β. β.DISSERTATIO ACADEMICA,

DE

Μ. Τ. CICERONE,ΡΕΕ L ATI U Μ,

PHILOSOPHIE MORALISCOR ΥΡHJEO.

QUAM,CONSENSU AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH,

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,FRiESIDE

VIRo CELEBERR !MO,

MAG. Ρ Ε T R OEKERMAN,Eloqvent. PROFESS. Reg. et Ord.

Acad. h. t. RECTORE,ERUDITORUMEXAMINI MODESTE

JOHANNES BERZELIUS,OSTRO-βΟΊ HUS.

IN AUDIT. GUSTAVIANO D.XX/X MARTHAnni MDCCLX.

Ii.Α.

U Ρ S Ä L I iE.

VIRO,Admodutn Revårendo atcfue Pvtclariflimo DOMINO*

Mag. GEORG. FREDR.B/ERHOLTZ.

PASTOR! in Skierkind & adjacentis Diflri&usPRJEPOSITO Vigilantiffimo,

PATRONO, pio animi adfeSlu, cetatem cokndo.

Tirocinium qualecunque Academicnm publicedepofiturus, quid in Philofopbia Morali Ci¬cero praciliterit, quafi per fatnram oRendere fumconatns, & idem illud ei!, quod TUO Nominidicandum inicribendumve judicavi. Quid, quodproiixi animi TUi, VIR Admodum Reverende,in me paternosque lares documenta maxima faci-unt, ut ingenuc profkear TIBf, ii unquam alii, de-beri, quam nunc gratiiHma mente transmitto, Dis-i'ertaticpnem. Ego vero fupremo Numini, ut TEquam diutiffime in Ecclefke Patriaeque commodumtueri, ae falvum iofpicemque praeitare dignetur,votis fupplicabo ardentiilimis. Permaneo & per·manebo kmper

Admodum Reverendt atque VrcedariffmiNOM1ΝIS TUi

Cultor humillimus,JOHAN. BERZELIU&

/■

VIRO,Admodum Reverendo atque Claviffimo

D no J O A Ν Ν IBERSELIO,

PASTORI in Rök & Heöa adcuraiiffimo,PARENTI OPTIMO.

T} agellas bafce levidenfes TIBI, IndulgentijfimeFater, ut offerreni ,fvadent, qu

I. Ν. J.

§. I.'.nfcripferat Cicero, bonarum lite¬rarom parifer, atque Eloquencise,in Auionia gente, inftaurator ma¬ximus, Philoiophica fua opera iispotiifime , quibus, partim ob a -rnicitiae conitantioris vinculum ,partim ob fangvlnis piopinqulra-tem, iniignirer favebat. Sic e-gregiurn de Seneciute librum T.

Pomponio Attico, amicorum fuorum facile princip! 5 e-legantiffimos de Amicitia dialogos eidem^Paradoxa MarcoBruto,in quavis fortuna bbi conjon&iifimo; fic comrnenta-rios de Natura Deorum, deQu&fiiombus Jufculanis & Aca~domeis t de Fmtbus Bonorum Malörum eidem quoquededieavit, a) ut de ceteris, in prsefenti, nihil omninoüm fubinoniturus. At, quod probe obfervandum,natural! dudlus, qua In fiiium, quem unicum habuit, &quidem iui cognominem, Marcum, jam Athenis , fubCratippi difcipiina veriantem, tres de Officin libros, 0-mnis eruditionis thefauros, & velui promos condos in

