Salve Regina

BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKEJ. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent

Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00

t. 09 269 92 92

e. [email protected]

w. www.debijloke.be

DE BIJLOKE BISTROMa - vr 12:00 - 18:00

Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert

t. 09 277 07 04


w. www.debijlokebistro.be

OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK?Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw

keuze. Te verkrijgen aan onze balie.

OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES?In de inkomhal vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER,

Kasteeldreef 6, 2970 Schilde

t. 03-384 29 70


CULTUUR EN ECOLOGIE HAND IN HAND! WWW.ECORENTAL.BEDe Bijloke rijdt op aardgas dankzij ecorental

AANDACHT!Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

COLOFONTekst programmaboekje | Frederik Styns

Coverafbeelding | Canal Grande, Venetië (Maurice Prendergast (1858–1924))

Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt

Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel

09 269 92 92 - [email protected]

3SALVE REGINA

HASSE, SCARLATTI, VIVALDI, HAENDEL

B’ROCKMAARTEn EnGELTJES | COnTRATEnOR

ZO | 18.10.09 | 15:00

HogescHool gent

conservatorium

BWM_CHG_v09_POS_GRAY.indd 1 11-05-2009 12:55:46

Dit concert kadert in een samenwerking tussen Muziekcentrum De Bijloke Gent en Hogeschool Gent Conservatorium

WWW.DEBIJLOKE.BE

4

Antonio Vivaldi (1678-1741)Concerto Ripieno in D, RV 121 Concerto Ripieno in C, RV 114nisi Dominus in G, RV 608

Georg Friedrich Haendel(1685-1759)Sinfonia in Bb, HWV 339Ombra mai fù (uit Xerxes)

Pauze

Alessandro Scarlatti (1660-1725) Concerto Grosso nr 5 in dConcerto Grosso nr 6 in E

Johann Adolf Hasse (1699-1783) Salve Regina in A

B’RockMeret Lühte | concertmeesterMaarten Engeltjes | con-tratenor

PROGRAMMA

SALVE REGINA

UITVOERDERS


5

Johann Adolf Hasse (1699-1783) – Salve Regina“Deze morgen ging ik op bezoek bij de heer Hasse. Hij woont in een van de mooiste wijken van Wenen. Toen ik zijn huis naderde, stond Signora Faustina voor het venster. Ze zag me aankomen en snelde naar beneden om de voordeur open te doen. Ze vertelde me zeer vereerd te zijn door het bezoek van een ‘Cavalieri Inglese’. Even daarna ontmoette ik de heer Hasse. Ik sprak slechts een kwartier met deze wonderbaarlijke com-ponist, maar had meteen het gevoel alsof ik hem reeds jaren kende.” Zo beschrijft Charles Burney zijn eerste bezoek aan een van de meest populaire componisten uit de achttiende eeuw, Johann Adolf Hasse. Hasse werd in zijn tijd als een van de beste componisten van opera seria beschouwd. Hij startte zijn loop-baan als tenor in het ‘Theater am Gänsemarkt’ in Hamburg. De muzikale leiding was er in handen van de befaamde Reinhard Keiser. Ook Haendel begon er zijn carrière, met een bescheiden rol als tweede violist in het orkest. na zijn Hamburgse periode verbleef Hasse vaak in Dresden waar hij hofcomponist was van keurvorst Friedrich August II van Saksen. Friedrich August was eveneens koning van Polen en verbleef dus vaak in Warschau. Hasse genoot een uitzonderlijk privilege: wanneer de koning in Polen verbleef, mocht hij samen met zijn vrouw in Italië verblij-ven. Het was trouwens in Italië dat hij ooit onderwezen was ge-weest door niemand minder dan nicola Porpora en Alessandro Scarlatti, en dat hij zijn vrouw leerde kennen, Signora Faustina, een van de beroemdste sopranen uit haar tijd. Vanaf 1727 was Hasse kapelmeester aan het Venetiaanse ‘Conservatorio degli Incurabili’, een opvanghuis voor jonge meisjes.

Bij zijn tweede bezoek aan Hasse ontmoette Charles Burney Hasses twee dochters. Ze hadden beiden prachtige stemmen en zongen voor hem een Salve Regina geschreven door hun

HASSE, SCARLATTI, VIVALDI, HAENDEL

TOELICHTING

FREDERIK STYnS

WWW.DEBIJLOKE.BE

6 TOELICHTING

vader. Hasse schreef een aantal Salve Regina’s voor uiteen-lopende bezettingen. Deze namiddag krijgen we zijn Salve Regina in A te horen. Het Salve Regina is een van de vier Maria-antifonen, die gezongen worden op verschillende tijdstippen doorheen het liturgische jaar. Het Salve Regina wordt gezon-gen op de eerste zondag na Pinksteren (Trinitatis) waarop het feest van de Heilige Drievuldigheid gevierd wordt. In het Salve Regina in A krijgt de solist een virtuoze partij voorgeschoteld. Maar niks klinkt gekunsteld. Dit werkt klinkt exact zoals Burney de muziek van Hasse beschrijft: “Zijn modulaties zijn vrij een-voudig, zijn melodieën natuurlijk. Hij vermijdt verwarring. In zijn muziek is geen andere kunst te bespeuren dan deze van het behagen van het oor en het bevredigen van het intellect”.

