneereen zondaar zichzelf, zonder de Heere, uit nodenen zwarigheden probeert te redden. Hij zou nogdwazer handelen, wanneer hij zich uit een noodwaarin hij zichzelf door zijn schuld gebracht had,door zondige middelen en slinkse streken meendete verlossen. Die verlost wenst te worden, moetmaar, hoe eerder hoe liever, zijn toevlucht tot deHeere Messias nemen. Hij is de Held, bij Wievoorspoedige hulp voor onwaardige zondarenbesteld is.

///. Men behoeft niet te vrezen dat hij deredding zal weigeren, omdat men zich door zijnslecht gedrag alle hulp onwaardig heeft gemaakt.Want hoe slecht had Petrus het hier gemaakt!Toch hielp de Heere hem uit. Bij den HEERE isgoedertierenheid, en bij Hem is grote en veleverlossing. En Hij zal Israël verlossen van alzijn ongerechtigheden, Ps. 130:7,8. Hij hielpPetrus hier geheel vrijwillig. Want men leest nietdat Petrus, die nog met vloeken bezig was toen deHeere hem aanzag, Hem om verlossing heeftaangezocht. Toch trok Hij hem uit de gevaren.Hoeveel te meer zal Hij Zich erbarmen over hen,die in de nood tot Hem roepen: Heere, help ons,wij vergaan!

,. De Heere bracht Petrus eerst naar buiten,nadat het GEVAAR OP HET HOOGSTE WAS, ennadat hij tot INKEER WAS GEKOMEN.

/. Petrus ging bij de eerste verloochening naarde voorpoort, maar hij kon niet wegkomen. DeHeere liet dat toe, om redenen die boven in deverklaring, blz. 211, aangewezen zijn. Maar nadatPetrus’ zonde en gevaar tot het hoogste toppuntwaren gestegen, en nadat hij tot inkeer wasgekomen, toen beschikte de Heere hem een vrijeen gemakkelijke uitgang.

//. Dit diende verschillenden, die in nood enverzoeking zijn, en die vele vergeefse pogingenhebben gedaan, zorgvuldig aan te merken. (1) Erzijn er die zich in verzoeking en nood gebrachthebben. Ze beginnen het gevaar te bemerken. Zezoeken de voorpoort om weg te gaan. Sommigengebruiken kromme middelen, die tegen deoprechtheid, waarheid, of tegen de liefde jegensGod, de naaste en zichzelf strijden. Maar zijvorderen niets. Het gevaar wordt groter. (2)Zulken dienden nu ter harte te nemen wat de wareoorzaak is, waarom al hun pogingen zo vruchteloosaflopen. Het gebeurt niet, alsof het de Heere aanwijsheid, macht, goedheid en gezindheid ontbrakom zulke ellendigen uit te helpen. Maar zij zelf zijnde oorzaak. En het is loutere goedertierenheid vande Heere, dat zij het naar hun wens niet krijgen.Want ze hebben hun zonde, schuld en onmachtnog niet recht ter harte genomen. Ze zijn nog nietverootmoedigd. Ze zijn van ongeoorloofdemiddelen, van het schepsel, en van zichzelf nogniet genoeg afgestoten. Ze hebben denoodzakelijkheid van de oneindige wijsheid van deHeere, Zijn macht en genade, nog niet in gezien.Ze zijn nog niet in staat om die te kunnenerkennen, en zich daaraan met onderwerping overte geven. Hierom moeten zij in de nood nog wat

Aanmerkingen over Lukas 22:62222

blijven. Het moet met hen ellendiger worden, omhet een of ander te leren. En het is geen teken vantoorn, maar van oneindige goedertierenheid entrouw, dat de Heere niet direct uitkomst geeft.Want als de Heere hun eerste pogingen naar hunwens had doen gelukken, dan zouden ze nogongelukkiger zijn geworden. Ze zouden niet in degrond genezen zijn. Ze zouden hun zonde, schulden onmacht, en de gerechtigheid, kracht enonafhankelijke gaande van de Heere, niet naarbehoren hebben opgemerkt. Ze zouden voor hettoekomende niet genoeg gewaarschuwd zijn, enook niet genoeg bevestigd zijn in de rechte weg,om veilig bewaard te worden. Ze zouden directweer in nieuwe en grotere gevaren lopen. Het isdaarom voor de genade en barmhartigheid noggeen bekwame tijd om te helpen. Degoedertierenheid en trouw van de Heere eist het,dat Hij Zijn aangezicht verbergt, en heilig toelaatdat al hun ondernemingen vruchteloos aflopen, endat hun ellenden menigvuldiger en zwaarderworden. Het is geen bewijs van deonbekwaamheid van de dokter, of van zijnongezindheid jegens de lijder, wanneer hij een vuilewond niet direct laat toelopen. Maar zijngetrouwheid vordert vaak dat hij tegen debegeerlijkheid van de lijder, de wond groter maakt,en meer pijn verwekt. (3) Die zich dan in nood enverzoekingen verstandig wil gedragen, en die naareen voorspoedige verlossing wenst, moet nietalleen en onbepaald zoeken om er uit te komen,maar hij dient eerst en meest te proberen dat hij indie rechte gesteldheid komt, die nodig is omgrondig genezen te worden. Hij moet met eenlevendige erkentenis van zijn zonde, schuld enonmacht, naar een grondige verootmoedigingvergeving en bekering staan, en hij behoort deverlossing, met afzien van zich en het schepsel, enmet een ootmoedige lijdzame onderwerping, aande Heere over te geven. Dan zal het voor deHeere bekwame tijd zijn om te helpen. Komt dezondaar spoedig in die gesteldheid, dan zal hij ookspoedig gered worden. Maar loopt hij wat om eerhij daartoe kan komen, dan mag hij ook denken dathet hoe langer hoe ellendiger zal worden, hoeschoon de middelen die hij uitgedacht heeft, ookschijnen mogen. (4) Maar is men in die rechtegesteldheid ingeraakt, dan behoeft men aan deverlossing niet te wanhopen; hoewel de zonde enhet gevaar nu groter was geworden. Men ontmoetsommigen die dit niet recht opmerken, en daaromin een hooggaande moedeloosheid zitten. Zeprobeerden zich in het begin van de verzoeking,

toen zij nog niet recht verootmoedigd waren, doordeze en gene middelen, ja door gebeden ensmekingen te helpen. Hoe langer ze daarmee bezigwaren, zoveel te erger werd hun toestand. Zezondigden veel zwaarder dan ooit tevoren. Denood en het gevaar werd groter. Nu besluiten zijzo. Heeft de Heere tevoren tegen mijn gebedgerookt, en mij in de verzoeking verlaten, dan zalHij mij immers nu, nadat ik het veel erger hebgemaakt, niet kunnen helpen, maar voor altijdmoeten verlaten. Maar dit besluit gaat niet door.Want Petrus ging ook naar de voorpoort, buitentwijfel met innerlijke zuchting: “ach! Dat God mijhier vandaan mocht helpen.” Hij moest echterblijven, en hij maakte het naderhand nog veelellendiger. Toch volgde daar niet uit dat hij na deherhaalde verloocheningen, geheel niet verlost zouworden. Integendeel, de Heere gaf hem toen eenvrije en onbelemmerde uitgang.

.. Petrus ging STIL naar buiten./. Hij was wel verplicht om zijn verloochening,

die in het openbaar gebeurd was, openlijk teherroepen, en Christus, Die hij voor de mensenverloochend had, ook voor de mensen te belijden.Maar het was hier de rechte plaats en tijd nog niet.Het werd hier, niet uit gebrek van ernst enoprechtheid, maar op de wenk van de Heere, toteen betere gelegenheid uitgesteld. Toen heeft hijhet ook veel nadrukkelijker en heerlijker gedaandan het hier gebeuren kon.

//. Men ziet hier dan dat de openlijke belijdenisvan openbare zonden, met wijsheid envoorzichtigheid, op de rechte tijd en plaats, tot hetrechte einde gebeuren moet.

Laten we dit stuk, dat in de ware godzaligheidvan een bijzonder belang is, wat naderonderzoeken.

Tot een waarachtige bekering wordt ook eenvrijwillige en ootmoedige belijdenis van de zondenvereist. Spr. 28:13; 1 Joh. 1:9; Jak. 5:16.

Men moet de zonden, en voor God, en voormensen belijden.

Voor God moet men van alle zonden, zonderenige uitzondering, belijdenis doen. Dit is nodig,niet om God daardoor tot de vergeving van dezonden te bewegen, maar om door die weg devrijwillig aangeboden vergeving met bewustheidaan te nemen, en deelachtig te worden.

Voor mensen moet men wel niet alle, maarenige zonden belijden. Het moet niet gebeuren om,zoals de roomsgezinden in de oorbiecht menen,van enig mens vergeving van de zonden te zoeken.Maar het rechte doeleinde van de belijdenis van de

Aanmerkingen over Lukas 22:62 223

zonden voor de mensen kan verschillend zijn. Menkan het doen, òf om de grootheid van de genadete roemen, òf om een gegeven ergernis weg tenemen, òf om van verstandigen raad en bestuurin duisternissen te ontvangen, òf om moedelozezielen te bemoedigen.

Een godzalig mens kan voor zijn medemensenvan zijn grote zonde en ellendigheid eenvrijmoedige belijdenis doen, opdat anderen, die vanzijn genadestaat verzekerd zijn, de grootheid vande genade die aan hem bewezen is, zoudenerkennen en verheerlijken. Tot zo’n doeleindeheeft Paulus zijn vijandschap en vervolging van degemeente, bij verschillende gelegenheden beleden.Maar dan dient men voorzichtig te zijn om datmiddel met wijsheid naar het doeleinde teschikken. Het is niet altijd nodig of stichtelijk datmen alle bijzonderheden en omstandigheden vanzijn ellendigheden levendig beschrijft. Ook dientmen goed toe te zien tot welke mensen menspreekt. Want een godzalige zou zeer onstichtelijkhandelen wanneer hij in de tegenwoordigheid vangoddeloze spotters, van geveinsden, of menigezwakke Christen, een nauwkeurig verhaal van zijnbijzondere zonden en ellenden wilde doen. Despotters zouden daaruit maar gelegenheid nemenom te spotten, en om God en de godzaligheid telasteren. De geveinsden zouden het misbruiken omzich in hun goddeloosheden meer toe te geven.Sommige zwakke zielen zouden zich ook uitzwakheid daaraan kunnen ergeren. En zo zou debelijdenis aan het voorgestelde doeleinde in hetgeheel niet voldoen, maar zelfs daartegen strijden.Men moet daarom de onvoorzichtige gewoontevan enig onbedachtzame godzaligen misprijzen, dievan hun verdorven hart en hun bijzondere zondentot allerlei soorten mensen, op allerlei plaatsen entijden, een breed verhaal doen. Dit is des teaanstotelijker, wanneer men door gebaren enspreekwijzen duidelijk openbaar maakt, dat menhet maar uit een loutere gewoonte, zonder indruk,schaamte en berouw, verhaalt. Men moet zo’ngedrag nog meer veroordelen, wanneer hetvoortvloeit uit een misvatting alsof de geestelijkearmoede in een enkel verhaal van het verdorvenhart gelegen was, of wanneer het gebeurt met datdoelwit dat anderen die het horen, van hem metverwondering zouden denken: “die man of vrouwheeft groot inzicht in zijn ellendigheid!” Of, “dat iseen recht arm mens!” Want zo één bedoelt nietdat de genade, maar dat hij zelf geprezen wordt.En het gevolg is zeer ellendig. De vijanden van degodzaligheid spotten ermee. De huichelaars

proberen dat na te bootsen, en daaronder de teugelvan hun goddeloosheden ruimer te vieren. En Godstere kinderen, die bij hun hart leven, en die zulkebeginsels en oogmerken bespeuren, wordendaardoor innerlijk bedroefd.

Heeft iemand in het openbaar, in detegenwoordigheid van anderen, of met hengezondigd, dan zal hij, wanneer hij zich waarachtigbekeert, ook geen zwarigheid maken zijn zondeopenlijk, of jegens hen met wie hij gezondigdheeft, te belijden, opdat de gegeven ergernisweggenomen wordt. Hij zal zich wel over dezonde, maar niet over de belijdenis schamen. Diede gehele gemeente geërgerd heeft, al zijn zondevoor de gehele gemeente wel willen belijden.Heeft men met andere mensen gezondigd, hen totzonde opgewekt of geholpen, dan zal men, nadatmen bekeerd is, voor hen van zonde en bekeringbelijdenis doen, als zij nog leven en mengelegenheid vindt om bij hen te komen. Wanneermen de naaste met woorden en daden ongelijkheeft gedaan, zodat hij er kennis van draagt, danzal men na een waarachtige bekering gewillig zijnom de schuld voor hem te belijden, en het gedaneongelijk naar vermogen te vergoeden. Zo’nbelijdenis moet tot dit doeleinde gebeuren, datGods deugden en geboden, die men door de zondeverloochend heeft, weer geëerd en beledenworden; dat men de naaste, die men door de zondegeërgerd heeft, weer mag stichten; en dat menzelf tot verheerlijking van God en tot stichting vande naaste, waartoe men zich door de zondeonbekwaam had gemaakt, weer in staat mag zijn.Dit was ook het doeleinde dat Paulus bedoelde,toen hij bij verschillende gelegenheden van zijnvoorgaande vervolgingen van de gemeentebelijdenis deed. Maar dit dient weer op de rechtetijd, plaats en wijze te gebeuren, opdat hetgenoemde doeleinde het veiligst bereikt magworden. Om deze redenen wilde de Heiland datPetrus zijn belijdenis niet direct, in dat spottendegezelschap, maar naderhand zou doen.

Verborgen zonden, die de voorzienigheid bedektheeft gelaten, en die niet tot aanstoot van anderenopenbaar zijn geworden, moet men wel zonderenige uitzondering voor God, maar in geen gevalvoor mensen belijden; behalve dan om inverlegenheid van een verstandige en beproefdevriend bestuur te zoeken.

Want als iemand zijn verborgen zonden door eenopenlijke bekentenis wilde openbaren, dan zou hijze daardoor sterk verzwaren, omdat die belijdenismaar dienen kon om door diezelfde zonde nu ook

Aanmerkingen over Lukas 22:62224

de naaste nog openlijk te ergeren, nadat men Godin het verborgen had beledigd. Stel eens, om eenvoorbeeld te noemen, iemand had zich door debegeerlijkheid laten misleiden om van bijzonderegoederen door een heimelijk bedrog, of vanalgemene landsmiddelen door bedekte smokkelarijiets te verduisteren. Zo één is verplicht die snodeonrechtvaardigheid voor God te belijden; zichdaarvan in waarheid tot alle gerechtigheid tebekeren; en zich met Zacheüs van datonrechtvaardige goed te ontdoen, dat hij voldoendezeker is geen penning daarvan langer te bezitten.Maar als de voorzienigheid die zonde bedekt hadgelaten, dan mag hij het door openlijke belijdenisniet openbaar maken. Want hij zou zijnongerechtigheid daardoor sterk verzwaren.Immers, die belijdenis zou niet kunnen dienen omGods Naam te verheerlijken, de naaste te stichten,of zichzelf tot stichting van de naaste bekwamer temaken. Maar het zou integendeel alleen kunnenstrekken, dat Gods Naam, Die men in hetverborgen had onteerd, nu ook openlijk werdgesmaad; dat men door die zonde nu ook anderemensen ergerde; dat men zich tot stichting van denaaste onbekwamer maakte; en dat menverschillende onbekeerlijke dienaren van deongerechtigheid gelegenheid gaf, om zich in hetplegen van hun heersende goddeloosheden testijven.

Maar het kan ook gebeuren dat men verborgenzonden voor de naaste belijdt, om in verlegenhedenvan hem bestuur te vragen. Laat men hetvolgende geval nemen. Iemand was verlegen hoehij het met dat heimelijk verkregen onrechtvaardiggoed maken zou. Zo zou hij het aan eenverstandige en getrouwe vriend mogen openbaren,om besturing te ontvangen. Maar hier moet menweer de grootste voorzichtigheid gebruiken. Het isniet raadzaam in zulke gevallen iedereen, zelfs elkeoprechte godvruchtige, tot zijn raadsman te nemen.Want vele waarachtig begenadigden zouden doorhun zwakheid de verlegen vrager in meerverlegenheden kunnen brengen, en zichzelfalsmede anderen groot nadeel kunnen doen. Mendient in dergelijke omstandigheden niet vele, maaréén verstandige, getrouwe en voldoendebeproefde boezemvriend te verkiezen.

Eindelijk kan men ook in sommige gevallenopenbare of verborgen zonden voor de naastebelijden, om worstelende zielen daardoor tebemoedigen. Want als iemand onder bijzondereaanvechtingen, bestrijdingen en zonden moedelooswas geworden, en aan de mogelijkheid van zijn

bekering wanhoopte, dan zou het voor zo éénnuttig kunnen zijn, wanneer een godzalige die ookin die toestand geweest was, en daarvan kennelijkbekeerd was geworden, het aan die worstelendeziel openbaarde. Maar hier wordt weer devoorzichtigheid van de heiligen vereist, opdat mendoor dit middel het bedoelde einde veilig magbereiken, en dat die moedeloze zich door devergeven zonden van een ander niet gerust stelt,zonder vergeving en bekering door een levendgeloof ootmoedig te zoeken en te vinden.

///. Hoewel Petrus nu op de wenk van deHeere stilzwijgend naar buiten ging, toch heeft hijnaderhand vrijwillige en openbare belijdenisgedaan, en de gegeven ergernis weggenomen.Hier is dan geen verschoning voor hen, die dooronboetvaardigheid, verkeerde schaamte ofeigenzinnigheid, onwillig zijn hun openbare zondenook openlijk te belijden.

II. Petrus WEENDE BITTERLIJK over zijn zonde./. Een evangelische droefheid over zijn zonden,

gepaard met een tere liefde tot Christus, Die hemkrachtig en medelijdend had aangezien, benevenseen ernstig verlangen om de goedertierenheid vande Heiland te roemen, maakten in zijn lichamelijketochten de gevoeligste bewegingen van tranen,zuchten en klagen gaande.

//. Zo ziet men ook hier in het voorbeeld vanPetrus, dat tot de waarachtige bekering een wenenen klagen over de zonde vereist wordt. Jer. 31:9;Matth. 5:4; 2 Kor. 7:10; Jak. 4:9.

Ondertussen moet men het wenen en klagen datin de ware bekering plaats heeft, van anderesoorten die in vele mensen zonder bekeringgevonden worden, zorgvuldig onderscheiden.

Want men vindt een redeloze droefgeestigheiden klaaglust, die uit een gesteldheid van hetlichaam, of uit een ziekte, zonder reden geborenwordt. Daar zijn ook gemaakte droefheden enklachten. Want sommigen verbeelden zich dat degeestelijke armoede en het Christendom inuiterlijke droevige vertoningen en klachten gelegenis. Zulken kunnen zich er toe zetten om tranen uitte persen, een droevig gelaat te vertonen, tezuchten en te klagen, in de hoop dat ze zichdaardoor bij oprechte Christenen mogenaanprijzen. Enige van Gods echte kinderen hebbenzich door een enkele gewoonte een soort vandroefheid en klagen eigen gemaakt. Want zijmoesten in hun eerste verandering zware enaanhoudend benauwdheden doorworstelen. In dietijd was de droefheid en het klagen hen inwaarheid zo eigen, dat ze er een soort van

Aanmerkingen over Lukas 22:62 225

hebbelijkheid van kregen, die hen, nadat ze totruimte zijn gekomen, is bijgebleven en tot eengewoonte geworden is. Zo gauw zij van zaken vanhet gemoed zullen spreken, begint hun gelaat enstem droevig, zuchtend en klaaglijk te worden.Hoewel deze zwakheid oneindig verschilt van dezojuist genoemde gemaakte klachten van dehuichelaars; en hoewel men ze in een zwak kindvan God met medelijden verdragen moet; echterbestaat in zo’n gewoonte de ware droefheid vande bekering niet. Die een zwak kind van God, datdeze gewoonte aan zich heeft, in waarheid bemint,dient het met vriendelijkheid te herinneren dat hetzich van die gewoonte probeert te ontdoen, en dathet de stem en het gelaat naar de gesteldheid vanhet gemoed en naar de natuur van de zakenwaarvan het spreekt, natuurlijk en eenvoudigprobeert te schikken. Maar is die gewoonte te diepingeworteld en een andere natuur geworden, danmoet men die zwakheid in liefde verdragen. Vande ware droefheid van de bekering moet menverder een droefheid en klagen naar de wereldonderscheiden. Deze heeft plaats inwereldsgezinde mensen. Het ontstaat overwereldse zaken. Men wordt droevig omdat men inde wereld niet genoeg geëerd wordt, geen geld ofvermaak naar zijn begeerte kan vinden, of omdatde eigenzin niet heersen kan, maar een gestadigetegenstand ontmoet. Dit soort van droefheid kanook wel over enige zonden zijn, voorzover diewereldse schande, schade en verdriet teweegbrengen. Eindelijk drijft het de mensen ook uit totde wereld. Het zoekt de oorzaken van dedroefheid door wereldse kunstgrepen te verdrijven.Het probeert de naaste, die meer achting dan hembezit, of die zijn eerzucht in de weg schijnt testaan, door slinkse streken veracht en verdacht temaken, om zijn eer op de ander zijn puinhopen tebouwen. Het slaat schandelijke wegen in om voorhet tegenwoordige of toekomende meer goederente vergaderen, of vermaak te genieten. Het neemttot de leugen zijn toevlucht, om de schaden,schande en het verdriet, dat de zonde met zichbracht, te ontwijken. Kan hij zich door deze wegenniet naar genoegen redden, of de wereldsebegeerlijkheden voldoen, dan probeert hij hetverdriet door verharding van het hart teverdrukken, door een ruime dronk weg te spoelen,of door de strop een einde daaraan te maken, enzich uit de wereldse angsten in de oneindigverschrikkelijkere eeuwige angsten te storten.Men ontmoet nog een andere droefheid, die menwettisch pleegt te noemen. Deze wordt alleen uit

de vloeken van de wet en de straf van de zondengeboren. Omdat het Evangelie van de verzoeningvoor hem verborgen is, daarom vervult hij hetongelovige gemoed met een verschrikkelijkevijandschap tegen God, als een onverzoenlijkeharde Heere. En omdat hij weet dat hij God nietveranderen of overwinnen kan, daarom probeerthij met afkerigheid van Zijn aangezicht weg tevluchten. Eindelijk is er nog een soort vandroefheid en klagen, zelfs in verschillende vanGods echte kinderen, dat uit gebrek van ernst inde geestelijke strijd ontstaat. Want sommigenzijn aan grove zwakheden, die het wedergeborengeweten zeer beangstigen, onderhevig. Men wenstwel van deze ellendigheden meer verlost teworden. Maar men kan om verschillende redenentot die ernst in de strijd van het geloof, die tot eenvoorspoedige overwinning en verlossing vereistwordt, niet geraken. Men blijft daarom onder diegrovere zwakheden zitten, en men laat het armegeweten op die pijnbank liggen. Dat benauwdegeweten moet dan door droefheid en klagen watlucht zoeken. Dan klaagt het uit louteremoedeloosheid. Dan laat het zich in zijn haastendoor de verdorvenheid misleiden, om zich tegedragen alsof dat klagen de zwakheden watverschoonde. Ja, wanneer de duisternis enverwardheid in de ziel op het hoogste is, kan menzich in onbedachtzaamheid wel eens latenopdringen, alsof dit soort van klagen ook tot degeestelijke armoede behoorde, en eenvoortreffelijkere deugd was, dan een ernstigegeloofsstrijd, die de satan als een wettische eigenwerk verdacht probeert te maken.

Van bovengenoemde soorten van de droefheid, isde droefheid naar God, die in de ware bekeringplaats heeft, wezenlijk onderscheiden. Deze wordtgeboren uit een waarachtig geloof, dat God als hetverzoende hoogste Goed in Christus beschouwt, enuit een ongeveinsde liefde, die dat echte geloofgaande houdt. Het gaat over de zonde, voorzovermen daardoor dat verzoende beminnelijkeOpperwezen beledigt, Zijn ongenoegen verwekt,en Zijn gemeenschap moet missen. Het is ookover de straffen van de zonde gevoelig, omdat hetons niet ontmenst, en ook niet onder schande enschade ongevoelig maakt. Maar de straf is het nietalleen die hem beroert. Want hij zou innerlijkesmart hebben, hoewel hij zeker wist dat hij niet deminste kastijding wegens enige zonde te vrezenhad. Straffen en kastijdingen vallen hemallerpijnlijkst, wanneer hij ze als tekens van Godsongenoegen beschouwt. Het drijft de zondaar uit

Aanmerkingen over Lukas 22:62226

om tot de verzoende God de toevlucht te nemen,om zich voor Hem te verootmoedigen, de zonde tebelijden, God te rechtvaardigen, Zich aan Hem teonderwerpen, een genadige vergeving envrijmaking in Jezus’ gehoorzaamheid envoorbidding te zoeken.

Het eigen wezen van de droefheid is niet zozeerin lichamelijk gevoelige aandoeningen vanbenauwdheid, tranen en misbaar gelegen. Wantdie dingen worden wel eens in mensen gevondendie van alle waarachtige droefheid ontbloot zijn. Enintegendeel kan iemands ziel wel bitterlijk bedroefdzijn, hoewel hij wegens verschillende oorzakengeen tranen kan storten. Maar de eigen natuur vandeze droefheid bestaat in redelijkewerkzaamheden en aandoeningen van de ziel. Hetwordt bij de zonde bepaald. Het ziet deonbetamelijkheid, schandelijkheid en schadelijkheidvan de zonde, die tegen een verzoende Godbegaan is, met min of meer helderheidonderscheiden en levendig in. Het ondervindt ereen innige afkeer van, en een berouw erover. Hetmaakt de ziel werkzaam om door de rechte wegde vergeving en vrijmaking van zonden deelachtigte worden. Deze redelijke werkzaamheden van dedroefheid kunnen ook in het lichaam verschillendegevoelige aandoeningen van benauwdheid, tranen,zuchten en misbaar gaande maken; die men echterals minder voorname gevolgen van het wezen vande droefheid moet aanmerken. Deze schikken zichnaar de verschillende gematigdheid van demensen, en naar verschillende andere toevalligeomstandigheden. Zie hierover breder in deAanmerkingen over 2 Kor. 4:6, blz. 117-119.

///. Behoort de droefheid naar God tot eenwaarachtige bekering, dan moet een kind van Godhet voor een groot voorrecht achten, wanneer hetover zijn zonde bedroefd mag zijn. Redelozebeklemdheden, de droefheid naar de wereld omdathet niet naar de zin van het vlees gaat, enongelovige moedeloosheid die allerlei kwaadvoorspelt en ons van de Heere drijft, zijn zeerschadelijke aandoeningen, die men in zichzelf en inanderen met alle ernst moet tegengaan. Maar eenevangelische droefheid over de zonde is eendierbare zalige gemoedsgestalte. Een godzaligmens, die over zijn zonde beangst, beschaamd,verlegen schreit, weent en klaagt, en die voor dekastijdingen van de Heere innerlijk bevreesd is,maar onder dit alles aan het werk blijft en zich totde Heere probeert te wenden, is veel gelukkigerdan een godzalige, die zich door een aangenaamzinnelijk gevoel laat misleiden, om over zijn zonden,

onder de naam van zwakheid en een verdorvenhart, gemakkelijk heen te stappen, en zich metenige luchtige scheldnamen die vaak op eenscherts lijken, er snel vanaf te maken. Want dedroefheid naar God werkt een onberouwelijkebekering tot zaligheid. 2 Kor. 7:10.

////. Men ziet hier dan hoe vreemd zij van dewaarachtige bekering zijn, die de ware droefheidover de zonde nog missen. (1) Men ontmoet enigemensen die zichzelf en anderen proberen teoverreden, dat wenen en klagen over de zondeneen onbetamelijke zwakheid van geest is, die vooreen man van fatsoen, of voor een mannelijkeChristen geheel niet past. Bij sommigen vloeit dezedwaling voort uit de ongodistische beginselen vande Deïsten, waarmee zij bewust of onbewustbesmet zijn. Bij anderen is het een vrucht van degrootsheid, losheid en ongebondenheid van hetleven, waarvan zij vrezen dat die door de droefheidover de zonden gestoord mocht worden. Er zijnook enige burgerlijke zedige mensen, die, omdat zevan een levendig Christendom afkerig zijn, dezemisvatting vasthouden, opdat ze des te geruster opde zorgeloze weg van eigen gerechtigheid mogenwandelen. Gelijk deze mensen zichzelf doorgenoemde dwaling tegen alle droefheid proberente verharden, zo proberen ze ook hun naastendaartegen te waarschuwen, of daarvan af tebrengen. Dan beschimpen of bekijven ze detreurigheid, het wenen en het klagen over zondenals een verachtelijke laagheid van geest, als eenuitwerking van de zwarte gal, of als eenfijmelachtige geveinsdheid. Dan raden zijbedroefde zielen aan om zich in die treurigheid niettoe te geven, maar om het door zondigevermakelijkheden te verdrijven. Dan beleggen zijijdele bijeenkomsten, of zij gebieden hen, waaroverzij gesteld zijn, daarheen te gaan, opdat ze hundroefheid daar verliezen mogen. Er zijn er ook diezeer verstandig en Christelijk menen te handelen,wanneer zij door het aanraden van enige dodeuiterlijke betrachtingen, van lezen, bidden en eeneerbaar leven, of door het opdringen van eenongegrond dood geloof en hoop, treurige zielen vanhun droefheid proberen af te trekken. Maar zijallen, die van de ware droefheid zo laag denken enspreken, maken daardoor hun eigen laagheid vangeest zeer duidelijk openbaar. Want het is buitenalle tegenspraak een recht lage geest, die zichzodanig heeft laten verkrachten, dat hij deallereerste en algemene beginselen van demenselijke rede niet langer kan vatten of redelijkgebruiken. Het moet een onedel gemoed zijn, dat

Aanmerkingen over Lukas 22:62 227

zich door de onedelste redeneringen enbegeerlijkheden zodanig heeft laten overwinnen,dat het in het hoogste kwaad geen kwaad kanzien. Hoe zwak is die geest, die zich zogemakkelijk heeft laten overmannen, dat hij demenselijkheid zelf verloren heeft, en het als eenonedele laaggeestigheid aanziet! Want wie twijfeltof het behoort tot de redelijke menselijke natuur,dat men het kwade van het goede kanonderscheiden, dat het gemoed overeenkomstig deaard van de zaken werkzaam is, dat het van zijneigen verderf een afkeer heeft, en dat men zichnaar buiten als zodanig gedraagt als het gemoedvan binnen gesteld is. Al deze eigenschappen vande menselijke natuur proberen zij te vernietigen,die het wenen over de zonde, het allergrootstekwaad, als een laagheid van geest, uit hetmensdom proberen weg te nemen. Gewis, ik kanniet begrijpen dat een mens tot groter zwakheid enlaagheid van geest kan komen, dan wanneer hijzich verbeeldt dat hij een stuk hout in de hand vaneen blind noodlot is, en daarom als een stokongevoelig moet zijn; of wanneer iemand demenselijkheid en het Christendom belijdt, en tochdie Stoïsche en Deïstische dwaling aangaande deware droefheid daarmee wil verenigen. Immers,elke Christen diende te weten, te geloven, tebelijden en te bevinden, dat de ware droefheidover de zonden een wezenlijk stuk van de bekeringis, zonder welke geen zondaar de zaligheid kanverwachten. Zij dan, die de ware droefheid, hetwenen en klagen over zonden, bespotten,veroordelen en tegengaan, gedragen zich alsvolslagen vijanden van de menselijkheid, hetChristendom en de waarachtige bekering. Mengeeft voor dat oprechte Christenen over hungelukkige staat, dankbaar, vrolijk en gemoedigdmoeten zijn. Ik stem dat volkomen toe. Wij zullendit over een volgende stof, gelieft het God, nadertonen. Maar het is ook waar dat de Christelijkeblijdschap met een evangelische droefheid nietalleen bestaanbaar is, maar ook in mindere ofmeerdere mate vergezelschapt gaat. Want hoemeer iemand zich in God verblijdt, zoveel te meerzal hij ook bedroefd worden over zijn zonden,waardoor hij zijn genadige Bondsgod beledigt. Enhoe droeviger iemand over zijn zonden is, zoveel temeer zal hij zich over de genade die aan zo’nzondaar bewezen is, ook verheugen. Paulus voegtdit samen: als droevig zijnde, doch altijd blijde,2 Kor. 6:10. En Petrus was buiten alle tegenspraakeen oprechte Christen. Toch weende hij bitterlijkover zijn zonden. Misschien denkt iemand: “Petrus

had bijzondere redenen om te wenen, omdat hij zobuitengewoon zwaar gezondigd had; waarvan menechter geen besluit maken kan op alle Christenendie onberispelijk leven”. Hoe schoon deze uitvluchtook mag schijnen; hij is toch zeer gemakkelijk teweerleggen. Want het blijkt tenminste uit hetvoorbeeld van Petrus, dat Christenen over hunzonden bedroefd zijn en wenen. Vereisenbuitengewoon zware zonden een buitengewoonzware droefheid, dan zullen toch gewone zondeneen gewone droefheid vorderen. Omdat nu deallergrootste Christenen, die in de wereldonberispelijk wandelen, in deze onvolkomenheidnog gedurig onder hun allerbeste verrichtingenzondigen, dan volgt immers dat zij ook verbondenzijn om gedurig over hun zonden bedroefd te zijn.Stemt men toe dat Petrus, die zo zwaar gezondigdhad, met recht bitterlijk weende, dan zal men nietkunnen ontkennen dat zij, die nog veel zwaarderdan Petrus zondigen, ook billijk daarover zwaarderdan Petrus wenen moeten. Hieruit volgt nuontegenzeglijk dat zij, die zozeer tegen deChristelijke droefheid gekant zijn, de gewichtigsteredenen hebben om nog zwaarder dan Petrus tewenen; omdat zij gedurig onbegrijpelijk veelzwaarder zondigen dan Petrus gedaan heeft in dezaal van Kajafas. Want Petrus zei alleen in diezware verzoeking, ik ken die Mens niet, Die hijvoor en na die verzoeking in een oprecht geloof enliefde vrijmoedig voor God en mensen beleed.Maar zij zeggen gedurig, met sprekende daden,ook in hun grootste zedigheid, die zij zonderChristus als hun gerechtigheid betrachten: ik kendie Mens niet, en zij schamen zich om Hem en Zijngerechtigheid te belijden, of met enige mensendaarvan naar het leven te spreken. Petrus kendeHem toch in waarheid; hoewel hij door vreesverbijsterd, zei, ik ken Hem niet. Maar zij sprekende waarheid, wanneer ze zeggen: ik ken Hem niet;en ze veinzen wanneer ze door een huichelachtigebekentenis van de lippen zeggen: ik ken Hem.Petrus verloochende Hem uit zwakheid, maar zijdoen het uit ongeloof en afkerigheid. Petrusherriep het binnenkort, en kwam openlijk des teonversaagder voor Hem uit. Maar zij volharden inhun verloochening van Christus, zonder bekering.Wat dunkt u? Is dan de zonde van deze lieden nietonbegrijpelijk zwaarder dan die van Petrus? Enmoesten deze dan niet veel zwaarder dan Petruswenen, als ze zich overeenkomstig hun toestandgedragen wilden? (2) Anderen stemmen het weltoe, dat men over zonden treuren moet. Maarzijzelf hebben die droefheid naar God nog nooit

Aanmerkingen over Lukas 22:62228

ondervonden. Deze mogen dan ook verzekerd zijndat zij nog onbekeerd, en onder de heersendemacht van de geestelijke dood gevangen liggen.(3) Sommigen verbeelden zich dat zij de waredroefheid ondervinden. Ze eigenen zich de belofte:zalig zijn die treuren, want zij zullen vertroostworden, onbedachtzaam toe. Maar wanneer menhun droefheid wat nader onderzoekt, dan blijft hetal gauw dat het de rechte treurigheid niet is. Het ismaar een redeloze droefgeestigheid, een gemaaktklagen, een droefheid naar de wereld, of eenknechtelijke schrik, welke soorten van droefheidboven nader beschreven zijn. En wanneer zij hundroefheid vergeleken met de eigenschappen vande ware droefheid, boven, blz. 225 aangewezen,dan zou hun eigen geweten hen aanzeggen datgeen één ervan in hun treurigheid te vinden was.Ze doen zichzelf dan het grootste onrecht aan,wanneer ze zich voor waarachtig bekeerdehouden, en zich met de belofte van vertroosting,aan de ware treurigen gedaan, zonder grondvertroosten willen.

V. Gelijk de donkerste van Gods echtekinderen alle wezenlijke stukken van eenwaarachtige bekering uit eigen ervaring kennen, zokunnen ze ook de droefheid naar God, wanneer zemaar bedaard bij zichzelf stilstaan, in zich gewaarworden. Het is wel waar dat sommigen, die op eenzinnelijk gevoel al te zeer gezet zijn, en het wezenvan de droefheid in een lichamelijke beroeringstellen, vaak twijfelen of ze wel ooit een rechtgebroken hart, en een levendige droefheid naarGod ondervonden hebben, omdat zij van zo’nbenauwdheid en beroering, als ze in anderenmenen te ontmoeten, zelf weinig weten. Maarwanneer dezen hun vooroordelen, voor anderen entegen zichzelf, konden afleggen -; wanneer zij watvan het wezen van de droefheid, boven, blz. 226,en de daar aangehaalde plaatsen gezegd is, in eenbedaarde overweging namen -; en als ze hun zieldaarmee vergeleken, dan zouden ze door dewaarheid gedrongen worden, om God de eer tegeven, en dankbaar te erkennen dat eenonafhankelijke erbarming ook hun stenen hart ineen vlezen verandert had. Want nadat God in hunhart geschenen, en hen de verlichting van dekennis van Zijn heerlijkheid, in het aangezicht vanChristus geschonken heeft, waardoor hun ziel inliefde tot God en Zijn dienst gekeerd werd, wordenze bij zoveel zonden en slechtheden in hungemoed, gedachten, begeerten, woorden en allewerken bepaald, dat zij een groot stuk papier enmeer tijd dan zij misschien denken, nodig zouden

hebben, als ze ordentelijk zouden opschrijvenwelke zonden en ellenden zij in genoemde dingensinds hun verandering al hebben moetenopmerken. Ze vinden in hun zonden zoveelwalglijkheid, schandelijkheid en schadelijkheid, datzij de eigenlijke erkentenis die zij in hun gemoeddaarvan hebben, onder geen woorden brengenkunnen die het volmaakt uitdrukken. Horen zij eenredenaar, die de kunst verstaat om de zaken onderde levendigste denkbeelden te brengen, en met denadrukkelijkste woorden, naar de volmaaktsteregels van de welsprekendheid, uit te drukken, vande walglijkheid van de natuur en van de zondespreken, dan denken ze: “ach! ik ellendige ben nogwalgelijker en schandelijker dan hij gezegd heeft”.En dit is de eigenlijke reden waarom zij gelovendat geen mens op aarde zo walgelijk is als zijzichzelf bevinden. Want omdat zij van het hart vaneen ander niet anders dan door woorden en dadenkennis kunnen hebben, en omdat geen daad,gebaar of woord in staat is de levendigeerkentenis, die zij van de walglijkheid van hunnatuur en zonden hebben, volmaakt uit te drukken;en omdat zij het dus van anderen nooit zodanigkunnen horen, als zij het zelf bevinden, daaromkomen velen op die gedachten, en geloven het alseen volstrekte waarheid, dat geen mens op aardeaan zo’n walgelijke natuur, gedachten, woorden enwerken, als zij bevinden, onderhevig is. Zegevoelen zo’n afkeer van hun zonde, dat hetvermakelijkste leven omwille van de zonden henwel eens tot een last kan worden. En wanneersommigen maar zeker wisten, dat hun dood eeneinde aan hun zonde zou maken, dan zouden ze erniet veel tegen hebben dat het vermakelijkste levenmet een akelige dood verwisseld werd. Ze hebbenzoveel tegen de zonde die in hen woont, dat zij zichniet alleen zelf tot een last zijn, maar ook vaakwelmenend denken dat de gehele aarde onder hen,als een ondraaglijke last, zuchten mag. Zegevoelen een innig berouw dat zij zo slecht zijn.Gewis, men moet van hen, die zo zijn, denken datzij bitter bedroefd van ziel zijn. Hoewel zij wegensde gesteldheid van hun lichaam geen tranenkunnen storten. Maar de meeste van hen, diewegens gebrek aan gevoelige aandoeningen hundroefheid verdenken, openbaren hun treurigegemoedsgestalte ook naar buiten. Men kan debenauwde gesteldheid van het gemoed uit hundroevig gelaat dikwijls duidelijk genoeg lezen. Hunoog kan wel eens tot God druipen, zelfs omdat zijnaar hun gedachten niet droevig genoeg zijn. Enhun droevige klachten voor God en mensen zijn

Aanmerkingen over Lukas 22:62 229

levendige getuigen van de treurigheid van hunharten.