vitaque

❖ ) f ( #vitaque communi duélores fidlilifnos, elegantiifimo ftiligenere , aperuit recluiitque. A t vero in hunc eundemtra&atum de Officiis quadrat, mihi crede, judicium ex-quifitiffimum ipfius Tullii de libello quodam Crantoris»veteris Academici: Eft non magnus, verum auretlus &ad verbum edifcendus. b) Adde , quod Tuliius setatenune proveétior , & morti, nefcio, qua proefagitione a-nimi, propior, filio, non puerulo, neque peradolefcen-ti, fed annos viginti nato, librum de Officiis, ingenera-to tenerrimoq e mentis adfe&u, iterum iterumque com-mendaverit non legendum, fed relegendumj ita enim abinitio ejusdem iibelii: magnopere te hortor, mi Cicero,„ut non folum orationes meas, fed hos etiam de Philo-„fophia Iibros, qui jam fefe illis fere sequarunt, ftudiofe„legas c). Neque aliud molitur ad finem operis: habes,„inquit, a patre rnunus, Marce fiii, mea quidem fen-„tentia, magnum, fed perinde erit, ut acceperis, quo-„niam his voiuminibus ad te profe&a vox efi mea, tri-„bues his temporis, quantum poteris, poteris autem,„quantum voles. Vale, mi Cicero, tibique perfvade,„eile te quidem mihi eariffimum, fed muko fore cario-,,rem , ii talibus monimentis prrcceptisque Isetabere. d)Hiec qui oculis intentis contempiatur, quanti Philofophi-am Moralern ipfe fecerit Cicero, facile intellexerit« Af,quod animo non folum, fed reapfe, praeftantiflimo huicfcientiarum generi profuerit vir eruditiilimus, non mi¬nus quam facundiflimus , id quidem, perlevi opufculo,planum teilatumque facere conabor, ex fcriptis TuIIia-nis, fed breviflime tamen, oftenfurus, Philofophise Mo-rum in Latio progrefTum atque florern , Ciceroni, tan-quam Coryphaso, acceptum efle referendum. Tu vero,Benevole Le&or, favorem cenfuramque benigniorem mi¬hi, ut fpero atque enixe rogo , non denegabis.

ä) Cfr. Lunccii Iraclat. de virili cetate Latin# lin-A 3 gv#

# )β( #

gv£ ρ. ΐϋ6. & fequ. b) Äcaäem. Qu#fl, Lib, IL c. 44',c) Pr#f* Lib. J. d) Lib. Iii. c. ult.

S. II.Anfequam ad prasclara Ciceronis in mores rede in-

ftltuendos merita nos conferirnus, tangere Iubet qus/tio-nem, a variis varie difputatam, nurn Philofophus fueritCicero, nec ne. Qu® quidem difceptatio, tum forfanhaberet locum, Γι fcripta Tullii Philofophica fupereilentnulla, nec prceter plurima ejus Eloquentl® monumenta,quidquam exiucubrationibus tanti doéloris eilet reliquum*Quamvis jure ambigam , utrurn > principatu Eioquenti®concefTo, fapienti® laus reéte cuipiam denegari queat.Preeterquam enim , quod ar&iilimas cbtineat inter fcien-tias nexus & plus quam fororia conjunétio, ut ceteris u-na vlx, ac ne vix quidem, carere poiTe videatur: ea få¬ne perfe&ionis eft Eioquenti® indoles, ut fine eximiis inftudio Philofophico progrefhonibus non confiftat, ne-dum valeat regnetque. Si enim Eioquentia per iapien-tlam , apte atque ornate loquentem, ac differentem, re¬ife definimus, & Philofophus dicitur is, qui non ftudiotantum fapienti® ducitur, fed ad ipfa ejus adyta jarndiupenetravit, non ego video, qua veri fpecie fummus O-rator de fummorum Philofophorum eximatur numero.Si vero quis Philofophi® nomine,prsetér rem atque me¬rita, non nifi fubtilitates quasdam inanes, fpinofas, 8cordinem ac viam diflferendi contortam,atque a natur® (im-piicitate abhorrentem, barbaris vero & non intelligendisvocibus fubinde repletam, defignaverit, tum omnino Tui-lius, cum ipfa fapientia, ab ejuscemodi ineptiis, haudInviru% difcedet. Neque enim fibi foli, fed civibus fulsomnlbus, fed humano generl, quod maximam, latiflimepatentem, & infinitam inter homines focieiatem adpel-iat a), fapere voluif, atque ideo artls quidem prseceptain iinguüs ita fecutus e/t, ut naturam non deiereret, fed

