DEO pDISSERTATIO ACADEMICA,

De

JURE DEIQuam >

Cum Q)tifetifu AmplifJ. Senat. Philofopb·in RegiA Academia llpfälieftß }

Sub PR/ESIDiOriri ceieberrimi>

Müg· ANDREREEth. & Pojit. Pr< fe s. Reg. 5c ÖrdL

ii. t. regt; maöni$.-Cenfura eruditorum publica mode-

.·*'·· ße fubjieit i . · · ; ,

S:£ Rue M:tis StipHndiariusGABRIEL 3 JE) S/

DALEKARLUS.

InAudit. Guft. Majoriad d.25, Junii,An. MDCCXXXIX.

Horts 1 ante mertdiem, confvetis.UPSdLldE impreifa.

S:E R:£ M:TISmagna: fidei viro,

jReverendisfimoPATRI ac DOMINO,

Dn. ANDREAKALSENIO,

S. S. Theologiae DOCTORI Cele-berrimo , inclutae Dioeccfeos Weft-nianno-Dalekarlicze EPISCOPO Emi-nentiflimo, Ven, Confift, Arof.PRjESIDI Graviifimo, RegiGymnafii Scholarumque

EPHORO Adcu-ratiffimo t

MJECENATI ΜΑΧΙΜΟ.

Diu quidem multumque mecum di*fceptavi, num fine temeritatis no-ta, ad limina Tua , ReverendiiT.

PATER,properar Tgraviffimarum re-rum cur is femper dißr iBum compellare aude-mrem. Infignis vero gratiaTua,ReverendiiTEPISCOPE , qua qmnes Mujarum culto«

res

fes fempef maBafii, audacia måa ßduciamaddit certiffmam , ut pagellis blfce} rudimea Minerva elaboratis^ßlendidiffimum noyvnen Tuum praßgere, eascf fubmiffa TiKioffer re men te non dubitem. Rcßticias ita^yPRjFSUL Celeber. , chartaceutn hoecemunufeulum, fo litis argumenti pr*fiantidypioque offerentis animo commcndabile, be»nigno vultu , ut ornatu prorftis orbatum ,

iUurn ex Tui favör is luce fibi mutueturwitidiffmum. Jguod fupereß , slevat is adfidera manibtts , pro perenni incolumitatsTua Deum T. O. M. precibus venerari ca-iidifftmis nunquam deftfiam, ut, in anrtosbene maltos , feliχ , jalvus IS incolumisvivasj vigeas floreastfc, in Eccleß<sy con.tra quosvis infultus hoftium , tutelam acprafidium, NobiliiTimae Familiae gau·dium, Clientum denique, in qutrutn etiamnumerum me cooptesßumiüinte rogoppatro+cinium certiffmum, exoptatiffitnum.RevercndiffimiNomipisTUJ

Gliens devotiffmiu 9GABRIEL <¥>3$$*

Admod\ Rev. & Pr<ecUrijfiwö VIRO, « 5

Mag. FRI DERICO"

ANAGR10,Ecclefiarum SaleniiumPASTORI,perq$vcontrad:um vicinarum Eccleiiarum

PR^EPOSITO Digniifimo,

PATRONO EXOPTATISSIMO.-

: . - · \ · * ■

Plur. Rever. atcjj Praclariflinto VIRO y

Mag. D A Ν I Ε Li]RAMEÉN,

PASTORI in ^D?ofiini(j VigilantiiTimo,FAUTORI multis nominibus

honorando»,

IN, Tejferamk Debitee. Obfervantia. Gra»Promotores, Optimi. Exiles, Hajce.

Collata. Beneficia. Et. Spem, Favoris. Ρa*Itcitatis. Voto. Ardentijjimo. Submiffe.

Admod. & Piur. Reverend*

Cultor hu-GABRIEL

Aämod. Rever. Praclariffmo VIRO^

Mae. G AB RLE L l~

SEVALL10,PASTORI in SÄdfttvif/ adjacentisquediftridus PRAEPOSITO Meritiffimo,Avunculo honoratiffimo , ob plurima

favoris documenta jugite*·aeftumando.

Plurim. Reverend. atcfcDociijJlmo VlROyDn. Ε R i C 0

FOΝTEL10,V.D. COMMIN1STRO inTuna Mon-tanorurn Vigilantiffimo, Benefadorij

Avunculi loco, atatem colendo.

tique. Animz. Vtgnus. Vohis. Patronu Et,Jngenii. Primitias. Ob, Majom. /«4 Λ,trociniify. lUterioris. C»w. Omnigena, le-Offert. Dicat, Deaicat.