III. DE WERKENDE OORZAAK die Petrus totinkeer bracht, en onder een bitter geween naarbuiten deed gaan, was dat de Heere HEM

AANZAG./. Petrus had tevoren al geprobeerd om weg te

gaan. Maar de voorpoort van de zaal en het hartvan Petrus bleven onder die pogingen gesloten.Maar toen Christus aan die baldadige knechtenwas overgegeven, en toen de ogen, handen enmoedwil van die boosdoeners op de Heiland vielen,toen zag de Heere Petrus genadig en krachtdadigaan, en toen kwam Petrus tot inkeer, de deurkwam open, en Petrus weende bitterlijk.

//. Men ziet hier dan dat zij, die zichzelf zonderde Heere proberen te redden, te bekeren, en hunhart te verbreken, vergeefse arbeid doen. Wenstiemand grondig bekeerd, over zijn zondenbedroefd, en uit gevaren gered te worden, laat diezoeken, hoe eerder hoe liever, zijn eigen onmacht

en onwaardigheid te erkennen, het bij zichzelf opte geven, en tot de Heere de toevlucht te nemen,dat Die op de grond van Zijn voldoening, hemgenadig en krachtig mag aanzien.

IV. Lukas heeft deze geschiedenisaangetekend, OPDAT MEN VAN JEZUS’MESSIASSCHAP VERZEKERD IS, en opdat eenellendige zondaar BIJ DEZE JEZUS ZIJN ZALIGING

GELOVIG ZOEKT./. Want hij die zijn ellendige, trouweloze en

zwakke Petrus zo genadig herstelde, moet zekerde Messias zijn. En de allerellendigste behoeftgeen zwarigheid te maken om tot Hem te komen.Zie boven, blz. 215.

//. Die dan van deze geschiedenis het rechtegebruik wil maken, dient ook daaruit te leren datJezus machtig en gewillig is hem, hoe ellendig hijook mag zijn, te zaligen. Hij moet tot Hem komen,zich aan Hem aanbieden, en de zaliging van Hemverwachten.

Aanmerkingen over Titus 3:8230

8. Aanmerkingen over Titus 3:8

Dit is een getrouw woord, en deze dingen wil ik, dat gij ernstelijk bevestigt, opdatdegenen, die aan God geloven, zorg dragen, om goede werken voor te staan; dezedingen zijn het, die goed en nuttig zijn den mensen.

§1. De gemeenten op het eiland Kreta warenaan vele inwendige en uitwendigeverzoekingen, tot schadelijke en schandelijkedwalingen in leer en leven blootgesteld. (1)Want vooreerst was die landaard, behalve deverdorvenheden die zij met alle mensengemeenschappelijk hebben, nog aan bijzonderelasteren die hen boven anderen eigen waren, naarde uitspraak van hun eigen dichter, door Paulustoegestemd, onderhevig. Hoofdst. 1:12. Dezeheersten niet alleen in de onbekeerden van dateiland, maar zij hadden ook verschillendeoverblijfsels in het vlees van de waarachtigbekeerden nagelaten, waardoor die in allerleiinwendige verzoekingen raakten. (2) Dieinwendige verzoekingen werden ten andere sterkverzwaard door vele uitwendige, die denaamchristenen en valse apostelen henveroorzaakten. Want deze verleidende mensenspanden al hun krachten in om de gemeenten vande ware godzaligheid en de Christelijke vrijheid, totijdele beuzelingen, en een gruwelijkeongebondenheid die de heerschappij veracht en desnoodste zonden geoorloofd rekent, onder eenschone schijn, ongelukkig te vervoeren. Ziehoofdst. 1:10,11,14,15,16; 3:1,2; vergelijk Judas:4,8,9,10.

§2. Paulus had zijn Titus op Kreta gelaten (1) enbevolen hoe hij zich gedragen moest, q om degemeenten deels in hun dierbaar geloof teversterken en verder op te bouwen, qq en deelstegen genoemde inwendige en uitwendigeverzoekingen te waarschuwen en te besturen. (2)Wat hij hem dienaangaande tevoren mondelinggeboden had, beveelt hij hem nu schriftelijk;opdat hij des te meer ingang bij de gemeentenmocht vinden.

§3. Volgens die meermalen gegeven last, moestdan Titus tot opbouwing en bescherming van degemeenten,

A. zijn eerste zorg laten gaan, dat er van stadtot stad bekwame en getrouwe ouderlingengesteld werden, om over de kudden van de Heeretegen de dreigende gevaren gedurig te waken,hoofdst. 1.

B. Daarna diende hij de gezonde leer derwaarheid, die naar de godzaligheid is, en dielijnrecht tegenover de bovengenoemde dwalingenstond, ernstig in te planten en een ieder tevermanen hoe men zich in zijn betrekking in dehuiselijke staat, in de burgerschap, en degodsdienst houden moet.

A. In de huiselijke staat moest hij een iedervermanen om zich in zijn betrekking Christelijk tegedragen, en zich zorgvuldig te wachten voor aldie lasteren, die zij in hun onbekeerde landgenotenbemerkten. Hoofdst. 2.

B. In de burgerlijke staat moest elkeChristen uit aanmerking van de ontvangen genade,zich jegens zijn overheid en medeburgersonderdanig en zachtmoedig bewijzen. Hoofdst.3:1-7.

C. Ten aanzien van de godsdienst in hetalgemeen aangemerkt, moest Titus de gemeentenbetogelijk onderwijzen, waarin de voornaamstehoofdzaak ervan gelegen is, en wat deschadelijkste hinderpalen waren, die er het meestnadeling voor konden zijn.

!. De hoofdzaak waarop het in degodsdienst voornamelijk aankomt, is hetzorgvuldig voorstaan van goede werken, vs. 8.

". De hinderpalen die de godsdienst degrootste schade doen, zijn voornamelijk onnuttebespiegelingen, twistvragen en ketterse mensen,vs. 9-12.

§4. De woorden dan, die wij een weinig naderwensen te overwegen, behelzen (1) een ernstigeaanprijzing van de voornaamste hoofdzaak vande gehele godsdienst, die hierin bestaat dat allegelovigen een evangelische zorg moeten dragenom goede werken voor te staan, omdat die goeden nuttig voor de mensen zijn; (2) door de apostelvoorgesteld als een veilig middel q om in de waregodzaligheid toe te nemen qq en voor schadelijkeafdwalingen in leer en leven bewaard te worden.

§5. In deze allergewichtigste stof ontmoet mentwee hoofdstukken. (1) Eerst een ernstigeaanprijzing, (2) en dan een heldere beschrijvingvan de voornaamste hoofdzaak, waarop het in degehele godsdienst aankomt.

Aanmerkingen over Titus 3:8 231

§6. Het schijnt dat ook al in Paulus’ tijden, zoalsin onze dagen, een grote donkerheid enongezindheid omtrent evangelische goede werkenonder allerlei soorten van mensen plaats heeftgehad. Want de hoogwijze apostel oordeelt hetnodig dat hij, als hij van deze dingen wil spreken,een ernstige AANPRIJZING voorag liet gaan. Hijleidt het af uit twee beginselen. (1) Eerst uit denatuur van de waarheid; (2) daarna uit zijnernstige wil, dat Titus het met alle ernstbevestigde.

§7. De eerste reden van aanprijzing, aan denatuur van de waarheid ontleend, luidt zo: DIT IS

EEN GETROUW WOORD.§8. De apostel noemt de zaak die hij hier

aanprijst λογος (logos), EEN WOORD.Een woord betekent eigenlijk zekere tekens,

door een redelijk wezen samengevoegd, omdaardoor enige zaak of waarheid aan anderenbekend te maken.

Hier betekent het de waarheid zelf, doorgepaste, waarachtige en verstaanbare woordenuitgedrukt.

Het schijnt ook met de stijl van Paulus en met hetoogwit van deze brief het meest overeen tekomen, dat men er hier door verstaat, niet dewaarheid waarvan hij zo even tevoren gesprokenhad, maar die waarvan hij zo direct melding zoumaken. Het is die waarheid, dat zij die aan Godgeloven, zorg moeten dragen om goede werkenvoor te staan; en dat het deze dingen zijn, diegoed en nuttig zijn den mensen.1

1 Sommigen brengen dit woord tot het voorgaande,waarvan de apostel in vs. 3-7 gesproken had. En danzou de betekenis zijn: die waarheid van onzeellendigheid, en van de heerlijke verlossing daaruit,door de zaligmakende genade, is een getrouw woord,en ik wil dat u die ernstig bevestigt, opdat zij die aanGod geloven, daardoor mogen bekwaam gemaakt,opgewekt en bestuurd worden, om evangelische goedewerken voor te staan.

Andere passen het rechtstreeks op het volgende toe.En dan zou de apostel willen zeggen: die waarheid, datzij die aan God geloven, zorg moeten dragen om goedewerken voor te staan, enz., is een getrouw woord, endeze dingen wil ik dat gij ernstig bevestigt.

Hoewel de eerste opvatting zeer zinrijk en stichtelijkis, toch schijnt de laatste hier door Paulus bedoeld tezijn. Want (1) de spreekwijze, dit is een getrouw woord,ziet in Paulus’ schriften doorgaans op het volgende. 1Tim. 1:15; 3:1. (2) Het voornaam oogmerk dat de apostelin deze brief bedoelt, is de verdediging van de goedewerken, tegen hen die Gods genade tot goddeloosheidmisbruiken wilden. Het was dan zeer gepast teherinneren, dat het voorstaan van goede werken een

Deze waarheid werd hier zeer gepast onder debenaming van een woord voorgesteld. Want (1)het bestaat in denkbeelden die met de natuur vande zaak volstrekt overeenkomen, inonveranderlijke redenen gegrond zijn, en op deallerredelijkste wijze onverbrekelijk samenhangen.Het is een woord van waarheid en van eengezond verstand, Hand. 26:25. (2) Het is metverstaanbare woorden in Gods Woord, dat onzeonfeilbare regel is, op onnoemelijke plaatsenuitgedrukt. Men zie maar, om enige te noemen,Gen. 17:1; Ps. 2:11; Ps. 50:23; Pred. 12:13; Jes.1:16,17; Mich. 6:8; Matth. 5:16; 7:21, enz. (3) Hetis eindelijk een woord dat men op alle plaatsen, totalle mensen, openlijk en vrijmoedig maguitspreken en navertellen, zoals de apostel zijnTitus direct herinnert.

§9. Men mag het met volkomen vrijmoedigheidverkondigen, omdat de apostel het als eenGETROUW woord aanprijst.

Πιστος (pistos), getrouw, beduidt iets datzeker, geloofwaardig en bestendig is.

Al deze eigenschappen zijn ook aan dat woord,dat de apostel hier aanprijst, in de volkomenstenadruk eigen.

Het is een woord van een volstrekt zekerewaarheid. Want (1) het is de inhoud van hetprofetische woord, dat zeer vast en zeker is,zoals boven reeds is aangemerkt. (2) Het steunt oponveranderlijke gronden, waarmee het zo vastverbonden is, dat men het er onmogelijk van kanafscheiden. q Het vloeit onmiddellijk enonafscheidelijk uit de natuur van God, van demens, en van de gehele zaligmakende genade. qqHet wordt bevestigd door de ondervinding vaneen ieder, die God een oprechte deelgenoot van dezaligmakende genade gemaakt heeft. Want zogauw een levend geloof in iemands hart wordtingeschapen, bevindt hij ook een krachtigeverplichting van een innigste gezindheid, om goedewerken als zijn zaligheid voor te staan.

Is het zeker, dan moet het ook geloofwaardigzijn. Het is een woord dat door zijn zekerheid,voortreffelijkheid en uitnemende nuttigheid, hetgehele gemoed tot een levendige

getrouw woord is, en dingen die Titus ernstig moestbevestigen. (3) Het woordje Ë<" (hina), door opdatovergezet, geeft hier niet te kennen dat het voorstaanvan de goede werken hier voorkomt als het doeleindevan die dingen, die Titus ernstig bevestigen moest,maar dat het de zaak zelf is, waarvan hier gesprokenwordt. Deze betekenis moet dit woordje in Joh. 17:3buiten alle tegenspraak hebben.

Aanmerkingen over Titus 3:8232

geloofstoestemming en omhelzing moetoverhalen en aan zich vast verbinden. Want dezekerheid van dit woord is zo grondig, naakt enopenbaar, dat een ieder die het maar bedaardbeschouwt, zijn toestemming daaraan moet geven.De dierbaarheid en uitgebreide nuttigheid ervan,schijnt ook uit de natuur van de zaak, uit GodsWoord, en de ondervinding, zo helder en krachtigdoor, dat een oprecht gemoed het als een woordder zaligheid volvaardig moet omhelzen.

Uit het gezegde volgt nu ook vanzelf, dat hetbestendig moet zijn. (1) Het is en blijft altijd, inwelke gevallen men ook mag zijn, datzelfdezekere, geloofwaardige, zalige woord. Hoelevendig en opgewekt een Christen zijn mag, dan ishet toch voor hem een gepast, zeker engeloofwaardig woord, dat hij zorg moet dragen omgoede werken voor te staan. Bevindt hij zichintegendeel in de dikste duisternis, verzoeking enzwakheid, dan blijft het ook voor hem, in dietoestand, een zeker, geloofwaardig en verplichtendwoord, dat hij zorg moet dragen om goede werkenvoor te staan. (2) Het is altijd hetzelfde woord, nietalleen in een afgetrokken stelling, maar ook in deoefening en uitkomst. Een ieder die het doet,ondervindt ook dat het goed en nuttig is voor demensen; zoals de stellige waarheid geleerd had.Ps. 19:12.

§10. Hoewel het volstrekt zeker is dat dit woordalle genoemde eigenschappen bezit, toch zij ervelen die wegens onoplettendheid, blindheid enafkerigheid van hun eigen zaligheid, het nietduidelijk inzien, grondig geloven, of ernstigbetrachten. Hierom was het dan nodig dat Titusdeze dingen duidelijk verklaarde en betogelijkinscherpte, zoals de apostel erbij voegt: EN DEZE

DINGEN WIL IK DAT GIJ ERNSTIG BEVESTIGT.§11. De zaken dan, waarop Titus zich in zijn

dienst het meest moest richten om ze aan tedringen, noemde de apostel DEZE DINGEN,ταυτα (tauta).

Het zijn diezelfde dingen, die hij zoëven, onderde benaming van een getrouw woord hadvoorgesteld.

De apostel, die verder van deze zaken spreekt,wil dat Titus zijn aandacht er gestadig opgevestigd zou houden. Daarom gebruikt hij datnadrukkelijke woordje ταυτα (tauta), DEZE

VOORNAME, NAUWKEURIG AANGEWEZEN

dingen. Immers, (1) het zijn dingen die devoorname hoofdzaak van zaligheid engodzaligheid uitmaken. Want het wezen van onzezaligheid bestaat daarin, dat wij in de gemeenschap

met God staan, Hem kennen, beminnen engehoorzaam zijn. Ps. 19:12. Alle andere weldadenvan het genadeverbond zijn niets anders danmiddelen, die maar dienen om de mens tot debetrachting van goede werken, of degehoorzaamheid aan God, als tot het voornamehoofdeinde, terug te brengen. Dus heeft God onsuitverkoren, OPDAT wij zouden heilig enonberispelijk zijn voor Hem in de liefde, Ef.1:4. Christus heeft Zichzelf voor ons gegeven,OPDAT Hij ons zou verlossen van alleongerechtigheid, en Zichzelven een eigen volkzou reinigen, ijverig in goede werken, Tit. 2:14.Want wij zijn Zijn maaksel, geschapen inChristus Jezus TOT goede werken, Ef. 2:10. Enbij de Heere is vergeving, OPDAT Hij gevreesdwordt, Ps. 130:4. (2) Het zijn nauwkeurigbepaalde dingen die Titus moest aandringen, metuitsluiting van andere, die er geen betrekking ophadden. Hij moest deze dingen ernstig bevestigen,maar andere onnutte ijdele dingen, als dwazevragen, geslachtsrekeningen, twistingen enstrijdingen over de wet, in vs. 9 uitdrukkelijkgenoemd, weerstaan. (3) De apostel zegt: dezedingen; alsof hij gevreesd had dat Titus zijnaandacht er niet sterk genoeg op gevestigd had, ofdat hij misschien daaromtrent enige veranderingmocht toelaten.

§12. Zo gewichtig deze dingen waren, zo ijverigmoest Titus dan zijn om aan de verdorvenheid indeze dingen geen haarbreed toe te geven, maarom ze ERNSTIG TE BEVESTIGEN.

Het woord διαβεβαιουσθαι (diabebaiousthai),ernstig bevestigen, beduidt eigenlijk een zaak opvaste voeten en gronden, zodanig door en doorvast te maken, dat het altijd bestendig enonbeweeglijk blijft staan.

Hier betekent het een gegronde betoging van datgetrouwe woord, dat zij, die aan God geloven, zorgmoeten dragen om goede werken voor te staan,waardoor deze waarheid in het gemoed van demensen op onbeweeglijke gronden zodanig wordtvastgemaakt, dat het daar bestendig vast staat,gekend, geloofd, en gedaan wordt. Het is hierhetzelfde als het woord in iemand te planten,Jak. 1:21.

Deze eigenschap is dubbel waard dat wij het eenweinig nader ontleden.

De plaats dan waar Titus deze dingen vastmoest maken, en de akker waar hij dit woordplanten moest, was de redelijke ziel van elklidmaat van de gemeente op Kreta. Hij moest zichniet vergenoegen met deze woorden in de lucht

Aanmerkingen over Titus 3:8 233

maar heen te zeggen, maar hij moest ze in degemoederen, in het verstand en de wil van demensen, grondig proberen te bevestigen.

Zou dit nu op de rechte wijze gebeuren, dandiende hij zijn eerste zorg te laten gaan, om dezedingen de mensen door een duidelijke enonderscheiden verklaring in het verstand tebrengen. Want het is volstrekt onmogelijk dat eenredelijk mens van een zaak volkomen overreed is,als hij het niet eerst duidelijk en onderscheidenbegrijpt. Ik wil niet zeggen, dat hij de manier, hoede zaak is, moet vatten. Maar die stukken, die hijdaarvan gelooft, moet hij eerst kennen als hij zegeloven zal.

Het was niet genoeg dat Titus deze dingen dooreen duidelijke verklaring in het verstand bracht,maar hij moest ze daar zo duidelijk, levendig enkrachtig proberen voor te stellen, dat ze ook doorhet verstand, in de wil en alle vermogens van zielen lichaam drongen. De redelijke wil moest zeomhelzen. De gedachten, woorden en werkenmoesten daardoor geregeld worden. Degemeenten moesten de waarheid betrachten inliefde.

Na, of onder zo’n duidelijke verklaring, moest hijde zekerheid, nuttigheid en noodzakelijkheid van dewaarheid op onwrikbare gronden vast makenen betogen. (1) Hier diende hij dan eerst zekeregronden en beginselen, die zo helder en vast zijndat geen verstandig mens ze ontkennen kan,duidelijk aan te wijzen. (2) Dan moest hij bij destukken onderscheiden aantonen, dat de waarheidmet die gronden zo noodzakelijk verenigd is, datiedereen die deze waarheid ontkennen wil, ook degelegde gronden loochenen moet. (3) Het wasverder nodig dat hij de zwarigheden entegenwerpingen, die het vlees, het ongeloof, en denaamchristenen daartegen inbrachten, grondig enonderscheiden oploste, en de tegensprekers demond stopte. Hoofdst. 1:9. (4) Dit alles moest totdat einde gebeuren, opdat de waarheid in degemoederen van de gemeenten onbeweeglijkvast mocht blijven.

Deze dingen waren van zo’n groot gewicht, dathij ze niet terloops en oppervlakkig, maar met alleernst, door en door bevestigen moest, zoals hetgrondwoord διαβεβαιουσθαι (diabebaiousthai)te kennen geeft. (1) Hij moest zich nietvergenoegen met een algemeen voorstel enoppervlakkig bewijs van de waarheid. Maar hijmoest in de waarheid indringen, het ontleden, enelk wezenlijk stuk betogen, opdat het zo door endoor bevestigd werd. (2) Hij moest die gronden

waarop de waarheid steunde, zodanig voordragen,verklaren, ophelderen en aandringen, dat het doorhet gehele gemoed doordrong. Hij moest datgetrouwe woord op zo’n wijze inplanten, dat dewortels ervan zich door de gehele ziel door en doorverspreidden. (3) Ook diende hij deze dingen meternst door te zetten. Dit gebeurt niet door eenonbezonnen drift of geroep, maar metvriendelijkheid, bescheidenheid en lankmoedigheid,door een GEZONDE LEER, hoofdst. 1:9. Deonvatbaarheid van de mensen, hun vooroordelen,ongezindheid, verdrietigheid, moedeloosheid,slechte bejegeningen, tegenwerpingen en kwadegevolgtrekkingen, moesten hem in het bevestigenvan deze dingen niet verhinderen, verdrietig ofmoedeloos maken om het op te geven. Maar hijwas verplicht om door al die zwarigheden door tedringen, alle moeilijkheden, kwade verdenkingen,naspraken en bejegeningen lankmoedig teverdragen, en het bevestigen van deze dingen doorte zetten.

Dit ernstig bevestigen van de waarheid in degemoederen van de mensen, merkt Paulus hieraan als het werk van Titus. Hij zegt: ik wil dat gijdeze dingen bevestigt. Maar hoe moet men ditverstaan? Kon dan Titus de waarheid in het hartbrengen, en het daar vast maken? Is dit niet hetwerk van de Heilige Geest? Die moet immers hetgeloof van de waarheid in het hart werken. Hoekan dat werk dan aan Titus bevolen worden? (1)Sommigen zullen hier misschien denken dat Titus’werk alleen bestond in iets dat buiten de mensenbleef. Ze verbeelden zich wellicht, dat Titus zichvergenoegen moest wanneer hij de woorden vande waarheid buiten de mensen, in de lucht haduitgesproken, alsof hij met de bewerking van hunhart niets te doen had. Als iemand de zaak zobegreep, die zou zich gewis van de dienst van deleraren zeer verwarde, slechte en schadelijkebegrippen maken. Want het moet voorzeker eentrouweloze huurling zijn, die zich vergenoegen kondat hij de woorden in de lucht had uitgesproken,zonder een ernstige poging om de gemoederen vande mensen door de waarheid te raken en tebewerken. Rechtgeaarde dienaars van hetEvangelie houden niet de lucht, maar degemoederen van de mensen voor de akker,waarin zij niet door loutere klanken, maar doorkrachtige waarheden moeten werken. Zo begreepPaulus het, wanneer hij zegt: wij zijn Godsmedearbeiders; Gods akkerwerk, Godsgebouw zijt gij, 1 Kor. 3:9; en, mijn kinderkens,die ik wederom arbeide te baren, totdat

Aanmerkingen over Titus 3:8234

Christus een gestalte in u krijge, Gal. 4:19. Menmocht denken: hoe kan een mens in het hart vaneen ander werken? En hoe kan men dan dewerken van de mensen en van de Heilige Geest uitelkaar houden, zonder de mens teveel, en deHeilige Geest te weinig toe te schrijven? Het eenen ander kan zeer gevoeglijk gebeuren, wanneermen de zaak op de volgende manier beschouwt.(2) De waarheid moet niet in de lucht, en ook nietop papier, maar in de zielen van de mensenbevestigd worden. Hiertoe worden twee zakenvereist. De eerste is dat de waarheid, zijn grondenen beweegredenen, door verstaanbare en gepastewoorden aan het verstand en de genegenhedenworden voorgesteld en redelijk aangedrongen. Deandere bestaat hierin, dat de ziel wordt verlicht enovergebogen om die voorgestelde waarheden metzijn gronden en beweegredenen geestelijk in tezien en te omhelzen. Het eerste was het werk vanTitus. Hij moest de waarheid aan de redelijkevermogens voorstellen, en zich door openbaringvan de waarheid aangenaam maken aan degewetens van de mensen. Hij moest de waarheiden zijn gronden zo helder en krachtig voordragen,dat ze gemakkelijk in het gemoed konden inglijden,en dat de samenhang tussen de waarheid en zijngronden helder ingezien en bestendig bewaardmocht worden. Dit was het einde dat hij met zijnleren, betogen, bevestigen en aandringen, bedoelenmoest. Hij moest de middelen schikken, dat ze opeen redelijke wijze bekwaam mochten zijn om datdoeleinde in redelijke zielen te bereiken, en devaste overtuiging tot een gevolg hebben. Maaromdat de zielen door de zonde geestelijk blind,onoplettend en afkerig waren, daarom werd bovenhet werk van Titus nog het andere, namelijk deverlichting en overbuiging van de zielen, vereist.En dit was niet het werk van Titus, maar van deHeilige Geest, Die door Zijn onmiddellijke werkingdat hemels licht en gezindheid in de harten schept.Hoewel nu deze beide werkingen, die Titus aanene kant, en de Heilige Geest aan de andere kantverrichtten, van elkaar onderscheiden waren,echter moesten zij samengaan, als een gemoed inde waarheid bevestigd zou zijn. Want de HeiligeGeest schept wel de hebbelijkheid van geestelijklicht en leven onmiddellijk in de ziel; maar dewaarheden en gronden daarvan wil Hij nietonmiddellijk openbaren, maar die laat Hij door deevangeliedienst op en redelijke wijze voordragenen inplanten. En hoewel de evangeliedienaars dewaarheden inplanten, echter kunnen zij de zielende hebbelijkheid van geestelijk licht en leven niet

meedelen. Want dit is altijd het onmiddellijke werkvan de Heilige Geest. Omdat nu het werk vanTitus tot de bevestiging van de waarheid in dezielen noodzakelijk was, en omdat het een geschiktmiddel was, waarvan de vastigheid ook eenzedelijk gevolg was, daarom kon de bevestigingvan de waarheid ook als een werk dat Titusverrichten moest gevoeglijk worden aangemerkt;hoewel de werking van de Heilige Geest daartoeook vereist werd. Want de stelling van het ene isgeen ontkenning of verkleining van het andere. Opdiezelfde wijze gebeurt dat de wederbaring, derechtvaardiging, de wegneming van de vuileklederen, en de vertroosting van de zielen, ook alseen werk van de dienaren wordt aangemerkt. Gal.4:19; Dan. 12:3; Zach. 3:4; Jes. 40:1. Zie ook deAanmerkingen over Zach. 3, §37, IV. Zo moestdan ook Titus zijn werk, dat hem te doen stond, inafhanging van de kracht van de Heere, met alleernst verrichten, onder aanhoudende smekingen enverwachtingen dat de Heilige Geest Zijn bijzonderwerk daaronder mocht uitvoeren. §13. Misschien kon iemand die van eengeestelijke handelwijze verwarde en vleselijkebegrippen heeft, bij zichzelf denken of zo’nbetooglijke bevestiging van de waarheid, zoalsbeschreven is, wel recht geestelijk en bevindelijkis. Wellicht maakt hij zichzelf wijs, en zou hetanderen ook graag willen wijsmaken, dat dezebetoogwijze al te letterlijk, redenerend, verstandig,dor en mager is, en dat integendeel enigealleenstaande uitdrukkingen, die bekwaam zijn omde zinnelijke aandoeningen te vervoeren, veelgeestelijker en bevindelijker geacht moetenworden. Ongerijmde en voor de gehelegodzaligheid bij uitstek nadelige begrippen! Wantzij zijn ingericht om de redelijkheid uit deChristenen, en al het geestelijk licht, geloof,vastigheid en kracht ut de godzaligheid, op bedektewijze weg te nemen. Het is daarom geen wonderdat de geestelijke Paulus, door de onfeilbare Geestgedreven, zich daarmee niet verenigen kan, maarduidelijk te kennen geeft dat hij van een andergevoelen en gezindheid is, wanneer hij zegt: IK WIL

dat gij deze dingen ernstig bevestigt, en door endoor op vaste voeten stelt.

Het grondwoord βουλοµαι (boelomai), ik wil,betekent hier, met rijp en welberaden overleg ietsbestendig te begeren en te gebieden.

De apostel openbaart ons dan daardoor zijnbinnenste gemoedsgestalte omtrent het ernstig,onderscheiden en betooglijk bevestigen vanmeergenoemde waarheid.

Aanmerkingen over Titus 3:8 235

Hij merkt deze betooglijke handelwijze aan alshet voornaamste, nuttigste en noodzakelijkstestuk van de evangeliedienst.

Dit was geen ongegrond vooroordeel, maar eenwelberaden gevoelen dat op onwrikbare grondensteunde. Want (1) de waarheid die Titusbevestigen moest, was van het allergrootstegewicht, zoals boven reeds gezien is, en in hetvervolg nog nader gezien zal worden. (2) Voor denoodzakelijkheid van die betogelijke bevestigingvan de waarheid, had hij ook de zekerstegronden. Want q vooreerst was het geheelnoodzakelijk dat Titus die waarheden inscherpte.Want de Heilige Geest wilde ze niet door eenonmiddellijke ingeving in het hart van deuitverkorenen openbaren, maar door de dienst vande evangeliedienaren laten voordragen, zoalsboven reeds is aangemerkt. qq Even zonoodzakelijk was het ook, dat hij die waarheid nietdoor enige afgebroken uitdrukkingen, maar dooreen duidelijk, verstandig en grondig betoog opvaste voeten stelde. Want de waarachtigegodzaligheid en het echte heil van Gods kinderenbestaat niet in losse, onbestendige enoppervlakkige beroeringen, waaronder het gemoedvoor de waarheid onvatbaar blijft. Maar tot eenechte godzaligheid wordt vereist dat men dewaarheid duidelijk en onderscheiden inziet; datmen van de zekerheid ervan op onwrikbaregronden verzekerd is; dat men het geloof van dewaarheid, onder alle duisternissen en bestrijdingenvan de vijanden, standvastig bewaart; dat debinnenste genegenheden door echte en zekerebeweegredenen tot een vrijwillige omhelzing vande waarheid worden overgehaald; en datgedachten, woorden en werken door de kracht vande waarheid geregeld worden. Dit zijn alles bijelkaar dingen, die men zonder zo’n betooglijkebevestiging onmogelijk verkrijgen kan. Want dedonkerste van Gods kinderen zijn redelijkeschepselen, die onmogelijk iets kunnen gelovenwaarvan zij geen kennis, en waarvoor zij geengronden hebben, en die ook niets kunnen beminnenof vrijwillig doen, dat zij niet begrijpen of geloven.De Heilige Geest is de hoogste redelijkheid zelf,van Wie de genadewerkingen met Zijn natuur endie van de mensen overeenkomen. Want wanneerHij de zielen van de uitverkorenen bewerkt, danschenkt Hij geestelijk licht in het verstand, en danhaalt Hij de wil door gegronde beweegredenen totde waarheid over. Als dan iemand de echtegodzaligheid in redelijke mensen, naar de redelijkewerkingen van de redelijke Geest, wenst te

bevorderen, dan moet hij het ernstig bevestigen,dat is, het duidelijk, onderscheiden, bij de stukkenverklaren; en de zekerheid en beminnelijkheid vande waarheid uit zekere gronden, door en doorbetogen, zoals boven breder is aangewezen. Wildeiemand zich verbeelden dat deze handelwijze al teletterlijk, redenerend, verstandig, dor en mager is,die zou daardoor duidelijk openbaar maken dat hijvan de eigenlijke natuur van het geloof, van degodzaligheid, en van de echte geestelijkheid zeeronkundig was; en dat hij, wanneer hij zo’nmisvatting aan anderen probeerde op te dringen,zich als een bestrijder van de godzaligheidaanstelde. Mocht iemand zich verbeelden dat demeeste uitverkorenen gelovige, eenvoudigemensen zijn, die een verstandige betoging van dewaarheid niet kunnen begrijpen, die zou daardoortonen dat hij zowel de natuur van de eenvoudigeals het wezen van een verstandige betoging nietbegreep. Want de allereenvoudigste is en blijft eenredelijk schepsel, waarachtig begiftigd met hetedele vermogen van de redelijkheid, dat hem vande redeloze dieren wezenlijk onderscheidt.Hierdoor is hij vatbaar om de samenhang tussende waarheid en zijn gronden duidelijk in te zien,wanneer ze hem maar duidelijk wordenvoorgesteld, en wanneer de Heilige Geest dieredelijke vermogens verlicht, en in de waarheidheiligt. Zo merkt Paulus de eenvoudigsten in degemeente te Korinthe aan, wanneer hij zegt: als totverstandigen spreek ik; oordeel hetgeen ik zeg. Hijzou gewis al te ver gaan, die de eenvoudigheid vande mensen als een redeloosheid van de dierenbeschouwde. Aan de andere kant moet men dooreen betoging van de waarheid niet verstaan, eendoor onbegrijpelijke kunstwoorden van dewijsgeren duister gemaakte, en naar de onnodigeregels van de wiskundigen gedwongen langdradigeredenering. Maar een recht betoog van dewaarheid bestaat in de volgende stukken. Menverklaart de waarheid die men betogen zal,duidelijk en onderscheiden, met woorden die eenieder die ze hoort, kan begrijpen. Men wijst devoornaamste gronden, die iedereen begrijpt entoestemt, aan, en men toont met begrijpelijkewoorden dat de waarheid daarmee onafscheidelijksamenhangt. Hoe verstandiger, dat is hoehelderder, dit gebeurt, zoveel te gemakkelijker zalde allereenvoudigste het ook kunnen begrijpen,wanneer hij maar aandachtig oplet. Als iemand zoeenvoudig was dat hij zo’n betoging niet konvatten, die zou ook geen redelijk mens, veel mindereen gelovige of godzalige Christen kunnen zijn.

Aanmerkingen over Titus 3:8236

Want wat is de redelijkheid toch anders, dan eenvermogen om de samenhang tussen de waarheiden zijn gronden in te zien, en om de ene waarheiduit de andere te besluiten? Die aan een eenvoudigedit vermogen ontzegt, die ontzegt hem ook deredelijkheid, en plaatst hem op de lijst van redelozedieren. Als de dienaars van het Evangelie zich opzo’n eenvoudige en verstandige betoging van dewaarheid meer richtten; en als de gemeenten denuttigheid van zo’n handelwijze duidelijker inzagen,dan zou men voorzeker helderder bespeuren hoeeenvoudigen ook voor verstandige betogingenvatbaar zijn. En het geloof, met de daaruitvloeiende vruchten van godzaligheid en troost, zouonder medewerking van de Geest van de Heere,vrij wat levendiger en bestendiger zijn. Immers, deapostel was uit zekere en welbegrepen grondenvan de nuttigheid en noodzakelijkheid van deeenvoudige betoging, voor elke Christen, hoeeenvoudig hij ook mocht zijn, ten volle verzekerd.

Hierom wilde, wenste en begeerde hij, met eenbrandend verlangen, dat zijn Titus zich met alleernst daarop zou toeleggen.

En omdat de grote Heere van de kerk onzePaulus een apostolische macht gegeven had,daarom wil en gebiedt hij het Titus, in de Naamvan Christus en van de Heilige Geest, door Wiensonfeilbare ingeving hij dit aan hem schreef.Wensten dan onverstandige en trage zielen datTitus minder verstandig of betooglijk handelde, danmoest hij zich dat niet aantrekken; maar gestadigdenken: Paulus en de Heilige Geest willen het, datik het met alle ernst bevestig.

§14. Maar waarom laat de apostel, wanneer hijde inscherping van goede werken bevelen wil, tochzo’n aanprijzing van goede werken, en de betogingdaarvan voorafgaan? Het gebeurt om tweeredenen. Deels om het belang van de zaak, endeels om de grote tegenstand die ertegengemaakt werd. (1) De zaak was van hetalleruiterste belang. Want een evangelischebetrachting van goede werken is een voornaamhoofdstuk van godzaligheid en zaligheid, waaropalle andere genadegoederen doelen, als op hunbelangrijkste doel, zoals reeds is aangemerkt, en inhet vervolg nader getoond zal worden. En eenverstandige betoging van deze waarheid is hetvoornaamste middel dat de Heilige Geestverordend heeft en gebruiken wil, om redelijkemensen tot betrachting van die zaligheid te leiden,en daarin bestendig te doen voortgaan. Hieruitvolgt dan dat deze dingen niet ernstig genoegbevolen of aangeprezen konden worden. (2) Zo

belangrijk de zaak is, zo groot is ook dietegenstand die het van allerlei mensen lijden moet.Want q de verdorven natuur van de mensen in hetalgemeen is voor geen stuk in de wereldonvatbaarder dan voor een rechte evangelischebetrachting van goede werken. Wanneer men hetdaartoe bewegen wil, dan zal het altijd proberenom, òf tot een wettische knechtelijk woelen, òf toteen soort van ongebondenheid, uit te slippen. Toteen wettische werkheiligheid laat de natuur zichnogal spoediger bewegen, maar een evangelischenauwkeurige godzaligheid schijnt het òf onnodig òfonmogelijk te zijn. qq De overgeblevenverdorvenheid in Gods kinderen zelf maakt hierallerlei uitvluchten. Dan wil het de evangelischegodzaligheid onder de hatelijke benamingen vanwettischheid, schadelijk plichtplegen, sterke benendie verbroken moeten worden, en dergelijke meer,veroordelen. Dan wil het neerslachtige zielenwijsmaken dat men het als een grond vanvergeving van de zonden, door eigen krachtenoefenen moet. De ernstige inscherping van degoede werken wil het menigmaal uitroepen als eenongeoorloofd wet en plicht prediken, of als eenbewijs dat de prediker de geestelijke armoede nietverstaat. Dan eens wil het de goede werkenaangedrongen hebben, zonder een evangelischeverkondiging van de gronden, waaruit de waregodzaligheid moet voortvloeien; omdat hetbevreesd is dat zoiets tot zorgeloosheid aanleidingzou geven. Eindelijk wil het een verstandigebevestiging van de waarheid vaak verdacht makenals een letterlijke, magere, dode handelwijze. qqqMaar de grootste tegenstand werd door denaamchristenen en de valse apostelen gemaakt.Hoe groter nu deze tegenkantingen waren, zoveelte ernstiger moest dan de apostel deze dingenaanprijzen; opdat zijn Titus door al die zwarighedenzonder vertraging of moedeloosheid heen mochtworstelen.