com-

& ) 7 C #

communem utilltatem propemodum incredibili fedareturftudio. Quod utinam Inftitütüm omnibus perplaceret,qui literis tam docendis, quam addifcendis dant operam;etenim, fjne ambagibus, ad culmen eruditionis folidioris3rifcenderent plures, nec tot ubiqwe perplexitates, inträiiteratorum etiam promceria, non fine gemitu & ju it isbonorum & vere fapientium querelis regnarent. Sed adPhilofophlarn Ciceronis tempus eft, ut redearnus. fscerte, relidis tot tamque praeclaris, in omni fere feien«tiarum genere, eximii fui ingenii documentis, eam fibtfapieniise laudem adquifivit, ut, nifi qui bonarum litera¬rum vel expers, vel hoftis aut corruptor fuerit, maxi¬mamin Tuilio eruditionis coplam, nemo non admiretur,fummisque extoliat laudlbus. Hinc nefcio, qualern fibiPhilofophiae ideam formaverit Petr. Pomponatius b), Ci-ceronem clariilimum quidem Oratorem j fed minime ta¬rnen Philofophum fuiffe, adfirmans, cui Jo. Jonfil c)Judicium fubjungimus, Ciceroni tribuentis laudem Elo-quentiae, Philofophiae non itemj imo eorum, Scaligerum,Ramum & Budaeum intelligo, qui Tullium, praeter ver¬borum phaleras, nihil habere, & Philofophaftrum didi-tandum urgent ä). Ladantius, Chriftianorum Cicero»dignus eft, qui potius heic audiatur: etenim, MarcumTullium, non modo perfedum Oratorem; fed etiamPhilofophum effe, pronunfiat, e) ita tarnen, ut ad facr-em Philofophiae, prout tum erant tempcra , non ροίϊι-musnon anjmum nos revocare & refledere. Nequehuicfententiae verba ipfa Ciceronis, fatis modeftice prae fe fe-rtntla, obitare putamus, quibus profitetur, fe Philofo-phandi fcientiam concedere multis, f) etiamfi non nega-verimus fuiffe, qui in fcriptis Philofophicis,a Tuilio confe-dls, nodtim, quod dicitur, in fcirpo quaerere prsegeftirent,cujus rei teitimonia fuperfunt circa Officia Ciceroni?,hallucinstiones vertut multi judicant»quam jufte obfer-

vatio-

£ ) 8 ( &vationes, Cselii CaJcagnini, a M. Anton. Majoragio at-que Jacobo Grifolo, ideo explofae, &, editioni Graviangedemum additse» legi pofiunt.

a) Offic. Lib* 1, c. 16. b) De incantationib. c. /2.c) L 1Ϊ» c. rS*de Scriptorib. Rift, Pbilofopbic. d) Fal-ßeri Cög/ί. Pbilofopbic# p. nu 168- e) Inflit, Divin. L*/, c. //. /) 0#V. I. 1, c. /.

III. ,Ad opera Tullii Philofophica propius accedentes, vl·

deblmus, quam clare Philofophus nofter facundifljmus,in Morum do&rina elegantiffime pertradlanda, emicuerit,heic enim univerium eruditorum chorum habernus con-fentientem* Et, quia non ipfe tantum, in Grsecia, bo-nis artibus invigilavit, fed optima quoque GroecorumPhilofophorum fcripta fedulo pervolvere & adcuratlifi-ma judicii lance expendere confvevit, de fatis Philoio-phise Moralis inter Groecos fidiilimam tradit expofitio-nem *). Nempe fententias veterum Grscorum in fce-nam producit, fed ita tamen , ut quibus adhsrefcat,quibusque repugnet, additis plerumque rationibus, lu-culenter ifatis prodat. De Socrate, primo PhilofcphiseMoralis) doétore, Varronem diiTerentem inducit, hunc„inmodum: Socrates mihi videtur, id quod conitat in¬dier omnes, primus a rebus occultis & ab ipfa natura„involutis, in äquibus omnes ante eum Philofophi occu-jjpati fuerunt, avocafle Philofophiam, &advitamcom-„munem adduxiffe, ut de virtutibus & vitiis, omnino-i5que de bonis rebus ac malis, qu^reret. a) Et alibi: b),,Socratem primurn aditruitfuiffe, qui Philofophiam de-„vocaverit a coelo, atque in urbibus collocaverit, inque,,domos etiam introduxerit. Hic vero Socrates, morta-lium jfapientiflimus, ab oraculo Apollinis judicatus c) ,ceteris poitmodum Philofophis multa de moribus difpu-tandi oceafionem dedit > ubi non^raro, in re confentien-