Alessandro Scarlatti (1660-1725) – Concerti grossiBij het horen van de naam Scarlatti denken we in eerste plaats aan Domenico Scarlatti - de Italiaanse klaviervirtuoos die ooit een muzikale wedstrijd aanging met Haendel, en bekend staat voor zijn prachtige klaviersonates. Op het programma van deze namiddag staat echter geen muziek van Domenico, maar wel van diens vader Alessandro Scarlatti. Alessandro Scarlatti werd geboren in Palermo in 1660 en stierf in napels in 1725. Toen hij negentien jaar oud was, schreef hij zijn eerste oratorium. In 1702 verliet hij de stad en werkte in Firenze voor Ferdinando de’ Me-dici. na bezoeken aan Venetië en Urbino keerde Scarlatti terug naar napels. Johann Adolf Hasse was er een van zijn laatste leerlingen.

Alessandro stond vooral bekend voor zijn oratoria, opera’s en cantates. Hij schreef meer dan 800 cantates en 114 toneel-werken. Zijn instrumentale muziek wordt vaak als ouderwets beschouwd voor zijn tijd. Hij wordt dan ook niet meteen geas-socieerd met concerti grossi, maar toch zijn het dergelijke zel-den uitvoerde concerti die deze namiddag op het programma staan. Arcangelo Corelli wordt beschouwd als de vader van het concerto grosso. Met deze term wordt verwezen naar een instrumentaal genre waarin een kleine groep solo-instrumenten (concertino) in dialoog treedt met het volledige orkest (tutti). Uit deze concerti grossi ontwikkelde zich later het solocon-


7TOELICHTING

certo. Het concerto grosso is een typisch genre uit de barokpe-riode waarbij dynamische contrasten en het tegenover elkaar stellen van uiteenlopende klankkleuren centraal staan.

Antonio Vivaldi (1678-1741) – Concerti ripieni, Nisi Dominusnet zoals Hasse was Vivaldi kapelmeester aan een Venetiaans opvanghuis voor jonge meisjes: het ‘Ospedale della Pietà’. Het doel van deze Venetiaanse opvanghuizen was om onderkomen en opvoeding te bieden aan verlaten kinderen en weeskinderen. De meisjes kregen in de conservatoria van de opvanghuizen muzikaal onderricht. Onder Vivaldi bouwde het ‘Ospedale della Pietà’ een stevige muzikale reputatie uit, en het koor en orkest genoten al snel een internationale reputatie. Vivaldi schreef de meeste van zijn concerti, cantates en religieuze composities voor deze instelling. Ofschoon het hem er muzikaal voor de wind ging, onderhield hij een slechte relatie met het bestuur. Uiteindelijk werd het bestuur zich bewust van de belangrijke rol die Vivaldi er speelde, en werd hij benoemd tot ‘maestro di’ concerti’ (muziekdirecteur).

Mogelijk schreef Vivaldi de concerti ripieni die we deze namid-dag horen voor het ‘Ospedale’. In tegenstelling tot een con-certo grosso wordt in een concerto ripieno geen onderscheid gemaakt tussen een groep solisten en het grote orkest. Een mooi voorbeeld hiervan is het concerto ripieno RV 114. Het is een van de fijnste die Vivaldi schreef. Het is een gebald stuk dat bestaat uit drie delen. De gepunte ritmes in het openingsdeel verwijzen naar de Franse barok, maar het stuk kijkt eveneens vooruit naar de ontwakende klassieke stijl.

Ook Vivaldi’s ‘nisi Dominus RV 608’ werd wellicht gecompo-neerd voor de meisjes van het ‘Ospedale’. Het is een muzikale zetting van psalm 126. Psalm 126 beschrijft de Israëlische bevrij-ding uit de Babylonische ballingschap. Eerder hadden de Baby-loniërs het kleine Israël onder de voet gelopen. Later werden de Babyloniërs evenwel zelf verslagen door de Perzen. Die gaven aan de Israëlieten in Babel toestemming om terug te keren naar huis, naar Jeruzalem. Vivaldi’s zetting van de paslm is een werk voor alt en orkest dat bestaat uit negen korte delen die

WWW.DEBIJLOKE.BE

8 TOELICHTING

gekenmerkt worden door een bijzonder gevarieerde muzikale begeleiding. Een prachtig voorbeeld hiervan is de chromatiek in ‘Cum dederit’. In deze siciliana wordt op bijzonder krachtige wijze het idee ‘slaap’ muzikaal verklankt.