§15. Een ieder die deze aanprijzing, met zijngronden, bedaard heeft ingezien, zal buiten alletwijfel begerig zijn om die belangrijke hoofdzaakvan de godsdienst zelf, die door de verdorvenheiden de satan zozeer bestreden wordt, een weinignader en onderscheidener te beschouwen. Wie ditdan nauwkeurig wenst te doen, laat die zijnaandacht vestigen, (1) eerst op de Christelijkehoofdplicht zelf, in het algemeen voorgesteld, (2)en dan op de twee gewichtige eigenschappenervan, in het bijzonder aangewezen.

§16. In de algemene verklaring van de plichtzelf (1) bepaalt de apostel de personen die, boven

Aanmerkingen over Titus 3:8 237

anderen, tot de betrachting ervan verbonden zijn,(2) en geeft dan een zeer nauwkeurige ennadrukkelijke beschrijving van het ambt waarinelke Christen zich bezig moet houden.

§17. De personen worden zo beschreven: DIE

AAN GOD GELOVEN.§18. Het hoogste Voorwerp, waarin de rechte

werkzaamheden van de gelovigen eindigen, wordthier GOD genoemd.

De apostel spreekt hier van dat noodzakelijk,onafhankelijk, algenoegzaam en zalig Opperwezen,niet alleen zodanig als het aan alle mensen uit dewerken van de natuur kenbaar is, maar zoals hetzich in het Evangelie, tot zaligheid van verlorenzondaren, openbaar maakt.

Het is (1) God, Die Zich als Drieënig, Vader,Zoon en Geest, openbaart; (2) Die door de doodvan de Zoon met zondaren is verzoend; tot Wiealle vlees zal komen; en Die een Beloner is vanallen die Hem zoeken. Hebr. 11:6.

§19. Hij is waardig door al Zijn schepselengediend te worden. Maar allermeest door hen dieAAN HEM GELOVEN.

Het is geen louter natuurlijk historisch geloof,waardoor men in het algemeen weet dat er eenGod is, of zich verzekerd houdt dat alles wat Hijgetuigt de waarheid is, waarvan de apostel hiermelding maakt. Maar hij spreekt hier van hetzaligmakende geloof van de uitverkorenen. Hetis dat geloof, dat plaats heeft in hen, die God naarZijn barmhartigheid zalig heeft gemaakt door hetbad der wedergeboorte en vernieuwing desHeiligen Geestes, vs. 5. Het is eindelijk dat geloofwaaruit de liefde tot God in het hart geborenwordt, en de mens wordt toegerust om goedewerken voor te staan. Gal. 5:6.

Die op deze wijze aan God gelooft, (1) dieerkent zichzelf als een afvallige, geheelverdorven, ter dood veroordeelde, geheelonmachtige zondaar. Want zonder zo’nbevindelijke en levendige erkentenis van zijnrampzaligheid, kan geen mens in God, zoals HijZich in het Evangelie openbaart, voor zichzelfenige noodzakelijkheid of dierbaarheid ontdekken,en ook niet op de rechte wijze, in warearmoedigheid, door Christus Die de enige Weg is,tot Hem komen. (2) Hij ontdekt verder in hetEvangelie, dat dit vlekkeloos heilig en onkrenkbaarrechtvaardig Opperwezen, door de volkomengenoegdoening van Christus, volkomen verzoenden voor de ellendigste zondaar genaakbaar is. Hijziet in dat men tot Hem komen mag en moet, endat allen die tot Hem komen, geen straf te vrezen,

maar de allerteerste ontferming, aanneming, engenadige beloning te wachten hebben. Want alsdeze waarheid voor een zondaar bedekt bleef, danzou het hem onmogelijk zijn tot dat heilige enrechtvaardig Opperwezen te komen. Hebr. 11:6.(2) Maar die aan God gelooft, heeft niet alleen eengeestelijk inzicht in deze waarheid, maar hij wordtook door de verlichting van de Heilige Geest vande zekerheid en Gode betamelijkheid ervan, opgoede gronden in zijn binnenste overreed. (3) Enhierdoor wordt het gehele gemoed tot Godovergehaald, en aan Hem verbonden. q Menneemt in Hem, als in een God van volkomenzaligheid, een innig welgevallen. qq Men komt totHem met ootmoedige belijdenis van zijn schulden,om door Hem in Jezus’ Naam gerechtvaardigdte worden; met een beschaamde bekentenis vande verdorvenheden, om door Jezus’ sterktedaarvan vrijgemaakt, en tot de dienst van deHeere toegerust te worden; en met eenwelberaden verklaring, dat men met ziel enlichaam Zijn eigendom wil zijn, en door deaangeboden en aangenomen kracht van Christus,voor Hem naar alle geboden proberen tewandelen, Jes. 44:5.

Dit geloven aan God is geen enkelevoorbijgaande daad, maar een geestelijke oefening,waarvan de hebbelijkheid door Godsvernieuwende en bewarende genade altijd in degelovige ziel blijft, en dat zich in nieuwegeloofswerkzaamheden tot de dag van de dood toegedurig weer uitlaat.

Zij nu, die zo’n levend geloof bezitten, zijn hetdie zich verplicht moeten achten om goede werkenals hun ambacht voor te staan. De apostel wil doordeze bepaling van de personen, de ongelovigen ingeen geval uitsluiten. Want iedere mens die doorGod geschapen is en onderhouden wordt, moetzich ook verbonden achten om alle bevelen van deHeere in alles te betrachten. Maar zij, die dezegrote gaven van het geloof van God ontvangenhebben, zijn boven andere mensen daartoe, uitnieuwe en meerdere gronden verplicht. Zij zijn erook alleen bekwaam toe om het te kunnen doen.Want het levende geloof is het eerste envoornaamste beginsel waaruit de goede werkengedaan moeten worden. Ook wordt niemand vanhen, die aan God geloven, hier uitgezonderd.Hoewel zij, die van de echtheid van hun geloofverzekerd zijn, boven hen die daarondertwijfelmoedig zijn, in de betrachting van goedewerken grote voorrechten hebben; echter zijn zijbeiden daartoe evenzeer verbonden. Gelijk de

Aanmerkingen over Titus 3:8238

eersten niet mogen denken dat zij vrijheid hebbenom zich met de blijdschap over het voorrecht datzij genade hebben, op te houden, en de betrachtingvan goede werken te verzuimen; zo mogen delaatsten zich ook niet verbeelden dat het hengeoorloofd is om alleen bezig te zijn in hetonderzoek of zij genade hebben. Maar zij beidenmoeten in het oog houden dat de ene zowel als deandere tot de betrachting van goede werkengeroepen is.

§20. Immers, de apostel stelt het ambt van allegelovigen hierin, dat zij ZORG DRAGEN OM GOEDE

WERKEN VOOR TE STAAN. Laten we hieroverwegen (1) eerst de betrachting van degoede werken zelf, (2) en dan de zorg die daarbijnodig is.

§21. De zaak waarin een gelovige Christen bezigis, zijn GOEDE WERKEN.

§22. Een WERK betekent eigenlijk een vrijwilligebepaling van de vermogens van ziel of lichaam, totzekere voorwerpen, uit een inwendiglevensbeginsel.

Zulke werken zijn van verschillende soorten. (1)Ten aanzien van de vermogens die men te werkstelt, zijn ze inwendige of uitwendige. q Deinwendige zijn, die men oefent òf met hetverstand, door overdenkingen en redeneringen, òfmet de wil, door allerlei genegenheden. Dat mendeze ook tot de werken van de mensen kanbrengen, leert de Heiland, wanneer Hij op devraag: “wat zullen wij doen, dat wij Gods werkenmogen werken?” antwoordt: dit is het werk vanGod, dat gij gelooft in Hem, Dien Hij gezondenheeft, Joh. 6:28,29. qq Uitwendige werken wordenmet de leden van het lichaam verricht; met demond, zoals spreken, eten, drinken; met de ogen,door het zien en het uitdrukken van de inwendigegemoedsgestalten; met de oren, door de woordenvan anderen te ontvangen; met de handen, doorschrijven, geven, nemen, en veelvuldige anderebezigheden te verrichten; en met de voeten, doorop verschillende plaatsen, tot allerlei doeleinden tegaan en te staan. (2) Met opzicht op devoorwerpen, omtrent welke men werkzaam is,kan men de werken, behalve verschillende andere,ook op deze manier onderscheiden, dat sommigegeoefend worden omtrent God, andere omtrent denaaste, en weer andere omtrent onszelf. (3) Ziemen op de stof, en de verschillende betrekkingen,dan kan men ze gevoeglijk tot huiselijke,burgerlijke, en kerkelijke brengen. Huiselijkezijn die in bijzondere huishoudingen, naar debetrekking van een ieder, van man, vrouw,

kinderen, dienstboden, arbeiders en bijwoners,binnenshuis of buitenshuis, tot welzijn van dehuishoudingen worden waargenomen. Doorburgerlijke verstaat men zulke die tot welzijn vande gehele burgerschap geschikt zijn, zoals deambten van regenten, rechters, hun dienaren,soldaten; en de plichten van alle ingezetenen omzich gehoorzaam te gedragen en schattingen tegeven. Kerkelijke noemt men die eenonmiddellijke betrekking op de kerk hebben. Zulkezijn de bedieningen van leraars, in kerk, in hoge enlage scholen, en alle godsdienstige plichten vanelke Christen, om Gods Woord in predikaties encatechisaties te horen; het thuis te onderzoeken;sacramenten te gebruiken; aalmoezen te geven; denaaste te ontdekken, te vermanen en te troosten;alsmede in het eenzame of met anderen, Godsaangezicht te zoeken, geloof, hoop, liefde,bekering, enz. te betrachten.

De apostel spreekt hier van alle genoemdewerken, van inwendige en uitwendige, vanhuiselijke, burgerlijke en godsdienstige, zonderenige uitzondering. Het zou eenallerverschrikkelijkste dwaling zijn, wanneeriemand stelde dat de goede werken alleen bepaaldwerden tot kerkgaan, bidden, lezen, aalmoezengeven, en het spreken van zaken van het gemoed,alsof de andere huiselijke en burgerlijke werkenmaar natuurlijk, heidens en goddeloos mochtenzijn. Want omdat de ziel en het lichaam van demens, met alles wat hij is, heeft en doet, naar dewet van de Heere gericht moet zijn, daarom volgtook dat alle werken van een Christen, hoe zijgenaamd mogen worden, goede werken dienden tezijn. 1 Kor. 10:31; Kol. 3:17.1

1 Het gevoelen van hen die hier door goede werken eeneerlijk ambacht verstaan, is zonder enige vaste of ookwaarschijnlijke grond. Want men vindt nergens in deschriften van Paulus, dat de uitdrukking van goedewerken in zo’n zin genomen wordt. Altijd verstaat hijdoor goede werken, de geestelijk goede en godzaligewerken van de Christenen, zonder onderscheid. Men ziemaar tot een voorbeeld Ef. 2:10; Tit. 2:7,14. Men kan hetgenoemde gevoelen uit het 14e vers van dit 3e

hoofdstuk niet bewijzen. Want het blijkt uit desamenhang, dat het voorstaan van goede werken,εις τας αναγκαιας χρειας (eis tas anankaias chreias),tot een nuttig gebruik, daar niet te kennen geeft hetwaarnemen van een eerlijk handwerk, maar de oefeningvan de werken van de mededeelzaamheid, om tot denoodzakelijke behoeften van anderen, gelijk Zenas enApollo, voorheen genoemd, mee te delen. VergelijkRom. 12:13; 1 Tim. 6:18.

Aanmerkingen over Titus 3:8 239

§23. Het is niet genoeg dat een Christen werkt,maar alle werken die hij doet moeten ook GOEDE

zijn.Goedheid betekent in het algemeen een

hoedanigheid van een zaak, waardoor het òf dieeigenschappen bezit welke het moet hebben, òfbekwaam is om aan zijn doeleinde te voldoen, òfde volmaaktheid van een andere bevordert engoed doet. Zo noemt men goed goud, dat diewezenlijke eigenschappen heeft die tot goudbehoren; een goede aanwijzer, die bekwaam isom de uren nauwkeurige aan te wijzen, en eengoed mens die het welzijn van zijn naastebevordert en goed doet.

Men onderscheidt deze goedheid doorgaans ineen bovennatuurkundige, een natuurkundige,en een zedekundige. Het is vanzelf duidelijk datde apostel hier van de laatste, of een zedekundigegoedheid spreekt.

Deze is eigenlijk een hoedanigheid, waardooriets met en zedelijke wet overeenkomt. Naar deverscheidenheid van de wetten, is deze goedheidweer verscheiden. Er is een burgerlijke goedheid,waardoor iets met burgerlijke wettenovereenstemt; een natuurlijke waardoor het metde wet van de natuur; een zogenaamde wettische,waardoor het met de wet van het werkverbond; eneen evangelische, anders genoemd Christelijkeof geestelijke, waardoor het met de wet van hetgeestelijke leven, in het Evangelie geopenbaard,overeenstemt.1

Een ieder begrijpt vanzelf dat de apostel hier vanevangelisch goede werken spreekt.

Men verstaat daardoor zulke inwendige enuitwendige werken, die met de wet van hetgenadeverbond, in het Evangeliegeopenbaard, overeenkomen.

Omdat nu zulke goede werken het voornamehoofdstuk van godzaligheid en zaligheid zijn, enomdat onder eenvoudigen daaromtrent een grotedonkerheid plaats heeft, daarom zal niemand het

1 Deze soorten van zedelijke goedheid verschillen vanelkaar in wezen. Want men kan iets doen dat met deburgerlijke wetten overeenkomt, en daarom burgerlijkgoed is, dat toch naar de wet van de natuur, en veelmeer naar de wet van het Evangelie, kwaad is, omdat dieeigenschappen, die deze wetten eisen, daaraanontbreken. Hoewel deze soorten van goedheid vanelkaar verschillen: echter strijden ze tegen elkaar niet,maar zijn aan elkaar ondergeschikt. Want alleevangelische goede werken moeten ook burgerlijk goedzijn. Hoewel alle burgers geen goede Christenen zijn,echter kan niemand een goede Christen zijn, als hij niettevens ook een goede burger is.

als een onnodige overtolligheid kunnen achten,wanneer wij de natuur ervan zo onderscheiden alsmogelijk is proberen te ontleden, en de bijzonderestukken die daartoe behoren uit elkaar te zetten.

Volgens de bovengenoemde beschrijving bestaathet wezen van een goed werk in eenovereenstemming met de wet. Daarom moeten wij(1) eerst de wet, en de eigenschappen die het ingoede werken vordert, (2) en dan deovereenstemming van de goede werken daarmee,een weinig onderscheidenlijker overwegen.

De wet, waarmee de goede werken moetenovereenstemmen, is de wet van hetgenadeverbond, in het Evangelie geopenbaard.

De eigenschappen die deze wet in een goedwerk vordert, kan men gevoeglijk tot drie hoofdenbrengen: (1) tot de stof, (2) het beginsel, (3) enhet doeleinde.

Door de stof verstaat men het werk op zichzelfaangemerkt. Hieromtrent eist de wet van hetgenadeverbond, dat deze stof door God Zelf in denatuur of openbaring, uitdrukkelijk of impliciet, isaangewezen, geboden of toegelaten. Mich. 6:6-8;Matth. 15:9; Kol. 2:23; Hebr. 13:20.

Het beginsel waaruit de goede werken geoefendmoeten worden, is naar de eis van de wet van hetgenadeverbond, (1) in het algemeen het geestelijkleven, (2) en in het bijzonder q ootmoed, qq geloof,qqq liefde, qqqq gehoorzaamheid, qqqqq enzelfverloochening.

Hij die een goed werk zal doen, moet hetgeestelijke leven, dat uit God is, deelachtig zijn,en het werk moet daaruit als uit zijn beginselvoortkomen. Immers, een kwade boom kan geengoede vrucht voortbrengen. Matth. 7:18. En zal devrucht goed zijn, dan moet men de boom eerstgoed maken. Matth. 12:33. De goede werkenmoeten in God gedaan worden. Joh. 3:21.

Omdat nu de eerste oefening van het geestelijkeleven de ware ootmoed of armoede van de geestis, Matth. 5:3, daarom volgt dat een goed werk ookuit deze nederige gemoedsgestalte moetvoortvloeien. Jes. 57:15. Mich. 6:8; Jak. 4:6. Hetwerken uit dit beginsel bestaat eigenlijk in devolgende stukken. Men is bevindelijk,onderscheiden en levendig overreed, dat men inalles van de Heere afhangt; dat men eenverdorven, onwaardig en krachteloos zondaar is,die geen waardigheid heeft om in de zalige dienstvan de Heere toegelaten te worden, en die geenkracht in zichzelf heeft om iets goeds uit zichzelf tewerken, maar die alle recht en kracht van deonafhankelijke genade moet ontvangen. Gen.

Aanmerkingen over Titus 3:8240

18:27; 2 Kor. 3:5. Men daalt in deze laagtevrijwillig in, en probeert ook uit die kracht die Godverleent, te werken, met een vrijwilligeverloochening van de eigen krachten. 1 Petr. 4:11.

Zal nu een ootmoedige zondaar dat recht en diekracht waaruit hij werken moet, deelachtig zijn; enzal hij het in een ootmoedige en vrijwilligegehoorzaamheid aan God tewerk stellen, dan volgtdat hij ook een waarachtig geloof moet bezitten,en daaruit als een beginsel werken. Joh. 15:4,5;Rom. 14:23; 1 Tim. 1:5; Hebr. 11:6.

Dit geloof waaruit het werk moet voortvloeien, isbuiten alle twijfel het zaligmakend geloof van deuitverkorenen.

Als een beginsel van goede werken aangemerkt,is het omtrent twee zaken werkzaam. (1) Eerstomtrent God in Christus, (2) dan ook omtrent dewerken zelf, die men doen moet.

Omtrent God in Christus, werkt het geloof opde volgende wijze. Het is overreed dat God doorde voldoening van Christus, met ellendige zondarenvolkomen verzoend is Het ziet duidelijk in dat in deHeere gerechtigheden en sterkte zijn, die door Godaan hem welmenend aangeboden en geschonkenworden. Het verenigt hierdoor het gehele gemoedmet Christus, om uit Zijn volheid, gerechtigheid ensterkte, gelijk een ent uit de sappen uit de stam, tezuigen en aan zich te trekken. En hierdoor wordteen zondaar de rechte kracht waaruit hij werkenmoet, deelachtig. Joh. 15:4,5; Gal. 2:20; Kol. 2:6.

Omtrent de werken erkent het geloof weer tweezaken. (1) Eerst dat zij door God geboden oftoegelaten zijn; (2) en dan dat zij de Heere inChristus behagen en aangenaam zullen zijn.

Zal een werk goed zijn, dan moet men door eenlevend geloof op goede gronden verzekerd zijn, datzo’n werk door God geboden of toegelaten is,Rom. 14:23. Want als iemand dit niet gelooft, dankan hij het niet uit liefde en gehoorzaamheid aanGod, tot Zijn eer verrichten. (1) Dit moet men opzekere en onbedrieglijke gronden geloven, dathet werk wat men doet, de welbehaaglijke wil vande Heere is. Die hier voorzichtig wil handelen,dient alle schijngronden, van de ware, met grotezorgvuldigheid te onderscheiden. q Zulkebedrieglijke schijngronden zijn, , het enkelzeggen en doen van andere mensen, ,, ons eigendunken en denken, ,,, of ook enige neiging ofverruiming van het gemoed. Want al deze dingenkunnen zeer verkeerd zijn, en lijnrecht tegen de wilvan de Heere aanlopen. Die dan naar de grondenvan de welbehaaglijke wil van de Heere wildeoordelen, zou vaak in de grootste

buitensporigheden moeten vervallen. qq Maar derechte grond waaruit ik met zekerheid kan wetenwat God mij gebiedt, dat ik doen zal, is deopenbaring van Gods wil, in Zijn Woord en deweg van Zijn voorzienigheid, met elkaarnauwkeurig vergeleken. Hier kan men in allegevallen waarin men geraken kan, duidelijk,redelijk en zeker genoeg ontdekken, wat God onsgebiedt dat wij doen zullen. Ik zal het gezegdeomwille van de eenvoudigen met enigevoorbeelden proberen op te helderen. Uitgenoemde gronden kan een kind of dienstbodezeker weten wat God hem gebiedt dat hij dagelijksdoen zal. Want de voorzienigheid heeft hem in debetrekking van een kind of dienstbode gesteld. Godheeft hem in Zijn Woord geboden dat hij ouders enheren in alles, wat niet tegen Gods geboden strijdt,zal gehoorzaam zijn. Wanneer dan ouders of herenhem een of ander werk, dat op zichzelf geoorloofdis, gebieden, dan kan hij volkomen zeker zijn datzo’n werk hem door God geboden is. Op dezewijze kan men ook met voldoende zekerheid wetenof het de wil van de Heere is dat men deze ofgene kleren draagt, deze en die spijzen eet, en zichnaar deze of die plaatsen vervoegt. Want wanneermen de bijzondere omstandigheden, waarin devoorzienigheid ons gesteld heeft, vergelijkt met watGod ons dienaangaande in Zijn Woord heeftvoorgeschreven, dan kan men daaruit duidelijk zienwat God van ons gedaan wil hebben. Laat meneen ander belangrijk geval nemen. Een leraarwordt van zijn standplaats naar elders geroepen.Een ieder zal erkennen dat hij zich in zijn gaan ofblijven naar het gebod van de Heere gedragenmoet. Maar hoe zal hij de wil van de Heeregewaarworden? Zal hij een onmiddellijkeopenbaring van God begeren? Dat zij verre! Zozou hij God verzoeken. Zal hij dan naar het oordeelvan andere mensen handelen? Hoewel het dikwijlsnuttig is in zulke gevallen het oordeel van anderen,of het een middel tot nader licht mocht zijn, tevernemen, zo zal toch niemand die in zulkegevallen een goed geweten wenst te behouden, ophet enkele gevoelen van anderen durven aangaan.Want niet het oordeel van enig mens, maar de wilvan de Heere moet zijn regel zijn. Zal hij dan achthebben op zijn neigingen, verruimingen,beklemdheden, die hij onder of na zijn gebedenondervinden mocht, en zich naar die gestaltengedragen? In geen geval. Want dan zou hij metverdorven geestdrijvers, van zijn veranderlijke enveelal verkeerde neigingen en aandoeningen, zijnregel maken. En hoe ongerijmd en gevaarlijk zou

Aanmerkingen over Titus 3:8 241

zo’n handel zijn! Want hoe vaak kan het gebeurendat het verdorven vlees, onder of na het ernstigstegebed, door vooroordelen of eigenzin, de sterksteneigingen, tegen het welbehagen van de Heere, inde ziel verwekt! Hoe vaak kan het gebeuren dathet ongeloof, of een lichamelijke ongestalte, onderde oprechte oefeningen van een waarachtiggeloof, hooggaande benauwdheden veroorzaakt!En ziet men niet ook veeltijds, dat eenonbedachtzaam vooruitlopen, of een zachterevloeiing van de lichamelijke vochten, een gegrondeof redeloze verruiming kan maken, wanneer menkwalijk bidt? Tot welke buitensporigheden zou hijdan toch kunnen vervallen, die van zijn neigingen,verruimingen of beklemdheden zijn regel wildemaken, of daarnaar van de wil van de Heere enzijn plicht een oordeel vellen? Moet men dan indeze gewichtige zaak altijd in het onzekere blijven?Absoluut niet. Want men heeft hier onbedrieglijkegronden, waarop men van de wil van de Heereeen volkomen en redelijke zekerheid kan hebben.Welke zijn nu die gronden? Deze. God heeft eenevangeliedienaar in het Woord der waarheidduidelijk en onderscheiden genoeg aangewezen,wat hij in zijn gehele dienst, en in zijn gaan ofblijven, bedoelen moet; en hoe hij zich omtrentGod, de kerk, en zichzelf te gedragen heeft.Wanneer hij nu de omstandigheden waarin hijzelf,de gemeente waar hij staat, en waar hij geroepenwordt, alsook de roeping, zich door een bijzonderebesturing van de voorzienigheid bevinden, met hetvoorschrift dat God hem in Zijn Woord gegevenheeft, nauwkeurig en in afhanging van het licht vande Heere vergelijkt, dan zal hij ook uit het Woordvan de Heere duidelijk genoeg vernemen wat Godhem in dit bijzondere geval gebiedt dat hij doen oflaten moet. (2) Het is niet alleen genoeg dat menzulke vaste gronden heeft, waarop men zeker kanzijn dat God ons zo’n werk geboden heeft. maarmen moet ook met zijn eigen ogen die grondeninzien, en daaruit van de gebiedende wil van deHeere verzekerd zijn. Die iets in het geloof doet,moet het zelf weten, dat God het hem gebodenheeft. Dat anderen het zien, kan en mag hem niettevreden stellen, als hij het ook zelf niet zien kan.En het moet hem ook genoeg zijn wanneer hij zelfmaar van het gebod van de Heere op goedegronden verzekerd is; hoewel anderen wegensvooroordelen of wegens gebrek aan kennis van debijzondere omstandigheden, anders mochtenoordelen. (3) En omdat hij, die iets in het geloofdoet, voor zijn doen zekere gronden moet hebben;en omdat hij deze gronden met zijn eigen ogen

moet inzien, daarom volgt ook dat hij van zijn doenredenen geven, en aan anderen zeggen kanwaarom hij zo, en niet anders doet. Ik wil nietzeggen dat hij altijd verplicht zou zijn, om debijzondere redenen aan anderen open te leggen.Want er zijn vele gevallen waarin dit niet nodig enook niet nuttig zou zijn. Want er zijn vele dingenwaarvan men alleen aan de Heere, en aan geenmens rekenschap behoeft te geven, en velemensen kunnen door vooroordelen of andereomstandigheden, buiten staat zijn om daarvanrechtmatig te oordelen. Om het gezegde maardoor een bijzonder geval op te helderen: een leraarkan de zekerste gronden hebben, waaruit hij weetdat de Heere hem gebiedt te vertrekken; en tochniet verplicht zijn ze in de bijzonderheden aananderen open te leggen, maar integendeel, omgenoemde redenen verbonden zijn in zijnafscheidsrede geen bijzonderheden te melden.Maar mijn mening is, dat hij die iets in het geloofdoet, de redenen van zijn doen aan anderen kanopgeven, als hij het nodig en nuttig oordeelde.

Eindelijk moet hij, die iets in het geloof doet,verzekerd zijn dat zijn werk de Heere om Christus’wil behaagt, en dat God het, niettegenstaande deaanklevende gebreken, om Christus’ volmaaktegehoorzaamheid uit genade wil belonen. Luk.1:74,75; Hebr. 11:6.

Met dit geloof gaat de liefde, als een beginselvan goede werken, onafscheidelijk vergezelschapt.Gal. 5:6; 1 Tim. 1:5; 1 Kor. 13:1-3. Zal dan eenwerk goed zijn, dan moet het voortvloeien uit eenverstandige, vrijwillige en aangename toeneigingvan het hart, tot God, Zijn gebod, het werk, en hetheil van de naaste. Ps. 1:2; Rom. 7:22; 1 Joh. 4:18.

Geloof en liefde verwekken in het hart eenvrijwillige gehoorzaamheid, die ook een beginselis waaruit een werk, wanneer het goed zal zijn,moet voortkomen.

De natuur van deze gehoorzaamheid, als eenhebbelijkheid aangemerkt, bestaat eigenlijk in eenvaardige neiging om de wil van de Heere tedoen uit een levendige erkentenis van Zijn hooggezag over ons, en van onze verplichting aanHem. De gehoorzaamheid is dan vaardig en gezindom alles te doen wat God gebiedt, op zo’n manierals Hij ons voorschrijft. Het wordt daartoe nietbewogen, omdat het van dat doen voordeel ofgenoegen te verwachten heeft, maar omdat hetGods wil is, Hij over ons een onafhankelijkopperbevel bezit, en wij aan Hem geheelverplicht zijn. Jer. 10:6,7. Zal nu een werk goed

Aanmerkingen over Titus 3:8242

zijn, dan moet het ook uit dit beginsel voortvloeien.1 Sam. 15:22; Ps. 119:4,5.

Waar een waarachtige gehoorzaamheid hetgemoed heeft ingenomen, daar moet ook eenongeveinsde zelfverloochening plaats hebben,wat ook tot de beginselen van een werk, dat goedzal zijn, gebracht moet worden.

Deze deugd bestaat in een hebbelijkheid, omonze eigen zin, eer, voordeel en genoegen,voorzover zij tegen het welbehagen van de Heerestrijdig zijn, af te keuren, en vrijwillig te latenvaren. Het verzaakt niet onze eigen zaligheid enwelzijn, maar onze verdorven zin, en gezetheid opeer, voordeel en vermaak, dat zich tegen de wilvan de Heere probeert te kanten. Zonder dezezelfverloochening kan niemand een echte Christenzijn, en daarom ook geen goed werk verrichten.Matth. 16:24.

De derde eigenschap die een werk dat goed zalzijn, hebben moet, bestaat hierin, dat het tot zulkedoeleinden als de wet ons voorschrijft, geoefendwordt.

Het hoogste einde van alle goede werken is deverheerlijking van God. Zal dan een werk goedzijn, dan moet het gedaan worden met dit oogwit,dat wij door dat werk een levendige erkentenis vanGods heerlijke volmaaktheden openbaren; datanderen door dat werk ook mochten opgewektworden om de heerlijkheid van de Heere ook teerkennen en te prijzen; en dat zo onze werkengeen gelegenheid mogen geven om Gods dierbareNaam door lastering, goddeloosheid ofzorgeloosheid te onteren. Matth. 5:16; 1 Kor.10:31; Kol. 3:17.

Aan dit hoogste einde zijn nog andere, alsmiddelen om het te bereiken, ondergeschikt.Deze ondergeschikte einden zijn tweeërlei, of metopzicht op onszelf, of met opzicht op de naaste.(1) Ten aanzien van onszelf mag en moet menook zijn eigen zaligheid en welzijn met dat werkbedoelen. Men mag het niet doen om door datwerk, als een prijs, de zaligheid te verdienen; maarom daardoor, als een noodzakelijke weg, hetgenadeloon dat Christus verdiend heeft, deelachtigte worden. Ps. 19:12; Filip. 2:12,13; Hebr. 11:6,26.Want omdat Gods eer in onze zaliging, en onzezaligheid in Gods eer gelegen is, daarom kan enmag dit ondergeschikte einde van het hoogste nietgescheiden worden. (2) Met opzicht op de naastemoet men in een werk, dat goed zal zijn, ookbedoelen dat onze naaste het zien mag. Niet opdatwij van hem enige roem mogen ontvangen, zoalsde Farizeeën hun werken deden; maar opdat de

naaste door onze werken gesticht, ontdekt,bestraft, vermaand, of getroost wordt. Matth. 5:16;Jak. 2:18; 1 Petr. 3:1.

Wanneer ik zeg dat men in een werk dat goedzal zijn, deze einden bedoelen moet, dan is echterde bedoeling niet, dat men onder het werk altijdaan deze einden uitdrukkelijk denken moet. Wantdat is wegens de eindigheid van ons verstand, datin hetzelfde punt van de tijd aan geen twee zakentegelijk kan denken, in een volstrekte zin ook nietmogelijk. Iemand kan iets tot zekere einden doen,wanneer zij hem tot dat werk bewogen hebben, enhij na een bedaard onderzoek van zijn oogmerkenvinden kan, van harte te wensen dat zijn werk totdie einden dienen mocht; hoewel hij juist bij elkedaad niet uitdrukkelijk denkt: dit doe ik tot dit endat einde. Ik zal de zaak tot dienst van deeenvoudigen, met een zeer eenvoudige gelijkenisophelderen. Wanneer iemand een reis vanverscheidene dagen onderneemt, tot dat doeleindeom een lieve vriend te bezoeken en te verkwikken,dan is elke stap die hij doet tot dat einde ingericht.Maar er wordt niet toe vereist, dat hij bij elke stapuitdrukkelijk denken zou: dit doe ik om mijn vriendte bezoeken en te verkwikken. Het is genoeg datdit oogwit hem tot die reis bewogen heeft, en datelke stap een middel is om dat einde te bereiken;hoewel hij onder het reizen vaak niet aan zijnvriend, en ook niet aan zijn oogwit, maar aanandere zaken denken mocht.

Eindelijk dient men aangaande dezeeigenschappen van de goede werken nog aan temerken, dat zij in een echt goed werk moetensamengaan. Want wanneer iemand een werk,waarvan de stof door God niet geboden was, endus zonder een gegrond geloof, met een goedoogmerk wilde doen, dan zou dat goede oogmerkalleen het werk niet goed kunnen maken. Matth.15:9.

Het tweede stuk dat men in een goed werk moetaanmerken, om er een onderscheiden bevattingvan te maken, is de overeenstemming ervan metde genoemde wet van het genadeverbond,waardoor het die eigenschappen, die de wetvordert, zodanig daadwerkelijk bezit.

Deze overeenstemming is nu, of noodzakelijk,of gebeurlijk. Noodzakelijk wanneer de natuurvan het werk zo is, dat het uit zijn aard niet andersdan goed kan zijn. Op deze wijze is een gelovigeovergave van zichzelf aan God in Christus, en deliefde jegens Gods beeld, een noodzakelijk goedwerk, dat onmogelijk kwaad kan zijn. Maar er zijnook andere werken, die of goed, of ook kwaad

Aanmerkingen over Titus 3:8 243

kunnen zijn, die in onderscheiding van de eerste,met de wet gebeurlijk overeenstemmen. Zulkezijn die men stoffelijk goed of middelmatigpleegt te noemen. Zo kan het kerkgaan, lezen,bidden, geven van aalmoezen, het eten van deze ofgene spijzen, het dragen van deze of die kleren,een goed werk zijn wanneer het uit het rechtebeginsel, tot het rechte einde gedaan wordt.

Maar al deze dingen kunnen ook bij uitstekkwade werken zijn, wanneer men ze uit eenverkeerd beginsel, tot een kwaad einde verricht.

Eindelijk heeft deze overeenstemming van degoede werken met Gods wet, zijn verschillendetrappen, en is in dit leven altijd onvolkomen.Want onder de beste goede werken van Godskinderen, mengen zich altijd nog zeer slechtetussen. En de werken die wezenlijk goed zijn,kunnen nog vele stuken van het ongeloof, deliefdeloosheid, en verkeerde bedoelingenaankleven. Want er is geen volmaakt geloof,liefde, zelfverloochening of bedoeling in de wereld.Hier vandaan kan het ene goede werk nog beterzijn dan het andere; naarmate dat het minder ofmeer zwakheden aankleven. Maar een werk datde minste trap van waarachtige overeenstemmingmet Gods wet bezit, is een waarachtig goed werk.En hoewel het zonder Christus in Gods gericht nietbestaan, en ook niets verdienen kan, toch zal het,voorzover het goed is, niettegenstaande zijngebreken, om Christus’ wil uit genade beloondworden. Want hoewel een werk niet volmaakt is,echter kan het waarachtig goed zijn, omdat devolmaaktheid niet het wezen, maar een bijzonderetrap van de goedheid uitmaakt. Evenwel kan eenoprechte Christen zich met een onvolkomen werkniet volkomen vergenoegen, maar hij treurt over deminste onvolmaaktheid, en hij jaagt met goedeernst, om toch eindelijk de volmaaktheid tebereiken. Filip. 3:12.

§24. Het is niet genoeg dat een Christen denatuur van de goede werken kent. Maar hij moetdie ook zeer zorgvuldig voorstaan.

Het woord προιστασθαι (proistasthai), dat deonzen dan eens door voorstaan, dan eens doorregeren overgezet hebben, beduidt in hetalgemeen, voor een zaak te staan, om het òf tebearbeiden òf te besturen en te beschermen. Inhet bijzonder wordt het gebruikt vanambachtslieden, die hun bedrijf enlevensonderhoud voorstaan, het naarstigwaarnemen, en toezien dat een ander hen hetbedrijf niet bederft, veracht, onderkruipt ofonttrekt.

Het wordt hier zeer gevoeglijk toegepast op deoefening van het geestelijk leven, om de goedewerken als zijn ambacht, ijverig te doen en teverdedigen, wat de apostel anders noemt, ijverigte zijn in goede werken, Tit. 2:14.

Die dan de goede werken voorstaat, gedraagtzich op de volgende manier.

Hij merkt de goede werken aan als zijnvoornaamste ambacht en beroep, waartoe hijvan God verordineerd, geschapen, vrijgekocht,geroepen en herschapen is; nodig en bekwaam omzijn welzijn, en die van zijn naaste te bevorderen.Rom. 8:29; Ef. 1:4; Tit. 2:14; Ef. 2:10; Ps. 19:12.

Hij neemt ze als zijn ambacht voor zich, om erin te arbeiden, en als een ambachtsman bezig tezijn. (1) Hij behandelt het niet als een bijwerk,maar als zijn ambacht, dat hij, wanneer hij gezondis, alle dagen moet waarnemen. (2) Hij doet hetmet genoegen, zoals een ambachtsman zich danhet allerbest bevindt wanneer hij bij zijn dagelijkswerk is. (3) Hij zoekt naar werk. Hij houdt hetvoor schadelijk en verachtelijk wanneer hij nietveel te doen zou hebben. Het is hem smartelijkwanneer hij minder werk heeft dan zijnmedebroeders. Hij gevoelt een heiligeeergierigheid, of ambitie, naar de kracht van hetwoord dat de apostel in 2 Kor. 5:9 gebruikt. (4) Hijzoekt ook zijn werk goed te doen, en zijn ambt hoelanger hoe meer tot de volmaaktheid te doenkomen. Filip. 3:12. Het spijt hem zeer wanneer hijzijn werk zo goed als anderen niet zou kunnenmaken. Wanneer hij merkt dat anderen hemovertreffen, dan wordt hij met een heilige naijververvuld, om hen na te streven. 2 Kor. 9:2.

Hij probeert zijn ambt tegen anderen, die hetverachten of bederven willen, te verdedigen, enalles wat de vijanden uitdenken om zijn ambacht inverval te brengen, met alle ernst tegen te gaan. Hijlevert bij het hof des hemels de ernstigstesmekingen in, om tegen zulke ambtsverdervers denodige hulp en verdediging te verkrijgen. Hij belegtwel eens vergaderingen van zijn ambtsbroeders,om hen de heimelijk aanslagen van deambtsbestrijders te ontdekken, en het gevaar aante tonen, om met vereende macht daartegen tewaken, te ijveren, en hulp te zoeken. Hij heeft erwat voor over. Hij wil er soms wel watmensengunst, achting, of werelds voordeel vooropofferen; als hij dit ambt maar staande mochthouden en bevorderen. Hoewel sommige trage ofmisleide ambtsbroeders hem alleen lieten staan, ofhem nagaven dat hij al te werkelijk was, zo kanhij echter, die zijn ambt, de goede werken,

Aanmerkingen over Titus 3:8244

voorstaat, het toch niet laten zitten. Hij wenst danliever de onkosten alleen te dragen, dan hetzomaar aan te zien dat zijn ambacht in duigen viel.De naspraak van trage of misleide ambtsbroeders,dat hij al te werkelijk is, wil hij graag verdragen,omdat hij wel weet dat hij aan het evangelischwerk niet te veel kan doen. Filip. 2:12,13.