tes,

& 5 9 { #tes, de vocabulis digladiari infer fe videntur. De Plä-tone , Socratis difcipulo, qui DEus Philofophorum di&useft d), fsepius agit Cicero, ejusque, tum in Philofophi-amomnem, tum in morum difciplinam, merita paffimcomrnendat. De Ariftetele, qui Peripateticorum prin-ceps falutaiur é)> id in primis commemorat, quod vir-tutis ufum cum vitse perfe&ae profperitate conjunxerit,atque adeo ejus de fummo bono fententiam vel eo no¬mine probat, quod ab iis difcedit, quibus in iumma fe«iicitate determinanda nihil cum virtute habebafur com¬mune. De Zenone, Stoicorum antefjgnaho, qui in unavirtute pobtam beatam vitam putavit, prseclarius, ut ni¬hil fupra, loquitur Cicero, eandem fere de fummo bo¬no fententiam tenendo, ficque in morum pnsceptioni-bus a Stoicorum placitis non alienus. s) At Epicuri fum¬mo bono totus adverfatur Tullius, utpote quem in folavoluptate, eaque fenfuum judicio determinanda, omnemponere felicitatem contendit, jure ne, an injuria , nuncnon disquirendum exiftimo. q) Illud, velut in transcur-fu, monere lubet, quod hac veterum non minus, quamrecentiorum difceptatio de notione ac requlfitis fummiboni, inanem logomachiam fapiat. Si enim, a prsejudi-ciisliberi, rem seflimamüs, patebit, tam voluptatem,ied genuinam, quam virtutem atque honeftatem ad benebeateque vivendum effe neceflariam, fed neutram tarnenohtineri, nifi inter DEum, omnis felicitatis ftatorem, &hominem, a Deo in cunftis dependentem, reéle conve-nerit. Cur vero Tullius, & cum eo haud pauci alii ,hcec non diiucide perfpexerint, eo minus mirandqm cre-diderim, quod veram felicitatis viam,Divina revélationepatefaébm, fuo reliéli ingeniolo, inveftigare non potuere.*) Efr. Diβert. D. Hedenqran Wertni. de VJu Scri-ρ torum Ciceronis in Hifloria literaria, Jub Ampi Erk-fide i?pS* a) Αςad. Qu. I. c. 4. b) Tujvl Q11. V. c, 4,

B c) Acad.

# ) Io ( φ€) Acsd. Qu. I. t. 4. d) Nar. Deorum. II, c. 12. e)Fin. Bon. rf. Mal. V. c. ?♦ f) Acad. Qu* II. c. 4.3« g)Fin. Bon. rf Mal. II. c. 20.

§. IV.Hifce vel refutatis, vel ad liquidum perdu&is & ad-

probatis, oftendit fefe non Philofophum fervilem & fe-étarium, quique in aliorum juraverit verba, fed ecledli-cum in Philofophia Morali, cui omnia, quantum potuit,examinare, bona vero & maxime probabilia retinere, fo-lenne fuerit. Quod apertis eriam verbis ipfe profifetur a).*„fequimur, hoc quidem tempore, & hac in qu®ftione,5,potiiiimum Stoicos, non ut interpretes, fed, ut fole-,,mus, e fontibus eorum , judicio arbitrioque no/tro,„quantum quoque modo videbitur, hauriemus. Hincfilio 9 faluberrimam hane, & Übertat! fentiendi adcom-modatam, pnebet admonitionem : De rebus ipßs tuo^utere judicio t nihil enim impedio b). Nec fieri facilepotuit, ut alienis fe manciparet fententiis Cicero, utpotequi, praeter igneam ingenii vim, optimis quoque, indea prima aetate, itudiorum moderatoribus erat ufus, ficqueimitatoribus , quos fervum pecus, & ingenia bruta at-que fervilia, non fine itomacho & indignatione adpellatHoratius, c) fefe adjungere minus gloriofum duxit. Hinceil, quod in ipfis Stoicis & Peripateticis, fibi licet tant-opere adamatis, multa vel damnanda vel certe cailigan-d3 notaverit5 in Epicuro contra, ejusque (e&atoribus,quamvis adverfariis & propemodurn hoiiibus declaratis»bona veritatique confona laudare aliisque imitanda pro-ponere non dubitaverit. Et, quamquam diffiferi non de-bemus, Tullium aliquando Platonis vel Ariftotelis au-dloritatl, non follicite perpenfis rationibus, adhsefiiTe,atque ideo , ut ipfe feribif, cum Piatone potius errare,quam cum Epicureis vel aliis, Vera fentire, maluifle;tarnen hoc totam ejus Phiiofophiam non ferit redditque

feäa-

# ) II ( ajc

fedarlam, fed potius magnum atque excellentiffimumhominem, athominem tarnen, füllte Tullium oftendif.