Georg Friedrich Haendel (1685-1759) – Sinfonia, Ombra mai fùVan Haendel krijgen we tenslotte ook nog een Sinfonia voor orkest en de prachtige aria ‘Ombra mai fù’ te horen. Deze aria werd voor de eerste keer uitgevoerd in 1738 in Londen door castraat Cafarelli. Deze absolute meezinger is de eerste aria uit Haendels opera ‘Xerxes’ waarin Xerces de schaduw bezingt van de boom waaronder hij zit. De opera was een absolute misluk-king en werd slechts vijf keer uitgevoerd. In de 19de eeuw werd de aria opnieuw van onder het stof gehaald en sindsdien is het een van Haendels meest bekende en populairste aria’s.


9TEKSTEN

VIVALDINISI DOMINUS

Nisi Dominusnisi Dominus aedificaverit domum,in vanum laboraverunt qui aedificant eam.nisi Dominus custodierit civitatem,frustra vigilat qui custodit eam.Vanus est vobisVanum est vobis ante lucem surgere:Surgitesurgite postquam sederitis,qui manducatis panem do-loris.Cum dederitCum dederit dilectis suis somnum:ecce hereditas Domini filii:merces, fructus ventris.

Sicut sagittaeSicut sagittae in manu poten-tis, ita filii excussorum.

Beatus virBeatus vir qui implevitdesiderium suum ex ipsis:non confundeturcum loquetur inimicis suis in porta.Gloria PatriGloria Patri et Filioet Spiritui Sancto.

VIVALDINISI DOMINUS

Nisi DominusAls de Heer het huis niet bouwt,werken zij, die het bouwen, vergeefs.Als de Heer de stad niet be-schermt,waakt hij, die haar beschermt, vruchteloos.Vanus est vobisHet is nutteloos, dat gij voor de dageraad opstaat: Surgitestaat op, als gij gerust hebt, gij die uw brood eet in smart.

Cum dederitOmdat Hij de slaap geeft aan zijn Geliefden: zie, de kinderen zijn een erfenis van de Heer: de vrucht van de schoot, een beloning.Sicut sagittaeAls pijlen in de hand van de krijgsheld, zo zijn de kinderen van de ballingen.Beatus vir Gelukkig de man, die daarin zijn wens bevredigd ziet: hij zal niet beschaamd zijn, als hij zijn vijandenen moet ant-woorden aan de stadspoort.Gloria PatriEer aan de Vader, en de Zoon, de Heilige Geest.

WWW.DEBIJLOKE.BE

10 TEKSTEN

Sicut EratSicut erat in principio et nunc et semper,et in saecula saeculorum. AmenAmen

HAENDELOMBRA MAI Fù

Ombra mai fùdi vegetabile,cara ed amabile,soave più.

HASSESALVE REGINA

Salve Regina, Mater miseri-cordiae,Vita dulcedo et spes nostra salve.Ad te clamamus exsules filii Hevae.Ad te suspiramus gementes et flentes,in hac lacrimarum valle.Eja ergo advocata nostra,illos tuos misericordes oculos ad nos converte.Et Jesum benedictum fruc-tum ventris tuinobis post hoc exsilium os-tende.O clemens, o pia, o dulcis Virgo Maria.

Sicut EratZoals het was in het begin, en nu, en altijd, en in de eeuwender eeuwen. AmenAmen

HAENDELOMBRA MAI Fù

nooit was de schaduwvan een plant,liever en beminzamer,of zachter.

HASSESALVE REGINA

Wees gegroet, Koningin, Moeder van barmhartigheid, ons leven, onze vreugde en onze hoop, wees gegroet. Tot U roepen wij, ballingen, kinderen van Eva, tot U smeken wij, zuchtend en wenend in dit dal van tranen.Daarom dan, onze voor-spreekster, sla op ons Uw barmhartige ogen, en toon ons na deze ballingschap Jezus, de gezegende vrucht van Uw schoot.

O goedertieren, o liefdevolle, o zoete Maagd Maria.