Hij is eindelijk ook gewillig zijn ambacht aananderen aan te prijzen, en zoveel leerlingen hijmaar krijgen kan, aan te nemen, om hen naarvermogen daarin te onderwijzen, voor te gaan, enzichzelf in alles een voorbeeld in goede werken tebetonen. Tit. 2:7.

§25. Hoe gewichtiger nu dit voorstaan van goedewerken is; en hoe meer tegenstand het ontmoet,zoveel te ernstiger moeten zij, die aan Godgeloven, daar ZORG voor DRAGEN.

Φροντιζειν (frontidzein), zorgdragen, beduidteigenlijk zijn gemoed en zin op een zaak te zetten,dat te bedenken, te behartigen, en metvoorzichtigheid en ernst te bezorgen.

Het betekent hier de oefening van het geestelijkleven, waardoor een Christen aan het voorstaanvan goede werken zijn gehele gemoed overgeeft,daaraan gedurig denkt, zijn genegenheden er opvestigt, en met voorzichtigheid en bekommeringtoeziet dat hij er toch niet in te kort mag komen.

Die daarom zorgdraagt om goede werken voorte staan, is zo werkzaam.

Hij staat de goede werken voor, niet uit eenblinde navolging of factiezucht, en ook niet om eengoede naam of voordeel in de wereld te verkrijgen,maar zijn hart en zin, voorzover het door hetgeloof aan God gereinigd is, strekt daar heen.

Het zweeft hem in de zin van de gedachten vanzijn hart, dat het zijn plicht en zaligheid is goedewerken voor te staan. Hij bedenkt deze dingen,en is hierin bezig, 1 Tim. 4:15.

Een levendige overreding van zijn plicht omgoede werken voor te staan, en van de grotezaligheid die daarin ligt opgesloten, haalt deinnigste en vrijwilligste genegenheden daartoeover. Het is zijn hart en zin, goede werken voorte staan. Hij heeft er lust en vermaak in. Ps. 1:2;Rom. 7:22.

Omdat hij weet dat het blinde, ongelovige entrage vlees, met de vorst der duisternis en zijndienaren, de wereld, de valse christenen, alsook deverdorven redeneringen van trage en verleideambtsbroeders, alle krachten inspannen om hem inhet ernstig voorstaan van goede werken temisleiden, onoplettend, ijverloos of moedeloos temaken, daarom is hij zeer bekommerd dat hij door

die vijanden toch niet verstrikt mag worden. Hijprobeert zijn hart op zijn wegen te zetten, en inalles voorzichtig te zijn. Hij werkt zijns zelfszaligheid met vreze en beven, Filip. 2:12.

Omdat hij goed weet dat al zijn wijsheid enkracht gekort schiet om in het voorstaan vangoede werken voorspoedig te zijn, en omdat hij ookdoor een levend geloof erkent, dat de genade vande Heere hem genoeg is, en de kracht ervan in zijnzwakheid volbracht zal worden, daarom houdt hijzich aan deze verklaring van het Evangelie, envertrouwt zich aan de Heere toe, dat Die hemgedurig opwekt, sterkt en bestuurt, om de goedewerken voor te staan. Ps. 86:11; 119:4,5. En hierinis het voornaamste wezen van het rechtezorgdragen gelegen.

Maar omdat de hoogste wijsheid geen redelijkschepsel als een stok of blok bewerkt, daarom ishij ook zeer zorgvuldig op alle middelen, die Godtot opwekking en besturing verordend heeft,afhankelijk van de Heere naarstig te gebruiken. Hijvindt een onuitsprekelijk genoegen in eenredevoering, oefening of samenspraak, waar dezielen tot het voorstaan van goede werken op eenverstandige, ernstige en evangelische wijzeworden vermaand en bestuurd.

§26. Dit zorgdragen om goede werken voor testaan, is nu die betamelijke hoofdplicht, waartoezij die aan God geloven, verbonden zijn, enwelke Titus hen met alle ernst bevestigen moest.

§27. Men zou dit uit vele onwrikbare grondenbewijzen kunnen, dat zij die aan God geloven, tothet zorgdragen om goede werken voor te staan,verbonden zijn, en dat Titus hen dat met alle ernstbevestigen moest. Men zou het uit alle Goddelijkevolmaaktheden, uit de betrekkingen van degelovigen op God, uit alle genadegoederen van hetverbond, en uit de natuur van de goede werkenkunnen afleiden. Maar wij zullen ons nu maarbepalen bij de gronden die de apostel zelf in eennadere verklaring en aandrang opgeeft, wanneerhij zegt: DEZE DINGEN ZIJN HET, DIE GOED EN

NUTTIG ZIJN DEN MENSEN.§28. Door DEZE DINGEN, ταυτα (tauta),

waarvan de apostel hier spreekt, verstaat hij dezaken die hij in het voorgaande genoemd had: (1)de goede werken, (2) het zorgdragen om zevoor te staan, (3) en het ernstig bevestigenervan.

Wanneer hij het nadrukkelijke woordjeταυτα (tauta), waarvan wij boven bij §11gesproken hebben, hier weer herhaalt, dan (1) wilhij ons het gewicht van deze dingen, dat men nooit

Aanmerkingen over Titus 3:8 245

genoeg kan inscherpen, weer herinneren, (2) enalle andere zaken die op deze dingen geenbetrekking hebben uitsluiten, zoals de dwazevragen, geslachtsrekeningen, twistingen enstrijdingen over de wet, die onnut en ijdel zijn, vs.9.

§29. De goedheid en nuttigheid van deze dingenis zo uitgebreid, dat het zich uitstrekt tot allerleisoorten van MENSEN.

Wanneer de apostel hier van mensen, zonderenige bepaling gewag maakt, dan schijnt hij zijnoog te hebben (1) niet alleen op hen diezorgdragen om goede werken voor te staan, (2)maar ook op alle anderen, die deze voorstandersvan goede werken zien en met hen omgaan; zijmogen dan bekeerd of nog onbekeerd zijn.

§30. Met opzicht op al die mensen, merkt deapostelen in de dingen waarvan hij spreekt, tweevoortreffelijke eigenschappen aan. (1) Eerst, dat zijvoor hen goed, (2) daarna, dat zij voor hen nuttigzijn.

§31. Het woord GOED dat hier van nuttigonderscheiden wordt, schijnt de betamelijkheid,eerlijkheid en prijselijkheid van de dingen,waarvan Paulus spreekt, uit te drukken. Want zoplacht men al van oude tijden af, het goed in eeneerlijk, nuttig en genoeglijk, dat eigenlijk tot hetnuttige behoort, te onderscheiden. Immers, deapostel schijnt het woord in genoemde zin tegebruiken, 1 Tim. 4:4, waar hij goed tegenoververwerpelijk stelt.

Het naarstig voorstaan van goede werken, en heternstig bevestigen om daarvoor zorg te dragen, isdan betamelijk, prijselijk en eerlijk. (1) Het iszo, op zichzelf beschouwd. Want omdat God Zelfdeze dingen bemint, gebiedt, en in Zijngunstgenoten werkt, Filip. 2:13; Hebr. 13:20,daarom kan het onmogelijk anders zijn, of dezedingen moeten goed, betamelijk, eerlijk en prijselijkzijn. (2) Ze zijn het ook met opzicht op demensen. Ze verstrekken hen tot bijzondere eer enroem. q Voor henzelf, die daarin bezig zijn, endeze dingen met alle ernst bevestigen, is het eenbijzondere eer en heerlijkheid, niet alleen in deachting van Gods tere kinderen die bij hun hartleven, maar ook van alle andere mensen die hunverstand redelijk gebruiken. Want de heiligheid isden huize des HEEREN sierlijk, Ps. 93:5. En dieChristus in deze dingen dient, is Godewelbehaaglijk, en aangenaam den mensen,Rom. 14:18. Het is wel waar dat enige verbijsterdegodzaligen, het ernstig bevestigen om goedewerken voor te staan, als een verachtelijke

werkheiligheid aanzien, en dat sommigeongebonden lieden met deze dingen als met eenonedele laaggeestigheid de spot drijven, maar dangedragen ze zich niet als mensen die met rede enverstand begiftigd zijn. Ze doen het in eenonverstandig haasten, zonder dat zij de zaken rechtbegrepen hebben. Want zo gauw zij bedaard zijn,zegt het eigen geweten hen, dat deze dingen goeden betamelijk zijn, zoals ze door verschillendewoorden en gedragingen zelf openbaren. Immers,men vindt vele onbegenadigde mensen die eensoort van achting hebben voor hen die goedewerken op de rechte wijze voorstaan enbevestigen. qq Ook zijn deze dingen goed vooranderen, die ze zien en horen. Want het ernstigvoorstaan van goede werken, en het ernstigbevestigen daarvan, kan een gezegend middel zijndat velen, die schandelijk en oneerlijk voor God enmensen leven, tot de heerlijkste gelukstaatverheven worden, waardoor ze niet alleen tot eeneerbare en prijselijke wandel in de wereld, maarook tot het heerlijke kindschap van God gebrachtworden. 1 Petr. 3:1.

§32. De genoemde eigenschap moest alleengenoeg zijn om een ieder tot bovengenoemdeplichten aan te sporen. Maar omdat een redelijkmens door de overweging van zijn eigen welzijn,tot de betrachting van betamelijke plichten mag enmoet opgewekt worden, daarom voegt de aposteler nog bij, dat deze dingen voor de mensenNUTTIG zijn.

Men pleegt in het algemeen door nuttig zoiets teverstaan, dat iemand van dat, wat de staat van zijnziel of lichaam onvolkomener maakt, bevrijdt, enhem integendeel toebrengt wat de toestand vanzijn ziel of lichaam volmaakter of gelukkiger kanmaken.

In deze zin zijn dan ook de goede werken, hetnaarstig voorstaan ervan, en het ernstig bevestigendaarvan, voor de mensen nuttig. (1) Deze dingendienen om de mensen van vele geestelijke enlichamelijke, tijdelijke en eeuwige kwaden tebevrijden of ervoor te bewaren. (2) Ze zijnbekwame middelen om de mensen velelichamelijke en geestelijke, tijdelijke en eeuwigegoederen, die hun zielen en lichamen volkomeneren gelukkiger maken, toe te voegen. (3) Ze doendit niet door hun waardigheid of kracht, alsverdienende of werkende oorzaken; maar òf alshet loon zelf, dat God om de verdiensten en doorde kracht van Christus schenkt, òf als middelen enwegen, waardoor God ons de genoemdezaligheden deelachtig maakt. (4) Op deze wijze

Aanmerkingen over Titus 3:8246

zijn ze ook nuttig voor allerlei mensen. Ze zijnnuttig, q niet alleen voor hen die deze dingen zelfdoen, qq maar ook voor hen die dit zien en horen.

Misschien kan het tot meerdere opklaring van hetbegrip van de eenvoudigen dienen, dat ik enigebijzonderheden van het gezegde een weinigonderscheidener aanwijs.

Vooreerst vloeien de genoemde nuttigheden uitde goede werken zelf. (1) Ze zijn nuttig voor hendie zich in de betrachting ervan naarstigoefenen. q Want door het doen van goede werken,worden zij bewaard of bevrijd van vele zonden,die hun lichamen en zielen, in tijd en eeuwigheid,zeer ongelukkig konden maken. Immers, menigmens verteerde zijn lichaam en ziel door zorgen,gierigheid, overdadigheid en andere wereldsebegeerlijkheden. Maar hij ontkwam dezeverdervende dingen zodra hij door bekerendegenade een begin maakte met goede werken tedoen. qq De goede werken bevrijden niet alleen dedaders ervan van dodelijke rampen, maar zijbrengen ook hun zielen en lichamenonuitsprekelijke zaligheden aan. , Velelichamen, die door de verdervende zondendienstwaren uitgemergeld, ontvangen weer hunbehoorlijke rust, voedsel en verzorging, en zijbeginnen weer te groeien en te bloeien, wanneerzij in de oefening van goede werken, waartoe zijgeschapen waren, gebruikt worden. ,, Vele zielen,die door de onedelste piekeringen, begeerten,driften, en zorgen, zodanig mishandeld enverdorven waren, dat ze voor onzichtbare dingenonvatbaar, redeloos en vleselijk geworden waren,en van wezenlijke zaligheid zowel geen begrip alsgeen bevinding hadden, worden met eenaangename zaligheid overgoten, wanneer ze in debetrachting van goede werken bezig zijn. c Wie ismachtig naar behoren uit te drukken die rust endat genoegen dat een ziel gewaar wordt, die ingeloof en liefde tot zijn verzoende verbonds-Goden Zijn heilige geboden, door de strelendeinvloeden van de genade bezig is om goedewerken te doen? Zij die de levendigsteondervinding daarvan zelf hebben, kunnen hetonder geen bewoording brengen, maar moetenzich vergenoegen met deze uitroep: in het houdenvan die is grote loon! Ps. 19:12. cc De zaligheiddie begenadigde zielen uit de oefening van goedewerken trekken, is niet alleen in dit leven bepaald,maar zal hem ook na de dood, in de eeuwigheidvolgen. Openb. 14:13. Want buiten alle twijfelzullen de geesten van de volmaakt rechtvaardigenook in de eeuwige heerlijkheid met de genade, die

hen door God in dit leven geschonken was,werkzaam zijn. Daar zullen zij er een veelhelderder begrip van ontvangen. Ze zullen velewerken als goed erkennen moeten, die zij hierdaarvoor niet houden durfden. Het goede dat inhun werken was, zal hen daar veel klaarderworden opgehelderd. Want die niet wisten dat zijJezus gespijzigd, geherbergd, gekleed en bezochthadden, zullen het daar gewaar worden. Matth.25:34-40. Dan zullen zij met een opgehelderdverstand inzien, wat een genade aan hen tot debetrachting van het minste en gebrekkigste goedewerk is besteed. Ze zullen allerlevendigst beseffendat zulken, als zij waren, het allergebrekkigstegoede werk, waarvan zij in hun haasten in dezewereld gedacht en gezegd hebben dat het maareen dood werk en een vrucht van hun eigen akkerwas, niet hadden kunnen verrichten, als dedierbare Zaligmaker het door de arbeid van Zijnziel voor hen niet verdiend had, en door deuitnemende grootheid van Zijn kracht in hen niethad gewerkt. Hoe groter en meerder nu de goedewerken geweest zijn, waarin zij zich hier geoefendhebben, zoveel te heerlijker moet hen dan ook degenade voorkomen die daarin betoond is, en zoveelte groter moet ook hun heerlijkheid en zaligheidzijn.1 (2) De nuttigheid van de goede werken

1 Als iemand dit stuk met bedaardheid een weinig diepergeliefde te doordenken, dan zou hij misschien met meerhelderheid kunnen inzien, hoe er in de eeuwigeheerlijkheid en verdoemenis zekere trappen, naar demate van de goede werken en zonden, kunnen en ookmoeten plaats hebben; zonder de minsteverdienstelijkheid van de werken te stellen.

Want het is buiten alle tegenspraak dat onze zaligheidbestaat in een bevindelijke kennis en aanbidding van deGoddelijke volmaaktheden. Het is ook zeker dat al deGoddelijke volmaaktheden moeten worden ten kostegelegd aan een zondaar, wanneer hij het minste goedewerk zal doen. Ook kan men niet ontkennen dat Godsgenade en overige volmaaktheden aan hemallernadrukkelijkst verheerlijkt zijn, die het meest ingoede werken bezig is geweest. Hieruit moet dannatuurlijk volgen dat hij, die het meest in goede werkengevorderd was, ook de grootste trap van de zaligheidgenieten moet, wanneer hij zich in de eeuwigheid zijngoede werken, en de Goddelijke volmaakthedenwaardoor hij ze gedaan heeft, op een onderscheidenwijze bij het licht van het binnenste heiligdombevindelijk voorstelt.

Aan de andere kant is er ook geen twijfel of derampzaligheid van de verdoemden zal voornamelijkbestaan in hun afscheiding van Gods gemeenschap, ende ondervinding van Zijn toorn. Hoe meerder enzwaarder iemand gezondigd had, zoveel te verder is hijvan God gescheiden; en zoveel te groter moet ook Gods

Aanmerkingen over Titus 3:8 247

bepaalt zich niet alleen tot de personen die hetdoen, maar het strekt zich ook uit tot anderen, dieze zien, horen of op andere manieren gewaarworden. Want q in het algemeen kunnen zegezegende middelen zijn, waardoor onboetvaardigezondaars krachtdadig bekeerd worden, en zo naarziel en lichaam, in tijd en eeuwigheid gelukkigworden. 1 Petr. 2:12; 3:1. Ze kunnen Gods echtekinderen tot een bijzondere verkwikking enaansporing dienen. Matth. 5:16. qq Hoe groot is hetbestuur, de raad en hulp, die menige ellendige uitde goede werken van Gods kinderen, ook naarhet lichaam geniet! Hoeveel lendenen wordendaardoor verwarmd! Hoeveel monden gespijzigd!En hoeveel ingewanden van heiligen en onheiligenverkwikt! qqq Hoe vele zielen worden door degoede werken van schadelijke vooroordelen tegende godzaligheid verlost, of van vele uitbrekingenvan de goddeloosheden terug gehouden!

Zo nuttig de goede werken zelf zijn, zo nuttig isverder het zorgdragen om ze voor te staan.

Niemand is bekwaam om alle nuttigheden diedaarvan voortkomen, naar behoren op te tellen. Ikzal maar enigen tot voorbeelden melden. (1) Het isonbegrijpelijk nuttig om in die zalige gestalte vangeestelijke armoede en ootmoed te staan, envoorspoediger in te dalen. Want hoe groter zorgiemand draagt om goede werken voor te staan,zoveel te meer en levendiger zal hij gewaarworden aan hoeveel gebreken hij nog onderhevigis, wat een duisternissen, schulden enkrachteloosheden hem nog aankleven. (2) En doordeze weg zal het ook nuttig zijn om tot deoefening van het geloof krachtig aan te sporen.Want zij die de teerste zorg dragen om goedewerken voor te staan, en daardoor hun gebrek deste helderder en levendiger bemerken, zullenonbegrijpelijk veel werk voor de Middelaar in alZijn ambten vinden, en door de nood gedrongenworden om zich als blinden aan Zijn profetischonderwijs, als schuldigen aan Zijn offerande en

ongenoegen tegen hem zijn. Gelijk nu aan deverheerlijkten hun goede werken en de zaligheid die inde gebrekkigste werken was, zullen wordenopgehelderd, zo zal ook het geweten van deverdoemden hun zonden en de rampzaligheid die in deminste zonde was opgesloten, als een knagende wormverwijten. Hieruit moet dan natuurlijk volgen dat zij, diehet meest en zwaarst gezondigd hebben, ook hunafscheiding van het hoogste Goed en het ongenoegenervan, op de levendigste en gevoeligste wijze zullenzien en gevoelen moeten, en zo, waar ze zich ookmochten ophouden, de zwaarste hel in hun boezemhebben.

voorbidding, en als krachtelozen aan Zijnkoninklijke regering en bescherming vast tehouden. (3) Uit het gezegde kan men ookgemakkelijk opmaken welke nuttigheden daaruitvoortvloeien, in het bidwerk dat voor een van devoornaamste bezigheden van een arme Christen,met groot recht gehouden wordt. Het gebeurtmenigmaal dat een Christen geen woorden ofzaken vinden kan, die hij in het gebed aan deHeere zou voordragen. Vaak overvalt hem eenonbetamelijke traagheid om van zijn voorrecht, dathij tot God en Zijn schatkamers vrijmoedig magkomen, een ernstig gebruik te maken. Maarwanneer hij in zo’n toestand maar probeerde zorgte dragen om goede werken voor te staan, danzouden deze ongestalten zeer spoedig verdwijnen.Hij zou zoveel gebrek in zijn gemoed en dadenvinden, dat hij overvloedig stof van belijdenis, vangebeden en dankzeggingen voor zich had. Hij zouonbegrijpelijk veel gevallen tegenkomen, waartoehij licht, gerechtigheid en kracht ootmoedig moestsmeken. De opmerking van duisternis, schuld enonmacht, en een inzicht in de noodzakelijkheid vanJezus’ licht, gerechtigheid, kracht en hulp, zou zijntraagheid verdrijven, en hem zeer krachtig dringenom van zijn voorrecht een ernstig en spoediggebruik te maken. (4) Eindelijk, omdat men doordoen leert doen, daarom heeft het zorgdragen omgoede werken voor te staan, ook een nuttigeinvloed op de heiliging van een Christen. Want zijdie naarstige zorg dragen om zich in goede werkente oefenen, ontvangen vaak in vele zaken, die henvoortijds donker waren, een aangenamer licht, eneen buitengewoon genoegen in dingen waartegenzij tevoren plachten op te zien.

Zo nuttig is niet alleen het oefenen van goedewerken en het zorgdragen om ze voor te staan,maar ook het ernstig bevestigen van deze dingen.De satan en het trage vlees zouden ons wel graagwillen wijsmaken, dat dit zeer schadelijk kon zijn,om onbegenadigden in een wettischewerkheiligheid vast te zetten, en Gods kinderen,die door een vertoog van hun gestalten enongestalten gesticht kunnen worden, moedeloos temaken. Ik wil niet ontkennen dat sommigen heternstig bevestigen om goede werken voor te staan,onverstandig en onwettelijk misbuiken, en zichdaardoor aan genoemde trouweloosheden schuldigmaken. Maar dit moet men het verstandigbevestigen van deze dingen in geen geval ten lasteleggen. Want die zijn ogen maar recht opendoet,zal het onze apostel moeten toestemmen, dat hetvoor onbegenadigden en begenadigden beide bij

Aanmerkingen over Titus 3:8248

uitnemendheid nuttig is. (1) Menigonbegenadigde zondaar stemt wel toe dat hij zijnzonde en ellendigheid bevindelijk moet kennen,maar hij weet geen raad om daartoe te geraken.Voor zo één zou het zeer nuttig zijn dat men hemhet zorgdragen om goede werken voor te staan,ernstig bevestigde. Want een duidelijke verklaringvan de eigenlijke natuur van de goede werken, enhet rechte zorgdragen om ze voor te staan, alsookeen grondig betoog van zijn volstrekte verplichtingdaartoe, zou een zeer gepast middel kunnen zijnom hem van zijn ellendige en gevaarlijke toestandte overtuigen, en tot een waarachtige bekeringkrachtig aan te sporen. (2) Voor begenadigden ishet bevestigen, dat zij, die aan God geloven,zorgdragen om goede werken voor te staan,buitengewoon veel nuttiger dan het enkel sprekenvan hun gestalten en ongestalten. Ik wil nietzeggen dat het alle oprechten van hart aangenaamzou zijn. Want wat voor Gods kinderen nuttig is, enwat hen aangenaam is, zijn veelal onderscheidendingen. Want sommige eenvoudige en donkerekinderen van God bestaan in het geestelijke zoalsonverstandige kinderen in het natuurlijke. Immers,menig kind vindt in een al te grote toegevendheiden een verhaal dat de ouders in hun kindsheid nietbeter zijn geweest, meer aangenaamheid dan ineen verstandige aanwijzing van zijn gebreken, en ineen voorzichtige aansporing tot zijn plicht; waaruitmen echter niet mag besluiten dat het eerste ooknuttiger dan het laatste zou zijn. Maar vele vanGods lieve gunstgenoten, die geoefende zinnen inhet Woord der gerechtigheid hebben, vinden nietalleen meer nuttigheid, maar ook meeraangenaamheid in het ernstig bevestigen van hetzorgdragen om goede werken voor te staan, dan ineen gedurig onverstandig verhaal van gestalten enongestalten. Ik wil hier in geen geval het sprekenvan de gestalten en ongestalten van Gods kinderenveroordelen. Dat zij verre! Want een verstandig entijdig vertoog van deze dingen is soms nuttig ennoodzakelijk om de grootheid van de genade tevertonen, om worstelende zielen voor wanhoop enschadelijke moedeloosheden te bewaren, en om deblinde vijanden van de godzaligheid de mond testoppen. Maar ik spreek hier van dat gedurigonbedachtzaam verhalen van gestalten enongestalten, wat de mensen, die geen genoegenvinden in een ernstig bevestigen van hetzorgdragen om goede werken voor te staan,zozeer verheffen. Het evangelisch bevestigen vande dingen die Paulus noemt, is voor Gods echtekinderen onbegrijpelijk veel nuttiger dan het

genoemde verhaal van gestalten en ongestalten.Want de verdorvenheid pleegt van het laatste eenallerverderfelijkst misbruik te maken. Het probeertde walgelijkheid en verdoemelijkheid van dezonden daaronder, als onder een schone naam, teverbergen en ongemoeid te laten. Het gedraagtzich alsof een ongestalte een prijselijke eigenschapwas, die tot Gods kinderen behoorde. Sommigenlaten zich zelfs daardoor vervoeren om zich teverbeelden dat ze zich bij Gods arme kinderenwonderlijk aanprijzen, wanneer ze een breedverhaal van hun ongestalten doen, zonder enigteken van schaamte, vernedering of droefheid, metluchtige, schertsende woorden en gebaren, alsofeen ongestalte geen schandelijke verdoemelijkmisdaad was, maar een stuk van geestelijkearmoede, zelfkennis en vromigheid was. Om kortte gaan, zo’n onbedachtzame handelwijze is vaakde schuld dat vele van Gods kinderen in dewaarachtige verootmoediging, geloof en bekeringverhinderd worden, en vele zelfbedriegersonbekeerlijk worden. Zo zeker nu deze dingendoor een beklaaglijke ondervinding bevestigdworden, zo zeker is het integendeel dat het ernstig,verstandig en evangelisch bevestigen van hetzorgdragen om goede werken voor te staan, voorGods lieve kinderen buitengewoon nuttig is. Het isnuttig q om hen van hun verplichting tot hun eigenzaligheid levendig en grondig te overreden. qq Hetdient om hen de ontelbare gebreken in hunwalgelijkheid en verdoemelijkheid, helderder,levendiger en krachtiger aan te tonen. qqq Hierdooris het ingericht om hen in de vallei vanwaarachtige verootmoediging met zijn gevolgen,dieper in te leiden. qqqq Het is ook bekwaam omhen van de noodzakelijkheid van de gerechtigheiden sterkte van de Middelaar, grondiger enbestendiger te overreden, en tot een geloviggebruikmaken ervan nadrukkelijk aan te sporen.qqqqq En zo kan het eindelijk verstrekken om hen toteen naarstige betrachting van goede werken, datis, tot hun zaligheid, krachtig op te wekken envoorspoedig te besturen.

§33. Zo goed en nuttig nu deze dingen zijn voorde mensen, zo ZEKER en BETAMELIJK is deVERPLICHTING, dat zij, die aan God geloven,zorgdragen om goede werken voor te staan, endat Titus dit met alle ernst bevestigde. (1) Wanthet is een onloochenbare waarheid, dat ieder mensalles wat betamelijk is, en wat tot zijn welzijn endat van een ander dienen kan, met alle ernst tebehartigen verbonden is. Omdat nu het zorgdragenom goede werken voor te staan, zo goed en nuttig

Aanmerkingen over Titus 3:8 249

is, zoals wij gezien hebben, daarom volgt ook evenzo zeker, dat zij die aan God geloven, dit hun zaligeplicht moeten achten. (2) En, zijn de opzieners vande gemeenten schuldig al hun vermogens aan tewenden om die dingen het meest voor te dragenen te bevestigen, die voor de mensen nuttig zijn, zomoest dan ook Titus genoemde dingen zoveel teernstiger bevestigen, hoe zekerder het was dat dievoor de mensen goed en nuttig zijn.

§34. Het een en ander was des te noodzakelijkeromdat het een allergepast MIDDEL zou zijn, alsgevolg van het OOGWIT van de apostel, waardoorde gemeenten (1) deels in de ware godzaligheidmeer en meer konden toenemen, (2) en deels,tegen de schadelijke verzoekingen beveiligdworden.

Want omdat de waarachtige godzaligheid in eenevangelische oefening van goede werken gelegenis, daarom moet immers volgen dat een gelovigzorgdragen om goede werken voor te staan, en heternstig bevestigen van deze dingen, debekwaamste middelen waren om de echtegodzaligheid te bevorderen.

En omdat alle inwendige en uitwendigeverzoekingen, waaraan de gemeenten op Kretablootgesteld waren, hun tot beuzelingen enongebondenheden, die tegen de godzaligheidstreden, probeerden te verleiden, daarom kon mengeen middel bedenken waardoor zij tegengenoemde verzoekingen meer gewapend kondenworden, dan een gelovig zorgdragen om goedewerken voor te staan, en een ernstig bevestigenvan deze dingen. Want wanneer de gelovigenzorgdroegen om goede werken voor te staan, danzouden die beuzelingen en ongebondenheden, alszaken die lijnrecht tegenover hun ambacht stonden,bij hen geen ingang vinden maar veroordeeldworden. En als Titus en zijn mededienaars dezedingen grondig en onderscheiden bevestigden, danzou de schijnwijsheid en schijnvrijheid die denaamchristenen en de valse apostelen voorgaven,als een schandelijke dwaasheid en onedeleslavernij van de ongerechtigheid spoedig ontdekten verworpen worden.

§35. Wilde dan de Heilige Geest in en door Zijndienaar Paulus, dat Titus deze dingen totgenoemde einden op Kreta zou bevestigen, dankunnen wij ook verzekerd zijn dat het Zijn heiligewil is dat wij ook voor onszelf van die dingen hetrechte gebruik zouden maken. Want Hij heeft datgetrouwe Woord als onze schriftelijke regel tot dateinde ook tot ons laten komen. Niemand zaldaarom kunnen denken dat het tegen het genoegen

van de Geest zou zijn, wanneer wij, in afhangingvan Zijn leiding, over deze dingen, naar Zijnoogwit, enige nadere AANMERKINGEN probeerdente maken.

I. De apostel noemt de plicht, dat zij die aanGod geloven, zorgdragen om goede werkenvoor te staan, een GETROUW WOORD.

/. Het is (1) een woord van waarheid en eengezond verstand, dat op redelijke gronden steunt,en openlijk met vrijmoedigheid mag verkondigdworden. (2) Het is getrouw, volstrekt zeker,geloofwaardig en bestendig voor alle mensen, inalle gevallen, altijd even zeer verplichtend.

//. Hieruit mag men dan veilig besluiten dat heteen redeloze, schandelijke en schadelijke dwalingis, wanneer men de leer, dat zij die aan Godgeloven zorg moeten dragen om goede werkenvoor te staan, aanziet of uitroept als eenongegronde, eigenzinnige, nodeloze enonmogelijke misvatting. Ik stem gewillig toe datmen het geesteloos aandringen en betrachten vansommige werken, uit een wettisch beginsel en toteen wettisch einde, als zodanig moet veroordelen.Maar het evangelisch zorgdragen om goedewerken voor te staan als zo’n misvatting aan temerken en te versmaden, is gewis eenallerverderfelijkste dwaling, tegen het genoemdegetuigenis van Paulus lijnrecht strijdig.

///. Hoe grover deze dwaling is, zoveel te meermoet men zich verwonderen, dat het niet alleen totde redeloze wetsbestrijders, maar ook tot zo velendie in de kerk verkeren, is doorgebroken.

Wanneer sommige geruste zondaars eenduidelijke verklaring en een betooglijke aandrangvan het evangelisch zorgdragen om goede werkenvoor te staan, horen voorstellen, dan bemerken zedat zij geen ware Christenen zijn zoals ze zichverbeeld hadden, en ze worden bevreesd dat ze inhun zorgeloosheid en geliefde zondendienstgestoord mochten worden. Wat doen zij dan om inhun gerustheid en wereldliefde ongestoord voor tegaan? Ze proberen zichzelf en anderen wijs temaken dat de meergenoemde leer eenongegronde, eigenzinnige misvatting, van eenonlangs opgekomen en op sommige plaatsen sterkdoorgedreven, maar ook door vele verstandigenijverig tegengesproken factie is, die door zijn eigenvoorstanders niet recht begrepen, bewezen,geloofd of gedaan wordt. Die ook geen mens terwereld oefenen kan, of nodig heeft te doen. Ja, diezo ongerijmd is, dat geen mens zalig zou worden,maar vele mensen in de gevaarlijkste mijmering

Aanmerkingen over Titus 3:8250

vervallen moesten, als zulke stellingen waarheidwaren.

Hoewel alle oprechte Christenen in het voorstaanvan goede werken, naar de inwendige mens eeninnerlijk vermaak hebben, echter kan sommigeneen grote donkerheid in dit stuk aankleven, waaruithet vlees dat tot het voorstaan van goede werkenongezind is, gelegenheid neemt om zijn vijandschapte openbaren. Want (1) enigen hebben met allerecht en redenen een innige afkeer van hetonzinnig aandringen op een dood en dodendwettisch woelen. Maar zij onderscheiden daarvanniet duidelijk genoeg het evangelisch zorgdragenom goede werken voor te staan. (2) Anderenhebben gehoord wat een jammerlijk misbruiksommigen van werken en plichten maken.Hierdoor heeft een ongezindheid jegens deuitdrukkingen van werken, plichten, doen, enz., henheimelijk bekropen. (3) Er zijn er ook die door hetvoordragen van de bevindingen van debegenadigden, hun gestalten en ongestalten,buitengewoon bemoedigd, getroost, opgewekt, entot gevoelige liefde jegens God en Zijn volkworden aangespoord. Deze zijn met die dingen zoingenomen, dat zij wel zouden wensen ze altijd tehoren. Wanneer nu enige leraars of godzaligendoor een kwalijk bestuurde liefde zich al te veelnaar hun genoegen schikken, dan kan het helaas!gebeuren dat een grondige verklaring en aandrangvan de plicht om goede werken voor te staan vanzijn aangenaamheid bij hen veel verliest. (4) Hetkan ook gebeuren dat een begenadigde inafzwervingen en geestelijke traagheid geraakt,waardoor hij omtrent het naarstig voorstaan vangoede werken gesteld kan zijn, als een man, diedoor een ongeregelde levenswijze in loomheidvervallen is, bestaan kan omtrent de vlottewaarneming van zijn ambacht. (5) Uit genoemde,en uit nog meer andere beginselen, kan het dangebeuren dat een godvruchtig mens die leer, dathet voorstaan van goede werken een getrouwwoord is, niet duidelijk en onderscheiden genoeginziet, en het ook niet met de betamelijkeaangenaamheid horen of doen kan.

Het zou daarom niet alleen voor bovengenoemdegeruste zondaren, maar ook voor velen van Godsechte kinderen zeer nuttig kunnen zijn, wanneer zijeens met een bedaard gemoed overdachten dat devoornaamste evangeliedienaar die er ooit geweestis, het voorstaan van goede werken een getrouwwoord noemt, wat alle echte Christenen geloven,en alle getrouwe evangeliedienaars verkondigenmoeten.

II. Titus moest DEZE DINGEN ERNSTIG

BEVESTIGEN.". DEZE DINGEN zouden de inhoud van zijn

prediking zijn./. Hij moest in zijn prediken voornamelijk

daarop staan, dat zij die aan God geloven,zorgdragen om goede werken voor te staan.

//. De zaken nu, die Titus naar hetuitdrukkelijke bevel van de Geest, tot bevorderingvan ware godzaligheid moest verkondigen, dienenook buiten alle tegenspraak door iedere getrouweevangeliedienaar aangedrongen te worden. Menmoet de waarheden van de ellende en verzoeningvan de mens, als het enige beginsel vanevangelische goede werken, zoals Paulus en Titusgedaan hebben, ernstig, duidelijk, betooglijk enbevindelijk verkondigen. Maar men moet in dezewaarheden niet eindigen; maar ze tot hunvoornaamste oogmerk brengen, om goede werkenvoor te staan, wat eigenlijk de zaligheid is waartoegenoemde waarheden als middelen leiden. Wantals iemand van de eerstgenoemde waarhedenalleen wilde handelen, en deze dingen, waarvan deapostel hier spreekt, overslaan, die zou even zoongerijmd handelen als iemand die van zekeremiddelen breedvoerig wilde spreken, maar zichdaarbij zorgvuldig wilde wachten dat hij niets vanhet rechte einde van die middelen vermeldde, enhoe men ze daartoe gebruiken moest. Het is ooknuttig en nodig dat men bij sommige gelegenhedenvan de bevindingen, gestalten en ongestalten vande begenadigden predikt en spreekt, zoals bovenop blz. 248 reeds is aangetekend. Maar het zoudwaas, schadelijk en ongeoorloofd zijn, wanneeriemand daarop alleen wilde staan, en daarvan zijnvoornaam hoofdwerk maken. Want wat zou u vaneen geneesheer denken, die zich alleen wildeophouden met het spreken van de bevindingen, dekwade en goede tekenen van de zieken, zonder tedenken aan de herstelling, de bewaring, en hetrechte gebruik van de gezondheid?

///. Als vele leraars en toehoorders dezedingen recht begrepen, dan zouden zij buiten alletwijfel gewaar kunnen worden, dat zij en anderenaangaande de verkondiging van het Evangelieverschillende donkere en recht schadelijkebevattingen en ongestalten gevoed hadden.

$. Titus moest deze dingen niet alleenvoordragen, maar ook ERNSTIG BEVESTIGEN.

/. Hij moest alle vermogens aanwenden (1)om die waarheid in de gemoederen op vastegronden te bevestigen, (2) om ze duidelijk teverklaren, uit zekere gronden te betogen, en tegen

Aanmerkingen over Titus 3:8 251

de uitvluchten te verdedigen, (3) opdat dewaarheid in het gehele gemoed doordringt, enbestendig geloofd en gedaan mocht worden.

//. Hier vinden dan alle leraars eenvoorschrift, hoe zij de evangelische waarhedenmoeten verkondigen. Men kan hier niet volstaanmet de dingen alleen te noemen, veel minder metze verward daarheen te werpen. Ook voldoet hetniet dat men de waarheid onder een vreemde,aardige, spelende, gemoedelijke uitdrukkingvoordraagt. Dit kan wel eens nuttig zijn om eentrage aandacht op te wekken; mits men maarvoldoende zorg draagt dat de toehoorder zich opdit aardig bloemetje niet vergaapt, en de waarheidlaat varen. Aan de andere kant is het hier ook nietgedaan met een onstuimig schreeuwen enonverstandig opstapelen van plichten. Maar die dewaarheid recht verkondigen wil, moet het door endoor bevestigen. Hij moet zijn voornaamste zorglaten zijn, (1) dat de waarheid aan en in hetgemoed van de toehoorders gebracht, en daarbevestigd wordt. (2) Hij zelf dient de zaken, die hijbevestigen zal, onderscheiden in te zien. (3) Het isnodig dat hij ze aan de toehoorders duidelijk enonderscheiden verklaart, en in het verstandprobeert te brengen. (4) Hij behoort ze uit zekereen goedbegrepen gronden begrijpelijk te bewijzen.Ik wil niet zeggen dat hij zich naar de regels vande sluitredenen, die de wijsgeren breedvoerigplegen op te geven, schikken moet. Veel minderwil ik staande houden dat hij zijn betoog in de stijvevorm van een zogenaamde wiskundige leerwijzemoet dwingen. Maar mijn bedoeling is, dat hij deontwijfelbare gronden, waaruit de waarheid volgt,eenvoudig aanwijst, en als het nodig is, zeverklaart en bevestigt, om dan de noodzakelijkesamenhang tussen die gronden en de daaruit tebewijzen waarheid, overtuigend aan te wijzen.(5) Hij is verplicht de tegenbedenkingen metvoorzichtigheid grondig weg te nemen. (6) Hij isook schuldig elk wezenlijk stuk, dat tot dewaarheid behoort, zodanig vast te maken, opdat dewaarheid door en door bevestigd wordt. (7) Eneindelijk mag hij niet denken zijn oogmerk bereiktte hebben, eer die toehoorders van de waarheidzodanig verzekerd zijn, dat zij de aanvallen vande vijanden kunnen doorstaan, en eer de waarheidzulke diepe wortels in hun harten geschotenheeft, dat zij hun vruchten in de wandelopenbaren.