Nominum VESTROR.UM

miUlmuj; t

*5*^1 fcfs»*

i^äräisatK!£&£££BM

l N. %%. I.

Uamquamoracula fa-era jus Divinum pu-niendi fatis aperte in-culcant; non tarnen

fy·' defuere, qui ejus ve-ritatis certitudinem portentis opinio-num & tricis quibuslibet evertere co¬li a ti funr: hane vero dodrinam, quan-tum interfit, intemeratam fervare,neminem, rem non populari ftateraexaminantem, fugere poteft. Pro-inde operae pretium me fadurum pu-laverim, hane rem, pro modulo in*genii» loco fpeciminis public! exarnt-nare, etii lubens confiteor, mearumnon efie virium, tam nobile argu¬mentum , ceii decet» rimari ritequedifeutere.

§. II.yocabulum Juris apud Möralk

ftas

o m 7

ßas fumitur tripliciter. Pfimo , i-dem eftac juftum feu asqvum, & hocienfu attributum & juftitia a&ionumappellatur. Deinde, cum ad perfo-nas refertur, fignificat juftitiam per-fonarum, feu virtutem moralem, iiscompetentem ad aliquid agendum ,yel ab alio exigendum. Tertio de-nique, legem feu decretum fuperio.ris, & normam atftionum notat a)·Kos in przfenti materia ad fecundamjuris acceptionem attendentes , deexiftentia pariter ac neceflitate Divinihujus juris breviter fumus a<fturi.

Λ) Hochfi. col. Puf," Exer. Ill. §, /.

DariEns a fe, abfolute neceftarioexiftens,in quo ratio fufficiens rerumcontinetur, quod Deum nominamus, acontingentia mundi firmiter proba¬ter j & quidem Ens omni modo ex-cellentiflimum, independens, illimi-tatum iive infinitum , quod omnes infe perfeétiones pofiibiles compledi-tur. Hinc, vi oppofitorum, intelli-gi poteft, ens contingens efle, quodrationem exiftentia fuz fufticieniem

— rl r~i in cntc alio extra fefe

III

habet,

8 W> o Μhabet j adeoque Snitum fivfe limitaturnac dependens.

3. IV.Cuivis itaque conftat hunc-mun-

dum cum omnibus, qua? in i 1 lo ftintrcreaturis, contingentet exiftere$ atqjfic quoad efie & confervari a Deo de-pendere, Creavit enim hoc univer«fum Deus Iiberrime, cum nullius in-digus, immo longe ht beatiflimus,(ibique fufficientiilimus; idque prima¬rio in gloriam fuam, iive fummarumperfektionum manifeftationem: con-fervat prarterea id ipfum, ad adionescreaturarumconcurrendo, easqufc profapieptia fua in finita gubemando acdingendo, Inter omnia opera Deihomo maxime eminet, iis inftrudpspraerogativis, qua? ipfum longe fupradeteriorem condirionem brutorum a-fnmantium ponunt, quippe qui men-tem habet, facultatibus intelligendi &libere vokndi palkntem, ut per fu¬am n 'turam legis &> imperii maximecapax , Creatorem optimum cuit-u tam

, interno quam externo profequeretur.Deus, cum éx iniigni etiam benigni»täte fua hoouflem iécundario ad feli-

citatem

Ψ *> 'ff 9

citatéfn condiderit, vi fummse fapien-tisefuae, ob akternas in primis agen-dorum & non agendorum regulas,rn juftitia Divina dicaftica fundatas,non jufte folum, verum etiam neces-fario ordinavit, ur certa exftaret lex,irtpote iine cujus obfervantia finis in¬ternus obtineri haud potuir. Hinc,Deus in mente humana impreilit al-riiiime chara&eres DnftiiTimae fuae vo-luntatis, hoc eit, notitiam honefti &turpis, jufti & injuftr, ut homo nor-mam haberet, quam fequeretur in di'rigendis aélionibus fuis liberis: atqjiic finem ipiis, una cum mediis, ma·nifeitavir.

