Geschiedeniswerkplaats – 1h/v – 6.3De macht van vorsten

Tijdvak 4 – Steden en staten1000 tot 1500 (late middeleeuwen) Belangrijk punt in deze paragraaf: centralisatiepolitiek ontwikkeling waarbij een land steeds meer vanuit één punt wordt bestuurd en investituurstrijd machtsstrijd tussen Duitse keizer en de paus uit Rome over het benoemen van bisschoppen

BegrippenBede: plechtig verzoek om geldCentralisatie: ontwikkeling waarbij een land steeds meer vanuit één punt wordt bestuurdDerde stand: burgerijGewest: provincieHofhouding: huishouding en bedienden van een vorstInvestituur: plechtige benoemingKeurvorst: Duitse bisschop of hoge edele die de koning mag kiezenLage Landen: NederlandenNederlanden: graafschappen, hertogdommen en andere gewesten in Nederland en BelgiëParlement: oorspronkelijk vergadering van de drie standenStaatsvorming: ontwikkeling waarbij een land steeds meer als eenheid wordt bestuurd.Staten-Generaal: oorspronkelijk vergadering van de drie standen in de Nederlanden en Frankrijk

SamenvattingIn de late middeleeuwen, tussen 1000 en 1500 ontstonden de eerste moderne staten, zoals we die nu nog kennen. De koning ging wetten maken die in het hele land geldig waren ook in de gebieden van leenmannen.

DuitslandOm hun macht te vergroten, benoemden Duitse keizer bisschoppen. Die bisschoppen mochten als vazal delen van het Duitse rijk besturen. Paus van Rome was hier niet blij mee. In 1075 besloot Gregorius VII dat alleen de paus bisschoppen mocht benoemen. In 1122 werd afgesproken dat bisschoppen vazal mochten zijn van de keizer, maar dat allen de paus ze mocht benoemen.

Investituur = plechtige benoemingInvestituurstrijd = strijd tussen de macht van de Duitse keizer en de paus van Rome. 1075: Gregorius VII besloot dat alleen de paus bisschoppen mocht benoemen1122: bisschoppen mochten vazal zijn van de keizer maar alleen de paus mocht ze benoemen. ! Keizer was dus de macht over zijn bisschoppen kwijt! Duitse keizer bleef zwak doordat hij zijn kroon niet erfde. Keurvorst: Duitse bisschop of hoge edele die de koning mag kiezen

! Duitsland bleef bestaan uit zelfstandige staatjes, hertogdommen, bisdommen en vrije steden.

Ambtenaren in dienst van de koning controleerden of de wetten werden nageleefd. als de leenmannen niet luisterden stuurde de koning zijn leger op hen af.

In Frankrijk en Engeland kreeg de koning wel meer macht het koningschap was erfelijkDe machtige koningen van Frankrijk en Engeland bestuurden hun land vanuit één centrale plaats centralisatie

Waar betaalde de koning al die ambtenaren en oorlogen van?De koning vroeg geld aan rijke burgers, in ruil daarvoor kregen zij inspraak. Staten-Generaal: vergadering van de drie standen De burgerij vormde de 3e stand en gaf de koning advies in de Staten-Generaal.

Standenmaatschappij: de maatschappij is opgedeeld in 3 standen. 1e stand: geestelijkheid2e stand: adel (edelen)3e stand: burgers (later ook: boeren)

Vorsten werden steeds machtiger omdat ze meer geld kregen.Hoe kwam dat? Dat kwam omdat er meer welvaart in de steden was. Steden wilden wel belasting betalen als ze daarvoor zelfstandigheid kregen. Wat kon er met dat geld gedaan worden?

- Hofhouding- Paleis- Militairen en ambtenaren in dienst

Er ontstond een nieuw bestuurssysteem. Feodalisme werd minder belangrijk.

Ontstaan van centralisatiepolitiek en staatsvorming De koningen gingen hun rijk met behulp van ambtenaren vanuit één centrale plaats (hoofdstad) besturen.

- Er kwamen wetten en regels voor het hele land- Er kwamen koninklijke rechtbanken.

Centralisatie: ontwikkeling waarbij een land steeds meer vanuit één punt wordt bestuurdStaatsvorming: ontwikkeling waarbij een land steeds meer als eenheid wordt bestuurd.

Floris V was de machtigste edelman in de 13e eeuw. Nederland had in deze tijd nog geen koning. Floris V regeerde vanuit Den Haag (centralisatie) Daar liet hij de Ridderzaal bouwen. Werd ‘ der keerlen god’ genoemd, de god van de boeren. Vermoord in 1296 Muiderslot

Nederland

Nederland zoals we het nu kennen bestond nog niet Nederland bestond uit losse graafschappen, hertogdommen en andere gewesten.

De Nederlanden hadden lange tijd allemaal een eigen heer

1464: Hertog Filips de goede riep in 1464 de eerste Nederlandse Staten-Generaal bijeen.1515: Karel V werd heer van alle 17 Nederlandse Gewesten (soort provincies). Hij wilde van die gewesten een eenheid maken met een sterk centraal bestuur