a) Vrxfat. ad OJJicia Üb. /. c. 2, b) Ibid. c. /. ήEpißoL 19. 19·

5. V.At dlxerit forte quispiam , laudem Ciceronis, tum

In aliis fcientiarum partibus, tum in Philofophla Mora-li, ve! eo nomine imminui? quod ad certas methodi Ma¬thematik leges prsecepta fua non adftrinxerit, nequeadeo fyftema Mörale, noftri quidem cevi Philofophis ar-rifurum, condidiiTe videatur. Non enim Metaphyficamaliquam Moralem, ieu Philofophiam Pradicam Univerla-lem operi fuo praemifit, nec diftindionem Moralium do-drinarum in Jus Natur®, Ethicam , Politicarn, & Oe-conomicam usquam exprefle adhibet, neque Jus Belli &Pacis, Natura & Gentium, feorfum & disjundis volumi-nibus, pertradat. Et permulta etiam quaeftionum gene¬ra , quibus recentiorum occupatur Philofophorum indu-ftria, in Tullianis non exftant commentariis, id quodnoviffima cum antiquis comparanti facile conftabit. Ve¬rum enim vero, ne Tic quidem maximis Philofophi no¬ftri melliflul in Moralem difcipllnam meritis quidquamdecedif, Quod enim ad metbodum attinet, illa, faten-tibus vel fummis literarum inftauratoribus, arbitraria eft,nec per fe h®c magis, quam alla 9 rebus tradandis ju-dicari debet adcornmodata. Nec Mathematicis ulla legeinjundum eft , ut eo, quem Euclides adamavit, omniaperfcribant ordine atque modoj multo minus legem aliisfcribere, fuo exemplo, valebunt, ut, fub pcena folidio-ris iapienti® &, ut ira dicam, certitudinis amittend®, eo-rum fcriptores omnes premere debeant veftigia. Cum-que optima fit methodus, qu® rem tradandam natur®eonvenienter, miftis ambagibus, folide atque diftinde ex-hibetj Ciceronis fane metbodum nemo vituperabit, nifi,

B a qui,

& )'ί® C #

qui, pr^ejudiclis abreptus, nihil reclum afque adcuratumputaverit, quod cum fuis opiniönibus fuaque corftvefudinenon ex aiTe congruat. Non easdem, concedo perliben-ter, Cicero cum doéHs, noftra vel patrum aetate floren-tibus, habet claftes ac diftincftiones operum Moralium:fed nec recentiores, hac in parte, omnes ad unum in-ter fe confpirant eruditi, quibus tarnen fingulis fua con-ftat laus fuumque pretium. Nomina quoque non paucain fcriptis Moraliftarum hodierni temporis reperiuntur,quorum Cicero, Γι vivus eiTef, vix ac ne vix quidemperciperet fignificatum : quia vel novis rebus , aut reruminter fe relationibus deteélis, nova impofita funt voca-hula , vel aetas fubfecuta pro genuinis fifttas , proqueLatinis fordidas introduxit voces. De cetero, nulla fe-re de Moribus formandis inftitui deliberatio poterit, quamnon vel folvat in fcriptis fuis Tullius, vet decidendi prin-cipia & quafi adminicula fubminiftret. Et fi vera faterivolumus, ceterorum bene multorum idem fuit Judicium,quod de magno illo Hugone Grotio protulit Joa. Hen-ric. Bceclerus a): Grotius, inquit, muita debet libris Ci·ieronis de Legibus & Officiis, ttiam ubi non oßendit. Va-riorum fententias , inter fe discrepantes, contulit Nofter,hon tarnen fumma imis mifcere meramque, ut nonnullicavlHantur, confufionern leéforibus propinare cenfen-dus eft. Contraria enim opiniones, ubi confenduntur,rem ipfam mirifice illuftrant, & veri, curatius inquiren-di , non fpernendam porrlgunt occafionem. Ergonon dubitaverim, quin Phiiofophia Ciceronis Pra&ica,multiplici praedicadone digna poffit haberi : etenimnon recenfet tantum veritates, fed rationibus, in me¬dium adduélis, eas confirmat & clemonftrat» ubicunqueopus fuerit. Et » quoniam omnem de Officio quaeftio-nem duplicem ipfe conftituit, ut de fummo bono , feufine, bonis aélionlbus propofito , primum , poftea de