§. V.Cum creaturae intelligentes o-

mnes & iingulae, refpe&u exiftentix,eflentias, confervationis, omniumqueperfeélionum reliquarum ? a Deo inrotum & tantum dependeant iv.) >evidentiiTimum eft, Deum Imperan-tem ac Legislatorem per excellentiammerito a ρpe liar i , confequenter im¬perium ejus perfeftum ac fummumefie. Cui enim non fofum vires fuf~ßcientiffirriae fuppetunt coercendi re-« ' fra&a*

ΙΟ ϋ ο ϋfra&arios, Ted qui juftiffimas etiamcauiTashabet, quare obfequium ab ho»minibus iibi fubditis exigat, ipfi pro-fedlo jus & imperium prorfus neces-farium in eos competit. Poiito jamimperio, in omnes ac fingulos ho«mines, neceffario, vi relatorum, ob¬fequium eidem refpondere debere,confequiturj idque non folum in fpe-eimen gratianiroi, fed vi perfedlilli-ms, quae in ipiis refidet, obligatio-nis. Urget vero obedientiam Deus,non quafi commodi aliquid, vel ne-ceflfarium felicitatis fuaz incrementuminde caperet, fed ob aequitatem, qua¬fi necefiarium confequens omnium be-neficiorum.

§. VI.Vi Divini hujus imperii in ho-

mines, quod ( §. v,) probatum de-dimus, Deum fapienter ac jufte le-ges ipiis prazferibere poife, immo praz-lcripiiiTe (§. iv.)> patet. Hazc lex na¬turalis obligationem obfeqvii neceiTa-riam omnibus hominibus inducit: et«enim, cum leges Divinac non ut mo-tjita paterna, vel confilia medicorum,fint confiderandar, obligatio parendj

etiaras

etiam neceffaria exiftit. Dei itaqueimperio omnes fubfunt homines, quodfi non admiferis, qua: tamen hypo-thefis contradidionem involvier nul¬luni jus, nulla vera Felicitas, nullaobligatio exifteret: ubi vero nullumjus, & exinde profeda obligatio, i-bi nulla transgrefiio , confequenternulla poena.

§. VII.Quod ß jatn imperium Dei in ho¬

mines eit plenum, ac neceffarium (§,v.), lex neceffaria (§.iv. vi.J, itemObligatio parendi neque indifferens,fed necefiaria (§. vi. ipfis impuneinCreatorem infurgere, atque man-datis ejus refragari non licet, quinpotius, ubi refradarii fuerint homi¬nes, jus quoqueeosdem puniendiper-fedtum & neceffarium Deo compete-re neceife eft. Notiifimus eft canonille Metaphyficorum j Non poteft es-fe plus in éffedu, quam fuit in cauf-fa. Inde certo coricludimus, omnesperfediones illas, quae in entibus fi-nitis reperiuntur, in cauila prima veiformaliter, vel eminenter inveniri.Nemo facile inficias ibit, magiftratum

ciyilem

civilem jus imperandi, pcenasque ir-rogandi habere 5 Deum vero hoccejure carere, quis dixerit ? Eft namqjimperium (ine poteftate puniendi ni¬hil nifi ens rationis. Ergo hoc jureDeus, cum immutabilj^ ( $. VIII.) ,Ut fefe abdicet, tam eft impoftibile,quam abfurdum föret dicere , eum noncreafte iyftema hocce mundanum ,

quod tarnen creavit. Cel. D. Walchi-US in hcc punfto ita differit b) : quem-do legem promulgat imptrans, per fe pa*tet , etiam poße ab eo reluBantes puniri,(ß omninopuniendos effe. Proinde, neqjgentilibus impervium fuit videre, Su-premo Enti jus flagitia puniendi com-petere , & obligationem in confci-entia dari poenas fubeundi. Memo-rabile eft di&um Platonis, quod ci¬tat Grotius c) · Έχεϊνο ύ$ε]ς urs Θεων,ύτ άν^ξώτων τολμά λέγειν , ως ύ τωγε åfrxdvh οοτέον Μψ ; h.e. NecDeo-rum , nee bominum quisquam hoc dixe*rit, male agenti non lueηdam eße panam♦

b) Walch. Intr· in Phil. p. 312. c) Gro t♦de J. B. (S /».'£. IL C. 20. §. 2.

VIII.Qvum Deus fit Ens abfolute ne-

ceflfari·!

^ Ο ϋ πceflarium (§. III·,)? omne abfolute ne-ceflarium eft immutabile, utaliteres-fe non poffit, intelligicur, Deum es-fe immutabilem, Attributa Divina,quac ex eiTentia fola neceiTario feqvun-tur, ab illa realiter non diftingvun-tur, fed formaliter, fecundum no-ftrum concipiendi rnodum. Quicquidenim in Deo eft, illud eft ipf- Deus·Quod ii jam attributa funt idem atq;ipfa eflentia Divina, evidens eft, at¬tributa eife neceifaria, confequenterimmutabilia.