De betamelijkheid, nuttigheid ennoodzakelijkheid van zo’n handelwijze blijkt hierimmers op het allerduidelijkst, (1) omdat Paulus het

aan zijn Titus zo nadrukkelijk beveelt. (2) Bijgebrek van zo’n verstandige bevestiging, loopt dewaarheid en godzaligheid groot gevaar. Degemoederen van de Christenen kunnen tot geenvastigheid komen. En de vijanden roemen dat menvoor de grondigste waarheid geen bewijs kanvinden. Misschien kon iemand, die wat te haastigis, denken: “de vastigheid van een gemoed, en dekracht van de waarheid in de harten, hangt immersvan de verzegelende en vruchtbaarmakendekracht van de Geest af; hoe kunt u dan zo’n ophefvan de ernstige bevestiging maken?” Ik zou hierkunnen antwoorden dat deze zwarigheid niet tegenmij, maar tegen Paulus gemaakt wordt. Want dieschrijft de verklaarde bevestiging aan zijn Titus, enaan alle oprechte evangeliedienaren met zoveelnadruk voor. Maar om de nietigheid van dezezwarigheid in te zien, dient men maar aan temerken dat het wel een volstrekte waarheid is, diealle oprechte en getrouwe leraars uit hunondervinding, en die van hun hoorders, dagelijksgewaar worden, dat de kracht van de waarheid inde harten van de mensen van de verlichtende,verzegelende en vruchtbaarmakende kracht vande Heilige Geest afhangt. Maar dat het ook evenzo waarachtig is, dat de Heilige Geest redelijkemensen niet als stokken en blokken, onmiddellijk,maar door gepaste middelen bewerken wil. Wantwaarom zouden anders de apostelen en profeten,die door de Heilige Geest onfeilbaar gedrevenwerden, zich van zulke verstandige en krachtigebetogingen bediend hebben?

Mogelijk denkt een lezer: “Gods tere kinderenhouden van geen letterlijk verstandig redeneren endisputeren, maar van een gemoedelijk handelen.”Maar wat denkt zo’n lezer van onze geliefdeapostel? Zou men die niet met het grootste rechtmogen tellen onder de teerste en gemoedelijkstekinderen van God? Toch was hij een groteliefhebber van het ernstig bevestigen van dedingen. Maar om deze zwarigheid grondig op telossen, dient men het volgende maar aan temerken. Men vindt verklaringen, betogingen,redeneringen en disputen, die gewis recht mager,lastig en nadelig zijn. Maar men moet zulke welonderscheiden van de ernstige bevestiging diePaulus aanprijst. Deze is niet dor, maar rechtgemoedelijk. Want wat is toch het gemoed? Gewisgeen redeloze lichamelijke beroering, maar deredelijke ziel, werkzaam door verstand en wil,zoals in de Aanmerkingen over 2 Kor. 4:6 brederis aangewezen. Wat is dan een gemoedelijkehandelwijze? Buiten alle twijfel zo één, die zich

Aanmerkingen over Titus 3:8252

niet vergenoegt de lichamelijke zinnen alleen teberoeren, maar die de redelijke ziel probeert tebewerken. Die door een duidelijke verklaring dewaarheid, onder afhanging van de verlichtendegenade van de Geest, in het verstand probeert tebrengen. Die door gegronde en gezondebetogingen het oordeel van de zekerheid endierbaarheid van de waarheid probeert teoverreden. En die hierdoor de gehele wil zodanigtot de waarheid probeert over te halen, dat hij hetbetracht in liefde. Ik beken, zo’n gemoedelijkehandelwijze is ook letterlijk, verstandig,redenerend en weerleggend. Maar u zult toch,hoop ik, zo geesteloos, onverstandig en goddeloosniet willen zijn, dat u deze dingen zou veroordelen!Mishaagt u alles wat letterlijk is? Wat zult u danmet de Bijbel doen, die uit enkel letters enwoorden bestaat, waardoor de Heilige Geest demensen tot de betekende zaken wil leiden? En watzegt u dan van stichtelijke redevoeringen? Want degeestelijkste leerredenen zijn niets anders danletters, door de dienaar uitgesproken, om daardoorals door middelen tot zaken geleid te worden. Wiltu alles wat verstandig en redenerend is, dat is,wat de waarheden uit grondige redenen afleidt,veroordelen: tot welke goddeloosheden enbuitensporigheden zult u dan vervallen? Hebt u eenafkeer van het verdedigen van de waarheid tegende tegenwerpingen, uitvluchten en lasteringen,waarmee de vijanden de waarheid bezwaren, danmag u uw liefde tot de waarheid met redenenverdenken. Want als u iemand ontmoette, die hetniet horen mocht dat u uw goede vriendverdedigen wilde tegen de kwade verdenkingen enlasteringen, waarmee zijn vijanden hem zonderredenen bezwaarden, zoudt u zo één niet voor eenvijand van uw vriend houden? Zou het geen vijandvan het gemenebest zijn, die met verdriet werdaangedaan, wanneer men hem verhaalde hoe deverderfelijke aanslagen van de vijanden verijdeldwaren? Ik beken, alle onnodige twisten overkleinigheden, omstandigheden en beuzelingen zijnrecht schadelijk. Maar het bestaan van hen, diehun vijandschap tegen de waarheid onder ditschone voorwendsel verbergen, en graag zagendat niemand voor de waarheid opkwam, is zekerzo verderfelijk. Immers, een rechte Christen die inde waarheid belang vindt, verheugt zich in degeest, wanneer hij hoort op welke zekere grondende waarheid staat, en hoe groot een onderscheider tussen de waarheid en de leugen is. Wantzonder zo’n gemoedsgestel zou men geengenoegen in de Heilige Schriften kunnen vinden,

daar de mannen van God, door de Heilige Geestgedreven, zich in zo vele en brede weerleggingenvan de dwalingen uitlaten. Zijn er godvruchtigendie aangaande de nuttigheid en dierbaarheid vanzulke bevestigingen wat donkerder zijn, er zijn ook,God zij dank! anderen, die van de Heilige Geestmeer licht ontvangen hebben, en die uit zo’nhandelwijze niet alleen een onuitsprekelijkgenoegen, maar ook een onwaardeerbaar voordeelin een tere oefening van de godzaligheid trekken.

U denkt misschien: “zo’n bevestiging, verklaring,betoging en verdediging van de gronden van degodzaligheid is zo moeilijk, dat vele leraars entoehoorders daar niet recht vatbaar voor zijn”. Ikantwoord: hoewel deze handelwijze meerbedaardheid en nadenken vereist dan velevoortvarende mensen gewend zijn te betrachten,echter is het zo moeilijk niet als men zichverbeeldt. Wanneer men het maar bedaardbeschouwt, dan is het recht eenvoudig, aangenaamen gemakkelijk, ja de eenvoudigste mens, die tocheen redelijk schepsel is, is er niet alleen vatbaarvoor, maar kan daardoor op de gemakkelijkstewijze achter de waarheid geholpen worden. En almoest het eerst wat moeite kosten om zich zo’nhandelwijze eigen te maken, diende men dan nietzoveel achting voor de waarheid en zijn zaligheidte hebben, dat men deze moeite graag op zichnam?

Sommigen zullen wellicht zeggen: “zo’nhandelwijze vereist zoveel tijd, en er zijn veleandere dingen voor te dragen die in de oefeningvan de godzaligheid van meer nut kunnen zijn”.Maar hierop kan men gemakkelijk antwoorden.Kan men de tijd wel beter besteden dan in eengrondige bevestiging van een waarheid die naar degodzaligheid is? Is het niet veel nuttiger dat menweinig zaken tegelijk naar behoren behandelt, dandat men vele dingen oppervlakkig overloopt? Dater andere dingen zouden zijn die in de oefening vande godzaligheid groter voordeel konden doen, isgewis een redeloze misvatting. Want alle echtegodzaligheid bestaat in een redelijke betrachtingvan de waarheid in liefde. Daar geen kennis,overreding, of liefde van de waarheid is, daar kangeen oefening van de godzaligheid zijn. Hieruitmoet nu noodzakelijk volgen dat niets bekwaam isde oefening van de godzaligheid, middellijkerwijzemeer te bevorderen, dan genoemde ernstigebevestiging van de waarheid die naar degodzaligheid is.

Nog kon iemand vragen: “zijn er dan zodanigente vinden, die de waarheid op zo’n wijze als u

Aanmerkingen over Titus 3:8 253

aanprijst, bevestigen? Is uw voorstel niet eenenkele nutteloze bespiegeling, die door niemandwaargenomen wordt?” Ik antwoord: men vindthelaas! velen die zich op zo’n handelwijze weinigtoeleggen. Toch zijn er ook, door Gods goedheid,die er ernstig naar streven, omdat ze de nuttigheidervan inzien; hoewel zij, die de meeste achtingdaarvoor hebben, zich over hun tekort komen voorGod en mensen vrijwillig beklagen. En al was erniemand te vinden die zich op zo’n ernstigebevestiging toelegde, dan blijft het toch debetamelijke plicht van elke evangeliedienaar. Wanthet wordt hier door de Heilige Geest Zelf zonadrukkelijk bevolen, en men moet van onze plichtniet naar onze krachten oordelen, maar naar debevelen van de Heere.

Het is hier niet zonder belangrijke redenengebeurd dat ik op dit stuk zolang heb gestaan.Want ik ben op goede gronden verzekerd dat velemensen van de waarachtige godzaligheid zozeerafkering blijven, anderen in algemenebekommeringen blijven hangen zonder verder tekomen, en anderen tot geen vastigheid van hunstaat en troost kunnen komen, mede om dezevoorname reden: òf dat de waarheden hen zonderbetamelijke bevestiging oppervlakkig wordenvoorgedragen, òf dat zij, hoewel ze zo’n voorrechtgenieten, uit duisternis, vooroordeel, eigenzin entraagheid, het rechte gebruik er niet van maken,maar de Heilige Geest in Zijn leiding eigenzinnigtegenstaan, uitblussen en bedroeven.

III. Dat Titus deze dingen ernstig zoubevestigen, was de WIL van Paulus en deHeilige Geest.

/. Hij begeerde dit met een rijp en welberadenoverleg, en gebood het met een Goddelijk gezag.

//. Die daarom in een grondige bevestiging vande waarheden geen behagen hebben, en het, onderwelke voorwendsels het ook mag zijn, veroordelenof verzuimen, zijn aan de heilige Paulus en aan deHeilige Geest zeer ongelijkvormig, javerschrikkelijk ongehoorzaam.

///. Al riep dan een gehele gemeente hun leraartoe: wij willen niet dat u zo verstandig enbetooglijk handelt, dan moest hij zich toch daaraanniet keren, maar bij zichzelf denken: “Paulus en deHeilige Geest willen het. Ik moet God meergehoorzaam zijn dan de mensen”. Hij diendezonder moedeloze of verkeerde driften,zachtmoedig en naarstig voort te varen, en zichmet de gunst van God, die kostbaarder is dan degunst van alle mensen, vergenoegen.

IV. DIE AAN GOD GELOVEN moetenzorgdragen om goede werken voor te staan.

/. Hoewel alle mensen, die door God geschapenzijn, onder deze verplichting liggen, echter zijn zijdie door een levendig geloof aan God geloven,alleen bekwaam om deze plicht naar behoren tebetrachten en boven anderen nog meer daartoeverbonden.

Die dan zijn plicht voorspoedig wenst waar tenemen, moet eerst proberen dat hij aan God, zoalsHij Zich in Christus bekendmaakt, geloven mag.Hebr. 11:6.

En die aan God gelooft, moet zich nietverbeelden dat zijn werk nu geëindigd is, maar zichvoorstellen dat het nu pas echt begonnen moetworden. Nu moet hij zorgdragen om goede werkenvoor te staan. Het zou een slechte dienstknechtzijn die zich voorstelde dat hij niet nodig had eenhand aan het werk te slaan, wanneer hij in het huisvan de Heere, Die hem tot werken gehuurd had,maar overgegaan zou zijn. Dan begint pas hetwerk van zijn Heere.

//. Zo ziet men dan dat zij hun zaken verkeerdbeginnen, en nooit voorspoedig kunnen zijn, diezonder geloof aan God op het doen va goedewerken vallen, of zich verbeelden dat zij reeds veelgoeds gedaan hebben.

De geliefde lezer gelieve zich eens nauwkeurigte onderzoeken of hij dat levendige geloof aanGod, dat wij boven in de verklaring naderbeschreven hebben, ook bezit en oefent. Laat hijhet gezegde eens herlezen met een bedaardetoekering tot zichzelf. Zegt het geweten u dat u hetwezen van zo’n geloof nog mist, weet dan dat aluw inspanningen om goede werken te doen, enkelvruchteloze pogingen zijn; en dat al uw werken, dieu ooit gedaan hebt, hoe schoon ze u ook mogentoeschijnen, recht kwade werken zijn geweest.Want een kwade boom kan geen goedevruchten voortbrengen, Matth. 7:18. En het isonmogelijk dat een persoon of zijn werk, zondergeloof, God behagen kan. Hebr. 11:6. Maarhoewel u zonder geloof onbekwaam bent om rechtgoede werken te doen, u blijft toch daartoe tenhoogste verplicht. Probeer dan in het midden vande rechte paden te wandelen. Erken uw volstrekteverplichting om goede werken te doen. Maarerken eveneens dat u zonder geloof daartoeonbekwaam bent. En laat u door het een en anderaansporen, om met alle ernst naar het levendigegeloof aan God te zoeken, als de rechte weg omechte goede werken met aangenaamheid tekunnen oefenen.

Aanmerkingen over Titus 3:8254

///. Menig bekommerd gemoed denkt wel eensbij zichzelf: ik zou alles te boven zijn, als ik hetlevendig geloof deelachtig was, en van dat grotevoorrecht op goede gronden verzekerd kon zijn!Maar het zou zeer nuttig zijn dat hij, die dat denkt,deze zaak een weinig dieper nadacht. Want alsiemand het geloof aan God deelachtig is geworden,en van dat dierbare voorrecht een grondigeverzekering heeft, dan is het zijn post om naarstigzorg te dragen dat hij goede werken voorstaat. Ditis het hoofdwerk. Daar vindt men onbedenkelijkestrijd, zwarigheden en bekommeringen. Die dezedingen tevoren niet duidelijk genoeg inziet, kan invele onheilen vervallen, nadat hij tot diegenadestaat gekomen is. Want hij kan door diezoete verbeelding, dat hij nu alles te boven is, zichmet zijn staat vermaken, en ondertussen velegoede werken, waartoe hij geroepen is, vergeten.Dat zou lijken op het gedrag van een dienstbode,die nadat hij in een aangename en prachtige dienstgekomen is, zich wilde vermaken met het vrolijkverteren van zijn zakgeld en het spreken van datheerlijk huisgezin, en intussen vergeten het werkdat zijn heer hem te doen had geboden. Of hij kanaan een andere zijde gemakkelijk overzakken.Want wanneer hij bemerkt tot hoe veelvuldigegoede werken hij geroepen is, en wat een strijd tothet doen daarvan vereist wordt, dan kan hij, diezich verbeeld had dat hij alles te boven zou zijnwanneer hij maar genade bezat, in diemoedbenemende gedachten vervallen dat al zijnwerk niet recht zal zijn, omdat hij het nu andersgewaar wordt dan hij zich tevoren verbeeld had.Ook komt men zwakke begenadigden tegen, diehun goede gestalten verliezen, wanneer hen vanhet zorgdragen om goede werken voor te staan,een weinig ernstiger wordt voorgesproken.

Voor al deze verzoekingen zou men in hetmiddellijke veiliger zijn, als men helder begreep dat,en hoedanig zij, die aan God geloven, zorg moetendragen om goede werken voor te staan.

V. Het ambacht van een Christen bestaat inhet voorstaan van goede WERKEN.

/. Het zijn (1) werken, die iemand welafhankelijk, toch als een waarachtige oorzaak, uiteen inwendig beginsel, oefent. (2) Het zijn werkenzonder onderscheid, inwendige en uitwendige,jegens God, de naaste en onszelf, huiselijke,burgerlijke en kerkelijke, die alle goed moeten zijn.

//. Uit het gezegde mag men met volkomenzekerheid besluiten (1) dat het wezen van de echteoefening van de godzaligheid niet gelegen is in hetlijden en bevinden van enige benauwende of

verruimende aandoeningen, en de gevolgen diedaaruit vanzelf, zonder tussenkomst van redelijkewerkingen, voortvloeien, zoals de bedrogengeestdrijvers het drijven; maar in eigenlijkewerken, waardoor iemand zijn natuurlijke engeestelijke vermogens, die God geschapen,herschapen, en als Opperoorzaak bewerkt heeft,als een waarachtige tweede oorzaak, redelijk,vrijwillig, met strijd, vreze en beven, tot zekerevoorwerpen en uitwerkingen bepaalt. Filip. 2:12,13.(2) Men mag de goede werken ook niet bepalentot enige weinige uitwendige waarnemingenvan lezen, bidden, praten, kerkgaan, en het gevenvan aalmoezen, alsof alle andere werken natuurlijk,aards en kwaad mochten zijn. Nee! Alles wat eenChristen doet met gedachten, genegenheden,woorden en alle andere uiterlijke daden, moeteen goed werk zijn. 1 Kor. 10:31; Kol. 3:17. q Alleoverdenkingen, redeneringen en begeertenbehoren goed te zijn. qq Het gebruiken van oren,ogen, lippen, handen, voeten en van alle leden dientde eigenschappen van goede werken te hebben.Kol. 3:17. qqq Alle huiselijke bezigheden, diebinnenshuis of buitenshuis, door man, vrouw,kinderen, dienstboden, arbeiders en bijwonersgedaan worden, het eten, drinken, kleden,samenspreken, en het nemen van ontspanningen,dient ook goed te zijn. Ef. 6:5-9; Kol. 3:22-24. qqqqDeze eigenschap behoort ook plaats te hebben inalle burgerlijke en kerkelijke verrichtingen, diein de verklaring bijzonderder zijn opgeteld.

///. Ach! Hoe ongelukkig bent u dan bedrogen(1) die zich met enige redeloze aandoeningen hebtvergenoegd, en nog nooit geprobeerd hebt van eniggoed werk, werk te maken! (2) Hoe ver bent uvan de ware godzaligheid verbijsterd, die utevreden stelt wanneer u eens terloops iets gelezenhebt, enige woorden uit een gebedenboek of uit uwhersenen hebt opgezegd; met een dode en doorallerlei begeerlijkheden beroerde ziel in de kerkhebt gezeten; van schriftuurlijke zaken metverkeerde inzichten gesproken; of iets met eenFarizees gemoed aan de armen hebt gegeven,maar onder of na dit alles u overgeeft aangedachten, begeerten, woorden en daden, die rechtgruwelijk zijn, of die tenminste uw huiselijke enburgerlijke bezigheden niet anders verricht, danbeschaafde heidenen, Joden en papisten.

////. Het hart van alle oprechten is met debovengenoemde waarheid ten volle verenigd.Hoewel zij over ontelbare tekortkomingen klagenmoeten; echter begeren ze van harte dat zij zich inalles als geestelijke mensen gedragen mochten. Ze

Aanmerkingen over Titus 3:8 255

beginnen het ook door Gods genade te betrachten.Een godzalig kind, om een voorbeeld te noemen,onderwerpt zich met stilheid aan de al te gestrengetucht van zijn ouders, omdat de Heere het hemgeboden heeft. Het is met ijver en getrouwheid inhet werk van de ouders bezig, om des Heeren wil.Maar vele godvruchtige lieden hebben in dit stukook nog grote donkerheden overgehouden. Dezezijn de oorzaak van vele onnodige kwellingen.Want menige oprechte verbeeldt zich dat hij ingoede werken onvruchtbaar is, omdat hij zulkegevoelige aandoeningen niet ondervindt alsanderen genieten; of omdat hij de godvruchtigegezelschappen wegens zijn omstandigheden zovaak als anderen niet kan bijwonen; of ook omdathij niets tot stichting gesproken heeft. Maar al dezezwarigheden zouden veelal wegvallen, wanneermen maar klaarder licht in genoemde waarhedenhad. Want hoewel geestelijke gevoeligeaandoeningen zeer verkwikkelijk en nuttig kunnenzijn, echter is het wezen van goede werken daarinniet gelegen. Het zou een kwaad werk zijn,wanneer iemand, die door God geroepen is omthuis te werken, naar een godvruchtig gezelschapwilde gaan. Zoals het een goed werk is, wanneermen op de roeping van de Heere zijn huiselijkebezigheden op de rechte wijze waarneemt; hoewelhet zeer kwaad zou zijn als iemand zich uitonverschilligheid of ongezindheid van degezelschappen van de godzaligen onttrekken wilde.Zo is het veel beter werk in een gezelschap tezwijgen, opdat men door anderen, die menuitnemender acht dan zichzelf, gesticht magworden, dan uit verkeerde inzichten veel tespreken. Een iegelijk mens zij ras om te horen,maar traag om te spreken, en traag tot toorn,Jak. 1:19. Maar het zwijgen, wanneer de Heereons roept om raad te vragen, rekenschap te gevenvan de hoop die in ons is, om te vermanen, tebestraffen, of te troosten, moet men zeer kwaadachten.

VI. Alle werken die een Christen doet,behoren GOED te zijn.

". Ze dienen in STOF, BEGINSEL en EINDE metde WET VAN HET GENADEVERBOND OVEREEN TE

STEMMEN.$. Het is niet genoeg dat zij met de natuurwet

of met de burgerlijke wetten overeenstemmen.Maar zij moeten ook met de WET VAN HET

GENADEVERBOND gelijkvormig zijn./. Omdat de wet van het genadeverbond de

natuurwet veronderstelt, en alle billijke burgerlijkewetten te gehoorzamen aanbeveelt, daarom volgt

dat het geen evangelisch goed werk kan zijn, datniet natuurlijk of burgerlijk goed is. Maar omdat denatuurwet na de bedroefde zondeval nietvoldoende is tot zaligheid, en de burgerwettenalleen op het uitwendige, ten opzichte van deuiterlijke welstand van de burgerschap, zien, terwijlde wet van het genadeverbond geestelijk is,daarom volgt ook even zo zeker dat een werk welburgerlijk goed, en toch geestelijk kwaad kan zijn.Men ziet hier dan de zekerste gronden, waaruitonbetwistbaar volgt dat alle goede Christenen ookgoede burgers, maar ook dat integendeel velegoede burgers zeer kwade Christenen zijn.

//. Ze steken daarom in gevaarlijke dwalingen,(1) de zich verbeelden dat ze goede Christenenzijn; hoewel ze zich aan snode ongerechtigheden,die tegen het natuurlicht en de burgerlijke wettenstrijden, als vrijwillige dienstknechten overgeven.(2) Ze zijn verderfelijke voorstanders van hetkwade, en bestrijders van het goede, die zichzelfen anderen proberen te overreden dat tot eenChristelijk goed werk niets anders dan eennatuurlijke en burgerlijke zedigheid behoort. (3) Zijzijn ook in gevaar van eeuwig om te komen, diezich voor goede Christenen, en hun werken voorgoede aanzien, omdat zijzelf goede burgers en hunwerken burgerlijke deugden zijn.

(. Zal iets een goed werk zijn, dan moet deSTOF door God Zelf in de natuur of openbaring,uitdrukkelijk of impliciet GEBODEN of TOEGELATEN

ZIJN./. Daarom kunnen alle dingen, die enkele

inzettingen van mensen zijn, of op ons eigengoeddunken steunen, geen goede werken zijn;hoewel iemand daaronder een goed einde meendete bedoelen, om God te eren, en zijn eigen welzijnof dat van zijn naaste te bevorderen. Matth. 15:9;Kol. 2:23. En die verzekert wenst te zijn dat zijnwerk goed is, dient zich bedaard af te vragen: “kanik ook zeker zijn, dat dit werk mij door Godgeboden of toegelaten is?” Hij behoeft niet zozeerte denken of het ook deze of gene mensenbehaagt, wat die er van zeggen zullen, als wel watde Heere, zijn eigen Werkgever, daarvan zegt. Enhoewel het een aangenaam voorrecht is wanneeronze werken voor de naaste ook behaaglijk zijn,toch moet men ook tevreden zijn wanneer menmaar zeker weet dat God ons een werk gebodenheeft, al was het ook dat vele voortreffelijkemensen het anders begrepen.

//. Bij het licht van deze waarheid kan men nugemakkelijk ontdekken de nietigheid van velewerken die een schone schijn hebben. Ik zal nu

Aanmerkingen over Titus 3:8256

van de roomsgezinden en andere secten, die naarmenselijke inzettingen of eigen goeddunken velenietige plechtigheden, gewaden en gebarenverkozen hebben, en dat voor bijzonder goedewerken houden, niet spreken, maar mij bij hen diein de gezuiverde kerk verkeren, alleen bepalen.

Hier vindt men ongelukkige mensen, die naar hungoeddunken enige tijden van lezen, kerkgaan, enigegedaante of kleur van het gewaad, enige gebaren,stemleidingen, of enige van Gods kinderenovergenomen zwakheden hebben uitgekozen, enzich daarin stipt oefenen; en onder dit alles aan devoornaamste geboden van liefde jegens God, denaaste, onze vijanden en Gods kinderen, vanzelfverloochening en verdraagzaamheid, als aanonmogelijke of onnodige zaken niet eens denken;maar in vijandschap jegens God, de naaste enGods volk, in toorn, wraakzucht, hoogmoed,aardsgezindheid, ongeduld, in liegen, lasteren enachterklappen, en in andere snode gruwelenonboetvaardig, zorgeloos heen wandelen. Dit lijktimmers op het bestaan van de Farizeeërs, die dedille, de munt en het komijn vertienden, maar hetzwaarste van de wet, het oordeel, barmhartigheiden het geloof nalieten. Matth. 23:23. De lezer zalwel zien en voelen kunnen dat ik hier in geen gevalspreek van de gezette oefeningen, van denederigheid in het gewaad, en de bedaardedeftigheid in het spreken, aan Gods echte kindereneigen. Want dit zijn zaken die God duidelijk genoeggeboden heeft. Maar ik doel op deeigenzinnigheden van sommige onbekeerdehuichelaars.

Hoewel alle oprechte godzaligen van zo’nFarizees bestaan een innig afkeer hebben; enhoewel hen de zwaarste geboden ook het zwaarstwegen, toch kan men in hun verdorven vlees ooknog enige overblijfsels van deze verkeerdheidontdekken. Want zij kunnen over het verzuim vanenige omstandigheid, die hen niet rechtstreeksgeboden was, soms spoediger ontsteld worden danover het verzuim van een belangrijkere plicht, bv.van het geloof, zachtmoedigheid,verdraagzaamheid, enz. Er zijn er ook die snellerkunnen vallen over enige bijzonderheid in hetgewaad van een medegelovige, dan over een grootgebrek in het geloof, de liefde, dezelfverloochening, of de verdraagzaamheid.

*. Een goed werk moet uit het BEGINSEL vanhet geestelijke leven, ootmoed, geloof liefde,gehoorzaamheid en zelfverloochening gedaanworden.

a. Het moet gebeuren uit het beginsel van hetGEESTELIJKE LEVEN.

/. De boom moet eerst goed gemaakt zijn,zal de vrucht goed zijn. En zoals er geen redelijkwerk gedaan kan worden, waar geen redelijkbeginsel is, zo kan er ook geen geestelijk werk zijn,waar geen geestelijk leven is.

//. Hieruit volgt dat alle werken van eerbareheidenen, en van alle natuurlijke naamchristenen,die het geestelijk leven nog missen, geen goedewerken kunnen zijn, en niet alleen in trap, maarook in soort en wezen van de goede werken vande heiligen verschillen.

Alle natuurlijke mensen die de Geest niet hebben,en zich toch verbeelden dat zij zeer veel goedsgedaan hebben, bedriegen zich jammerlijk. Matth.7:18.

Zo doen ook alle bekommerde mensen, die hetleven dat uit God is nog niet deelachtig zijn,vergeefse arbeid wanneer zij hun natuurlijkekrachten inspannen om daardoor goede werken tedoen. Ze dienden zich eerst als doden endoodschuldigen te erkennen, en uit kracht vanJezus’ dood en leven, het geestelijk leven tezoeken.

b. Een goed werk moet in wareOOTMOEDIGHEID gebeuren.

/. De ware ootmoedigheid erkent dat hetrecht en de kracht tot de oefening van goedewerken, door de zonde verloren is.1 Gen. 18:27; 2Kor. 3:5. Het probeert armoedig uit degerechtigheid en sterkte van Christus te werken,Joh. 15:5.

//. Die dan hun onwaardigheid en onmachtom enig goed werk te doen, nog niet gevoeldhebben, maar zich trots verbeelden dat zij zoveelgoed kunnen doen, zonder als schuldigen enkrachtelozen aan Jezus’ gerechtigheid en sterktete hangen, die kunnen ook verzekerd zijn dat zijnog nooit enig goed werk gedaan hebben, of ookdoen zullen; zolang zij in die trotse staat volharden.

1 Hoewel elke zondaar, als een mens en een schepselvan God beschouwd, tot het doen van goede werkenverplicht blijft, omdat God Zijn recht over het schepselonveranderlijk behouden moet, en wegens Zijnvolmaakte heiligheid niets anders dan goede werkengebieden kan; echter heeft een zondaar, als zondaaraangemerkt, het recht om tot de daadwerkelijke oefeningvan goede werken, als zijn zaligheid beschouwd, weerbekwaam gemaakt en toegelaten te worden, door deongelukkige afval van God, verloren. En hij is naar Godsrechtvaardig oordeel verbonden om onder de zonde ende satan gevangen te blijven, tot straf van zijnongerechtigheid. Joh. 8:34; Rom. 6:14,20; 2 Petr. 2:19.

Aanmerkingen over Titus 3:8 257

c. Het moet ook gedaan worden uit HET

GELOOF./. Het waarachtige geloof (1) kent God in

Christus als verzoend, goedertieren jegensonwaardigen, welgezind jegens ongezinden, en hethaalt zijn recht en kracht om te werken uit Jezus’gerechtigheid en sterkte. (2) Het is op zekeregronden, in de verklaring nader aangewezen,overreed, q dat het werk door God geboden oftoegelaten is, qq en dat het niettegenstaande deveelvuldige en grote zwakheden die zichdaartussen mengen, om Christus’ wil aan Godaangenaam zijn, en uit genade beloond zal worden.Hebr. 11:6.

//. Hier ontmoeten we nu een vaste grondwaarop wij verzekerd kunnen zijn dat het bestaanen de werken van allerlei onbegenadigde mensen,zeer ellendig zijn.

Er zijn mensen die zich verbeelden dat eenlevend geloof van de Goddelijke verzoendegoedheid en verschoning omtrent Zijn zwakkekinderen, tot zorgeloosheid en goddeloosheid leidenzou, zoals de roomsgezinden lasteren. Eenallerschadelijkste dwaling! Want zo’n levendgeloof is de enige weg waardoor de liefde tot Goden Zijn geboden, de kracht om Gods inzettingen tedoen, en de allerkrachtigste lust en aandrang omGod vrijwillig en met vrolijkheid te dienen, in hethart van een zondaar komt. Het gebrek van ditgeloof is de oorzaak waarom allerlei mensen tegende oefening van de godzaligheid, als eenonmogelijkheid opzien, of als een hardheidongezind zijn. Gewis, hadden Gods lieve kinderenmaar meer geloof, dat God in en om Christusjegens Zijn arm en ellendig volk, goed, barmhartigen genadig is, en hun gebrekkige werken enpogingen genadig wilde aannemen en belonen, danzouden ze ijveriger zijn in goede werken; hunverzoende en verschonende Vader meerbeminnen; vrijmoediger om versterking tot Hemkomen; en vrolijker het pad van Zijn gebodenbewandelen.

Kan er geen recht goed werk zonder geloof zijn,dan moeten het zeer kwade werken zijn, diegedaan worden door hen die God in Christus nogniet kennen als verzoend, maar die Hemaanmerken als een harde heer, die zij door deze engene gedwongen inspanningen proberen teverzachten, of tot goedgunstigheid jegens hen tebewegen, zoals sommige Indianen zich omtrent deboze gedragen.

Moet iemand die iets in het geloof doet, ook opzekere gronden met zijn eigen ogen inzien, dat de

zaak die men doet door God geboden is, of Hemniet mishaagt, dan kan dat geen goed werk zijnwaaromtrent men twijfelt of het wel geoorloofd is;of wat men alleen doet omdat men anderen hetziet doen; of dat men voor goed houdt omdatanderen het zo zeggen, omdat het ons dunkt, ofomdat wij een bijzondere neiging en opgewektheiddaartoe in ons bevinden. Want omdat genoemdegronden niet recht, maar zeer bedrieglijk zijn, omdaarnaar van Gods wil en onze plicht te oordelen,zoals in de verklaring breder gezien is, daarom kanhet geloof dat daarop steunt niet recht zijn.

///. Hoewel het ongeloof in Gods zwakstekinderen niet meer heerst, toch heeft het nog veleoverblijfsels die hun werken zeer gebrekkigmaken, in hun ellendig vlees achtergelaten.

In sommigen is het nog zo krachtig, dat het henkan misleiden om de ongelovige duisternissenaangaande Gods verzoende goedertierenheid, deschadelijke onzekerheden aangaande onze plicht,en de ontmoedigende vreesachtigheid dat God hetwerk om de aanklevende gebreken zeeronbarmhartig zal versmaden, als een heerlijk tekenvan bijzondere teerheid, nederigheid enarmoedigheid voor te spreken en aan te prijzen.

En hoewel anderen aangaande dit beter verlichtzijn, echter kleven die ongelovigheden hen tegenbeter weten aan, en bederven hun beste werken.(1) Hoe vaak is de goedertierenheid van deverzoende hemelse Vader uit de gedachtengeraakt! (2) Hoe dikwijls is men twijfelmoedig ofmen dit doen en dat wel laten mag! Hoe vaakhoudt men iets voor goed, alleen omdat men hetanderen ziet doen, door hen hoort aanprijzen,omdat het hen zo dunkt, of omdat zij er eenbijzondere neiging en opgewektheid toe vinden.Alsof onze veelal blinde en boze neigingen enopgewektheden veilige gronden van ons geloofwaren! (3) En ach! Hoe weinig wordt het geloofddat God de ellendige personen en de gebrekkigstepogingen van Zijn kinderen om Christus’voldoening en voorbidding, genadig zal aannemenen belonen! Hoe gereed is men om Hem, met deboze dienstknecht, te beschouwen als een hardeheer, die men in geen ding enig genoegen kangeven, die ons gedurig naoogt om ons tebetrappen, en wanneer hij enig gebrek in onzewerken gevonden heeft, het ons met versmadingvan persoon en werken in het aangezicht zalwerpen, en bij de eerste gelegenheid strengstraffen en te schande maken! Wat zou men tochwel kunnen uitdenken dat meer tot ontering van dezo hoog geprezen goedheid, barmhartigheid,

Aanmerkingen over Titus 3:8258

genade, verschoning; van de voldoening envoorbidding van de Middelaar, en van het beloofdegenadeloon strekken kan, dan zo’ngemoedsgestalte? Wat strijdt toch meer tegen hetoogwit van Christus, Die ons verlost heeft opdatwij God zouden dienen zonder vrees, Luk. 1:74?Wat kan de oefening van de godzaligheid voor onsmoeilijker maken? En wat kan onze werken meerbederven? Welke knecht zou een heer kunnendienen, van wie hij altijd dacht: ik kan niets doendat hem behagen zal, of waarover ik enigegoedkeuring of beloning verwachten kan? Welkeheer zou door een knecht, die zo’n gevoelen vanhem had en aan anderen openbaarde, graaggediend willen zijn? Gewis, als God niet oneindigbarmhartiger en lankmoediger was dan deallerlankmoedigste mens, dan moest Hij vele vanZijn zwakke kinderen om zulke gemoedsgestaltenuit Zijn dienst laten gaan. Maar hier maakt Hijopenbaar dat Hij zo niet is als zij denken. Wantwanneer zij hun werken door zulke gedachtenallerellendigst bederven, dan neemt Hij toch depersonen en dat ellendige werk met een oneindigeverschoning aan.

Wenst men dan in goede werken meerovervloedig, vaardig, vrolijk en voorspoedig te zijn,dan diende men meer en meer naar hetbovengenoemde geloof te streven, en tegen alleswat het onderdrukken kan, met de uitersteoplettendheid te waken.

d. Men moet een werk, wanneer het goed zalzijn, uit LIEFDE verrichten.

/. Het levendig geloof van het Evangelie, datGod in Christus met zondaren verzoend is, deongerechtigheid, overtreding en zonde vergeeft,aan krachtelozen verbeurde krachten geven wil, endat alle geboden tot eer van God en de zaliging vanonze zielen en lichamen zijn ingericht; dit geloof,zeg ik, wekt in het hart een innige vrijwilligetoeneiging op tot God, al Zijn geboden, Zijn beeld,volk, en schepsel. Deze liefde dringt een Christenom de geboden van de Heere vrijwillig, metvermaak en aangenaamheid te doen. Want hoewelde verdorvenheid jegens de bevelen van de Heereongezind en traag kan zijn, en een gemoed overdeze onbetamelijke gestalte zeer beklemd kanworden, toch vindt het geestelijk leven in debetrachting van de wet van de Heere Zelf, zijninnig vermaak. 2 Kor. 5:14,15; Ps. 1:2; Rom. 7:22.

//. Het kan daarom geen goed werk zijn,wanneer iemand iets, dat stoffelijk geboden mochtzijn, doet zonder lust en liefde, uit sleur, uit dwang,omdat anderen het gebieden, om de straf te

ontgaan, of om een loon te verdienen, metvermoeiing en tegenzin tegen het werk zelf.

e. Zal een werk goed zijn, dan moet het ookuit GEHOORZAAMHEID gedaan worden.

/. Men ondervindt een gewillige neiging tothet werk, uit aanmerking van het gebod van deHeere, en onze verplichting aan Hem.

//. Dit is een hoofdeigenschap van de goedewerken. Als de gehoorzaamheid aan een werkontbreekt, dan kan het niet gebeuren om God,maar om zichzelf of een schepsel te dienen. Eenwerk nu, dat geen Godsdienst maar schepseldienstbevonden wordt, kan niet goed, maar moet bijuitstek kwaad zijn.