prs-

ψ ) 13 ( φ

prseceptis vitceque regulis agendum fit; b) de priori qui-riem genere, eleganter atque coplofe, differit in Librisde Finibus Bonorum & Malorum; pofterius, in aureo deOfficiis libello, adcurate perfequitur. Hic enim, deter-minatiS) pro re nata , notionibus vocum, Officia tamperfecta, qnarn imperfecta, ut dici iolent, abfoluta 8thypothetica, privata & publica, ifa explicat enucleate,ita exemplis polite illuitrat, ut Latinorum Philofopho-rum decus onme penes Ciceronem üare, cum Bcecleronuper laudato, fateri haud graveniur aequi ac periti ha-rum rerum seilimatores, :quorum in grege adnumérareliceat Senecam c), qui Ciceronem, illud ingsnlum ,quod folüm populus Romanus par imperio fuo babuit,nuncupare haud verecundatur. Nos vero heic pe-dem figimus, atque Tuliiana fcripta, qu® jam ornniumfere manibus teruntur, fmgulis non modo Eloquenti«,(ed etiam virtutis ac fapienti®, ftudtofis, majorem inmo-dum commendamus, quia, qu® et jam atque etjam

commendentur, longe digniffima.a) Pr£fats Commentarit in opus Grotianum· b)Officia Lib. L c.> c) Controverf. L 1. p. m. /4. Cfr.Dijferu fub Ampi. Prafide venti latas Magifiri Andr.Solander Röjlagi A. jjjo De hinere Ciceronis per fci-entiarum Latifundia, ac Magifir. Petri Penggren Vefl-Gotbi, eodem anno 9 de lnitiis ac progrefftbus Pb flofo-pbi

Exlmio atque Eruditiflimo

Dom. JOHANNI BERZELIO,De

Μ. T. CICERONE,Thilofophiae Moralis per Latium Coryphaeo,

Pulcre diflerenti.

T"7)i7fciyXo£ Κικεςων $ητης, δξίμΰς τε Kiyvs τε,Φως re πελωξίος ην, 07ος, dyu^os άνηρ.

Ουκ άγοςητην ris τοιόνδε τοσόνδs τ οπωπεν,Ουκ άφαμαξταπης, μειλίχιος δε y εην.

Έί πες μοι δεκα μεν yXåaaai, ^εκ# J'l ςόμοοτ εΤεν,Ουδ' α;^ εγώ) Κικεςων αιν'εμεν 8 δυναμαι.

Tu ΒΗΡΣΗΛΙΑΔΗΟ ^ E&W Αυτόν Κοςυφα7ο>Πα/δευτην δείξας ευ ηομ επ&αμενως ,

ΪΙαυςα μεν, οίλλα μάλα λιγεως x&j πυκνού υφαίνων,Είπες επιτςοχάδην, & πολύμυΒος εων.

Κυν ΤΌν.εεε με-ya κεν κεχούξοίατο, ^ σφίσι ΒυμοςΓη9~ησαι μάλα, Σου εινεκα τούδε πόνα.

Νυν χοάξϋσι φίλοι πάντες Σέ&εν ενScc xjaj £v$#,Σβ/ rf συνηδομ Ιων Σδγε συνοικος syω.

Σπεύδε y επιχεςω έτωσ), γόνυ γβνος αμείβων,Οφ§ εν Παςνησσω ςεμμα λαβής ayaScv.

Αιεν άξίςεύειν ml ύπείζοχον εμμεναι άλλωνΚείνο y Ομης8 ε'πος ηομ Κικέρων εφίλει,

Σο) δε &εδς τόσοο δο7το, οσα φςεσϊ Σησι μενοινάς,Και ro μάλις ε&έλεις, το φίλον Σοι εη.

JACOB JONAS BJÖRNSTAHL.