§ IX.Sicut regulas illae aeternse facien-

dorum & omittendorum, fecundumquas judicium fuum Deus exercet, i-ta etiam imputationum, fecundumquas fuum unicuique tribuit, in ju-ftitia Divina vindicante recftoria fun-datas funt, ergo etiam illae immuta-biles manent. Cum enim juftitia Di¬vina , ex qua deducuntur, in aeternaSupremi Ends neceftaria natura fun-data , immutabilis iit (§. viii.), id-eo etiam hae immutabilitate gaudent.Deus , ob hafce imputationum regu-las, neceifariam obligatioeem parens

di, quam hominibus injunxit (ξ. ντ.),murare neqvit. Sed fi hac oblißatio-ne folverentur, (per hypothefin) jusfuum puniendi deiererct Deus, con-fequenter mutabilis eilet, atque veri¬tates ac regulae aeterno everterentur,quod impoilibile eftj quum illae inju-ftitia ipiius fedem habeant, hsc veroiit perfedio Dei eilentialis & immu-tabilis. Siquidem infimul juftitia pu-nitiva & fan&itas non per modumiiu-dar facultatis, fed adtu purifiimo Deoinfint, biηc nonnifi in atftu» ubj itn-probi praecepta ipiius audadler diftur-bant, illas concipere nobis licet. Sicreaturs rationali beeret impune fuovivere arbitrio, regnum Dei imperfe-<ftione laboraret, cum fic nulla eiletdifferentia inter aftiones bonas & ma¬

las, nihil quoque föret difcriminis in¬ter obfeqvium & protervam inobe-dientiam: eft enim longe major per-fe&io peccata deteftari, pcenasque derecalcitrantibus fumere, quam fceleraimpunita relinquere. Sed cum impe¬rium Divinum fit omnium perfeftiili«mum, fub perfe&ifiimo Monarchä(§.f.), neceftumeft, ut vigeat & con-

fpiciatur;

n © m, * *fpiciatur apud fubditos juftitia vindi-

f cativa, pravos nempe odio habendoac puniendo. Hac de re egregie pror-fus differit ReverendiiTimus Epifc. b.Rydelius d): Juftitia y inquit, Divinanon admittit gradtts. Impoßibile eft ? De-um quidquam facere , quod vel fit inju-βum , vel minus jufium , aut quo ju/linsaliud cogitari poteft. Juftitia enim Deinuüas habet regulas, nifi fatales, natur*ejus tam infttas, ut eas non magis muta-re aut deferere pojfit, quam naturarn fu-am ef effentiam. Et alibi idem Audorita habet e ): lndignum eft fuprerna ju¬ftitia , uüum injufte faftum creaturarumrationalium non judicatum relinquere: neceadem minus indignum , uüum fuum Judi¬cium fine cxfecutione relinquere: denique(d hoc indignum ^ non ita judicare & ex-fequi t ut omnes tandem inteüigant, quidjuftum ftt, quid injuftum, atque Jenti-ant in fe fruttum bonarum fuarum mala«rumve aclionum,

d) Ryd. Sent. Phil. p, ju e) Ibid. ρ.γ(>η§. X.

Ex didis facile conftabit, Deuruin puniéndis recalcitrantium fceleri-bus minime indifferentem eife$ unde

i opinion

16 Ro Ropinionem Ρet. Poireti, aliorumquede cflentiis arbitrariis, ut profanam,deteftamur. Urget ille intcllcdum■Divinum indifferentem a potentia &libertate voiuntatis ita -pendere , utpoffit , falvis regulis atternis, jdeasprorfus iibi repugnantes fovere. Se-cundum hypotheiin ipfius, Deus in-nocentiiiimum pcenis torquere poiletdiriflimis , äff vero flagitiofiffimurrtdeclarare innaxium 5 qua fententianihil inianius, intolerabilius nihil.Obfervent monftrofse hujus fententi#feminatores aut patroni, quod nemorite intelligat voluntatem Divinamline juftitia & fanditate. Ponderent,quod non libera Dei volunras, fedneceffaria, in veritatibus aeternis lo-cum inveniat. Proinde , voluntaSDivina neutiquam eft regula fandi-tatis , fed fanditas Dei eilentialis, utprior concipienda , potius voluntatUregula. Licet quidem nobis per abftra-.Äionem coniiderare fanditatem & ju-ftitiam a voluntate, atque reciproce,minime vero alteram ab altera divel-lere.