///. Bij het licht van deze waarheid,openbaren vele werken zich, die de schijn vangoede hebben, dat ze zeer kwaad zijn. (1) Alleswat de mensen doen uit een enkele aandrift vanhun natuurlijke gematigdheid, zonder dat Godswil en hun plicht hen daartoe als een voornamebeweegreden aanspoort, kan geen geestelijk goedwerk zijn. Ik zal het stuk met enige voorbeeldenophelderen. Menigeen deelt ruime aalmoezen uitaan noodlijdenden, niet omdat God hem dat als eenbetamelijke plicht heeft voorgeschreven, maaromdat zijn natuur, zoals het spreekwoord zegt,goedgeefs is. Sommigen kunnen gemakkelijk veleverongelijkingen verdragen, niet omdat God hen deverdraagzaamheid als een plicht heeft geboden,maar omdat hun natuurlijk bestaan of onverschilligof vreesachtig is. Er zijn er die door vriendelijkheiden spraakzaamheid hun naasten het levenaangenaam maken, niet omdat God hen datbevolen heeft, maar omdat hun natuurlijk bestaandaarheen helt. (2) Alle werken die men doet uithet enkele beginsel omdat mensen het gebieden ofgraag willen hebben, zonder enige poging om hetals onze schuldige plicht, uit gehoorzameonderwerping aan God te verrichten, kunnen geengoede werken zijn. Want men dient daardoor nietde Heere, maar de mensen. (3) Alle dingen dieiemand doet, alleen uit aanmerking van hetverkwikkelijke en aangename dat daarin is, zonderenige neiging om zich aan Gods wil en onzeverplichting gehoorzaam te onderwerpen, kunnende naam van goede werken niet dragen; aangezienmen daardoor niet de Heere maar zichzelf dient.Hier ontdekken zich ook de onzuiverheden vanvele goede werken van de begenadigden. Iedereendie door God geschapen is, en door hetwelgeordineerde verbond tot God is teruggekeerd,heeft Hem als zijn Heere en Wetgeveraangenomen, en de verplichting om Hem in alles te

Aanmerkingen over Titus 3:8 259

gehoorzamen, met een vrijwillige ziel omhelsd.Hier vandaan ligt in zijn ziel die ongeveinsdegezindheid om alles, wat God geboden heeft, alszijn plicht te doen. En hoewel hij in elke daad nietaltijd vinden kan dat het bevel van de Heere en zijnverplichting hem zo uitdrukkelijk tot werkenaangespoord hebben, toch kan hij, wanneer hij zijnziel bedaard en onpartijdig onderzoekt, daar dieneiging om alles uit gehoorzaamheid aan God tedoen, wel gewaar worden. Het is ook eenimpliciete beweegreden tot zijn werken. Want hijerkent Gods gebod en zijn plicht. Hij wordtdaardoor dikwijls opgewekt om genade en krachttot al zijn verrichtingen te smeken. En hoewel hijwegens de eindigheid van zijn natuur, die maar éénzaak tegelijk beschouwen kan, bij elke daad nietdenkt: “dat doe ik omdat het mijn plicht is”, echterheeft de overreding van zijn verplichting aan Godsgeboden hem tot het werken in het algemeendikwijls aangespoord, en hij zou dit of dat werklaten staan, als hij dacht dat het hem door Godverboden was. Uit het gezegde kan men zien datde gehoorzaamheid in de goede werken van debegenadigden, zo niet uitdrukkelijk, dan tochimpliciet invloeit, en ze daarom ook echte goedewerken zijn. Toch kan aan de goede werken vaneen godvruchtige, ten opzichte van dezeeigenschap, een groot gebrek en onzuiverheidkleven. Want het kan dikwijls gebeuren dat deaangenaamheid en het verkwikkelijke dat zijn zielin het werk geniet, op zijn gemoed meer krachtdoet dan de overweging van Gods gebod en onzeverplichting. Stel eens, om een voorbeeld tenoemen, dat men een godzalig mens tot hetspreken van zijn bevindingen, of tot de oefeningvan verdraagzaamheid zou opwekken. Men houdthem daartoe twee soorten beweegredenen voor.Eerst, dat het hem geboden is, en dat het zijn plichtis, waartoe hij om vele redenen verbonden is.Daarna dat zijn ziel onder zijn spreken enbetrachten van verdraagzaamheid een aangenameverkwikking en stilte genieten kon, zoals deondervinding zo vaak geleerd heeft. Dan zal menduidelijk bespeuren dat de laatste beweegredenveel meer kracht en klem zal hebben dan deeerste, waardoor zijn donker gemoed wel eenstoegesloten kan worden. Maar hoe gebrekkig enonzuiver is dit! Onze verkwikking enaangenaamheid staat op een hogere prijs dan deheilige, verzoende en genadige wil van God enonze wezenlijke zaligheid, dan wij aan zo’nverzoende God verplicht en verbonden zijn! (4)Opdat men dit gezegde niet misvat, dient men wel

aan te merken dat men een goed temperament,zoals men het pleegt te noemen, de zucht om zijnnaaste te behagen, of ons eigen genoegen enaangenaamheid, op zichzelf niet veroordelenmoet. Want het is een ongemeen voorrechtwanneer men een voordelig natuurlijk bestaanheeft, dat door de genade tot goede werkengeheiligd is. Zo gaat de betrachting vanweldadigheid, vriendelijkheid en verdraagzaamheidvrij gemakkelijker, wanneer iemand door het gebodvan God en zijn plicht daartoe opgewekt, eenmedelijdend, vriendelijk en zacht natuurlijk bestaanbezit, dan wanneer hij tegen de daartegenoverstaande natuurlijke ongestalten worstelen moet.Het is niet alleen geoorloofd, maar ooknoodzakelijk dat een Christen zijn naaste, zoveelmogelijk is en met een goed geweten bestaan kan,genoegen probeert te geven. Rom. 15:2. Ook mageen Christen door de aangenaamheid en hetgenoegen dat men in het doen van Gods gebodenvindt, tot het doen van goede werken ook bewogenworden. Want de Heilige Geest Zelf heeft daaraanvele beweegredenen ontleend. Maar deverkeerdheid waarvan ik boven sprak, bestondhierin dat iemand iets verricht, enkel en alleenomdat zijn natuur daartoe helt, om mensen tebehagen, of om zijn eigen genoegen te vinden,zonder opzicht op het gebod van de Heere en onzeplicht. Of ook dat iemand door zijn eigenaangenaamheid zich eerder en meer bewegenlaat, dan door de wil van de Heere en onzeverplichting aan Hem. Het een en ander is gewisaf te keuren, omdat de gehoorzaamheid aan Godeen wezenlijke eigenschap van de goede werkenis.

////. Is de gehoorzaamheid een wezenlijkeeigenschap van een goed werk, en bestaat denatuur van de gehoorzaamheid in een gezindheiden neiging om iets te doen, daarom dat het onsdoor God geboden en onze plicht is, dan ziet menimmers duidelijk hoe de dwaling van de grovewetsbestrijders is ingericht om alle godzaligheid ofoefening van goede werken te bestrijden.

V. En ach! Dat Gods lieve kinderen zichdoor geen donkerheid of onbedachtzaamheid lietenmisleiden, om zo van wet of plicht te denken en tespreken, dat de gehoorzaamheid aan God, zonderwelke geen goed werk gebeuren kan, daardoorbenadeeld wordt. Want hoewel men uit de wet ofdoor de plicht zijn gerechtigheid niet moet zoeken;en hoewel men de wet en de plicht uit eigenkracht, zonder Christus, niet kan of moet proberente betrachten, echter moet een Christen de wet en

Aanmerkingen over Titus 3:8260

zijn verplichting beminnen, en uit aanmerkingdaarvan het werk verrichten, als het goed zal zijn;zoals we over een volgende stof, als de Heereleven en gezondheid verleent, nader hopen te zien.

f. Zal iemands werk goed zijn, dan moet hijook een waarachtige ZELFVERLOOCHENING

hebben./. Hij moet zijn eigen gerechtigheid, kracht,

verkeerde zin, eer en voordeel verloochenen. Hijmoet de nietigheid van deze dingen inzien, en zevrijwillig laten varen. Matth. 16:24.

//. Het gebrek van deze gemoedsgestalte iseen van de voorname oorzaken, waarom velewerken, die stoffelijk goed schijnen, zo kwaad zijn,en waarom zoveel mensen in de oefening vangoede werken verhinderd worden.

Menig mens is zeer ijverig bezig in het lezen,bidden, kerkgaan, het geven van aalmoezen, en hetspreken van zaken van het gemoed. Hoe schoondeze dingen schijnen mogen, toch zijn ze bijuitnemendheid kwaad, omdat ze gedaan wordenuit eigen kracht, zonder een ootmoedige aanklevingaan Jezus’ sterkte, met een kwade poging omdaardoor zijn gerechtigheid voor God te vinden, enbij de mensen eer of voordeel te behalen. Enwaarom vervalt hij tot die boosheid? Omdat hij nognooit geleerd heeft zijn eigen gerechtigheid, kracht,ongeoorloofde achting en voordeel teverloochenen.

Sommigen worden geroepen tot de oefening vanonderdanigheid aan hen, die over hen gesteld zijn,of tot andere betrachtingen van de deugd. Maar zijkunnen er niets van doen. Waarom niet? Eigen zin,eer en voordeel, die zij niet verloochend hebben,staan hen in de weg.

Zo volgt dan dat zij, die wensen echte goedewerken te betrachten en in de oefening daarvanvoorspoedig te zijn, met alle ernst proberen moetenom die voorname eigenschap van Jezus’onderdanen, de ware verloochening van eigengerechtigheid, kracht, eigen zin en eer, te bezitten,en in alle werken te vertonen.

g. Een werk dat goed zal zijn, moet TOT

VERHEERLIJKING VAN GOD gebeuren./. Men (1) verheerlijkt God door een goed

werk, q wanneer door het werk zelf aan anderenblijkbaar wordt de grootheid van de genade, van degerechtigheid en sterkte van Christus, Die zo’nschuldige en boze zondaar bekwaam heeftgemaakt om zo’n edel werk te mogen, te kunnenen te willen doen, zoals door de herstelling van eenzieke, en door de wetenschappen van een leerling,de geneesheer of de leermeester verheerlijkt

wordt. qq Het gebeurt ook wanneer men door hetdoen van goede werken betoont, wat eenerkentenis en indruk men van Gods heerlijkheidgevoelt, omdat het ons tot het doen van goedewerken zo krachtig opwekt. (2) Men doet iets totverheerlijking van God, wanneer men onder hetwerk, of impliciet of uitdrukkelijk bedoelt dat hetals een bekwaam middel tot bereiding van datdoeleinde gezegend mag zijn.

//. Die dan omtrent Gods eer en heerlijkheidten enenmale onverschillig zijn, en die in hunwerken hun eer alleen bedoelen, hebben nog geengoede werken gedaan.

///. Hoewel een ieder die maar iets van deGeest van het onderscheid ontvangen heeft,genoemde eigenschappen van goede werken in deallerzwakste van Gods kinderen duidelijk genoegontdekken kan, zijn er echter vele oprechtegodzaligen aangaande zichzelf veelal zeer donkeren twijfelmoedig, of zij wel ooit iets tot eer vanGod gedaan hebben. Tenminste kunnen velen vanhen niet vinden dat hun werken doorgaans totverheerlijking van God gebeuren. Ze denken: “ikdoe mijn werk maar omdat ik het doen moet,zonder dat de verheerlijking van God hetbeweegrad is, dat mij tot het werken gaandemaakt!” Wanneer deze twijfelmoedige zielen maaronderscheidenlijker opmerkten, hoe God door dewerken verheerlijkt wordt, en op welke wijze eenChristen de verheerlijking van God in zijn werkenbedoelt, dan zouden ze niet durven ontkennen datzij ook, door Gods grote genade, waren toegerustom hun Vader Die in de hemelen is, door hunwerken te verheerlijken. Want God wordt door degoede werken verheerlijkt, wanneer men daaruitziet doorstralen de heerlijkheid van de verlossende,vergevende en levendmakende genade, die zulkedoemschuldige, verdorven en dood-onmachtigezondaren, die naar Gods rechtvaardig oordeel in deongelukkigste slavernij van de grootstegoddeloosheden, voor eeuwig hadden mogen enmoeten blijven zitten, tot het doen van goedewerken recht en kracht heeft verleend. Vestigeens uw aandacht, opdat ik u, die met zulkeknellende twijfelmoedigheden bezwaart bent, nuaanspreek - vestig uw aandacht, zeg ik, op uzelf.Bent u wegens uw erfzonden en dadelijke zondenniet waard dat u aan de snoodste boosheden, alseen ongelukkige dienstknecht, was overgegevenom ze met inwendige en uitwendige dadengieriglijk te bedrijven, tot uw tijdelijk en eeuwigverderf? Zou u, blinde, afkerige, dood-onmachtigezondaar, als u aan uzelf gelaten was, wel ooit

Aanmerkingen over Titus 3:8 261

daartoe geraakt zijn dat u enig goed werk, hoegebrekkig het ook zijn mocht, geoefend had?Echter bent u in de betrachting van goede werkenvaak zo bezig. Hoe dikwijls bent u bezig in degoede werken van waarachtige vernedering, dooru over uw slechtigheden aan te klagen, teveroordelen en te schamen; in het werk van eenlevend geloof, dat werk van God waardoor u totHem nadert, Die Hij u gezonden heeft; in het werkvan eenzame of openbare godsdienstoefeningen;en in het werk van uw burgerlijke of huiselijkebezigheden, waartoe de Heere u geroepen heeft!Uit deze werken van u straalt nu de heerlijkheidvan de genade, die u daartoe heeft bekwaamgemaakt, zeer helder door. Kunt u zelf wegensdonkerheid, onoplettendheid of vreesachtigheid,Gods heerlijkheid in uw goede werken nietontdekken, en willen de blinde vijanden van degodzaligheid ze niet opmerken, er zijn evenwelanderen die God wegens uw goede werkenverheerlijken. Vele godzaligen die op uwinwendige en uitwendige goede werkennauwkeurig letten, aanbidden dikwijls uw VaderDie in de hemelen is, over die heerlijke genade dieu daartoe bekwaam heeft gemaakt. De engelen,die zich over de bekering van één zondaarverblijden, erkennen ook buiten twijfel de genadedie u tot het betrachten van goede werkenherschapen heeft. Ja, God Zelf, Die Zich in dewerken van de eerste schepping verkwikte, moetZich in Zijn volmaaktheden, die u tot het doen vandie werken bekwaam hebben gemaakt, nog veelmeer verblijden. Immers, hierin is uw Vaderverheerlijkt, dat gij vele vruchten draagt, Joh. 15:8.Maar het is zeer te beklagen dat u zelf, aan wiedeze grote zaligheid bewezen is, weigert dieheerlijkheid van God te erkennen, die door zoveelanderen met blijdschap geprezen wordt. Laat utoch niet wijsmaken dat dit een nederigheid zouzijn. Dankbaarheid kan niemand het met enigeschijn noemen.

U zegt misschien: “ik kan toch niet vinden dat ikmet mijn werken de verheerlijking van Godbedoel, of dat dit het beweegrad is dat mij tot hetdoen beweegt. Want ik verricht zeer vele dingen,waaronder ik niet eens aan de verheerlijking vanGod denk.” Maar deze zwarigheid isgemakkelijker op te lossen dan u denkt. (1) Want ukunt niet ontkennen dat in uw ziel die heersende enbijblijvende hebbelijke gezindheid ligt, dat alles watu doet en laat tot Gods eer verstrekken mag, endat God u toch verlossen mag van alles wat totoneer van Zijn Naam misbruikt kon worden. U

kent geen groter geluk op aarde, dan dat u in allestot verheerlijking van God mocht leven. Dit acht ugroter voorrecht dan alle schatten, eer en vermaakvan de wereld. Niets zou u ook pijnlijker vallen,dan wanneer u iets zou doen of laten, waaruit devijanden van de Heere gelegenheid konden nemen,om Gods Naam, beeld en volk te lasteren. Alleverachting, schade en verdriet in de wereld schijntu lichter toe, dan zo’n ongeluk. En wanneer ubemerkt dat u uit uzelf niet bekwaam was om totverheerlijking van de Naam van de Heere te leven,of u voor de ontering van Zijn Naam te wachten,dan heb u zich niet alleen bij aanvang, maar ook bijvoortgang menigmaal aan de Heere welmenend enernstig aangeboden en overgegeven, dat Hij u tochtot het eerste mocht toerusten, en voor het laatstegenadig behoeden. En is er wel iets waar u meeren ernstiger om bidt? Zo ziet u dan dat u onder aluw werken die ongeveinsde bedoeling als eenbijblijvende hebbelijkheid in uw ziel bezit. (2) Endeze hebbelijkheid is verder het beweegrad dat utot het betrachten van uw goede werken aanzet.Want zou u vele dingen die u nu doet, wel doen, ofandere die u nu laat, wel laten, als u omtrent deverheerlijking van God onverschillig was? Waarombent u zo gezet op de openbaregodsdienstoefeningen? U zegt: of het een middelmocht zijn dat ik ontdekt, bevestigd, of opgewektmocht worden om teerder voor de Heere te leven,en dat ik anderen door mijn voorbeeld mochtopwekken. Waarom spreekt u van geestelijkedingen tot uw naaste? U antwoordt: of het eenmiddel mocht zijn dat zorgelozen andere gedachtenvan zichzelf en van Gods volmaaktheden mochtenkrijgen; dat bekommerden de genade van God inChristus leerden kennen; en dat Gods kinderenmet dankbaarheid de ontvangen genade erkenden,of voorzichtiger wandelden. Waarom smeekt uvan God dat Hij u voedsel, deksel, of in ziekte degoede geneesmiddelen beschikt, en tot uwgezondheid of herstelling zegent? Het is ook opdatu de dingen, tot welke God u geroepen heeft,vaardiger kon waarnemen, en dat de vijanden vande Heere aan u geen voorwendsel mochten vindenom de Naam, zaak en het volk van de Heere telasteren. Is dit niet ook een beweegreden die ukrachtig aanspoort om uw burgerlijke en huiselijkebezigheden getrouw en ijverig waar te nemen?Waarom is menige godzalige moeder zo ijverigbezig in het bezorgen van haar tere en lastigezuigeling? Onder andere beweegredenen wekt deverheerlijking van God haar daartoe op. Want zijdenkt: het kind is in de doop aan de Heere plechtig

Aanmerkingen over Titus 3:8262

opgedragen. God heeft Zijn zegel er op latenzetten, en dit verzegeld goed van Hem aan mij tothandhaving toevertrouwd. Het mocht wellicht eentoneel zijn waarop Hij de heerlijkheid van Zijngenade, op enige tijd in deze wereld, wildevertonen. Hoezeer ben ik dan verplicht om deHeere in dit verzegelde goed van Hem te dienen!En waarom onthoudt u zich van vele gewoontenen gezelschappen, waaraan u voor uw vernederingverkleefd was? U zegt: omdat ze zondig engevaarlijk zijn, alsmede dat Gods Naam ommijnentwil niet gelasterd mag worden. Is dan deverheerlijking van God niet mede eenbeweegreden van bovengenoemd doen en laten?(3) U zegt: ik denk toch onder mijn werken nietaltijd: dat doe ik tot Gods eer. Ik doe het maar uitgewoonte, of omdat het mijn beroep is. Maar ukunt wel iets tot verheerlijking van God doen;hoewel u wegens de eindigheid van uw vermogenser niet altijd uitdrukkelijk aan kunt denken, of ookondergeschikte, geoorloofde einden bedoelt, als umaar in uw binnenste die hebbelijke zucht hebt, dathet werk tot dat einde dienen mag. Herlees eensmet een bedaard gemoed de eenvoudige gelijkenis,boven op blz. 242 voorgesteld. Dan zal de zaak uhelderder worden.

h. Men mag en moet in een goed werk ookzijn EIGEN ZALIGHEID bedoelen.

/. Men mag niets doen om de zaligheiddaardoor te verdienen. Men mag de goede werkenniet aanmerken als een moeilijke weg om in eenvleselijke of zogenoemde Turkse hemel te komen.Maar men moet een goed werk zelf als zijnzaligheid, en als een aangename weg, om totmeerdere zaligheid en heerlijkheid te komen,aanzien, en daardoor mede tot het werkenopgewekt worden. Dit mag het enigste envoornaamste einde van ons werken niet zijn, maarhet moet aan de verheerlijking van God, als hetopperste einde, ondergeschikt worden.

//. Zij die zo hoog vliegen en van zo’nverloochening spreken die de eigen zaligheidgeheel uit het oog moet verliezen, en ook tevredenzijn wanneer God ons om onze goede werkenverdoemen wilde, hechten onbestaanbare dingensamen, en vermelden een enkele verbeelding, dietegen de redelijke natuur van de mens, tegen deHeilige Schriften, en tegen de waarachtigegodzaligheid lijnrecht strijdig is. Terwijl zij bovenanderen zuiver willen werken, vallen zij, zoals hetzulke eigenzinnige hoogvliegers doorgaans gebeurt,in een ellendige onzuiverheid. Ze vermaken zichmet een verbeelding van een zaak, die zij zelf niet

mogen en niet kunnen oefenen. Want wanneeriemand zich wijsmaakt dat hij zijn eigen zaligheidverloochent, en tevreden wilde zijn wanneer hijverdoemd zou worden, als God maar verheerlijktwerd, dan diende hij zichzelf maar eens bedaard teonderzoeken. En hij zou bevinden dat hij op zo’ntijd van zijn zaligheid, van de verdoemenis of vande verheerlijking van God, geen recht maar eengoddeloos begrip gemaakt had. Want een rechtevangelisch Christen gelooft met zijn gehele hartdat God hem geen onrecht zou doen wanneer Hijhem in het eeuwig verderf wilde storten; en dat hijverplicht zou zijn om zijn Rechter gerechtigheid toete wijzen. Hij is verzekerd dat zijn beste werken,zonder een Borg, wegens aanklevendeverkeerdheden in Gods gericht niet kunnenbestaan, en ook niets verdienen. Maar dat iemandtot God zou komen en Hem dienen, metverloochening van eigen zaligheid, is eenverfoeilijke dwaling, die alle godsdienst probeertweg te nemen. Want die tot God komt, moetgeloven, dat Hij is, en een Beloner is dergenen,die Hem zoeken, Hebr. 11:6. Het is inderdaad eenverloochening van God, van Zijn toorn, en vanonze zaligheid. Want wanneer iemand God, Zijntoorn en onze zaligheid recht kent, dan is hetonmogelijk dat hij tevreden kan of mag zijn, alsGod hem verstoten wilde. Wat voor zuiverheid ofverootmoediging is het dan, die God en de zaligheidverloochent! Ach! Dat de mensen tochbedachtzamer waren, nauwkeuriger op zichzelfletten, en zich in een echte ootmoedigheid aan hetWoord der waarheid hielden!

///. Moet men in de betrachting van goedewerken zijn eigen zaligheid bedoelen, dan kunnenhet geen goede, maar moeten recht kwade werkenzijn, die uit hun natuur niets anders dan het verderfvan ziel en lichaam naar zich slepen; zoals alleonvruchtbare grove werken van de duisternisdoen.

En hoewel iemands werken stoffelijk goedwaren, en hij in de betrachting ervan zijn zaligheidbedoelde, zo kunnen zij toch ook kwaad zijn;wanneer hij probeerde zijn zaligheid daardoorenigszins te verdienen en zijn gerechtigheid erin tegronden; of wanneer hij ze met weerzin waarnam,om erdoor in een vleselijke hemel te geraken. Ditlaatste is het ongelukkige bestaan van zeer velemensen. Hun ziel is van de godsdienst en allegoede werken zeer afkering. Hen valt nietslastiger dan van God en Goddelijke dingen tehoren. Geen dag valt hen langer en banger dan dedag des Heeren. Wordt een geestelijke

Aanmerkingen over Titus 3:8 263

redevoering enige minuten boven de gewone tijduitgestrekt, dan worden ze zo verdrietig en klagenalsof zij in een voorburg van de hel geweestwaren. Als het zonder schande gebeuren kan, danzouden ze zich met meer vermaak in een tuchthuiskunnen ophouden, waar de ongelukkige mensenhen een verhaal van hun boosheden deden, dan inhet huis des Heeren. Immers, wordt een ijdel ofwerelds gezelschap enige uren boven de bepaaldetijd uitgerekt, dan valt het hen niet zwaar. Zoudenzij zo lang in een gezelschap, waar van Goddelijkedingen gehandeld wordt, zitten, dan zoudensommigen wel zweren dat zij er nooit weer wildenkomen. Dachten zij dat men in de hemel daarmeeeeuwig zou bezig zijn, zij zouden gewis voor dehemel, als voor een hel verschrikken. Wat eenafkeer van Goddelijke dingen! Echter bedwingensommigen zich om die onaangename zaken medebij te wonen. Waarom? Dezen doen het omdat hunuitwendige betrekking het zo meebrengt. Anderenpijnigen zich af om geen naam van eenongodsdienstig mens te dragen. Maar sommigenvermoeien zich om door die lastige bezigheden ineen vleselijke gelukzaligheid te geraken. Ze willenGod de dienst doen, dat zij, al is het met weerzin,enige uren in Zijn huis zitten; opdat Hij hendaarvoor die dienst dan weer doet, dat Hij hen ineen vleselijke hemel brengt, waar zij geen pijnmaar een vleselijk vermaak hopen te genieten.Toch verbeelden ze zich dat zo’n kerkgaan eengoed, ja het beste werk zal zijn. Doch die maarenige vermogen heeft overgehouden om naarwaarheid te oordelen, moet direct toestemmen datzo’n bedrijf een verschrikkelijk kwaad werk moetzijn. En zal dit nog het beste werk zijn, hoeontzaglijk boos moet dan het ergste wel zijn! Godskinderen zijn geheel anders. De goede werken zelfzijn hun zaligheid. Mogen zij de godsdienstbijwonen, dan kunnen ze niet denken dat zij deHeere daardoor een verplichtende dienst zoudendoen; maar dat de Heere hen een grote weldaadbewijst, en om zo te spreken, een grote dienstdoet. Want wanneer zij goed gesteld zijn genietenze daar zo menige zegen, troost en aangenameverkwikking voor hun ziel.

////. Mag een Christen met een goed werkzijn eigen zaligheid bedoelen, dan vervallen enigezwarigheden, waardoor sommige van Godskinderen zich zonder reden beangstigen. Wantwanneer zij eens horen hoe deze of gene roemtvan zijn buigingen en zelfverloochening, waardoorhij tevreden was als God hem wilde verstoten, alsde Heere maar verheerlijkt werd, dan worden zij

bekommerd of hun werk wel zuiver zou zijn. Wantzij kennen zo’n gestalte niet, en kunnen omtrenthun zaligheid niet onverschillig zijn. Maar u, diedoor deze zwarigheid geslingerd mocht zijn, hebtgeen redenen om u te kwellen, maar mag deHeere plechtige dank zeggen dat u diehooggeroemde gestalte niet kent, maar in uwzaligheid belang neemt. Want de verloocheningwaarvan zulke onbedachtzame mensen roemen, iseen enkel voorgeven van iets dat zij metterdaadniet bezitten, en ook niet bezitten kunnen. En alshet mogelijk was dat iemand zo bestond, zoals zijvoorgeven, dan zou het een schandelijkeverloochening van God zijn. Want die God als hethoogste Goed geestelijk kent en bemint, kan enmag niet tevreden zijn wanneer God hem verstotenwilde, dat hij die zalige gemeenschap zou missen,en God niet zou kennen, liefhebben en dienen,maar Hem haten en lasteren.

Ondertussen mag u wel toezien dat u de rechtezaligheid bedoelt, die niet alleen bestaat in enigezinnelijke, voorbijgaande, oppervlakkigeaandoeningen en lichamelijke strelingen, maar ineen geestelijke en redelijke kennis, liefde engehoorzaamheid aan God. U dient ook zorg tedragen dat u, wanneer u de goede werken als uwzaligheid beschouwt, Gods gebod en uwverplichting, zonder welke geen gehoorzaamheidof zaligheid plaats kan hebben, niet uit het oogverliest.

i. Goede werken moeten ook gedaan wordenTOT STICHTING VAN DE NAASTE.

/. Men moet ze laten zien, niet om daardooreigen roem of voordeel te behalen, zoals deFarizeeërs deden, maar opdat de naaste daardoorontdekt, bestuurd, opgewekt of getroost magworden.

//. Het zijn daarom zeer kwade werken, diegeschikt zijn om de naaste in het goede teverhinderen, en tot zonde te verzoeken en op tewekken.

Het is wel ook een goed werk wanneer men uithet rechte beginsel en tot het rechte einde, denaasten met woorden probeert te stichten. Maarzij die met de overige daden tegenspreken wat zijmet de mond zeggen, breken door het laatste meeraf, dan zij dor het eerste gebouwd mochtenhebben, en zij maken het beide tot kwade werken.

///. Zo behoeft dan een godzalig mens geenzwarigheid te maken om zijn goede werken telaten zien. Hij mag en moet enige in hetverborgen verrichten, maar hij moet zijn licht ooknaar buiten laten schijnen, opdat anderen zijn

Aanmerkingen over Titus 3:8264

goede werken mogen zien. Matth. 5:16. Vreestmen dat dit Farizees mocht zijn, lees dan maar watin de Aanmerkingen over Hebr. 6:11,12, §37, IVgezegd is, en deze vrees zal snel moetenverdwijnen. Soms wil de satan en het ongeloofGods kinderen aanzetten om hun goede werkentoch niet openlijk te laten zien tot stichting vananderen, door hen in te werpen dat zij met de tijdzeer ellendig zullen afvallen, wanneer het meernadeel zou doen, als ze hun goede werkengeopenbaard hadden. Maar die de listen van desatan maar enigszins onderscheiden kan, zietgemakkelijk dat deze inwerping maar geschikt isom de stichting van de naaste te verhinderen. Laatmen zich daardoor niet af laten schrikken. Wantdie God, Die Zijn volk tot het doen van goedewerken tegenwoordig bekwaam maakt, zal hetwerk van Zijn handen in het vervolg nooit latenvaren.

Maar hier doet zich nog een andere zwarigheidop, die een weinig moeilijker is om op te lossen dande eerste. Want sommige zwakke begenadigdendenken: “moet een goed werk tot stichting van denaaste kunnen dienen, dan zal ik nog nooit eengoed werk gedaan hebben. Ik weet geen één werkte vinden dat ik gedaan heb, waarvan ik zoudurven denken dat het tot stichting van de naasteverstrekken kon. Wat voor stichting zou enig menstoch uit mijn ellendig duister, verward en harteloosspreken kunnen trekken? Wat voor nut zoudenmijn godsdienstige, burgerlijke of huiselijke werkentoch doen? Ach! Hoe menig mens struikelt overmij, ellendige! Ik denk vaak dat ik alleen deoorzaak ben waarom velen, die dagelijks met mijverkeren, onbekeerlijk worden, omdat zij zoveelgebreken in mijn werken ontdekken. Zijzelfverwijten het mij. Ze zeggen dikwijls: bent u ookvroom? Of, als u godzalig wilt zijn, moest u dit ofdat niet aan u hebben? Ze zeggen ook dewaarheid. Ze behoorden aan mij zulke gebrekenniet te bespeuren. Hoe zouden mijn werken dan totstichting van de naaste kunnen zijn? Ach! Had ikde naam van een godzalig mens toch nooitgekregen!” Dit is een klacht waarvan hem, diehem met bedaardheid moet aanhoren, het hartdikwijls innerlijk zeer doet. Maar men kan het, Godzij dank! zo grondig oplossen, dan zo’n klager zijnklachten in blijdschap zal moeten veranderen, alshij de waarheid maar bedaard kan en wilopmerken. Laat men tot dat doeleinde maareenvoudig letten op de volgende zaken. Tot eengoed werk, dat tot stichting van de naaste zaldienen, wordt in geen geval vereist dat het

volmaakt zou zijn. Het allergebrekkigste werk vanGods kinderen, dat met zichtbare en schadelijkegebreken omhangen is, kan tot dit einde wel zeerbekwaam zijn. Ik zal dit uit ontegensprekelijkegronden bewijzen. Sara verrichtte een goed werktoen zij van haar man, Abraham, met de naam vanheer sprak. Want zij toonde daardoor haarvrijwillige onderwerping aan de bestelling van God,dat de vrouw onder de man, als haar heer,ootmoedig zal staan. Maar dit goede werk wasmet grote en schandelijke gebreken omhangen,toen zij het oefende. Want zij maakte zich onderhet betrachten ervan schuldig, niet alleen aan eenGod onterend ongeloof, maar ook aan een zwarebespotting van God, en aan een schrikkelijkeleugen, in de onmiddellijke tegenwoordigheid vande Heere. Gen. 18:10-15. Deze parel lag dan inzoveel modder van grote gebreken, dat diegodzalige moeder in haar gehele leven ermisschien nooit aan gedacht heeft dat zij toen eengoed werk, dat tot stichting van anderen kondienen, gedaan zou hebben. En wellicht zoudenduizend uitleggers over deze geschiedenis eenverklaring hebben kunnen maken, zonder datgoede werk, en de stichting die daarin was, op temerken, als de Heilige Geest het door de pen vanPetrus zo uitdrukkelijk niet had aangewezen. 1Petr. 3:6.1 Toch was dit een waarachtig goedwerk, dat zeer bekwaam was om alle vrouwen dieonder het Evangelie leven, tot aan het einde van dewereld tot ontdekking, opwekking, besturing envertroosting te dienen. U moest dit nu nietmisbruiken om de gebreken te verkleinen. Die zijnen bijven veroordelenswaardige misdaden,waarover de godzaligen zich zoveel te diepervernederen moeten, hoe helderder en zekerder hetis dat de Heilige Geest omtrent hen zo

1 Hoe nauwkeurig is de Heilige Geest omtrent Zijn Eigenwerk! Al ligt het kleinste pareltje dat Hij geschonkenheeft, onder vele vuiligheden van gebreken verborgen,Hij weet het toch daaruit op te zoeken en goed tebewaren. De Heilige Geest en Zijn apostelen bestaan inhet geheel niet zoals de lieden van deze wereld, die dedierbaarste gestalten van Gods kinderen om eenaanklevende zwakheid verachten en vertrappen. Hijhandelt ook veel toegevender omtrent Zijn zwakkekinderen, dan zij zelf van Hem denken, of de allerbesteomtrent zichzelf en zijn medegelovige handelen zou.Waar zou men wel een godzalige vrouw kunnen vinden,die een onderworpen uitdrukking die degehoorzaamheid aan de man openbaarde, maar ondereen schandelijk ongeloof en een leugen uitgesprokenwerd, aan anderen zou durven aanprijzen als een goedwerk, dat alle godzalige vrouwen moeten navolgen?

Aanmerkingen over Titus 3:8 265

goedertieren handelt. Maar u, die doorbovengenoemde zwarigheden geslingerd wordt,diende daaruit te leren dat uw gebrekkigste goedewerken, waaronder u de grootste zwakhedenopenbaart, toch tot stichting van anderen strekkenkunnen. Willen onboetvaardige splinterkijkers hetgoede dat in uw gebrekkige werken is, nietopmerken, maar alleen naar uw splinters, metvoorbijzien van de tranen die ze u uit de ogenpersen, gedurig starogen, ze door een vergrootglasbeschouwen, of u ook zonder grond beschuldigen;dan behoorde u hen toch niet gelijk te worden, ende door de Heilige Geest geschonken parels omhet aanklevende stof weg te werpen. Dit is hetdoen van verduisterde vijanden, die Godrechtvaardig aan zichzelf heeft overgegeven, opdatzij hun blindheid en boosheid tot hun eigen schandezouden openbaren, en zichzelf door de gebrekenvan de heiligen straffen. Mag u zodanig omtrentuw zwakke broeders niet handelen, dan mag u hetveel minder omtrent uzelf doen, omdat u de naastemoet liefhebben als u zelf. Denkt u misschien: “ikmoet omtrent mijzelf nederiger dan omtrentanderen handelen”, weet dan dat het eeningebeelde nederigheid zou zijn, wanneer u de wetvan de liefde van de naaste wilde vernietigen.Want wat u omtrent uzelf doen mag, mag ookomtrent de naaste gebeuren. En wie zou het willengeloven dat het ene waarachtige nederigheid was,wanneer u de goede werken van uwmedebroeders, om de aanklevende gebreken, alsgeheel onnut wilde verwerpen? Denk niet: zo’nhandel kon mijn broeder geen nut aandoen, maarhet kon mij tot onderzoek en andere nuttigheidverstrekken. Want wat voor onderzoek kan menverwachten van iemand, die tegen degenadegaven van de Heilige Geest, metvooroordelen zo zwaar beladen is? En wat voornuttigheid kunt u zich van ondankbaarheid enliefdeloosheid beloven? Of bent u met diegoddeloze dwaling besmet, dat men kwaad moetdoen opdat het goede er uit voortkomt? Waar hebtu enige belofte, dat de Heilige Geest u meer gavenzal geven, door de weg dat u de ontvangen gavenniet erkent, maar onbedachtzaam verwerpt?Misschien zegt u: “hoewel ik dan mijn gebrekkigewerken voor goede kon houden, echter konden zij,waar het hier op aankomt, wegens de aanklevendegebreken tot geen stichting van anderen dienen,omdat velen het mijzelf verwijten”. Maar hettegendeel is uit het voorbeeld van Sara gebleken.En willen sommigen het goede dat in uw werkenis, niet opmerken, maar u de gebreken verwijten

en zich daarmee nadeel doen, dan is het hun eigenschuld. U moet zich wel veroordelen en schamendat u hen door uw gebreken aanleiding geeft omhet goede boosaardig te bestrijden, maar zij hebbengeen vrijheid om zo omtrent uw gebreken tehandelen. Matth. 7:3-5. Als zij niet moedwillig blindwaren, zouden ze aan u wat zien dat henontdekken en bestraffen kon. Ja, ze maken het ookzelf openbaar dat ze in u andere werken dan zezelf hebben, gewaar worden. Want waaromzeggen zij dat u vroom wilt zijn? Misschien hebbenze deze taal: “ik ben vroom”, uit uw mond nooitgehoord. Hoe weten zij en anderen het dan, als zehet uit uw gedrag en werken niet konden zien datu vroom wenste te zijn? En waarom zijn velen, dievoorheen uw goede vrienden waren, nu tegen u zobitter? Het is omdat uw goede werken hen in deogen stralen, en hen veroordelen. Zo blijkt het danook hieruit dat uw werken, niettegenstaande deveelvuldige zwakheden die ze aankleven, tochkracht doen om anderen te ontdekken en tebestraffen; hoewel zij door eigen boosheid hetrechte gebruik er niet van maken, maar uwgebreken tot verschoning opzoeken, en vijandigerworden. Maar er zijn nog anderen, die, als ze uwverandering en gedrag beschouwen, bekommerdworden en ook naar bekering zoeken. En wanneervele van Gods kinderen een aandachtig oog op uwwerken vestigen, dan worden zij krachtigopgewekt om hun Vader over de genade aan ubewezen, met innerlijke dankzegging groot temaken. Zo doen dan uw gebrekkige werken meerkracht dan u ooit gedacht hebt.