11

B’RockBarokorkest B’Rock werd opgericht in 2005 op initiatief van klavecinist, componist en dirigent Frank Agsteribbe en con-trabassist Tom Devaere. Het orkest is gehuisvest in Gent - Vlaanderen. B’Rock is ontstaan uit zin voor vernieuwing en verjonging in de wereld van de oude muziek. Het ensemble is een internationaal georiënteerde groep zonder vaste dirigent of artistieke leider. B’Rock staat voor een uitvoeringsgerichte en stijlbewuste presentatie van oude muziek waarbij expressie en intensiteit centraal staan. In zijn programmakeuze verbindt B’Rock vaste waarden uit de barokliteratuur met minder ge-kend repertoire uit de 17de en 18de eeuw. Daarnaast schenkt het orkest bijzondere aandacht aan de uitvoering en creatie van hedendaagse muziek op maat van zijn historisch instru-mentarium. B’Rock doet regelmatig beroep op toonaangeven-de dirigenten zoals Gary Cooper, Richard Egarr, Skip Sempé, Eduardo Lopèz Banzo... en werkt vaak samen met jonge solis-ten als Philippe Jaroussky, Johannes Weisser, Raquel Andueza, Gary Cooper, Sunhae Im, Vittorio Ghielmi, Kenneth Weiss ... Tijdens het seizoen 2009-2010 debuteert B’Rock in Innsbruck, Londen, Luik en in het Koninklijk Paleis. In januari 2010 creëert B’Rock samen met LOD de nieuwe hybride concertreeks ‘Lec-ture Songs’ waarin muziek afgewisseld wordt met woord.

Maarten EngeltjesMaarten Engeltjes (1984) zingt al vanaf zijn vierde en volgde les bij Paul Hameleers. Als zestienjarige debuteert hij in de Mattheuspassie. Al snel volgen vele concerten in binnen- en buitenland. In 2003 wordt hij uit een twintigtal getalenteerde contratenoren geselecteerd door de wereldberoemde Michael Chance om deel te nemen aan een masterclass met Chance. In oktober van 2004 verzorgt Maarten Engeltjes samen met Mi-chael Chance een avondvullend programma waarin ze duetten van Purcell en Blow zingen, waaronder ‘An ode on the death of Mr Henry Purcell’ van John Blow. Dit alles onder leiding van Gustav Leonhardt.

BIOGRAFIE

WWW.DEBIJLOKE.BE

12 BiNNENKORT

D0 | 22.10.2009 | 20:00 | East of

Eaden

Ensemble Chen LeijiMuziektradities uit de vroege Chinese

dynastieën

VR | 23.10.2009 | 20:00 | Voix Gras

Ensemble Dialogos, Ensemble KantaduriDalmatica

ZA | 24.10.2009 | 20:00 |

Symfonisch 2 / 2+

Symfonieorkest Vlaanderen olv Etienne Siebens, Ning Kam (viool)Beethoven, Bartók, Borodin

ZO | 25.10.2009 | 17:00 | Docenten in

Concert

Duo MythosLes couleurs, les sons et les parfums...

ZA | 31.10.2009 | 20:00 |

Symfonisch 3 / 3+

Brussels Philharmonic olv Carlos Kalmar, Wu Qian (piano)new World

DO | 05.11.2009 | 20:00 |

Musica Antiqua 2

Orchestre des Champs-Elysées olv Philippe Herreweghe, Jean-Guihen Queyras (cello)Schumann, Mendelssohn

DI | 10.11.2009 | 20:00 |

Exploration / Symfonisch 1+

Carolin Widmann (viool), Jean-Guihen Queyras (cello)

Benjamin, Koch, Ravel, Boulez,

Widmann

DO | 12.11.2009 | 20:00 | Miry / +

Spiegel String Quartet, Sander Geerts (altviool), Mackim Fernandez Samodaiev (cello), Roeland Hendrikx (klarinet)Webern, Brahms, Schönberg

ZA | 14.11.2009 | 20:00 | Voix Gras

Heath String Quartet, Solisten Vlaams Radio Koor olv Bo HoltenPadding, Dutilleux, Beethoven, De La

Rue

ZO | 15.11.2009 | 16:00 | Kidconcert

deFilharmonie olv Michal Dworzyns-ki, Christine Van Pellicom (acteur), Jeroen Vander Ven (acteur)Romeo en Julia

WO | 18.11.2009 | 20:00 | Jazz / Jazz+

Roy Hargrove Quintet

DO | 19.11.2009 | 20:00 | East of Eden

Hossein Omoumi (ney en zang), Madjid Khaladj (tombak, daf, zang-e saringôshti (percussie)Mystieke stemmen binnen de Iraanse

stilte

VR | 20.11.2009 | 20:00 | Musica

Antiqua 1

Collegium Vocale Gent olv Philippe HerrewegheOne perfect Harmony

Salve Regina

Documents

Transcript of Salve Regina