$.XI.

Si O B *7§. XI.

Aifertioni noftrae aperte etiameontranititur Hobbeiius f) , conten-dens , obligationem , qua creaturarationalis Deo obfequium pracftare te¬netur, derivandam eile ex confenfu.Hoc ipiius fundamentum heteroge«neurn dudum explofum, id quidemitireceiTu habet, ut univerfalitatem im-perii Divini prorfus evellat, & Athe-os, quorum benigniifimus eft patro-nus, jufte a Deo puniendos efle, ne-get. Aftvero haec fubje&io hominumDeodebita, cum a beneficio creatio»nis & confervationis fluat ($. v.) tdeficiente etiam illorum confenfu ,

tarnen neceifaria & univerfalis exiftit,confeqventer jus puniendi univerfale& neceiTarium. Proinde, hoc ipfumgentilibus haud ignotum fuiife con-firmat Apoftolus Rom. 1: 3 2. Ht pro»fedto in fcriptis fapientum eorum tamunanimi confenfu illud nunquam in-culcaretur, fi juftitia punitiva indif¬ferens eilet $ ii etiam imperium Dei,ac obligatio in creaturis obfecundan-di, non nifi confenfu illarum funda-fetur, f) H9bb.de Cive C. 14♦

B XII.

ij Η β ^$. χπ.

Jus Dei puniendi quantumvisper-fedhim ac necefTarium iit, fuis tarnennon caret regulis. Nonnulli juftiti-am Divinam cum potentia confunden-tes, hanc exaggeraturi juftiifimumDei imperium in abfolutum vertunt,idque in defpoticum. Muitus in eoeft Hobbeiius g), ut Divinum hoccejus a potentia Dei irreiiilibili, tan-quam vero fundamento, derivet. Nonquidem negamus, ex confiderationeOmnipotentiae Numinis, metum fub-ditis incuti, haud confultum fibipu-tantibus ejus refragarimandatis j neq;potentiam Dei e fundamento juris inhomines penitus exclufam Volumus:nequaquam vero fola Obligationen!in ipfis producit juiTa exfeqvendi, &ii defuerit obfeqvium, poenas fub-eundij necDeus fecundum potentiamabfolutam cum fubditis agit. Si ve¬ro ex fola potentia hoc jus rite de-rivaretur, fequeretur, qvemlibet ty-rannum legitimum efle imperantem,quod abforium: feqveretur etiam ,Deum , fecundum. potentiam hancceabfolutam, quidvis acerbi in inno*

centern

ϋ ο 18 '9centern ftatuere pofle , utetiam Twif-fus opinatur, referente Canzio £);cum tarnen nec illa adeo late exten-denda fit, ut in praejudicium reliqua-rum naturas perfedlionum fefe exfe-rat. Cel. Buddeus hac de re ita lo-quitur i), petentia non excludit caus»fas juflas, nec fejungenda, aut opponen-da funt, qua inter fe optime poßunt eßeconjuntta. Idem calculo fuo tueturZentgravius k)\ imperium, inquit,t>ei independens, fupremum , amplißimum,CT plenißimum , (apientia tarnen,

& bonitate temperatum, Juilitiaitaque Divina cum otnnis juilitiae o-rigo ac norma fit, ideo tanto magisjuftum ab illa judicatur, peccantespcenam fubire debere, quanto eilperfedlior. Immutabilitas juftitiaehocipfum exigitj punire delidla eil deratione interna juilitiae, accedentead hanc rationem immutabilitate,fequitur inde neceflario, delidlumpuniendum efie,quia alioquin perit ju-ftitiae ratio & ejusdem immutabili¬tas, quas fi a juilitia Divina feparas,Deum ipfum tollis. Multo pluribusegregium hocce argumentum meri-

to

10 ^ O ®to explicandum efifet, fed per tenu«itatem facultatum noftrarum non li¬cet nobis elfe longioribus Submis-fo itaque ac devoto pe&ore preca-mur , velit Supremum Numen gra-tiam fuam nobis largiri ; ut ipii tan-<^uam Domino noftro iummo, & Pa-tri Opt. obfequium jugiter fpontane-um praeftemus> & fic fupplicia Divi-na, pravas hominum aftiones hauddubie quas comitantur, evitemus.

g) Hobbs de Cive C. ij. h) Canz. deCivit Dei p. 41. i) Bud.Th.Mor.p.jo^A) Zent. de Or ig. & Ver, J,N. Art. ill.

§- 'i.

TANTUM.