Het gezegde dient alleen om de goede werkenvan Gods kinderen tegen het ongeloof teverdedigen, en de moedbenemende zwarighedenop te lossen; maar in geen geval om de zwakhedenvan Gods kinderen te verkleinen of te verschonen.Dat zij verre! Het is gewis een bewenenswaardigezaak dat de kostbare parels van goede werken, omwelke de Zoon van God in die diepe zee van helseangsten heeft moeten dalen, met zoveel stof endrek van schandelijke gebreken bemorst worden,en dat zoveel dode vliegen aan die heerlijke zalf dekracht benemen. Het is een van de smartelijksteen nadeligste dingen, die op aarde gebeuren,wanneer sommigen, waarvan men naar de aardvan de liefde het goede moet denken, zodanigverbijsterd zijn, en de goede werken met zoveelslijk van verdorvenheden bedekken, dat men ernaar buiten niets van kan zien, en zeer verlegenmoet worden wanneer de vijanden vragen:“waarin gedraagt die geestelijke man zich toch

Aanmerkingen over Titus 3:8266

anders dan de vleselijken doen?” Of dat men naarvoorgaande overtuiging en bekering, benevens eenverborgen gezindheid van het hart moet zoeken,als men zulke vragers de mond zal stoppen. Wantde gebreken van de heiligen zijn zeker snodeongerechtigheden, die uit hun aard niets andersdan smet, schuld en zware banden over een zielkunnen brengen. Ze zijn een dodelijk vergif,waarmee menige onboetvaardige zondaar zich opallerlei wijzen onbekeerlijker maakt. Zeverschaffen ongelukkige gelegenheden, dat GodsNaam, beeld, volk en zaak gelasterd wordt. Hunsnoodheid, walgelijkheid en schuld wordt door deontvangen genade niet verminderd, maarintegendeel merkbaar verzwaard. Want ze wordentegen meer licht en plicht gedaan, en ze bedervende edele gaven van de genade. De persoon diegenade heeft, is door de ontvangen genade welbeter en ongelukkiger, maar de gebreken zelfworden niet beter of verschoonlijker. Hoewel deHeilige Geest het goede werk uit de gebreken vanSara opzocht, en aan anderen tot navolgingaanprees, zonder het gebrek te vermelden, echterkeurde Hij de zonden zelf daardoor niet goed. Godmoet ze wegens Zijn heiligheid haten en straffen.De verheerlijkte Christus moet ze met een heiligongenoegen aanschouwen, omdat Hij het nog nietvergeten is wat een helse angsten Hij om dezegebreken te boeten, heeft uitgestaan. De gebrekenvan de heiligen kunnen zonder voldoening aan deGoddelijke gerechtigheid, zonder een levendigeverootmoediging en bekering, niet vergevenworden.1 Als een kind van God de snoodheid van

1 Wanneer ik hier zeg, zoals ik ook in de Aanmerkingenover Zach. 3:3, §13, II herinnerd heb, dat de zonden ofzwakheden van Gods kinderen niet vergeven kunnenworden zonder een levendige verootmoediging enbekering, dan is mijn bedoeling in geen geval dat eenkind van God bij al zijn zwakheden in het bijzonderbepaald moet worden, en over elk van die eenuitdrukkelijke verootmoediging oefenen moet. Wantniemand van hen is in staat al zijn afdwalingen teverstaan, Ps. 19:13. Ook kan het al te veel gebeuren dateen godzalige grote en verdoemelijke zwakheden, nietals zwakheden maar als deugden aanziet, en zich daaromover die niet naar behoren verootmoedigt, zoals helaas!omtrent de zwakheden in het geloof al te veel gebeurt.Het is ook niet onmogelijk dat een waarachtigebegenadigde, onder het bedrijven van grovezwakheden, zonder uitdrukkelijke verootmoediging,haastig sterft, en toch zalig wordt. Maar ik gevoelomtrent dit stuk zo. Een begenadigde heeft tweeërleibeginsel, een vlees en een geest. Gal. 5:17. Het vleesvan een godzalige is niets beter dan van een natuurlijkmens. Maar het geestelijke leven dat in een kind van

zijn zwakheden, in de zachte spiegel van Jezus’bitter lijden tot zijn vernedering en bekering nietlevendig genoeg kan opmerken, dan zal degetrouwe Vader het door zware kastijdingendaartoe noodzaken.

Wat volgt nu natuurlijk uit al het gezegde? Dit.De gebrekkigste goede werken van Gods kinderenkunnen tot nut van de naasten dienen. Het is eengoddeloos gedrag, lijnrecht tegen het bestaan vande Heilige Geest strijdig, wanneer de vijanden vande godzaligheid uit de werken van debegenadigden het gebrek tot hun eigen nadeelopzoeken, en het goede met een nijdig oogoverzien of verdraaien. Gods kinderen moeten hetgoede in de gebrekkigste werken van hen en vanhun medebroeders, in navolging van de HeiligeGeest, nauwkeurig opzoeken en tot nut vananderen gebruiken. Maar ook dienen ze dewalglijkheid, schuld en schadelijkheid van hungebreken ter harte te nemen; vergeving envrijmaking in de gerechtigheid en sterkte vanChristus te zoeken; en hoe langer hoe ernstiger derechte evangelische strijd van het geloof testrijden, opdat hun goede werken zuiverder mogenzijn, en de bitterste vijanden zodanig in de ogenschijnen, dat zij geen gelegenheid mochten vindenom de goede werken met enige schijn te lasteren.

,. In ieder werk dat goed zal zijn, moeten ALLE

GENOEMDE EIGENSCHAPPEN, of uitdrukkelijk ofimpliciet, samen gevonden worden.

/. Het moet niet alleen in stof, maar ook inbeginselen en oogmerken, en weer niet alleen inhet oogmerk maar ook in stof en beginselen metde wet overeenstemmen.

God altijd is en blijft, bestaat zo. Het kan geen zonde,die het als zonde kent, onder de naam van zwakheidverschonen. Maar het veroordeelt het en verootmoedigtzich daarover. Het kant zich altijd tegen de minste zondeals een verdoemelijk kwaad, wanneer het die als zondebeschouwt. Wanneer het door het vlees overmandwordt om de zonde daadwerkelijk met genoegen van hetvlees te bedrijven, dan zal het zich toch zodanigdaartegen kanten, dat het de onbetamelijkheid enverdoemelijkheid van de zonde te binnen brengt,daartegen zucht, of tenminste verhindert dat eenbegenadigde die rust en dat genoegen in de zondeheeft, dat een onbekeerde daarin vindt. Het zal in eendaadwerkelijke veroordeling, verootmoediging enbekering doorbreken, zo gauw een begenadigde totbedaren komt. Het oefent een waarachtigeverootmoediging en bekering, niet alleen omtrentbekende, maar ook omtrent verborgen afdwalingen. Ps.19:13. Het is hierin dan eens een impliciet, dan eensmeer uitdrukkelijk bezig.

Aanmerkingen over Titus 3:8 267

//. Zo is er dan veel meer aan vast om eenrecht goed werk te doen, dan vele lieden zichverbeelden. Hoe lichtvaardig handelen zij dan, dieeen werk direct voor goed houden, omdat de stofervan geboden is, hoewel er niet de minste stip vanenig beginsel of oogmerk, waaruit de goedewerken gedaan moeten worden, in te vinden is.Even zo onbedachtzaam is het ook wanneer meneen werk als goed aanziet omdat men het met eengoede bedoeling verricht, hoewel men niet deminste zekerheid heeft dat het ons door Godgeboden is. Wellicht kon iemand bij zichzelfdenken: “u bepaalt de goede werken al te nauw.Op deze wijze zou men geen goede werken in dewereld kunnen vinden. Het is niet mogelijk datiemand dan een goed werk kon doen, en u zou zode mensen van de goede werken welafschrikken.” Ik antwoord: als u de natuur van degoede werken ruimer neemt, dan hebt u teverwachten dat al die werken op de jongste dagverworpen worden. Want Hij Die alle werkenalsdan nauwkeurig toetsen zal, vordert in deonbedrieglijke regel van de goede werken duidelijkgenoeg al deze eigenschappen in een werk datgoed zal zijn. Uw ruimer begrip kon uw ziel ineeuwige engten storten. En uw vrees dat er dangeen goede werken te vinden zouden zijn, of datde mensen van de betrachting ervan afgeschriktworden, is zonder reden. Want al de genoemdeeigenschappen zijn in de goede werken van allerechte Christenen duidelijk genoeg te vinden. Enhoewel een belialsmens, die zijn ruimte stelt in deeeuwig benauwend zondendienst, daardoor van degoede werken mocht afgeschrikt worden, echterworden alle oprechten van hart zoveel te meererop belust.

///. Misschien wordt een donker kind van God,dat dit leest, met een zware beklemdheidovervallen. Mogelijk denkt het: “zijn al dezeeigenschappen in de goede werken van Godskinderen te vinden; en worden de oprechtendaarom op de godzaligheid zoveel te meer belust,dan kan ik mij onder de godzaligen niet tellen.Want ik kan al die eigenschappen in mijn werkenniet vinden. En vaak druipt mijn gemoed vanbenauwdheid weg, wanneer ik hoor wat er al toteen werk, dat goed zal zijn, nodig is.” Maar uwbeklemdheid zal wel spoedig wegzakken, wanneeru op het volgende maar bedaard kon letten. Ik zegniet dat genoemde eigenschappen in al uw werkenzouden zijn. Want u hebt niet alleen goede, maarook kwade werken, waarin ze in geen geval tevinden zijn. Maar ik spreek van uw goede werken,

zelfs de allergebrekkigste, die allebovengenoemde eigenschappen, tot één toe,waarachtig bezitten. Ik wil ook absoluut nietzeggen dat ze er alle uitdrukkelijk in liggen, enook niet dat u het direct kunt zien. Want erkunnen vele dingen in u gevonden worden, hoewelu ze niet direct opmerkt. U hebt misschien donkereen verwarde begrippen van de waarheden; leeftdoorgaans in het duister; bent met allerleivooroordelen tegen uzelf ingenomen; en pleegtdaarenboven zeer schielijk en onbedachtzaam tehandelen. Maar wanneer u uzelf en uw goedewerken met bedaardheid, zonder vooroordeelonderzoekt, dan zult u zelf die eigenschappen, ofimpliciet of uitdrukkelijk, in alle vinden kunnen.Want de stof van uw godsdienstige, burgerlijke enhuiselijke werken is u door God geboden. Enwanneer u dat, wat boven van de beginselen, enoogmerken van de goede werken gezegd is, totbesturing van donkere zielen, maar eenvoudig metopzicht op uzelf herinnert, dan zult u moetentoestaan dat ze ook in uw goede werken gevondenworden. Ze zijn er wel niet volmaakt, zoals zebillijk zijn moesten; maar daarom kunnen ze er inwaarheid zijn, zoals wij misschien dadelijk naderzullen tonen. Krimpt u het hart ineen, wanneer uhoort spreken van hetgeen tot een goed werk alvereist wordt - dit gebeurt niet omdat u tegen denauwheid van de weg iets hebt, maar omdat udirect vreest dat u, geringe, zulke gewichtige zakenmocht missen. Want hoe nauwer de weg is, zoveelte aangenamer is die voor uw ziel. Dit weet u uiteigen ervaring. Immers, hoe teerder u acht hebt opwat u geboden of verboden is, hoe levendiger zichde beginsels van ootmoed, geloof, liefde,gehoorzaamheid en zelfverloochening onder eengoed werk vertonen. En hoe ernstiger u het oogdaaronder op Gods eer, en uw zaligheid en die vande naaste, gevestigd hebt, zoveel te aangenamer ishet toch voor uw gemoed. Zo’n leven komt u nietpijnlijk voor, maar zou voor u een hemel op aardezijn. Het schrikt u niet af, maar doet u zuchten:ach! dat een koninklijk heersende genade mijdaartoe bekwaam mocht maken! De overgeblevenverdorvenheid laat zijn afkerigheid wel eensblijken, maar het geestelijk leven zucht daar tochtegen. Gal. 5:17.

.. In de overeenstemming van een werk met dewet van het genadeverbond, kunnen verschillendeTRAPPEN plaats hebben.

/. Onder de goede werken kunnen zich nietalleen zeer kwade tussenvoegen, maar ook degoede eigenschappen van goede werken zelf

Aanmerkingen over Titus 3:8268

kunnen door veel kwade eigenschappen, die zeaankleven, zeer besmet worden. En hierom zijn zijook in de ene persoon of tijd krachtiger enzuiverder, dan in de andere. Hoewel zij in dit levennooit tot de volmaaktheid, waarnaar allebegenadigden zuchten en strijden, zullen komen.

//. Hieruit volgt nu dat een werk welwaarachtig goed kan zijn, hoewel het nietvolmaakt maar zeer gebrekkig is. Dit blijktonbetwistbaar uit het gebrekkige werk van Sara,waarvan wij boven spraken, toen wij donkerezielen wensten te tonen hoe hun gebrekkigewerken tot nut van anderen dienen konden.

///. Bij dit licht openbaren zich nu deduisternissen, dwaasheden en boosheden van devijanden van de godzaligheid, aangaande degebrekkige goede werken van de heiligen. Menvindt mensen die de godzaligen verachten enlasteren als zeer kwade huichelaars, die wel vangoede werken wat klappen maar er niets vandoen. Welke redenen hebben zij voor zo’n bozehandel? Sommigen doen het zonder redenen, uitlouter redeloze vijandschap. Maar anderen menenontegenzeglijke redenen voor hun gruwelijkelasteringen te hebben. Ze bespeuren dat Godskinderen aan verschillende kwade werken schuldigzijn, en dat hun beste werken met vele gebrekenbesmet zijn. Hieruit trekken zij dit besluit: het deugtalles niet, en het is niets anders dan enkelgeveinsdheid, wat die mensen zeggen en doen.Want als het waarheid was, dan moesten ze dezeen die zonden niet aan zich hebben. Maar u die zodenkt of spreekt, verbeeldt zich misschien dat udat volk, waarop u zo verbitterd bent, met redenenbeschuldigt en veroordeelt. Maar weet u wel dat uzichzelf door zo’n doen allermeest te schandemaakt, als een mens die geen verstand vanwaarheden heeft, en die door een onverstandigeboosheid alle godzaligen die ooit geleefd hebben,hittig vervolgt? Want u ziet door uw schele ogenaan hen splinters, die alleen in uw nijdigeverbeelding plaats hebben. U legt hen vele dingenten laste, waaraan zij onschuldig zijn. U verdraaitvele rechte gebaren, woorden of daden, door uwkromme verdenkingen. En vele dingen beschouwtu met een boos oog, door een ongeoorloofdvergrootglas. Maar, gesteld, Gods kinderen warenaan die zonden en gebreken, die u in hen meent teontdekken, naar waarheid schuldig. Dan volgt tochniet dat het alles kwaad en louter geveinsdheid zouzijn. Want in deze onvolmaaktheid kunnen onderechte goede werken ook kwade gevonden worden,en de allerbeste kunnen aan vele gebreken

onderhevig zijn. U gelijkt immers niet op de HeiligeGeest en Zijn apostelen, die uit de gebrekkigewerken van de heiligen, met voorbijgaan van hetgebrek, het goede opzochten. 1 Petr. 3:6vergeleken met Gen. 18:10-15. U zelf steekt in delaster van geveinsdheid, die u de oprechte wiltaanwrijven. Want u ziet de splinter, dat is, enigeoverblijfsels van de verbroken verdorvenheid, in deogen van uw naaste; maar de balk, dat is, degehele heersende en onverbroken zonde, die in uwoog is, en wegens zijn gladheid geen pijn of tranenveroorzaakt, zoals gebroken splinters doen, kunt uniet bemerken. Nu zo’n mens wordt door HemDie naar waarheid oordeelt, een geveinsdegenoemd. Matth. 7:3-5. Zoudt u niet, als eenverstandeloze, of een hater van het menselijkgeslacht worden aangezien, als u alle zieken gelijkdoden begraven wilde, omdat de dood zich tussenhun leven mengt, en hun gezondheid niet volkomenis? Of, als u alle granen in de zee wilde werpenomdat er enig onkruid tussen loopt, of zij devolmaaktste was dom niet hadden? Gebruik tochnaarstig de raad die u de Leraar der gerechtigheidZelf aan de hand doet: gij geveinsde! werp eerstden balk uit uw oog, en dan zult gij bezien, omden splinter uit uws broeders oog uit te doen,Matth. 7:5.

////. Indien vele moedeloze begenadigdenbovengenoemde waarheid onderscheiden inzagenen levendig geloofden, dan zouden zij van sommigezwarigheden aangaande hun genadestaat, zeerspoedig ontdaan kunnen worden. Want ze zijnveelal bevreesd dat hun werk niet in waarheid zalzijn. Om welke redenen? De voornaamste zijn datzij, niettegenstaande hun zuchten en pogen, nogzoveel kwade werken bevinden, en dat in hunbeste zich zoveel ongeloof, liefdeloosheid,ongehoorzaamheid en onverloochendheid ontdekt.Maar hoewel dit alles waar is, en u daaroverhartelijk moet treuren, echter kunt u daaruit nietbesluiten dat uw werk geen waarheid zou zijn.Want alle oprechten die er ooit geweest zijn ennog zijn, hebben naar waarheid met woorden enwerken beleden dat zij zondigden. Het zal onnodigzijn dit met vele zonden van de allerheiligsten tebewijzen. Nu zijn de zonden, door wie zij ookbegaan worden, geen goede maar kwade werken.Als u dan oordeelde dat uw werk niet in waarheidkon zijn, omdat onder uw goede werken zoveelvuldige kwade zijn, dan moest u tegelijk al deheiligen veroordelen; omdat zij ook aan vele kwadewerken schuldig zijn geweest. U zegt: “er is tochniemand geweest die aan zo grote en kwade

Aanmerkingen over Titus 3:8 269

werken onderhevig is geweest als ik ben.” Maardit kunt u met geen grond, die enige schijn heeft,ooit bewijzen. Want als u dat zou weten, danmoest het u, of onmiddellijk geopenbaard zijn, of umoest alle heiligen, en al hun en uw werken dooren door gekend hebben; en dan nog zoveelverstand, bedaardheid en getrouwheid bezitten, datu tussen alle werken van alle heiligen en de uwe,een gegronde vergelijking kon maken, en daaruitnaar waarheid oordelen. Het een en ander zult uzich niet durven aanmatigen. Uit de HeiligeSchriften kunt u uw zeggen niet bewijzen. WantPaulus heeft door onfeilbare ingeving van de Geestgeschreven, dat hij de voornaamste der zondarenwas. Ik beken, dat het iemand die de afgrond vanzijn rampzaligheid bevindelijk en levendig kent,bezwaarlijk, ja onmogelijk zal vallen te zegen:Paulus is een groter zondaar geweest dan ik ben.Maar het zou ook te bezien staan of eenonbedachtzame pleit daarover met Paulus tevoeren, wel inderdaad zo nederig en geestelijk is,als het in de eerste opslag schijnen mocht.Misschien houdt u aan met zwarigheden te maken,en tegen te werpen, het zeggen van Christus: eengoede boom kan geen kwade vruchtenvoortbrengen, Matth. 7:18; en Ik heb u nooitgekend; gaat weg van Mij, gij, die deongerechtigheid werkt! vers 23. U meent hieruitte bewijzen dat zij, die kwade werken hebben,geen oprechte godzaligen kunnen zijn. Maar als dituit genoemde plaatsen volgde, dan zou u daarmeebewijzen dat niet alleen u, maar ook deallerheiligste bedrogen mensen waren. Want zijhebben ook na hun bekering zonden, dat is, kwadewerken gedaan. Dit is ook een van uw kwadewerken dat u zo onbedachtzaam met de HeiligeSchriften omspringt; de woorden van de Heeretegen het oogwit uit de samenhang rukt; en eruitleggingen van maakt waardoor u de genade aanu en alle heiligen bewezen, als bedrog veroordeelt.Wanneer u genoemde woorden in de samenhangmet het voorgaande en het oogwit van de Heerebeschouwt, dan zult u bevinden dat u hetbovengenoemde besluit er in geen geval uit kunttrekken. Want de Heere wil in dat hoofdstuk deonderdanen van Zijn rijk waarschuwen, dat ze zichvan de door Hem gepredikte leer van degodzaligheid, door de valse apostelen of profetenniet zouden laten aftrekken. Deze mensen gavenvoor dat ze profeten van de Heere waren, en zijprobeerden de onderdanen van Jezus metpluimstrijkende woorden en gebaren, wijs temaken dat zij hun zaligheid bevorderden. Maar

onder dit voorgeven waren zij in werkelijkheidgrijpende wolven, die hen probeerden teverscheuren. Maar waaraan kon men het wetendat zij onder het schaapskleed zo’n wolvenaardverborgen hadden? Moet men dan de mensen ophun woorden niet geloven? De Heiland toont datmen hun wolvengestel aan hun vruchten kennenkon. Door deze vruchten moet men vooreerstverstaan hun verderfelijke leringen, waardoor zijde onderdanen van de Heere, van het rechteverstand, geloof en beoefening van de hengepredikte waarheid probeerden af te trekken,zoals onze geachte overzetters zeer wel hebbenaangemerkt. Want het zijn vruchten die van henals valse profeten en grijpende wolvenvoortkomen. En de Heiland brengt het, Luk. 6:45,uitdrukkelijk tot de kwade woorden, die de kwademens uit de kwade schat van zijn hart voortbrengt.Uit deze vruchten kan men nu een zeker en veiligbesluit van de binnenste gesteldheid van hunharten maken, hoe zorgvuldig ze die ook onder hunschaapskleed probeerden te verbergen. Dit volgtuit die algemene en onbedrieglijke grondstelling,dat de boom aan de vrucht gekend wordt, en dateen goede boom geen kwade vrucht kanvoortbrengen. Hoedanig dan de vrucht is, die zichnaar buiten vertoont, zo is ook de binnenstegesteldheid van het hart. Brengt iemand de vruchtvan verderfelijke leringen voor de dag, dan heefthij ook van binnen de boze gesteldheid van eenverscheurende wolf; al gaf hij ook met dekrachtigste betuigingen voor dat hij een profeet eneen zacht schaap was. Brengt iemand kwadewerken voort, dan heeft hij ook een kwaad gestelin zijn binnenste. Maar doet iemand goede werken,dan moet hij ook een goed gemoed hebben. Ennaarmate de vruchten kwaad of goed zijn, naar diemate moet de boom ook kwaad of goed wezen.Die een werker der ongerechtigheid is, dat is, dieniets anders dan ongerechtigheid in leer of levenvoortbrengt, die daar zijn ambt van maakt, en dievan een geestelijk leven dat tegen deongerechtigheid strijdt, en ook goede werken doet,ontbloot is, die is buiten alle tegenspraak eengeheel goddeloze, die, als hij zo sterft, in hetjongste gericht zal worden afgewezen. Maar diekwade en goede werken onder elkaar doet, die isook van binnen ten dele kwaad en ten dele goed.Want de kwade werken kunnen uit geen goede, ende goede werken kunnen uit geen kwade grondkomen. Wilt u dan een waarachtig besluit uit dewoorden van de Heiland maken, dan moet u ingeen geval zo redeneren: ik en mijn medegelovigen

Aanmerkingen over Titus 3:8270

hebben kwade werken; daarom zijn wij geheelboze mensen, werkers der ongerechtigheid, en alonze goede werken zijn enkel bedrog. Maar udiende zo te besluiten: ik en mijn medegelovigenhebben kwade en goede werken; daarom blijkthet uit de kwade werken dat wij ook nog eenkwade gesteldheid van het hart hebben; uit degoede werken, dat wij ook ontwijfelbaar een goedgemoed hebben; en hieruit dat het kwade en goedebeide in ons woont, volgt het dat wij welwaarachtige begenadigen zijn, die wezenlijkegenade bezitten, maar ook tevens onvolmaaktenzijn, die nog aan vele hebbelijk een dadelijkezonden onderhevig zijn, waarover wij onsschamen, en tot die genade welke het goede in onsgewerkt heeft, gedurig komen moeten om hoelanger hoe meer van het kwade verlost, en tot hetgoede toegerust te worden, totdat wij tot degewenste volmaaktheid geraken.

Zegt u verder: “ik durf mijn goede werken ookvoor geen goede te houden, omdat ze eveneensmet zoveel blindheden, ongelovigheden enbijoogmerken besmet zijn”, dan dient tot antwoord,dat hieruit volgt dat uw goede werken nietvolmaakt, maar gebrekkig zijn. Maar daaromkunnen zij waarachtig goed zijn, zoals bovenovervloedig en grondig genoeg bewezen is. Wanteen goed en volmaakt werk zijn zeeronderscheiden dingen. U moet daarom in uwgoede werken twee zaken onderscheiden.Vooreerst het goede dat daarin is, wat goed blijft,en door God en alle heiligen voor zodanig erkenden bemind wordt, met hoevele en grote gebrekenhet ook omgeven mocht zijn; en daarna het gebrekdat altijd kwaad blijft, en door God en de heiligengehaat wordt, hoe uitnemend de deugden waaraanhet kleeft, ook zijn mochten. Want wanneer eenkenner een kostbare parel in een stinkende drekmocht vinden, dan zal hij die parel achten enbewaren, hoewel hij in de drek gelegen had; maarhij zal van de drek walgen en het wegwassen,hoewel het aan de parel gezeten had. Als u zich zoook omtrent uw gebrekkige en goede werkengedraagt, dan zult u verstandig handelen.

U klaagt misschien: “het is toch ellendig met mijgesteld! Hoewel ik de beginselen van waarachtigegenade en echte goede werken deelachtig mochtzijn, zo is het toch beklaaglijk dat ik meer kwadedan goede werken doe, en dat in mijn bestewerken meer kwade dan goede eigenschappen tevinden zijn!” Nu komt u, waar wij u graag zagen.Want wij hebben van de eigenschappen van degoede werken zo uitvoerig gehandeld, opdat

onbegenadigden uit onbedrieglijke gronden metoverreding mochten zien dat zij nog nooit een echtgoed werk gedaan hebben, en opdat u met allegodzaligen in ootmoedige nederigheid mochterkennen hoe gebrekkig uw goede werken zijn, enhoe ver u nog van de gewenste volmaaktheid bent.Probeer deze dingen maar helderder en levendigerop te merken. Want uw gebrek hierin is nog groterdan u begrijpen kunt. Maar zie toe dat u er geenmisbruik, maar het rechte gebruik van maakt.Wacht u dat u het goede, dat in uw gebrekkigstewerken is, niet overziet, verloochent ofveroordeelt, en ook niet in moedeloosheidwegzinkt, of u met enkel klagen over uw gebrektevreden stelt. Want door het een of ander zoudt uzich aan een onbetamelijke lichtvaardigheid enondankbaarheid schuldig maken, en u tot eenvrolijke dienst van de Heere, en een levendigehoop nog onbekwamer maken. Maar probeer hoelanger hoe nederiger bij u zelf te worden, en in eenevangelische schaamte en droefheid over uwgebrek te wandelen. Erken de grootheid enzuiverheid van de genade, die aan zo’n ellendigeals u bent, de beginselen van het goedegeschonken heeft, en die zulke gebrekkige werkenwil belonen. Probeer en strijd op de rechte wijzemet alle ernst om verder te komen, om van uwgebreken meer verlost, en tot het goede meertoegerust te worden. Leer uit uw gebrek uwonwaardigheid en ongeschiktheid tot het goede, ende noodzakelijkheid van Jezus’ gerechtigheid ensterkte, hoe langer hoe levendiger in te zien. Geefde grote Ambtsman Jezus gedurig werk om u teverlichten, te verzoenen, op te wekken, te regerenen te sterken. Zoek zijn genoegzaamheid enbereidvaardigheid daartoe, op de verklaring vanhet Evangelie en de bondszegels, als eenonbedrieglijke waarheid te geloven en te omhelzen.

VII. Een Christen is verplicht om alle goedewerken als zijn ambacht VOOR TE STAAN. /. Hij merkt het doen van goede werken als zijnambacht aan. Hij neemt het voor zich, om erdagelijks met genoegen in bezig te zijn, en probeerthet hoe langer hoe beter te doen. Hij zoekt werk.Hij probeert zijn ambacht in ere te houden. Hijprijst het anderen aan, en wil hen daarin naar zijnvermogen wel graag onderwijzen.

//. Maar die in dit evangelisch voorstaan vangoede werken voorspoedig wil zijn, moet het vaneen onverstandig zogenaamd wettisch voorstaanen woelen zeer zorgvuldig onderscheiden. Wanthet eerste wordt in armoedigheid van geest, in eengelovige aankleving aan Jezus, aan Zijn

Aanmerkingen over Titus 3:8 271

gerechtigheid en sterkte, in ongeveinsde liefde, inwaarachtige zelfverloochening, door de kracht diemen uit Jezus’ gerechtigheid en sterkte ontvangenheeft, geoefend. Maar het laatste mist genoemdeeigenschappen, en bestaat in een onbedachtzaamaanvallen op het werk, in eigen gerechtigheid enkracht, zonder Christus, of in een onverstandigschreeuwen en roepen van de plicht, zonder zichte bekommeren over de rechte weg en wijze,waardoor die gebeuren kan en moet.

///. Zo zeker het nu is dat alle Christenen dieaan God geloven, de goede werken als hunambacht moeten voorstaan, zo zeker is het danook dat zij, die de goede werken niet voorstaanmaar tegenstaan, zich zeer onchristelijk gedragen.(1) Zo handelt u dan niet als een Christen behoortte doen, u die met alle goede werken, godsvruchten zedigheid een openbare spot drijft. (2) En u, dieeen heidense of enkel burgerlijke zedigheidvoorstaat, maar de oefening van goede werkennaar de geestelijke eis van de wet, uit het beginselvan geestelijke armoede, geloof, liefde,gehoorzaamheid, zelfverloochening, tot de rechteeinden, als een onnodige en onmogelijke zaakveracht, veroordeelt en bestrijdt, gedraagt u gewisals een ongelukkige tegenstander van hetChristendom, die het wezen van goede werken ineen blote schijn wil veranderen. (3) Ook staat u alseen tegenstander van goede werken aangetekendin het gedenkboek, dat voor Gods aangezicht is, udie tenminste sommige goede werken of bedekt ofopenlijk tegengaat. Ziet u het gebod om onzevijanden hartelijk lief te hebben, en hen die onskwaad doen naar vermogen goed te doen, niet aanals een onmogelijke, onnodige en schadelijke zaak,waardoor men maar teweeg zou brengen datanderen met voeten over ons heen liepen?Veroordeelt u niet het spreken van gemoedelijkebevindingen tot ontdekking of bemoediging vananderen, als een hovaardigheid of eenongeoorloofde veroordeling van de naaste? Stuithet u niet zeer tegen de borst, wanneer uwechtgenoot, kinderen of dienstboden, naar hetbevel van Christus een eenzame plaats opzoekenom hun hart voor Gods aangezicht uit te storten?Probeert u zulke werken niet als onnodigebijzonderheden te verhinderen? Daarom bent udan een ellendige tegenstander van goede werken.(4) Misschien stemt u met uw mond toe dat eenChristen goede werken moet doen. Maar als uzich hiermee kunt vergenoegen, en de goedewerken met de daad zelf niet oefent, dan kunt u denaam van een voorstander van goede werken toch

niet dragen, maar handelt als een trouwelozeverzuimer van zijn ambt.

////. Maar het is allermeest te betreuren dat ooksommige echte Christenen in hum ambt niet alleente zeer vertragen, maar het in hun haasten kunnentegenstaan. (1) Ik spreek nu niet van hen die het intijden van aanvechting en verlating zeer slordig enellendig laten liggen. (2) Maar ik doeltegenwoordig op hen die wegens donkerheid insommige waarheden voor sommige goede werkenbevreesd worden, of tot nadeel daarvan denken enspreken. q Het geloof moet buiten alle twijfel naarde uitspraak van Christus, Joh. 6:29, als eenvoornaam goed werk, en het voornaamste beginselvan alle andere goede werken wordenaangemerkt. Wanneer men nu bevreesd is dat hetkwaad zou zijn Gods getuigenis door eeneenvoudig geloof voor waarheid te houden en zichdaarop te verlaten, wanneer men denkt: “datmocht lichtvaardig zijn, of ik mocht daardoorzorgeloos en werkeloos worden”, en wanneer menalles opzoekt om zich of anderen in de oefeningvan het geloof te verhinderen; dan staat menimmers de goede werken niet voor, maar tegen.Maken zich nu niet velen, waarvan men op goedegronden het best denken moet, aan zo’ntegenstand schuldig? qq Anderen doen het uit eenander beginsel. Ze ondervinden een zonderlingebemoediging en opwekking wanneer zij in eenredevoering of samenspraak horen voorstellen hoehet in de eerste overtuiging en bekering toegaat,hoe slecht het met een godzalige kan zijn, en hoehij daaruit gered wordt. Want ze bevinden dezedingen in zichzelf zeer helder en levendig. Maarwanneer zij horen een voorstel van de snoodheidvan de gebreken, en van de betamelijkheid omtegen de zonden te strijden, en naar eenuitgebreider betrachting van goede werken tejagen, dan worden ze moedeloos, beangst, en somswerkeloos. Niet omdat zij van die zaken afkerigzijn, maar omdat zij geen raad zien om zo tewerken. Hieruit komt men op die gedachten datalleen de eerste handelwijze nuttig, en de laatsteschadelijk is. Men denkt: “dat is zo hoog, zowerkelijk, daar kan een arme zo goed niet bij, of erenige nuttigheid van hebben, als van het eerste”.Men zou daarom wel wensen dat van het naarstigvoorstaan van goede werken niet veel gepredikt ofgesproken werd. Maar dit bestaan is inwerkelijkheid een bedekte tegenstand tegen goedewerken. Lees eens met aandacht wat Christus, deprofeten en de apostelen gesproken en geschrevenhebben. Hoe vele en krachtige vermaningen tot

Aanmerkingen over Titus 3:8272

het doen van goede werken zult u daar vinden!Zouden deze tot de ware godzaligheid niet nuttig ofnodig zijn? Is het dan geen tegenstand tegen degodzaligheid, wanneer men wenste dat die dingenniet aangedrongen werden? Zou u wel kunnendenken dat een ambtsman een ijverige voorstandervan zijn ambacht was, wanneer zijn hart voor eenernstige aanprijzing en verdediging ervan terstondtoekneep? qqq Er zijn er ook die zich door verwardebegrippen of door traagheid beminnendeambtsbroeders tot het tegenstaan van hun eigenambt laten misleiden. Want men hoort hoeschadelijk de werkheiligheid is; hoe vruchteloos hetwettische woelen in eigen krachten, tot wettischeeinden is; en hoe onverstandig dat onstuimigedringen op de plichten, zonder de rechte weg totde betrachting ervan aan te wijzen, geoordeeldwordt. Men hoort hoe vaak deze of gene, die denaam heeft of zich verbeeldt boven anderengeestelijk te zijn, een ernstige vermaning tot goedewerken van de hand wijst, met te zeggen: “die mansprak al te werkelijk, te plichtelijk of te wettisch;hij was niet arm en ook niet klein genoeg”. Menbespeurt ook dat sommigen, die het niet zo nauwnemen, van enigen die teerder voor de Heereleven, om hun ruimigheden te verschonen, weleens zeggen: “zij zijn al te zeer op het werken enop de plichten gezet”. Hierdoor krijgt men eenheimelijk vooroordeel tegen het ernstig aandringenom goede werken en plichten voor te staan, zonderonderscheid. En sommigen nemen verschillendeuitdrukkingen, die zij zelf niet eens verstaan, vananderen eenvoudig over. Tenminste, men vindt inernstige vermaningen tot goede werken datgenoegen niet, dat zij die aan God geloven daarinhebben moesten. Maar deze dienden wel aan temerken, dat er een oneindig onderscheid is tussenen verkeerd wettisch aandringen op wettischewerken, en tussen een betamelijk evangelischvermanen tot evangelische goede werken. Zoschadelijk, vermoeiend en walgelijk het eerste is,zo nuttig, opwekkend en aangenaam is het laatstevoor een Christen, wanneer hij recht gesteld is.

VIII. Een Christen moet ZORGDRAGEN omgoede werken voor te staan.

/. Hij moet dit veel bedenken; zijn hart en zin erop zetten; en met vele bekommering aan degerechtigheid en sterkte van de Heere, onder eennaarstig gebruik van de middelen, door eenlevendig geloof vastkleven.

//. Hieruit ziet men dan (1) dat het voorstaanvan goede werken zo gemakkelijk niet toegaat alsvelen zich verbeelden. Er wordt een heilige

wijsheid, voorzichtigheid, waakzaamheid en strijdtoe vereist. (2) Een enkel weten waarin hetvoorstaan van goede werken gelegen is, maakthier de zaak niet uit. Een onbedachtzaam, luchtigof driftig gesprek daarover te voeren, kan hier ookniet voldoen. Die hier voorspoedig wil zijn, moetzorgdragen.

IX. Het ernstig zorgdragen om goede werkenvoor te staan, en het ernstig bevestigen vandeze dingen, zijn de zaken DIE GOED EN NUTTIG

ZIJN VOOR DE MENSEN.". (1) Het zorgdragen om goede werken voor

te staan, en het ernstig bevestigen van dezedingen, is beide goed en nuttig. (2) Het is zo nietalleen voor de daders ervan, maar ook voorallerlei soorten van andere mensen. (3) Het isvoor hen allen goed, prijselijk en heerlijk. Het isvoor hen nuttig, want het dient om ziel en lichaamvan vele rampzaligheden te bevrijden, en veleverkwikking en zaligheid toe te voegen, in die zindie in de verklaring breder is aangewezen enbevestigd.

$. Hier hebben wij een onbedrieglijk beginselwaaruit wij enige gewichtige, donkere en zeerverschillend begrepen vragen, met voldoendezekerheid en helderheid kunnen beantwoorden.

a. De eerste vraag is deze. Wanneer heefteen kind van God het goed, en wanneer geniethij wezenlijk nut voor zijn ziel onder hetbidden, lezen, prediken of spreken? Op dezevraag wordt zeer verschillend geantwoord. (1) Erzijn er die zich verbeelden dat zij het dan zeergoed, ja op het allerbeste hebben, of voedsel voorhun ziel genieten, wanneer zij enige redelozelichamelijke strelingen en beroeringen, door eenopgewekte verbeeldingskracht of door eenbeweeglijke stemleiding van de bidder, lezer, ofspreker gevoelen. Maar hoewel deze dingen weleens goede gevolgen kunnen hebben, wanneermen daardoor tot stilstaan en bedaren mochtkomen, echter is in die dingen alleen geenwezenlijk goed of nut voor de onsterfelijke zielente vinden. Integendeel kunnen allerlei soorten vanmensen het dan zeer kwaad en schadelijk voor hunzielen hebben, omdat zij in gevaar zijn om van dezedingen die schandelijke en schadelijke misbruikente maken, die in de Aanmerkingen over 2 Kor. 4:6breder zijn aangewezen. (2) Sommigen denken datzij het goed hebben en uitnemende nuttigheid voorhun zielen genieten, wanneer zij zich enige beloftenvan het Evangelie toeëigenen, en daaruit veleaandoeningen van verwondering en blijdschapondervinden, en onder overvloedige tranen met

Aanmerkingen over Titus 3:8 273

een buitengewone vloeiendheid van woordenspreken of bidden kunnen. Ik beken ook dat velegodvruchtigen, die zich de rechte beloften opgoede gronden, met de rechte gevolgen,toeëigenen, het dan bij uitnemendheid goedhebben. Maar het is ook even zo zeker datverschillende mensen het dan zeer kwaad hebbenkunnen. Want de tijdgelovigen, die zich de beloftenzonder grond lichtvaardig toeëigenen, met hetgevolg van enige oppervlakkige aandoeningen vanverwondering, blijdschap, tranen en vloeiendewoorden, hebben het op die tijd buiten alle twijfelzeer kwaad. Want zij worden op die ongegrondeoppervlakkige dingen, zonder waarachtigearmoede, geloof en bekering, gerust; ze makenzich voor de waarachtige overtuiging, geloof enbekering, onvatbaarder; ze wandelen in hunbedekte of openbare ongerechtigheden, ijdelheden,wulpsheden, overdadigheden,onrechtvaardigheden, gierigheden enhovaardigheden ongestoorder voort; en zeverachten stoutmoedig hen, die hen op de rechteweg proberen te brengen, als letterknechten ofvijanden van de godzaligheid. Wie ziet niet datdeze bedrogen mensen het dan zeer ellendighebben? Ja, zo’n toestand kan ook voor Godsechte kinderen op meer dan één wijze kwaad ennadelig zijn. Want het kan gebeuren dat eengodzalige zich een belofte, die aan hem nietgedaan is, onbedachtzaam toeëigent, met ditellendige gevolg dat hij wel enige verwondering,blijdschap en opgewektheid gevoelt, maar de hemvoorgeschreven geboden van zelfverloochening,onderwerping aan God, en vertrouwen op Hem,overziet, en dat hij naderhand, wanneer dieonbedachtzaam toegeëigende belofte niet vervuldwordt, in een zee van twijfelmoedigheden stort,waarin hij alle beloften die in waarheid aan hemgedaan zijn, ongelovig verloochent, zoals in deAanmerkingen over Ps. 130:7,8 breder gezien is.Ook kan het wel eens gebeuren dat eenwaarachtige erfgenaam van de beloftenis zich eenbelofte die hem in waarheid toekomt, op goedegronden met veel aangenaamheid toeëigent, maarin die aangenaamheid, die hij daaronder gevoelt,blijft hangen zonder verder met de beloften naarbehoren te werken. Die nu iets van de Geest vanonderscheid deelachtig is, zal gemakkelijk kunnenzien dat Gods lieve kinderen het dan zo goed niethebben als enigen zich misschien verbeelden. Hetzou dan goed en nuttig zijn dat men in zo’n geval,waarvan wij nu spreken, niet al te haastig dacht:“nu heb ik, of heeft die het goed en nuttig voor de

ziel”, maar dat men eerst onderzocht: “heb ik ookgrond om mij deze belofte toe te eigenen, en maakik nu ook het rechte gebruik daarvan?” Door dezeweg zouden sommigen wel zo snel met hunblijdschap niet voortkunnen, en anderen het geheelmoeten laten varen. Maar het zou ook een middelkunnen zijn dat ongelukkige tijdgelovigen overtuigden bekeerd, en dat vele godzaligen voor zwareverzoekingen bewaard werden. En al gebeurde heteens dat een of andere godvruchtige door dezeweg wat langzamer getroost werd, en wat meerbekommeringen voelde, wat voor nadeel zou hemdat toch doen, als zijn troost naderhand gegronder,bestendiger en nuttiger was? Is niet een troost diegegrond en bestendig is, al werd die wat langzaam,onder vele bekommeringen verkregen, veelvoortreffelijker dan een andere, die ongegronder is,en die snel in troosteloosheid verandert, al wasmen er wat spoediger en gemakkelijker aangekomen? (3) Anderen geloven dat zij dan hetmeeste nut voor hun zielen genieten, wanneer zijmet mindere of meerdere helderheid denkendurven, dat zij genade bezitten. Ik sta toe dat heteen aangename, en in allerlei opzichten nuttigezaak is, dat een kind van God van zijn staat opgoede gronden verzekerd is. Maar hierin is hetwezenlijke nut van de ziel alleen niet gelegen. Ja,het zou kwaad en schadelijk kunnen zijn, wanneermen zich daarmee alleen ophield, of daarinberusten wilde. (4) Men vindt ook begenadigden,die denken dat zij of anderen het goed en nuttighebben, wanneer zij onder hun geestelijkewerkzaamheden vele zinnelijke vlugheden,opgewektheden en levendigheden gevoelen. Maarzij denken niets bijzonders, of zelfs het zeer kwaadte hebben, wanneer die levendigheden ontbreken,en zij wat bedaarder werken, en vooral wanneerzij op gebreken gewezen, over die door de Geestbestraft, en zeer beklemd worden. Maar in debredere aanmerking over 2 Kor. 4:6, hebben wijgezien dat die zinnelijke gevoeligheden in allerleiopzichten goed en nuttig kunnen zijn. Maar het isdaar ook uit onbedrieglijke gronden, hier niet teherhalen, gebleken, wat een groot nadeel vromenen onvromen zich daarmee kunnen aandoen. Enhet is een volstrekt zekere waarheid dat eenChristen het bij uitstek goed voor zijn ziel heeft,wanneer de Heilige Geest zijn strafambt aan hemverricht, hem de zonden en gebreken onder hetoog brengt, hem daarover kastijdt, en hemdaardoor krachtig aandrijft om tot Christus omgerechtigheid, sterkte en verlossing te vlieden, alwas het met vele beklemdheden, onder een

Aanmerkingen over Titus 3:8274

geweldige strijd tegen de geestelijke vijanden. Jahij kan het in zo’n toestand veel beter en nuttigerhebben dan wanneer hij in die zinnelijkheden bleefhangen, daar het wezen in stelde, omtrentwezenlijke dingen onverschilliger werd; of ook inzijn zinnelijke levendigheden tot al te levendigeonbedachtzaamheden en kribbigheden oversloeg.Welk kind, denkt u, zou het wel op het besthebben, òf dat door een toegevende moedergestreeld en met zoetigheden gevoed werd, endaaronder van nuttige wetenschappen en zijngebreken onkundig bleef, en ook tot dartelhedenoverzakte, òf dat door een getrouwe vader, diehem met wijsheid en voorzichtigheid de gebrekenaanwees, met matigheid kastijdde, in allerleiwetenschappen oefende en gezonder voedselbezorgde, een weinig gestrenger werd opgevoed?(5) Om nu bovengenoemde vraag nader engrondiger te beantwoorde, daarom heeft eenChristen naar het oordeel van Paulus en de HeiligeGeest, het dan goed, ja allerbest voor zijn ziel,wanneer hij onderscheiden en levendig inziet totwelke inwendige en uitwendige werken jegensGod, de naaste en zichzelf, hij naar de geestelijkeinhoud van de wet al geroepen is; uit welkebeginselen en tot welke einden die gedaan moetenworden; hoe zeer en krachtig hij daartoeverbonden is; wanneer hij ze ernstig voorstaat, alszijn ambacht rekent, daarin daadwerkelijk metgenoegen bezig is, hoe langer hoe verder probeertte komen; en wanneer hij ernstig zorg draagt omze hoe langer hoe meer voor te staan. DEZE

DINGEN ZIJN HET, DIE GOED EN NUTTIG ZIJN DEN

MENSEN.b. Ten andere kan men vragen: welke is toch

de beste en nuttigste predikwijze?Sommigen antwoorden: deze prediken naar mijn

oordeel op het best, die zich niet altijd en ook niethet meest bij algemene stoffen van geloof enbekering, of van bevindelijke werken van degodzaligheid ophouden, maar die doorgaansdonkere, hoge, geleerde, geschiedkundige,profetische, of ook zedekundige stoffen verkiezen;daarover een verstandige, redeneerkundige, korteverklaring, met een ernstige vermaning tot eenkorte toepassing plegen te maken, zonder veel vande verschillende staten van de mensen, van degebreken en besturingen van de vromen te talmen.En die hun verhandelingen met een deftige, dat ishoogdravende ongewone stijl, met zinrijkeuitdrukkingen, op een gewoonte van de ouden, opeen vreemde geschiedenis, of op het zeggen vaneen wijsgeer, spelen, en dan nog met een

levendige stem en gebaren versieren. Want,zeggen zij, uit zo’n predikatie kan een verstandigman nog wat leren. En ik heb altijd van zo’nhandelwijze voor mijn gemoed veel meer stichting,dat is, genoegen en stille gerustheid, dan wanneerik zogenaamde ernstige predikers hoor, waaronderik of ijdel, of verdrietig, of ook onrustig enmelancholiek kan worden. Misschien meent u, diedit antwoord geeft, dat u verstandig bent, enaangaande de beste predikwijze, boven heteenvoudige gemeen, en zelfs boven vele predikersdie zich hun leven lang daarin geoefend hebben,veel verlicht bent. Ik wil u uw roem van verstandigte zijn in andere zaken in geen geval betwisten.Maar u zult het mij niet kwalijk nemen wanneer iku uit ontegensprekelijke gronden bewijs, dat uaangaande de beste predikwijze, zo niet uit gebrekvan verstand, dan toch uit onbedachtzaamheid,vooroordelen, of ook uit liefde tot uw stille endodelijke gerustheid, zeer onverstandig geantwoordhebt. Want zal een Christelijke predikatie goed ennuttig zijn, dan moet het zich het Christelijkeoogwit helder en krachtig voorstellen; het meestzulke stoffen behandelen, die de geschiktstemiddelen kunnen zijn om dat einde te bereiken; enze dan zodanig uit te werken als de natuur van dezaak het vereist, om aan het beste einde het bestete voldoen. Die dit in twijfel wilde trekken, zoubuiten alle twijfel niet verstandig zijn. Nu is hetbuiten alle tegenspraak dat het hoogste einde, dathet Evangelie van Christus bedoelt, en waaropdaarom alle Christelijke predikaties moetenuitlopen, voornamelijk op deze stukken uitkomt, datGods heerlijkheid in het aangezicht van JezusChristus, geestelijk, duidelijk, grondig en levendigwordt gekend, geloofd en ondervonden, teneindeverloren zondaars zich door Christus laten leren,rechtvaardigen, opwekken, regeren en besturen,om in Gods gemeenschap alle Christelijke deugdenop een Christelijke wijze, in, uit en door Christus tebetrachten. De stoffen die het meest tot dat eindedienen, moeten ook het meest behandeld worden.En de uitwerking van deze stoffen moet ookChristelijk zijn, dat is, zodanig als Christus en Zijnapostelen in het Evangelie hebben voorgeschreven,namelijk eenvoudig, klaar, deftig, betooglijk, zonderinmenging van Joodse of heidense beuzelingen diehet Evangelie der zaligheid kunnen bedekken,bederven, of naar de smaak van vleselijke mensenvervalsen, zoals in de Aanmerkingen over 2 Kor.4:6 bewezen is. Wanneer u nu de predikwijze, dieu voor de beste houdt, met deze waarachtigeeigenschappen van de Christelijke predikwijze

Aanmerkingen over Titus 3:8 275

vergelijkt, dan zal het duidelijk blijken dat die inwerkelijkheid de slechtste is. Het besluit volgt danvanzelf, dat uw antwoord, waardoor u de slechtstepredikwijze de beste noemt, of zeer onverstandig,of dat niet beter is, zeer spotachtig zijn moet.

Anderen zullen wellicht op de gedane vraag totantwoord geven: “ik houd die predikwijze voor debeste, die van geloof en bekering doorgaans pleegtte handelen; die zich niet ophoudt met letterlijke enverstandige verklaringen en betogingen vanwaarheden, en ook niet met voorzichtigebepalingen van de mening van de Geest in dezeplaats naar het algemeen en bijzonder oogwit enverband; maar daar men in de voorrede, deverklaring en de toepassing even bevindelijkhandelt; die de eigenschappen uit de bevindingenen het hart van de vromen opent; die de gestaltenen ongestalten van Gods kinderen naar het levenvoorstelt, en doorgaans pleegt aan te tonen hoe hettoegaat, wanneer men overtuigd en bekeerd wordt,hoe slecht het met Gods arme kinderen kan zijn, enhoe zij onder het allerslechtste toch iets bezittendat de beste natuurling niet kent; die Gods zwakkekinderen medelijdend beklaagt, vertroost enbestuurt; welke plat en eenvoudig behandelt en deeigen uitdrukkingen van godzaligen het meestgebruikt; maar die onder dit alles zich zorgvuldigwacht van Gods arme en zwakke kinderen doornadrukkelijke vermaningen tot vele plichten op tewekken, of over de gebreken ernstig te bestraffen,omdat sommige godzaligen daaronder verdrietig ofdor en droog plegen te worden. Immers ik envelen met mij worden door genoemde predikwijzehet meest gesticht, dat is, wij vinden daarin demeeste aangenaamheid en verkwikking, tenminstemeer dan in predikaties, van welke men zegt datde verklaringen naar het oogwit van de HeiligeGeest verstandig en betooglijk ingericht zijn, en vanwelke de toepassingen tot goede werken ernstigvermanen. In dit antwoord vindt men zeer goedeen zeer kwade dingen, tot een onbeschrijfelijknadeel van de ware godzaligheid en de troost vande rechte Christen, onvoorzichtig ondereengemengd. Het zal goed en nuttig zijn enige vandeze dingen voorzichtig te schiften. Het is eenzekere waarheid dat een goede en nuttigepredikwijze is ingericht om geloof en bekering bijaanvang en bij voortgang te bevorderen. Maar alsu meende dat die altijd van geloof en bekeringuitdrukkelijk moest spreken, of dat het altijd eenverhaal van de eerste bekering en de bijzondereomstandigheden daarvan moest doen, dan zou usterk dwalen. Want er worden zeer goede en

nuttige predikaties gehouden zonder van dezedingen uitdrukkelijk te melden. Ja het zou voor deverdere opbouwing van het Koninkrijk derhemelen nadelig zijn, wanneer men zich bij dezeeerste beginselen alleen wilde bepalen. Zie hetgevoelen van Paulus, Hebr. 5:12-6:2. Dat eengoede en nuttige predikwijze in de verklaring entoepassing bevindelijk handelt, en deeigenschappen uit de bevindingen en het hart vande vromen opent, kan goed en ook kwalijkverstaan worden. Verstaat u erdoor dat verklaringen toepassing zodanig ingericht wordt dat detoehoorders het rechte verstand, geloof en krachtvan de waarheid mogen ondervinden, en dat deuitdrukkingen, die van de werkzaamheden van deheiligen spreken, zoals zij in het gemoed van deheiligen omgaan, verklaard worden, dan hebt u dezaak zeer goed begrepen. Maar meent u dat menin de verklaring en toepassing de bijzonderebevindingen van deze en gene godvruchtigemengen moet, of zelfs de verklaring en toepassingnaar hun bevinding schikken en wringen, dan hebtu een zeer schadelijke misvatting, en begeert datde gebrekkige bevindingen van de godzaligen,waar zich zoveel kwaad tussen het goede mengt,tot een beginsel gesteld worden, van daaruit deHeilige Schriften te verklaren. Waar moet ditheen? Wat zou er dan van de Heilige Schriften ende gehele godzaligheid worden? De Heerverhoede zo’n omkering! De verklaring van deSchriften moet niet naar de bevindingen van devromen, maar de bevindingen naar de Schriftengeschikt worden. Het spreken van de bijzondereleiding, in de eerste of vervolgende bekering, vande gestalten en ongestalten van de godzaligen, enhoe zij onder het allerergste toch iets hebben datde voornaamste natuurling op zijn best nog mist, isin sommige predikaties en gevallen nuttig en nodig,om de vijanden van de Heere de mond te stoppen,en worstelende zielen voor wanhoop te behoeden.Maar als u dacht dat een goede en nuttigepredikatie daarop altijd alleen of voornamelijkmoest staan, dan zou u zeer grof dwalen; velepredikaties van Christus, de apostelen, en profetenals kwaad en schadelijk veroordelen; en degodzaligen een onbeschrijfelijk nadeel doen.Herinner wat dienaangaande boven op blz. 248,250 gezegd is. Het medelijden met Gods zwakkekinderen moet zeker in een goede en nuttigepredikatie plaats hebben en doorstralen. Maar hetbestaat niet zozeer in enige bijzondere, lage ofvleiende uitdrukkingen. En een medelijden dat hende gebreken niet eenvoudig en verstaanbaar, maar

Aanmerkingen over Titus 3:8276

voorzichtig durft aanwijzen, uit vrees dat zijbeklemd of verdrietig mochten worden, is eigenlijkeen grote onbarmhartigheid, die zeer gelijk is aanhet medelijden van een heelmeester die, uit vreesdat een zieke mocht schreien of verdrietig worden,de wond niet durft te openen, maar laat vervuilen.Het kan ook goed en nuttig zijn dat men de eigenbewoordingen en uitdrukkingen van de toehoordersgebruikt, om door hen des te gemakkelijkerverstaan te worden. Toch is het niet prijselijk ofnuttig dat men alle lage, donkere, verwarde ofdubbelzinnige uitdrukkingen als bijzondere sieradenof tekenen van geestelijkheid liefkoost, of ookboven de onverbeterlijke uitdrukkingen, waaronderde Heilige Schriften de geestelijke dingen plegenvoor te stellen, verheffen zou. Een onverstandigwettische drijven van plichten uit wettischebeginselen, en tot dergelijke verkeerde einden,moet men zeker in een goede en nuttige predikatiemet alle zorgvuldigheid vermijden. Maar eenevangelische ernstige vermaning tot goede werkenals onze betamelijke plichten, en een evangelischebestraffing van de heiligen over hun gebreken, zijnvoorname stukken die tot een goede en nuttigepredikwijze noodzakelijk vereist worden. Want diemaken in de meeste redevoeringen van Christus,Zijn profeten en apostelen, het grootste deel uit.Maar dat een goede en nuttige predikwijze zichmet geen letterlijke verstandige verklaringen, metgeen betogingen van de waarheden, en ook nietmet zorgvuldige bepalingen van de mening van deGeest naar het oogwit en de samenhang van deSchriften, zou ophouden, is een stelling waaraan ik,hoe ik hem ook beschouw, geen gezonde zin kangeven. Of men moest zijn oog hebben op enigeonvruchtbare redeneringen over taalkunde,verscheidene gevoelens, gedwongen enonverstaanbare sluitredenen, die niet tot verklaring,en ook niet tot betoging van de mening van deGeest dienen. Als u dit door genoemde stellingverstaat, dan hebt u in de zaak wel gelijk, maarbent tegelijk te bestraffen omdat u zo spreekt, datgeen mens u verstaan kan, en rechtmatigeverdenking geeft alsof u wilde dat een predikatieonverstandig zou zijn, Gods Woord, dat uit lettersbestaat, zonder verklaring overlopen, en dewaarheden zonder betoging aan de bestrijding enverdraaiing van het ongeloof maar overlaten. Maarals u, dat ik niet wens, van een letterlijkeverstandige verklaring en betoging van de rechtebepaalde mening van de Geest afkerig mocht zijn,dan moet u weten dat u zich in dit stuk gedraagtals een alleronverstandigst mens, of een bittere

vijand van Gods Woord en van alle waarachtigegodzaligheid. Immers, Paulus wilde dat Titus zijnvoornaamste werk van zo’n ernstig bevestigen vande waarheid maken zou. Zie wat aangaande ditboven, op blz. 250-253 breder is aangemerkt. Hetbewijs dat u voor uw antwoord bijbracht, is zeerarmhartig. Want het wezen van de stichtingbestaat niet in de aangenaamheid of verkwikkingdie een hoorder onder de predikatie geniet, omdatde verdorvenheid in iets dat schadelijk is,aangenaamheid, en in iets dat stichtelijk is,onaangenaamheid kan vinden. En omdat eengodzalig gemoed zeer gesticht kan wordenwanneer hem zijn gebreken tot diepe vernederingen smartelijke schaamte, ernstig wordenvoorgehouden. En hoe buitensporig zou hijhandelen, die de goedheid en nuttigheid van eenpredikatie wegens de verdrietigheid en dorheid vande toehoorders wilde verdenken. Waar zou mendan met die beste en nuttigste predikatie, die deLeraar der gerechtigheid in Joh. 6 gehouden heeft,toch blijven. Want zelfs kunnen Gods echtekinderen, die onder een onverstandig verdorvenvlees moeten zuchten, door het dwarszittendaarvan, onder een zeer goede en nuttigepredikatie zeer verdrietig, dor en dodig zitten.

Maar laten we eindelijk eens vernemen hoePaulus, door de onfeilbare Geest gedreven,genoemde vraag beantwoordt. Hij zeg: een goedeen nuttige predikatie is voornamelijk bezig om hen,die door de rechte weg van de verzoening aanGod geloven, duidelijk te verklaren, grondigdoor en door te betogen, dat zij zorg moetendragen om alle evangelische goede werken alshun ambacht en plicht met alle ijver voor testaan. DEZE DINGEN ZIJN HET, DIE GOED EN

NUTTIG ZIJN DEN MENSEN.c. Ten derde, vraagt men: waardoor kan een

Christen zijn medemensen allermeest totnuttigheid zijn?

Sommigen verbeelden zich dat zij voor de naastehet nuttigst zijn, wanneer zij een onbegenadigdemet scherpe uitdrukkingen toevoegen, dat hij eenkind des satans en des toorns is, of zichzelfbedriegt; wanneer zij een bekommerde, die nogniet recht ontdekt is, het Evangelie zorgvuldigverbergen en hem met onbarmhartige woorden engebaren zoeken meer en meer benauwd te maken,zonder hem precies zijn ellendestaat medelijdendopen te leggen, opdat hij toch, zoals ze zeggen,geen napraten mocht leren. Het kan gebeuren datGod, Die gezegd heeft dat het licht uit de duisterniszou schijnen, enig licht van nuttigheid uit deze

Aanmerkingen over Titus 3:8 277

duisternis doet voortkomen. Maar op zichzelfaangemerkt kan deze handelwijze niet goed ennuttig zijn, maar moet doorgaans kwaad enschadelijk zijn.

Anderen denken dat zij voor de naaste zeernuttig zijn, wanneer zij van predikanten,predikaties, catechisaties, oefeningen, geruste,vijandige, overtuigde, bekeerde, verbijsterde ofherstelde mensen, dikwijls zeer onbedachtzaamspreken; alsof ze dan van geestelijke en nuttigedingen gesproken hadden.

Enige van Gods oprechte maar donkere kinderenzijn van oordeel dat zij dan alleen voor de naastetot nut kunnen zijn, wanneer zij van hunbevindingen spreken, of wanneer zij de naastelijnrecht ontdekken, bestraffen, vermanen,vertroosten of besturen, met dit gevolg dat een ofander mens daardoor krachtdadig overtuigd wordt.Want, gebeurt het dat zij wegens donkerheid,beklemdheid, of gebrek van gelegenheid van hunhart niet gesproken hebben, en ook de naaste niethebben durven of kunnen bestraffen en vermanen-; en gebeurt het dat niemand door hun sprekenovertuigd wordt, dan denken ze dat ze nutteloze, jaschadelijke ballasten op de wereld zijn.

Maar hoewel een verstandig en voorzichtigverhaal wat God aan anderen of ons gedaan heeft,en een Christelijke, vrijmoedige, bescheiden,voorzichtige bestraffing, vermaning of vertroostingzeer goed en nuttig kan zijn -; en hoewel het eenonuitsprekelijk aangenaam voorrecht is wanneerons spreken tot overtuiging van anderen heeftmogen verstrekken, toch zou hij zeer dwalen diezich verbeelden wilde, dat dit de enige weg is omde naaste tot nut te zijn. Want er zijn ook anderedingen, die goed en nuttig zijn voor de mensen, diein alle tijden en gelegenheden tot nut van de naastekunnen en mogen geoefend worden. Daar hetspreken van onze bevindingen en van die vananderen, het lijnrecht vermanen en bestraffen, insommige tijden, gevallen en plaatsen schadelijk zouzijn, en door de onvoorzichtige veelvuldigheidervan tot een gewoonte worden, of degemoederen kunnen verharden. Weinige woorden

op hun plaats en tijd in het geloof en de liefdegesproken, zijn wel eens van meer nut en krachtdan brede en gedurig herhaalde vermaningen,bestraffingen en vertroostingen, zonder aanzienvan tijd of omstandigheden, en zonder openbaringvan geloof en liefde voorgedragen.

Ook kan men op de wereld wel nuttig zijn,hoewel men niet weet dat men een middel totiemands aanvankelijke overtuiging van zondegeweest is. Want die zijn naaste in lichamelijkomstandigheden, uit het beginsel van geloof enliefde met raad en daad tot hulp, ondersteuning entroost is geweest, en die door zijn woorden,gebaren en gedragingen heeft mogen medewerkendat onbekeerde zondaars beschaafder,toestemmender en godsdienstiger; dat overtuigdenvan zonde voor het geloof in Christus vatbaarder;en dat Gods kinderen meer bevestigd, opgewekten getroost zijn geworden; die, zeg ik, kan niet metredenen klagen dat hij een onnutte ballast op dewereld is geweest.

Maar om nader te komen, welke zou dan de wegzijn waardoor men allerlei mensen de meestenuttigheid zou kunnen doen? Naar het voorschriftdat Paulus hier aan Titus geeft, en dat door zijngeliefde broeder en medearbeider Petrus, 1 Petr.3:1, wordt toegestemd, zal deze weg in devolgende zaken bestaan. Die de naaste, hij magdan vroom of onvroom zijn, een bestrijder oftoestemmer van de waarheid, gerust ofbekommerd, tot wezenlijk en het meeste nut wenstte zijn, moet ernstig zorgdragen dat hij goedewerken voorstaat, en dat bij geloof aan GodsWoord, liefde tot God, de naaste, de godzalige,zelfs zijn vijanden, verloochening van zichzelfen alle wereldse begeerlijkheden, geduld integenheden, verdraagzaamheid inverongelijkingen, bescheiden vriendelijkheidjegens alle mensen, en oprechtheid jegens Goden de naaste, door zijn woorden, gebaren endaden, duidelijk en bestendig openbaart. DEZE

DINGEN ZIJN HET DIE GOED EN NUTTIG ZIJN DEN

MENSEN.

AMEN!

Index278

9. Index

A

aanbidding 73aanbieden 28aanbieding 27; 28aanmerkingen 14aardsgezindheid 162Abraham 55afgoderij 164afzondering 39akker 220algemene 27algenoegzaamheid 204Algenoegzame 76alle creaturen 29alle mensen 29ambachtslieden 230ambt 224

B

barmhartigheid 110bedaardheid 50; 56bedroefd 70begeerlijkheden 163; 165begeren 222begrip 109bekeerden 59bekentenis 56BEKEREN 176

goddelozen zullen zich tot de Heere bekeren 173tot de Heere onze God 192

bekering 198; 199bekwaam 51BEKWAME TIJD

barmhartigheid op de bekwame tijd ontvangen 11BELIJDEN

de apostel belijdt dat God in hun harten geschenenhad 146

belijdenis 73belofte 54; 55; 56beloftenis 162benemen 30beproeving 50beroep 230berouw 110beschaamd 199Beschermer 11bescherming 218beschouwing 56BESLUIT 15

een juist begrip van de natuur van het besluit 15besnijdenis 53bespiegelingen 218Besteller 11bestendig 219

betamelijkheid 232BEVESTIGEN

het voorstaan van goede werken ernstig bevestigen220

Titus moest het voorstaan van goede werken ernstigbevestigen 237

bevestiging 47; 55bevindelijk 100; 222bevinding 119bewenen 171bijwoners 38; 40bijzonder 27bitter wenen 198BITTERLIJK

Petrus weende bitterlijk 203blijdschap 83; 110; 202blinden 29blindheid 102bondgenoten 40boos hart 164boosheid 30Borg 168borgtocht 77boze weg 164buitengewoon oordeel 61BURGEMEESTERS EN RAAD

besluiten over een beroep 11burgerlijk 60; 218burgerlijke werken 225

C

Christus 30consciëntie 109creaturen 29

D

daad 15daadwerkelijk aandeel 54dankzegging 83David 73dichter 73dierbaar 175dierbaarheid 219dierlijke werkingen 111dode bespiegelingen 120dode mens 60donkerheid 102dood 48doop 35

welke kinderen hebben recht tot de doop? 57doopcedel 56door en door 220doorbraak 31doorvloeien 79DORDTSE LEERREGELS

Index 279

geciteerd 22droefheid 110drukpers 13duidelijke verklaring 220duidelijkheid 113DUISTERNIS 94

waaruit het licht scheen 94dwaze vragen 220; 232dwingen 29

E

eerlijkheid 232eisen van de wet 168ellendigheid 56ernstig bevestigen 220Evangelie 47; 57; 58; 92; 103Evangeliedienst 58; 222evangelische goedheid 226

G

GANSE WERELD

Christus' dood genoegzaam voor de zonden van deganse wereld 22

gebed 50gebieden 222Gebieder 59geboren 36gebrek 74gebruik van de kinderdoop 56GEDACHTEN 164

de man der ijdelheid zal zijn gedachten verlaten 163gedachtenis 47gedoopte 55gedoopte kinderen 56gedwongen 17geestelijk 222GEESTELIJK LEVEN

van de wedergeborenen voeden 46geestelijke leven 60geheugen 95; 110gehoorzaamheid 227geloof 48; 73; 166; 227geloofwaardig 219geloven 110

die aan God geloven, moeten zorgen goede werkenvoor te staan 240

gelovig 51gemeenschap 45

aan de enige offerande van Christus 46GEMEENTE 52; 55; 57

dierbaarder geworden omdat hun predikant eenberoep mocht afslaan 12

gemoed 117gemoedsgestalte 117genadegoederen 45genadeleer 71; 72; 73

het rechte begrip hiervan geven juiste gedachten vanGods gerichten en verdrukkingen, en versterkende hoop 90

genadeverbond 39; 226

genegenheden 95genoegdoening 22genoegzaam 22; 28genoegzame grond 162geordineerd 25gepast 22gerechtigheid 24; 74; 77

de gerichten van de Heere zijn de gerechtigheid 86Gods gerichten zijn de gerechtigheid 74is een overeenkomst met het recht 77

gerichten 74; 76; 79David noemde de tegenheden die hem troffen, de

gerichten van de Heere 85Gods gerichten zijn de gerechtigheid 74

gescheurd 79geslachtsrekeningen 220gestalte 117gestalten onder de kinderdoop 56GETROUW 219

een getrouw woord en aller aanneming waardig 219GETROUW WOORD

de plicht dat zij, die aan God geloven, zorgdragen omgoede werken voor te staan, is een getrouw woord236

GETROUWHEID

God had David uit getrouwheid verdrukt 89God verdrukte uit getrouwheid 79wat het betekent 80

gevoel 118gevoelen 111geweten 109gewilligheid 204gewoonte 56Gezelschap 11; 199gierigheid 164glans 93; 98GOD

de evangeliedienaars erkennen dat zij die heerlijkeverlichting van God ontvangen hadden 104

Goddelijk 29Goddelijke volmaaktheden 25goddeloos 162GODDELOZE

Gods bekerende genade wordt tot de goddelozeuitgebreid 162

het is een goddeloze die zijn weg verlaten zal, en zichtot de Heere zal bekeren 181

is een oproermaker 162godsdienst 218godvruchtigen 72godzaligheid 48goeddunken 164goede werken 218

men moet zorgdragen om goede werken voor te staan225

goederen 40goedertierenheid 30goedheid 24; 25; 26; 226grof 164grond 31; 55

Index280

gronden 15gruwelijke oogmerken 92

H

haastigheid 113haat 110handelwijzen 15; 61hart 95; 114HARTEN

God had de zaligmakende verlichting in de hartengeschonken 107

God scheen in onze harten 95hartstochten 114Hebreeuws 71HEERE

de tegenheden die David troffen, waren gerichtenvan de Heere 86

HEERE ONZE GOD

men bekeert zich tot de Heere 191heerlijkheid 30HEIDENSE WIJSHEID

vervalst het Evangelie 151heilig 38Heilige Geest 35; 58; 100; 222Helper 11herhaling 72Herschepper 72Hervormde kerk 63historisch geloof 224hoop 72

Davids hoop verlevendigd door de zekere kennis vanGods getrouwheid 90

hopen 110hovaardigen 72huiselijk 218huiselijke werken 225

I

ijdele dingen 220IJDELHEID 163

de man der ijdelheid zal zijn gedachten verlaten enzich tot de Heere bekeren 181

Gods bekerende genade wordt uitgebreid tot de mander ijdelheid 162

inblijvend 15inhoud 73inwendig 27; 36inwendige kerk 36inzicht 56

J

Jehovah 73; 76de HEERE 173

jeugd 72JEZUS CHRISTUS 99

God schonk de evangeliedienaren de kennis van Zijnheerlijkheid in het aangezicht van Jezus Christus131

Gods heerlijkheid in Jezus' aangezicht geopenbaard98

Joden 29Joods 96JOODSE SCHADUWEN

vervalsen het Evangelie 151

K

Kajafas 199kastijding 74KENNIS

van Gods heerlijkheid 137wat het is 100

kerk 35kerkelijke werken 226ketens van de dood 60ketters 218kinderdoop 35; 52kinderen 36; 38; 52; 55

welke kinderen hebben recht tot de doop 57kwade weg 164

L

lasteringen 75ledigheid 163leerstijl 69letterkunde 72letterkundig 67letterlijke zin 60levend geloof 168Levenskracht 97LICHAAM

is een stoffelijk werktuig van vaste en vloeibaredelen, door ondoorgrondelijke almachtsamengesteld 111

lichamelijke weldaden 40LICHT 96; 97

God zeide dat het licht uit de duisternis zou schijnen93

Zinnebeeld van Gods geestelijke genadewerkingen inhet hart 105

lichten 93liefde 110; 166; 175; 202; 227lijden 45luisteren 50lusten 163

M

macht 59; 60MENIGVULDIG

God zal menigvuldig vergeven 178menselijke natuur 30; 168merkteken 47; 55Messias 78; 81Messiasschap 198

verzekering van Jezus' Messiasschap 217middel 31; 58

De zekere kennis van Gods getrouwheid was hetmiddel waardoor Davids hoop verlevendigd werd90

Middelaar 45; 99middelen 75

Index 281

middelmatig 230mondbelijders 37mondchristenen 84Mozes 93; 98murmureringen 89

N

nabetrachting 50nabetrachting van de kinderdoop 56NATUUR VAN HET BESLUIT

een juist begrip hiervan 15natuurstaat 164nietigheid 163Nieuwe Testament 104nieuwe verbond 39nijd 110nodigen 28nodiging 27; 28NUTTIG

goede werken zijn nuttig voor de mensen 232nuttigheid 219

O

oefenscholen 81offerande 22omhelzing 219Onafhankelijke 76; 204onbekeerden 59onderscheiding 55ondervinding 119ondervindingen 83; 118oneindige kracht 22oneindige waarde 20ongelovig 51ongelovigheid 202ongeschapen 97ongevormde afgrond 98onmacht 59; 60onmatigheid 164onnutte dingen 220onoplettend 202ONTFERMEN

betekent de innerlijke beweging van de ingewandendoor tere liefde 177

God ontfermt Zich over goddelozen 193ontferming 177onverwachtheid 113oordeel 61; 109OORDEEL OVER DE BEKENDE VIJF HOOFDSTUKKEN

Dordtse Leerregels geciteerd 22oordeelkunde 68oordelen 74OORZAAK

de oorzaak die Petrus tot inkeer bracht, was dat deHeere hem aanzag 217

ootmoed 227opbouwing 218Opperheere 77oppervlakkige 96oprecht 28; 29

oproermaker 162Origenisten 24Oude of Nieuwe studie 64Oude Testament 104overgaand 15overtuigen 30overweging 50

P

personen 29PERSOON

die spreekt in Psalm 119 73PETRUS

naar buiten gaande, weende bitterlijk 198pijnen 74plechtigheid 45pleegvader 80pleiten 56plicht 59; 166predikdienst 57PREDIKEN

van Jezus Christus, als gevolg van Gods weldaad 147prijselijkheid 232profetische woord 219

R

Raadsman 11rampzaligheid 166recht 30; 55

beduidt een richtsnoer of een grond waarop iemandiets toekomt 77

rechtvaardigheid 26rechtvaardiging 77; 170redelijk verstand 95redelijke gevoel 118redelijke hartstochten 114redelijke ziel 220redeloze bewegingen 121reden 109redeneringen 165richtsnoer 77rijkdom 162roeping 27; 28; 228rustdag 65

S

sacramenteel 48sacramenten 35; 40; 47; 49satan 75; 80schaamrood 199schaamte 110schande 74SCHEEN

God Zelf scheen in de harten 144Schepper 59; 72schepping 15; 96SCHIJNEN 93

het licht schijnt uit de duisternis 93schoot 36schrik 110

Index282

schuld 30sleurwerk 164smaadheden 74smaadheid 74smaak 69smarten 75springbron 81stijl 69; 73straffen 168strijd 50strijdingen over de wet 220

T

tegenheden 74; 79; 80tegenstand 223teken 47; 55teken, 47tekenen 48testamenten 65Titus 221toepassen 161toorn 89; 110treurigheid 110troost 48Trooster 11trouw 78tuchtigingen 74twijfelen 110twijfelmoedig 31twistingen over de wet 220twistvragen 218

U

uiterlijk waterbad 56uitlegging 65uitspuwing 172uitverkorenen 30uitvluchten 30uitwendig 27; 35; 39uitwendig lidmaatschap 55uitwendige kerk 36uitwendige roeping 27

V

vaderlijk 78verbeeldingskracht 113verbintenis 28; 56verbond 35; 40; 78verbonden 65; 77verbondsmatige wandel 50verdienen 161verdorvenheid 79; 80verdrukkingen 72; 74; 78; 79

de gerichten en oordelen die God Zijn gunstgenotentoeschikt, zijn zeer nuttige verdrukkingen 88

VERDRUKT

God verdrukte uit getrouwheid 79verfoeien 171VERGEVEN

God zal de schuldige zondaar vergeven 177

Gods menigvuldige vergeving 194vergeving 177verheerlijking van God 229verheven stijl 69verklaring 50verkondiging 28; 47; 57VERLATEN

de goddeloze zal zijn weg verlaten 183goddelozen verlaten hun weg 165

verlichting 102van de kennis van Gods heerlijkhedi, toen God in de

harten van de heiligen geschenen had 139verloochend 202veronderstelde wedergeboorte 55verplicht 51verplichting 27; 30; 55verruimen 58verruiming 227verschoningen 30verstaanbare woorden 219verstand 109versterken 48versterking 56vertroosten 58vertrouwen 110vervalsen 103verwardheid 113verwonderen 110verwondering 73verzoenbaar 32Verzorger 11vijandige neigingen 165VITRINGA

schreef over de uitleg van de profetie i.v.m.Voetius/Coccejus 66

vlieden 70voedsterling 80voorbereiding 50voorbereiding tot de kinderdoop 56voortreffelijkheid 71

van het Nieuwe Testament boven het Oude 104voorzienigheid 61Vriend 11vrije goedheid 25vrijheid 27; 30; 55vrijmoedigheid 56vrucht 49vrucht van de kinderdoop 56vruchten 58

W

waakzaamheid 50waarachtig 28; 29waardigheid 22walgelijk 166walging 172wandelen 50wanhoop 31wedergeboorte 55; 170WEG

Index 283

de goddeloze zal zijn weg verlaten 163Wegwijzer 11welgevoeglijk 29wellustigheden 164welmenend 28; 29wenen 198; 201

Petrus weende bitterlijk 201Petrus weende bitterlijk over zijn zonde 212

wereld 80; 163weten 82

David wist het dat de gerichten van de Heere degerechtigheid waren, endat Hij hem uitgetrouwheid verdrukt had 89

wettige gebruikers 51wettische goedheid 226wijsheid 24; 25wil 110wonderbaar 94Woord 96

een getrouw woord en aller aanneming waardig 219

Z

zaad 40; 57zak 79

zaligheid 161zaligmakend geloof, 35zaligmakende geloof 224zedekundige goedheid 226zegel 47; 55zegels 48zeker 219zelfverloochening 229zenuwen 112ziel 95

is een enkelvoudige zelfstandigheid, werkzaam doorverstand en wil 109

zieleheil 71zinnelijk lichamelijk gevoel 118zinnelijke tochten 114zinnen 112zondaar 162zondaars 22; 161zonde 20; 74zonden 70; 78zondigheid 166Zone Gods 22zorgen 162